1 Atlas anatomii mięśniowej MIANOWNICTWO POLSKIE I ANGIELSKIE FACEBOOK.COM/FIZJOTERAPEUTAMATEUSZSZPAK TELEFON KONTAKTOWY: 500336622 2 CZĘŚĆ PIERWSZA Mięśnie tułowia i szyi 3 Źródła Mianownictwo Polskie: Adam Bochenek, Michał Reichert – Anatomia tom I Mianownictwo Angielskie: Essential Anatomy 3 Ilustracje: Essential Anatomy 3 Mianownictwo polskie i angielskie w wielu przypadkach nie pokrywa się dokładnie. Celem tego jest przedstawienie że nie ma jednej prawidłowej anatomii a wszystko jest kwestią poglądu osoby badającej. 4 Mięsień Czworoboczny 5 Przyczep początkowy: - kresa karkowa górna - więzadło karkowe - wyrostki kolczyste wszystkich kręgów piersiowych - więzadło nadkolcowe Przyczep końcowy: - koniec barkowy obojczyka (cz. zstępująca) - grzebień łopatki (cz. poprzeczna) - grzebnień łopatki (cz. wstępująca) Unerwienie: nerw dodatkowy (XI) Unaczynienie: t. poprzeczna szyi, t. nadłopatkowa Trapezius 6 ORIGIN: - external occipital protuberance - ligamentum nuchae - spinosus procesus C1-Th12 vertebrae and ligamentum supraspinalis INSERTION: - the lateral one/third of clavicle (descending) - medial side of the acromion (transverse) - the upper crest and tubercle of the scapular spine (ascending) NERVE SUPPLY: Accesory nerve (XI) ARTERIAR SUPPLY: Transverse cervical artery Czynność mięśnia czworobocznego Część górna: - unosi staw ramienny do góry na około 10 cm (wzruszenie ramionami) - przy stalonym stawie ramiennym wykonuje wyprost głowy i rotację w kierunku przeciwnym Część środkowa: - zbliża łopatki do kręgosłupa Część dolna: - opuszcza staw ramienny - razem z częścią górną obracają łopatkę tak, że kąt górny zbliża się do kręgosłupa. Umożliwia to podniesienie kończyny górnej ponad poziom. 7 Co warto wiedzieć Mięsień w obrębie siódmego kręgu szyjnego tworzy ścięgniste pasmo (biały romb) które jest miejscem kumulacji emocji, najczęściej towarzyszących doświadczeniom stresowym. W tym samym miejscu w zespole Cushinga odkłada się tkanka tłuszczowa oraz dochodzi do powstawania tzw. Wdowiego garbu. Uważa się również, że u kobiet po menopauzie to miejsce odpowiada za produkcję i magazynowanie estrogenów. Jest on unerwiony z nerwu czaszkowego, jako jeden z dwóch mięśni szkieletowych poza czaszką. 8 Mięsień Najszerszy Grzbietu 9 Przyczep początkowy: - wyrostki kolczyste sześciu dolnych kręgów piersiowych i pięciu kręgów lędźwiowych - powięź piersiowo – lędźwiowa - powierzchnia zewnętrzna czterech ostatnich żeber - kąt dolny łopatki (opcjonalnie) Przyczep końcowy: - grzebień guzka mniejszego kości ramiennej Unerwienie: nerw piersiowo-grzbietowy (C6C8) Unaczynienie: t. piersiowo-grzbietowa Latissimus Dorsi 10 ORIGIN: - inferior angle of the scapula - the 9th-12th ribs - the spinous processes of T7-T12 vertebrae - the thoracolumbar fascia - the posterior one-third of the iliac crest INSERTION: - crest of the lesser tuberosity of the humerus and the intertubercular groove NERVE SUPPLY: Thoracodorsal nerve (C6-C8) ARTERIAL SUPPLY: Thoracodorsal artery Czynność mięśnia najszerszego grzbietu - Opuszcza podniesione ramie przy ustabilizowanym kręgosłupie - Cofa wysunięte do przodu ramie - Rotuje ramie do wewnątrz - Umożliwia czynność podciągania na drążku - Jest mięśniem wdechowym gdyż przy ustabilizowanym ramieniu podciąga dolne żebra do góry - Jest mięśniem wydechowym poprzez opuszczanie dolnych żeber podczas kaszlu 11 Co warto wiedzieć Wchodzi w skład powięzi piersiowo lędźwiowej. Jest pośrednikiem w przenoszeniu obciążeń z pośladków i, w zależności od warstwy powięzi, z grupy tylnej mięśni uda oraz z grupy bocznej mięśni uda. Koordynuje on pracę powięzi i razem z mięśniem pośladkowym wielkim oraz poprzecznym brzucha stanowią podporę stabilizacyjno – ciśnieniową dla lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Więzadło nadkolcowe, które pokryte jest mięśniem zarówno czworobocznym jak i najszerszym grzbietu również wytwarzają w jego obrębie ścięgna które wydają się w niektórych przypadkach być emocjonalnie czynne. Zdarza się że bywa złączony w jednolitą całość z mięśniem obłym większym (stąd też ich tożsame unerwienie). Niektórzy uważają że to mięsień obły większy odłącza się od mięśnia najszerszego grzbietu tworząc autnonomiczną jednostkę. 12 Mięsień Równoległoboczny 13 Przyczep początkowy: - dolna część więzadła karkowego - wyrostki kolczyste dwóch ostatnich szyjnych i czterech górnych piersiowych kręgów Przyczep końcowy: - brzeg przyśrodkowy łopatki od grzebienia do kąta dolnego Unerwienie: nerw grzbietowy łopatki (C4C5) Unaczynienie: gałąź głęboka t. poprzecznej szyi Rhomboideus 14 ORIGIN: - spinous processes of the vertebrae C6-T4 and - ligamentum nuchae and supraspinatus INSERTION: - medial margin of the scapula inferior to the spine. NERVE SUPPLY: Dorsal scapular nerve (C4-C5) ARTERIAL SUPPLY: Dorsal scapular artery, transverse cervical artery Czynność mięśnia równoległobocznego - Ściąga łopatkę do góry i do przyśrodka - Przyciska łopatkę do klatki piersiowej - Jest antagonistą mięśnia zębatego - przedniego 15 Co warto wiedzieć W dużej liczbie przypadków mięsień ten jest podzielony przez szczelinę na równoległoboczny mniejszy (wyżej) i równoległoboczny mniejszy (niżej). Przez ową szczelinę przedostają się na zewnątrz naczynia. 16 Dźwigacz łopatki (levator scapulae) 17 Przyczep początkowy: - guzki tylne wyrostków poprzecznych czterech ostatnich kręgów szyjnych Przyczep końcowy: - górna część brzegu przyśrodkowego łopatki - kąt górny łopatki Unerwienie: nerw grzbietowy łopatki (C4C5), górna część mięśnia otrzymuje gałęzie z poziomu C3C4 Unaczynienie: t. szyjna wstępująca, kręgowa, poprzeczna szyi Levator scapulae 18 ORIGIN: - posterior tuberculus of transverse process of vertebrae C1-C4. INSERTION: - superior angle to the medial border of the scapula. NERVE SUPPLY: Dorsal scapular nerve (C4C5); the upper part of the muscle receives branches of C3 and C4 spinal nerves ARTERIAL SUPPLY: Cervical ascendens, vertebral, and transverse cervical arteries Czynność mięśnia dźwigacza łopatki - Współpracując z mięśniem czworobocznym pociąga łopatkę ku górze i do przyśrodka - Przy ustalonej łopatce wykonuje wyprost i tożstronne zgięcie boczne w szyjnym odcinku kręgosłupa 19 Co warto wiedzieć W dobie siedzenia przed komputerem, gdzie ręce i głowę mamy wysuniętą do przodu, oba przyczepy tego mięśnia drastycznie sprawiają że jest on zablokowany w rozciągnięciu. Może to doprowadzać do drętwień kończyn górnych czy bólów głowy. Samo jego rozluźnienie, bez poprawy stereotypów życiowo – ruchowych czy bez pracy nad poprawą jego elastyczności, ślizgu czy wzmocnieniu może dać efekty które będą raczej krótkotrwałe. Jego nieproporcjonalne napięcie może ograniczać rotację szyjnego odcinka kręgosłupa. 20 Mięsień zębaty tylny górny 21 Przyczep początkowy: - wyrostki kolczyste dwóch ostatnich szyjnych i dwóch pierwszych piersiowych kręgów Przyczep końcowy: - brzeg górny powierzchni zewnętrznej żeber od II do V Unerwienie: nerwy międzyżebrowe od I do IV Unaczynienie: t. międzyżebrowe od I do IV Serratus posterior superior 22 ORIGIN: - spinous processes of the vertebrae C7-T3 and the ligamentum nuchae INSERTION: - Superior margin of the 2nd-5th ribs. NERVE SUPPLY: Branches of the ventral primary rami of the spinal nerves (T1-T4) ARTERIAL SUPPLY: Posterior intercostal arteries (T1-T4) Mięsień zębaty tylny dolny 23 Przyczep początkowy: - wplata się w blaszkę powięzi piersiowo – lędźwiowej - od wyrostków kolczystych dwóch ostatnich piersiowych i dwóch pierwszych lędźwiowych kręgów Przyczep końcowy: - brzeg dolny od IX do XII żebra Unerwienie: nerwy międzyżebrowe od IX do XII Unaczynienie: t. międzyżebrowe od IX do XII Serratus posteriori inferior 24 ORIGIN: - Spinous processes of the vertebrae T11-L2 - the thoracolumbar fascia. INSERTION: - lateral inferior margins of the 8th-12th ribs. NERVE SUPPLY: Branches of the ventral primary rami of the spinal nerves (T9-T12) ARTERIAL SUPPLY: Posterior intercostal artery Co warto wiedzieć Mięsień zębaty tylny górny jest mięśniem wdechowym, mięsień zębaty tylny dolny jest mięśniem wydechowym Oba te mięśnie są uznawane za uwstecznione, czyli takie, które są nam do niczego nie potrzebne. Jedna z teorii twierdzi że są to anomalie anatomiczne pochodzące z wspólnej warstwy z mięśniami międzyżebrowymi zewnętrznymi. (ze względu na ich głębokość położenia) Druga teoria głosi że to mięsień zębaty tylny górny ma odpowiadać mięśniom międzyżebrowym zewnętrznym ze względu na jego wdechowy charakter, natomiast zębaty tylny dolny międzyżebrowym wewnętrznym – ponieważ jest mięśniem wydechowym. 25 Mięśnie Płatowate 26 Płatowaty głowy - od więzadła karkowego C3C7 - od wyrostków kolczystych i więzadła nadkolcowego Th1Th2 - do wyrostka sutkowatego kości skroniowej Płatowaty szyi: - od wyrostków kolczystych i więzadła nadkolcowego Th3Th5 - do guzków tylnych wyrostków poprzecznych C2C3 Unerwienie: gałęzie tylne nerwów szyjnych C3C5 Unaczynienie: t. potyliczna, poprzeczna szyi, kręgowa Splenius 27 Splenius capitis: ORIGIN: Ligamentum nuchae and the spinous processes of the vertebrae C7-T2 INSERTION: Mastoid process and the lateral end of the superior nuchal line. Splenius cervicis: ORIGIN: Ligamentum nuchae and the spinous processes of the vertebrae C7-T6 INSERTION: Posterior tubercles of the transverse processes of the C1-C3 vertebrae. NERVE SUPPLY: Dorsal primary rami of the spinal nerves (C3-C5). ARTERIAL SUPPLY: Occypital, transversus cervicis and vertebralis arteries Czynność Płatowaty głowy: - obustronnie prostuje głowę - jednostronnie wykonuje tożstronną rotację i obrót twarzy ku górze Płatowaty szyi: - obustronnie prostuje odcinej szyjny - jednostronnie wykonuje tożstronną rotację i obrót kręgosłupa szyjnego ku górze (tożstronne zgięcie boczne) 28 Co warto wiedzieć W medycynie klinicznej zdarzało się, że oba z tych mieśni nie występowały w ludzkim ciele. U małp, oba te mięśnie są ze sobą połączone przez co nie występuje trójkąt międzypłatowy – jest to charakterystyczna cecha ludzi w związku z silniejszą składową obrotową na niekorzyść składowej prostującej. Zwróćcie uwagę jak jest u czworonogów – na przykład psy ze względu na zupełnie inaczej ułożony kręgosłup muszą dużo więcej siły poświęcić na utrzymanie głowy w pionie – kosztem rotacji. U ludzi nie ma takiej potrzeby, a rotacja wspomagana przez mięśnie płatowate jest elementem wspomagania procesów poznawczych. 29 Mięsień krzyżowo – grzbietowy Przyczep początkowy: - grzebień biodrowy - więzadła krzyżowo – biodrowe - powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej - wyrostki kolczyste Th11L5 ORIGIN: - Iliac crest - Iliosacralis ligaments - Dorsal part of sacrum - procesus spinalis Th11L5 Cała ta spójna masa mięśniowa dzieli się dalej na dwa pasma: - mięsień biodrowo – żebrowy - mięsień najdłużysz 30 Mięsień biodrowo – żebrowy 31 Biodrowo – żebrowy lędźwi: - od wspólnej masy mięśniowej do kątów od sześciu do dziewięciu dolnych żeber Biodrowo – żebrowy klatki piersiowej: - biegnie w przedłużeniu poprzedniego - łączy sześć dolnych żeber z sześcioma górnymi żebrami Biodrowo – żebrowy szyi: - od wspólnej masy mięśniowej, dostaje wiązki pomocnicze od kątów od szóstego do trzeciego żebra - przyczepia się do guzków tylnych wyrostków porpzecznych C3C6 Iliocostalis 32 Iliocostalis lumbalis: INSERTION: angles of 6 to 9 lower ribs Iliocostalis thoracis: INSERTION: connects 6 lower ribs with 6 upper ribs Iliocostalis cervicis: ORIGIN: Gets suport from angles of 3 to 6th ribs INSERTION: Posterior tuberculi of procesus transversus C3C6 Mięsień najdłuższy 33 Najdłuższy klatki piersiowej: - od wspólnej masy mięśniowej - od wyrostków poprzecznych Th6Th12 - do wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych oraz do kątów od 12 do 2 żebra (wiązki boczne) - do wyrostków dodatkowych L1L5 i wyrostków poprzecznych Th1Th12 Najdłuższy szyi: - od wyrostków poprzecznych Th1Th6 - do guzków tylnych wyrostków poprzecznych C2C5 Najdłuższy głowy: - od wyrostków poprzecznych Th1Th3 - do wyrostka sutkowatego kości skroniowej Longissimus 34 Longissimus thoracis: ORIGIN: Sacrum; the iliac crest; the spinous processes of the lumbar vertebrae; the transverse processes of the lower thoracic vertebrae INSERTION: 2nd to 12th ribs; the costal processes of the lumbar vertebrae; the transverse processes of the thoracic vertebrae. Longissimus cervicis: ORIGIN: Transverse processes of the upper 4th-5th thoracic vertebrae. INSERTION: Posterior tubercles of the transverse processes of the 2nd-6th cervical vertebrae. Longissimus capitis: ORIGIN: Transverse processes of the upper 4th-5th thoracic vertebrae and the articular processes of the three lower cervical vertebrae. INSERTION: Posterior margin of the mastoid process. Czynność, unerwienie i unaczynienie Mięsień biodrowo – żebrowy: - zgięcie boczne tożstronne kręgosłupa, dzięki przyczepom do żeber Mięsień najdłuższy: - część skierowana do głowy prostuje głowę, rotuje tożstronnie i wykonuje tożstronne zgięcie boczne Oba mięśnie: - są przede wszystkim mocnymi prostownikami tułowia - polega na utrzymaniu pionowej postawy ciała Unerwienie: tylne gałęzie nerwów rdzeniowych C2L5 NERVE SUPPLY: Dorsal primary rami of the spinal nerves C2L5 Unaczynienie: t. potyliczna, międzykręgowe, lędźwiowe ARTERIAL SUPPLY: occypitalis, intervertebralis, lumbalis arteries 35 Co warto wiedzieć Prostownik sam w sobie jest mięśniem posturalnym. Jego główną funkcją jest utrzymywanie nas w pionie. Oprócz tego wspomoaga zarówno wdech jak i wydech. Ciekawym przypadkiem jest mięsień biodrowo – żebrowy klatki piersiowej który łączy górne sześć żeber z dolną szóstką. Przy ustabilizowanej górze – podciąga dolne żebra do góry działając jako mięsień wdechowy. Przy ustabilizowanym dole – opuszcza górne żebra działając jako mięsień wydechowy. Co więcej, podczas chodu, to właśnie prostowniki pomagają nam podnosić miednicę w trakcie przenoszenia kończyny. Stojąc na prawej noce podczas wykonywania kroku lewą – napinamy lewy prostownik. 36 Mięsień kolcowy 37 Kolcowy klatki piersiowej: - od wyrostków kolczystych Th10L3 - do wyrostków kolczystych Th2Th8 - kręg 9 bywa ominięty (warto to zapamiętać na przyszłość) Kolcowy szyi: - od wyrostków kolczystych C6Th2 - do wyrostków kolczystych C2C4 Kolcowy głowy: - od wyrostków kolczystych C6Th2 - do kości potylicznej Unerwienie: tylne gałęzie nerwów rdzeniowych C2Th10 Spinalis 38 Spinalis thoracis: ORIGIN: Spinous processes at the inferior vertebral levels of T10-L3. INSERTION: Spinous processes at the superior vertebral levels of T2-T8 Spinalis cervicis: ORIGIN: Spinous processes of the vertebrae C6C7. INSERTION: Spinous processes of the upper cervical vertebrae. NERVE SUPPLY: Dorsal primary rami of the nerves C2Th10 Czynność, co warto wiedzieć - przy jednostronnym skurczu wykonuje zgięcie boczne kręgosłupa - przy obustronnym skurczu wykonuje wyprost kręgosłupa Jest to bardzo cienki mięsień, przylegający do wyrostków kolczystych z obu stron. Stanowi część główną układu międzykolcowego. Składa się on z szeregu złączonych ze sobą metamerycznych mięśni i występuje najczęściej w obrębie klatki piersiowej. Zdecydowanie rzadziej w okolicy karkowej natomiast przy głowie tylko jako odmiana. Mięsień kolcowy głowy występuje stosunkowo rzadko. 39 Mięsień półkolcowy 40 Półkolcowy klatki piersiowej i szyi: - od wyrostków poprzecznych Th1Th12 - do wyrostków poprzecznych C2Th6 - górne włókna półkolcowego klatki piersiowej kończą się na wyrostku poprzecznym Th1 - górne włókna półkolcowego szyi kończą się na kręgu obrotowym Półkolcowy głowy: - od wyrostków poprzecznych C4Th6 - do łuski kości potylicznej Unerwienie: gałęzie tylne nerwów rdzeniowych C3Th12 – klatki piersiowej i szyi, gałęzie tylne nerwów rdzeniowych C1C5 – głowy. Semispinalis 41 Semispinalis capitis: ORIGIN: Transverse and articular processes of the vertebrae C2-T6. INSERTION: Posterior occipital bone below the superior nuchal line. Semispinalis cervicis: ORIGIN: Transverse processes of the vertebrae T1-T6. INSERTION: Spinous processes of the C2-C5 vertebrae. Semispinalis thoracis: ORIGIN: Transverse processes of the vertebrae T6-T12. INSERTION: Spinous processes of the C6-T4 vertebrae. NERVE SUPPLY: Dorsal primary rami of the spinal nerves (C1-T12). Czynność - działając jednostronnie wykonują tożstronne zgięcie boczne kręgosłupa i przeciwstronną rotację - działając symetrycznie prostują kręgosłup i ustalają jego pozycję - półkolcowy głowy działając symetrycznie wpływa na zwiększenie lordozy szyjnej 42 Co warto wiedzieć Mięsień ten składa się z dość stromo ułożonych włókien które przeskakują więcej niż cztery kręgi – zwykle sześć lub siedem. Spoczywa on na mięśniu wielodzielnym. Mięsień półkolcowy głowy dzieli się na dwie części – przyśrodkową (węższą) oraz boczną (szerszą). Pierwsza zawiera poprzecznie biegnącą smugę ścięgnistą stąd jego nazwa – dwubrzuścowy głowy. Druga natomiast ma dość nieregularne przyczepy w związku z dużymi przeplataniami stąd jego nazwa – spleciony większy. 43 Mięśnie wielodzielne i skręcające 44 Wielodzielne: (lewe) - od wspólnej masy mięśniowej prostownika, wyrostków suteczkowatych kręgów lędźwiowych, wyrostków poprzecznych kręgów piersiowych i wyrostkach stawowych kręgów szyjnych - do wyrostków kolczystych C2L5 Skręcające: (prawe) - od tylnych i górnych brzegów wyrostków poprzecznych - do wyrostków kolczystych kręgów wyżej Unerwienie: gałęzie tylne nerwów rdzeniowych C3S4 Czynność: - obustronnie prostują kręgosłup - jednostronnie wykonują tożstronne zgięcie boczne i przeciwstronną rotację Multifidus, Rotatores 45 Multifidius: (left) ORIGIN: Sacrum and the transverse processes of the C2-L5 vertebrae. INSERTION: Spinous processes of the vertebrae superior to their origins. Rotatores: (right) ORIGIN: Articular processes of the cervical vertebrae; the transverse processes of the thoracic vertebrae; the mamillary processes of the lumbar vertebrae. INSERTION: Spinous processes one level above their origin. NERVE SUPPLY: Dorsal primary rami of the spinal nerves (C3-S4). Mięśnie międzykolcowe i międzypoprzeczne 46 Międzykolcowe: - łączą ze sobą wszystkie wyrostki kolcowe w obrębie lędźwiowego i szyjnego odcinka kręgosłupa - w szyjnym ze względu na rozdwojony wyrostek kolczysty są one parzyste - w piersiowym nie występują Międzypoprzeczne: - łączą ze sobą wszystkie wyrostki poprzeczne w obrębie lędźwiowego i szyjnego odcinka kręgosłupa Interspinalis, Intertransversus 47 Interspinalis: - connects all of spinalis processes in lumbal and cevvical spine - in cervical spine because of anatomy of spinalis processes, interspinalis muscles are duplicated - in thoracs rather doesn’t exist Intertransversus: - connects all of transverses processes in lumbal and cervical spine - due to anatomy, they are also duplicated Czynność, unerwienie, co warto wiedzieć Międzykolcowy: - unerwiony z tylnych gałęzi nerwów rdzeniowych C1Th3 i Th11L5 - prostuje kręgosłup w odcinku szyjnym i lędźwiowym - ze względu na ustawienie wyrostków kolczystych w piersiowym odcinku kręgosłupa (dachówkowate) nie występuje Międzypoprzeczny: - unerwiony z tylnych i przednich gałęzi C1C8 i nerwów lędźwiowych L1L5 - wykonuje zgięcie boczne kręgosłupa - ze względu na występowanie guzków przednich i tylnych w C wyróżnia się mięśnie międzypoprzeczny przedni i tylny szyi - w odcinku lędźwiowym występują międzypoprzeczne boczne lędźwi łączące wyrostki żebrowe, oraz międzypoprzeczne przyśrodkowe lędźwi łączące wyrostki dodatkowe z suteczkowatymi. 48 Mięśnie podpotyliczne 49 Skośny górny głowy: - od wyrostków poprzecznych C1 - do kresy karkowej górnej Prosty tylny mniejszy głowy: - od guzka tylnego C1 - do kresy karkowej dolnej Prosty tylny większy głowy: - od wyrostka kolczystego C2 - do kresy karkowej dolnej Skośny dolny głowy: - od wyrostka kolczystego C2 - do wyrostków poprzecznych C1 Prosty boczny głowy: - od wyrostków poprzecznych C1 - do wyrostka szyjnego kości potylicznej mm. suboccypitalis 50 Rectus capitis posteriori major: ORIGIN: Posterior tubercle of the axis. INSERTION: Lateral part of the occipital bone below the inferior nuchal line. Rectus capitis posteriori minor: ORIGIN: Posterior tubercle of the atlas INSERTION: Medial part of the occipital bone below the inferior nuchal line. Obliqus capitis superior: ORIGIN: Transverse process of the atlas. INSERTION: Occipital bone below the superior nuchal line. Obliqus capitis inferior: ORIGIN: Spinous process of the axis. INSERTION: Transverse process of the atlas. Rectus capitis lateralis: ORIGIN: Processes transversus of atlas INSERTION: Jugular proces of occypital bone Czynność i unerwienie Czynność: - mięśnie proste tylne wraz ze skośnymi pociągają głowę ku tyłowi - mięśnie proste tylne jednej strony razem ze skośnym dolnym głowy jednej strony obraca głowę kierując ją twarzą w stronę przeciwległą - mięsień prosty boczny głowy zginą głowę do boku Unerwienie: - pierwsze cztery są unerwione przez nerw podpotyliczny - mięśnie skośny dolny głowy i prosty tylny większy głowy mogą otrzymywać również gałęzie z poziomu C2 - mięsień prosty boczny głowy jest unerwiony przez gałąź przednią nerwu szyjnego I 51 Co warto wiedzieć Czynność ruchowa tych mięśni zdecydowanie ustępuje ich czynności proprioceptywnej. Uważa się, że mięśnie podpotyliczne są bardzo mocno unerwione, dużo bardziej niż wszystkie inne mięśnie szkieletowe. Ich unerwienie ma na celu odbieranie bodźców ze środowiska i informowanie naszego systemu o dokładnym ułożeniu głowy. Jeśli zamkniecie oczy, położycie ręce delikatnie pod potylicą i poruszacie gałkami ocznymi – będziecie w stanie wyczuć zmieniające się napięcie tych mięśni. Może to świadczyć o ich wielkim wpływie na procesy poznawcze naszego organizmu. Ponadto uważa się, że mają one również przyczep do opony twardej przez co mogą wpływać na jej napięcie. 52 53 Piersiowy większy 54 Przyczep początkowy: - przyśrodkowa połowa obojczyka (cz. obojczykowa) - powierzchnia boczna mostka i chrząstka żeber prawdziwych (cz. mostkowo – żebrowa) - mięsień prosty brzucha (cz. Brzuszna) Przyczep końcowy: - grzebień guzka większego kości ramiennej Unerwienie: Nerw piersiowy boczny i przyśrodkowy (C5Th1) Unaczynienie: t. piersiowo – barkowa, t. piersiowa boczna Pectoralis major 55 ORIGIN: Medial half of the clavicle; the manubrium; the body of the sternum; the costal cartilages of ribs 1-6; the anterior layer of the rectus sheath. INSERTION: Crest of the greater tubercle of the humerus. NERVE SUPPLY: Medial and lateral pectoral nerves; the brachial plexus (C5-T1). ARTERIAL SUPPLY: Pectoral branch of the thoracoacromial trunk. Czynność mięśnia piersiowego większego - Pociąga łopatkę do przodu - Przyciąga ramię przyśrodkowo i do przodu - Obraca ramię do wewnątrz - Przy ustalonych ramionach mięsień piersiowy jest ważnym mięśniem wdechowym 56 Co warto wiedzieć Włókna w obrębie jego przyczepu do kości ramiennej tworzą dwie warstwy nakładając się na siebie. Warstwa przednia, grubsza, do której dochodzą włókna części obojczykowej i fragment włókien części mostkowo – żebrowej. Warstwa tylna, cieńsza, do której dochodzą włókna części brzusznej i fragment włókien części mostkowo – żebrowej. Tworzą one pomiędzy sobą kieszonkę otwartą ku górze, wypełnioną luźną tkanką łączną i tłuszczową. 57 Piersiowy mniejszy 58 Przyczep początkowy: - wyrostek kruczy łopatki Przyczep końcowy: - powierzchnia przednia końców żeber od drugiego bądź trzeciego do piątego Unerwienie: Nerw piersiowy przyśrodkowy i boczny (C5Th1) Pectoralis minor 59 ORIGIN: 3rd to 5th ribs. INSERTION: Coracoid process of the scapula. NERVE SUPPLY: Medial and lateral pectoral nerves; the brachial plexus (C8, T1). ARTERIAL SUPPLY: Pectoral branch of the thoracoacromial trunk. Czynność mięśnia piersiowego mniejszego - Obniża obręcz kończyny górnej - Pociąga obręcz kończyny górnej przyśrodkowo - Razem z dźwigaczem łopatki i równoległobocznym obraca łopatkę, obniżając panewkę stawową - Przy stabilnym ramieniu, jest pomocniczym mięśniem wdechowym 60 Co warto wiedzieć Mięśnień piersiowy mniejszy jest ważny w kontekście zmniejszenia pola powierzchni przebiegu splotu nerwowego. Splot wydostaje się z przestrzeni pomiędzy obojczykiem a pierwszym żebrem, przechodząc pod pachę pośrednio właśnie przez ten mięsień. Sprawia to, że jego napięcie może wpływać na drażnienie splotu i powodować promieniowania i drętwienia palców. Mięsień piersiowy mniejszy powstaje z tego samego zawiązka co mięsień piersiowy większy. Zdarzyć się może w konsekwencji, że jego przyczep ma miejsce na guzku bądź grzebieniu guzka większego. 61 Podobojczykowy 62 Przyczep początkowy: - powierzchnia górna pierwszego żebra Przyczep końcowy: - powierzchnia dolna obojczyka Unerwienie: nerw podobojczykowy (C5C6) Unaczynienie: t. podobojczykowa Czynność: - pociąga obojczyk ku dołowi - jego powięź łączy się z żyłą podobojczykową przez co dzięki podniesieniu ramienia zwiększa jej światło Subclavicularis 63 ORIGIN: Costal cartilage and the 1st rib. INSERTION: Acromial end of the clavicle. NERVE SUPPLY: Subclavian nerve and the upper trunk of the brachial plexus (C5). ARTERIAL SUPPLY: Clavicular branch of the thoracoacromial trunk. Zębaty przedni 64 Przyczep początkowy: - zewnętrzna powierzchnia dziewięciu górnych żeber - dwa zęby przyczepiają się do żebra drugiego Przyczep końcowy: - brzeg przyśrodkowy łopatki Unerwienie: nerw piersiowy długi (C5C8) Unaczynienie: t. piersiowa boczna, t. piersiowo grzbietowa Serratus anterior 65 ORIGIN: Superior: the 1st and 2nd ribs; Intermediate: the 2nd and 3rd ribs; Inferior: the 4th and 9th ribs. INSERTION: Medial margin of the costal surface of the scapula. NERVE SUPPLY: Long thoracic nerve and the brachial plexus (C5-C7). ARTERIAL SUPPLY: Lateral thoracic artery. Czynność mięśnia zębatego przedniego - Część górna pociąga staw ramienny do przodu - Część dolna, najsilniejsza, pociąga bark do dołu - Częśc dolna obraca łopatkę w ten sposób, że kąt dolny przesuwa się do przodu i do boku a panewka łopatki ku górze - Cały mięsień przyciska łopatkę do klatki piersiowej - Przy ustalonym ramieniu mięsień zębaty przedni jest pomocniczym mięśniem wdechowym 66 Co warto wiedzieć Gdy mięsień zębaty przedni nie działa prawidłowo, albo jest za słaby, w efekcie mamy odstające łopatki. Można go wzmocnić poprzez ćwiczenie – wciskanie butelki, piłki czy poduszki na prostych rękach w ścianę. Mięsień zębaty przedni tworzy również jedną z umownych powierzchni stawowych dla ruchu łopatki w stawie żebrowo łopatkowym. Drugim mięśniem jest mięsień podłopatkowy. 67 Mięśnie międzyżebrowe 68 Zewnętrzne: (lewa strona) - od dolnego brzegu wyżej leżącego żebra, do górnego brzegu niżej leżącego żebra - włókna skierowane „od kręgosłupa” Wewnętrzne: (prawa strona) - od górnego brzegu niżej leżącego żebra, do dolnego brzegu wyżej leżącego żebra - włókna skierowane „do kręgosłupa” Czynność: - zewnętrzne = wdechowe - wewnętrzne = wydechowe - przeciwstawiają się różnicom ciśnień pomiędzy klatką piersiową a środowiskiem zewnętrznym Mięśnie międzyżebrowe 69 ORIGIN: Inferior margin of the superior rib. INSERTION: Fibers insert medially downward into the superior margin of the inferior rib. (external) ORIGIN: Inferior margin of the superior rib. INSERTION: Fibers insert laterally downward into the superior margin of the inferior rib. (internal) Przepona Mięśniowi temu poświęciłem cały artykuł, dlatego pozwolę sobie umieścić tutaj tylko odnośnik. Jest to trudny do opisania mięsień i na pewno forma jaką jest prezentacja wcale nie ułatwi zrozumienia jego złożoności. Artykuł do pobrania z dysku google. https://drive.google.com/open?id=0B5rF3u3YgonQcWVEdkxwV3JuU2M 70 Skośny zewnętrzny brzucha 71 Przyczep początkowy: - powierzchnia zewnętrzna od piątego do dwunastego żebra - pięć górnych zębów łączy się z mięśniem zębatym przednim - trzy dolne wiązki z mięśniem najszerszym grzbietu Przyczep końcowy: - tworzy przednią blaszkę pochewki mięśnia prostego brzucha - więzadło pachwinowe - warga zewnętrzna grzebienia biodrowego Unerwienie: nerw biodrowo podbrzuszny, biodrowo pachwinowy, nerwy międzyżebrowe Unaczynienie: dolne tętnice międzyżebrowe External Abdominis Oblique 72 ORIGIN: Outer surface of the 5th to the 12th ribs. INSERTION: Linea alba; the pubic crest and tubercle; the anterior superior iliac spine and iliac crest. NERVE SUPPLY: Intercostal nerves; the subcostal, iliohypogastric and ilioinguinal nerves. ARTERIAL SUPPLY: Musculophrenic artery, the superior epigastric artery, the lumbar arteries, the superficial circumflex iliac artery, the deep circumflex iliac artery, the superficial epigastric artery, the inferior epigastric artery and the superficial external pudendal artery. Czynność mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha - Skurcz jednostronny prowadzi do tożstronnego zgięcia bocznego i przeciwstronnej rotacji - Skurcz obustronny prowadzi do zgięcia kręgosłupa, pociąga klatkę piersiową do dołu będąc mięśniem wydechowym - Zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej - Przy ustalonej klatce piersiowej dźwiga on miednicę 73 Skośny wewnętrzny brzucha 74 Przyczep początkowy: - powierzchnia tylna powięzi piersiowo – lędźwiowej - kresa pośrednia grzebienia biodrowego - na bocznych dwóch trzecich więzadła pachwinowego Przyczep końcowy: - brzegi dolne dwóch ostatnich żeber - od ósmej do dziesiątej chrząstki żebrowej - wytwarzają rozcięgno pochewki mięśnia prostego brzucha - od dolnej części odchodzą włókna które wraz z włóknami poprzecznego brzucha tworzą u mężczyzn dźwigacz jądra, zaś u kobiet więzadło obłe macicy Unerwienie: nerw biodrowo podbrzuszny, biodrowo pachwinowy, nerwy międzyżebrowe Unaczynienie: dolne tętnice międzyżebrowe Internal Abdominis Oblique 75 ORIGIN: Deep layer of the thoracolumbar fascia; the anterior two-thirds of the iliac crest; the lateral two-thirds of the inguinal ligament; the iliopsoas fascia. INSERTION: Lower margins of the 9th-12th ribs; the pubic crest; the anterior and posterior layers of the linea alba. NERVE SUPPLY: Intercostal nerves (T7-T12); the subcostal nerve; the iliohypogastric and ilioinguinal nerves. ARTERIAL SUPPLY: Musculophrenic artery; the superior epigastric artery; the intercostal arteries; the subcostal artery; the lumbar arteries; the superficial circumflex iliac artery; the deep circumflex artery; the superficial epigastric artery; the inferior epigastric artery; the superficial external pudendal artery. Czynność skośnego wewnętrznego brzucha - Obustronny skurcz zgina tułów do przodu - Pociąga klatkę piersiową ku dołowi zwiększając również ciśnienie w jamie brzusznej - Jest mięśniem wydechowym - Jednostronny skurcz wykonuje zgięcie boczne i tożstronną rotację 76 Poprzeczny brzucha 77 Przyczepy początkowe: - powierzchnia wewnętrzna od siódmej do dwunastej chrząstki żebrowej - powięź piersiowo – lędźwiowa - warga wewnętrzna grzebienia biodrowego - więzadło pachwinowe Przyczepy końcowe: - kresa półksiężycowata - pochewka mięśnia prostego brzucha - włókna do dźwigacza jądra Unerwienie: nerw biodrowo podbrzuszny, biodrowo pachwinowy, płciowo udowy Unaczynienie: tętnica nadbrzuszna dolna Transverse Abdominis 78 ORIGIN: Inner surface of the 7th-12th cartilages of the ribs; the deep layer of the thoracolumbar fascia; the anterior two-thirds of the iliac crest; the lateral one-third of the inguinal ligament. INSERTION: Linea alba; the pubic crest; the pecten pubis NERVE SUPPLY: Intercostal nerves (T7-T12); the iliohypogastric nerve; the ilioinguinal nerve; the subcostal nerve. ARTERIAL SUPPLY: Musculophrenic artery; the superior epigastric artery; the subcostal artery; the superior circumflex arteries; the deep circumflex arteries; the intercostal arteries; the lumbar arteries. Czynność mięśnia poprzecznego brzucha - Zwęża klatkę piersiową zwiększając ciśnienie w jamie brzusznej - Mięsień wydechowy - Główny mięsień wytwarzający ciśnienie w jamie brzusznej 79 Prosty brzucha 80 Przyczep początkowy: - powierzchnia przednia od piątej do siódmej chrząstki żebrowej - wyrostek mieczykowaty mostka Przyczep końcowy: - górna gałąź kości łonowej - przednia powierzchnia spojenia łonowego Unerwienie: nerwy międzyżebrowe VI – XII Unaczynienie: tętnica nadbrzuszna górna i dolna Rectus Abdominis 81 ORIGIN: Pubis and the pubic symphysis. INSERTION: Xiphoid process of the sternum and the costal cartilages of the 5th to 7th ribs. NERVE SUPPLY: Intercostal nerves (T5 - T12) and the subcostal nerve. ARTERIAL SUPPLY: Superior epigastric artery; the intercostal arteries; the subcostal artery; the inferior epigastric artery. Czynność mięśnia prostego brzucha - Zgięcie tułowia - Unosi miednicę - Opuszcza żebra - Wpływa na statykę zawartości jamy brzusznej i wzmacnia tłocznię brzuszną 82 Czworoboczny lędźwi 83 Przyczepy - od wyrostków żebrowych od piątego do drugiego kręgu lędźwiowego - do brzegu dolnego dwunastego żebra - od wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego i więzadła biodrowo lędźwiowego - do wyrostków żebrowych od czwartego do pierwszego kręgu lędźwiowego i dolnego brzegu dwunastego żebra Unerwienie: nerw międzyżebrowy XII Unaczynienie: tętnica podżebrowa Quadratus Lumborum 84 ORIGIN: Posterior part of the iliac crest and the iliolumbar ligament. INSERTION: 12th rib and the transverse processes of the vertebrae L1-L4. NERVE SUPPLY: Subcostal nerve and ventral primary rami of the spinal nerves (L1-L4, T12). ARTERIAL SUPPLY: Subcostal artery and the lumbar arteries. Czynność mięśnia czworobocznego lędźwi - Zgięcie boczne tułowia - Skurcz obustronny obniża dwunaste żebra, jest mięśniem wydechowym - Jego napięcie stabilizuje lędźwiowy odcinek kręgosłupa 85 Pochewka mięśnia prostego brzucha Składa się ona z dwóch blaszek ścięgnistych – przedniej i tylnej które bezpośrednio pokrywają powierzchnię mięśnia prostego brzucha. Blaszka przednia pokrywa całą przednią powierzchnię mięśnia prostego. U góry blaszka przednia jest cienka i jest miejscem przyczepu dla brzusznej części mięśnia piersiowego większego, ku dołowi staje się grubsza. W górnych dwóch trzecich składa się z włókien mięśnia skośnego wewnętrznego i zewnętrznego, w dolnej jednej trzeciej jest zbudowana z połączonych ścięgien mięśnia skośnego wewnętrznego, zewnętrznego i poprzecznego. Blaszka tylna jest znacznie krótsza, kończy się na wysokości pępka. Składa się ona z włókien mięśnia skośnego wewnętrznego oraz poprzecznego brzucha. 86 Szeroki szyi 87 Przyczep początkowy: - tkanka podskórna okolicy podobojczykowej - na wysokości drugiego bądź trzeciego żebra Przyczep końcowy: - powięź przyuszna i żwaczowa - łączy się z obniżaczem kącika ust i obniżaczem wargi dolnej Unerwienie: gałąź nerwu twarzowego (VII) Unaczynienie: tętnica twarzowa Platysma 88 ORIGIN: Inferior border of the mandible and the parotid fascia. INSERTION: Pectoral fascia overlying the pectoralis major and deltoid muscles. NERVE SUPPLY: Cervical branch of the facial nerve (VII). ARTERIAL SUPPLY: Facial artery. Czynność mięśnia szerokiego szyi, co warto wiedzieć - Unosi skórę szyi wraz z tkanką podskórną - Zmniejsza ciśnienie powietrza na żyłę szyjną zewnętrzną i ułatwia krwioobieg - Umożliwiaj on wyrażenie na twarzy strachu, wściekłości czy przerażenia - w późnej starości przednie brzegi mięśni obu stron wytwarzają wysokie fałdy podłużne 89 Mostkowo – obojczykowo - sutkowy 90 Przyczep początkowy: - głowa przyśrodkowa rozpoczyna się na powierzchni przedniej rękojeści mostka - głowa boczna rozpoczyna się na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka Przyczep końcowy: - Wyrostek sytkowaty - Boczny odcinek kresy karkowej górnej Unerwienie: nerw dodatkowy (XI), gałąź C2 Unaczynienie: gałęzie mostkowo – obojczykowo – sutkowe tętnicy szyjnej Sternoclaviculomastoid 91 ORIGIN: Sternal head: the anterior surface of the manubrium; Clavicular head: the medial third of the clavicle. INSERTION: Mastoid process and the lateral part of the superior nuchal line. NERVE SUPPLY: Spinal accessory nerve (CN XI) with sensory supply from C2 and C3. ARTERIAL SUPPLY: Sternocleidomastoid branch of the occipital artery. Czynność mięśnia mostkowo – obojczykowo - sutkowego - Zgina głowę do boku i obraca w stronę przeciwną unosząc twarz ku górze w działaniu jednostronnym - W działaniu dwustronnym pociąga głowę do przodu - Przy ustalonej głowie podnosi mostek do przodu pełniąc rolę mięśnia wdechowego 92 Co warto wiedzieć Mięsień mostkowo obojczykowo sutkowy, gdy nieprawidłowo napięty bądź przeciążony, może powodować bóle głowy, barku, karku, czy stawu skroniowo – żuchwowego. Ma on w swoim obrębie trzy punkty spustowe: na górze, mniej więcej w połowie, i na dole. Jego napięcie może ustawiać kość skroniową w ten sposób że zmniejszone będzie światło dla przewodu słuchowego co może doprowadzić do szumów usznych. 93 Mięśnie podgnykowe 94 Mostkowo - gnykowy: - od powierzchni tylnej rękojeści mostka - do trzonu kości gnykowej Łopatkowo – gnykowy: - od części bocznej górnego brzegu łopatki i podstawy wyrostka kruczego - dotrzonu kości gnykowej Mostkowo – tarczowy: - od powierzchni tylnej rękojeści mostka i chrząstki pierwszego żebra - do kresy skośnej chrząstki tarczowej Tarczowo – gnykowy: - od kresy skośnej chrząstki tarczowej - do trzonu i rogów większych kości gnykowej Infrahyoideus 95 Sternohyoid ORIGIN: Posterior surfaces of the manubrium and the sternal end of the clavicle. INSERTION: Lower border of the hyoid bone, medial to the omohyoid insertion. Scapulohynoid: ORIGIN: Upper border of the scapula medial to the scapular notch INSERTION: Lower border of the hyoid bone lateral to the sternohyoid. Sternothyroid: ORIGIN: Posterior surface of the manubrium below the origin of the sternohyoid. INSERTION: Oblique line of the thyroid cartilage. Thyrohynoid: ORIGIN: Oblique line of the thyroid cartilage. INSERTION: Lower border of the hyoid bone. Czynność mięśni podgnykowych - Wspólne działanie mięśni polega głównie na ustaleniu kości gnykowej - Staje się ona wtedy punktem podpory w pracy mięśni języka lub przy obniżaniu żychwy - Działanie tych mięśni na mostek i żebra jest nieznaczne 96 Suprahyoideus 97 Dwubrzuścowy: - od wcięcia sutkowatego kości skroniowej (brzusiec tylny) - przechodzi w ścięgno pośrednie - ścięgno pośrednie dochodzi do trzonów i nasady rogów większych kości gnykowej - brzusiec przedni rozpoczyna się ścięgnem pośrednim i przyczepia się do dołu dwubrzuścowego żuchwy Czynność: - przy ustalonej kości gnykowej opuszcza żuchwę. - podnosi kość gnykową przy ustalonej żuchwie Nadgnykowe 98 Digastricus: ORIGIN: Digastric fossa of the mandible. INSERTION: Intermediate tendon on the minor cornu of the hyoid bone. (anterior) ORIGIN: Mastoid notch of the temporal bone. INSERTION: Intermediate tendon on the minor cornu of the hyoid bone. (posterior) Mięśnie nadgnykowe 99 Rylcowo – gnykowy: - od wyrostka rylcowatego koścy skroniowej - do trzonu i rogów większych kości gnykowej Żuchwowo – gnykowy: - od kresy żuchwowo – gnykowej żuchwy - do powierzchni przedniej kości gnykowej Brudkowo – gnykowy: - od kolca bródkowego żuchwy - do trzonu kości gnykowej Mięśnie nadgnykowe 100 Stylohyoid: ORIGIN: Posterior styloid process of the temporal bone. INSERTION: Body of the hyoid bone. Mylohyoid: ORIGIN: Mylohyoid line of the mandible. INSERTION: Midline raphe and body of the hyoid bone. Geniohyloid: ORIGIN: Mylohyoid line of the mandible. INSERTION: Midline raphe and body of the hyoid bone. Czynność mięśni nadgnykowych - Przy ustalonej kości gnykowej opuszczają żuchwę umożliwiając trawienie - Przy ustabilizowanej żuchwie unoszą i wysuwają do przodu kość gnykową 101 Mięśnie pochyłe 102 Przedni: - od guzków przednich wyrostków poprzecznych od trzeciego do szóstego kręgu szyjnego - do guzka mięśnia pochyłego przedniego na pierwszm żebrze Środkowy: - od wyrostków poprzecznych pierwszego do szóstego kręgu szyjnego - do pierwszego żebra, do tyłu od bruzdy tętnicy podobojczykowej Tylny: - od guzków tylnych wyrostków poprzecznych piątego i szóstego kręgu szyjnego - do do bocznej powierzchni drugiego żebra Najmniejszy: (40% populacji) - od wyrostków poprzecznych szóstego i siódmego kręgu szyjnego - do powierzchni bocznej pierwszego żebra i osklepka opłucnej Scalenii 103 Anterior: ORIGIN: Anterior tubercles of the transverse processes of the vertebrae C3-C6. INSERTION: Scalene tubercle at the 1st rib. Middle: ORIGIN: Posterior tubercles of the transverse processes of the vertebrae C2-C7. INSERTION: Upper surface of the 1st rib behind the subclavian artery. Posterior: ORIGIN: Posterior tubercles of the transverse processes of the vertebrae C5-C7. INSERTION: Lateral surface of the 2nd rib. Unerwienie, unaczynienie, czynność, co warto wiedzieć Unerwienie: gałązki splotu szyjnego i ramiennego C4C8 NERVE SUPPLY: cervical branches C4C8 Unaczynienie: gałęzie tętnicy podobojczykowej ARTERIAR SUPPLY: subclavical artery Czynność: - mięśnie wdechowe - wykonują zgięcie boczne w odcinku szyjnym kręgosłupa - unoszą pierwsze i drugie żebro Pomiędzy pochyłym przednim i środkowym wychodzi z szyi splot ramienny. Nieprawidłowe napięcie tych mięśni może prowadzić do drażnienia splotu i mrowienia palców kończyny górnej. 104 Przedkręgowe 105 Prosty przedni głowy: - od wyrostka poprzecznego kręgu szczytowego - do części podstawnej kości potylicznej Długi głowy: - od guzków przednich wyrostków poprzecznych od trzeciego do szóstego kręgu szyjnego - do podstawy kości potylicznej Długi szyi: - od trzonu drugiego do czwartego kręgu szyjnego do trzonów siódmego szyjnego i pierwszego piersiowego - od guzków przednich wyrostków poprzecznych od szóstego do trzeciego kręgu szyjnego do guzka przedniego kręgu szczytowego - od trzonów trzeciego do pierwszego kręgu piersiowego do guzków przednich wyrostków poprzecznych od siódmego do piątego kręgu szyjnego Prevertebral 106 Longus coli: ORIGIN: Anterior tubercles and the surfaces of the transverse processes of vertebrae C3-T3. INSERTION: Anterior tubercle of the transverse process of vertebrae C5-6; the anterior arch of the atlas; the anterior surface of the C2-C4 vertebral bodies. Longus capitis: ORIGIN: Tendinous slips to the anterior tubercles of the transverse processes of the 3rd-6th cervical vertebrae. INSERTION: Inferior surface of the basilar part of the occipital bone. Unaczynienie, unerwienie, czynność Unerwienie: gałązki splotu szyjnego i ramiennego C1C6 NERVE SUPPLY: cervical plexus C1C6 Unaczynienie: tętnica kręgowa ARTERIAL SUPPLY: Deep cervical artery. Czynność: - zgięcie głowy, zgięcie boczne głowy - ruchy rotacyjne głowy 107 Kości kończyny górnej Kości kończyny górnej • Wśród kości kończyny górnej wyróżniamy: – kości obręczy • obojczyk • łopatka – kości kończyny górnej wolnej • kość ramienna • kości przedramienia • kości ręki kości nadgarstka kości śródręcza kości palców Kości kończyny górnej (prawa) obojczyk obręcz barkowa łopatka k. ramienna ramię k. łokciowa k. łokciowa przedramię k. promieniowa k. promieniowa kk. nadgarstka kk. śródręcza ręka kk. palców widok od przodu widok od tyłu Kości kończyny górnej (prawa) kości obręczy barkowej obojczyk k. ramienna k. ramienna łopatka k. łokciowa k. łokciowa k. łokciowa kości przedramienia k. promieniowa k. promieniowa k. promieniowa kk. nadgarstka kk. ręki widok od przodu widok od strony bocznej widok od tyłu Kości obręczy kończyny górnej • Obręcz kończyny górnej tworzą następujące kości: – Obojczyk • połączony z mostkiem stawem mostkowo-obojczykowym – Łopatka • połączona z obojczykiem stawem barkowo-obojczykowym • przyłączona do klatki piersiowej i kręgosłupa pośrednio poprzez mięśnie Kości obręczy kończyny górnej dół nadgrzebieniowy łopatki grzebień łopatki wyrostki kolczyste kręgów żebra wyrostek barkowy łopatki koniec barkowy obojczyka wyrostek kruczy łopatki trzon obojczyka koniec mostkowy obojczyka trzon mostka widok od góry rękojeść mostka Obojczyk guzek stożkowaty koniec barkowy trzon obojczyka koniec mostkowy powierzchnia stawowa mostkowa widok od góry powierzchnia stawowa mostkowa trzon obojczyka koniec barkowy powierzchnia stawowa barkowa wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego kresa czworoboczna guzek stożkowaty widok od dołu koniec mostkowy Łopatka brzeg górny obojczyk kąt górny wcięcie łopatki wyrostek kruczy wyrostek barkowy dół nadgrzebieniowy łopatka kąt boczny kręgi piersiowe grzebień łopatki guzek podpanewkowy brzeg przyśrodkowy dół podgrzebieniowy powierzchnia grzbietowa brzeg boczny żebra kąt dolny widok od tyłu Łopatka powierzchnia stawowa barkowa wyrostek kruczy wcięcie łopatki brzeg górny wyrostek barkowy obojczyk kąt górny dół podłopatkowy łopatka wydrążenie panewkowe powierzchnia żebrowa kąt boczny mostek guzek podpanewkowy brzeg przyśrodkowy szyjka łopatki kresy żebrowe brzeg boczny kąt dolny żebra widok od przodu Łopatka wyrostek barkowy obojczyk kąt górny wyrostek kruczy grzebień łopatki łopatka wydrążenie panewkowe kąt boczny guzek nadpanewkowy guzek podpanewkowy brzeg boczny kręgi piersiowe żebra kąt dolny widok od strony bocznej Kości kończyny górnej wolnej • Wśród kości kończyny górnej wolnej wyróżniamy: – kość ramienna • połączona nasadą bliższą z łopatką, a nasadą dalszą z kośćmi przedramienia – kości przedramienia • promieniowa i łokciowa • leżą równoległe, promieniowa od strony bocznej, łokciowa od strony przyśrodkowej • połączone ze sobą nasadami bliższymi i dalszymi oraz poprzez błonę międzykostną - trzonami • nasadami bliższymi połączone są również z kością ramienną, a nasadami dalszymi z szeregiem bliższym kości nadgarstka Kość ramienna i łopatka głowa kości ramiennej kąt górny grzebień łopatki dół nadgrzebieniowy wyrostek barkowy powierzchnia stawowa barkowa guzek mniejszy guzek większy głowa kości ramiennej kość ramienna widok od góry główka k. ramiennej bloczek k. ramiennej nadkłykieć boczny wcięcie łopatki szyjka łopatki guzek większy wyrostek kruczy guzek mniejszy trzon kości ramiennej kłykieć przyśrodkowy nadkłykieć przyśrodkowy kłykieć przyśrodkowy nadkłykieć boczny główka kości ramiennej bloczek kości ramiennej nadkłykieć przyśrodkowy kłykieć boczny kość ramienna widok od dołu widok od strony górno-przedniej brzeg górny guzek mniejszy Kość ramienna guzek większy głowa szyjka anatomiczna bruzda międzyguzkowa szyjka chirurgiczna grzebień guzka większego głowa szyjka anatomiczna guzek większy szyjka chirurgiczna grzebień guzka mniejszego guzowatość naramienna guzowatość naramienna trzon trzon kłykieć boczny dół dziobiasty dół promieniowy nadkłykieć przyśrodkowy nadkłykieć boczny główka k. ramiennej bloczek k. ramiennej kłykieć przyśrodkowy widok od przodu dół wyrostka łokciowego kłykieć przyśrodkowy nadkłykieć boczny nadkłykieć przyśrodkowy bruzda nerwu łokciowego bloczek k. ramiennej kłykieć boczny widok od tyłu Kości przedramienia wyrostek łokciowy dołek głowy k. promieniowej wcięcie bloczkowe wyrostek dziobiasty obwód stawowy głowy k. promien. szyjka k. promieniowej guzowatość k. promieniowej szyjka k. łokciowej guzowatość k. łokciowej (prawe) wyrostek łokciowy dołek głowy k. promieniowej głowa k. promieniowej wcięcie bloczkowe wcięcie promieniowe k. łokciowej widok od góry trzon k. promieniowej trzon k. łokciowej pow. stawowa nadgarstkowa obwód stawowy głowy k. łokciowej głowa k. łokciowej wyrostek rylcowaty boczny wcięcie łokciowe k. promieniowej głowa k. łokciowej wyrostek rylcowaty boczny obwód stawowy głowy k. łokciowej widok od przodu guzek tylny wcięcie łokciowe k. promieniowej widok od dołu wyrostek rylcowaty przyśrodkowy dołek głowy głowa k. promieniowej szyjka k. promieniowej Kość promieniowa obwód stawowy głowy guzowatość k. promieniowej obwód stawowy głowy guzowatość k. promieniowej trzon szyjka k. promieniowej trzon wcięcie łokciowe wyrostek rylcowaty boczny głowa k. promieniowej pow. stawowa nadgarstkowa widok od przodu guzek grzbietowy wcięcie łokciowe wyrostek rylcowaty boczny widok od tyłu wyrostek łokciowy Kość łokciowa wyrostek łokciowy wcięcie bloczkowe wcięcie promieniowe wyrostek dziobiasty wcięcie promieniowe wyrostek dziobiasty guzowatość k. łokciowej trzon trzon obwód stawowy głowy głowa k. łokciowej widok od przodu wyrostek rylcowaty przyśrodkowy wyrostek rylcowaty przyśrodkowy głowa k. łokciowej widok od tyłu Kości ręki • Wśród kości ręki wyróżniamy: – kości nadgarstka • 8 kości leży w dwóch szeregach • szereg bliższy (4 kości) połączony jest z kośćmi przedramienia i z szeregiem dalszym (4 kości) – kości śródręcza (I - V) • kości śródręcza połączone są z szeregiem dalszym kości nadgarstka i paliczkami bliższymi palców – kości palców • paliczki bliższe • paliczki środkowe • paliczki dalsze Kości ręki (od strony dłoniowej) łokciowa promieniowa promieniowa łódeczkowata księżycowata łódeczkowata główkowata trójgraniasta czworoboczna większa czworoboczna większa grochowata główkowata haczykowata czworoboczna mniejsza czworoboczna mniejsza I kość śródręcza I kość śródręcza V kość śródręcza paliczki bliższe paliczki dalsze paliczki środkowe prawa lewa Kości ręki (od strony grzbietowej) łokciowa łokciowa promieniowa księżycowata łódeczkowata trójgraniasta czworoboczna większa trójgraniasta czworoboczna mniejsza haczykowata haczykowata V kość śródręcza księżycowata V kość śródręcza główkowata I kość śródręcza paliczki bliższe paliczki dalsze paliczki środkowe prawa lewa KOŚCI OBRĘCZY BIODROWEJ KOŚCI OBRĘCZY BIODROWEJ KOŚĆ MIEDNICZA - powstaje ze zrośnięcia 3 kości pierwotnie oddzielonych od siebie warstwą chrząstki (u dorosłych chrząstka kostnieje) część górna – kość biodrowa część skierowana ku górze i przodowi – kość łonowa część zwrócona ku dołowi i tyłowi – kość kulszowa Kość biodrowa składa się z: trzonu i talerza biodrowego talerz kości biodrowej ma kształt spłaszczonej litery S wyróżniamy na nim powierzchnię: o zewnętrzną: pośladkową o wewnętrzną: krzyżowo – miedniczą w talerzu biodrowym wyróżniamy: o kolec biodrowy przedni górny o grzebień biodrowy o dół biodrowy o kolec biodrowy tylny górny trzon tworzy 2/5 panewki biodrowej Miednica jako całość utworzona jest z: 2 kości miedniczych kości krzyżowej kości guzicznej KOŚCI KOŃCZYNY DOLNEJ WOLNEJ KOŚĆ UDOWA o kość długa – koniec bliższy, trzon, koniec dalszy na końcu bliższym: o kulista głowa, łączy się z trzonem szyjki udowej o szyjka krętarz większy - między szyją a trzonem kości udowej o krętarz mniejszy (położony bardziej dośrodkowo) o kresa międzykrętarzowa na trzonie: o powierzchnie (przednia, boczna, przyśrodkowa) o guzowatość pośladkowa o otwory odżywcze koniec dalszy: o nadkłykieć boczny o nadkłykieć przyśrodkowy o powierzchnia rzepkowa o kłykieć boczny o kłykieć przyśrodkowy RZEPKA powierzchnia: o przednia o stawowa o podstawa o wierzchołek KOŚCI GOLENI (PODUDZIA): KOŚĆ PISZCZELOWA charakterystyczna – trójkątna kość długa koniec bliższy: o kłykieć boczny o kłykieć przyśrodkowy o łączą się z kłykciami kości udowej o poniżej kłykci wyczuwalna jest przez skórę wyniosłość – guzowatość piszczeli o na tylno – bocznej stronie kłykcia bocznego znajduje się powierzchnia stawowa dla połączenia z głową strzałki koniec dalszy: kostka przyśrodkowa o powierzchnia stawowa (staw skokowy) KOŚĆ STRZAŁKOWA głowa na końcu dalszym: kostka przyśrodkowa (kształtem przypomina główkę żmii) o o KOŚCI STOPY kości stępu o jest ich 7: piętowa skokowa łódkowata sześcienna klinowata boczna klinowata pośrednia klinowata przyśrodkowa kości śródstopia o jest ich 5 od strony przyśrodkowej oznaczamy je kolejno liczbami I, II, III, IV, V paliczki o jest ich 14: paluch ma 2 reszta po 3 wszystkich kości w stopie jest 26 Ilustracje pochodzą z książki Zborowski A. "Atlas anatomii człowieka" Wojciech Glac – układ mięśniowy 1 UKŁAD MIĘŚNIOWY (systema musculorum) Miologia – nauka o mięśniach (mięsień - musculus) Mięśnie rozwijają się ze różnych listków płodowych: - mezodermy – większość - mezenchymy – mm gładkie - ektodermy – mm. gładkie gruczołów potowych oraz zwieracz i rozwieracz źrenicy U człowieka występują 3 rodzaje włókien mięśniowych, które tworzą 3 typy mięśni: 1. Mięśnie poprzecznie prążkowane: - wchodzą w skład narządów ruchu - skurcz jest szybki - skurcz przeważnie zależny od woli 2. Mięśnie gładkie: - wchodzą w skład ścian naczyń i narządów wewnętrznych - skurcz jest powolny i długotrwały - skurcz niezależny od woli 3. Mięsień sercowy: - zbudowany jest z sieci włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, o specyficznej budowie - czynność mięśnia sercowego jest automatyczna, niezależna od woli Budowa mięśnia poprzecznie prążkowanego Miocyt (włókienko mięśniowe) o długości średnio 4-5 cm (ale i do kilkunastu cm) i średnicy 10-150 µm, otoczony sarkolemmą, wypełniony włókienkami kurczliwymi – miofibryllami, z licznymi jądrami, mitochondriami i sarkoplazmą. Miofibrylle (wykazujące poprzeczne prążkowanie) zbudowane są z miofilamentów. Stosunek ilości sarkoplazmy do liczby miofibrylli jest podstawą rozróżniania włókien mięśniowych białych (mało sarkoplazmy) i czerwonych (dużo sarkoplazmy); włókna białe szybko się kurczą i męczą, czerwone – wolniej i nie są tak podatne na zmęczenie. Każdy mięsień szkieletowy zbudowany jest z szeregu pęczków włókien mięśniowych, jak wiadomo z fizjologii jednostka motoryczna mięśnia to neuron + włókna mięśniowe, które Wojciech Glac – układ mięśniowy 1 Wojciech Glac – układ mięśniowy 2 unerwia, może to być od 10-200 włókien, zależnie od stopnia specjalizacji mięśnia. Budowa mięśnia gładkiego Wrzecionowate miocyty gładkie, o średnicy 5-10 µm i różnej długości (w ścianach naczyń krwionośnych ok. 20 µm, w ścianie macicy w okresie ciąży ich długość może wynosić 600 µm). Będą omawiane wraz z budową poszczególnych narządów. Budowa mięśnia sercowego Zbliżona do mięśnia poprzecznie prążkowanego, zaś czynnościowo i unerwieniem – do mm. gładkich. Będzie omawiany przy budowie serca. Do mięśni poprzecznie prążkowanych zaliczamy: - mięśnie szkieletowe, które mają początek i przyczep do kości - mięśnie wyrazowe (skórne lub mimiczne), mające przynajmniej jeden przyczep do skóry W każdym mięśniu poprzecznie prążkowanym można wyróżnić: - początek (origo) - część mięśnia mniej ruchomą - ścięgno początkowe (tendo initialis) - brzusiec (venter) - ścięgno końcowe (tendo terminalis) - przyczep (insertio) - część mięśnia bardziej ruchomą. Ścięgno jest częścią mięśnia, zbudowaną z tkanki włóknistej zwartej, a brzusiec – z tkanki mięśniowej. Ścięgno płaskie nosi nazwę rozcięgna (aponeurosi). Tkanka łączna na powierzchni mięśnia wytwarza omięsną (perimysium), a między włóknami mięśniowymi znajduje się omięsna wewnętrzna (perimysium internum). W zależności od kształtu wyróżniamy mięśnie: - długie - płaskie - krótkie - okrężne – zwieracze Wojciech Glac – układ mięśniowy 2 Wojciech Glac – układ mięśniowy 3 W zależności od przebiegu włókien w mięśniu mówimy o mięśniach: - wrzecionowatych - półpierzastych - pierzastych W zależności od liczby ścięgien początkowych mówimy o mięśniach: - 1-głowych - 3-głowych - 2-głowych - 4-głowych W zależności od ilości stawów, w których działa mięsień wyróżniamy mięśnie: - 1-stawowe - wielostawowe - 2-stawowe Mięśnie współdziałające ze sobą nazywamy synergistycznymi, a wykonujące przeciwstawną czynność - antagonistycznymi. Narządami pomocniczymi mięśnia są: - powięzie – błony łącznotkankowe otaczające mięsień lub grupę mięśni - pochewki ścięgien i kaletki maziowe – woreczki z mazią chroniące ścięgna Mięśnie szkieletowe są w większości parzyste, spośród 184 mm. szkieletowych tylko 2 są nieparzyste: m. szeroki szyi (platysma) i przepona (diaphragma). Wojciech Glac – układ mięśniowy 3 Wojciech Glac – układ mięśniowy 4 MIĘŚNIE GŁOWY (musculi capitis) Mięśnie głowy dzielimy na: - wyrazowe (mimiczne) - żwaczowe (żuciowe) - mięśnie narządów głowy (np. język, mm. przełyku, mm. gałki ocznej) Mięśnie wyrazowe (mimiczne): - przytwierdzają się przynajmniej jednym końcem do skóry - występują przeważnie w postaci mięśni krótkich lub okrężnych, otaczających otwory twarzy - działają głównie na skórę twarzy, pozwalają wyrazić chwilowe stany psychiczne - unerwiane przez nerw twarzowy Do mięśni wyrazowych zaliczamy: - mm. sklepienia czaszki - mm. szpary powiekowej - mm. szpary ustnej - mm. nozdrzy (np. m. podłużny nosa – m. procerus nasi, który marszczy skórę u nasady nosa w poziome fałdy – wyrażając stan walki) 1. Mięśnie sklepienia czaszki: - m. potyliczny (musculus occipitalis) i m. czołowy (m. frontalis) – połączone rozcięgnem tworzącym czepiec ścięgnisty (galea aponeurotica) luźno związany z okostną - tzw. skalp indiański. Łącznie stanowią m. naczaszny (m. epicranius). - m. czołowy – unosi brwi i wywołuje powstanie poprzecznych bruzd falistych (zmarszczek na czole), jego część nazywana marszczycielem gładyszki tworzy między brwiami pionowe bruzdy. - m. potyliczny – utrwala położenie czepca ścięgnistego. Rzadko kto potrafi samym skurczem m. potylicznego przesunąć ku tyłowi czepiec ścięgnisty. - mm. uszne lub małżowinowe (mm. auriculares): przedni (anterior), górny (superior) i tylny (posterior), u człowieka są w zaniku, a u zwierząt służą do nastawiania ucha w kierunku odpowiednim do źródła dźwięku. Wojciech Glac – układ mięśniowy 4 Wojciech Glac – układ mięśniowy 5 2. Mięśnie szpary powiekowej: - m. okrężny oka (m. orbicularis oculi) – składa się z części oczodołowej (pars orbitalis), powiekowej (pars palpebralis), łzowej (pars lacrimalis) i rzęskowej (pars ciliaris). Spokojne zamykanie powiek wywołane jest skurczem cz. powiekowej, zaciskanie powiek – cz. oczodołowej, a wypływanie łez zależy od łzowej części mięśnia okrężnego oka. - m. marszczący brwi (m. corrugator supercilli) – sięga od części nosowej kości czołowej do skóry nad brwiami, kurcząc się powoduje zbliżenie do siebie łuków brwiowych i powstanie pionowych fałdów skórnych (zmarszczek) nad nosem. 3. Mięśnie szpary ustnej: - m. okrężny ust (m. orbicularis oris) – stanowi rusztowanie dla warg, zapewnia wszystkie ruchy ust, co umożliwia niezależne pobudzenie różnych partii tego mięśnia. Charakterystyczna dla człowieka jest rynienka (wyżłobienie – philtrum) między nosem a czerwienią wargową. Nie posiada żadnych przyczepów do kości. - m. dźwigacz wargi górnej (m. levator labii superioris) – unosi wargę górną odsłaniając siekacze górne. - m. obniżający wargę dolną (m. depressor labii inferioris) – powoduje obniżenie i wywinięcie dolnej wargi. - m. śmiechowy (m. risorius) – podciąga kąt ust do boku i powoduje dołek w policzku. Wbrew pozorom nie jest to najważniejszy mięsień śmiechu, a raczej słaby. W przeszłości wysuwano tezę, że jest on wyłączną cechą rasy białej i świadczy o jej wyższości. - m. jarzmowy większy (m. zygomaticus major) – pociąga kąt ust ku górze i do boku (ukazują się w ten sposób górne zęby), jest silnym, właściwym mięśniem śmiechu, zwłaszcza u dzieci. - m. jarzmowy mniejszy (m. zygomaticus minor) – funkcja podobna do poprzedniego. - m. dźwigacz kąta ust (m. levator anguli oris) – unosi kąciki ust. - m. policzkowy (m. buccinator) – określany jako m. trębacza, jako jedyny z mm. mimicznych otoczony jest powięzią. Oddziela ona mięsień od poduszeczki policzkowej (ciało tłuszczowe, szczególnie rozwinięte u dzieci, co nadaje ich twarzy pucołowaty wygląd. Poduszeczka nigdy, nawet w wygłodzeniu nie zanika całkowicie). Jego rola to podsuwanie pokarmu pod zęby, w czasie dmuchania zwiększa ciśnienie w jamie ustnej. Wojciech Glac – układ mięśniowy 5 Wojciech Glac – układ mięśniowy 6 Ponadto, jest czynny przy powściągliwym, ironicznym uśmiechu – stanowi główny mięsień śmiechu u dorosłych. - m. obniżający kąt ust (m. depressor anguli oris) – opuszcza kąciki ust (wygląd pochmurny twarzy). - m. bródkowy (m. mentalis) – podnosi uwypuklenie bródki, nadaje twarzy wygląd nadąsany, może tworzyć dołek w bródce, jego działanie widoczne jest przed płaczem u dzieci. Mięśnie układu żuchwowego (żwaczowe): Mięśnie żuchwowe lub żucia są mięśniami unoszącymi lub przesuwającymi żuchwę, przyczepy znajdują się zawsze z jednej strony na żuchwie, a z drugiej na czaszce. Te które ją opuszczają zaliczymy natomiast do mm. szyjnych. Mm. żuchwowe unerwiane są przez gałązkę nerwu trójdzielnego – nerw żuchwowy. - m. żwacz (m. masseter) – zaczyna się na dolnej krawędzi łuku jarzmowego, a kończy na zewnętrznej powierzchni kąta żuchwy. Unosi żuchwę i pozwala wysuwać ją do przodu. - m. skroniowy (m. temporalis) – u góry o wachlarzowatym przebiegu, unosi i cofa do tyłu żuchwę zaciskając zęby. - m. skrzydłowy boczny i przyśrodkowy (m. pterygoideus lateralis et medialis) – wykonują ruchy boczne żuchwy przy jednostronnym pobudzeniu. Wojciech Glac – układ mięśniowy 6 Wojciech Glac – układ mięśniowy 7 MIĘŚNIE SZYI (musculi colli) Mięśnie szyi dzielimy na: - powierzchowne - środkowe (m. nadgnykowe i m. podgnykowe) – połączone z kością gnykową - głębokie – posiadają przyczepy początkowe na kręgosłupie Mięśnie powierzchowne (unerwiane przez splot szyjny, nerw twarzowy i dodatkowy): - m. szeroki szyi (platysma) – mięsień płaski, zaczyna się na krawędzi żuchwy, a kończy w skórze klatki piersiowej, na wysokości I lub II żebra. M. szeroki szyi napina i podciąga ku górze skórę szyi przy uniesieniu głowy, rozluźniony po opuszczeniu głowy powoduje pofałdowania skóry szyi, stąd łączony jest czynnościowo i anatomicznie z mm. mimicznymi twarzy. - mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus) – zaczyna się dwiema głowami (na mostku i obojczyku), a kończy na wyrostku sutkowatym. Skurcz jednostronny powoduje pochylenie głowy w tę samą stronę i obrót w przeciwną, skurcz obustronny powoduje zwrócenie twarzy ku górze, w pozycji leżącej skurcz powoduje podciągnięcie głowy do przodu, a przy ustalonej głowie – unosi mostek (działa wówczas jako pomocniczy mięsień wdechowy). Mięśnie nadgnykowe (mm. suprahyoidei): - przebiegają między kością gnykową a żuchwą i podstawą czaszki - unerwiane przez nerw językowo-gardłowy, podjęzykowy, nerw trójdzielny i twarzowy - wyróżniamy mm.: dwubrzuścowy, rylcowo-gnykowy, żuchwowo-gnykowy i bródkowognykowy Mięśnie podgnykowe (mm. infrahyoidei): - przebiegają pomiędzy kośćmi obręczy kończyny górnej a kością gnykową - unerwiane przez splot szyjny - wyróżniamy mm.: łopatkowo-gnykowy, mostkowo-gnykowy, tarczowo-gnykowy, mostkowo-tarczowy i dźwigacz tarczycy Wojciech Glac – układ mięśniowy 7 Wojciech Glac – układ mięśniowy 8 Mięśnie głębokie: - m. długi szyi i głowy (m. longus capitis et colli) – wyściela dobrzuszną powierzchnię szyjnego odcinka kręgosłupa, część głowowa kończy się na k. potylicznej, część szyjna sięga do kręgów piersiowych. Ten mięsień pochyla głowę ku przodowi. - m. pochyły (m. scalenus) – tworzą go 3 mięśnie: przedni (anterior), środkowy (medius) i tylny (posterior). Przy skurczu jednostronnym pochylają głowę w bok, a przy obustronnym – do przodu. Powodują uniesienie żeber działając również jako silne mięśnie wdechowe. - m. prosty głowy (m. rectus capitis) – biegnie od kręgu szczytowego (atlas) do potylicy, zgina głowę. Wojciech Glac – układ mięśniowy 8 Wojciech Glac – układ mięśniowy 9 MIĘŚNIE GRZBIETU (musculi dorsi) Mięśnie grzbietu dzielimy na: - powierzchowne – unerwiane przez gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych, zanik budowy metamerycznej, rozpoczynają się na kręgosłupie ale związane ze szkieletem kończyny górnej - głębokie – unerwiane przez gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych, zachowały częściową metameryczność, związane z kręgosłupem - podpotyliczne Przebieg mięśni grzbietu można porównać do olinowania masztu na żaglowcu. Zapewniają one kręgosłupowi stabilność, a równocześnie umożliwiają wykonywanie ruchów w stawach kręgosłupa i obręczy kończyny górnej. Mięśnie powierzchowne: - m. czworoboczny (kapturowy) (m. trapezius) – najpłyciej pod skórą; dwa mięśnie tworzą romb, sięgający od potylicy do ostatniego kręgu piersiowego. Może kurczyć się w całości – wtedy powoduje przesunięcie barków ku górze, prostowanie szyi i zbliżenie łopatek do kręgosłupa (postawa “na baczność”) lub częściowo - wtedy podnosi lub obniża łopatkę, przechyla głowę w tył, przegina kręgosłup w bok. - m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) – płaski i cienki, obniża podniesione ramię, podciąga je ku tyłowi i środka i obraca do wewnątrz, przy ustalonej kończynie w czasie podciągania na drążku podciąga tułów ku górze, natomiast przy ustalonej kończynie opuszczonej uciska na żebra pełniąc rolę mięśnia wydechowego jako tzw. „mięsień kaszlu”. - m. równoległoboczny większy i mniejszy (m. rhomboideus major et minor) – przykryty przez mięsień kapturowy, ma skośny przebieg, podciąga łopatkę ku górze i ku linii przyśrodkowej. - m. dźwigacz łopatki (m. levator scapulae) – podobnie jak poprzedni podciąga łopatkę ku górze i ku linii przyśrodkowej. - m. zębaty grzbietowy (m. serratus dorsalis) – płaskie i cienkie, zachowały budowę metameryczną w odróżnieniu od innych mm. grzbietowych, więc przez wielu anatomów zaliczany jest do mm. głębokich (albo pośrednich). Ze względu na swoje przyczepy są Wojciech Glac – układ mięśniowy 9 Wojciech Glac – układ mięśniowy 10 nazywane kolcowo-żebrowymi. Składa się z dwóch mięśni: tylny górny (posterior superior) lub doczaszkowy (cranialis), który unosi żebra w górę wspomagając wdech, i tylny dolny (posterior inferior) lub doogonowy (caudalis), który obniża ostatnie żebra – co mogłoby wskazywać na jego rolę przy wydechu – jednak jest mięśniem wdechowym. Mięśnie głębokie: Ze względu na wspólną czynność (utrzymywanie pionowej postawy ciała) otrzymały nazwę m. prostownika grzbietu (m. erector spinae / trunci). Jednak ze względu na różny kierunek i przyczep mięśni wyróżnia się kilka ich układów: 1. Mięśnie płatowate: - m. płatowaty głowy i szyi (m. splenius capitis et cervicis) – początek na wyrostkach kolczystych kr. piersiowych i szyjnych, koniec na kr. szyjnych i k. potylicznej. Przy jednostronnym skurczu obracają i pochylają głowę w swoją stronę, przy obustronnym natomiast pochylają głowę do tyłu. 2. Mięśnie długie grzbietu (rozpoczynają się w dolnym odcinku kręgosłupa wspólną masą mięśniową, przyczep końcowy w górnej części kręgosłupa): - m. biodrowo-żebrowy (m. iliocostalis) - m. najdłuższy (m. longissimus) - m. kolcowy (m. spinalis) 3. Mięsień poprzeczno-kolcowy (m. transversospinalis), na którego składają się mięśnie łączące w różnych kombinacjach wyrostki poprzeczne z kolczystymi: - m. półkolcowy (m. semispinalis) - m. wielodzielny (m. multifidus) - mm. skręcające (mm. rotatores) 4. Mięśnie krótkie grzbietu – łączą sąsiadujące kręgi: - mm. międzykolcowe (mm. interspinalis) - mm. międzypoprzeczne (mm. intertransversarii) Mięśnie podpotyliczne (prostują i obracają głowę): - m. prosty głowy (m. rectus capitis) - m. skośny głowy (m. obliguus capitis) Wojciech Glac – układ mięśniowy 10 Wojciech Glac – układ mięśniowy 11 MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ (musculi thoracis) Mięśnie klatki piersiowej dzielimy na: - powierzchowne - głębokie Mięśnie powierzchowne (unerwiane przez gałązki nerwu piersiowego): - m. piersiowy większy (m. pectoralis major) – składa się z 3 części: obojczykowej, mostkowej i brzusznej, przy czym poszczególne jego części mogą działać antagonistycznie (część obojczykowa ustala k. ramieniową a brzuszna opuszcza ją). Jako całość przywodzi opuszczone ramię ku przodowi lub obniżą, gdy ramię jest podniesione. Przy ustalonym ramieniu (np. przy trzymaniu się poręczy w tramwaju) unosi żebra działając jako pomocniczy mięsień wdechowy. - m. piersiowy mniejszy (m. pectoralis minor) – leży pod poprzednim i unosi żebra – mięsień wdechowy. - m. zębaty przedni (m. serratus anterior) – przykrywa przednią i boczną powierzchnię klatki piersiowej. Odwodzi kończynę ponad poziom, dociska łopatkę do klatki piersiowej, a przy ustalonej łopatce działa jako silny mięsień wdechowy. - m. podobojczykowy (m. subclavius) – ustala obojczyk. Mięśnie głębokie (unerwiane przez nerwy międzyżebrowe): - mm. międzyżebrowe zewnętrzne (mm. intercostales externi) – mięśnie wdechowe, mają przebieg dolnozbieżny. - mm. międzyżebrowe wewnętrzne (mm. intercostales interni) – pomocnicze mięśnie wydechowe (?), mają przebieg górnozbieżny. - mm. międzyżebrowe najgłębsze (mm. intercostales intimi) - mm. podżebrowe (mm. subcostales) – obejmują dwie przestrzenie międzyżebrowe. - m. poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis) – mięsień wdechowy. Przepona (diaphragma): - stanowi najważniejszy mięsień wdechowy - oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzucha - wyróżnia się 3 jej części: lędźwiową (pars lumbalis), żebrową (pars costalis) i mostkową (pars sternalis), które łączą się w tzw. ośrodku ścięgnistym (błona w kształcie listka Wojciech Glac – układ mięśniowy 11 Wojciech Glac – układ mięśniowy 12 koniczyny) - ma kształt kopuły, która w czasie skurczu spłaszcza się i obniża, zwiększając objętość klatki piersiowej. Prowadzi to do zmniejszenia ciśnienia w klatce piersiowej i wessania powietrza do płuc – następuje wdech. W czasie rozkurczu uwypukla się powodując wypchnięcie powietrza z płuc – następuje wydech - działa antagonistycznie do mięśni powłok brzusznych, jest jednak ważnym mięśniem tłoczni brzusznej - przebita licznymi otworami, przez które przechodzą naczynia, przełyk, nerwy - z pochodzenia jest mięśniem szkieletowym, jednak jej czynności są jak najbardziej trzewne, a nasz wpływ na jej czynność ograniczony - oddech można wstrzymać najwyżej na 2 min. - unerwiana przez nerw przeponowy i część nerwów międzyżebrowych Wojciech Glac – układ mięśniowy 12 Wojciech Glac – układ mięśniowy 13 MIĘŚNIE BRZUCHA (musculi abdominis) Mięśnie brzucha dzielimy na: - podłużne - poprzeczne i skośne Mięśnie obu tych grup krzyżują się pionowo, poprzecznie i ukośnie – zapewnia to ścianom brzucha sprężystość i kurczliwość. W linii środkowej brzucha mięśnie powłok brzusznych zrastają się w tzw. kresie lub smudze białej (linea alba). W połowie smugi znajduje się pępek (umbilicus), który jest śladem po płodowym połączeniu ściany jamy brzusznej z łożyskiem. Mięśnie podłużne: - m. prosty brzucha (m. rectus abdominis) – płaski brzusiec sięgający od mostka do k. łonowej, na przebiegu którego występują 3-4 smugi ścięgniste (intersectines tendineae). Należy do zespołu mięśni wydechowych, bo przyczynia się do opuszczenia żeber. Wchodzi w skład tłoczni brzusznej (prelum abdominale). Tym terminem określa się mięśnie, których równoczesne skurcze przyczyniają się do przesuwania treści pokarmowej w jelitach, działa ponadto przy przesuwaniu się moczu i kału, a także wymiotach, kaszlu i czkawce. U kobiet dodatkowo tłocznia brzuszna jest istotna przy porodzie. W położeniu leżącym na grzbiecie przy ustaleniu kończyn dolnych unosi klatkę piersiową (tułów) do pozycji siedzącej, natomiast przy ustaleniu klatki piersiowej unosi miednicę i nogi. - m. piramidowy (m. pyramidalis) – biegnie od spojenia łonowego do smugi białej. Jest mięśniem ulegającym redukcji. Napina smugę białą i tym samym ścianę przednią brzucha. - m. czworoboczny lędźwi (m. quadratus lumborum) – stanowi tylną ścianę brzucha, wypełniając przestrzeń między klatką piersiową a miednicą. Bierze udział w utrzymaniu postawy – ustala kręgosłup. Mięśnie poprzeczne i skośne: - m. poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis) – najważniejszy mięsień omówionej tłoczni brzusznej, leży najgłębiej. Jest pomocniczym mięśniem wydechowym. Cechuje go poprzeczny przebieg wiązek mięśniowych. Zaczyna się na powięzi lędźwiowogrzbietowej, grzebieniu biodrowym oraz wewnętrznej powierzchni dolnych 6 żeber, a kończy na kresie białej. Zgina tułów przy obustronnym skurczu lub w bok przy Wojciech Glac – układ mięśniowy 13 Wojciech Glac – układ mięśniowy 14 jednostronnym. U mężczyzn część jego włókien przyłącza się do powrózka nasiennego i razem z wiązką włókien m. skośnego wewnętrznego brzucha tworzy m. dźwigacz jądra (m. cremaster). - m. skośny zewnętrzny i wewnętrzny brzucha (m. obliquus externus et internus abdominis) – przebieg skośny z góry od środka w dół (zewnętrzny) i z dołu do środka i do góry (wewnętrzny). Część włókien tworzy odnogę m. dźwigacza jądra (m. cremaster). Obustronny skurcz powoduje zgięcie tułowia do przodu, a jednostronny zgięcie tułowia w bok i obrót. MIĘŚNIE GŁĘBOKIE MIEDNICY Ujście miednicy małej zamyka się kroczem. Jest to swoisty utwór mięśniowo powięziowy, nazywany przeponą moczowo-odbytniczą. Krocze od przodu jest przebite cewką moczową, a z tyłu odbytnicą. Cała okolica krocza u człowieka u człowieka jest szczególnie ważna, gdyż z powodu wyprostowanej postawy ciężar trzewi przypada na nią, a nie na umięśnioną ścianę brzuszną. Zawiera liczne mięśnie np.: m. zwieracz i dźwigacz odbytu, mięśnie poprzeczne krocza (powierzchowny i głęboki) oraz zwieracz cewki moczowej. Wojciech Glac – układ mięśniowy 14 Wojciech Glac – układ mięśniowy 15 MIĘŚNIE KOŃCZYNY GÓRNEJ (musculi membri superioris) Mięśnie kończyny górnej dzielimy na: - obręczy kończyny górnej - mięśnie ramienia - mięśnie przedramienia - mięśnie ręki Mięśnie obręczy kończyny górnej: - m. naramienny (m. deltoideus) – biegnie od łopatki do kości ramieniowej, zaokrągla kształt barku. Bierze udział w prawie wszystkich ruchach stawu barkowego dzięki dużej autonomii skurczów poszczególnych partii mięśnia. - m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) – odwodzi ramię do poziomu. - m. podgrzebieniowy (m. infraspinatus) – odwraca ramię na zewnątrz i przywodzi do tułowia, dlatego bywa nazywany mięśniem szwaczek. - m. obły większy i mniejszy (m. teres major et minor) – obracają ramię do wewnątrz i podciąga ku tyłowi jednocześnie prostując, dlatego bywają (zwłaszcza większy) nazywany mięśniem uczonych. - m. podłopatkowy (m. subscapularis) – obraca ramię do środka. Mięśnie ramienia: 1. Mięśnie grupy przedniej – zginacze (musculi flexores) (unerwiane przez nerw mięśniowo-skórny): - m. dwugłowy ramienia (m. biceps brachii) – mięsień dwustawowy, biegnie od łopatki do k. promieniowej i częściowo do k. łokciowej. Składa się z głowy długiej (caput longum) i krótkiej (caput breve). Przy ustalonej łopatce odwodzi ramię – unosi do przodu, przy ustalonym ramieniu i odwróconym przedramieniu zgina staw łokciowy („gest Kozakiewicza”), przy nawróconym przedramieniu najpierw go obraca, a następnie zgina w stawie łokciowym, przy zwisie czyli ustalonym przedramieniu również zgina przedramię zbliżając do siebie kości przedramienia i ramienną. Przy noszeniu ciężkich rzeczy kurczy się nie wykonując jednak ruchu, przez co stabilizuje stawy (zapobiega ich zwichnięciu). - m. ramienny (m. brachialis) – leży pod poprzednim, mięsień jednostawowy, biegnie Wojciech Glac – układ mięśniowy 15 Wojciech Glac – układ mięśniowy 16 od k. ramiennej do łokciowej, zgina rękę w łokciu. - m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) – zgina staw ramienny (unosi do przodu). 2. Mięśnie grupy tylnej – prostowniki (musculi extensores) (unerwiane przez nerw promieniowy): - m. trójgłowy ramienia (m. triceps brachii) – składa się z głowy długiej (caput longum), bocznej (caput laterale) i przyśrodkowej (caput mediale), biegnie od łopatki (głowa długa) i k. ramiennej (pozostałe głowy) do k. łokciowej. Jest silnym prostownikiem stawu łokciowego, ponadto głowa druga prostuje staw ramienny i przywodzi ramię. - m. łokciowy (m. anconeus) – mały o trójkątnym kształcie, prostuje staw łokciowy. Stosunek siły zginaczy i prostowników wynosi 1,6 : 1,0, dlatego przy swobodnie zwisającej ręce jest ona lekko zgięta w łokciu. Mięśnie przedramienia: 1. Mięśnie grupy przedniej – zginacze (unerwiane przez nerw łokciowy i pośrodkowy): - m. nawrotny obły (m. pronator teres) – nawraca przedramię i zgina staw łokciowy (warstwa powierzchniowa). - m. nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus) – nawraca przedramię (warstwa głęboka). - m. zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) – zgina staw promieniowo-nadgarstkowy, przy wyprostowanym stawie łokciowym i nadgarstku nawraca przedramię, pociąga rękę w stronę promieniową (warstwa powierzchniowa). - m. zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) – zgina rękę w stawie promieniowo-nadgarstkowym, pociąga rękę w stronę łokciową, jego porażenie utrudnia grę na skrzypcach (warstwa powierzchniowa). - m. dłoniowy długi (m. palmaris longus) – zgina rękę (warstwa powierzchniowa). - m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) – zgina staw promieniowo-nadgarstkowy, stawy śródręczno-paliczkowe, a zwłaszcza stawy międzypaliczkowe bliższe – jednocześnie lub wybiórczo, co zależy od pracy konkretnych prostowników (warstwa powierzchniowa). - m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) – działa jak poprzedni oraz dodatkowo zgina stawy międzypaliczkowe dalsze (warstwa głęboka). Wojciech Glac – układ mięśniowy 16 Wojciech Glac – układ mięśniowy 17 - m. zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus) (kciuk – pollex) – zgina staw międzypaliczkowy kciuka (warstwa głęboka). 2. Mięśnie grupy tylnej – prostowniki (unerwiane przez nerw promieniowy): - m. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) – rozciąga się od k. ramiennej do k. promieniowej, zgina staw łokciowy w położeniu pośrednim między nawróceniem a odwróceniem przedramienia, zarówno przy położeniu odwróconym, jak i nawróconym kurcząc się ustawia przedramię w położeniu pośrednim. Zaliczany jest do zginaczy (grupa boczna). - m. odwracacz przedramienia (m. supinator) – odwraca przedramię (grupa boczna). - m. prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris) – prostuje rękę i odwodzi w stronę łokciową (warstwa powierzchniowa). - m. prostownik promieniowy długi i krótki nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus et brevis) – prostują rękę (grupa boczna). - m. prostownik palców (m. extensor digitorum) – prostuje palce i odwodzi je od palca środkowego, ruchy palców przy działaniu tego mięśnia są pierwotnie jednoczesne, jednakże przy ćwiczeniu (np. gry na fortepianie) działają autonomicznie, przy zgiętym nadgarstku działa na wszystkie stawy palców, przy zgięciu grzbietowym tylko na stawy śródręczno-paliczkowe (warstwa powierzchniowa). - m. prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi) – umożliwia niezależność ruchów palca małego (warstwa powierzchniowa). - m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) – prostuje palec wskazujący i przywodzi go do palca środkowego (autonomia). - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) – przywodzi kciuk i prostuje jego stawy, gdy działa ścięgno tworzy tzw. „tabakierkę anatomiczną” (warstwa głęboka). - m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis) – prostuje kciuk w stawie śródręczno-paliczkowym (warstwa głęboka). - m. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) – odwodzi kciuk (warstwa głęboka). Wojciech Glac – układ mięśniowy 17 Wojciech Glac – układ mięśniowy 18 Mięśnie przedramienia tworzą zespoły czynnościowe, które obok zginaczy i prostowników można podzielić z jednej strony na: - mm. nawracacze (mm. pronatores) – krzyżują kości przedramienia i kierują dłoń ku tyłowi lub w dół - mm. odwracacze (mm. supinatores) – ustawiają równolegle kości przedramienia i kierują dłoń ku przodowi lub do góry a z drugiej strony na: - mm. przywodziciele (mm. adductores) - mm. odwodziciele (mm. abductores) Mięśnie ręki (ręka – manus): Ręka jest narządem chwytnym, którego najważniejszą cechą jest przeciwstawność kciuka. Taki typ ręki występuje u wszystkich naczelnych, jednak rozwój kciuka u większości jest uwsteczniony (do zupełnego zaniku), a np. u małp szerokonosych jest ograniczona przeciwstawność kciuka. Tak więc u innych naczelnych można mówić o raczej czepnej niż chwytnej ręce. Po wewnętrznej stronie dłoni widać poduszkę mięsną (kłęb - thenar), charakterystyczną dla ludzkiej dłoni i związaną z rozwojem kciuka. Przy małym palcu też jest poduszka, mniejsza (kłębik - hypothenar). W związku z tym wyróżnia się: 1. Mięśnie kłębu (kciuka): - m. zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis) – zgina paliczek bliższy i prostuje dalszy, ustawia też k. śródręcza pierwszą w położeniu opozycji (przeciwstawienia), w wyniku czego opuszka kciuka skierowana jest ku stronie dłoniowej pozostałych palców. - m. odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis) – odwodzi kciuk. - m. przeciwstawiacz kciuka (m. opponens pollicis) – przeciwstawia kciuk innym palcom. - m. przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis) – największy i najsilniejszy m. kłębu, przywodzi i zgina kciuk. 2. Mięśnie kłębika (małego palca): - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) – odwodzi palec mały i zgina go w stawie śródręczno-paliczkowym oraz prostuje w stawach międzypaliczkowych. - m. zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) – zgina palec w stawie śródręczno-paliczkowym. - m. przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi) – przeciwstawia palec. Wojciech Glac – układ mięśniowy 18 Wojciech Glac – układ mięśniowy 19 - m. mięsień dłoniowy krótki (m. palmaris brevis) – m. skórny (m. wyrazowy), napina poprzecznie rozcięgno dłoniowe (marszczy skórę nad kłębikiem). 3. Mięśnie środkowe ręki: - 4 mm. glistowate (mm. lumbricales) – zginają palce w stawach śródręcznopaliczkowych i prostują w stawach międzypaliczkowych. - 3 mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) – przywodzą palce do palca środkowego. - 4 mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) – odwodzą palce od palca środkowego. Na grzbietowej stronie nadgarstka przestrzeń między ścięgnami długiego i krótkiego prostownika kciuka nazywana jest anatomiczną tabakierką (przy wyprostowanym kciuku). Wojciech Glac – układ mięśniowy 19 Wojciech Glac – układ mięśniowy 20 MIĘŚNIE KOŃCZYNY DOLNEJ (musculi membri inferioris) Mięśnie kończyny górnej dzielimy na: - mięśnie obręczy kończyny dolnej - mięśnie uda - mięśnie goleni - mięśnie stopy Cechami wybitnie ludzkimi w budowie kończyny dolnej jest rozrost mm. pośladkowych, mm. przywodzicieli uda, m. czworogłowego uda i m. trójgłowego łydki. Mięśnie obręczy kończyny dolnej: - m. gruszkowaty (m. piriformis) – obraca kość udową (obraca udo na zewnątrz). - m. zasłaniacz wewnętrzny i zewnętrzny (m. obturator internus et externus) – funkcja jak poprzedni. - mm. bliźniacze (mm. gemelli) – funkcja jak poprzedni. Wyróżniamy m. bliźniaczy przedni (m. gemellus superior) i tylny (m. gemellus inferior). - m. czworoboczny uda (m. quadratus femoris) – odwraca udo na zewnątrz i przywodzi. - m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas) – w jego skład wchodzą m. biodrowy (m. iliacus) i m. lędźwiowy (m. psoas), które łączą się wspólnym ścięgnem. Jest najsilniejszym zginaczem stawu biodrowego – zgina udo w stawie biodrowym i obraca na zewnątrz, unosi również tułów z pozycji leżącej do siedzącej. Leży wewnątrz miednicy. - m. pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) – silny mięsień związany z pionową postawą ciał, jego główną funkcją jest prostowanie stawu biodrowego, górne włókna odwodzą kończynę, dolne zaś przywodzą. - m. pośladkowy średni (m. gluteus medius) – odwodziciel uda, przy staniu na jednej nodze umożliwia ustalenie środka ciężkości. W niego dostaje się zastrzyki w tyłek. - m. pośladkowy mały (m. gluteus minimus) – odwodzi kończynę, część tylna prostuje staw biodrowy, przednia obraca udo do wewnątrz, a tylna na zewnątrz. - m. naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae) – odwodzi staw biodrowy. Wojciech Glac – układ mięśniowy 20 Wojciech Glac – układ mięśniowy 21 Mięśnie uda: 1. Grupa przednia (unerwiana przez nerw udowy): - m. czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) – składa się z 4 mięśni (głów): m. prosty uda (m. rectus femoris), m. obszerny pośredni (m. vastus intermedius), m. obszerny przyśrodkowy (m. vastus medialis), m. obszerny boczny (m. vastus lateralis). Jako całość prostuje nogę w kolanie, m. prosty uda dodatkowo uczestniczy w zginaniu stawu biodrowego. U człowieka to jeden z najsilniejszych mięśni. Dzięki niemu jako jedyni wśród ssaków potrafimy skrajnie prostować staw kolanowy. - m. krawiecki (m. sartorius) – najdłuższy mięsień u człowieka (?), schodzi spiralnie od kości biodrowej do guzowatości piszczeli. Jest słabym mięśniem – pełni rolę pomocniczą w zgięciu stawu biodrowego i kolanowego, obraca ponadto udo na zewnątrz i przywodzi. 2. Grupa tylna (unerwiana przez nerw kulszowy): - m. dwugłowy uda (m. biceps femoris) – zgina staw kolanowy, przy zgiętym stawie kolanowym obraca goleń na zewnątrz. - m. półścięgnisty (m. semitendinosus) – zgina staw kolanowy i prostuje biodrowy, przy zgiętym kolanie obraca goleń do wewnątrz. - m. półbłoniasty (m. semimembranosus) – działa jak poprzedni lecz znacznie silniej. 3. Grupa przyśrodkowa (unerwiana są przez nerw zasłonowy): - m. grzebieniowy (m. pectineus) – przywodzi i zgina udo oraz obraca je na zewnątrz. - m. przywodziciel długi i krótki (m. adductor longus et brevis) – przywodzą udo, zginają staw biodrowy i obracają na zewnątrz. - m. przywodziciel wielki (m. adductor magnus) – przywodzi udo, prostuje staw biodrowy i obraca do wewnątrz. Mięśnie podudzia - goleni (unerwione przez nerw strzałkowy i kulszowy): 1. Grupa przednia – prostowniki stopy (prostują dogrzbietowo stopę): - m. piszczelowy przedni (m. tibialis anterior) – silny prostownik stopy, obraca stopę. - m. prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus) – prostuje paluch i stopę. - m. prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus) – prostuje nawraca i odwodzi stopę oraz prostuje palce. Wojciech Glac – układ mięśniowy 21 Wojciech Glac – układ mięśniowy 22 2. Grupa boczna – mięśnie strzałkowe: - m. strzałkowy długi i krótki (m. peroneus longus et brevis) – zgina stopę (podwieszenie sklepienia stopy) oraz nawraca i odwodzi stopę unosząc boczny jej brzeg (pronacja). 3. Grupa tylna – zginacze stopy (zginają dopodeszwowo stopę i unoszą piętę): - m. trójgłowy łydki (m. triceps surae) – składa się z m. brzuchatego (m. gastrocnemius) o 2 głowach: przyśrodkowej (caput mediale) i bocznej (caput laterale) oraz m. płaszczkowatego (m. soleus), które kończą się na ścięgnie Achillesa (tendo Achillis / calcaneus). Jest silnym zginaczem stopy, najważniejszym mięśniem odrywającym piętę od ziemi – pozwalającym stanąć na palcach i chodzić. - m. piszczelowy tylny (m. tibialis posterior) – silnie przywodzi i odwraca stopę unosząc przyśrodkowy jej brzeg (supinacja), słabo zgina stopę. - m. podeszwowy (m. plentaris) – słaby mięsień, napina torebkę stawu kolanowego. - m. podkolanowy (m. poputeus) – słaby mięsień, nieznaczny udział w zginaniu stawu kolanowego. - m. zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus) – zgina stopę i palce oraz odwraca i przywodzi stopę. - m. zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus) – zgina paluch. Mięśnie stopy (unerwiane przez gałązki nerwu podeszwowego): 1. Mięśnie grzbietu stopy: - m. prostownik krótki palucha (m. extensor hallucis brevis) – prostuje i odwodzi paluch. - m. prostownik krótki palców (m. extensor digitorum brevis) – prostuje palce. 2. Mięśnie podeszwy: - m. odwodziciel palucha (m. abductor hallucis) - m. przywodziciel palucha (m. adductor hallucis) - m. zginacz palucha (m. flexor hallucis) - m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) - m. zginacz palca małego (m. flexor digiti minimi) - m. zginacz krótki palców (m. flexor digitorum brevis) - m. czworoboczny podeszwy (m. quadratus plantae) – zgina palce. - mm. glistowate (mm. lumbricales) – przywodzą palce do palucha - mm. międzykostne podeszwowe i grzbietowe (mm. interossei plantares et dorsales) – zginają palce. Wojciech Glac – układ mięśniowy 22
