គង់ សារ ឿន (ស.ស. )
ទូ រសព្ទ ដ ៃៈ 066 699 666
អ៊ីមែលៃៈ kong.saroeun@sru.edu.kh
1
ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងសុខភាពសាធា ណៈ
រសចក្តីរ្តើម (Zoonosis)

ជាជំងឺដែលអាចឆ្លងពីសត្វឆ្អឹងក្ងរៅមនុសស និងពីមនុសសមក្សត្វវិញ

រគ ក្រ ើញវាអស់ជារ្ចើនសត្វត្ស ៍មក្រ ើយ រ ើយមានចំនួនជាង ២០០ ជំងឺ

ជំងឺទំងរ ោះបងករ ើងរោយ្គប់ភាាក្់ងា ចមលង ួមមានបាក្់រត្ ី បរាសិត្ ្សិត្ និងវី ុស
រសចក្តីរ្តើម

កា កាត្់បនថយរ្រោះថ្នាក្់ពីជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងកា គំរាមសុខភាពរ្សងរ ៀត្រៅក្ាុង្បព័នធជីវច្មុោះមនុសស-សត្វគឺមិនដមនជា
កា ងាយ្សួលរ ើយ

កា ្គប់្គង និងកាត្់បនថយនូវរ្រោះថ្នាក្់ទំងរនោះ្ត្ូវដត្ពិចា ណាពីភាពសាំញុំននអនត អំរពើក្ាុងចំរណាមមនុសស សត្វ និងប ិសាថន
រ្សងៗដែលមនុសស និងសត្វ ស់រៅ និងស ្បត្ិបត្តិកា ក្ាុងចំរណាមសាថ ប័នដែល ួលបនទុក្រលើសុខភាពមនុសស សុខភាពសត្វ
និងប ិសាថន
រសចក្តីរ្តើម

WHO ក្ំពុងដត្ភាាប់សក្មមភាពតាមសាថ ប័នែ៏រ្ចើនរែើមបីដលលងពីកា គំរាមក្ំដ ងសុខភាពក្ាុង្បព័នជធ ីវច្មោះុ មនុសសសត្វ

កា គំរាមក្ំដ ងរនោះមានជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសសដែលមានពីមុន និង្ទុោះរ ើងលមីៗ ក្៏ែូចជាកា ធននឹងថ្នាំ បស់មី្ក្ុប ជំងឺ
ឆ្លងសត្វរៅមនុសសដែលរក្ើត្ពីអាហា និងកា គំរាមរ្សងរ ៀត្ចំរ ោះសុវត្ថិភាពអាហា
រសចក្តីរ្តើម

ភាាក្់ងា បងកជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស្ត្ូវបានចាត្់ថ្នាក្់ែូចខាងរ្កាម
 បាក្់រត្ ី
 បរាសិត្
 វី ុស
 ្សិត្
 Unconventional agents
បាក្់រត្ ី Bacteria
បាក្់រត្ ី Bacteria
បាក្់រត្ ី Bacteria

រ ៀងរាល់ឆ្ាំ មនុសសរាប់លានបានធាលក្់ខលួនឈឺរោយសា ជំងឺឆ្លងពីសត្វតាម យៈអាហា (foodborne zoonose) ែូចជា
សាល់មូរណ ូស និង កាំពី ូបាក្់ដ ីយូស ដែលអាចបងករអាយមនុសសរក្ើត្្គុនរតត រាក្ ឈឺរ ោះ មិន្សួលខលួន និងក្អួត្ចរងាអ

ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសសបងករ ើងរោយបាក្់រត្ ីរ្សងរ ៀត្មាន ជំងឺឈាមរមម លូត្ឆ្លង (brucellosis) កា ឆ្លងជំងឺរោយជាត្ិ
ពុលបាក្់រត្ ី Escherichia coli ជំងឺ ិបត្ូសពី ូស ជំងឺ plague ជំងឺ Q fever ជំងឺ shigellosis និងជំងឺ
tularaemia
រឈាម ោះជំងឺបងករោយបាក្់រត្ ី

ជំងឺសាល់មូរណ ូស

ជំងឺ ិបត្ូសពី ូស

ជំងឺកាំពី ូបាក្់ដ ីយូស

ជំងឺ plague

ជំងឺឈាមរមម

ជំងឺ Q fever

ជំងឺ លូត្ឆ្លង (brucellosis)

ជំងឺ shigellosis

Escherichia coli

ជំងឺ tularaemia
ី ុស Viruses
ី ុស Viruses
ី ុស Viruses

ជំងឺដឆ្កឆ្កួត្គឺជាជំងឺ បស់សត្វមំសាសី និង្បរជៀវដែលអាចឆ្លងរៅមនុសសរោយកា ខាំ

មនុសសសឹងដត្ទំងអស់ដែលឆ្លងជំងឺរោយសត្វឆ្កួត្ទំងរនោះនឹងសាល ប់ ្បសិនរបើមិនពាបាល

មនុសស្បមាណ 55 000 ក្់ (ភាគរ្ចើនក្ុមា ) សាល ប់រោយសា ជំងឺរនោះក្ាុងពិភពរលាក្រ ៀងរាល់ឆ្ាំ

ដឆ្កជាសត្វដែលរធវើរអាយមានក្ ណីមនុសសសាល ប់ភាគរ្ចើន
រឈាម ោះជំងឺបងករោយ ី ុស

ជំងឺដឆ្កឆ្កួត្

ផ្តតសាយបក្សី

ផ្តតសាយ្ជូក្

ជំងឺ Crimean-Congo hemorrhagic fever

ជំងឺ Ebola

ជំងឺ Rift Valley fever
បរាសិត្ Parasites

Cysticercosis/Taeniasis បងករ ើងរោយបរាសិត្ដែលឆ្លងរៅ្ជូក្ រ ើយអាចបងកជាជំងឺក្ន្ត្ ត ក្់សាច់ែុំ (seizure)
ឈឺក្ាល និងររាគសញ្ញារ្សងៗជារ្ចើនរ ៀត្រលើមនុសស

រៅ Latin America, អាក្្សុក្ 100 ក្់ក្ាុងចំរណាម 100 000 ក្់បានរក្ើត្ជំងឺរនោះ (estimation)

ជំងឺឆ្លងពីសត្វដែលបងករោយបរាសិត្រ្សងរ ៀត្មានែូចជាជំងឺ trematodosis ជំងឺ echinococcosis/hydatidosis,
toxoplasmosis និងជំងឺ trichinellosis
បរាសិត្ Parasites

ជំងឺគីស Cysticercosis

ជំងឺរត្ញ Taeniasis

ជំងឺ trematodosis

ជំងឺ echinococcosis/hydatidosis,

ជំងឺ toxoplasmosis

ជំងឺ trichinellosis
បរាសិត្ Parasites
្សិត្ Fungi

Dermatophytoses are superficial mycoses ដែលអាចរក្ើត្ពីសត្វឈឺ រ ើយឆ្លងមក្ដសបក្
សក្់ និង្ក្ចក្ បស់មនុសស រោយបងកជា មាស់ ក្នទួល បក្្សកា និង្ជុោះសក្់

Another mycotic infection that can be zoonotic is sporotrichosis
្សិត្ Fungi
Unconventional agents

The agent of Bovine Spongiform Encephalopathy is thought to be the
cause of variant Creutzfeldt-Jakob Disease (vCJD) which is a
degenerative neurological disease different from CJD, at present
inevitably lethal in humans.
ស ុប

ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសសរៅដត្ជាកា គំរាមសុខភាពសាធា ណៈ រ ើយភាគរ្ចើនរគមិនយក្ចិត្ត ុក្ោក្់

វាមិន្ត្ូវបានចាត្់ជាអា ិភាពរោយ្បព័នធសុខភាពរៅក្្មិត្ថ្នាក្់ជាត្ិ និងអនត ជាត្ិ

វាឆ្លងមក្មនុសសរាប់ យ ន់ ក្់ ជាពិរសសក្ាុង្បរ ស្ក្ី្ក្ រទោះបីជាភាគរ្ចើនននជំងឺរ ោះអាចកា បាន
ក្៏រោយ
Outbreak Alerts
Early warning of outbreaks of animal diseases and
the capacity for prediction of spread of such diseases
to new areas is essential for containment and control.
 Lessons learnt show the key importance of rapid
communication and the need for improved
collaboration between the involved agencies.
 Since many infectious diseases are zoonotic it is clear
that information of zoonotic disease occurrence in
animals is important also to public health officials.
 This is the reason that WHO, FAO and OIE (World
Organisation for Animal Health) developed GLEWS,
the Global Early Warning and Response System for
Major Animal Diseases, including Zoonoses.

Outbreak Alerts
GLEWS builds on the added value of combining
information from each organization so that
outbreaks can be detected earlier and the
coordination of response will be improved.
 It aims to provide national animal health
authorities with epidemiological information
enhanced by an in-depth analysis on the
occurrence and spread of major diseases.
 The programme will further stimulate countries to
notify the occurrence of animal diseases,
including zoonoses, more rapidly and
transparently.

Outbreak Alerts

Earlier WHO and partners started the Global
Outbreak Alert & Response Network (GOARN)
with the aim to combating the international
spread of outbreaks among humans, ensuring
that appropriate technical assistance reaches
affected states rapidly and contributing to
long-term epidemic preparedness and
capacity building.
Outbreak Alerts




Human health is inextricably linked to animal health and
production. This link between human and animal
populations, and with the surrounding environment, is
particularly close in developing regions where animals
provide transportation, draught power, fuel and clothing as
well as proteins (meat, eggs and milk).
In both developing and industrialized countries, however,
this can lead to a serious risk to public health with severe
economic consequences.
A number of communicable diseases (known as
zoonoses) are transmitted from animals to humans.
Veterinary medicine has a long and distinguished history
of contributing to the maintenance and promotion of public
health.
ជំងឺ Diseases

មានជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសសជាង ២០០

ជំងឺសំខាន់ៗដែល WHO ក្ំពុង្បយុ ធជាមួយមាន
បញ្ាីជំងឺ

ឈាមរមម

ិបត្ូសពី ូស

ផ្តតសាយសត្វ

Prion diseases

Bovine Spongiform Encephalopathy

Neglected zoonotic diseases
(BSE)

Tularaemia

Foodborne zoonoses

Variant Creutzfeldt-Jakob disease (vCJD)

Haemorrhagic fevers
Veterinary public health (VPH)
What is Veterinary Public Health?
 Veterinary Public Health (VPH) was defined
by the WHO consultation on "future trends in
veterinary public health" held in Teramo, Italy
in 1999 as "the sum of all contributions to the
physical, mental and social well-being of
humans through an understanding and
application of veterinary science".

ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងសុខភាពសាធា ណៈ

្បមាណ 75% ននជំងឺលមីដែលបានឆ្លងរៅមនុសសជាង ១០ ឆ្ាំរនោះ បានបងករ ើងរោយភាាក្់ងា ដែលមានរែើម
ក្ំរណើត្ពីសត្វ ឬ្លិត្្លរចញពីសត្វ

ភាគរ្ចើនននជំងឺទំងរនោះមានសកាតនុពលរាលោលតាម យៈមរធាបាយជារ្ចើនរលើចមាាយឆ្ាយ និងអាចកាលយ
ជាបញ្ញាពិភពរលាក្
ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងសុខភាពសាធា ណៈ

មាងរ ៀត្ ជំងឺដែលរគសាា ល់ និងអាចកា បានដែលអាចចមលងរៅមនុសសមានែូចជា ជំងឺដឆ្កឆ្កួត្ លូត្ឆ្លង
leishmaniasis និង echinococcosis បនតរក្ើត្រ ើងក្ាុង្បរ សជារ្ចើន ជាពិរសសក្ាុង្បរ ស្ក្ី្ក្

They cause a serious amount of deaths and millions of affected people
every year.
ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងសុខភាពសាធា ណៈ

All major zoonotic diseases prevent the efficient production of
food of animal origin, particularly of much-needed proteins, and
create obstacles to international trade in animals and animal
products.

They are thus an impediment to overall socioeconomic
development.

From way back veterinary medicine played a major role in the
preventing of and interventions against animal diseases including
zoonoses.
ជំងឺឆ្លងសត្វរៅមនុសស និងសុខភាពសាធា ណៈ

Veterinary public health is an essential part of
public health and includes various types of
cooperation between the disciplines that link
the health triad, people-animals-environment,
and all of its interactions.
ត្ំបន់្ត្ួត្្តាសាូល Core domains

The core domains of VPH include the
following: diagnosis, surveillance,
epidemiology, control, prevention and
elimination of zoonoses; food protection;
management of health aspects of laboratory
animal facilities and diagnostic laboratories;
biomedical research; health education and
extension; and production and control of
biological products and medical devices.
ត្ំបន់្ត្ួត្្តាសាូល Core domains

Other VPH core domains may include
management of domestic and wild animal
populations, protection of drinking-water and
the environment, and management of public
health emergencies.
Collaborating institutions









The Mediterranean Zoonoses Control Programme
(MZCP)
Codex Alimentarius
Food and Agriculture Organization of the United
Nations (FAO)
World Organisation for Animal Health (OIE)
Consortium for Conservation Medicine (CCM)
Organisation for Economic Co-operation and
Development (OECD)
Wildlife Conservation Society (WCS)
World Conservation Union (IUCN)
WWF