تنوع مولكولي و مرفولوژيكي گل محمدي در ايران مقدم2 مهناز كياني ،1ذبيح اله زماني ،2احمد خليقي ،2رضا فتاحي -1گروه گياهان زينتي ،پژوهشكده علوم گياهي ،دانشگاه فردوسي مشهد91775-1491 ، -2گروه علوم باغباني ،پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران ،كرج31587-77871 ، چكيده گلمحمدي يكي از گونههاي مهم رز در ايراا ،از گشتر ههاي دور به منظور تهيه گالب و روغنهاي معطا مورد توجره برود است .با وجود سابقه دياين كشت و كار گلمحمدي در ايراا، اصررالژ تن يكرري ه ،برره داليررل ادال رراز انررد در زمينرره ذخاياتوارثي اين گيا بسيار محردود برود اسرت .در ايرن راس ا مطاالعاتي در جهت بارسي تنوع تن يكي گلمحمدي انجام تد .تعداد 41تنوتيپ گلمحمدي از نواحي مخ لف كشت و كرار اياا( ،اس ا،هاي فارس كاما ،اصفها ،هذربايجا ،تاقي و خااسا ،رضوي) و يك تنوتيپ از بلغارس ا ،از نظا تن يكري و فنوتيپي برا اسر فاد از 31هغرازگا RAPDو 10نشرانرا مافوالوتيكي مورد ارزيابي قاار گاف نرد ..هرا دو نشرانرا ملكوالي و مافوالوتيكي درجه بااليي از چندتكلي را در ميرا، تنوتيپهاي گلمحمدي در اياا ،نشا ،دادند .همبس ري نسرب ا رانرا RAPDو رابه نشر راي تشر رين ماتاي هر روبي ( ) r= 0/74بر خر نشانراهاي مافوالوتيكي بدست همد.تنوتيپهاي مرورد مطاالعره با اساس ن ايج RAPDبه 10گاو در مقايسه با 4گاو برا اسرراس صررفاز مافوالرروتيكي تقسرريمبندي ترردند .مقايسرره ررانراهاي ررا نشر ررارايي كم ر ررا،دهند كر رردروگاامها نشر دنر را توجره بره مورفوالوتيكي در جداسازي تنوتيپهرا از هرم بر رد در مقايسره برا نشرانرا تعداد كم ا گاو هاي م مايز تر ملكوالي بود .با اين وجود با توجه به اين كه هرا دو رو قادر به رديابي تنوع تن يكي در تنوتيپهاي گلمحمدي بودند ميتوا ،با توجه به هدف مطاالعه و تسهيالز موجرود از هايرك از اين دو رو و يا تاجيحا به موازاز يكديرا در تناسايي ذخاياتوارثي بها باد .با اساس ن ايج اين مطاالعه ذخيا توارثي گل محمدي مورد بارسي از تنوع تن يكي قابل تروجهي باخوردار بود و منبع ارزتمندي بااي پژوهشهراي برهنژادي اين گونه ميباتد. كلماز كليدي :تنوع تن يكي RAPD 1 مورفوالوتي بهنژادي مقدمه رزها با توجه به كاربادهراي م نرو ي كره دارنرد در سرط وسيعي از جها ،مورد كشت و كار قراار ميگيانرد .در صرنعت طاسازي گلمحمدي ) )Rosa damascena Mill.مهم اين گونرهاي اسرت كه مورد اس فاد قاار ميگياد ( .)16گلمحمردي از ديابراز يك گيا ارزتمند در زمينره كاربادهراي دارويري غرشايي تواليد طا و همچنين زينت بخش باغچهها و فضاي سبز و مورد توجه اياانيا ،بود است .زما ،ابداع گالبگيراي در تراري ثبت نشد است و اوالين ماجع در رابطه با گرالب مابروب بره زماني است كه گالبگياي صنع ي اسر قاار ياف ره برود .دبر اسناد قديمي يكي از مااليازهاي مهم حاكمرا ،نرواحي جنروب غابي اياا ،مقراديا زيراد گرالب برود كره در دور خلفراي بني باس تحويل حكومت ماكزي ميگاديد .تاهد با ايرن امرا اخ صاص ياف ن خااجي سااليانه معادل 30هزار بطاي گرالب از اس ا ،فارس به خليفه بغداد در فاصله سرالهاي 810ترا 817 ميالدي ميباتد .در اين زما ،اس ا ،فارس ماكز جهاني تواليد گالب و صادر كنند اين محصول به چين و كشورهاي اسالمي بود ( 9و .)16در زمينه منشاء اين گونه تواف نظا وجود ندارد اما اين فاضيه مطاژ تد است كه گل محمدي در ن يجه اثااز م قابل ناتي از ان خاب هگاهانه جابجائي و نوتاكيبي بين گونه هاي رز در مناد تراقي مدي اانره ايجراد ترد اسرت ( .)16در دي سه دهه گشت ه راهبادهاي كالسيك بااي ارزيابي روتي و راتومي مافوالر رههاي هنر رد مقايسر ري ماننر روع تن يكر تنر فيزيوالوتي به دور روزافزوني برا رو هراي ملكروالي تكم يل تد اند ( )14و نشرانراهاي ملكروالي برااي ارزيرابي تنروع زيس ي گونرههاي مخ لرف رز در منراد مخ لرف بكرار براد تد اند .در بارسيهاي اخيا در زمينه تنوع تن يكي گلمحمدي با اس فاد از نشانراهاي RAPDو SSRدر بلغارسر ا 2( ،و )11و AFLPدر تاكيرره ( )4تنررو ي در بررين تنوتيپهرراي گلمحمدي مورد كشت و كار بااي تواليد روغرن رز در ايرن دو منطقه يافت نشد .در حااليكه در گزار هاي قبلري در زمينره بارسي تنوع تن يكي در اياا ،برا اسر فاد از نشرانراهاي )9( AFLPو )2( SSRتنوع زيادي گزار تد است .در رابطره با ارزيابي صفاز مورفوالوتيكي در بين تنوتيپهراي گونره R. damascenaدر اياا ،نيزگزار هاي محردودي داد ترد اسرت. دوازد امررامي ( )1در تناسررايي تنوتيپهرراي گلمحمرردي در 2 منطقه كاتا ،با مقايسه خصوصياز مورفوالوتيكي گرزار كراد كه انواع گلمحمدي مورد كشرت و كرار انبرو در ه ،ناحيره داراي خصوصياز مورفوالروتيكي يكسرا ،هسر ند .امرا دبرائي قدايي و همكارا )12( 1،با مقايسه تنوتيپهاي گلمحمردي در سطحي وسيع تا از كشور با اس فاد از 5صفت مورفوالروتيكي (وز ،گل قطاگل دول دمرل تعداد گلبرا و پراچم) تنروع صفاز مورد بارسي را گزار كادنرد .برا توجره بره اينكره تناسايي و معافي تنوتيپهراي باترا و نيرز بارسري ميرزا، قاابت تنوتيپهاي گل محمدي ميتوانرد در بانامرهريرزيهراي هيند جهت اصالژ ملكاد و كيفيت محصول كمرك قابرل تروجهي نمايد .الشا ارزيابي دقي تا تنوتيپ هاي جمع هوري ترد از 5اس ا ،كشور با اس فاد از ها دو نشانرا ملكوالي RAPDو مافوالوتيكي به نوا ،هدف اين پژوهش ان خاب تد. مواد و روشها تعداد 41تنوتيپ گل محمدي جمع هوري تد از اصههاي كشرت و كاره ،در اياا( ،اس ا،هاي فرارس اصرفها ،هذربايجرا، ترراقي كامررا ،و خااسررا ،رضرروي) و رقررم خزانليررك 2از بلغارس ا( ،با همكاري تاكت گالب زهاا الاله زاركاما )،در اين مطاالعه مورد اس فاد قاار گاف نرد (جردول .)1برااي انجام ارزيابيها با اس فاد از نشرانرا RAPDاسر خاا ري و را اس ر فاد از رو ورابر را بر راي بر ره هر DNAاز نمونر همكارا )13( 3،انجام تد 130 .هغرازگا (سراي TIBMOLBIOLو -OPERONهالما )،با اس فاد از نمونههاي DNAچهار تنوتيپ م مايز از نظا ويژگيهاي ظاهاي غابال تدند .ايرن هزمرو، 3 -2بار تكاار و تنها نشرانراهايي كره االروهراي بانردي ثاب ي نشا ،دادند بااي ارزيابي تمرام تنوتيرپهرا بكرار باد تدند .واكنش زنجيا اي پليمااز درحجم 25 µlكه ترامل بافا واكنش PCRبه صورز 1/75 1 Xميلري مروالر 0/2 MgCl2 ميلي موالر 0/4 dNTPsميكاو موالر هغازگا 1واحرد هنرزيم Taqپلي مااز و 5نانوگام DNAانجام گاديد .تاايط دمائي PCRبارز از 1چاخه در 94°Cبه مدز 4دقيقه 35چاخره در 1( 92°Cدقيقره) 1( 37°Cدقيقره) 2( 72°Cدقيقره) و در نهايت 1چاخه در 5( 72°Cدقيقه) تنظيم تد .محصوالز تكثياي با روي تل هگارز 1/2درصد االك اوفورز و باندهاي حاصل كه از وضوژ و تدز مناسب باخوردار بودند به صورز حضور (يرك) 1 Tabaei-Aghdaei et al. Khazanlik Vroh Bi et al. 3 2 3 و دم حضور (صفا) ام يرازدهي تردند .فواصرل تن يكري برا محاسبه ضايب تشابه جاكارد تخمين زد تد و تجزيه خوترهاي به رو UPGMAو هزمرو ،من رل برااي مقايسره ماتاي هراي تشابه داد هاي مورفوالوتيكي و ملكوالي با اس فاد از نرام افزار NTSYSانجام تد. ررفت رروع 10صر رروتيكي در مجمر ررفاز مافوالر ررابي صر در ارزير مافوالوتيكي با توجه به راهنمراي جمرعهوري صرفاز 1UPOVو باخي صفاز معافي تد توسط و ،و همكارا )15( 2،در ارزيابي تنررررررررررررررررررررررروع گونررررررررررررررررررررررره Rosa roxburghiiاس فاد تد .اين صفاز ترامل تعرداد گلبرا و خارهاي ريرز كاسرهگل و دمررل پاچم تكل انشعاب كاسبا تكل نو و قا د باگچه ان هايي حاتيه با تكل گوتوار و تكل خار بودند. Union for the Protection of New Varieties of Plants Wen et al. 4 1 2 منشاء ژنوتيپ ها و محل نمونه برداري محل نمونه برداري استان مبداء شهرستان مبداء ژنوتيپ G1 هذربايجا ،تاقي تبايز G2 اصفها، كاتا -،كامو G3 تهاا، G4 اصفها، G5 فارس تهاا-، الواساناز كاتا ،مشهد اردهال ميمند G6 G7 G8 G9 G10 G11 G12 G13 G14 G15 G16 G17 G18 G19 G20 G21 G22 G23 G24 G25 G26 G27 G28 G29 G30 G31 G32 G33 G34 G35 G36 G37 G38 G39 G40 G41 فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس كاما، كاما، كاما، هذربايجا ،تاقي هذربايجا ،تاقي هذربايجا ،تاقي هذربايجا ،تاقي هذربايجا ،تاقي اصفها، اصفها، اصفها، خااسا، خااسا، هذربايجا ،تاقي فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس فارس اصفها، كاما، كاما، كاما، كشور مبداء بلغارس ا، داراب داراب داراب داراب ميمند ميمند ميمند بادسيا بادسيا ماها، اسكو تبايز اسكو اسكو اها كاتا، كاتا، كاتا، مشهد مشهد تبايز داراب داراب داراب داراب داراب داراب داراب داراب داراب داراب داراب كاتا، كاتا، كاتا، كاتا، تهاس ا ،مبداء كاما، G42 كلكسيو ،تاكت تقطياا-، كاتا، كلكسيو ،تاكت تقطياا-، كاتا، كلكسيو ،تاكت تقطياا-، كاتا، كلكسيو ،تاكت تقطياا-، كاتا، كلكسيو ،تاكت تقطياا-، كاتا، ارتفا از اليزنرا، روس اي روس اق قلعه بيابا، ارتفا از اليزنرا، صحاا سفيد كنگ ميمند بادسيا بادسيا ماها، نصاود اليقوا، كندوا، نصاود اها قمصا ويداجا نياسا فاخد فاخد روس اي هاوي ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، ارتفا از اليزنرا، دانشكد كشاورزي كا دانشكد كشاورزي كا دانشكد كشاورزي كا دانشكد كشاورزي كا محل نمونه باداري بادسيا جدول -1مشخصات محل جمع آوري 42ژنوتيپ گل محمدي مورد مطالعه نتايج نشانگر RAPD 5 از بين 130هغازگاي كه روي 4تنوتيپ بره صرورز مقردماتي غاباالراي تدند 31هغازگا كه چندتكلي مناسبي را در برين تنوتيپها نشا ،داد و از نظا حضور و تدز بانردها همسرا، بودند ان خاب و بااي ارزيابي 42تنوتيپ گلمحمردي بكرار باد تدند .هغازگاهاي ان خابي من ج بره 343بانرد قابرل ام يازدهي تدند كه از بين هنها 190باند ( )%55/4چندتركل بودند .تعداد بانردهاي چندتركل هرا هغرازگا از 2ترا 12 م غيا بود و باندها در دامنه انداز 300تا 3000جفت باز قاارگاف نررد .دنرردروگاام حاصررل از رو UPGMAهمخررواني بااليي را با ماتاي تشابه نشرا ،داد ( )r =0/99و مقراديا بااليي از تنوع تن يكي را مشخص كاد (تكل .)1برا در نظرا گاف ن ضايب تشابه 0/85تنوتيپهاي مورد مطاالعه به 10گاو تقسيم تدند 27 .تنوتيرپ از منراد مخ لرف جغاافيرايي در گاو اول قاار گاف ند كه تامل تمامي تنوتيپهراي كامرا، بيش ا نمونههاي اصفها ،و تيااز به اس ثناي G2از اصفها، و G30 G9 G5و G33از فررارس بودنررد .تنوتيررپ G31بررا گلهاي منفراد ( 5گلباگري) كره بره نروا ،اجرداد اواليره گلمحمدي معافي تد اند ( )7نيز در اين گاو قاار گافرت. 3زياگاو در گاو اول تكل گافت كره نشراندهند مقراديا پائين تنوع در اين گاو برود .تنوتيرپ بلغراري نيرز بره هماا تعداد زيادي از تنوتيپهاي بومي در اين گاو قراار گافت و 19تنوتيپ از 20تنوتيپ زياگاو اول فنوتيپ RAPD مشابهي با تنوتيپ بلغاري نشا ،دادند 5 .تنوتيرپ از فرارس در دومين زياگاو و 2تنوتيپ از فرارس و يرك تنوتيرپ از اصفها ،در سومين زياگاو قاار گاف ند .مقاديا ترباهت در بين تنوتيپهاي اين دو زياگاو نيز باال ( 97تا )%100بود. 6تنوتيپ بعدي در گاو هاي مجزا قاار گاف ند كه به تاتيب تنوتيپهاي G33از فارس G24از خااسا G3 ،از تهااG1 ، از هذربايجررا ،ترراقي G26از هذربايجررا ،ترراقي و G2از اصفها ،بودند .دو گاو بعدي كه بيشر ا ترامل تنوتيپهراي هذربايجا ،تاقي بودند تنوع تن يكي بيش اي نشا ،دادند و ميزا ،تشابه هنها با گاو اصلي %27بود .هخاين گاو نيز تامل تنوتيپهاي G9 G5و G30بودنرد .ايرن سره تنوتيرپ م مايزتاين تنوتيپها بود و در ضايب تشابه 0/16با سايا گاو ها خوته بندي تدند. نتايج ارزيابي صفات مرفولوژيكي 6 تجزيه خوتهاي داد هاي مافوالوتيكي با اساس مابع فاصله اقليدسي تنوتيپها با در نظا گاف ن را به 4گاو من سب كاد (تكل 27 .)2تنوتيپ در گاو اول قاار گاف ند كه تامل تش تنوتيپ از مجموع هشت تنوتيپ اس ا ،فارس هفت تنوتيپ از اس ا،هاي اصفها ،و كاما ،و يك تنوتيپ از مد خااسا ،رضوي بودند .تنوتيپ بلغاري نيز به هماا اول قاار گافت .تنوتيپهاي تنوتيپهاي ايااني در گاو هذربايجا ،تاقي به اس ثناي تنوتيپ G1با توجه به صفاز تكل م مايزي مانند تااكم بيش ا خارهاي ريز دمرل م فاوز گوتوار و قا د باگچه گاد دومين گاو را تشكيل دادند .سه تنوتيپ G5 G3و G9نيز با توجه به انشعاباز كاسباگي م فاوز تااكم كم ا خارهاي ريز كاسهگل و دمرل در گاوهي مجزا قاار گاف ند .تنوتيپهايي با تعداد بيش ا از G26 اصفها، از G2 تنوتيپهاي تامل گلبا هذربايجا،تاقي G28از فارس نيز از سايا تنوتيپها جدا تدند. مقايسه نتايج نشانگر RAPDو مرفولوژيكي در مقايسرره ن ررايج حاصررل از نشررانرا RAPDو نشررانراهاي مافوالوتيكي همبس ري نسبا خروبي برين ماتاي هراي تشرابه ( )r= 0/74بدست همد .در مجموع نشانرا ملكروالي RAPDتنروع تن يكي باالتاي را در مقايسه برا نشرانراهاي مافوالروتيكي نشا ،داد و تنوتيپ ها را به 10گاو مجزا در مقايسه برا 4گاو حاصل از ن ايج داد هاي مافوالوتيكي تقسريم بنردي كاد .نشانرا RAPDدو تنوتيپ G24از خااسا ،و G33از فارس را در گاو هاي مس قل قاار داد در صورتيكه با اس فاد از نشانراهاي مافوالوتيكي اين دو تنوتيپ در گاو اصلي قاار گاف نررد .همچنررين نشررانراهاي مافوالرروتيكي تنوتيپهرراي هذربايجا،تاقي را در يك گاو قاار دادند در صورتي كه با اس فاد از نشانرا RAPDباخي از هنها از هم جدا تردند. تنوتيپهاي ( G28فارس) و ( G2هذربايجا )،با اساس داد هراي مافوالوتيكي تشابه نشرا ،دادنرد والري برا ا ساس داد هراي ملكوالي از هرم جردا تردند .از ويژگيهراي مشرابه ايرن دو تنوتيپ ميتوا ،به تعداد بيش ا گلبا در مقايسه با سرايا تنوتيپها و از ويژگيهاي م مايز هنهرا نسربت بره هرم بره گس ا كاسباگي م فاوز و تكل م فاوز با اتار كاد. 7 ها دو نشانرا RAPDو مافوالوتيكي درجه بااليي از چندتكلي را در ميا ،تنوتيپهاي گلمحمدي در اياا ،نشا ،دادنرد كره تد مغايا با فقدا ،تنوع گزار در مطاالعاز انجام تد در بلغارس ا 2( ،و )11و تاكيه ( )4بود .تنوتيپ بلغاري برا اغلب تنوتيپها در زياگاو اصلي دبقهبندي تد كه مطاب گزار هرراي قبلرري بررا اسرر فاد با از نشررانرا 3( SSRو )10 ميباتد .بنابااين ميتوا ،اينگونه فاض كاد كه تنوتيپهراي گلمحمدي بلغارس ا ،از اياا ،به ه ،منطقه ان قرال ياف ره باتند ( 5و .)6در مجموع روابط اصلي بدست همد برااي دو نشانرا مافوالوتيكي و ملكوالي مشرابه بودنرد اگاچره درجره تفكيكپشياي تنوتيپها بااي داد هاي مافوالوتيكي كم ا بود. ن ايج حاصله نشا ،داد كه ها دو نشانرا مريتواننرد برااي ارزيابي روابط بين تنوتيپهاي گل محمدي با توجه بره هردف مطاالعه كارباد دات ه باتند .اما نشرانراهاي ملكروالي از دقت و قدرز بيش اي در مقايسه با نشرانراهاي مافوالروتيكي مورد اس فاد در اين مطاالعه باخوردار بودند .تفكيكپشياي از داد هراي مافوالروتيكي را محدود تنوتيپها با اسر فاد ميتوا ،به كارايي كم ا نشانراهاي مافوالروتيكي در تفك يك رارايي براالي نمونهها با درجه خويشاوندي باال در مقابرل كر انرشررت نراريهرراي DNAدانسررت ( .)8همچنررين تعررداد كررم رورد اس ر فاد روتيكي مر رانراهاي مافوالر نشر رايش رن هزمر در اير ميتواند از ديرا داليل تفكيكپشياي كم ا هنهرا باترد.تنوع تن يكي مشاهد تد در تنوتيپهاي گل محمدي بيرانرا پايره 8 تن يكي وسيعتا اين گونه در اياا ،است كره مريتوانرد بره نوا ،منشاء تنوع و كشت و كار در دي قاو ،گشتر ه باترد. راهد ركلي مشر راالي چندتر راديا بر رل و مقر رايج حاصر ن ر تنوتيپهاي گل محمدي اياا ،بره ويرژ رد تر در برا توجره بره ردم رديابي تنوع تن يكي در كشورهاي تاكيه و بلغارسر ا، مري تواند نقش قابل توجهي در بانامهريرزيهراي برهنژادي ايرن گونه در اياا ،دات ه باتد. 9 تكل -1دندوگرام UPGMAمحاسببه شبده از دادههباي RAPDبراسبا جاكارد براي گروهبندي ژنوتيپهاي گلمحمدي 10 ضبريت تشبابه تكل -2گروه بندي ژنوتيپ هاي گل محمدي با استفاده از 10صبف روش وارد مورفولبوژيكي ببه منابع -1 دوازد امامي س ( )1381تناسايي واري ه ها و كوال يوارهاي گلمحمدي كاتا .،گزار نهايي داژ .ماكز تحقيقاز كشاورزي اصفها، 11 2- Agaoglu Y, Ergul A, Baydar N (2000) Molecular analyses of genetic diversity of oil rose (Rosa damascena Mill) grown in Isparta (Turkey) region. Biotechnology & Biotechnological Equipment 14: 16–18 3- Babaei A, Tabaei-Aghdaei SR, Khosh-Khui M, Omidbaigi R, Naghavi MR, Esselink GD, Smulders MJM (2007) Microsatellite analysis of Damask rose (Rosa damascena Mill) accessions from various regions in Iran reveals multiple genotypes. BMC Plant Biology < www.biomedcentral.com/1471-2229/7/12> 4- Baydar NG, Baydar H, Debener T (2004) Analysis of genetic relationships among Rosa damascena plants grown in Turkey by using AFLP and microsatellite markers. Journal of Biotechnology 3: 263-267 5- Bayrak A, Akgul A (1994) Volatile oil composition of Turkish rose (Rosa damascene. Journal of the Science of Food and Agriculture 64: 441–448 6- Chevallier A (1996) The Encyclopedia of Medicinal Plants. Dorling Kinderesly London. 336 pp. 7- Dickerson BC (1999) The Old Rose Adventure Timber Press. 628 pp 8- Nybom H, Esselink GD, Werlemark G, Leus L, Vosman B (2006) Unique genomic configuration revealed by microsatellite DNA in polyploid dogroses Rosa sect Caninae. Journal of Evolutionary Biology 19: 635-648 9- Perry EJ (1925) Perry's Cyclopedia of Perfumery. J and A Churchill London Vol 2. 234 p 10- Pirseyedi M, Mardi M, Davazdahemami S, Kermani M, Mohamadi A (2005) Analysis of the genetic diversity of 12 Iranian Damask rose (Rosa damascenea Mill) genotypes using amplified fragment length polymorphism markers. Iranian Journal of Biotechnology 3: 225-230 12 11- Rusanov K, Kovacheva N, Vosman B, Zhang L, Rajapakse S, Atanassov A, Atanassov I (2005a) Microsatellite analysis of Rosa damascena Mill accessions reveals genetic similarity between genotypes used for rose oil production and old Damask rose varieties. Theoretical and Applied Genetics 111: 804 – 809 12- Tabaei-Aghdaei SR, Babaei R, Khosh-Khui M, Jaimand M, Rezaee K, Assareh M, Naghavi M (2007) Morphological and oil content variations amongst Damask rose (Rosa damascena Mill) landraces from different regions of Iran. Scientia Horticulture 113: 44-48 13- Vroh Bi I, Hraventg L, Chandelier A, Mergeai G, Du Jardin P (1996) Improved RAPD amplification of recalcitrant plant DNA by use of activated charcoal during DNA extraction. Plant Breeding 115: 205–206 14- Weising K, Nybon H, Wolff K, Gunter K (2005) DNA Fingerprinting in Plants, Principle Methods and Applications, 2nd ed, CRC Press Boca Raton FL USA. 472 pp 15- Wen XP, Pang XM, Deng XX (2004) Characterization of genetic relationships of Rosa roxburghii Tratt and its relatives using morphological traits RAPD and AFLP markers. Journal of Horticultural Science and Biotechnology 79: 189–196 16- Widrlechner MP (1981) History and utilization of Rosa damascena. Economic Botany 35: 42–58 Molecular and morphological diversity of Damask rose in Iran M. Kiani1, Z. Zamani2, A. Khalighi2, R. Fatahi2 1- Ornamental plant department, The Research Center for Plant Sciences, Ferdowsi university of Mashhad, 91775-1491 2- 2. Department of Horticultural Sciences, Faculty of Agriculture, University of Tehran, Karaj, 31587 13 Rosa damascena Mill., an important species as a source of rose oil and rose water, is one of the oldest rose species grown in Iran. Genetic improvement of this species has been greatly limited by the sparse information on its genetic background. As Damask rose is widely cultivated in different parts of Iran, it could comprise a rich gene pool of this species, therefore a diversity study was done using 31 RAPD decamer primers and 10 morphological markers. Number of 41 genotypes from the most important rose oil production regions (Fars, Isfahan, East Azerbaijan, Kerman and Razavi Khorasan provinces) and ‘Khazanlik’ the main Damask rose cultivar of Bulgaria were compared in this study. Both RAPD and Morphological markers revealed high level of polymorphism among Damask rose genotypes. Relatively good correlation (r=0.74) between the similarity matrices of the two markers, was found. Genotypes were divided to 10 groups base on RAPD marker comparing to 4 for morphological markers. The basic revealed relationships were similar among systems, although the degree of discrimination was much less for the morphological data that was revealed by less numbers of separated groups. However both kinds of markers were capable of detecting genetic diversity among Damask rose genotypes. One might preferably use both of them or study objectives and available facilities may take part as selective factors. This study revealed that studied Damask rose germplasm has a considerable genetic variation and potentially represents a rich and valuable gene pool of this species in Iran. Key words: Genetic diversity, RAPD, Morphology, Breeding 14