Ang “Tribo” sa Ilang Piling Salin ng
Kuwentong Bayan:
Politika ng Pagsasalin at ang Bisa nito sa
Programang MTB-MLE
International Conference-Workshop on
Language, Culture, Multiculturalism, Multilingual Education and K+12 Curriculum
[LANGUAGE, ETHNICITY & ANTHROPOLOGY]
CMC Auditorium, UP Diliman
20-22 Nobyembre 2014
(1) papel at gamit ng kuwentong bayan sa
paglikha ng kolonyal na diskurso ng
“tribo”: Paano kinasangkapan ang mga
kuwentong bayan sa pagkontrol sa mga
sakop?
(2) papel ng kultura sa proseso ng pagsasalin:
Paano nakikipagtalaban ang mga kolonyal
na bersyon sa kontemporaryong bersyon
ng mga Pilipinong iskolar?


Inaalingawngaw lamang ba ng bersyong Pilipino ang
mga bersyong kolonyal?
O hinahamon ang mga ito upang lumikha ng isang
kontra-diskurso?
(3). papel ng wika sa usapin ng paggigiit ng kultura at
identidad.
Ano ang bisa o implikasyon ng “kultural na
pagsasalin” sa edukasyong base-sa -inang wika (MTB)
at vice versa?
National
Cultural
Minorities
(1957-1975)
No-Cristiano
Infiel/Pagano at
Moro
(Panahong Espanyol)
Non-Christian
Filipinos
(1935-1957)
Tribal
Filipinos/
ICCs
(1987-1997)
(IPs)
Indigenous
Peoples
(1997kasalukuyan)
Luzon/Visayas
Mindanao-Sulu
Lumad
Muslim
1.
Aeta
1.
Ata or Ataas
1.
Badjaw
2.
Apayaw o Isneg
2.
Bagobo & Guiangga
2.
Maguindanao
3.
Mangyan
3.
Mamanwa
3.
Iranun, Ilanun
4.
Bontok
4.
Mangguangan
4.
Kalibugan
5.
Dumagat
5.
Mandaya
5.
Maranao
6.
Ifugao
6.
Banwa-on
6.
Pullun Mapun
7.
Ilongot
7.
Bla’an
7.
Samal
8.
Inibaloi, Ibaloi
8.
Bukidnon
8.
Sangil
9.
Kalinga
9.
Dulangan
9.
Tausug
10. Kankanai
10. Kalagan
11. Molbuganon
11. Kulaman
12. Palawanon
12. Manobo
13. Batak
13. Subanon
14. Remontado
14. Tagabili
15. Sulod/ Bukidnon
15. Tagakaolo
16. Tagbanua
16. Talaandig
17. Tinggian o Itneg
17. Tiruray
18. Yogad
10. Yakan
Batis: B.R. Rodil, 2004. The
Minoritization of the
Indigenous Communities of
Mindanao & the Sulu
Archipelago. Davao City:
Alternate Forum for
Research in Mindanao, Inc.
& B.R. Rodil.
NOON:
“NON-CHRISTIAN TRIBES”

The Non-Christians …are
divided into numerous
tribes, each with its distinct
language and its peculiar
customs. Some of them are
pacific and gentle in the
extreme, while others are
very warlike (Dean Worcester,
Sec of the Interior Dept., 1905).
NGAYON:
“INDIGEOUS PEOPLES”

“…a group of people ...who
have, under claims of ownership
since time immemorial,
occupied, possessed and utilized
such territories, sharing
common bonds of language,
customs, traditions and other
distinctive cultural traits, or
who have, through resistance to
political, social and cultural
inroads of colonization, nonindigenous religions and
cultures, become historically
differentiated from the majority
of the Filipinos
(NCIP 2012-2013).
NOON:

“…small tribes of ‘pagan’
and ‘Mohammedans’ in
the highlands and far-flung
areas of the archipelago.”
[David P. Barrows,
The Bureau of Non-Christian Tribes
for the Philippine Islands, 1901, p.1]
NGAYON:

“…ang karaniwang tawag
sa kanila ay mga ‘minorya’
… taong-bundok” o kaya’y
“mga pagano.’ “
[Ed Maranan , “Ang Ambahan ni
Ambo” 2010, p. 6].
PHILIPPINE CENSUS OF 1903
8.5 % (647, 740) ng kabuuang
7, 635, 426 populasyon ng
kapuluan
PHILIPPINE NGO COALITION ON THE UN
CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE
CHILD (2007)

15-20 % ng 80 M
populasyon ng bansa

DAHILAN: KOLONYALISMO
PAMAMARAAN:
1. Kastila:
Reduccion sa bisa ng Kristiyanisasyon

2. Amerikano:
Policy of Benevolent Assimilation,
Patakaran ng Integrasyon sa pamamagitan
ng Bureau of Non-Christian Tribes
NON-CHRISTIAN TRIBES
“…non-Christian tribes…the word has
a historical, cultural, and political
rather than a purely religious
significance.”
--Felix Keesing, Taming Philippine Headhunters
(1934)
DISKURSO NG “TRIBO”:
POOK NG POLITIKA NG
PAGSASALIN NG
KUWENTONG BAYAN
Paggamit ng wika bilang anyo ng panlipunang
praktika (Wodak 2002)
-- ang mga salita at pangungusap ay sinusuri sa
konteksto ng ugnayan ng mga tao.


Produksyon ng kaalaman sa pamamagitan ng
wika…(Fairclough 1989)

arena o lunan ng pagtatalaban ng kaalaman at
kapangyarihan .
(Estrada-Claudio 1997, sa pagsisipi kay Foucault).
“Discourse is socially constitutive
as well as socially conditioned” (Wodak 2002)

DAYALEKTIKA :
ESTRUKTURA
(ugnayang panlipunan,
Institusyon
panlipunang
Kondisyon)
PAGGAMIT
NG
WIKA

TRIBES:
vis-à-vis “nations” or “states”
“People without history”
Ginagamit ng mga antropologo at iba
pang social scientists upang itampok ang
“social and cultural distinctiveness and
mutual separation of the peoples of the
world” (Eric Wolf 1988).
“The Filipinos do
not constitute a
‘nation’ or a
‘people’…only a
collection of
tribes.”
--Secretary of the Department of the
Interior Dean C. Worcester, with the
Ifugaos of Northern Luzon, 1903.
“tribe…
imperfectly
developed state.”
(1907: 318)
David Prescott Barrows,
Chief, BNCT (1901-1903)

Racialization:
(1) ideolohikal na proseso ng “inclusion” or
“exclusion”
(2) kategorisasyon ng “Iba” (Other) base sa
pagpapakahulugan sa mga biolohikal na
katangian ng tao [Miles 1989].
DISKURSO NG TRIBO:
Paglalarawan at
interpretasyon sa
mga “tribo” bilang
“binary opposites” ng
“white men.”
PANAHONG ESPANYOL:
PANAHONG AMERIKANO
“Tribus Independientes”
“Non-Christian Tribes”
no-cristiano
Infieles
Paganos
Gentes salvajes
Apostados
Moros
Feroces
Pagans
Primitive
Savages
Mohammedans
Wild
Uncivilized: semi-civilized 
most uncivilized
 HISTORYA
 ETNOGRAPIYA
 POTOGRAPIYA
KUWENTONG BAYAN
Makapangyarihang Instrumento sa:
a. pag-alam at pag-unawa sa sinaunang
kasaysayan ng mga sakop
b. pag-unawa sa kanilang pananaw sa daigdig
c. Pagkontrol sa kanilang kaisipan

(Jenks 1905; Beyer 1913; Cooper-Cole 1915; at
Cook Cole 1916).
ALBERT JENKS, THE BONTOC
IGOROT (1905)
FAY COOPER COLE , STUDY OF
TINGUIAN FOLK-LORE (1915)
“…to bring together the
culture of this people, as
it appears in the myths,...
In this way, we may hope
to gain a clearer insight
into their mental life, and
to secure a better idea of
the values they attach to
certain of their activities
than is afforded us by
actual observation or by
direct inquiry.

…translation of a literary text …a
transaction not between two languages, or
a somewhat mechanical sounding act of
linguistic “substitution”, but rather a more
complex negotiation between two cultures
(Trivedi 2007: 3).

“an interpretive weapon” sa talaban o labanan
ng magkakatunggaling poetika (Lefevere
1985:239)
Wikakultura
1
(SL)
T
A
G
I
S
A
N
Wikakultura
2
(TL)
“As soon as a folktale or proverb is
written down from oral performance, it
will be translated and interpreted.”
[“Translation in Folklore and Culture.”
http://anthropology.berkeley.edu/content/translation-folkloreand-culture]




“decoding”
“recoding” o “rewriting”
pagsasalin bilang isang anyo ng
panghihimasok (intrusion) ng isang wika (o
code) sa isa pa.
dagdag-bawas (“additions and subtractions”)
sa tinatawag niyang “semiotic transfer” o
“paglilipat ng pakahulugan” (Rodriguez-Garcia 2006, 4)

The Igorot storytellers…present the bare facts
in a colorless and lifeless
manner. I have, therefore,
taken the liberty of adding
slightly to the tales by giving
them some local
coloring…(Albert Jenks 1905: 221).
“a mode of representation in
another culture…
…translation...produces strategies
of containment. By employing
certain modes of representing the
other, translation reinforces
hegemonic versions of the
colonized, helping them acquire
the status of what Edward Said
calls “representations” or “objects
without history.”
--Niranjana , Siting Translation: History, PostStructuralism, and the Colonial Context , 1995: 3).

The context is one of
contesting and
contested stories
attempting to account
for, to recount, the
…inequality of
relations between
peoples, races,
languages .
(Sachin Ketkar)
TEKSTUWAL
INTERTEKSTUWAL
Parateksto
ng
Salin 1
Kolonyal na
Bersyon
Parateksto
ng
Salin 2
Kontemporaryong
Bersyon
Paksa
Produksyon
Sa Panahong Amerikano
“The Sacrifice of Igon”
[Henry Otley Beyer, Origin Myths
Among the Mountain Peoples of
the Philippines (1913)]
Reproduksyon (Bersyon ng mga Pilipino sa Kontemporraryong
Panahon
“Ang Paglalaban-laban ng mga Tao”
[Nicomedes Atienza, Mga Alamat
at Kalinangan ng mga Katutubo
(1979)]
Tunggaliang taga-Langit
at taga-Lupa (Ifugao)
“The Story of Bugan and
Kinggauan”/ “The Marriage of a
Goddess with a Man” [Beyer]
Paglikha at Paglalang
(“Weird customs”)
1.“Cosmogony”
2. “In the Days of the Mona”
3. “Why the Sky Went Up”
[Laura Watson Benedict, “Bagobo
Myths,” sa Journal of American
Folklore (Jan-March, 1913)
1.“Origin”
2.“Lumabet”
[Mabel Cook-Cole, Philippine
Folk Tales (1916)]
“The Story of Bugan and
Kinggauan: Or The Marriage of a
Goddess with a Man” [Damiana
Eugenio (1993)]
“The Bagobo Legend of Creation”
[Delia Coronel, Stories and Legends
from Filipino Folklore (1968)]
Labanan
[Hindi nilagyan ng Pamagat]
Fay Cooper Cole, Study of
Tinguian Folklore (1915)
“Gawigawen of Adasen”
[Mabel Cook Cole]
Tunggalian sa Loob ng
Pamilya, Paghihiganti
[Hindi nilagyan ng Pamagat]
Fay Cooper Cole, Study of
Tinguian Folklore (1915)
Pag-aalay ng Tao
(Human Sacrifice)
“Aponitolao”
[Artemio Guillermo, Epic Tales of
the Philippines: Tribal Lores Of
Filipinos (2003)]
“The Bolnay Tree of Matawitawen”
[Artemio Peraren, “Tinguian
Folklore and How It Mirrors
Tinguian Culture and Folklife.” M.A.
Thesis, University of San Carlos
(1966),
“Bugan, Daughter of
Umalgo”
[Manuel Dulawan, 2005]
1.“Cosmogony”
2. “In the Days of the Mona”
3. “Why the Sky Went Up”
[Reprint ng kay LBW ni
Damiana Eugenio, Philippine
Folk Literature : The Myths
(1993)]
PARATEKSTO
Henry Otley Beyer 1913
“…this collection of
tales…
weird customs …these
dark-skinned
inhabitants of our Island
possessions.
--Mabel Cook Cole, Philippine Folk Tales
(1916)
The first two groups, Tinguian
and Igorot … have been
zealous head-hunters, and
the stories teem with
references to customs and
superstitions connected
with their savage
practices…”
--Mabel Cook Cole, Philippine Folk
Tales (1916)
Perspektiba
Konteksto
May-akda
Publikasyon
at Petsa ng
Pagkalimbag
Pamagat ng
Kuwento
PRODUKSYON
REPRODUKSYON
Banyaga sa Panahon ng Kolonyalismong
Pilipino
Amerikano
sa Kontemporaryong Panahon
Digmaan at Pamumugot ng Ulo (Bontok)
Albert Ernest Jenks
Mabel Cook Cole
Nicomedes Atienza
Damiana Eugenio
(Tagalog)
(Tagalog)
The Bontoc Igorot (1905) Philippine Folk Tales
Mga Alamat at
Philippine Folk
(1916)
Kalinangan ng mga
Literature: The
Katutubo (1979)
Myths (1993)
“The Sun Man and
“How The First Head
(Walang pamagat,
“The Origin of
Moon Woman or Origin
Was Taken”
nasa ilalim ng subHeadhunting”
of Headhunting”
(p.111-112)
heading na
(p. 332)
(p. 221-222)
“Digmaan at
Pamumugot-Ulo” (p.
87)
Tala sa
Pagsasalin
Wika
Kinalap at isinalin ni
Jenks sa panahon ng
kanyang field work
noong 1902 sa
pueblo mismo ng
Bontoc, Probinsya
ng Lepanto-Bontoc
noon (ngayon ay Mt.
Province )
Ingles
Ibinatay sa naitala Isinalin ng mayni Jenks noong
akda mulang
1902.
Ingles tungong
Pilipino.
Reprint ng nasa
Albert Jenks,
The Bontoc
Igorot (1905).
Ingles
Ingles
Pilipino
INTERTEKSTO:
ULAT-ETNOGRAPIKO 1
INTERTEKSTO:
ULAT-ETNOGRAPIKO 2
Their presence, and the
existence among them of
headhunting, slave
hunting, polygamy, and
other objectionable
practices, create serious
problems for the Insular
Government ( Worcester
1902, 75).

All indulged in the thrilling
game of headhunting
which made the name of
the mountain peoples a
byword for cruelty and
ferocity among the
Christianized Filipinos
(Keesing & Keesing 1934,
38).
MABEL COOK-COLE (1916)
“This story … gives the origin of
the custom of head-hunting,
which plays such an
important part in the life of
the Igorot. The Igorot claim
to have taken heads ever
since Lumawig lived on earth
and taught them to go to war,
and they declare that it
makes them brave and manly.
The return of a successful war
party is the signal for a great
celebration (p.111).”
NICOMEDES ATIENZA (1979)
“Utos ni Lumawig – Hindi mapagaalilangan na ang paghahanap
ng ulong mapupugot ay
ginagawa bilang tugon sa
pagnanais na maging makisig at
mapanggulat. Kasama rito ang
handaan, sayawan, … . Sa ibang
pananalita, ang mga tao ay likas
na pinangangatihan ng palad sa
paghahanap ng ulo, sapagkat
ang ulo ay nagdudulot sa kanila
ng kasiyahan (p.86-87, at 89).”
Perspektiba
(Tinig ng Diskurso)
Konteksto
May-akda ng libro
PRODUKSYON
ng Isinaling Teksto
REPRODUKSYON
ng mga Salin
Banyaga sa Panahon ng
Kolonyalismong Amerikano
Pilipino
sa Panahon ng Ikatlong Republika/Kontemporaryong Panahon
Henry Otley Beyer
Paglalang (Creation): Kalupaan, Kabundukan at mga Unang Tao (Ifugao)
Nicomedes Atienza
Damiana L.
Manuel Dulawan (Ifugao)
(Tagalog)
Eugenio (Tagalog)
Publikasyon
at petsa ng
pagkalimbag
Origin Myths Among The Mountain
Peoples of The Philippines (1913)
Mga Alamat at
Kalinangan ng mga
Katutubo sa Pilipinas
(1979)
Philippine Folk
Literature: The
Myths (1993)
Oral Literature of the Ifugao
(2005)
Pamagat ng
partikular na
kuwento
Bersyon 1:
“The First Inhabitants of the Earth
World” mula sa “Origin of the
Ifugaos” (p. 100-102)
Bersyon 2:
“The Ifugao Flood Myth” (p. 111113)
Bersyon 1:
“Ang mga Unang Tao sa
Sangkalupaan”
(p. 32-34)
Bersyon 2:
“Ang Alamat ng Bahang
Ifugao” (p. 44-48)
“The First
Inhabitants of the
Earth World”
(p.285-286)
Bersyon 2:
“The Ifugao Flood
Myth” (p. 229230)
“Tipet’ Mabilid di Ifugaw”
“(Why Ifugao is Mountainous)”
(p. 133-135)
Wika
Ingles
Pilipino
Ingles
Ifugao at Ingles
Tala sa
pagsasalin
Bersyon 1: Nakalap ito ni Juan
Fernandez Villaverde noong
1894 mula sa isang mumbaki
(paring Ifugao), na si Duminong
ng Kiangan. Isinalin, iwinasto
(diumano) , at
kinomentaryuhan ni Beyer sa
tulong ni John M. Garvan.
Bersyon 2: Kinalap mismo ni
Beyer mula sa iba’t ibang
Ifugao ng angkang Banauol
(mula sa Banawe) noong 1906.
Bersyon 1: Matapat
na salin sa Pilipino
(i.e., wikang
pambansang batay
sa Tagalog) ni Beyer
(1913)
Bersyon 2:
Tinanggal ang
unang bahagi ng
kuwento, i.e. “The
Golden Age,” at
nagsimula lamang
sa “Ang Baha at ang
Palamulaan ng mga
Bundok” bilang salin
ng “The flood and
the origin of the
mountains.”
Bersyon 1 at 2:
Direktang sinipi
mula kay Beyer
(1913)
Isinalaysay ni Eugenia
Dulawan, isang Ifugao.
Isinalin ni Manuel Dulawan.
Adaptasyon ito ng isang mito
na nagsasalaysay hindi lang ng
pagkakalikha ng mga bundok,
kundi pati na rin ng
pagkakaroon ng malaking baha
at ng muling pagkakaroon ng
mga tao sa Sangkalupaan
matapos ang nasabing
delubyo.
BEYER (1913):
ATIENZA (1979):
…Kabigat, reflecting on his
solitude … and seeing that
the domestic chickens,
even though related
among themselves,
produced other roosters
and hens, resolved to know
carnally his sister, Bugan,
during her sleep (101).

…Samantala, si Kabigat,
habang nagmuni-muni sa
kanyang pag-iisa, at
paghahangad ng
makakasama sa buhay, at
habang nakikita ang mga
manok sa tahanan, bagaman
sila’y hindi magkakaiba kundi
magkakapatid, ay nakalikha
ng iba pang mga tandang at
inahin, kaya ipinasya niyang
makiapid sa kanyang kapatid
(32).
BEYER (1913):
(Bersyon 1:)
Such was the sadness and melancholy
that came upon her, that she did
nothing else but to weep and bewail
herself, and to seek by some means
alleviation for her sorrow through a
violent death (101).
(Bersyon 2:)
At last Bugan realized that she was
pregnant. She burst into violent
weeping, and heaping reproaches on
his head, ran blindly away toward the
East….After traveling a long way, and
being overcome with grief and
fatigue, Bugan sank down upon the
bank of the river and lay there
trembling and sobbing (111).
ATIENZA (1979):
(Bersyon 1:)
Ganoon na lamang ang naging kalungkutan at
pag-aalala na dumalaw sa kanya. Wala
siyang ginawa kundi ang umiyak at
maghinagpis. At bilang lunas sa kanyang
kalungkutan, ipinasya niyang
magpakamatay (32).
(Bersyon 2:)
Sa wakas ay napag-alaman ni Bugan na siya ay
nagdadalantao. Humagulgol siya ng
panangis. Sa malaking galit sa kapatid na
lalaki, si Bugan ay parang walang bait na
tumakbo nang pasilangan….Pagkatapos ng
mahaba ring katatakbo, at nang talunin na
ng lagim at pagod, si Bugan ay
napahandusay sa pampang ng ilog at doon
ay nahigang nangangatog at tumatangis
(48).

“Incest is looked upon by the Ifugaos with
horror, and is held to be one of the gravest of
crimes (p. 113).”
Uj-umyungan hi Wigan di
nangipainilaan dan’ hiya nan’
nunhegla’n nakapya.
Danagna te indani ya maid
day tat guh’ e-manonton’ ke
hiya, tinugun Wigan da
Kabigat ke Bugan an munaddum da. Hidi’n natduk mo’y
danum, kinuyug na nada’n
hintulang ot umeda’d
Kiyangan ot baddangana
dida’n mumbale. Binubuna
dida ot kanana’y mangaddu
da ot ituduna dakol an pangat
ta wada’y aton da’n
kumadangyan ya mamabhug.
Wigan was very sad when he
was informed about the great
disaster. Worried lest no
more Ifugao would live to
venerate him, he advised
Kabigat and Bugan to marry
each other . … When the
flood subsided, he led
Kabigat and Bugan to
Kiyangan and helped resettle
them. There and then, he
pronounced them man and
wife, blessed them to have
many children…(135).

Preface:
“Generations of Ifugao have been
culturally brainwashed. Christian
missionaries succeeded in
making the Ifugao fear, even
hate, their ancestral beliefs,
while the school system, with its
colonial roots and orientation,
made them ignorant of their
cultural heritage… . It is only
lately that some Ifugao …have
realized the need to rediscover
and perpetuate the beautiful
and valuable in their culture.”
1. May nagpapatuloy ng
bersyon ng kolonyal na
salin, gayundin ang
kolonyal na katawagan
at pananaw na
nakapaloob dito.



The Mindanao and Sulu legends are
divided into three distinct groups:
Christian, Muslim and Pagan
(Coronel 1968: 8).
Ang aklat ngang ito ay naglalayong
itampok naman ang mga alamat at
kalinangan ng ating mga
katutubong karamihan ay nasa
kabundukan na kabilang sa
tinatawag na Kalinangang
Nakauunti (Cultural Minority) …
pinakadalisay na kalinangan…
(Atienza 1979: vii at ).
… iba-iba ang kanilang mga lipi,
tulad ng Igurot, Ipugaw, Buntok, at
iba pa (Atienza p. 19).
2. Subalit, may tahasan
ding bumabangga sa
kolonyal na diskurso
upang bawiin ang
saysay ng kuwentong
bayan para sa mga
“katutubo.”
PAGBAWI NG KAPANGYARIHAN
SA BISA NG INANG WIKA
Ano
ang
MTB-MLE
dapat
gawin?
Cultural sensitivity =
Ethnic sensitivity
(paggalang sa kultura,
pagsasaalang-alang sa
kaangkupan)
Context-based sensitivity
(pagpapahalaga sa
komunidad)
Pagtukoy at Pagpuno sa
mga puwang
1. ang pagsasalin ay hindi lamang isang tiyak
na gawaing linggwistiko bagkus ay isang
dinamikong gawaing kultural (Lahiri 2000:
120).
2. ang pagsasalin ay lunan o pook ng talaban
hindi lamang ng mga teksto, kundi lalo’t
higit ng mga wika at kultura nito
3. sa ganang talaban, ang pagsasalin ay isa
ring maituturing na diskursibong
pormasyon –isang pook din ng pag-iral ng
politika at ideolohiya, ng tagisan ng
kapangyarihan.
4. Kung nagamit ang wika at ang pagsasalin
sa adyendang kolonyal, ginagamit din ito
sa adyendang nagpapalaya at nagsusulong
ng kasarinlan.
Agyamanak!
Baleg a salamat!
Daghang salamat!
Dios mabalos!
Salamat!