Tuarascáil Bhliantúil 2009 Borradh faoi bhia agus faoi ghairneoireacht na hÉireann
advertisement
Tuarascáil Bhliantúil 2009 Borradh faoi bhia agus faoi ghairneoireacht na hÉireann Misean Bhord Bia Cur le rath thionscal bia agus gairneoireachta den scoth na hÉireann trí mhargadh straitéiseach a fhorbairt, a chur chun cinn agus seirbhísí eolais a chur ar fáil. TOSAíOCHTAí sTRAITéISEACHA Chun a misean a sheachadadh, dírítear i gcláir agus i ngníomhaíochtaí Bord Bia ar na tosaíochtaí straitéiseacha seo a leanas: n Éire a chur chun cinn – an tOileán Bia Inbhuanaithe n Tionscnaimh fhorbartha gnó a sheachadadh chun an réim onnmhairithe a leathnú n Cur leis an seasamh atá ag bia, deoch agus ag gairneoireacht na hÉireann ar mhargadh na hÉireann n Nuáil atá dírithe ar chustaiméirí a thiomáint le heolas ar an margadh n Straitéis athshuite agus idirdhealaithe a bhaint amach d’fheoil na hÉireann n Tacú le hearnáil ghnóthais bheaga a bhfuil fás agus fuinneamh ag baint léi. Clár Gnó Bhord Bia Rialú Bhord Bia Cuntais Bhord Bia 02 An Tionscal Bia agus Dí 42 Ráiteas Corporáideach 04 Figiúirí Onnmhairithe 46 Ráiteas ar Rialú Airgeadais Inmheánach ? Tuarascáil an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste ? Ráiteas na mBeartas Cuntasaíochta 47 Struchtúr na hEagraíochta ? Cuntas Ioncaim agus Caiteachais 48 Struchtúr na Foirne ? Ráiteas Iomlán Gnóthachán agus Caillteanas Aitheanta ? Clár Comhardaithe ? Ráiteas Shreabhadh Airgid ? Nótaí atá mar chuid de Ráitis Airgeadais ? Íocaíochtaí Deontas maidir le Maoiniú Margaíochta 2008 06 Ráiteas an Chathaoirligh 12 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh 20 Feoil agus Beostoc 49 Bord Bia: An Bord 24 Bia, Déiríocht agus Deochanna Tomhaltóirí 50 Bord Bia: Bord Bia na dTomhaltóirí 28 Earnáil na nGnólachtaí Beaga agus an Earnáil Orgánach 32 Gairneoireacht 50 Bord Bia: Bord Feola agus Beostoic 51 Bord Bia: An Bord Dearbhaithe Cáilíochta 51 Bord Bia: An Bord Gairneoireachta 36 Dearbhú Cáilíochta 38 Seirbhísí Á cur faoi bhráid an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia De réir Alt 22 den Acht um an mBord Bia 1994, tá áthas ar an mBord a Thuarascáil Bhliantúil agus a Chuntais Bhliantúla a chur faoi bhráid an Aire don bhliain dar críoch 31ú Nollaig 2009. Dan Browne Cathaoirleach Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 1 An Tionscal Bia agus Dí Tacaíocht do bheagnach 270,000 post aschur bliantúil ar fiú €24 billiún is ionann é is 16 faoin gcéad d’aschur tionsclaíoch aimsíonn an tionscal os cionn 70 faoin gcéad dá n-ionchuir sa bhaile i gcomparáid le 30 faoin gcéad do dhéantúsaíocht ghinearálta B’fhiú €7.1 billiún onnmhairí 2009 is ionann é is 9 faoin gcéad d’onnmhairí marsantachta is ionann é is 64 faoin gcéad d’onnmhairí déantúsaíochta ó chuideachtaí dúchasacha 2 | Bord Bia | Irish Food Board | TuarasCáil BhlianTúil 2009 Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 3 Figiúirí Onnmhairithe 2009 (p) Onnmhairí Bia agus Dí i gCatagóirí (€m) 2008 Ainmhithe bheo Caoireoil Éineoil Gairneoireacht & Gránaigh Inite Bia Mara Muiceoil Deochanna Bia Ullmhaithe Mairteoil Déiríocht 0 4 500 | Bord Bia | Irish Food Board | TuarasCáil BhlianTúil 2009 1000 1500 2000 2500 Onnmhairí Bia agus Dí na hÉireann (€m) 2008 2009 (p) 2009/2008 % +/- Déiríocht 2,290 1,975 -14 Mairteoil 1,590 1,397 -12 Bia Ullmhaithe 1,494 1,296 -13 Deochanna 1,237 1,060 -14 Bia Mara 335 315 -6 Éineoil 204 183 -10 Muiceoil 354 290 -18 Gairneoireacht & Gránaigh Inite 265 198 -25 Caoireoil 167 164 -2 Ainmhithe bheo 148 213 +44 8,084 7,094 -12 IOMLÁN Dáileadh an Mhargaidh maidir le hOnnmhairí Bia agus Dí na hÉireann (%) Margaí Idirnáisiúnta 20% An Ríocht Aontaithe 46% Tíortha Eile an AE 34% (p) = figiúirí measta atá i bhfigiúirí 2009 Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 5 Ráiteas an Chathaoirligh Is minic a aithnítear tionscal bia agus gairneoireachta na hÉireann mar an tionscal is mó dúchasach atá againn agus is fíor sin. I 2009, chruthaigh an tionscal go raibh sé ar cheann de na cinn ba láidre á raibh againn. Ní bréag a rá, go raibh na cúinsí a tháinig chun cinn i 2009 go hiomlán neamhghnách, agus nár facthas a leithéid i stair eacnamaíoch na hÉireann riamh. Mar thoradh ar laghdú ar éileamh idirnáisiúnta, ar bhrú ollmhór ar phraghsanna míondíola sa bhaile agus i gcéin, agus mar gheall ar chomh láidir is a bhí an Euro in aghaidh an Steirling tháinig laghdú dosheachanta ar luach bia agus dí na hÉireann. B’ionann an titim seo in onnmhairí is beagnach €1 billiún, titim 12 faoin gcéad a d’fhág onnmhairí iomlána ag beagnach €7.1 billiún. Nuair a ghlactar tosca ar nós laigeacht an Steirling chomh maith le díbhoilsciú praghsanna san áireamh áfach, níor tháinig ach laghdú trí faoin gcéad ar an méid measta, sárfheidhmíocht i gcoinníollacha den chineál sin. Ar ndóigh ní ar Éirinn ná ar sholáthraithe na hÉireann amháin a bhí tionchar ag an lag trá 6 eacnamaíochta ná ag an athrú a tháinig ar nósanna siopadóireachta. Tá sé le brath ar fud an domhain. Ach bhí sé níos measa fós againne sa bhaile de bharr nithe a bhain linn féin. Mar sin féin, cé go bhfuil titim le tabhairt faoi deara sna ceannfhigiúirí bhíothú forghníomhach sa tionscal bia agus dí le gur thángthas ar réiteach agus a shliocht sin anois ar chomh iomaíoch is atá an tionscal inniu. Chomh maith le costais mhíondíoltóirí agus costais sa tseirbhís bia a laghdú chomh maith le hathrú a dhéanamh ar thairiscintí | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 do thomhaltóirí, chuir an tionscal cur chuigí nua maidir le dáileadh, lóistíocht agus réimsí eile de bhainistiú costas chun cinn. Tugadh tús áite freisin do ghnóthais thábhachtachta straitéiseacha ar ghnóthais le corrlach níos ísle. Cé gurb é an buntáiste ba mhó a bhí leis sin ná gur coinníodh an líon a bhíothas a onnmhairiú, cé gur tháinig laghdú ar an luach, a léiriú é go raibh an tionscal diongbháilte aghaidh dhamanta a thabhairt ar choinníollacha deacra an mhargaidh. 1 2 4 1I láthair ag Seiminár Míondóla agus Airgeadra Bhord Bia sa Ríocht Aontaithe i mí Feabhra bhí (ó chlé) Finn Cottle, iar-Cheannaitheoir Miondíola agus Stiúrthóir Margaíochta agus Straitéise Noble Foods; Mark Thomson, Stiúrthóir Consumer Insight, Kantar agus Beatrice Blake, Bainisteoir Bhord Bia Londain 2 Ag seoladh Chlár Ánrachta Margaíochta Bhord Bia bhí (ó chlé) Mairead Cassidy in éineacht le Aidan Cotter, Príomhfheidhmeannach Bhord Bia; Tom Begley, Déan, Scoil Chéimithe Ghnó Michael Smurfit UCD; Dan Browne, Cathaoirleach Bhord Bia agus an tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia, Brendan Smith TD TITIM SA ríocht Aontaithe Ó tharla gurb í an Ríocht Aontaithe an príomhcheann scríbe atá ag onnmhairí bia agus dí na hÉireann tá ról tábhachtach ag an Ríocht Aontaithe in aon mheasúnú a dhéanfaí ar 2009. Chuaigh 46 faoin gcéad d’onnmhairí iomlána na hÉireann, arb fhiú os cionn €3.2 billiún iad, chuig an mBreatain. Cé gur figiúr suntasach é seo, bhí titim 12 faoin gcéad ar a luach le hais 2008 – léiriú ar na dúshláin mhóra a bhí sa mhargadh. Bhain riosca riamh le luaineacht a bheith ann idir an Euro agus an Steirling i gcúrsaí trádála idir an dá thír agus tá níos mó riosca fós ag baint leis d’earnáil bia na hÉireann mar go bhfuil ár gcuid onnmhairí, i dtéarmaí céatadáin, ceathair nó cúig uaire níos mó ná haon tír eile i limistéar an Euro. Ag deireadh 2009, agus an Steirling beagnach 30 faoin gcéad níos laige ná bhí sé ag tús 2008, meastar go raibh suas le €400m caillte le honnmhairí na hÉireann. Léirigh suirbhé ar mheon sa 3 Thug grúpa cócairí Michelin Star as an Ísiltír, ar baill iad uilig de Chlub Mairteola na hÉireann Bhord Bhia, cuairt ar Ostán Cliff House, Port Láirge le linn dóibh a bheith in Éirinn i mí Iúil 4Darina Allen, Ballymaloe House, Corcaigh tionscal i mí na Nollag 2009, a rinne Bord Bia, gur thug 86 faoin gcéad de na freagróirí le fios raibh sé seo ar cheann de na saincheisteanna ba mó ina ngnóthaí (sin i gcomparáid le 78 faoin gcéad i 2008). DAN BROWNE CATHAOIRLEACH Níor chuidigh drochchoinníollacha eacnamaíocha na Ríochta Aontaithe leis na deacrachtaí a bhí ag teacht chun cinn anseo de réir mar a bhí an bhliain ag dul amach sa tslí is nach raibh onnmhairí na hÉireann ach tite 5 faoin gcéad, bliain ar bhliain, i mí Eanáir 2009 ach faoi mhí Dheireadh Fómhair 2009, bhí siad tite 20 faoin gcéad. Idir an dá linn, de bharr go raibh tionchar ag an gcúlú eacnamaíochta ar iompar thomhaltóirí sa Ríocht Aontaithe, níorbh fhéidir le soláthraithe praghsanna a ardú a chúiteodh iad. Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 7 Ráiteas an Chathaoirligh [ar lean] DEISEANNA I lIMISTéAR AN eURO I 2009 tháinig ardú de bheagnach 34 faoin gcéad ar an sciar de honnmhairí na hÉireann a bhí le honnmhairiú chuig margaí eile san AE, Limistéar an Euro go bunúsach. Ó tharla go raibh comhréir níos airde d’onnmhairí mairteola ag dul go dtí an Mór Roinn agus go ndearna lucht déanta bia ullmhaithe na hÉireann iarracht margaíochta comhbheartaithe, cé gur mba bliain dheacair í, leagadh bunchloch do dheiseanna amach anseo. Thit luach iomlán onnmhairí thart ar 8 faoin gcéad, ach thaispeáin feidhmíochtaí láidre i margaí ar nós an Fhrainc, Críoch Lochlann agus an Iodáil go raibh sé ar chumas an tionscail bealaí nua margaíochta a aimsiú go tapa agus go héifeachtach in am an ghátair. Faraor, chuir chomh lag is a bhí an Steirling le deacrachtaí (mar a rinne sé sa mhargadh baile) os rud é go raibh buntáiste mór ag iomaitheoirí na Ríochta Aontaithe ó thaobh costais. Taobh amuigh den Eoraip Lasmuigh den Eoraip, bhíothú ag coimhlint. Bhí éileamh lag agus díolacháin ag titim. Bhí tionchar ag an meath airgeadra, sa chás seo dollar na Stát Aontaithe, ar sholáthairtí chuig margaí idirnáisiúnta nach raibh san AE. Téann 20 faoin gcéad d’onnmhairí iomlána na hÉireann chuig na margaí sin. Ba sna háiteanna arb é an dollar an t-airgeadra ceannasach iontu a facthas an titim ba ghéire. Idir an dá linn, thit luach onnmhairí na 8 hÉireann chuig margaí idirnáisiúnta 15 faoin gcéad go dtí €2 billiún. Níor chuidigh an margadh lag domhanda déiríochta leis seo. Thit onnmhairiú deochanna meisciúla, an trádáil tríú tíre is suntasaí dá gcuid, de bharr gearradh siar ginearálta ar chaiteachas an tomhaltóra, 14 faoin gcéad ina iomláine. anailís earnála Deimhníonn measúnú ‘earnáil ar earnáil’ ar fheidhmíocht na hÉireann i 2009 na patrúin seo a leanas. Tá earnáil feola agus beostoic na hÉireann ar an bpríomhonnmhaire bia, agus is ionann sin is 32 faoin gcéad d’onnmhairí iomlána, a mheastar ar m’fhiú €2.25 billiún é i 2009. Titim de 9 faoin gcéad ar an luach ‘bliain ar bhliain’, mar thoradh ar laghdú ar líon na n-onnmhairí agus ar phraghas, chomh maith le Steirling níos laige agus gur thosaigh tomhaltóirí ag ceannach feoil níos saoire. Thit luach onnmhairí mairteola 12 faoin gcéad, figiúir a léiríonn aischuir níos ísle ón Ríocht Aontaithe. Ach a mhalairt a bhí i gceist le trádáil onnmhairithe beo, nach raibh aon chúlú ag baint leis agus ar tháinig luach 40 faoin gcéad d’ardú air i 2009. Cé go raibh seasamh láidir ag líon na n-onnmhairí sa tionscal éineola, tháinig laghdú ar luach 10 faoin gcéad go dtí €183m le linn na bliana mar thoradh ar bhrú ar phraghsanna. I gcodarsnacht leis sin, d’éirigh go maith le caoireoil, ag coinneáil le líon 2008 agus le díolacháin de €164m. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 B’éigean don tionscal muiceola a dhul i ngleic le gníomh nach raibh aon súil leis nuair a glaoadh ar ais ar fheoil i mí na Nollag 2008. Thit luach na n-onnmhairí muiceola 18 faoin gcéad mar go mb’éigean roinnt tréad muc a bhaint as an gcóras, agus mar thoradh air sin ní raibh in oiread soláthairtí ar fáil lena n-onnmhairiú, agus tháinig laghdú mór ar éileamh ar na príomhmhargaí onnmhairithe san Eoraip agus go hIdirnáisiúnta. D’oibrigh Bord Bia, chomh maith leis an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia agus na hambasáidí go dlúth ar feadh na bliana chun na margaí a dúnadh tar éis an athghlaoch a athoscailt. Toradh suntasach ná gur chinn Cónaidhm na Rúise an margadh do mhuiceoil na hÉireann a athoscailt, margadh ar fiú €12m é, d’fheoil a tháirgfí ón 1ú Feabhra 2010 don bhliain amach romhainn. Meastar gur thit luach onnmhairí 14 faoin gcéad ‘bliain ar bliain’ go dtí €1.98 billiún san earnáil déiríochta. Ach mar gheall ar laghdú ar aschur bainne in éineacht le hardú ar an úsáid de stóráil idirghabhála ba chúis le titim de €150m de sin. Níor chuidigh praghsanna idirnáisiúnta laga ach an oiread, cé go chruthaigh bainne foirmle do naíonáin go maith agus ní raibh na catagóirí cáise agus grabhróga seacláide basctha ach an oiread, léiriú ar chomh tábhachtach is atá sé díriú ar Thaighde & ar Fhorbairt agus ar an slabhra breisluacha. Bhí margadh onnmhairithe bhia ullmhaithe dúshlanach ó tharla gur athraigh iompair tomhaltóirí, go Ráiteas an Chathaoirligh [ar lean] háirithe sa phríomhmhargadh sa Ríocht Aontaithe. Toradh dearfach air seo gur tháinig margaí nua chun cinn ar Mhór Roinn na hEorpa a mbeidh luach straitéiseach fadtéarmach ag baint leo. San iomlán, thit onnmhairí 13 faoin gcéad ar 2008, luach €1.3 billiún. Ní raibh aon deifir ar thomhaltóirí airgead a chaitheamh agus rinne tomhaltóirí athrú suntasach i dtreo luach tairisceana, rud a d’fhág gur thit onnmhairí dí 14 faoin gcéad go dtí €1.06 billiún ar fud an domhain. Fuisce an catagóir ba láidir san earnáil, teistiméireacht do bhrandaí dúchasacha na hÉireann. I mí Meithimh na bliana 2009, ghlac Bord Bia ar lámh feidhm mhargaíochta agus chur chun cinn Bia Mara na hÉireann, a bhí faoi chúram BIM roimhe seo. Bhí luach onnmhairí bia mara 6 faoi gcead níos ísle ar feadh na bliana, ag €315m. Ní raibh an oiread éilimh orthu sa Ríocht Aontaithe agus chuir an drochaimsir sa ráithe deiridh de 2009 as do sholáthairtí. Ina dhiaidh sin féin, tháinig ardú ar dhíolachán ronnach agus ba léiriú an t-onnmhairiú a déanadh chuig an Nigéir, an Ghearmáin, an Éigipt, An Danmhairg agus chuig an bPolainn ar na cuótaí níos airde atá ar fáil d’iascairí na hÉireann. Thit onnmhairí Gairneoireacht & Gránaigh Inite 25 faoin gcéad i 2008 go dtí €198m, go príomha mar thoradh ar onnmhairí íseal gránaigh. Ar an taobh eile de, ba léir go raibh teacht aniar san earnáil muisiriún, nach raibh ach titim de bheagán i ndíolacháin, rud atá fíorshuntasach go deo de bharr chomh láidir is atá margadh na Ríochta Aontaithe. An Ról Tacaíochta Laistiar de na staitisticí seo tá, ar ndóigh, an fhírinne searbh sa bhaile – agus ní staitisticí a bhíonn ag déanamh imní d’fheirmeoirí, d’fhostaithe agus do lucht fiontraíochta na hÉireann a bhíonn ag brath ar an earnáil bia agus di, ar foinse fostaíochta atá ann a thugann cosaint don teaghlach. Bhí torthaí diúltacha ag na dúshláin a bhain le réasúnú, gearradh costas agus an ghéarchéim airgeadais leanúnach ar an tionscal i 2009. Bhí Bord Bia diongbháilte i rith 2009 agus ina dhiaidh, ról lárnach tacaíochta a imirt, chomh maith le tionscal a éascú trí straitéisí a athbhreithniú, an sciar den mhargadh a chosaint agus trí a ngréasán idirnáisiúnta saineolais, deiseanna fás, go háirithe i margaí i Limistéar an Euro, áit nach bhfuil luaineacht airgeadra i gceist, a aithint. Ar feadh 2009, bhí ról tábhachtach ag oifigí Bhord Bia thar lear i dtaobh freagra straitéiseach a éascú. Mar aitheantas ar an luach atá le hacmhainní breise ag an am cinniúnach seo, seoladh an chéad Chlár Ánrachta Margaíochta agus cuireadh 25 céimí le taithí gnó chuig 12 margadh thar lear, rud a bhí tráthúil ag an am agus dá réir sin, sheachad siad 160 sannadh tráchtála thar ceann 113 comhlacht as Éirinn. D’éirigh thar cionn leis agus tá an dara clár seolta anois i gcomhair 2010. Is múnla iontach é don chaoi ar féidir le nuáil agus le smaoineamh éifeachtúil ó thaobh costais, cumas eolas an mhargaidh a athrú ní hamháin do Bhord Bia ach don tionscal ar fad. Bord Bia Níos gaire do bhaile, fuair an ról atá ag an bhFóram Branda, a thacaíonn le brandáil le margaíocht a dhéanamh ar chomhlachtaí as Éirinn, spreagadh agus ábharthacht nua i 2009. Lean cláir Nuála Bhord Bia, go háirithe an tionscnamh Foresight4food, ag éascú na riachtanais atá ag cliaint bia, dí agus gairneoireachta Táirgí Nua a Fhorbairt, go háirithe iadsan atá meáite ‘iad féin a tharraingt as an gcúlú eacnamaíochta le nuáil’. Maidir le gnóthais bheaga, lean Bord Bia lena thiomantas do straitéis dinimiciúil atá dírithe ar fhás, agus tá sin le feiceáil sna seirbhísí Vantage atá á gcur chun cinn. Ní raibh súil ar bith leis an slua a d’fhreastail ar Bloom, ceiliúradh bliantiúil ar ghairneoireacht na hÉireann agus ar chruthaitheacht garraíodóireachta, i 2009 agus tá sé ar an bpríomhócáid i bhféilire samhraidh na tíre. Feidhmíocht ar fud an Domhain Go dtí seo bhí fás i dtionscal bia, dí agus gairneoireachta na hÉireann bunaithe ar nuáil, ar fhiontraíocht agus ar shármhargaíocht. Táimid imithe uaidh soláthair tráchtearraí le fada an lá agus níor cheart dúinn go brách dul ar ais chuige sin. Tá teistiméireachtaí den scoth ag an tionscal seo agus cáil domhanda air. Níl aon dabht ach go bhfuil na hacmhainní agus an tseiftiúlacht ag an tionscal le teacht chuige féin go tapa sna cúinsí cearta. Chomh maith leis sin, aithnítear laistigh agus lasmuigh den earnáil go bhfuil deis ann ról lárnach a bheith aige i dteacht | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 9 Ráiteas an Chathaoirligh [ar lean] aniar gheilleagar na tíre thar na deich mbliana amach romhainn, go háirithe agus ‘an geilleagar cliste’ ag teacht chun cinn. Léirigh staidéar néamhspleách de mhiondíoltóirí móra na hEorpa le déanaí, a rinneadh ar son Bhord Bia, gur aithníodh Éire go láidir mar oileán a bhfuil buntáistí suntasacha ag baint leis i dtaobh táirgeadh bia, talamh féaraigh fairsing agus caighdeáin arda i gcúram ainmhí mar thoradh ar ghealltanais daingeana i dtaobh sábháilteachta bia agus phróisis lóistíochúla éifeachtacha. Faoi láthair tá Bord Bia ag déanamh forbairt ar chreathlach margaíochta agus fógraíochta a chinnteoidh go bhfanfaidh an cháil sin ar an tír. Tá anailís ar shaolré táirgeadh mairteola na hÉireann, a chuirfidh iniúchadh comhshaoil ar fheirmeacha Dearbhú Cáilíochta ar an eolas, i measc na dtograí a mbeidh tairbhe le baint astu i 2010 agus a mbeidh rún iad a bheith san áireamh i dteistiméireachtaí comhshaoil i scéimeanna Dearbhú Cáilíochta Mairteola agus i margaíocht agus i bhfógraíocht. Nuair a ghlactar an t-ardú daonra réamheasta ar fud an domhain san áireamh bíonn na deiseanna a bheidh amach anseo d’Éirinn, an tOileán Bia, níos soiléire. Faoi 2030, caithfidh an domhan 40 faoin gcéad níos mó bia a tháirgeadh, rud a chiallóidh go mbeidh na dúshláin a bhaineann le hinbhuanaitheacht níos deacra agus níos práinní. Tá sé ríthábhachtach go mbeadh na deiseanna agus an cumas ag Éirinn dul i gleic leis na dúshláin sin. Ag glacadh cúinsí den chineál sin san áireamh, leag Bord Bia síos tosaíochtaí 10 ar leith chun tabhairt faoi dhúshláin nua sa mhargadh. Bhí tábhacht ag baint leis na saincheisteanna leathana polasaí a bhfuil sé de phoitéinseal acu earnáil bia talmhaíochta na hÉireann a threorú amach anseo. Cé go bhfuil cainteanna an WTO fós ar athló, tháinig borradh faoi na cainteanna déthaobhacha. Maidir leis an gComhbheartas Talmhaíochta, táthar ag leanúint le hathbhreithniú 2013 agus caithfear leanúint le tús áite a thabhairt d’Éirinn mar bhunáit soláthair talmhaíochta ní hamháin sa phobal talmhaíochta ach san earnáil leathan bia agus dí chomh maith. Céard atá i ndÁn i 2010 Braitheann a bhfuil i ndán sa bhliain amach romhainn ar chonair an Steirling amach anseo agus ar chomh tapa is a láidreoidh éileamh tomhaltóirí sa Ríocht Aontaithe. Idir an dá linn, beidh dúshláin mhóra ag baint leis na coinníollacha trádála sa mhargadh is mó onnmhairithe atá againn. Caithfear leanacht ag díriú i 2010 ar na deiseanna atá ag soláthraithe ar Mhór Roinn na hEorpa. Níl na dúshláin a bhaineann leis an gcúlú eacnamaíochta is mó a bhí againn le cuimhne na ndaoine thart fós ach léiríonn an taithí a fuaireamar i 2009 go bhfuil cur chuige dírithe agus straitéiseach ar chuid thábhachtach don réiteach. I 2010, leanfaidh Bord Bia ag obair leis an tionscail agus lena ról comhordaithe agus tacaíochta chun freastal ar na dúshláin a bhaineann le réim leathan onnmhairithe. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Thar cheann Bhord Bia, ba mhaith liom buíochas a ghlacadh leosan a d’oibrigh linn ar feadh na bliana. Ba mhaith liom buíochas a ghlacadh, ach go háirithe, leis an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia Brendan Smith T.D.; an t-iar Aire Bia agus Gairneoireachta Trevor Sargent T.D.; Tony Killeen T.D., Aire Stáit sa Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia; Tom Moran, Ard Rúnaí, agus a chuid oifigeach agus a fhoireann sa Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia as a gcuid tacaíochta leanúnaí. Laistigh de Bhord Bia, tá tábhacht ar leith ag an ról a d’imir baill an Bhoird agus chuir sé go mór le cumas na heagraíochta a dhul i ngleic go dearfach agus go muiníneach leis na dúshláin a tháinig chun cinn san earnáil s’againne. Ar deireadh, ba mhaith liom buíochas a ghlacadh leis an bPríomhfheidhmeannach Aidan Cotter agus a fhoireann faoi chomh tiomanta is atá siad tionscal bia, dí agus gairneoireachta den scoth a bheith ag Éirinn a bhfuil cáil domhanda air. Is féidir a bheith cinnte go leanfaidh an tiomantas sin maidir le seirbhísí den scoth i dtionscail bia, dí agus gairneoireachta na hÉireann á sheachadadh i 2010. 1An Taoiseach, Brian Cowen ag Seimineár Fheoil na hÉireann Bhord Bia sa tSeapáin, Eanáir 2009 2An tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia Brendan Smith TD ag féile Bloom 2009 in éineacht le Tim Austen, príomhbhuaiteoir sa chatagóir don ghairdín mór 2 Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 11 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh 2009 I gcomhthÉacs Ba é an toradh a bhí ar an laghdú tobann ar ghníomhaíochtaí eacnamaíoch domhanda a lean an géarchéim airgeadais ná gur tharla cúlú eacnamaíoch i go leor tíortha, tháinig laghdú ar éileamh ó thomhaltóirí agus spreagadh go leor daoine athrú a dhéanamh ar na nithe a bhíodar a cheannach. Bhí tuilleadh constaicí sa tslí ar an bhfhreagra a bhí ag tionscal bia agus gairneoireachta na hÉireann ar an éileamh laghdaithe sin agus ar an athrú ar riachtanais na dtomhaltóirí mar gheall ar an laghdú leanúnach a bhí ar Steirling. Freagraíodh sa tionscal do na dúshláin sin agus léiríodh solúbthacht an tionscail trí chuideachtaí a bheith ag athbhreithniú a gcostas go mór, ag tabhairt tairiscintí ar tháirgí, bealaí eile chuig an margadh, nuálacht, athbhrandáil, agus leathnaíodh an méid aimsiú a bhí acu ó thaobh onnmhairiú. 12 Toisc nach bhfeictear go mbeidh aon lagú ar na dúshláin reatha sa mhargadh sa Mheántéarma, beidh sé fíor-dhúshlánach tabhairt faoi chur le mar atá ag éirí leis an tionscal bia agus gairneoireachta. Beidh gá le tuiscint mhaith ar dhinimicí an mhargaidh. Is é an toradh a bheidh ar an tuiscint nua sin ar sheirbhís do chustaiméirí éifeachtúil a chomhnascadh le dlúthchaidrimh trádála ná go mbeidh leibhéil nua forbartha gnó rathúla ann. Ar cheann de na nithe suntasacha in 2009 bhí an riachtanas sa ghearrthéarma díolacháin a chothromú le hinfheistíocht margaíochta straitéiseach riachtanach i nuálacht faoi stiúir tomhaltóirí chun buntáiste iomaíoch leanúnach a chinntiú sna margaí sa mheántéarma. Dhírigh tosaíochtaí láithreacha Bhord Bia in 2009 ar chomhnascadh na ngníomhartha ba phráinní a raibh gá leo mar fhreagra ar an ngéarchéim Dé-ocsain, brú Steirling leanúnach | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 agus an gá éagsúlú gnó i Limistéar an Euro a stiúradh. Lean Bord Bia freisin lena tosaíochtaí forbartha margaíochta straitéisigh de nuálacht táirgí faoi stiúir tomhaltóirí, forbairt dintiúir inbhuanaitheachta agus comhshaoil agus athshuíomh sna deighleoga príomha. Éire, an toileán bia inbhuanaithe a chur chun cinn Creidimid go bhfuil deis ag ár dtionscal i ndáiríre ceannaireacht a ghlacadh i ndáil le hinbhuanaitheacht comhshaoil de réir mar a bheidh margaí ag tosú ag cur na hiarmhairtí maidir le hathrú aeráide san áireamh ina gcuid gnólachtaí. Tá stair fhada ag ár dtionscal a bhfuil cáil mhaith air mar fhoinse bia agus gairneoireachta nádúrtha atá fréamhaithe i dteaghlaigh feirme a oibríonn go crua. Is buntáiste nádúrtha é sin dúinn leas a bhaint as ó thaobh cúrsaí iomaíochais. Tá an clár oibre inbhuanaitheachta ríthábhachtach do thodhchaí an tionscail. Éilíonn nósanna imeachta maidir le foinsiú i ré ina bhfuil acmhainní ag fáil gann go ndéanfadh déantúsóirí ailíniú ar an gclár oibre inbhuanaitheachta do chustaiméirí. 1 2 1 I láthair ag seoladh Bhord Bia d’fheachtas teilifíse an ‘Quality Mark’ (ó chlé) Tim Cullinan, Cathaoirleach Choiste Muiceola agus Muc an IFA; Teresa Brophy, Bainisteoir Margaidh Éireann Bhord Bia agus Ray Carolan, Cathaoirleach Bhord Bia den Bhord Feola agus Beostoic 2 Reáchtáileadh an tríú ócáid d’Fhóram Branda Bhord Bia i mí Bealtaine 2009 tigh Fallon & Byrne, Baile Átha Cliath. Le linn na hócáide díríodh ar tháirge, branda agus ar nuáil gnó. I láthair ag an ócáid (ó chlé) bhí Una Fitzgibbon, Bainisteoir Seirbhísí Margaíochta Bhord Bia; John Fanning, Cathaoirleach ar an bhFóram Branda agus John Noonan, cathaoirleach ar an bhFóram Branda ach a bheidh ag éirí as go gairid 3Rinne Bord Bia comhordú ar rannpháirtíocht 30 comhlacht bia agus dí ag Anuga 2009, ceann de na haontaí is mó bia ar domhan, a bhí ar siúl i Cologne na Gearmáine Cuidíonn sin go mór freisin chun súil a choimeád ar chostais mar aon le cuidiú le custaiméirí freagairt do luainíocht agus ganntanais. Cuidíonn sé le custaiméirí ar a dturas réitigh bia inbhuanaithe a sholáthar do thomhaltóirí atá ar an eolas níos mó ná riamh. maidir le tionchar comhshaoil íseal. Tá bia agus gairneoireacht na hÉireann a chur chun cinn lárnach inár ndualgas agus lean ár bpríomhaidhm i rith 2009 a bheith dírithe ar bhia agus dí na hÉireann a bheith aitheanta go hidirnáisiúnta ó thaobh trádála. Tá níos mó tábhacht ná riamh le hinbhuanaitheacht sa mhargadh agus cé gur léir dúinne na buntáistí nádúrtha atá ag Éirinn ó thaobh a córais féarbhunaithe agus córais táirgthe inbhuanaithe, ní mór dúinn a bheith ábalta sin a chruthú agus a léiriú sa mhargadh. I rith 2009, leanadh ag déanamh monatóireachta ar an tsuim níos mó ná riamh atá i measc tomhaltóirí, eagraíochtaí neamhrialtais, lucht déanta polasaí agus comhpháirtithe trádála miondíola sna príomh-mhargaí atá againn in inbhuanaitheacht. Bhíomar gníomhach i gcúrsaí taighde chun a bhreithniú cad a bhíonn ar siúl ag miondíoltóirí agus ag déantúsóirí sa réimse sin agus go háirithe, cad iad na hionchais atá acu d’Éirinn, Oileán an Bhia. In 2009 ionchorpraíodh gradam inbhuanaitheachta inár nGradaim Tionscail Bia agus Dí, cuireadh teachtaireachtaí maidir le hinbhuanaitheacht sna fógraí agus sna cumarsáidí idirnáisiúnta agus infheistíodh in anailís saolré ar na Tá oibriú i dtreo Éirinn a shuíomh mar fhoinse bia atá fíor-inbhuanaithe go substaintiúil agus fianaise-bhuanithe, lárnach chun cur le buntáiste comparáideach do thionscal bia agus gairneoireachta éagsúil na hÉireann. Is éard atá i gceist leis sin, bia a chomhlíonann agus a sháraíonn an t-éileamh trádála agus an t-éileamh ó thomhaltóirí atá ag teacht chun cinn 4 3 Bord Bia 4 Bhuaigh Cheestrings Kerry Food’s an gradam ‘Born Global’ (feidhmíocht den scoth i margaí onnmhairithe dúshlánacha) ag Lá Thionscal Bia agus Dí Bhord Bia 2009. I láthair bhí Eabha Last (6) in éineacht le Dan Browne, Cathaoirleach Bhord Bia agus Denis O’Riordan, Stiúrthóir Margaíochta Kerry Foods Cheese AIDAN COTTER PRÍOMHFHEIDHMEANNACH | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 13 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] príomhchatagóirí bia Éireannach, agus tosaíodh le mairteoil. B’ionann sin agus síneadh le cumarsáidí inbhuanaitheachta ag teacht leis na héilimh atá ag teacht chun cinn i measc na bpríomhghrúpaí custaiméirí. Táimid tiomanta do chur chuige cuimsitheach feadh an tionscail d’fhorbairt seasamh agus margaíocht na hÉireann, Oileán an Bhia mar fhoinse bia inbhuanaithe. In 2009 d’athraigh an tosaíocht trádála idirnáisiúnta de phríomhtháscairí feidhmíochta do sholáthróirí agus b’fhacthas praghas mar an phríomhthosaíocht sa bhliain sainmharc de thréimhse díbhoilscitheach i bhformhór na margaí. D’ainneoin sin, tá feidhmíocht maidir le dintiúir inbhuanaitheacht tábhachtach i gcónaí agus tiocfaidh siad chun cinn arís mar phríomhbheart feidhmíochta bunúsach do sholáthróirí nuair a bheidh an margadh idirnáisiúnta slánaithe arís. TIONSCNAIMH FHORBARTHA GNó A SHEACHADADH CHUN CUR LE HAIMSIú ONNMHAIRITHE Tá fás ar onnmhairiú lárnach do chomh maith agus a éireoidh leis an tionscal bia agus gairneoireachta agus bhí feidhmíocht iomaíoch ríthábhachtach in 2009 chun díolacháin a choimeád agus chun cur tuilleadh le díolacháin. Bhí seasamh ár ndíolachán sa Ríocht Aontaithe (an margadh onnmhairithe aonair is mó atá againn) a chosaint mar phríomhthosaíocht don tionscal go háirithe. Mar thoradh ar bhrúnna díbhoilscitheach i gcomhar le lagú leanúnach ar Steirling agus i gcomhar le bheith riachtanach dul san iomaíocht le soláthairtí Steirling níos saoire sna 14 margaí sa Chrios Euro tháinig laghdú 12 faoin gcéad ar luach onnmhairithe ó €8 billiún go dtí €7.1 billiún. Mar sin féin, níor laghdaigh líon an bhia agus na gairneoireachta ach 3 faoin gcéad i rith na bliana, agus léiríonn sin gur éirigh ar éigin le coinneáil díolachán cé go raibh praghsanna níos ísle, i dtimpeallacht trádála deacair. In 2009 tugadh tacaíocht do thionscail trí spreagadh a thabhairt do thionscnaimh margaíochta trádála spriocdhírithe sa Ríocht Aontaithe seasaimh gnó a chosaint agus a fhás. Leanadh leis an seó margaí a bhí dírithe ar chustaiméirí trádála i Limistéar an Euro maidir le héagsúlú. Thug sinn a bheith rannpháirteach ag 18 aonach trádála tacaíocht don chur chuige lánpháirtithe d’fhorbairt gnó ag an tionscal sa Ríocht Aontaithe, san Eoraip agus san Áise. Cuireadh go mór lenár dtionscnaimh tacaíochta forbartha gnó go hiomlán trí leas a bhaint as 25 céimí lánaibí agus idirnáisiúnta a raibh taithí acu agus a raibh an dualgas orthu díolacháin tráchtála a stiúradh i 113 gnólacht onnmhairithe trí 168 tionscadal forbartha trádála lándéanta i 12margadh trínár gclár comhaltaí. Ina theannta sin, chuir feachtas fógraíochta trádála trí na meáin chlóite agus digitigh araon i 10 margadh i gcuimhne do na príomhchustaiméirí na buntáistí agus na luachanna a bhíonn ann dóibh Éirinn a bheith acu mar chomhpháirtí trádála bia. CUR LE SEASAMH BIA, DÍ AGUS GAIRNEOIREACHTa NA HÉIREANN AR MHARGADH NA HÉIREANN Tá margadh na hÉireann mar an bhunchloch do mar a éireoidh le | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 díolacháin sa tionscal. Tá sin fíor go háirithe i gcás gnólachtaí níos lú agus don ghairneoireacht a bhraitheann go huathúil ar Éirinn mar an príomhmhargadh dá n-aschur. Tá dáimh ag go leor dár mbrandaí bia agus dí i gcroí agus in aigne tomhaltóirí na hÉireann agus tairgítear bia uathúil do thurasóirí a thagann ar cuairt agus b’ionann a gcaiteachas sin ar bhia agus ar dheochanna agus €2.3 billiún in 2009. Tá táirgeadh bia agus gairneoireacht na hÉireann agus a dtomhaltas in Éirinn ag muintir na hÉireann agus ag cuairteoirí chuig Éirinn lárnach chun go mbeidh Éirinn mar Oileán Bia Inbhuanaithe. Bíonn ról criticiúil aige sin freisin cosaint a thabhairt dár slándáil bia agus léirítear sin le luaineacht ó thaobh soláthairtí tráchtearraí fuinnimh agus bia ar fud an domhain i gcomhar leis an tionchar neamhchinnte a bheidh ag athrú aeráide. In 2009 comhnascadh an infheistíocht níos mó a rinneadh i margaíocht ar bhia feirme agus gairneoireacht d’ardchaighdeán trí fhógraíocht an Mharc Cáilíochta, urraíocht agus cur chun cinn agus trí fhógraíocht chineálach mar na feachtais Just Ask, Best in Season, Seachtain Sú Talún, Organic Good for Nature Good for You agus Food Dudes chun tacaíocht lánpháirtithe a sholáthar do thomhaltas bia ón mbaile sa bhaile. NUÁLACHT a bhíonn dírithe ar ThOMHALTÓIRí A STIúRADH TRí EOLAS AR AN MARGADH I margadh náisiúnta agus idirnáisiúnta atá rannpháirteach den chuid is mó ag comhdhlúthú pointí ceannaigh trádála ó thaobh bealaí próiseála bia, seirbhíse bia agus miondíola bia, tá Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] sé ríthábhachtach go mbeifí ag caint go díreach le tomhaltóirí trí nuálacht chun an buntáiste is fearr a chinntiú. Ar an tslí chéanna, ní mór laghdú ar an mbaol costais ag tabhairt isteach táirgí nua chuig an margadh trí phróiseas bailíochtaithe tomhaltóirí. In 2009 leanadh ag infheistiú i dtaighde tomhaltóirí nua chun deiseanna táirgí nua don tionscal a spreagadh, a fhorbairt, a thástáil agus a bhailíochtú. Rinneadh ár dtreochtaí stíl bheatha tomhaltóirí a athnuachan i mbreis agus 40 margadh ar fud an domhain agus oibríodh i gcomhairle le tionscail ar fheidhmiú eolas na dtomhaltóirí ar ghnóthú táirgí nua trí leas a bhaint as grúpaí tomhaltóirí chun forbairt coincheapa a bhailíochtú lenár seirbhís foresight4food. Tá nuálacht leanúnach mar phríomhghné den tionscal bia agus réitigh bia a sholáthar don trádáil chun freastal ar ionchais na dtomhaltóirí agus na hionchais sin a shárú fiú agus tá sin lárnach don bhuntáiste iomaíoch straitéiseach dár dtionscal. COINNEÁIL LE STRAITÉIS ATHSHUíOMH AGUS DIFREÁLA MAIDIR LE FEOIL NA HÉIREANN Cé go raibh ról bainistithe géarchéime tosaigh againn san fhreagra ar an ngéarchéim Dé-ocsain a tharla go luath in 2009, b’éard a bhí i gceist leis an bpríomhbheart a bhí ar siúl againn i rith 2009 ag oibriú chun dúnadh sa margadh a mhaolú agus cuidiú chun margaí a athoscailt don fheoil i limistéir straitéiseach go hidirnáisiúnta agus cinntíodh sin den chuid is mó. D’ainneoin na freagartha dearfaí agus criticiúil ar Dé-ocsain, ag obair le tionscail, leanadh ag déanamh dul chun cinn i dtreo seasamh difreáilte agus príomha don fheoil agus chuidigh sin chun ár scair de na deighleoga príomha a chinntiú agus a leathnú in 2009. Cinntíodh 30 liostáil príomha nua laistigh d’ilbhealaí agus de bhealaí seirbhíse bia chuig an margadh i rith na bliana. Léiríonn sin an dul chun cinn i ndáiríre atá á dhéanamh i bpríomhú feoil na hÉireann chun tomhaltóirí a mhealladh agus cur lenár bpríomhmhargaí. Ba thréimhse dhúshlánach a bhí ann do thionscal feola na hÉireann, agus fós féin taifeadadh dul chun cinn suntasach in 2009. Cinntíodh é sin trí mheascán de bhainistiú caidrimh comhpháirtithe trádála níos dlúithe, caidrimh phoiblí, fógraíocht agus cur chun cinn do thomhaltóirí. Ag tacÚ le hearnÁil na ngnÓlachtaÍ beaga atá brÍomhar agus dírithe ar FHÁS Tá ról tábhachtach ag na gnólachtaí beaga bia ó thaobh íomhá na hÉireann mar Oileán an Bhia a chaomhnú agus tá siad lárnach dár gcaidrimh phoiblí agus cumarsáidí idirnáisiúnta. Ina theannta sin is ionann an grúpa cuideachtaí sin agus bunchloch do thodhchaí an tionscail. Beidh cothú d’fhás luath agus d’fhorbairt ar an margadh de na gnólachtaí sin sa bhaile agus thar lear mar léargas ar mar a éireoidh linn. In 2009 bhain os cionn 350 gnólacht beag bia leas as ár sraith seirbhísí Vantage. Leanann ár dtreoir acmhainní margaíochta gréasánbhunaithe Vantage point ar Bord Bia líne ag mealladh 13,000 idirghníomhú gréasánbhunaithe ónár bpobal gnólachtaí beaga a bhíonn ag idirghníomhú linn agus lena chéile agus iad ag glacadh úinéireachta ar a bpoitéinseal fáis féin. Is ar a bhfuinneamh sin a bheidh ár dtionscal ag brath don todhchaí agus cuirtear fáilte roimh fhiontraithe gnó bia agus tá meas orthu mar nuálaithe agus mar chruthaitheoirí saibhreas eacnamaíoch do cheantair tuaithe ina n-aonar agus mar ghrúpa. Déantar monatóireachta ar na gnólachtaí sin agus tugtar tacaíocht dóibh agus bíonn bród ar leith acu ina n-ioncam, in onnmhairiú agus i leathnú fostaíochta. BUAICPHOINTÍ I mí Dheireadh Fómhair 2009 cuireadh tús le Clár Comhaltachta Margaíochta Bhord Bia 2009/2010, arbh é an aidhm a bhí leis an aimsiú onnmhairithe a leathnú agus luas a chur faoi fheidhmíocht margaíochta agus díolachán onnmhairithe bia agus dí na hÉireann sa Ríocht Aontaithe, san AE agus i margaí idirnáisiúnta. Tionscnamh nua agus tábhachtach a bhí san Chlár Comhaltachta. Faoin gclár, d’earcaigh Bord Bia 25 céimí, a raibh taithí oibre os cionn trí bliana acu, agus fuair poist dóibh i dhá mhargadh dhéag thar sáile, lena n-áirítear an Ríocht Aontaithe, an Eoraip, an Rúis, na Stáit Aontaithe agus an Áise. Tá siad ag obair ar 168 tasc tráchtála do 113 onnmhaireoir Éireannach agus iad fós ag freastal ar dhisciplíní diana Scoil Gnó Smurfit i UCD óna mbeidh a gcéim Máistreachta á mbronnadh. Beidh fuinneamh athnuaite, beogacht agus smaointeoireacht nua mar thoradh ar | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 15 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] an gclár seo agus tabharfar tuilleadh móimintim faoin gcuardach ar mhargaí nua, deiseanna nua agus níos tábhachtaí ná aon ní eile gnó nua do bhia agus deoch na hÉireann. D’éascaigh Seónna Margaidh sa Spáinn agus i gCríoch Lochlann le 18 cuideachta Éireannach cruinnithe duine ar dhuine a bheith acu le ceannaitheoirí miondíola, seirbhíse bia, tionscail agus dáileacháin. I rith 2009 d’fhreagair ár n-oifigí agus shocraigh siad líon níos mó cur i láthair do cheannaitheoirí agus cruinnithe mar aon le freastal ar líon níos mó fiosrúchán. Bhí seisiúin meantóireachta duine ar dhuine ar siúl mar chuid de Chlár Excel Miondíola Bhord Bia san Ríocht Aontaithe agus díríodh go sonrach ar nuálacht. Dhírigh ceardlanna eile Excel agus Vantage ar idirbheartaíocht rathúil, pleanáil gnó, praghsáil, éirim margaidh, tuiscint ar an margadh miondíola san Ríocht Aontaithe, a bheith ag díol le linn lagú eacnamaíoch, bainistiú ar an slabhra soláthair agus dáileachán. Soláthraíodh fóram don tionscal ag an naoú Lá an Tionscail Bia agus Dí Bhord Bia chun castáil le pearsanra ó thar lear. Bíonn ról ríthábhachtach ag ár líonra idirnáisiúnta oifigí i ról Bhord Bia ag cur bia agus gairneoireacht na hÉireann chun cinn. Coimeádann agus forbraíonn ár bpearsanra thar lear caidrimh le custaiméirí atá againn cheana féin agus custaiméirí a d’fhéadfadh a bheith againn. Is sócmhainn tábhachtach é an líonra teagmhálacha sin a fhéadfaidh sinn a luamháin thar ceann ár n-onnmhaireoirí. Cuireadh PERIscope 2009, an cúigiú ‘tonn’ i sraith taighde 16 a bhíonn ag féachaint ar ithe, siopadóireacht agus cócaireacht i bPoblacht na hÉireann, i dTuaisceart Éireann agus sa Ríocht Aontaithe, i láthair. Cuireadh torthaí tionscadail a scrúdaigh straitéisí cuideachtaí na Breataine ar éirigh leo iad féin a bhunú i margaí Eorpacha ar an Mór-Roinn i láthair freisin ag an Lá Tionscail Bia. Bhí seimineáir maidir le dáileachán binsemharcáil san Eoraip, ceannaireacht i dtréimhsí dúshlánacha, an dearcadh eacnamaíoch agus turas ar threochtaí bia tomhaltóirí nua a aithníodh trí thaighde mar chuid den chlár freisin ar an lá. GRADAIM TIONSCAIL BIA & Dí bhORD BIA 2009 Spreag Gradaim Tionscail Bia agus Dí Bhord Bia a bhíonn ar siúl gach dara bliain 135 iontráil feadh 7 gcatagóir Born Global – gradam onnmhairithe; Consumer Focus – an gradam nuálachta; Environmental Enrichment – gradam don chuideachta inbhuanaithe; Home Grown – gradam don mhargadh baile: New Perspectives – an gradam athshuite; Spotlight – an gradam do shárchleachtas ó thaobh brandáil; agus Thinking Big – an gradam go ghnólachtaí beaga. Painéal saineolaithe neamhspleácha a thug breithiúnais na ngradam agus tugadh aitheantas don Tionscal don méid a baineadh amach i gcomhthéacs margaí a bheith ag athrú agus margaí dúshlánacha in 2009. Sa mhargadh baile cuireadh dlús faoi fheachtais Marc Cáilíochta go luath in 2009 chun tacú le muiceoil agus bagún i ndiaidh do na táirgí a bheith tógtha den mhargadh. Sa bhreis air sin lean fógraíocht maidir | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 leis an Marc Cáilíochta arb é an aidhm a bhí leis cur le feasacht ar mhairteoil, uaineoil, sicín, uibheacha agus gairneoireachta Cáilíochta in 2009. San Fhómhar, seoladh feachtas lánpháirtithe Marc Cáilíochta lena bhain aidhm athbhreithnithe cur le tuiscint na dtomhaltóirí ar Mharc Cáilíochta Bhord Bia agus míniú a thabhairt do chustaiméirí ar cad a bhíonn i gceist leis an Marc Cáilíochta ó thaobh leibhéal cúraim agus aird a theastaíonn chun bia inrianaithe dearbhaithe cáilíochta a tháirgeadh. Úsáideadh an raon táirgí, Mairteoil, Muiceoil agus Bagún, Sicín, Uibheacha agus Gairneoireachta, a bhí san áireamh sna scéimeanna dearbhaithe cáilíochta, san fheachtas sin. Dhírigh feachtais chur chun cinn feola agus uibheacha Dearbhaithe Cáilíochta ar thomhaltóirí trí raon feachtais chur chun cinn ó fhógraíocht sna meáin ar teilifís agus raidió náisiúnta, caidreamh poiblí, na meáin chlóite lasmuigh agus gníomhaíochtaí laistigh de shiopaí chomh maith leis na meáin dhigiteacha lena n-áirítear fógraíocht ar líne agus na meáin shóisialta. Maidir leis an tionscnamh Just Ask, a seoladh i rith na bliana, díríodh ar thomhaltóirí a spreagadh agus iad ag ithe amuigh eolas a lorg maidir leis an mbia (go háirithe feoil) ar a bpláta agus spreagadh cócairí chun an t-eolas sin a sholáthar ar an mbia-chlár. Tríd an tionscnamh sin a fheidhmiú, d’oibrigh an Bord Bia go dlúth le Cumann Bialanna na hÉireann, Euro-toques agus Good Food Ireland. Díríodh i bhfeachtais margaíochta feola i margaí thar lear ar cháilíocht fheoil na hÉireann agus ar chórais Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] táirgthe mairteola a chothaítear le féar. Baineadh leas as cur chun cinn i siopaí, cur chun cinn seirbhíse bia, aonaigh miondíola agus cláir bhlaiseadh, caidrimh poiblí agus margaíocht ar líne agus na meáin shóisialta chun Mairteoil Príomha na hÉireann a chur chun cinn sa Bheilg, san Fhrainc, sa Ghearmáin, san Iodáil, sa Ríocht Aontaithe agus san Ísiltír. Cuireadh leis na feachtais chur chun cinn sin freisin trí chuairteanna lánpháirtithe ó cheannaitheoirí isteach ó chustaiméirí ó thar lear mar aon le cuairteanna staidéar margadh ó sholáthróirí Éireannach ag na margaí sin. Tháinig ardú 40 faoin gcéad ar onnmhairithe beostoic in 2009. Cuireadh tús le tionscnaimh margaíochta i rith na bliana le Seimineár Beostoic arna fhreastal 11 de phríomhonnmhaireoirí bheostoc na hÉireann chuig an AE agus bhí imeacht chur chun cinn ann do bheostoc na hÉireann i réigiún Piedmont i dTuaisceart na hIodáile. Chun cur le feasacht ar na hainmhithe ar ardchaighdeán atá ar fáil in Éirinn, thacaigh Bord Bia le himeacht líonraithe d’úinéirí lota beathaithe; rinneadh cur i láthair ar bheostoc na hÉireann i Krasnodar, seó trádála ollmhór i ndeisceart na Rúise; bhíothas i láthair agus rinneadh cur i láthair ar Phórú Beostoic in Éirinn ag taispeántas Agrofarm i Moscow agus tugadh tacaíocht do roinnt cuideachtaí beostoic a bheith rannpháirteach i Seó Déiríochta agus Beostoic na Ríochta Aontaithe. Ba é an toradh a bhí ar an gcuairt ó Chumann Talmhaíochta Ainmhithe na Síne go hÉirinn, chun athbhreithniú a dhéanamh ar cháilíocht na géinitic bólachta a bhí ar fáil, go bhfuair dhá chuideachta ceadú chun soláthar a dhéanamh don mhargadh luachmhar sin, margadh atá ag fás. Bhuaigh an feachtas margaíochta uaineola Agneau Presto i gcomhar idir Bord Bia, Interbev agus Eblex san Fhrainc an chéad duais ag gradaim idirnáisiúnta ríomh-mhargaíochta 2009 i bPáras. Bhuaigh siad an gradam don straitéis infheistíochta inchainéil is fearr. Mar chuid den fheachtas sin bhí comórtas miondíola náisiúnta san Fhrainc, a chuir Agneau Presto chun cinn, ar siúl ar feadh míosa idir mí Bealtaine agus mí an Mheithimh agus fuarthas tacaíocht ar líne. San earnáil seirbhíse bia, bhí an cur chun cinn Bistrot Agneau Presto ar siúl ar feadh sé lá i mí an Mheithimh agus bhlais os cionn 1,300 tomhaltóir raon oidis agneau presto d’uaineoil na hÉireann. Lean sraith Thurais Ionsparáide Bhord Bia le clár turais cúig lá ar mhargadh bia agus dí na Seapáine. Bhí an turas ar siúl ag an am céanna le misean trádála go dtí an tSeapáin faoi cheannaireacht an Taoisigh an tUasal Brian Cowen, T.D. agus áiríodh ann 17 cuideachta Bia agus Dí na hÉireann. Is é an tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia, an tUasal Brendan Smith T.D. a thug an phríomhóráid ag an gcéad imeacht de chuid Bhord Bia a thug le chéile cuideachtaí bia agus dí na hÉireann le príomhtheagmhálacha ó thionscal bia agus dí na Seapáine ag lón líonraithe gnó. Cuireadh an dara himeacht ar siúl chun muinín a chur in athuair i muiceoil na hÉireann agus caidrimh trádála a atógáil tar éis na táirgí a bheith glaoite ar ais. Chlúdaigh Feachtas Feasachta Trádála Idirnáisiúnta nua 10 margadh agus ionchorpraíodh Bord Bia fógraíocht ar líne agus as líne agus sna meáin shóisialta, chun Éirinn agus a déantúsóirí bia agus dí a chur in aigne ceannaitheoirí Eorpacha ar an Mór-Roinn. Cuireadh i láthair foirmle na hÉireann maidir le táirgeadh bia cáilíochta, acmhainní inbhuanaithe a mheascadh le nuálacht feidhmeach agus seirbhís ar ardchaighdeán. Bhí an tionscnamh mar chuid dár n-iarracht gnó nua a aimsiú agus chuidigh sin le teacht isteach ár 25 Comhalta Margaíochta sa mhargadh agus ag obair ar chur le spéis a bheith ag foinsiú as Éirinn roimh Marketplace 2010. Tá Bord Bia tar éis dul i mbun an taighde bia mara seo a leanas i ndiaidh don fheidhm mhargaíochta agus chur chun cinn a bheith aistrithe ó BIM: n Tuiscint a fháil ar chaidrimh agus ar thuairimí tomhaltóirí i leith bia mara in Éirinn n Tuiscint a fháil ar dhinimicí na catagóire iasc agus bia mara laistigh den mhargadh seirbhíse Bia n Deiseanna féideartha d’earnáil cloicheáin na hÉireann a mheas i margaí na Gearmáine, Benelux agus na Gréige n Tuiscint a fháil ar thuairimí tomhaltóirí i leith na hearnála clocháin san Iodáil. San earnáil déiríochta, chlúdaigh ár dtaighde deiseanna margaidh sa todhchaí, i gclár oibre a comhaontaíodh roimh ré agus a roinneadh leis an tionscal. Athbhreithníodh leis an taighde sin an deis atá ann do tháirgí ullamh do thomhaltóirí i gcomhar le comhábhair déiríochta i réimsí mar spórt, leigheas agus cothú naíonán | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 17 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] feadh na bpríomhbhallstáit go léir san AE. Scrúdaíodh ar an tslí chéanna an poitéinseal d’fhorbairt leanúnach ar onnmhairithe chuig na margaí fáis san Áise agus sa Rúis. Áiríodh ar thaighde a fuarthas i rith na bliana ‘The World Market for Whey and Lactose Ingredients, 2007-2010’, ‘Opportunities for Milk/Whey Proteins in Europe’ agus ‘Cheese as an Ingredient’. Faoin gclár Treochtaí Stíle Beatha na dTomhaltóirí, scrúdaigh taighde dár teideal “Feeling the Pinch” conas a bhí tomhaltóirí ag freagairt don aeráid eacnamaíoch reatha. I mí na Samhna 2009 rinneadh an clár Treochtaí iomlán a athnuachan i gcomhthéacs an chúlú eacnamaíoch domhanda. Faoi foresight4food de chuid Bhord Bia bhí deis ag cuideachtaí, le linn 2009, a dtáirgí nó a bhfréamhshamhlacha a chur i láthair grúpaí fócais tomhaltóirí. Mar chuid den taighde ar ‘an tionscal Dí go dtí 2025 – deiseanna do chuideachtaí déantúsaíochta na hÉireann’, cuireadh tús le hobair le cuideachtaí ar shaintionscnaimh nuálachta. Tugadh taighde mion do chuideachtaí chun críche laistigh de na hearnálacha a leanas–taitneamhacht, deochanna boga, subh agus leasú, seacláid agus béilí réamhullmhaithe, agus úsáideadh an taighde sin chun gnó a chur ar an eolas maidir le forbairt díolacháin tráchtála gnó in Éirinn agus thar lear. Forbraíodh Staidéar Múnlaithe Praghsanna mion in 2009 i gcomhthéacs brú a bheith ar phraghsanna margaidh agus díbhoilsciú ar phraghsanna go ginearálta. Bronnadh an duais tionscnaimh Sárchleachtas Taighde Gnó–go–Gnó ar an taighde sin agus bhuaigh an taighde céanna 18 gradam Nuálachta an Chumainn Margaíochta, a thugann aitheantas do chruthaitheacht ó thaobh dearadh taighde agus cáilíocht léargais. D’fhreastail breis agus 58,000 cuairteoir ar Bloom a reáchtáladh i rith dheireadh seachtaine Saoire Bainc an Mheithimh chun féachaint ar na 28 gairdín nua agus 50 taispeántas bláthach/plandlann nua a bhí ann. Bhí an príomhthaispeántas de chuid Bhord Bia ag Bloom na bliana seo faoin teideal ‘Gairneoireacht don Saol’. Ar cheann de na príomhthéamaí bhí ‘Do thorthaí agus do ghlasraí Féin a Chur’. Cuireadh macasamhail de ‘Ghairdín Cistin Obama sa Teach Bán’ i láthair mar aon leis an ngairdín ‘Is Fearr sa Séasúr’ inar cuireadh táirgí úra, blasta agus folláin áitiúil agus i séasúr chun cinn. Sheol an gairdín Is Fearr sa Séasúr cur chun cinn míosúil i rith an chuid eile den bhliain a léirigh an raon de na torthaí agus glasraí úra ‘is fearr sa séasúr’ atá ar fáil in Éirinn. Úsáideadh an feachtas Is Fearr sa Séasúr freisin chun buntáistí prataí a léiriú do thomhaltóirí. Spreag an ‘Feachtas Tréimhse sa Ghairdín’ a seoladh san Earrach do théama féin a chur ag fás. D’fhreastail breis agus 180 toscaire ar Ghradaim Gairneoireachta Taitneamhachta 2009 ó ionaid gharraíodóireachta, soláthróirí tírdhreacha agus plandlanna. Mar chuid den tionscnamh Gairdín Orgánach i Scoileanna, tá DVD ar bhunú gairdín orgánach ar scoil déanta agus iad curtha ar fáil sna scoileanna go léir. Ghlac os cionn 2,200 scoil náisiúnta páirt sa dúshlán curadóireachta Incredible Edibles a spreagann dalta a bheith rannpháirteach i gcuradóireacht torthaí agus glasraí. Sheol an t-iar | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Aire Stáit Bia agus Gairneoireachta, Trevor Sargent T.D. an tionscnamh i mí Feabhra ag an Margadh Torthaí agus Glasraí i mBaile Átha Cliath. Ghlac os cionn 1,340 scoil agus 190,000 leanaí scoile páirt sa chlár Food Dudes. Ghlac an AE le clár den sórt céanna do leanaí ar fud na hEorpa agus ghlac Éirinn páirt i scéim torthaí agus glasraí scoile an AE ó mhí Mheán Fómhair 2009. Tá ceadú do bhreis agus 380 scoil a bheith rannpháirteach sa chlár don scoilbhliain 2009/2010 faighte. Ba é 2009 an chéad bhliain ag Bord Bia a bheith rannpháirteach ag BioFach, a reáchtáladh sa Ghearmáin, agus ghlac 11 cuideachta páirt san aonach trádála orgánach is mó san Eoraip. Thug 14 cuideachta Éireannach eile cuairt ar BioFach ‘ag lorg eolais’, aonach trádála agus margadh na Gearmáine. Ba é sin an dara bliain iomlán de Chlár Vantage Bhord Bia, clár a thacaíonn le gnólachtaí beaga fuinniúla atá dírithe ar fhás agus ar chuid lárnach iad de thionscal bia agus gairneoireachta bríomhar, fiontraíoch agus nuálach. Áirítear leis an tacaíocht a chuirtear ar fáil, láithreán gréasáin tiomanta do ghnólachtaí beaga, seimineáir agus clár meantóireachta do chuideachtaí ardfheidhmíochta maidir le honnmhairiú. Bhain cuideachtaí leas as acmhainní margaíochta agus saineolas, díríodh ar bhealaí miondíola agus seirbhíse bia chuig an margadh in Éirinn, sa Bhreatain agus sna Stáit Aontaithe. Bhí an fócas in 2009 ar fhorbairt gnó agus seachadadh straitéisí bainistithe cuntais tábhachtacha trí mheantóireacht duine ar dhuine le príomh-mheantóirí gnó bia. Ina theannta sin, díríodh Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] i gceardlanna ar idirbheartaíochtaí rathúla, praghsáil agus pleanáil gnó faoi stiúir an mhargaidh, mar aon leis an leas is fearr is féidir a bhaint as cinnteoireacht airgeadais maidir le fás ar an margadh agus an próiseas díolacháin a bhainistiú. Áirítear mar phríomhaidhm Chláir Miondíola agus Vantage na Ríochta Aontaithe faisnéis ar an margadh atá úsáideach agus léargasach a thabhairt do na comhaltaí a bhíonn rannpháirteach chun cuidiú leo tuiscint níos fearr a chur ar an tomhaltóir. Soláthraíonn Bord Bia tacaíochtaí “Bealaí chuig an Margadh” freisin chun cuidiú le cuideachtaí soláthróirí seirbhíse a bheidh éifeachtach ó thaobh costais, is fearr ó thaobh lóistíochta, díolacháin agus margaíochta a aithint, a roghnú agus a fháil ar conradh. Laistigh den chlár foresight4food fuair cuideachtaí Comhpháirtí Vantage an deis a gcuid táirgí nó a bhfréamhshamhlacha a chuir chuig grúpaí fócais tomhaltóirí lena mbailíochtú. Reáchtáladh SeptemberFest i Farmleigh ar an 12ú agus 13ú Meán Fómhair, a chomhordaigh Bord Bia i gcomhar le hOifig na nOibreacha Poiblí. Dhírigh an t-imeacht den chuid is mó ar chur le feasacht tomhaltóirí ar na beoracha lámhdhéanta atá ar fáil ar oileán na hÉireann. Taispeánadh na táirgeoirí dí a bhí rannpháirteach ag an imeacht do thomhaltóirí agus thug sin ardán margaíochta, PR agus líonraithe dóibh mar aon le deis díolacháin dhíreach. D’éirigh thar cionn leis an imeacht i mbliana agus thug 34,000 cuairteoir in iomlán cuairt ar Farmleigh thar an dá lá. Bronnadh Gradam Sárchleachtais Deartha Idirnáisiúnta ar SeptemberFest 2009 sa chatagóir Cur Chun Cinn Díolacháin. Lean Fóram na mBrandaí ag díriú ar an mbealach brandaithe chuig an margadh do chuideachtaí Éireannacha. Lean an fócas i rith 2009 ar nuálacht agus ar mhargaíocht ar líne trí úsáid Twitter, Facebook agus blaganna chun táirgí Éireannacha a chur chun cinn agus margaíocht a dhéanamh orthu. B’ionann an téama don chéad Fóram na mBrandaí sa bhliain agus ‘Brandaí ag Athrú i dTréimhsí Dúshlánacha’. Dhírigh téamaí eile i rith na bliana ar nuálacht, bunbhrí brandaí, oidhreacht a úsáid chun do bhranda a bhrú chun cinn, cóitseáil brandaí agus margaíocht meáin ar líne. Dúnadh clár 2009 le himeacht ag deireadh na bliana ina raibh Alan Dukes mar aoichainteoir, ag trácht ar conas a d’fhéadfadh cuideachtaí freagairt do na dúshláin eacnamaíocha reatha. Áiríodh na seónna a leanas ar na príomhimeachtaí trádála in 2009 ANUGA (Cologne), an t-aonach bia idirnáisiúnta is mó san Eoraip; SIAL China (Shanghai), an seó bia, dí agus fáilteachais is mó sa tSín; taispeántas Private Label Manufacturers Association (PLMA) in Amsterdam; Food Ingredients Europe (FIE), imeacht phríomhthábhachtach don tionscal comhábhair; Gulfood, an taispeántas is mó agus is tábhachtaí a bhaineann le bia sa réigiún, a bhíonn ar siúl i Dubai ó 1987; Vinexpo (Bordeaux), an t-imeacht trádála dí is mó agus is tábhachtaí ar domhan a mheallann ceannaitheoirí domhanda agus feidhmeannaigh tionscail; Sirha Exhibition an seó trádála seirbhíse bia is mó atá chun cinn san Eoraip a tharlaíonn gach dara bliain i Lyon; ISM 2009 (Cologne), an seó idirnáisiúnta is mó ar an bhféilire milseogra; MDD Expo (Páras), seó trádála miondíola tábhachtach a dhíríonn ar lipéad Bord Bia príobháideach; VAE (Páras), aonach trádála atá dírithe ar sneaic bhia agus bia meár; Club de Gourmet (Madrid), taispeántas príomha sa Spáinn; Vitafoods (Geneva), an t-aon seó nútraiceodach tiomanta san Eoraip; WSWA (Orlando), Coinbhinsiún agus Mórthaispeántas Bliantúil Mórdhíoltóirí Fíona agus Biotáille Mheiriceá; Conxemar (Vigo), an príomhsheó bia mara sa Spáinn agus an dara seó is tábhachtaí san Eoraip i ndiaidh ESE (An Bhruiséil); TFWA (Cannes) an taispeántas ceannródaíoch sa tionscal miondíola saor ó dhleacht agus taistil; CIMIE (Beijing), an 7ú Taispeántas Tionscail Feola Idirnáisiúnta na Síne. Mheall príomhimeachtaí líonraithe a d’eagraigh ambasadóir na hÉireann i Londain 400 ionadaí Briotanach agus Éireannach chuig an ambasáid i Londain. Eagraíonn ambasadóir na hÉireann i bPáras imeacht den sórt céanna agus bíonn bia na hÉireann ar taispeáint ag ambasáidí ar fud an domhain i rith ceiliúradh ar Fhéile Lá Pádraig. ConclÚid Meastar go bhfillfear ar fhás arís in 2010 de réir mar a rachaidh an bhliain chun cinn, in ainneoin go leanfaidh an timpeallacht margaíochta a bheith an-dúshlánach. Beidh an poitéinseal d’ioncaim onnmhairithe níos láidre ó phríomhearnálacha baile mar déirí agus feoil agus meastar go leathnóidh infheistíochtaí ó chuideachtaí bia ullmhaithe an méid den mhargadh a bhíonn acu ar an Mór-Roinn mar chabhair d’onnmhairithe de réir mar a rachaidh 2010 chun cinn. Mar sin féin, beidh tábhacht nach beag le forbairtí i Steirling agus i seintimint na dtomhaltóirí. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 19 Feoil agus Beostoc MAIRTEOIL Tháinig laghdú níos mó ná 12 faoin gcéad ar luach onnmhairí mairteola na hÉireann go dtí beagnach €1.4 billiún in 2009. Bhí ciorrú ar thrádáil mar gheall ar chúlú ar éileamh margaidh do mhairteoil agus bhí roinnt tionchair ag caiteachas tomhaltóra laghdaithe ar mhéideanna foriomlána, go háirithe ag leibhéal seirbhíse bia. Thabharfadh sonraí díolacháin miondíola do roinnt phríomh-mhargaí le fios gur thit díolacháin mhairteola iomlána thart ar 4 faoin gcéad i rith 2009. Bhí diúscairt iomlán in 2009 4 faoin gcéad níos airde ná leibhéil na bliana roimhe sin ag 1.9 milliún ceann. Thit an méid a onnmhairíodh sa Ríocht Aontaithe thart ar 6 faoin gcéad go dtí 245,000 tonna ag luach €660 milliún. Tá dul chun cinn fós á dhéanamh maidir le áit margaidh mairteola na hÉireann a fhorbairt, go háirithe sna réimsí margaidh ilmhiondíola agus réimsí margaidh seirbhíse bia le luach níos airde. Rinneadh lastais mhairteola chuig margaí Mhór-roinn na hEorpa a chothabháil ag 214,000 tonna 20 den chuid is mó, le luach trádála ag €730 milliún, a léiríonn éileamh níos fearr ná mar a bhí ag súil leis i bpríomh-mhargaí ar nós an Ísiltír, an Iodáil agus an Spáinn. B’ionann lastais chuig margaí Idirnáisiúnta agus 2,000 tonna, leis an Rúis ar an bpríomhcheannphointe. Tháinig laghdú suntasach ar phraghsanna ar an meán sna catagóirí ar fad in 2009, rud a léirigh coinníollacha trádála deacra agus léibhéil ídithe níos ísle ar fud na hEorpa. Bhí praghas na mbullán beagnach 10 faoin gcéad níos ísle ag €2.87/kg dw gan CBL san áireamh. Taifeadadh na praghsanna is airde i mí an Mheithimh. CUR CHUN CINN NA MAIRTEOLA Leagadh amach straitéis mhargaíochta Bord Bia do mhairteoil na hÉireann do 2008 go dtí 2013 le haidhm sháraitheach Athlonnaithe agus Idirdhealaithe agus leis sin tógadh seasamh ag barr mhargadh mairteola na hÉireann. Tabharfaidh an seasamh sin an deis is láidre do mhairteoil na hÉireann aischuir níos airde a bhaint | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 amach ar fud na hearnála chomh maith le seasamh i gcoinne dúshlán a eascraíonn ó gheilleagair níos laige. Chomh maith leis sin tabharfaidh sé deis d’onnmhaireoirí an leas is fearr a bhaint as deiseanna amach anseo a eascraíonn ón titim atá tuartha i dtáirgeadh mairteola ar fud na hEorpa agus ó aisghabháil in éileamh tomhaltóra. Tá an straitéis bunaithe ar phríomhthréithe mairteola na hÉireann: Táirgeadh traidisiúnta FéirBhunaithe, Inrianaitheacht Iomlán agus Dearbhú Cáilíochta, agus ag tógáil tuilleadh ar sin, trí thairiscintí dírithe aonair a chur in oiliúint agus a nuáil. Tá dul chun cinn déanta ó thaobh fás a chur faoi ghnó nua agus na staideanna atá ann cheana a chothabháil i réimsí le luach níos airde, atá i ndiaidh mairteoil na hÉireann a chosaint ó choinníollacha trádála a bhí níos déine fós ar thaobh íochtarach an mhargaidh. Bhí tionchar i bhfad níos mó ag an laghdú éilimh, téarmaí creidmheasa agus malartú chuig roghanna níos saoire ar thaobh íochtarach an mhargaidh. Anuas ar 1 2 1 Sa phictiúr tá David Brett, Bainisteoir Díolacháin, Oakpark Foods a bhuaigh gradam Bhord Bia maidir le Fócas ar Thomhaltóirí ag Lá Tionscail Bia agus Dí 2009, in éineacht le Aidan Cotter, CEO, Bord Bia agus James Brett, Stiúrthóir Bainistíochta, Oakpark Foods 3 2 Sa phictiúr ag seoladh an fheachtais náisiúnta chur chun cinn éanlaithe clóis bhí (chun tosaigh agus taobh thiar) Ned Morrissey, Cathaoirleach, Coiste Éanlaithe Clóis IFA; Aidan Cotter, CEO, Bord Bia; Eugene Lannon, Stiúrthóir Bainistíochta, Western Brand; Tony O’Neill, Stiúrthóir Bainistíochta, O’Kane Poultry Group; Paul Burch, Bainisteoir Díolacháin, Moy Park; Peter Fardy, Ionadaí Cheantar Laighean, Shannonvale agus Vincent Carton, Stiúrthóir Bainistíochta, Carton Bros. sin, chabhraigh leathnú na margaí sin a bhfuil forbairt déanta ar ghnó nua acu le dhá bhliain anuas nochtadh onnmhaireoirí na hÉireann i leith luaineachtaí airgeadra a shrianadh, go háirithe an méid agus a bhraithimid ar thrádáil sa limistéir Steirling. Ar fud na hEorpa (an Ríocht Aontaithe, an Ísiltír, an Fhraic, an Spáinn, an Phortaingéil, an tSualainn agus an Ghearmáin) déantar mairteoil na hÉireann a stocáil i dtrí cinn nó níos mó de na deich miondíoltóir is fearr i ngach margadh agus i níos mó ná 70 miondíoltóir in iomlán. In 2009 bhí 200,000 tonna mairteola dírithe ar luach níos airde agus ar na príomh-mhargaí miondíola agus seirbhíse bia, le 75,000 tonna eile mairteola Dearbhaithe Cáilíochta dírithe ar an earnáil Bialainne Seirbhíse Tapa (QSR) ardchaighdeáin, ardtoirte e.g. McDonalds agus Burger King. Dhá bhliain isteach sa straitéis tá os cionn 35 faoin gcéad den méid aistrithe sprice de 60,000 tonna chuig réimsí ardchaighdeáin bainte amach. Áiríonn sé sin feidhmíocht an-láidir agus meánchaillteanas 4 faoin gcéad i dtomhaltas sa bhliain i ndíolacháin mhiondíola ar fud na hEorpa sa chúlra agus meath níos mó ó thaobh seirbhíse bia. ONNMHAIrÍ BEOSTOIC B’ionann onnmhairí beostoic agus beagnach 286,000 ceann in 2009, a bhí beagnach dhá oiread an leibhéil a taifeadadh in 2008. Tháinig méadú beagnach 70 faoin gcéad ar luach na trádála sin go dtí €158 milliún. Ar na príomhfhachtóirí taobh thiar d’onnmhairí níos mó i rith na bliana bhí teacht i réim onnmhairí laonna chuig an Ísiltír, éileamh níos mó ar lota beathaithe sa Spáinn agus san Iodáil agus ardú suntasach ar leibhéal na n-onnmhairí eallaí críochaithe chuig Tuaisceart na hÉireann. Chruthaigh soláthairtí níos lú ar mhargadh na hÍsiltíre ón Ghearmáin agus ón bhFrainc, i dteannta le heaspa laonna ón Ríocht Aontaithe mar gheall ar shaincheisteanna Eitinne, éileamh láidir do laonna déiríochta na hÉireann ar mhargadh na hÍsiltíre i rith na bliana. Ina theannta sin, Bord Bia 3 Mar chuid den ghníomhaíocht chur chun cinn d’uaineoil nua sa séasúr, d’eagraigh Bord Bia comórtas don lucht éisteachta ar an Late Late Show. Sa phictiúr tá iar-óstach an Late Late Show Pat Kenny in éineacht le Henry Burns, iar Chathaoirleach ar Choiste Caorach an IFA. tháinig ardú láidir ar líon na laonna ag dul chuig margadh na Spáinne agus laonna anois ag cuntasú do os cionn leath na lastas iomláin chuig an margadh. Meastar go dtáinig méadú dhá oiread ar onnmhairí laonna go dtí thart ar 127,000 ceann leis an Ísiltír ag tógáil níos mó ná leath an iomláin. D’éirigh go maith le honnmhairí laonna scoite agus stór-eallaigh chomh maith, ag ardú beagnach 60 faoin gcéad go dtí 110,000 ceann. Tháinig méadú thart ar 15 faoin gcéad ar lastais chuig an Iodáil go dtí 53,000 ceann in ainneoin gur ardaigh líon eallach na Fraince ar an margadh. I ndiaidh bliana deacra in 2008, chabhraigh an muinín in earnáil lota beathaithe na Spáinne chun lastais laonna scoite as Éirinn a threisiú. Tháinig méadú níos mó ná dhá oiread ar lastais 2009 go dtí thart ar 25,000 ceann. Tháinig ardú thart ar 55,000 ceann ar onnmhairí chuig an Ríocht Aontaithe ag sroicheadh 90,000 ceann don bhliain le thart ar 80,000 den iomlán dírithe ar Thuaisceart Éireann. Dhúbail | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 21 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] onnmhairí eallaí críochnaithe chuig Tuaisceart Éireann ag sroicheadh thart ar 46,000 ceann agus shroich lastais eallaí críochnaithe chuig an Ríocht Aontaithe 4,000 ceann. Thit onnmhairí do mhuca beo 6 faoin gcéad go dtí €48 milliún, in ainneoin go dtáinig méadú os cionn 5 faoin gcéad ar onnmhairí go dtí 482,000 ceann. Cé gur sheas luach na n-onnmhairí do chaoirigh beo ag €8 milliún, léirigh sé sin an t-ardú géar in ollmhairí, nuair a tháinig ardú 50 faoin gcéad ar onnmhairí go dtí díreach faoi 100,000 ceann don bhliain. UAINEOIL Lean an tionchar a bhí ag soláthairtí conraithe in Éirinn agus sna príomhthíortha táirgthe ar an earnáil uaineola in 2009. Thit diúscairtí caorach iomlána níos mó ná 4 faoin gcéad sa bhliain go dtí 2.85 milliún ceann. Bhí soláthairtí uaineola ag monarchana onnmhairithe feola 7 faoin gcéad níos ísle ná anuraidh ag thart ar 2.05 milliún ceann, rud a léirigh tabhairt anonn uascán níos lú go luath in 2009 de bharr soláthairtí uaineola láidre go déanach in 2008 agus barr uaineola níos lú. B’ionann diúscairtí caorach dealaithe agus 8,000 ceann nó 2 faoin gcéad níos ísle ag 386,000 ceann, a léiríonn tásc breise go bhfuil laghdú i dtréada porúcháin. Mar gheall ar an easpa éilimh ó thomhaltóírí ar an margadh baile níor tháinig ach laghdú 3 faoin gcéad ar onnmhairí uaineola na hÉireann go dtí 40,500 tonna ag luach €164 milliún. Leanann margadh na Fraince ag tógáil os cionn 50 faoin gcéad d’onnmhairí caoireola le lastais de 21,500 tonna do 2009. Chruthaigh nádúr iomaíoch chaoireoil na Ríochta Aontaite mar gheall ar laigeacht an Steirling timpeallacht dhúshlánach trádála 22 d’onnmhaireoirí na hÉireann do chuid mhór don bhliain. Bhí onnmhairí chuig an Ríocht Aontaithe faoi bhrú i rith na bliana le honnmhaireoirí ag déanamh iarracht a bheith iomaíoch, go háirithe de réir mar a lagaigh éileamh na Ríochta Aontaithe. Shroich onnmhairí don bhliain thart ar 10,000 tonna, a bhí comhdhéanta de mheascán d’uaineoil agus de chaoireoil. Bhí margaí uaineola Lochlannacha faoi bhrú de réir mar a bhí caoireoil ag streachailt a bheith iomaíoch i margadh feola níos moille. Ach d’éirigh réasúnta maith le lastais chuig margaí ar nós an Bheilg, an Ísiltír agus go háirithe an réigiún na Meánmhara. Lean tomhaltas sa mhargadh baile ag fulaingt faoin timpeallacht eacnamaíoch íslithe. Cé go raibh pátrúin trádála níos saoire laistigh de chatagóir miondíola na huaineola, sheas titim i méideanna ceannaigh agus treá tomhaltóra do laghdú 10 faoin gcéad i méid foriomlán go dtí 17,800 tonna. Ar an meán, bhí praghas uaineola thuas haon faoin céad ar 2008 ag €3.75/kg dw (meá-lasta) gan CBL san áireamh, agus tharla sé sin den chuid is mó de bharr phraghsanna níos láidre d’uaineoil idir an tréimhse Samhain go dtí an Nollaig nuair a bhí praghas uaineola beagnach 10 faoin gcéad níos airde i rith na tréimhse ná mar a bhí an bhliain roimhe sin ag €3.62/kg dw gan CBL san áireamh, in ainneoin go raibh punt na Breataine ag baint an bonn d’iomaíochas na hÉireann. CUR CHUN CINN UAINEOLA Dhírigh cur chun cinn do 2009 ar mhargaí na hÉireann agus na Fraince. Bhí dhá phríomhphromóisin ar mhargadh na hÉireann i mí an | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Mheithimh agus mí Dheireadh Fómhair. D’fhéach na promóisin sin le minicíocht tomhaltais uaineola i measc tomhaltóirí a mhéadú tríd an blas sóúil agus ilúsáideacht do bhéilí laethúla agus do bhéilí deireadh seachtaine níos eacnamaíche. Áiríodh ar na himeachtaí na meáin náisiúnta, fógraíocht raidió agus lasmuigh, blaiseadh sna siopaí agus gníomhaíochtaí ar líne. Laistigh den chainéal seirbhíse bia, bhí cumarsáid dírithe ar chócairí le teachtaireacht a leag béim ar raon gearrthacha a bhí eacnamaíoch mar rogha béilí i dtimpeallacht ina raibh laghdú suntasach tagtha ar an méid airgead a bhí le caitheamh ag daoine a d’ith béilí amuigh. San Fhrainc, bhí promóisin mhargaíochta dírithe ar Fheachtas Agneau Presto–clár comhoibríoch trí bliana idir Bord Bia agus a chontrapháirteanna sa Ríocht Aontaithe agus san Fhrainc. Bhí 2009 ar an dara bliain den fheachtas, agus le linn an ama sin d’iompaigh an titim i dtomhaltas droim ar ais i margadh na Fraince don chéad uair le 10 mbliana. Leanfaidh clár cumarsáide forleathan don bhliain amach romhainn ag leagan béim ar thomhaltóirí nua a mhealladh isteach sa chatagóir. MUICEOIL AGUS BAGÚN In ainneoin titim 2-3 faoin gcéad i dtáirgeadh na hEorpa in 2009, bhí margadh muiceola na hEorpa lag a bheag nó a mhór mar gheall ar onnmhairí níos ísle lasmuigh den AE agus éileamh níos laige i roinnt margaí san Eoraip. D’allmhairigh allmhaireoirí muiceola móra ar nós an tSeapáin, an Rúis agus an Chóiré Theas níos lú muiceola in 2009 mar gheall ar éileamh tomhaltóra níos laghdaithe. Tá maolú tagtha ar an margadh áitiúil mar gheall ar mheascán d’onnmhairí laghdaithe agus de mhargadh Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] Eorpach níos laige agus tá praghsanna muca síos 7 faoin gcéad don bhliain. Cé go bhfuil timpeallacht mhargaidh dheacair ann, d’éirigh réasúnta maith le honnmhairí muiceola na hÉireann. Tá formhór na margaí agus na custaiméirí muiceola in Éirinn ag filleadh ar ar ghnáthphátrúin trádála i ndiaidh na haisghairme muiceola go déanach in 2008 a léirigh athshlánú an mhargaidh. Cé gur athshlánaigh onnmhairí gearrthacha príomhúla muiceola na hÉireann go tapa in 2009, thóg sé tamall ar onnmhairí de tháirgí próiseáilte lena n-áirítear táirgí de bhunús na hÉireann athshlánú trí ath-bhunú na gcaidreamh trádála atá bainte amach den chuid is mó. Bhí tionchar ag caillteanas 10,000 cráin phórúcháin i ndiaidh na haisghairme ar sholáirtí muiceola na hÉireann i rith 2009. Don bhliain, meastar go raibh soláthairtí muc foriomlána 6 faoin gcéad níos ísle ag beagnach 2.8 milliún ceann. Laistigh de sin, measadh go dtáinig laghdú 4 faoin gcéad ar dhiúscairtí muc iomlána i bPoblacht na hÉireann i rith 2009 go dtí 2.87 milliún ceann. Léiríonn an laghdú sin titim de 6 faoin gcéad i monarchana onnmhairithe feola a bhí fritháirithe beagán ag ardú beagnach 6 faoin gcéad in onnmhairí beo de mhuca críochnaithe chuig Tuaisceart Éireann. Thit luach onnmhairí muiceola na hÉireann 18 faoin gcéad go dtí €290 milliún, nó 127,000 tonna, in 2009, siar 9 faoin gcéad ar leibhéil 2008, mar gheall ar sholáirtí muc níos ísle i dteannta le titim beagnach 9 faoin gcéad i bpraghsanna muc na hÉireann. Sa Ríocht Aontaithe, bhí an drochthionchar a bhí ag an aisghairm muiceola ar stádas agus clú trádála tháirge muiceola na hÉireann beag agus sealadach. Faoi Feabhra 2009, thosaigh go leor de na príomhchustaiméirí ag ceannacht táirge na hÉireann arís. I gcásanna ar leith ina raibh deacrachtaí ag próiseáilaithe na hÉireann gnó a atógáil le iarchustaiméirí i ndiaidh na haisghairme, tharla sé sin den chuid is mó mar gheall ar dhíláithriú ag soláthraithe eile i rith na hidirthréimhse trádála agus ní mar gheall ar chaillteanas muiníne. Bhí timpeallacht mhargaidh iomaíoch mar thoradh ar shaincheisteanna margaidh eile ar nós laige chomparáideach an Steirling in aghaidh an Euro. Shroich onnmhairí chuig an Ríocht Aontaithe 75,000 tonna don bhliain le luach de €215m. Ar an Mór-Roinn rinneadh trádáil a chothabháil den chuid is mó in 2009 agus onnmhairíodh tuairim is 34,000 tonna ar b’fhiú €51m é. Bhí trádáil chuig an Ghearmáin, an Iodáil, an Fhrainc agus an Ísiltír ag gnáthleibhéil don chuid is mó den bhliain CUR CHUN CINN MUICEOLA I ndiaidh aisghairme táirge i mí na Nollag 2008, rith Bord Bia dianfheachtas cumarsáide tomhaltóra thart ar shlisíní bagúin agus liamhás, ag iarraidh ar thomhaltóirí na táirgí sin a bhfuil an marc cáilíochta orthu a roghnú. D’fhorbair Bord Bia feachtas Cineálach a leag béim ar theachtaireacht Dhearbhaithe Cáilíochta agus é mar aidhm aige tuiscint an tomhaltóra maidir le míniú an Mharc Cáilíochta a mhéadú. D’oibrigh Bord Bia go dlúth le Coláistí Lónadóireachta na hÉireann i dtéarmaí úsáid mhéadaithe muiceola dearbhaithe cáilíochta a chur chun cinn ag leibhéal lónadóireachta. Bord Bia éINEOIL Bhí dúshláin shuntasacha roimh thionscal éineola na hÉireann in 2009 fós, go háirithe laige leanúnach an Steirling, mar gur ionann margadh na Ríochta Aontaithe agus 80 faoin gcéad d’onnmhairí. Mar gheall ar sin agus mar gheall ar an brú maidir le praghas mar thoradh ar chaiteachas tomhaltóra níos ísle cruthaíodh timpeallacht mhargaidh dheacair, go háirithe do dhéantúsóirí éineola próiseáilte. Bhí praghas gríoscshicíní na hEorpa réasúnta maith ag tús na bliana sular thit siad níos ísle ná leibhéil 2008 ó mhí Feabhra agus d’fhan siad ansin don chuid eile de 2009. Meastar gur thit praghsanna gríoscshicíní AE 6 faoin gcéad don bhliain. Léiríonn praghsanna gríoscshicíní tuairiscithe in Éirinn staid níos cobhsaí. Chuidigh an titim i bpraghas beatha le soláthaithe de réir mar a chuaigh an bhliain ar aghaidh. Meastar go dtáinig méadú beag ar tháirgeadh gríoscshicíní na hÉireann in 2009 ach gur thit aschur turcaithe go mór. Suas go dtí deireadh mhí Lúnasa bhí onnmhairí éineola na hÉireann ag rith níos mó ná 10 faoin gcéad níos airde mar gheall ar onnmhairí éineola próiseáilte níos airde den chuid is mó, cé go dtáinig ardú ar mhéideanna fuaraithe agus reoite. Tháinig laghdú ar luach na n-onnmhairí áfach, go háirithe éineoil phróiseáilte, ag fágáil luach onnmhairí 12 faoin gcéad níos ísle don chéad ocht mí den bhliain. Don bhliain uile, meastar gur thit luach onnmhairí éineola na hÉireann 10 faoin gcéad go dtí €183m. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 23 1 Bia, Déiríocht agus Deochanna Tomhaltóirí DÉirÍocht Cé go raibh laghdú thart ar 14 faoin gcéad ann in 2009 i gcomparáid le 2008, bhí an earnáil déiríochta mar chuid lárnach de thionscal bia na hÉireann arís agus measadh gur thart ar €1.98 billiún a bhí san ioncam ó onnmhairithe, as méid iomlán na n-onnmhairithe bia agus dí de €7.1 billiún.Ciallaíonn sin gurb ionann an earnáil agus 28 faoin gcéad de mhéid iomlán na n-onnmhairithe bia agus dí in 2009. Ní mar ab amhlaidh leis an bhfeidhmíocht iontach a bhí ann in 2007, tháinig brú ar phraghsanna déiríochta ó lár 2008, rud a léirigh an moilliú suntasach a tháinig ar an margadh déiríochta domhanda. Tháinig luasghéarú ar an ráta laghdaithe ar phraghsanna earraí déiríochta domhanda go luath in 2009, rud a d’fhág go leor praghsanna suas le 60 faoin gcéad níos ísle ná mar a bhí ag a mbuaicphointe. De bharr an bhrú sin ar phraghsanna tugadh idirghabháil isteach arís ar feadh an AE, agus mar thoradh air sin ceannaíodh thart 24 ar 83,000 tonna ime agus thart ar 260,000 tonna Púdair Bhainne Bhearrtha (SMP) ar mhaithe le stóráil idirghabhála. As an méid sin, chuir Éire 15,000 tonna ime agus 37,000 tonna SMP chuig idirghabháil, a mheastar a luach a bheith idir €90–€95 milliúin. Cé gur chabhraigh an fáil ar aisíocaíochtaí onnmhairithe leis na héifeachtaí foriomlána a fhritháireamh go pointe, bhí tionchar mór ar thorthaí an mhargaidh ag an mbrú ollmhór ó thaobh praghsanna ar na hearraí déiríochta go léir in 2009, in ainneoin roinnt gnóthaithe i bpraghsanna domhanda sa dara leath den bhliain. Ní mar is ionann le roinnt tíortha AE, tháinig laghdú ar an aschur bainne in Éirinn go dtí thart ar 2 faoin gcéad níos lú ná leibhéil 2008, in ainneoin an tús maith a bhí ag an mbliain, mar thoradh ar phraghsanna bainne ísle agus coinníollacha innilte níos measa. Mar fhreagra ar na brúnna praghais foriomlána ar earraí déiríochta, bhí gluaiseacht i dtreo tháirgeadh earraí idirghabhála go luath sa bhliain, agus tháinig méadú ar an méid ime agus SMP a táirgeadh sa tréimhse | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 sin. Maidir le táirgeadh iomlán don bhliain, tháinig laghdú ar tháirgeadh ime faoi thart ar 4 faoin gcéad, agus léirigh SMP ardú mór thart ar 19 faoin gcéad. Bhí an meath ar onnmhairithe Éireannacha i dtéarmaí luacha dírithe ar réimsí phríomh-earraí mar cháis, grabhróg seacláide agus foirmle do naíonáin. Bhí onnmhairithe foirmle do naíonáin go maith i gcónaí in 2009 agus bhí éifeacht dhearfach ag an éileamh láidir san Áise, i dtéarmaí luacha, in ainneoin laghdú beag ar an méid foriomlán onnmhairithe. Níorbh amhlaidh agus luacha onnmhairithe ime, a thit thart ar 20 faoin gcéad. Chuaigh formhór na n-earraí chuig idirghabháil. Maidir le cinn scríbe d’earraí déiríochta na hÉireann, ba í an Ríocht Aontaithe an príomhmhargadh onnmhairithe do cháis, áit a ndeachaigh thart ar dhá thrian de na honnmhairithe go léir. Braitheadh ‘Scrúdú Sláinte’ an Chomhbheartais Talmhaíochta, a cheadaíonn d’ardú 1 faoin gcéad in aghaidh na bliana ar chuótaí bainne san AE gach bliain thar thréimhse cúig bliana, rud a ullmhóidh do dheireadh a chur leo ó 2015 ar aghaidh, braitheadh 2 3 1 Comhaltaí Bord Bia leis an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia, Brendan Smith TD, Aidan Cotter, Príomhfheidhmeannach, Bord Bia agus Tom Begley, Déan, Scoil Ghnó Smurfit, Coláiste Ollscoile Baile Átha Cliath 2 Frank Butler agus Stephen Perry ó Rumblers, ag Taispeántas VAE, seó trádála bia, i bPáras gur thug an Scrúdú deis d’Éirinn borradh a chur faoin aschur arna tabhairt nádúr iomaíoch an bhunús táirgthe. De bharr na gcúinsí a bhain le coinníollacha an mhargaidh domhanda in 2008 agus i gcuid de 2009 áfach, tháinig laghdú ar tháirgeadh bainne. Cé go bhfuiltear ag súil go dtiocfaidh cúlú ar an laghdú sin in 2010, tá sé den ríthábhacht go mbeidh aon ardú ar aschur faoi stiúr fhorbairtí maidir le héileamh an mhargaidh. Bianna Ullmhaithe Áirítear sa chatagóir bianna ullmhaithe raon leathan príomh-earraí a bhfuil próiseáil bhreise déanta orthu, ina measc siúd bianna atá réidh le hithe, príomh-bhéiltí, sneaiceanna, milseogra agus earraí bácáilte. Thit onnmhairithe ón earnáil bianna ullmhaithe faoi 13 faoin gcéad le linn 2009 go dtí €1,296 milliún. Tharla sin mar gheall ar roinnt fachtóirí; brú ar phraghsanna de bharr méadú i leith earraí a díoladh chun iad a chur chun cinn, caiteachas tomhaltóirí níos moille, laigeacht Steirling agus níos mó iomaíochais laistigh den chatagóir. Tá 3 Boozeberries ag casadh le ceannaitheoirí ag seastán Vinexpo, aonach trádála deochanna i Bordeaux, an Fhrainc. earraí nua á bhforbairt ag soláthróirí mar fhreagra ar an éileamh níos mó ar luach, cé go leantar ar aghaidh leis na cáilíochtaí caoithiúlachta agus “ar an mbealach” a bhíonn ó na custaiméirí a sheachadadh. Fuair feidhmíocht onnmhairithe na hearnála cúnamh ó fheidhmíocht mhaith na n-earnálacha seacláide, milseogra siúcra agus báicéireachta, rud a chabhraigh leis an bhfeidhmíocht níos laige i mbéilte réamhullmhaithe a fhritháireamh. Is é margadh na Ríochta Aontaithe an margadh is tábhachtaí i gcónaí, agus is ann a théann 55 faoin gcéad d’onnmhairithe nuair a thógtar bianna ullmhaithe “eile” as an áireamh. Chiallaigh laigeacht Steirling i rith 2009 go bhfuil infheistíocht mhór déanta ag cuideachtaí i margaí nua ar Mhór-Roinn na hEorpa a fhiosrú. Tá liostáil nua faighte ag roinnt soláthróirí san Fhrainc i gcomhar burgair reoite, anraith fuaraithe agus sneaiceanna gránaigh, agus tá gnó nua aimsithe san Ísiltír, i gCríoch Lochlann agus sa Ghearmáin chomh maith. Bord Bia Is é an fo-chatagóir is mó ó thaobh onnmhairithe de san earnáil bianna ullmhaithe na béilí réamhullmhaithe reoite. Is ionann an catagóir béilí réamhullmhaithe reoite agus 27 faoin gcéad de thomhaltas béilí réamhullmhaithe de bharr athbheochan i mbianna reoite go ginearálta. D’éirigh le feachtas na ndéantúsóirí móra bia reoite maidir le haird a tharraingt ar na buntáistí a bhaineann le bia reoite ó thaobh caoithiúlachta, cothaithe agus laghdú dramhaíola mar gheall ar bhia ag éirí lofa. De bharr go bhfuil béilí réamhullmhaithe reoite níos saoire ná earraí fuaraithe, chuir sin borradh faoi dhíolacháin ó thomhaltóirí a bhíonn ag smaoineamh ar chostas. Chabhraigh nuáil in earraí, mar shampla cócaráil gaile, le tomhaltóirí nua a mhealladh chuig catagóir na mbianna reoite. Choimeád onnmhairithe bhéilí réamhullmhaithe reoite agus pizza reoite a seasamh sa mhargadh in 2009. Maidir leis an earnáil báicéireachta, tá cuideachtaí déantúsaíochta na hÉireann ag díriú ar mhargadh na Ríochta Aontaithe i gcónaí. Léirigh arán feidhmíocht láidir i gcónaí, de bharr go | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 25 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] bhféachann an tomhaltóir ar arán mar earra pléisiúir agus inacmhainne araon, agus de bharr go bhfuil a lán daoine ag filleadh ar phríomhbhianna tráth an chúlaithe eacnamaíochta. Treisíonn an treocht de dhaoine a lón a ullmhú sa bhaile agus gan a bheith ag ithe i mbialanna chomh minic sin níos mó leis sin freisin. Bhí feidhmíocht mhaith ag earraí mar mhuifíní in 2009, de bharr go measann daoine gur sóbhianna inacmhainne iad. D’fhreastail aráin nuálacha ina bhfuil comhábhair ar ardchaighdeán agus dea-airíonna díleácha ar an treocht maidir le sláinte agus folláin. MILSEOGRA Léirigh onnmhairithe milseogra seacláide feidhmíocht láidir in 2009 in aghaidh timpeallacht eacnamaíochta dúshlánach. Ní raibh an fheidhmíocht ach beagán níos lú ná in 2008. Léirigh milseogra mar chatagóir go bhfuil sí in ann teacht slán ón gcúlú toisc go bhfuil tomhaltóirí fós ag ceannach sóbhianna milse cé gur ghearr siad siar ar an méid a gceannaíonn siad i go leor catagóirí bia. Fuair taighde in Éirinn amach nach bhfuil sé ar intinn ag 44 faoin gcéad de thomhaltóirí gearradh siar ar an méid a chaitheann siad ar sheacláid, de bharr go measann siad gur sóbhia ar chostas íseal í. Sa Ríocht Aontaithe measann 60 faoin gcéad de thomhaltóirí gur sóbhia inacmhainne í an tseacláid. Is é margadh na Ríochta Aontaithe an margadh is mó a ndíríonn déantúsóirí seacláide dúchasacha na hÉireann air i gcónaí. In ainneoin nádúr aibí an mhargaidh sin (tomhaltas in aghaidh an duine de 9.5kg agus cion an mhargaidh líonta tí de 90 faoin gcéad), tá deiseanna fáis fós ann, go háirithe ag an taobh daor den mhargadh agus in earnálacha nideoga mar orgánach, Cóirthrádáil, agus barraí ó thíortha bhunaidh amháin. Tá déantúsóirí 26 Éireannacha, trí nuáil agus síneadh brandaí (mar shampla, trí asraonta miondíola/caifé a fhorbairt), réidh le leas a bhaint as an bhfás reatha ar earraí daora agus as an éileamh a bheidh ann sa todhchaí, nuair a thiocfaidh feabhas ar na margaí. Bhí go leor de na cúiseanna céanna a bhí ag stiúradh mhargadh na Ríochta Aontaithe le feiceáil i margadh na hÉireann, eadhon ardú mór ar an leibhéal gníomhaíochta chur chun cinn agus fáis sa chuid daor. D’oibrigh déantúsóirí milseogra siúcra d’fhonn cur leis an síneadh margaidh lasmuigh den Ríocht Aontaithe go dtí an Eoraip agus níos faide. Tá brú ag teacht ar thomhaltas milseogra siúcra sa chuid is mó de na margaí aibí le blianta beaga anuas mar gheall ar fheachtais an rialtais ó thaobh an méid siúcra a itheann daoine a laghdú. Tá deiseanna fós ann, áfach, maidir le táirgí saor ó siúcra, táirgí cógais agus táirgí caractair, gach ceann acu a léirigh fás in 2009. Deochanna Mar ab ionann le 2008, bhí onnmhairithe deochanna (idir chinn alcóil agus neamh-alcóil) fós faoi bhrú in 2009. Áiríodh ar na fachtóirí a chuir le meath breise in onnmhairithe ná an tionchar a bhí ag an moilliú ar chaiteachas tomhaltóirí agus titim i gceannacháin a bhain le taisteal, de bharr go raibh titim ar an líon paisinéirí. Idir laigeacht Steirling agus luaineacht dollar na Stát Aontaithe, bliain thar a bheith dúshlánach a bhí ag an tionscal. Chuir dístocáil i margaí áirithe leis an leibhéal onnmhairithe níos ísle. Tríd is tríd, tá meath 14 faoi gcéad go dtí €1.06 billiún tagtha ar onnmhairithe. Ba é an catagóir lenar bhain an fheidhmíocht ba láidre ná uisce beatha, ina tuairiscíodh fás dédhigiteach i bpríomh-mhargadh na | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Stát Aontaithe. Mar sin féin, d’fhan díolacháin foriomlána uisce beatha cobhsaí don bhliain. Bhí éifeacht ag timpeallacht ghnó dhúshlánach, ó thaobh airgeadra agus tomhaltóirí de, ar onnmhairithe deochanna neamh-alcóil. Bhí tionchar ag an laghdú ar chaiteachas tomhaltóirí ar dheochanna mar shúnna agus caoineoga, agus tháinig ardú ar iomaíocht phraghas an uisce. Deochanna AlcÓil Bhí onnmhairithe uisce beatha cobhsaí i gcónaí in 2009. Tá an chuid seo den ghnó biotáillí ag dul ó neart go neart agus seoltar roinnt branda nua gach bliain. Díríodh i gcónaí ar mhargadh na Stát Aontaithe agus mar thoradh air sin bhí fás dédhigiteach ann in 2009. Mar sin féin, bhí tionchar ag dístocáil sa tionscal deochanna domhanda, chomh maith leis an ngéarchéim eacnamaíochta, ar mhéideanna na ndíolachán. Deascéal atá ann, áfach, gur tuairiscíodh fás láidir i margaí na hAfraice Theas agus na Rúise. Is margadh tábhachtach é an miondíol taistil agus tháinig laghdú ar dhíolacháin sa chuid sin mar gheall ar an laghdú ar an líon taistealaithe. Tháinig laghdú ar onnmhairithe beorach in 2009. Mar sin féin, thuairisc roinnt margaí, mar Thuaisceart Mheiriceá agus margaí áirithe san Eoraip, go raibh feidhmíocht níos dearfaí acu. Níos luaithe sa bhliain, tháinig laghdú ar na méideanna onnmhairithe mar gheall ar dhístocáil sna margaí sin, chomh maith leis an meathlú eacnamaíochta. Bhí bliain dhúshlánach eile ag onnmhairithe licéir uachtair Éireannacha mar thoradh ar thomhaltóirí a bheith ag ceannach níos lú, de bharr an mheathlaithe domhanda. Chuir dístocáil i bpríomh-mhargaí moill ar an leibhéal onnmhairithe sa chéad chuid den bhliain, as a lean laghdú thart ar 10 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] faoin gcéad ar dhíolacháin. Scéal níos dearfaí ná gur thug déantúsóirí licéir uachtair san chatagóir luacha tuairisc ar thorthaí dearfacha, agus tomhaltóirí ag iarraidh earraí ar phraghas níos ísle ach fós ar ardchaighdeán a cheannach. Bliain dheacair agus dhúslánach eile a bhí in 2009 d’onnmhairithe leanna úll, agus tuairiscíodh laghdú ar thoirt de thart ar 14 faoin gcéad. Agus na dúshláin chéanna os comhair na hearnála leanna úll agus atá os comhair déantúsóirí eile deochanna alcóil, chuir fachtóirí ar nós gluaiseachtaí airgeadra, iomaitheoirí a bhfuil praghsanna níos ísle acu (iad sin lasmuigh den Chrios Euro ach go háirithe) agus laghdú ar líon na dturasóirí ón mBreatain Mhór, chuir siad sin go léir le laghdú ar onnmhairithe. Tuairiscíodh toradh níos dearfaí sna Stáit Aontaithe, i gCeanada, san Fhrainc, san Astráil, i gCríoch Lochlann agus san Áise, de réir mar a bhí teacht níos mó ar na margaí sin agus de réir mar a tháinig ardú ar an sciar díolacháin. Deochanna NeamhalcÓil Maidir le deochanna neamhalcóil, is í an Ríocht Aontaithe i gcónaí an príomh-mhargadh d’onnmhairithe na hÉireann, le trádáil ar siúl sna réimsí miondíola agus seirbhísí bia araon, agus le fócas tábhachtach ar lipéid phríobháideacha. Bhí laghdú ar onnmhairithe tríd is tríd in 2009, agus bhí tionchar ag an gcúlú agus ag luaineacht airgeadra ar thrádáil. Laistigh den Ríocht Aontaithe, bhí droch-thionchar ag an meathlú eacnamaíoch ar shúnna agus ar chaoineoga, agus is ar chaoineoga a bhí an éifeacht is mó maidir le méideanna agus luach. Is é an dúshlán a bheidh os comhair táirgeoirí amach anseo ná pointe praghais níos iomaíche a fháil. Tá uisce an-iomaíoch ó thaobh praghais i gcónaí, agus tá táirgeoirí ag féachaint ar tháirgí níos nuálaí i dtéarmaí blasanna láidre agus feidhmiúlacht. IASC AGUS BIA MARA Bhí deacrachtaí móra ag an margadh onnmhairithe don earnáil bia mara in 2009 de bharr roinnt fachtóirí. Chruthaigh laigeacht Steirling coinníollacha margaidh thar a bheith deacra d’onnmhaireoirí na hÉireann sa Ríocht Aontaithe agus i bpríomhmhargaí onnmhairithe in aghaidh dian-iomaíochta praghais ó tháirgeoirí sa Ríocht Aontaithe. Bhí sin fíor san earnáil sliogéisc ach go háirithe, maidir le cliocháin go speisialta. Bhí caiteachas níos moille ag tomhaltóirí sna príomh-mhargaí onnmhairithe sa Spáinn, san Iodáil agus san Fhrainc mar fhachtóir lárnach a raibh éifeacht aige ar dhíolacháin chuig na margaí sin le linn na tréimhse seo. Laistigh den earnáil sliogéisc, tháinig meath tromchúiseach ar phraghsanna sliogéisc ar feadh na margaí. Bhí tionchar ollmhór ag laigeacht dollar na Stát Aontaithe agus ag laigeacht an mhargaidh san Áise ar onnmhairithe na hÉireann do na réigiúin sin le linn 2009, go háirithe go dtí an Chóiré Theas, áit ar chruthaigh éileamh áitiúil níos ísle agus dímheas thart ar 30 faoin gcéad ar an airgeadra áitiúil dúshlán faoi leith do na coinníollacha ansin. Ba cheist tromchúiseach d’onnmhairithe na hÉireann an iomaíocht níos mó ó thríú tíortha sna margaí tábhachtacha, tíortha a bhí ag trádáil i ndollar na Stát Aontaithe a bhí níos laige. Bhí sin fíor go háirithe sna hearnálacha sliogéisc agus éisc gheal. Sa Spáinn, tá tóir ag teacht ar Phanga, a shaothraítear i ndeilt abhann an Mekong i Vítneam, mar rogha níos saoire ar throsc agus ar iasc úr eile, rud a bhfuil éifeacht aige ar onnmhairithe éisc gheal na hÉireann. Bord Bia D’éirigh níos fearr le díolacháin luacha chuig an Ríocht Aontaithe in 2009 i gcomparáid le díolacháin mhéideanna, mar thoradh ar dhíolacháin luacha níos airde i sliogéisc dhaora mar fheoil phortáin sa mhargadh seo. Tháinig ardú 5 faoin gcéad ar dhíolacháin i dtéarmaí luacha le linn an chéad leath de 2009. San earnáil pheiligeach tháinig ardú ar dhíolacháin ronnaigh chuig an Nigéir, an Ghearmáin, an Éigipt, an Danmhairg agus an Pholainn mar gheall ar chuótaí níos airde. Tríd is tríd, measadh gur tháinig meath thart ar 9 faoin gcéad go dtí €303m ar luach na n-onnmhairithe bia mara. Dar le foinsí sa tionscal, thosaigh feabhas ag teacht ar mhargaí i dtreo dheireadh 2009 agus bhí níos mó orduithe ann ag deireadh 2009 ná mar a bhí amhábhar le freastal orthu, a bhíochas do dhroch-choinníollacha aimsire. Mar shampla, cinnteoidh amhábhair ísle muiríní agus cloicheán go dtiocfaidh laghdú ar an stoc reoite in fhuarstórais agus ba chóir go mbeadh éifeacht dearfach aige sin amach anseo. Is é an tuairim laistigh den earnáil nach dtiocfaidh aon laghdú eile ar phraghsanna agus tá níos mó muiníne anois ag ceannaitheoirí tríd is tríd. Dá bharr sin, dealraíonn sé go bhfuil cuideachtaí réasúnta dóchasach faoi na hionchais do 2010. Braithfidh feidhmíocht san earnáil go mór ar roinnt fachtóirí seachtracha, lena n-áireofar gluaiseachtaí airgeadraí i gcoinne an Euro. Táthar ag súil go mbeidh deacrachtaí ann i gcónaí in earnáil na ndiúilicíní mar gheall ar iomaíocht leanúnach i go leor dá príomh-mhargaí. Táthar ag súil go dtiocfaidh méadú ar tháirgeadh bhrádán orgánach in Éirinn mar sin féin, agus in éineacht leis na deacrachtaí soláthair sa tSile, ba chóir go gcabhródh sin le feabhas a chur ar dhíolacháin luacha. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 27 Earnáil na nGnólachtaí Beaga agus an Earnáil Orgánach Ba bhliain dheacair í 2009 d’earnáil bia na ngnólachtaí beaga agus í ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin thromchúiseacha ag leibhéal tomhaltóra, airgeadais agus miondíola. Mar fhreagairt ar an gcúlú eacnamaíochta agus an tionchar comhfhreagrach ar tháirgeoirí beaga, sheachad Clár Vantage Bord Bia sraith clár, imeachtaí agus tionscnamh chun deiseanna gnó nua a ghiniúint do tháirgeoirí agus iad a ullmhú d’fhás faoi chinnireacht an mhargaidh. Tá fiontraíocht bhia tábhachtach don earnáil bia agus dí mar chatalaíoch d’athrú, nuálaíocht agus comórtas. Bhí titim i maoiniú neamhfhoirimiúil agus foirmiúil do chur ar bun agus d’fhás mar phríomhdhúshlán d’fhiontraithe bia in 2009 nuair a thug úinéirí/bainisteoirí aghaidh ar an gcúlú ar a samhlacha gnó. Tá roinnt acu dóchasach agus tá ag éirí leo fás a bhaint amach mar gheall ar níos mó éilimh ar bhia áitiúil. 28 TAIGHDE AGUS FORBAIRT In 2009, thug Bord Bia faoi roinnt tionscadal taighde do ghnólactaí beaga bia. Chlúdaigh siad sin catagóirí lena n-áirítear béilí réamhullmhaithe, anraith, tionlacain do bhéilí réamhullmhaithe, sailéid, tae, caifé, deochanna boga, uachtar reoite, báicéireacht agus leasaithe. Bunaíodh tuairimí, nósanna, agus meonta tomhaltóirí maidir le tairiscintí reatha chomh maith le deiseanna fáis amach anseo do sholáthraithe. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Rinneadh an taighde leis an aidhm a bheith mar bhonn taca ag pleananna margaíochta agus ag deiseanna forbartha táirgí nua do 2010. Bord Bia Vantage Lean Bord Bia Vantage, ár sraith seirbhísí do 350 SMEanna úinéara/ bainistithe a bhfuil láimhdeachas níos lú ná €3.5 milliún acu ar aghaidh in 2009 chun cur ar chumas úinéirí/bainisteoirí rochtain a fháil ar acmhainní margaíochta deachleachtais, ar shaineolas agus ar Tá fiontraíocht bhia tábhachtach don earnáil bia agus dí mar thionscnóir d’athrú, do nuáil agus d’iomaíochas. 1 2 3 1An tIar-Aire Stáit Trevor Sargent TD ag na Gradaim Orgánacha Náisiúnta 2009 le (ó chlé go deas) Eileen Bentley, Bainisteoir Gnó Beag, Bord Bia agus Mary Kelly, Kelly’s Organics–príomhbhuaiteoirí. 2Ag seoladh SeptemberFest 2009 bhí Stephanie Moe, Gnó Beag, Bord Bia, an t-ealaíontóir mímeála Marcel So What agus ionadaí ón Porterhouse. 3Seastán na hÉireann ag Biofach 2009, an fhéile bia orgánach is mó agus is cáiliúla ar domhan. phróisis le cabhrú leo a spriocmhargaí faoi seach a fhorbairt agus a fhás. Bord Bia Vantage Plus – in 2009, seachadadh cláir Vantage Plus chuig os cionn 1000 gnólacht. Dhírigh Clár Airgeadais Margaíochta ar chabhrú le gnólachtaí stop a chur le caillteanais a d’fhéadfadh a bheith ann trí bhliain dheacair thrádála le pleanáil agus réamhaisnéisiú díolacháin níos cruinne via ceardlanna agus meantóireacht duine le duine. Seachadadh deiseanna forbartha brandála via ceardlanna idirghníomhacha ar fud na tíre. Ina theannta sin, ag leanúint suas ar Sheimineár Dáileacháin Vantage Bord leis an téama, ghlac tríocha dó gnó beag páirt i gclár dáileacháin cnuasaigh nua atá deartha chun díriú ar chéimeanna praiticiúla chun pleanáil agus bainistíocht dáileacháin a fheabhsú trí líonraí táirgeora áitiúil. Bhí cúig ghrúpa cnuasaigh in iomlán den chineál sin ag feidhmiú in 2009 i gCorcaigh, in Uíbh Fhailí, i gCabhán/ Muineachán, i nGaillimh agus i Loch Garman. Tá gach cnuasach ag tuar go dtiocfaidh ardú ar láimhdeachas trí dháileachán comhoibríoch. Seoladh ‘Clár Ullmhachta Margaidh’ in 2009 chomh maith do Stáit Aontaithe Mheiriceá chun tuiscint ar nósanna imeachta iontrála sa mhargadh agus rialacháin d’onnmhaireoirí bia chuig na Stáit Aontaithe a éascú. Is iad na trí phríomhardán seirbhíse a chuireann Bord Bia Vantage ar fáil ná: Bord Bia Vantage Point – eolaí acmhainní ar líne de chuid Bord Bia do ghnólachtaí beaga bia. Láithreán gréasáin é atá dírithe ar ghnólachtaí beaga bia. Tá an t-eolas ar an láithreán leagtha amach sa chaoi is gur féidir teacht air go tapa agus go héasca chun cabhrú le gnólachtaí beaga bia an gnó a reachtáil ó lá go lá agus chun pleanáil a dhéanamh. In 2009 bhí beagnach 13,000 cuairt ar Bord Bia Vantage ar líne. I measc na leathanach is mó ar tugadh cuairt orthu bhí an féilire imeachtaí, an leathanch nua ‘nuachta’, táirge agus gnó a bhunú. I measc na n-ábhar is mó a ndearna úsáideoirí leantacha cuardach orthu bhí cúnamh deontais, dáileadh, margaí feirmeoirí, agus pacáistiú Bord Bia Chabhraigh an tsraith ceardlann ‘Ullmhú don Mhargadh in 2010’ le os cionn 60 mionghnólacht bia agus iad ag ullmhú do chruinnithe ag Margadh 2010 ag baint úsáid as cur chuige forbartha gnó pleanáilte atá bunaithe ar thaighde. Is clár forbartha é Bord Bia Vantage Partner do chuideachtaí gnólachtaí beaga ardchumais. In 2009 chuaigh seacht gcomhlacht, atá ionadaíoch ar réimse leathan catagóirí táirgí, leis an gclár Vantage Partner. Táthar ag súil go dtiocfaidh deireadh leis an tríú cúid den Chlár Vantage Partner in Aibreán 2010. In 2007 agus 2008 ghlac cúig déag cuideachta in iomlán páirt i gcuid a haon agus i gcuid a dó de Vantage Partner. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 29 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] Bhí seoladh cláir ar leith a dhírigh ar iontráil agus fás mhargadh na Ríochta Aontaithe mar fhorbairt nua do Vantage Partner 2009. Tá cobhsaíocht agus leathadh mar thoradh ar an obair mhargaíochta domhain agus leathan a rinneadh leis na gnólachtaí sin in ainneoin coinníollacha trádála dúshlánacha ag an baile agus i bpríomh-mhargaí onnmhairíochta. Feasacht ar Bhia Réigiúnach agus Áitiúil In 2009, d’oibrigh Bord Bia mar chuid de Ghrúpa Comhairleach Airí a bhunaigh an tIar-Aire Stáit do Bhia agus do Ghairneoireacht, an tUasal Trevor Sargent T.D., chun freagairt a thabhairt ar easpa na gcaighdeán coiteann i margaí feirmeoirí. Mar chuid den ghrúpa sin, bhí Bord Bia lárnach i bhforbairt an chóid chleachtais nua agus i ndearadh an mheirge nua d’iarratasóirí rathúla. Tá an Caighdeán Dea-Chleachtais bainte amach ag fiche sé margadh go dtí seo. CUR CHUN CINN SAINBHIA Ag Bloom, chur ceathracha ceathair táirgeoir a dtáirgí i láthair agus dhíol siad le cuairteoirí iad le linn deireadh seachtaine saoire bainc Mhí an Mheithimh. Ina theannta sin, bhí ceardaithe le feiceáil ar chraoladh speisialta den Late Late Show Bloom. I measc na ngnéithe nua do tháirgeoirí beaga ag Bloom bhí gairdín Cáise Feirme agus Tae Beag Ceardaithe do chomhaltaí roghnaithe ó na meáin. D’éirigh leis na gníomhaíochtaí sin ar fad le chéile próifíl na dtáirgeoirí beaga a ardú i margadh a bhíonn ag éirí níos iomaíche i gcónaí. 30 I Mí Mheán Fómhair, i gcomhpháirtíocht le hOifig na nOibreacha Poiblí i Farmleigh, d’eagraigh Bord Bia an dara ócáid SeptemberFest do chuideachtaí beorach, leanna úll agus biotáille ceardaithe. Bhí 34,000 cuairteoir i láthair ag an ócáid 2 lá ina raibh bia ceardaithe le feiceáil chomh maith. Bhain SeptemberFest 2009 amach Duais Sármhaitheasa Dearaidh Idirnáisiúnta sa chatagóir Phromóisean Díolacháin. Rinneadh ionadaíocht ar Irish Farmhouse Cheese ag seastán Bord Bia Ireland ag Anuga, an Ghearmáin. Ghlach 12 cuideachta páirt agus é mar chuspóir acu gnó nua a ghiniúint i margaí onnmhairíochta na hEorpa. D’éirigh le mionghnólachtaí liostaí a leathnú trí roinnt phríomhchuntas nua in 2009 ag an baile agus thar lear. In 2009 freisin, rinne Bord Bia urraíocht ar an gcatagóir Bia agus Deoch ag gradaim bhliantiúil Chomhlachas na Mionghnólachtaí agus thug sé tacaíocht do na hiontrálacha as Éirinn sna Great Taste Awards agus sna World Cheese Awards. bia orgÁnach Tá éileamh mór i gcónaí ar tháirgí orgánacha mar gheall ar an éileamh méadaithe do bhianna nádúrtha agus ar an imní don timpeallacht. Chur sonraí seachtain 52 go dtí Nollaig 2009 luach €110 milliún ar mhargadh orgánach na hÉireann, ach tá titim 11 in aghaidh na bliana ag teacht ar an margadh sin anois (foinse: TNS Worldpanel). Tá an titim sin ag tarlú mar gheall ar ghearradh praghsanna agus mar gheall nach bhfuil siopadóirí ag filleadh ar an gcatagóir orgánach chomh minic agus a bhíodh. Chaith | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 líonta tí na hÉireann €11.39 níos lú ar an gcatagóir orgánach in 2009 in aghaidh 2008. Rinneadh amú Sheachtain Orgánach Náisiúnta Good for Nature Good for You agus na Gradaim Orgánacha Náisiúnta a nascadh chun tionchar tomhaltóra níos mó a bhaint amach. Bhí an feachtas comhdhéanta de mheascán de chaidrimh phoiblí, na meáin lasmuigh, na meáin náisiúnta agus na meáin ar líne. Léiríonn luacháil ar na meáin a rinne Bord Bia go maíonn aon tríú de dhaoine fásta na hÉireann go gceannóidís bia orgánach i ndiaidh dóibh an feachtas a fheiceáil. Bhí ceathracha hocht iarratas ar na Gradaim Orgánacha Náisiúnta in 2009. Rinneadh breithiúnas ar tháirgí bunaithe ar bhlaiseadh, ar phacáistiú, ar bhrandáil agus ar chostas. Ba iad Kelly’s Organic Dairy a bhuaigh an phríomhdhuais dá mbainne orgánach Moonshine. comhairle TASTE Is eagraíocht neamhspleách í Comhairle TASTE a dhéanann ionadaíocht ar an earnáil ceardaithe agus sainbhia/sain-dí faoi rúnaíocht Bord Bia. In 2009, tháinig Evan Doyle, úinéir Ostán Brooklodge i gCill Mhantáin, mar Chathaoirleach nua ar an gComhairle TASTE. I rith na bliana, d’oibrigh an Chomhairle ar thionscnamh bia áitiúil a fhorbairt agus ar thuarascáil ar scileanna traidisiúnta bia atá imithe i léig agus dearmadta chomh maith le dul chun cinn a dhéanamh i réimsí a bhaineann le maolú agus le stádas Ainmnithe Cosanta Tionscnaimh(PDO)/ Táisc Cosanta Geografach (PGI) do tháirgí na hÉireann. 1 1An tIar-Aire Stáit Trevor Sargent TD ag seoladh an DVD faoi gharraíodóireacht orgánach do bhunscoileanna. 2Ag baint suilt as beoir lámhdéanta ag SeptemberFest 2009, Farmleigh. 3 Paul Pritchard agus Michael Martin ón Organic Herb Company, ag Biofach, taispeántas trádála orgánach sa Ghearmáin, leis an Iar-Aire Stáit, Trevor Sargent TD. 2 3 Bord Bia | Irish Food Board | Annual Report 2009 | 31 Gairneoireacht MuisiriÚIn Léirigh onnmhairí muisiriún do 2009 laghdú i méid agus i luach araon. Is é an fachtóir is mó a chuireann isteach ar onnmhairí muisiriún chuig an Ríocht Aonraithe ná luach luaineach Steirling. Laghdaigh laigeacht Steirling luach na n-onnmhairí agus laghdaigh sí méideanna de bheagán. Bhí drochthionchar ag soláthar breise ar mhargadh an AE ar aischuir lastigh den mhargadh. Tá an léargas d’onnmhairí ag féachaint go maith chomh luath agus a gcobhsóidh Steirling é féin agus nuair a thiocfaidh an staid soláthair múirín chuici féin arís. Léiríonn infheistíochtaí suntasacha a rinne tionscal na hÉireann i dtáirgeadh múirín agus i saoráidí táirgthe muisiriún le déanaí go bhfuil an tionscal chomh muiníneach céanna. Tá margadh muisiriún na Ríochta Aontaithe an-tábhachtach do tháirgeoirí na hÉireann a chuireann 32 níos mó ná an cheathrú cuid den mhargadh iomlán ar fáil. B’fhiú margadh miondíola muisiriún na Ríochta Aontaithe £339m i 2009 agus bhí luach na ndíolachán suas 8 faoin gcéad. Tháing laghdú beag de 1 faoin gcéad ar mhéideanna. Tá an bonn do thomhaltóirí síos beagán agus 80.4 faoin gcéad den daonra ag ceannach muisiriún i 2009. Lastigh den mhargadh miondíola, choinnigh muisiriúin bhána den chineál cuachán dúnta a sciar de bheagán os cionn 50 faoin gcéad den mhargadh, agus tá fás tagtha ar dhíolacháin scaoilte agus luach ar airgead/lascaine, ag leiríú tomhaltóir a bhíonn ag smaoineamh ar chostas. Ar an margadh áitiúil, bhí luach agus méid na ndíolachán miondíola suas beagán leis an margadh miondíola agus é arís mar an t-ionad díoláchán ceannasach. BARRA BIA COSANTA Is iad trátaí agus leitís na barraí is suntasaí sa chatagóir seo i gcónaí. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Tá táirgeadh trátaí comhdhlúite le blianta beaga anuas. Bhí éileamh maith ar thrátaí na hÉireann ón earnáil ilmhiondíola maidir le línte ardluacha ar nós trátaí féithleoige, sa mhéid is go raibh roinnt fáis i réimse táirgíochta na gcineálacha atá difriúil go dtí na gnáthchineálacha trátaí cruinne. Tá an luach margaidh mhiondíola do thrátaí síos beagán agus tá méideanna ag leanúint ar aghaidh ag fás. Tá sciar margaidh trátaí féithleoige agus sílín ag feabhsú. San earnáil leitíse, ag teacht leis an treocht ghinearálta i dtáirgí úra, tháinig ardú ar mhéideanna cé gur thit praghsanna míondíola de bheagán os cionn 5 faoin gcéad. TorthaÍ Is iad torthaí an chatagóir táirgí úra is mó atá ann do thomhaltóirí ag an leibhéal miondíola. Is iad úlla agus sútha talún an dá phríomhbharr torthaí a tháirgtear in Éirinn. 1 2 3 1 Iar-Aire Stáit Trevor Sargent TD in éineacht ó chlé Aidan Cotter, Príomhfheidhmeannach, Bord Bia; Rachel agus Barry Doyle ó hIonad Garraíodóireachta Arboretum, Co. Cheatharlach – buaiteoirí Ionad Garraíodóireachta Mór na Bliana foriomlán ag na Gradaim Conláiste Gairneoireachta 4 2 (Clé go deas) Deirfiúracha Rachel agus Ella Fanning agus Cayla Brady ag seoladh an fheachtais Best in Season de chuid Bord Bia. 3 (Clé go deas) Mairead Kilpatrick AFBI; Michal Slawski, Bord Bia; An tOllamh Gerry Boyle Stiúrthóir Teagasc; an tAire don Roinn Talmhaíochta agus Forbartha Tuaithe, Tuaisceart Éireann, Michelle Gildernew; Kieran Lavelle, DARDNI agus Gerry Walsh, Teagasc ag an gComhdháil Muisiriún in Muineachán Tá méadú ag teacht ar an éileamh ar úlla inite na hÉireann agus tá an scothbhranda Celtic Orchard ag baint leas as an treocht seo. I mbliana, bhí coinníollacha éagsúla suntasacha ann do shaothróirí Bramley agus mar thoradh ar éagsúlachtaí próiseála ar nós coinníollacha aimsire táirgeadh barr i bhfad níos lú ná 2008. Mar gheall go raibh an barr níos lú, bhí méid na dtorthaí níos mó agus bhí coinníollacha margaidh i bhfad níos éasca ná an bhliain roimhe sin nuair a tharla rósholáthar. Lean monaróir leanna úll ar aghaidh ag gearradh a iontógáil úll mar gheall ar éileamh ar leann úll níos lú mar a bhíothas ag súil leis, rud a léiríonn samhradh níos fliche chomh maith. Sa mhargadh do bhogthorthaí is é sú talún an barra is tábhachtaí ar fad ach tá áit shuntasach ann do shú craobh, fraocháin ghorma, spíonáin agus cuiríní dearga. Lean táirgeoirí sú talún na hÉireann ag déanamh infheistíochta i gcónaí ina n-earnáil agus mar thoradh air sin tá achar mór ama curtha le séasúr na hÉireann agus tá fáil orthu anois go dtí deireadh mhí na Nollag. Bhí tionchar suntasach ag geilleagar 2009 ar an earnáil, a bhí ag fás le roinnt blianta. Cé go raibh méid na ndíolachán miondíola an-chosúil leis an méid a baineadh amach i 2008, bhí luach an mhargaidh miondíola síos beagnach 10.5 faoin gcéad. PrÁtaÍ Thit sciar na bprátaí den mhargadh miondíola táirgí úra iomlán go dtí 12 faoin gcéad i 2009 agus b’fhiú €142m é. Príomhfhactóir anseo ná titim in ídiú margaidh a lean ar aghaidh ag titim gach bliain. Is féidir an laghdú ar an méid prátaí a itear a lua le meascán fachtóirí ach go háirithe an úsáid níos mó a bhaintear as carbaihiodráití eile (m.sh. pasta agus rís) chomh maith le níos mó tomhaltóirí ag roghnú táirgí prátaí reoite áise (m.sh sceallóga, Bord Bia 5 4 Gairdín Keeling ag Bloom 2009 5 Garradaíodóirí mór le rá Helen Dillon agus Gerry Daly leis an Iar-Aire Stáit Trevor Sargent TD agus Mike Neary, Bainisteoir Gairneoireachta, Bord Bia ag Gairdíní na Lus Náisiúnta chun Tionscnamh “It’s Garden Time” Bord Bia a sheoladh. vaiféil). Lastigh den mhargadh prátaí úra thit an líon líonta tí a dhéanann turais chun prátaí a cheannach in aghaidh na bliana agus tá siad ag ceannach málaí níos lú anois. Bhí bliain mhaith ag Roosters, Kerrs Pink agus Queens ó thaobh cineálacha prátaí ag ardú a sciar mhargaidh agus thit sciar na mbrandaí eile nach bhfuil an oiread sin tóir orthu. Leanann an t-ardú ar an tóir ag tomhaltóirí ar phrátaí ‘óga’ agus ‘sailéid’ ar aghaidh. Tá go leor pacálaithe prátaí ag obair faoi láthair lena soláthróirí saothraí chun prátaí ‘óga’ agus ‘sailéid’ a fhás in Éirinn. Tá tóir ag tomhaltóirí ar na catagóirí táirgí deireanacha seo mar gheall ar an áisiúlacht a bhaineann leo. Bhí an aimsir ina fadhb mhór do shaothróirí prátaí i rith 2009, agus chuir an titim báistí as do phlandáil in Aibreán, ag cruthú coinníollacha báite sa pháirc i rith mhíonna an tsamhraidh. Chruthaigh an bháisteach | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 33 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] leanúnach sa samhradh fadhbanna galair, agus ar ndóigh bhí níos lú solais ghréine ar fáil do phlandaí. Laghdaigh an meascán den dhá fhachtóir seo an toradh a d’fhéadfadh a bheith ag formhór na mbarr. Cé gur tháinig aimsir mhaith i dtréimhse an Fhómhair d’fhág go leor saothróirí prátaí sa talamh ag lorg slacht craicinn níos fearr, de ghnáth bheadh siad bainte faoi seo. Bhí Samhain 2009 ar cheann de na míonna is fuaire agus is fliche ó cuireadh tús le taifid, rud a chur cosc ar bhaint. Tháinig sioc agus sneachta trom i ndiaidh sin i mí na Nollag a rinne go leor damáiste do na barra a bhí fágtha sa talamh. GlasraÍ PÁirce B’fhiú gné na nglasraí úra den mhargadh táirgí úra agus €501m i 2009, titim de 1.5 faoin gcéad i gcomparáid le 2008. Mar sin féin d’ardaigh méid na dtorthaí úra 7.4 faoin gcéad gach bliain. Taifeadadh fás dearfach d’formhór na línte príomhthorthaí lena n-áirítear cairéid, meacain bhána, scailliúin, brocailí, oinniúin, svaeideanna, soilire, cainneanna agus cúirséid. D’fhéadfaí an t-ardú sin a mhíniú trí dhaoine a bheith ag filleadh ar bhia lena mbaineann caighdeán maith cothaitheach agus luach ar airgead, buanna atá ag glasraí, sa timpeallacht eacnamaíochta reatha. Cuireadh glasraí ar bholscaireacht i margadh miondíola a bhí aniomaíoch i 2009 rud a laghdaigh an brú ar aischuir ón margadh. Ar an tslí chéanna leis na barraí lasmuigh eile, chruthaigh an aimsir go leor deacrachtaí i rith na bliana do ghníomhaíochtaí saothraithe agus 34 bainte. Bhí bunú lag, fás dona agus baint chrua ag plandaí mar thoradh ar choinníollacha an-fhliucha sa samhradh agus ag deireadh na bliana. Barra Taitneamhacha Bhí ag éirí go maith le díolachán plandaí ag tús na bliana nuair a cuireadh tús leis an séasúr garraíodóireachta. Thuairiscigh siopaí go raibh tomhaltóirí ag lorg luach ar airgead nuair a bhí siad ag siopadóireacht agus go raibh siad ag baint leas as tairiscintí saora agus ag ceannach míreanna ticéid níos lú. Thuairiscigh ionad gairdíní ach go háirithe éileamh mór ar phlandaí agus síolta torthaí agus glasraí, rud a léirigh an leas méadaithe atá i ngníomhaíochtaí agus i gcuibhrinn Grow Your Own i 2009. Bhí díolachán trealaimh agus troscáin gharraíodóireachta go mór taobh thiar ar bhlianta roimhe seo. Bhí drochthionchar ag an drochaimsir ó lár an tsamhraidh ar dhíolacháin plandaí agus ar ghníomhaíochtaí garraíodóireachta go ginearálta. San earnáil taitneamhach tháinig laghdú suntasach ar sheirbhísí tírdhreachaithe mar gheall ar an meathlú sa mhargadh maoine agus bhí tionchar ollmhór aige sin ar tháirgeoirí plandaí don earnáil tírdhreachtaithe agus do chonraitheoirí tírdhreachtaithe. Dírítear ar an margadh onnmhairithe níos mó anois. Bhí laigeacht Steirling ar feadh roinnt míonna mar fhadhb d’onnmhaireoirí. Gairneoireacht a CHUR CHUN CINN Díríodh ar roinnt gníomhaíochtaí chun an margadh a chur chun cinn agus chun iomaíochas ghnó na gairneoireachta a fheabhsú. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Táirgí Úra a Chur Chun Cinn–“Best in Season” Ba é príomhaidhm an fheachtais bholscaireachta “Best in Season” i 2009 ná a chur in iúl do thomhaltóirí cad iad na torthaí agus na glasraí atá ar fáil in Éirinn agus cén uair a bhíonn siad i séasúr. Áiríodh ar phríomhtheachtaireachtaí an fheachtais do tháirgí i séasúr úire, blas agus tairbhí sláinte. Bhí an feachtas ar bun ó mhí an Mheithimh go dtí deireadh na bliana agus gach mí díríodh ar tháirgí a bhí i séasúr ag an am sin den bhliain. Cuireadh an feachtas in iúl tríd na nuachtáin agus tríd na meáin digiteacha araon. An Clár Incredible Edibles I measc phríomhaidhmeanna an dúshláin Incredible Edibles a bhí ag méadú ( i gcomhpháirtíocht le Agri Aware) i 2009 bhí an méid táirgí úra a itear a ardú agus a chur in iúl do dhaltaí bunscoile an ról atá ag an saothróir ó thaobh bia áitiúil ar ardchaighdeán a tháirgeadh. Fuair gach bunscoil pacáiste saothraithe i mí Feabhra ina raibh na hacmhainní agus na treoracha ar fad a bhí ag teastáil chun cúig bharra éagsúla a shaothrú. Ghlac dhá thrian de na bunscoileanna ar fad páirt sa chlár. Bloom 2009 Tionóladh an taispeántas garraíodóireachta i bPáirc an Fhionnuisce, Baile Átha Cliath, Deireadh Seachtaine Saoire Bainc an Mheithimh. Bhí 28 taispeántas gairdíní ó na tallanna gairneoireachta is fearr in Éirinn páirteach in Bloom 2009. Chomh maith leis sin bhí raon gnéithe agus gníomhaíochtaí sa seó a thug siamsaíocht agus a d’fhreastal ar Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] gach aois. I mbliana, tháinig 58,000 cuairteoir go dtí Bloom, an líon is airde go dtí seo. Tá an t-imeacht seo ar cheann de na himeachtaí tomhaltóra náisiúnta a bhfuil an tóir is mó air san fhéilire bliantúil. Cuireann sé ardán bolscaireachta tábhachtach ar fáil do Ghairneoireacht na hÉireann agus do tháirgeoirí bia ceirde áitiúil. Bhí an leibhéal ard spéise a cuireadh i “do chuid féin a fhás” le déanaí ina théama lárnach ag Bloom 2009. Sa bhreis ar na gairdíní bhí taispeántais plandaí agus bláthanna den scoth ann. Dhírigh Bloom 2009 go láidir ar bhia agus thionóil sé margadh ollmhór bia ceirde ina raibh níos mó ná 40 trádálaí ag díol táirgí ceirde ar ardchaighdeán don phobal. Áiríodh ar phríomhghnéithe eile ag imeacht na bliana seo léiriúcháin cócaireachta; siamsaíocht bheo agus seimineáir ar raon leathan ábhar. Forbairt an Mhargaidh Prátaí Tá an tionscnamh seo dírithe ar bhorradh a chur faoin méid prátaí a itear. Bhí roinnt comhpháirteanna ag baint leis an tionscnamh margaíochta miondíola prátaí lena n-áirítear Treoirleabhar Oiliúna Miondíola Prátaí (i bhformáid DVD), Feisteán Uirlisí Miondíola Prátaí agus Feisteáin Phointe Díolacháin (POS) Prátaí. Sonraíonn an DVD sárchleachtas i mbainistíocht catagóirí prátaí. Áirítear ar an bhFeisteán Uirlisí Miondíola lámhleabhar a chuireann creat forbartha d’fás ar dhíolacháin de réir catagóire ar fáil. Úsáidtear na Feisteáin Phointe Díolacháin (POS) ag taispeántais phrátaí nó in aice leo, chun cuidiú le tomhaltóirí tuiscint níos fearr a fháil ar an gcatagóir. Bolscaireacht Garden Time Sheol Bord Bia feachtas bolscaireachta gáirdíní do thomhaltóirí i Márta 2009 a bhí ar bun ar feadh na bpríomhmhíonna garraíodóireachta san Earrach. Ba é príomhaidhm na bolscaireachta ná an príomhtheachtaireacht a chur chun cinn gurb é an tEarrach an t-am chun garraíodóireacht a dhéanamh agus chun fotheachtaireachtaí a chur in iúl faoi na tairbhí sláinte, eacnamaíochta, sóisialta agus comhshaoil a bhaineann le garraíodóireacht. Straitéis na hÉarnála Taitneamhaí I rith 2009 d’oibrigh Bord Bia leis na príomhgheallsealbhóirí chun straitéis a ullmhú agus a fhorbairt don earnáil taitneamhach. Ba é aidhm na straitéise ná léarscáil a chur ar fáil don earnáil taitneamhach sa ghearrtéarma agus san fhadtéarma ag leagan amach roinnt príomhmholtaí do chur i bhfeidhm a chuideoidh chun fás san earnáil a dhaingniú amach anseo. Thug an straitéis aghaidh ar na fochatagóirí éagsúla de ghairneoireacht thaitneamhach, riachtanais a gcuid cliant, agus spriocanna fréamhacha lena féidir rathúlacht na straitéise a thomhas. Príomhfhócas sa straitéis ná gníomhaíochtaí a ardóidh an sciar margaidh bhaile do plandaí a fhástar sa bhaile agus an margadh onnmhairithe a mhéadú agus a fhorbairt. fuinnimh a mheas agus a laghdú mar aon le cabhair a thabhairt chun inbhuanaitheacht níos fearr a chruthú i dtáirgeadh táirgí gairneoireachta. Seónna Trádála Taitneamhacha Ghlac Bord Bia páirt mar mhórurraitheoir i Seó Trádála Chill Dara a reáchtáladh i mBaile Phúinse i gCo. Chill Dara. D’úsáid Bord Bia ardán an tseó chun a raon seirbhísí a chur faoi bhráid na hearnála, chomh maith le torthaí an taighde margaidh ar an margadh áiseanna in Éirinn a chur i láthair. Bhí Bord Bia ina urraitheoir chomh maith ar an Aonach Náisiúnta Plandaí. Tugann inriantacht agus trédhearcacht ón bhfeirm go dtí an forc dearbhú do thomhaltóirí ar fud an domhain maidir leis na hardchaighdeáin chúraim a dtugtar fúthu ag gach pointe sa slabhra bia chun ár gcuid bia a sholáthar go sábháilte. Clár Oiliúna Gnó/Forbartha Chuidigh an clár le gnólachtaí a n-iomaíochas a fheabhsú maidir le margaí baile agus onnmhairithe. I 2009 cuireadh oiliúint ar fáil sa réimse Bhainistiú Fuinnimh, a thug aghaidh ar na dúshláin a bhaineann le costais fuinnimh arda trí thacaíocht a thabhairt chun úsáid Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 35 Dearbhú Cáilíochta Tá dearbhú cáilíochta mar bhonn taca ag margaíocht éifeachtach a dhéanamh ar bhia agus ar dheoch na hÉireann i margaí domhanda a bhíonn ag éileamh níos mó. Tugann inriantacht agus trédhearcacht ón bhfeirm go dtí an forc dearbhú do thomhaltóirí ar fud an domhain maidir leis na hardchaighdeáin chúraim a dtugtar fúthu ag gach pointe sa slabhra bia chun ár gcuid bia a sholáthar go sábháilte. Níos mó agus níos mó, cuirfidh an cúram sin le ról an tionscail bhia ó thaobh gnéithe comhshaoil d’fheirmeoireacht agus de tháirgeadh bia, chun dearbhú a thabhairt do thomhaltóirí maidir le inbhuanaitheacht an bhia a itheann siad. Cuireann Clár Dearbhaithe Cáilíochta Bhord Bia seirbhís chuimsitheach ar fáil do na hearnálacha feola agus gairneoireachta, seirbhís a chumasaíonn agus a thacaíonn le dul isteach sa margadh, forbairt ghnó agus cur chun cinn trádála agus tomhaltóra, go náisiúnta agus go hidirnáisiúnta. Leanann Bord Bia de bheith ag leathnú na seirbhíse sin, ó thaobh an raon scéimeanna dearbhaithe cáilíochta atá ar fáil agus ó thaobh an mhéid rannpháirtíochta. Oibrítear scéimeanna maidir le mairteoil, uaineoil, muiceoil, éineoil, uibheacha agus gairneoireacht. Déanna Scéimeanna Dearbhaithe Cáilíochta Bhord Bia idirdhealú idir iad féin agus scéimeanna eile sa tslí is go dtairiscíonn siad caighdeáin a 36 chlúdaíonn táirgeadh ar an bhfeirm agus amach uaithi. Tugann an cur chuige lánpháirtithe sin dearbhú níos cuimsithí do chustaiméirí agus do thomhaltóirí araon, maidir le bia ardchaighdeáin ar féidir a rianú. Ina theannta sin, déanann Bord Náisiúnta na hÉireann um Chreidiúnú na scéimeanna go léir a chuireann Bord Bia ar fáil a chreidiúnú chuig caighdeán EN45011. Ciallaíonn an creidiúnú sin go ndéantar ár gcláir a fhorbairt agus a oibriú chuig gnáthaimh a n-aithnítear go hidirnáisiúnta agus tá creidiúnacht iontu i measc ceannaitheoirí idirnáisiúnta miondíola agus seirbhísí bia inár margaí onnmhairithe. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Is féidir le táirgí ar aimsíodh iad ó chomhalta deimhnithe de Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Bhord Bia ag an leibhéal táirgeora agus próiseálaithe araon an marc Dearbhaithe Cáilíochta a iompar, chomh luath agus a dheonaíonn Bord Bia cead sin a dhéanamh. Níos mó agus níos mó, tá an marc sin á aithint ag tomhaltóirí i margadh na hÉireann agus luann siad é mar fhachtóir cinntitheach agus iad ag roghnú earraí le ceannach. I suirbhé neamhspleách a rinneadh go luath in 2009 d’aithin ceathrar tomhaltóirí as cúigear in Éirinn an marc agus dúirt beagnach leath dóibh gur mhó seans go gceannóidís táirge a raibh an marc sin air. Le linn 2009 lean Bord Bia le bia agus gairneoireacht cháilíocht-dhearbhaithe a fhógairt agus a chur chun cinn. San Tugann inriantacht agus trédhearcacht ón bhfeirm go dtí an forc dearbhú do thomhaltóirí ar fud an domhain maidir leis na hardchaighdeáin chúraim a dtugtar fúthu ag gach pointe sa slabhra bia chun ár gcuid bia a sholáthar go sábháilte. 1 2 3 1 Gerard Brickley, Stiúrthóir Feola, Bord Bia sa phictiúr in éineacht le Gerry Giggins, Saineolaí Cothúcháin Keenan ag an gCraobhchomórtas Náisiúnta Treafa, Baile Átha Í, Co. Chill Dara. 2Sa phictiúr ag an oiliúint muiceola do choláistí lónadóireachta tá Maureen Gahan, Bord Bia; Michael McNamara, Léachtóir agus Grainne Duffy, Mac Léinn, Institiúid Teicneolaíochta Dhún Dealgan 3Sa phictiúr ag seoladh feachtais Just Ask de chuid Bhord Bia tá iarUachtarán an IFA Padraig Walsh, Príomhfheidhmeannach Bhord Bia Aidan Cotter agus an príomhchócaire Feargal O’Donnell fhómhair chuaigh Bord Bia i mbun feachtais teilifíse a bhí deartha chun cur le tuiscint na dtomhaltóirí faoin Marc Dearbhaithe Cáilíochta. agus uaineola atá an chomhaltacht is mó agus d’fhás sin faoi bheagnach 12 faoin gcéad go dtí gur shroich sé 35,500 faoi dheireadh na bliana. Tá tús curtha leis an obair ar chomhchaighdeán nua d’fheirmeacha mairteola agus uaineola a thabharfaidh na scéimeanna reatha cothrom le dáta agus a mheastar a bheidh ar fáil faoi lár 2010. meascóirí baile. Beartaítear go mbeidh an caighdeán sin tugtha chun críche agus curtha isteach lena chreidiúnú le linn 2010. Is é an aidhm deiridh go mbeidh beatha aimsithe ó fhoinse atá cáilíocht-dhearbhaithe ag Bord Bia ag gach ainmhí ar fheirmeacha cáilíochtdhearbhaithe. Déanann Bord Bia suirbhéanna ráithiúla cuimsitheacha ag asraonta miondíola in Éirinn chun an méid a mbaintear úsáid as an marc Dearbhaithe Cáilíochta a mheas. Tugann na torthaí foilsithe deis dúinn an sciar atá ag an Marc Dearbhaithe Cáilíochta ar feadh táirgí feola éagsúla a thomhas, chomh maith le deis a fhíorú go bhfuil an marc á úsáid go cuí. Níos mó agus níos mó, úsáidtear na sonraí a bhailítear ó na suirbhéanna sin i seiceálacha randamacha lena léiriú gur féidir na táirgí a rianú siar go dtí foinsí táirgeora deimhnithe. Rinne Bord Bia breis agus 25,500 iniúchadh le linn 2009, ar fheirmeacha mairteola, uaineola, muiceola, éineola agus uibheacha, chomh maith le hiniúchtaí ar shaothróirí gairneoireachta, ar mhonarchana paiceála gairneoireachta agus uibheacha agus ar mhonarchana próiseála feola. Is ag an leibhéal táirgeora do na scéimeanna mairteola Rinneadh athbhreithniú iomlán ar an Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Uibheacha in 2009. Sa bhliain 2002 a rinneadh an t-athbhreithniú deireanach uirthi. Tá iniúchadh go dtí an Caighdeán nua do tháirgeoirí agus do phacálaithe ar bun anois. Gné nua den Scéim athbhreithnithe ná riachtanais nua d’fheirmeoirí a thógann eireoga ar tí breithe d’fhonn iad a sholáthar do na feirmeacha ina mbreitear uibheacha. Cuireadh tús le forbairt ar Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Beatha in 2009. Rinneadh comhairliúchán leis na geallsealbhóirí san earnáil seo agus é mar aidhm leis sin caighdeáin a thabhairt isteach ina mbeidh riachtanais do mheascóirí beatha, cumascóirí agus Bord Bia Forbraíodh Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Gairneoireachta Bhord Bia an chéad lá mar fhreagra ar éileamh ón tionscal in 1991 agus tá sé i bhfeidhm ón am sin. Cuireann an clár cóid chleachtais ar fáil don tionscal gairneoireachta maidir le torthaí agus glasraí a tháirgeadh, a phróiseáil, a iompar agus a láimhseáil. Áirítear ar na caighdeáin sa scéim seo: an Caighdéan Táirgeora agus Réamhphacálaithe Gairneoireachta; an Caighdeán Torthaí agus Glasraí Réamhullmhaithe, agus na Caighdeáin Cásálaithe agus Múirínithe Muisriúin. Tá Bord Bia ina chomhlacht deimhniúcháin don Chaighdeán GLOBALGAP do Thorthaí agus Glasraí chomh maith. Tá Caighdéan Pacálaithe agus Dáilte Gairneoireachta nua á fhorbairt ag Bord Bia faoi láthair. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 37 1 Seirbhísí SEIRBHÍSÍ FAISNÉISE STRAITÉISEACHA In 2009, lean an Bord Bia lena chlár foresight4food atá deartha chun nuálaíocht i gcuideachtaí bia na hÉireann a bhfuil béim ar an gcustaiméir a spreagadh agus tacú leis. Ghlac cúig-déag cuideachta leis an deis a bheith páirteach i “dTuras Ionsparáide” chuig an tSeapáin go luath in 2009, rud a sholáthair spreagadh thar a bheith difriúil do smaointe nua bia.D’fhonn tacú le tionscadail nuála i gcuideachtaí, eagraíodh cruinniú céadphroinne do Phríomhfheidhmeannaigh do dhá chuideachta dhéag. Tionóladh ceardlanna cuideachtaí píolótacha chomh maith. Agus ar deireadh, mhol an clár do 20 gnólacht réimse smaointe do tháirgí nua a thástáil ar thomhaltóirí roimh iad a sheoladh i margaí éagsúla. Rinneadh athnuachan iomlán ar an gclár Threochtaí Stíle Beatha na 38 dTomhaltóirí de bharr an athraithe ollmhór sa timpeallacht eacnamaíochta. Tá torthaí an chláir fhairsinge sin le fáil ar láithreán gréasáin Bhord Bia, agus tugann siad rochtain leathan ar an léargas a fuarthas. Tagann an clár sin le Foresight4Food trí dhíriú ar athruithe i stíl beatha na dtomhaltóirí. Féadfaidh léargas ar athruithe ar stíl beatha na dtomhaltóirí bunús a chur ar fáil d’fhorbairtí táirgí nua. Rinneadh tuilleadh scrúdaithe in 2009 ar ról na “hInbhuanaitheachta” mar shaincheist do mhiondíoltóirí agus do dhéantúsóirí bia móra san Eoraip agus díríodh ar an méid a raibh na miondíoltóirí ag súil leis óna soláthróirí táirgí athdhíola. Léirigh an tuarascáil na luasanna éagsúla a bhaineann le miondíoltóirí agus déantúsóirí éagsúla maidir le dul i ngleic le saincheist na hinbhuanaitheachta agus an tslí a bhí miondíoltóirí ag iarraidh ar a gcuid soláthróirí cur lena gcuid iarrachtaí sa réimse sin. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Measadh tionscadal taighde Bhord Bia a d’fhiosraigh leaisteachas praghais thar chatagóirí táirgí éagsúla mar an tionscadal ba nuálaí ag céadghradaim Feabhas na Taighde de chuid an Chumainn Mhargaíochta in 2009. D’fhéach mórthionscadal eile in 2009 ar na cineálacha táirgí déiríochta a bhfuil éileamh orthu ar Mhór-Roinn na hEorpa agus ar an méid a raibh na custaiméirí sin ag súil leis ó sholáthróirí. Tugadh faoin gcúigiú babhta de PERIscope (Ag Ceannach agus Ag Ithe i bPoblacht na hÉireann) in 2009. Maidir leis an trí cinn deireanach de na suirbhéanna débhliantúla sin, rinneamar suirbhé ar shamplaí ionadaíocha den daonra, ní amháin i bPoblacht na hÉireann ach i dTuaisceart Éireann agus sa Bhreatain chomh maith, rud a thug léargas spéisiúil dúinn ar roghanna agus ar nósanna bia na dtomhaltóirí. Tá torthaí na hoibre sin ar fáil ar láithreán gréasáin Bhord Bia chomh maith. Tá gaolta gnó-le-gnó lárnach dár straitéis maidir le cur leis an síneadh d’onnmhairithe. Tá láithreacht sa mhargadh agus ag aonaigh thrádála tábhachtach, láithreacht a léiríonn cothromaíocht idir an gá le hioncam a choimeád agus a fhás i gcríocha atá ann cheana féin agus i gcríocha nua. 3 1Aidan Cotter, Príomhfheidhmeannach, Bord Bia agus Dan Browne, Cathaoirleach, Bord Bia. 4 2 Buaiteoirí Gradam Bia agus Dí 2009. Clé go Deas; ar cúl–Joe Collum, Stiúrthóir Margaíochta, Bianna Tomhaltóirí, Glanbia; Sean McNamara, comh-úinéir ABC Nutrition; Anne Hogan, Bainisteoir Branda do Bulmer’s Pear Cider agus Mark Long, Stiúrthóir Bainistíochta, Highfield Nurseries. Clé go Deas; chun tosaigh–Denis O’Riordan, Stiúrthóir Margaíochta, Kerry Foods Cheese; John Fanning, Cathaoirleach an phainéil mholtóireachta agus Cathaoirleach Fhóram Brandaí Bhord Bia; David Brett, Bainisteoir Díolacháin, Oakpark Foods; Vincent Cleary, Stiúrthóir Bainistíochta, Glenisk Lean Bord Bia ar aghaidh lena sheirbhís nuachta leictreonach seachtainiúl, FoodAlert, le linn 2009. Tugann FoodAlert tuairimí ó fheidhmeannaigh Bord Bia inár bpríomh-mhargaí ar fud an domhain ar shaincheisteanna atá ag teacht chun cinn. Foilsítear é ar láithreán gréasáin Bhord Bia. Ina theannta sin, coimeádtar sraitheanna praghsanna do raon tráchtearraí. Le linn na bliana, d’fhreagair an Fhoireann Fhiosrúcháin os cionn míle iarratas seachtrach ar fhaisnéis ó chuideachtaí Éireannacha, ó cheannaitheoirí trádála agus ó dhaoine eile, agus d’fhreastail siad ar an méid céanna ón fhoireann inmheánach atá ag obair le cuideachtaí Éireannacha. Agus sin á dhéanamh acu, baineann siad úsáid, ní amháin as tuarascálacha Bhord Bia, ach as raon leathan tuarascálacha agus irisí foilsithe agus inniúlachtaí ar líne a bhfuil síntiús acu leo chomh maith. 3 Gavin O’Doherty, Stiúrthóir Margaíochta Coca-Cola Ireland, aoí-chainteoir ag imeacht Fhóram Brandaí Bhord Bia. Seirbhísí Margaíochta Tríd an gclár Fóram Brandaí, lean Bord Bia de bheith ag obair le cuideachtaí chun cumas brandála a fhorbairt agus cur leis, d’fhonn fás i measc cuideachtaí bia, dí agus gairneoireachta a spreagadh. Chláraigh 87 cuideachta bia, dí agus gairneoireachta leis an gclár i rith na bliana, ag raonú ó ghnólachtaí beaga go cinn móra. Bhí na fóraim, a bhuail le chéile sé huaire, mar ghné ollmhór foghlama agus idirchaidrimh grúpa d’úinéirí brandaí agus do chleachtóirí margaíochta. Díospóireacht phainéil a bhí sa chéad fhóram den bhliain. Marc Coleman a bhí mar chathaoirleach air, agus bhí raon saineolaithe tionscail ar thodhchaí bhrandáil bhia in Éirinn ann chomh maith. Tháinig léargais ar bhrandáil ó Coca Cola, Glanbia Consumer Foods, Barry’s Tea agus Murphy’s Ice Cream i rith na bliana, agus thug cleachtóirí forbartha Bord Bia 4 D’oscail oifig Bhord Bia san Fhrainc bialann shealadach, ar a tugadh Bistro Agneau Presto (bialann na huaineola tapa) sa cheathrú cáiliúil Bastille i mí an Mheithimh 2009, chun uaineoil na hÉireann a chur chun cinn. Ag an imeacht bhí Noreen Lanigan, Bainisteoir, Bord Bia Paris agus an chef mór le rá Trish Deseine. táirgí nua a dtuairimí freisin. Bhí Alan Dukes mar phríomhchainteoir ag ócáid dheireadh na bliana. Gné nua d’Fhóram Brandaí Bhord Bia in 2009 ná Clár Meantóireachta d’Fhóram na mBrandaí do na comhaltaí a reáchtáil ar bhonn píolótach. Thar thréimhse trí mhí, ghlac 37 cuideachta páirt i meantóireacht aonair chun fadhbanna maidir le saincheisteanna brandála a phlé. D’eagraigh Sraith Ceardlann sna Meáin Shóisialta d’Fhóram na mBrandaí sraith ceardlann ar na meáin shóisialta, agus bhí antóir ag cuideachtaí orthu. Áiríodh ar phríomh-thionscnaimh bhreise in 2009 Nuachtlitir faoi Threochtaí d’Fhóram na mBrandaí, a scaipeadh gach dara mí, treoracha faoi bhrandaí agus seirbhísí forbartha brandaí, chun spreagadh a thabhairt do chuideachtaí a gcuid brandaí a sheoladh agus a fhás le cúnamh ó thaobh dearadh brandaí agus forbairt láithreáin ghréasáin. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 39 Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] Gradaim Thionscal Bia agus Dí 2009 Tionóladh searmanas Gradam Thionscal Bia agus Dí Bhord Bia 2009 an 5 Samhain, le linn a lae bhliantúil, Lá Thionscal Bia agus Dí. Fuarthas 135 iontráil ó 74 cuideachta ar feadh na seacht gcatagóir. Bhí John Fanning ina Chathaoirleach ar an bpainéal moltóireachta neamhspleách. Ba é an tUas. Brendan Smith T.D., an tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia, a bhronn na gradaim. Seo a leanas buaiteoirí na seacht gcatagóir: n Tóir Domhanda – an gradam onnmhairithe: Kerry Foods, Cheestrings n Ag Díriú ar Thomhaltóirí – an gradam nuála: Oakpark Foods, Oakpark Bacon Rib n Saibhriú Comhshaoil – gradam na gcuideachtaí inbhuanaithe: Glenisk n Fásta sa Bhaile – gradam an mhargaidh bhaile: C&C, Bulmer’s Pear n Peirspíochtaíochtaí Nua – an gradam athshocraithe: Highfield Nurseries, Living Flavour n Spotsholas – an gradam don scoth i mbrandáil: Glanbia, Avonmore Supermilk n Mórsmaoineamh – an gradam do ghnó beag: ABC Nutrition, Complete Supplements. Thionóil Bord Bia os cionn 40 imeacht in 2009. Reáchtáil Seirbhísí na nImeachtaí na himeachtaí sin agus bhí mar aidhm leo tacú le fás 40 an tionscail. Áiríodh ar imeachtaí ceannródaíochta in 2009 Bloom agus Lá Thionscal Bia agus Dí. Tá gaolta gnó-le-gnó lárnach dár straitéis maidir le cur leis an síneadh d’onnmhairithe. Tá láithreacht sa mhargadh agus ag aonaigh thrádála tábhachtach, láithreacht a léiríonn cothromaíocht idir an gá le hioncam a choimeád agus a fhás i gcríocha atá ann cheana féin agus i gcríocha nua. Tá ról tábhachtach i gcónaí ag féilte trádála nideoga do bhia mara, taisteal, bianna beadaí, milseogra, bianna lena lipéid fhéin, bianna feidhmiúla agus comhábhair agus feolta. Tá éifeacht straitéiseach ag láithreacht ag féilte ceannródaíocha mar Anuga agus Sial ar thionscal atá tiomanta d’fhás fadtéarmach. Tríd is tríd, rinne Bord Bia bainistiú ar rannpháirtíocht na hÉireann ag 18 Taispeántas Trádála ar fud an domhain in 2009. Bhí ár bplean do Thaispeántais Thrádála don bhliain dírithe ar an Eoraip ar mhaithe le héagsúlú leanúnach, ar bhealaí chuig an margadh do bhianna lena lipéid fhéin i bhfianaise gluaiseacht sa mhargadh chuig línte luacha, ar thacú lenár n-iarracht leanúnach tacú le forbairt onnmhairithe chuig críocha sa Mheánoirthear agus san Áise. Bhí Bord Bia rannpháirteach ag MDD i bPáras agus ag PLMA in Amstardam – a raibh an péire acu dírithe ar earnáil na lipéad príobháidigh. Bhí táirgeoirí déiríochta agus comhábhar rannpháirteach ag FIE (Comhábhair Bhia na hEorpa) in Frankfurt, taispeántas débhliantúil atá ina shárthaispeántas don earnáil agus a mheallann príomhcheannaitheoirí speisialtóra ó | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 ar fud an domhain. Bhí cuideachtaí a dhíríonn ar na hearnálacha nútraiceodraigh, cosmaidí agus bianna agus dí feidhmiúla rannpháirteach ag HIE (Comhábhair Sláinte na hEorpa), a thionóltar gach bliain sa Ghinéiv. Bhí 16 cuideachta rannpháirteach ag Biofach in Nuremberg, ag díriú ar an earnáil orgánaigh. Thaispeáin 30 cuideachta ar feadh na n-earnálacha feola, déiríochta, dí, báicéireachta, dí alcóil agus bia reoite a gcuid táirgí in 8 halla ag Anuga. Príomh-chuspóir don earnáil feola ag Anuga i mbliana é cur chun cinn scoththáirgí feola na hÉireann. D’eagraigh Bord Bia seastán Éireannach ag Shira, príomh-thaispeántas seirbhíse bia na Fraince, don chéad uair freisin. Tionóltar Shira in Lyon, príomh-láthair bia na Fraince. Bhí cuideachtaí ó na scoth-earnálacha feola agus éisc rannpháirteach ag Club de Gourmet in Maidrid, taispeántas a dhíríonn ar bhealach na seirbhíse bia chuig an margadh sa Spáinn chomh maith. Ba é Conxemar, a tionóladh in Vigo, an chéad taispeántas bia mara a tionóladh faoi choimirce Bhord Bia, an taispeántas bia mara is tábhachtaí sa Spáinn, agus an dara ceann is tábhachtaí san Eoraip tar éis ESE. Bhí ocht gcuideachta rannpháirteach faoi réimse nua-fhorbartha d’Éirinn. Thacaigh rannpháirtíocht ag Sial China, CIMIE, China National Cattle Industry Conference agus Gulfood lenár straitéis don Mheánoirthear agus don Áise. Chuir Bord Bia tacaíocht ar fáil i ndáil le cur chun cinn blaiste chun cabhrú Athbhreithniú an Phríomhfheidhmeannaigh [ar lean] le sárthaispeántas a dhéanamh de bhia agus deoch na hÉireann ag fáiltithe Lá Fhéile Pádraig ag 46 Ambasáid ar fud an domhain. Fuair Cumarsáid Idirnáisiúnta clúdach fairsing agus dearfach sna meáin in 2009 do bhia, deoch agus gairneoireacht na hÉireann. Baineadh síneadh chuig 300 teideal idirnáisiúnta trádála agus tomhaltóra ar feadh príomh-mhargaí onnmhairithe amach. Cuimsíonn an síneadh sin foilseacháin chlóite seachlíne chomh maith leis na meáin ar líne, agus bhí mar aidhm leis íomhá dearfach de bhia, deoch agus gairneoireacht na hÉireann a chruthú thar lear, do bhia ardchaighdeáin. Rud nua do Chumarsáid Idirnáisiúnta in 2009 an tús a cuireadh lenár gCáil maidir le Dearadh Gáirdíní a bhunú go hidirnáisiúnta, ag tacú leis an earnáil gairneoireachta taitneamhaí. Mheall Bloom in the Park 2009 de chuid Bord Bia 20 iriseoir agus grianghrafadóir ó thar lear, criú teilifíse ón Ísiltír ina measc. Bhí míreanna faoi Bloom in the Park le fáil in 15 foilseacháin chlóite thar lear, ar stáisiún teilifíse náisiúnta san Ísiltír, ar 4 láithreán gréasáin thar lear agus ar 5 blag ar líne thar lear. I measc na margaí thar lear a rinne tuairisc ar Bloom in the Park bhí Tuaisceart Éireann, an Ríocht Aontaithe, an Ghearmáin, an Ísiltír, an Bheilg, an Fhrainc, an Danmhairg, Lucsamburg, Ceanada agus Stáit Aontaithe Mheiriceá. Seoladh Feachtas Feasachta Trádála Idirnáisiúnta Bhord Bia, a chorpraigh inbhuanaitheacht, nuáil fheidhmeach, seirbhísí do chustaiméirí agus ioncam níos fearr do chustaiméirí mar phríomh-theachtaireachtaí, i mí Dheireadh Fómhair. Taispeánadh an fógra faoi fheasacht trádála i 10 margadh saindírithe san Eoraip agus bhí sé le feiceáil i 19 foilseachán clóite agus i 8 foilseachán ar líne. B’aidhm foriomlán an fheachtais feasacht a ardú sna nuachtáin trádála agus ghnó faoi inniúlachtaí bia agus dí. Níos bunúsaí ná sin bhíothas ag iarradh próifíl na hÉireann a ardú agus cur leis an íomhá den scoth ag daoine ar Éirinn agus ar a bia agus deoch ardchaighdeáin. Airgeadas Margaíochta Lean Bord Bia leis an gClár Tacaíochta Margaíochta (MAP) a chur i bhfeidhm in 2009, clár a bhí dírithe ar chúnamh a thabhairt d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide d’fhonn a gcuid teicnící agus inniúlachtaí margaíochta a fheabhsú. Bhí na cuideachtaí a fuair cabhair deontais gafa le hearraí a tháirgeadh, ó cháis feirme, deochanna, earraí déiríochta fuaraithe, milseogra, charcuterie, chomh maith le hearraí sna hearnálacha gairneoireachta agus feola. Bhí ceanglas ar na cuideachtaí go léir faoin MAP láimhdeachas bliantúil idir €100,000 agus €3.5 milliún a bheith acu. In 2009, fuair Bord Bia 137 iarratas ar chúnamh deontais, agus ceadaíodh 131 díobh. Íocadh deontais de €629,030 le 101 cuideachta le linn na bliana. MARGAÍ Tá lorg domhanda Bhord Bia le fáil i naoi n-áit thar lear; sé cinn acu san Eoraip agus trí cinn acu go hIdirnáisiúnta. Chomh maith leis sin freastalaítear go díreach ar mhargadh na hÉireann agus ar mhargaí idirnáisiúnta eile as Baile Átha Cliath. Déantar athbhreithniú go rialta ar leithroinnt na n-acmhainní agus ar an struchtúr chun na riachtanais Bord Bia maidir le cuideachtaí bia, dí agus gairneoireachta na hÉireann atá ag teacht chun cinn a bhaint amach trí phróiseas tosaíochta margaidh. I Meitheamh 2009, aistríodh oifigí thar lear Bhord Iascaigh Mhara chuig an mBord Bia. Le linn an dara leath de 2009, rachadh i mbun próisis chomhtháthaithe agus tá iar-oifigí BIM ar fad anois comhtháthaithe go hiomlán le hoifigí Bhord Bia. Le go mbeifí in ann riachtanais an tionscail a bhaint amach, táirgí Éireannacha cáilíochta a chur chun cinn agus a léiríonn ábaltacht soláthar na hÉireann maidir le bia agus deochanna cáilíochta a sholáthair, agus bhí sé de dhualgas ar an bpearsanra; n tabhairt faoi ghníomhaíocht teagmhála le díoltóirí n seirbhísí margaidh a chur ar fáil do chuideachtaí n faisnéis mhargaidh a fháil, a chur le chéile, agus a chur in iúl n ionadaíocht a dhéanamh ar thionscal bia na hÉireann agus caidrimh á bhforbairt le lucht déanta tuairimí, chomh maith leis na príomh-mheáin trádála agus tomhaltóra. In 2009 d’fhreagair oifigí Bhord Bia do laigeacht Steirling agus do na téarmaí trádála deacra a d’fhulaing an tionscal agus é ag déanamh margaíochta ar a chuid bia ardchaighdeán sa mhargadh is tábhachtaí dó trí, ar an gcéad dul síos, cabhrú le cuideachtaí Éireannacha a ngnó a choimeád sa Bhreatain agus, ar an dara dul síos, clár comhaontaithe a sheachadadh chun bia ardchaighdeáin a chur chun cinn i margaí na hEorpa. | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 41 Ráiteas Corparáideach RIALACHAS CORPARÁIDEACH Bunaíodh Bord Bia faoi Acht um an Bord Bia, 1994 agus feidhmíonn sé de réir fhorálacha na nAchtanna um an Bord Bia 1994 & 2004 agus faoi choimirce an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia. Rialachas Tá an Cód Cleachtais do Rialachas Comhlachtaí Stáit glactha ag an mBord agus tá forálacha an Chóid á gcur i bhfeidhm. Tá an Bord tiomanta do na caighdeáin Rialachais Corparáidigh agus Sárchleachtas a choinneáil, tá sceideal oifigiúil aige ar ábhar atá sainithe chuige chun cinneadh a dhéanamh orthu, cuireann treoir straitéiseach ar fáil, déanann monatóireacht ar ghníomhaíochtaí agus ar éifeachtúlacht na bainistíochta agus déantar monatóireacht ar a gcomhlíonadh ar bhonn leanúnach ag cinntiú go gcomhlíontar reachtaíocht chuí, rialacháin agus treoirlínte. Eitic in Oifigí Poiblí Tá forálacha an Achta um Eitic in Oifigí Poiblí 1995 agus an Achta um Chaighdeáin in Oifigí Poiblí 2001 curtha i bhfeidhm. Tugann comhaltaí Boird agus foirne a bhfuil poist ainmnithe acu ráitis sainleasa don Rúnaí an tráth a cheaptar iad agus ar bhonn bliantúil. Saoráil Faisnéise/Cosaint sonraÍ Is eagraíocht fhorordaithe í Bord Bia faoi na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise 1997 agus 2003. Bhunaigh na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise trí cheart reachtúil nua: n Ceart rochtana de réir dlí ag gach duine ar aon eolas atá i seilbh comhlachtaí poiblí; 42 n Ceart de réir dlí ag gach duine eolas oifigiúil a bhíonn i seilbh comhlachta poiblí a bhaineann leis nó léi sa chás go mbíonn sé neamhiomlán, míchruinn nó mírtheorach a leasú; n Ceart de réir dlí na cúiseanna a fháil do chinntí a dhéanann difear do dhuine féin arna dtógáil ag comhlacht poiblí I dteannta riachtanas na nAchtanna um Shaoráoil Faisnéise, tá feidhm ag na hAchta um Chosaint Sonraí 1988 agus 2003 le Bord Bia chomh maith. Tugann na hAchtanna um Chosaint Sonraí cosaint do phríobháideachas daoine aonair a bhfuil a gcuid sonraí pearsanta á bpróiseáil. Is éard is sonraí pearanta ann eolas a bhaineann le duine beo ar féidir a aithint ó na sonraí iad féin nó i gcomhar le heolas eile atá i seilbh. Comhionannas Ta Bord Bia tiomanta do chomhionannas deiseanna a chinntiú agus tá cláir forbartha phearsanra agus foirne Bhord Bia leagtha amach dá réir. Déanann Bord Bia iarracht cuidiú leis an bhfoireann i ndáil le riachtanais ghairm bheatha agus phearsanta agus feidhmítear polasaithe cuí a chlúdaíonn réimsí ar nós cláir oideachais, saoire staidéir, roinnt poist agus sosanna gairme. Tá Bord Bia tiomanta polasaí rialtais a fheidhmiú freisin i ndáil le daoine a bhfuil míchumas ag dul dóibh a fhostú san earnáil phoiblí. Rinneadh soláthairtí breise sonracha do chuairteoirí a bhfuil míchumas ag dul dóibh agus Ionad Bia Bhord Bia á thógáil. Tá polasaí maidir le ciapadh gnéis i bhfeidhm le tacaíocht agus cosaint a thabhairt do gach duine. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Sábháilteacht, Sláinte agus Leas ag an Obair Tá Bord Bia ag feidhmiú forálacha na reachtaíochta Sábháilteachta, Sláinte agus Leasa ag an Obair, lena n-áirítear Ráiteas Sábháilteachta a ullmhú agus a oibriú a thabharfaidh aghaidh ar gach ceist a mbíonn tionchar acu ar shábháilteacht, sláinte agus leas fhoireann Bhord Bia agus cuairteoirí a thugann cuairt ar áitreabh Bhord Bia. Cairt Cliant Leagann Cairt Cliant Bhord Bia amach a thiomantais do Phrionsabail Seirbhísí do Chustaiméirí d’Ardchaighdeán do Chustaiméirí agus do Chliaint na hEarnála Poiblí. Tacaíonn Plean Gnímh agus nósanna imeachta inmheánacha cuí leis an gCairt le héifeacht phraiticiúil a thabhairt don tiomantas sin. Éifeachtúlacht Fuinnimh agus Caomhnú Tá Bord Bia tiomanta gach iarracht a dhéanamh le bheith éifeachtúil ó thaobh fuinnimh agus le bearta caomhnaithe agus athchúrsála cuí a fheidhmiú. Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 Tá dualgas ar Bhord Bia faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 maidir le creat reachtúil a chur ar fáil do sheirbhísí trí Ghaeilge a sheachadadh. De réir Alt 10 den Acht, foilsítear an Tuarascáil Bhliantúil seo go comhuaineach i nGaeilge agus i mBéarla. struchtÚir an bhoird Tá Bord Bia comhdhéanta den Bhord, de cheithre Fho-Bhord, den Phríomhfheidhmeannach agus den Fheidhmeannas a sholáthraíonn réimse seirbhísí a bhíonn riachtanach chun polasaí agus cláir an Bhoird a fheidhmiú. Soláthraíonn an Bord an chothromaíocht chuí scileanna agus saineolais chun tacú le straitéis Bhord Bia. Tá an Bord comhdhéanta de Chathaoirleach agus de cheithre gnáthchomhalta dhéag a cheapann an tAire Talmhaíochta, Iascaigh & Bia. Glacann gach comhalta nua, ar a c(h) eapadh, páirt i gcúrsa ionsealbhaithe, áit a fhaigheann siad eolas airgeadais agus eile faoi Bhord Bia, agus eolas maidir le ról an bhoird agus choistí an bhoird. Bíonn rólanna ar leithligh ag an gCathaoirleach agus ag an bPríomhfheidhmeannach. Tá ceithre Fho-Bhord ann (Feoil & Beostoc, Bia Tomhaltóirí, Dearbhú Cáilíochta agus Gairneoireacht) comhdhéanta de Chathaoirleach agus de dhá ghnáthchomhalta dhéag a cheapann an Bord le toiliú an Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia. Bíonn Cathaoirleach gach Fo-Bhord mar chomhalta den Bhord. Buaileann an bord le chéile go rialta agus tá sé freagrach as bainistiú cuí a dhéanamh ar Bhord Bia. Is é an bord a dhéanann na mórchinntí straitéiseacha agus bíonn smacht iomlán agus éifeachtach aige, fad a thugann sé a dhóthain solúbthachta don bhainistíocht fheidhmiúcháin an gnó a reáchtáil go héifeachtúil agus go héifeachtach laistigh de chreat tuairiscithe lárnaithe. stiÚrthÓirÍ agus neamhspleÁchas Stiúrthóir na Seirbhísí Corparáideacha atá freagrach as a chinntiú go leantar nósanna imeachta an Bhoird agus go gcomhlíontar na rialacha agus na rialacháin infheidhme. Bíonn comhairleoirí gairmiúla Bhord Bia ar fáil le haghaidh comhairliúcháin ag na Comhaltaí Boird de réir mar a bhíonn gá. Féadfaidh comhaltaí aonair an bhoird comhairle ghairmiúil neamhspleách a fháil más gá. comhdhÉanamh an Bhoird Tá mionsonraí faoi chomhaltaí an Bhoird i mBord Bia leagtha amach ar leathanaigh 48 go dtí 50. COMAHALTAÍ BOIRD AGUS FREASTAL AR CHRUINNITHE Tá líon na gcruinnithe Boird a tionóladh i rith 2009, maraon le mionsonraí faoi fhreastal gach comhalta, leagtha amach thíos. Thionól an Bord seacht gcruinniú i rith na bliana. Comhalta Boird An líon Cruinnithe Boird a ndearnadh Freastal orthu D. Browne 7 as 7 M. Byrne 7 as 7 J. Cahill 7 as 7 R. Carolan 7 as 7 N. Cawley 7 as 7 V. Cleary 6 as 7 P. Cusack 6 as 7 K. Dunne 6 as 7 F. Hayes 7 as 7 J. Hyland 6 as 7 M. Kilcoyne 1 as 1 K. O’Leary 7 as 7 M. O’Rourke 6 as 7 B. Rodgers 6 as 7 P. Walshe 6 as 7 Tá rochtain ag gach comhalta Boird ar chomhairle agus ar sheirbhísí Rúnaí / Bord Bia Coistí Boird Bhuail Coiste Iniúchta an Bhoird, atá comhdhéanta de chúigear comhaltaí Boird agus comhalta seachtrach amháin le taithí cúlra airgeadais, le chéile ceithre uaire i rith 2009. Tugann sé cúnamh don bhord agus é ag déanamh iarrachta a chinntiú go dtugann an t-eolas airgeadais agus neamh-airgeadais measúnú cothromaithe ar an seasamh atá againn. Tá rochtain iomlán agus neamhtheoranta ag an Iniúchóir Inmheánach agus ag an Iniúchóir Seachtrach ar Choiste Iniúchta an Bhoird. Tionóltar seisiún faisnéisithe gach bliain chun comhaltaí Choiste Iniúchta an Bhoird agus chun an Bord a chur ar an eolas faoi fhorbairtí ábhartha a tharla le tamall beag anuas maidir le saincheisteanna Rialachais Chorparáidigh. Bhuail an Coiste Luach Saothair agus Pinsin, atá comhdhéanta de cheathrar comhaltaí den Bhord, le chéile uair amháin i rith 2008. Is é an Coiste Luach Saothair agus Pinsin, thar ceann an Bhoird, a chineann ceapachán, luach saothair agus measúnú maidir le feidhmíocht an Phríomhfheidhmeannaigh, chomh maith le pleanáil maidir leis an té a thiocfaidh i gcomharba air/ uirthi; agus a chineann leasuithe suntasacha ar shochair phinsin an Phríomhfheidhmeannaigh agus na foirne. Bhuail an Coiste Straitéise, atá comhdhéanta de thriúr comhaltaí den Bhord, le chéile trí huaire i rith 2008 fad a bhí Ráiteas Straitéise 2009-11 á fhorbairt. Níor ghá dóibh buaileadh le chéile i rith 2009. Tá ról tábhachtach ag an gCoiste Straitéise maidir le tuairimí agus moltaí faoi shaincheisteanna straitéise atá os comhair Bhord Bia a thabhairt, agus | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 43 cuireann sé lenár bpróiseas pleanála straitéise agus le forbairt an ráitis straitéise. Freagrachtaí an Bhoird Éilítear ar an mBord le hAlt 21den Acht um an mBord Bia 1994 “keep in such form and in respect of such accounting periods as may be approved by the Minister, with the consent of the Minister for Finance, all proper and usual accounts of monies received or expended by it, including an Income and Expenditure Account, a Cash Flow Statement and a Balance Sheet and, in particular, shall keep in such form as aforesaid all such special accounts as the Minister may, or at the request of the Minister for Finance shall, from time to time direct and the Board shall ensure that separate accounts shall be kept and presented to the Board by any Subsidiary Board that may be established by the Board under this Act and these accounts shall be incorporated in the general statement of account of the Board”. Agus an Bord ag ullmhú na ráitis airgeadais seo, éilítear air: 1. Polasaithe cuntasaÌochta oiriúnacha a roghnú agus iad a fheidhmiú go seasta. 2. Breithiúnais agus meastacháin a dhéanamh a bhíonn réasúnach agus stuama. 3. Na ráitis airgeadais a ullmhú ar bhonn an ghnóthais leantaigh, sin mura mbíonn sé mí-oiriúnach glacadh leis go leanfaidh an Bord ag feidhmiú. 4. A lua ar leanadh caighdeáin chuntasaíochta infheidhmithe, faoi réir ag aon imeacht ábharthach sna ráitis airgeadais a nochtadh agus a mhíniú. Tá an Bord freagrach as leabhair chuntais chuí a choinneáil a léiríonn le cruinneas réasúnach ag aon tráth staid airgeadais Bhord Bia. Tá an Bord freagrach freisin as sócmhainní na heagraíochta a chosaint agus mar sin céimeanna réasúnacha a ghlacadh le calaois agus neamhrialtachtaí eile a chosc agus a aimsiú. Dan Browne Cathaoirleach Aidan Cotter Príomhfheidhmeannach 44 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Ráiteas ar Rialú Airgeadais Inmheánach Thar ceann Bhord Bord Bia, tugaim aitheantas don fhreagracht atá orainn a chinntiú go ndéantar córas éifeachtach rialaithe airgeadais a chothabháil agus a fheidhmiú. Ní féidir leis an gcóras ach dearbhú réasúnach agus ní dearbhú críochnaitheach a chur ar fáil go ndéantar cosaint ar shócmhainní, go mbíonn idirbhearta údaraithe agus taifeadta i gceart agus go gcuirtear cosc ar earráidí ábhartha nó ar neamhrialtachtaí nó go n-aimsítear iad i dtréimhse thráthúil. Tá céimeanna glactha ag an mBord lena chinntiú go mbeidh timpeallacht rialaithe chuí i bhfeidhm trí: n Freagrachtaí agus cumhachtaí bainistíochta a shainmhíniú go soiléir. n Nósanna imeachta foirmiúla a bhunú le monatóireacht a dhéanamh ar ghníomhaíochtaí na heagraíochta agus le sócmhainní na heagraíochta a chosaint. n Cultúr cuntasachta a fhorbairt i ngach leibhéal den eagraíocht. Tá próisis bunaithe ag an mBord le rioscaí gnó a aithint agus a luacháil trí: n Nádúr, méid agus tionchar airgeadais na rioscaí atá os comhair an chomhlachta a aithint lena n-áirítear an méid agus na catagóirí a mheastar atá inghlactha. n Measúnú a dhéanamh ar an dóigh go dtarlóidh rioscaí aitheanta. n Oibriú go dlúth leis an Rialtas agus le Gníomhaireachtaí éagsúla lena chinntiú go mbeidh tuiscint shoiléir ann maidir le spriocanna Bord Bia agus tacaíocht a thabhairt do straitéisí an Bhoird chun na spriocanna sin a bhaint amach. Tá an córas rialaithe airgeadais inmheánaigh bunaithe ar chreat oibre d’eolas bainistíochta rialta, nósanna imeachta riaracháin lena n-áirítear dualgais a roinnt agus córas tairmligthe agus cuntasachta. Áirítear leis go háirithe: n Córas buiséadaithe cuimsitheach le buiséad bliantúil ar a ndéanann an Bord athbhreithniú agus comhaontú. n Athbhreithnithe rialta ag an mBord ar thuarascálacha airgeadais tréimhsiúla agus bliantúla a léiríonn feidhmíocht airgeadais in aghaidh réamhaisnéisí. n Spriocanna a shocrú chun feidhmíocht airgeadais agus feidhmíocht eile a thomhas. Tá feidhm iniúchta inmhéanaigh ó lasmuigh ag Bord Bia, a oibríonn de réir an Chóid Chreat Oibre DeaChleachtais atá leagtha amach sa Chód Cleachtais do Rialachas Chomhlachtaí Stáit. Cuirtear le hobair an iniúchta inmheánaigh trí anailís a dhéanamh ar an riosca a bhaineann leis an gcomhlacht agus bíonn pleananna iniúchta inmhéanaigh bliantúla bunaithe ar an anailís sin. Forordaíonn an Coiste Iniúchta Boird an anailís riosca agus an Plean Iniúchta Inmheánaigh agus ceadaíonn an Bord iad freisin. Soláthraíonn an tIniúchóir Inmheánach tuarascáil maidir le gníomhaíocht iniúchta inmheánaigh chuig an mBord ar a laghad gach bliain. Áirítear leis an tuarascáil sin Bord Bia tuairim an Iniúchóra Inmheánaigh ar leordhóthanacht agus éifeachtachacht an chórais rialaithe airgeadais inmheánaigh. Cuireann obair an Iniúchóra Inmheánaigh leis an monatóireacht agus an athbhreithniú a dhéanann an Bord ar éifeachtacht an chórais rialaithe airgeadais iniúchta, chomh maith leis an gCoiste Iniúchta Boird a dhéanann maoirsiú ar obair an iniúchóra inmheánaigh, bainisteoirí feidhmeannacha laistigh de Bhord Bia a bhíonn freagrach as creat oibre rialaithe airgeadais a fhorbairt agus a chothabháil agus a fhaigheann eolas ón Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste ina iniúchadh bliantúil. Dearbhaím i rith na bliana dar críoch 31 Nollaig 2009 go ndearna an Bord athbhreithniú ar éifeachtacht an chórais rialaithe airgeadais inmheánaigh. Thar ceann an Bhoird Dan Browne Cathaoirleach | Irish Food Board | Annual Report 2009 | 45 An Struchtúr Eagraíochtúil An Príomh-Bhord Cathaoirleach An Bord Feola agus Beostoic Cathaoirleach An Bord Gairneoireachta Cathaoirleach An Bord Cáilíochta Cathaoirleach An Bord Bhia na dTomhaltóirí Cathaoirleach Príomhfheidhmeannach Margaí Earnálacha Eorpach & Bia Deoch & Idirnáisiúnta Gairneoireacht 46 Cáilíocht & Seirbhísí Food Dudes Margaíochta | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Seirbhísí Cumarsáid Faisnéise Chor- Straitéiseacha paráideach Acmhainní Daonna Seirbhísí Corparáideacha & Airgeadas An Struchtúr Foirne Tá Bord Bia comhdhéanta den Bhord, ceithre Fho-Bhord, an Príomhfheidhmeannach agus den Fheidhmeannas, a sholáthraíonn réimse seirbhísí atá riachtanach chun polasaí agus cláir an Bhoird a chur i bhfeidhm. Tá an Bord comhdhéanta de Chathaoirleach agus 14 gnáthchomhalta a cheapann an tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia. Tá ceithre FhoBhord ann (Feoil agus Beostoc, Bia Tomhaltóirí, Dearbhú Cáilíochta agus Gairneoireacht) atá comhdhéanta de Chathaoirleach agus 12 gnáthchomhalta, atá ceaptha ag an mBord le toilliú an Aire. Tá Cathaoirleach gach Fho-Bhord ina chomhalta den Bhord. Tá na Coistí Boird seo a leanas i bhfeidhm: Coiste Iniúchta, Coiste Luach Saothair agus Pinsin agus Coiste Straitéise. Tá an Feidhmeannas comhdhéanta den fhoireann atá lonnaithe i gceann oifig an Bhoird agus thar lear. Príomhfheidhmeannach Aidan Cotter Margaí Michael Murphy Margaí Idirnáisiúnta James O’Donnell Cáilíocht/Food Dudes Michael Maloney Dearbhú Cáilíochta Jim O’Toole Seirbhísí Margaíochta Una Fitzgibbon Gnólachtaí Beaga Eileen Bentley Feoil Gerard Brickley Bia agus Deochanna Tomhaltóirí Tara McCarthy Gairneoireacht Mike Neary Seirbhísí Faisnéise Straitéiseacha Julian Smith Cumarsáid Chorparáideach Rosaleen O’Shaughnessy Acmhainní Daonna Susan Doyle Seirbhísí Corparáideacha Frank Lynch Airgeadas Gerry Bailey Teagmhálacha Margaí Margadh na hÉireann Teresa Brophy Amstardam Declan Fennell Dusseldorf Liam MacHale Londain Beatrice Blake Maidrid Cecilia Ruiz Milano John Keane Moscó Alla Barinova Nua Eabhrac Karen Coyle Páras Noreen Lanigan Críoch Lochlann James O’Donnell Shanghai Breiffini Kennedy Déanann Acmhainní Daonna laistigh de Bhord Bia bainistíocht agus foireann a ailíniú chun freastal ar dhúsláin áit an mhargaidh trí: n Struchtúir bhainistíochta a bheidh cuí i ndáil le haidhmeanna straitéiseacha na heagraíochta a bhunú n Córais bhainistíochta feidhmíochta cuí n Ceannaireacht, bainistíocht agus forbairt foirne n Tionscnaimh chumarsáide agus pháirtíochta rialta Bíonn an cultúr eagraíochtúil faoi threoir tosaíocht a thabhairt, aschuir a uasmhéadú agus éifeachtúlachtaí a sheachadadh go leanúnach, tríd an úsáid is fearr is féidir a bhaint as acmhainní agus córais. Cinntíonn comhrá oscailte go bhfreagraíonn acmhainní Bhord Bia i gcónaí don timpeallacht ina gcónaímid inniu, timpeallacht a bhíonn ag athrú go minic. Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 47 Comhaltaí Boird Bord Bia CATHAOIRLEACH An tUasal Dan Browne Stiúrthóir, Dawn Meats (Grannagh Ltd.) COMHALTAÍ An tUasal John Bryan Uachtarán, Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann Marian Byrne Uasal Príomhoifigeach, An Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia An tUasal Jackie Cahill Uachtarán, Cumann Soláthróirí Bainne Uachtarlainne na hÉireann An tUasal Ray Carolan Póraitheoir Eallaigh An Dr Noel Cawley Cathaoirleach, Teagasc An tUasal Frank Hayes Stiúrthóir Gnóthaí Corparáideacha, Kerry Group Plc. Athruithe le linn 2009 An tUasal Joseph Hyland Stiúrthóir Bainistíochta, Irish Country Meats An tUasal Michael Kilcoyne, Leas-Chathaoirleach, Comhlachas Tomhaltóirí na hÉireann Katherine O’Leary Uasal Feirmeoir Déiríochta, Múinteoir Eacnamaíochta Baile agus Colúnaí le Irish Farmers Journal An tUasal Mel O’Rourke An tUasal Mel O’Rourke Stiúrthóir Bainistíochta, Sylvan Ireland Athcheaptha 25 Márta PRíOMH-FHEIDHMEANNACH An tUasal Mel O’Rourke Aidan Cotter An tUasal Padraig Walshe RÚNAÍ/STIÚRTHÓIR Téarma in Éag 4 Meán Fómhair Frank Lynch An Dr Noel Cawley (athcheaptha 14 Meán Fómhair) Téarmaí in Éag 31 Eanáir Marian Byrne Uasal An tUasal Padraig Walshe, Iar-Uachtarán, Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann Marian Byrne Uasal An tUasal Vincent Cleary Stiúrthóir Bainistíochta, Glenisk Organic Ireland Athruithe le linn 2010 An Dr Paul Cusack Príomhoide, An Coláiste Gairneoireachta Taitneamhaí, Garraithe Náisiúnta na Lus Ceapaithe an 22 Eanáir 2010 An tUasal Kieran Dunne L and K Dunne Nurseries Téarmaí in Éag 14 Feabhra 2010 D’éirigh as 21 Eanáir 2010 An tUasal Padraig Walshe An tUasal John Bryan, Uachtarán, Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann An tUasal Jackie Cahill (athcheaptha 23 Márta 2010) An tUasal Frank Hayes (athcheaptha 23 Márta 2010) Bríd Rodgers Uasal Iar-Aire Talmhaíochta agus Forbartha Tuaithe, Tuaisceart Éireann 48 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Bord Bia Bord Bia na dTomhaltóirí Bord Bia An Bord Feola agus Beostoic Cathaoirleach Athruithe le linn 2009 Cathaoirleach Athruithe le linn 2009 An Dr Noel Cawley Cathaoirleach, Teagasc D’éirigh as 21 Bealtaine Anne Sawbridge Uasal, Stiúrthóir Bainistíochta, Cadburys Ireland An tUasal Ray Carolan Póraitheoir Eallaigh D’éirigh as 9 Eanáir An tUasal Michael Maguire, Iar-Chathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Muc agus Muiceola, IFA COMHALTAÍ An tUasal Michael Carey Cathaoirleach Feidhmeannach, Jacobs Fruitfield Group An tUasal Mike Doyle Bainisteoir Ginearálta, Kerry Foods An tUasal Colin Gordon Príomhfheidhmeannach, Glanbia Consumer Foods An tUasal Tom Harrington Ionadaí Pobail Paula Mee Uasal Comhairleoir Bia agus Cothaithe An tUasal Larry Murrin Stiúrthóir Bainistíochta, Dawn Farm Foods An tUasal Noel McPartland Cathaoirleach, The Food Hub An tUasal Joe O’Flynn Stiúrthóir Forbartha Margaíochta, an Bord Bainne Téarma in Éag 19 Meitheamh An tUasal Kieran Carolan, Jaguar Capital Ceapaithe 1 Deireadh Fómhair An Dr Noel Cawley (Cathaoirleach) Téarma in Éag 19 Samhain An tUasal Larry Murrin (athcheaptha 1 Nollaig) Téarma in Éag 14 Nollaig Anne Woods Uasal, Rúnaí Oinigh, Comhlachas Tomhaltóirí na hÉireann Athruithe le linn 2010 Téarma in Éag 3 Aibreán Eilis Gough Uasal, Stiúrthóir Bainistíochta, Mileeven Fine Foods COMHALTAÍ An tUasal Vincent Carton Príomhfheidhmeannach, Carton Group Ceapaithe 30 Eanáir An tUasal Tim Cullinan An tUasal Paul Clarke Feidhmeannach Náisiúnta an Ghnó Beostoic Téarmaí in Éag 19 Samhain An tUasal Michael Doran (athcheaptha 9 Nollaig) An tUasal Tim Cullinan Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Muc agus Muiceola, IFA An tUasal Martin McMahon (athcheaptha 1 Nollaig) An tUasal Michael Doran Cathaoirleach, Coiste Náisiúnta Beostoic, IFA An tUasal Tommy Fitzgibbon Uachtarán, Associated Craft Butchers of Ireland An tUasal Jim Hanley Príomhfheidhmeannach, Rosderra Irish Meats An tUasal John Horgan Stiúrthóir Bainistíochta, Kepak Group An tUasal Gerry Maguire Stiúrthóir Bainistíochta, Slaney Foods Group An tUasal Martin McMahon Cumann Soláthróirí Bainne Uachtarlainne na hÉireann An tUasal Alo Mohan Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Éanlaithe, IFA An tUasal James Murphy Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Caorach, IFA Bord Bia D’éirigh as 30 Samhain An tUasal Michael O’Connor, Cumann Próseálaithe Éanlaithe na hÉireann D’éirigh as 8 Nollaig Henry Burns, IarChathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Caorach, IFA Téarma in Éag 14 Nollaig An tUasal Jim Hanley (athcheaptha 11 Feabhra 2010) Athruithe le linn 2010 Ceapaithe 5 Eanáir An tUasal Vincent Carton, Príomhfheidhmeannach, Carton Group D’éirigh as 7 Eanáir An tUasal Ned Morrissey, IarChathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Éanlaithe, IFA Ceapaithe 21 Eanáir An tUasal Alo Mohan, Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Éanlaithe, IFA Ceapaithe 16 Márta An tUasal James Murphy, Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Caorach, IFA | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 49 Bord Bia An Bord Dearbhaithe Cáilithe Bord Bia Bord Gairneoireachta Cathaoirleach Athruithe le linn 2009 Cathaoirleach Athruithe le linn 2009 Folamh D’éirigh as 2 Meán Fómhair An tUasal Michael Cronin, An Rannán Polasaí Feola, An Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia An tUasal Kieran Dunne Naíolanna L and K Dunne Téarmaí in Éag 27 Meán Fómhair An tUasal John Cunningham Dairygold Food Products roimhe seo Téarmaí in Éag 19 Samhain Rachel Doyle Uasal Ionad Garraíodóireachta Arboretum An tUasal Michael Doran Cathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Beostoic, IFA An tUasal John O’Leary (athcheaptha 21 Eanáir) An tUasal Brendan Gleeson An Rannán Feola & Polasaí Feola, An Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia Athcheaptha 21 Eanáir An tUasal John O’Leary COMHALTAÍ An tUasal Vincent Carton Príomhfheidhmeannach, Carton Group An tUasal Dermott Jewell Príomhfheidhmeannach, Comhlachas Tomhaltóirí na hÉireann An tUasal Paul Nolan Bainisteoir Forbartha Grúpa, Dawn Group An tUasal Eamonn Howell, Bainisteoir Trádála, Musgraves Athruithe le linn 2010 Téarmaí in Éag 14 Feabhra Bríd Rodgers Uasal, Cathaoirleach D’éirigh as 16 Márta An tUasal John Bryan, Uachtarán, IFA agus IarChathaoirleach, An Coiste Náisiúnta Beostoic, IFA Ceapaithe 16 Márta An tUasal John O’Leary Leas-Uachtarán, Cumann Soláthróirí Bainne Uachtarlainne na hÉireann (ICMSA) An tUasal Michael Doran An tUasal Brendan Gleeson An tUasal Brendan Smyth Iar-Phríomh-Chomhairleoir, Glanbia An tUasal Cornelius Traas The Apple Farm An Dr Declan Troy Ceann Ionaid, An Lárionad Náisúnta Bia, Teagasc 50 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 COMHALTAÍ An tUasal Paddy Callaghan Nature’s Best Ltd. An tUasal John Hogan Saothróirí Bhaile Átha Cliath/ na Mí An tUasal Martin Jones Islandview Nurseries Caroline Keeling Uasal Saothróirí/Allmhaireoirí Keeling Fruit An tUasal Gary McCarthy Cathaoirleach, An Cumann Saothróirí Torthaí Jane McCorkell Uasal Ailtire Tírdhreacha agus Comhairleoir Gairneoireachta An tUasal Philip Moreau Glenbrook Nurseries An tUasal Ciaran O’Brien Peter O’Brien Landscapes An tUasal Eoin Reid Ionad Garraíodóireachta Fernhill Lavinia Walsh Uasal Munster Mushrooms Ltd. An tUasal Maurice Whelton Saothróir Prátaí An tUasal John Hogan An tUasal Gary McCarthy Grainne Murphy Uasal, Annaveigh Plant Ltd. Celestine Ward Uasal, Ionad Garraíodóireachta Bhéal Átha na Sluaighe Ceaptha 9 Nollaig An tUasal John Hogan (athcheaptha) An tUasal Gary McCarthy (athcheaptha) Jane McCorkell Uasal An tUasal Philip Moreau An tUasal Eoin Reid Lavinia Walsh Uasal Ráitis Airgeadais 2009 Ár gCuntais 52 Tuarascáil an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste 54 Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta 56 Cuntas Ioncaim agus Caiteachais 57 Ráiteas ar Ghnóthachain agus Caillteanais Iomlána Aitheanta 58 Clár Comhardaithe 59 Ráiteas faoi Shreabhadh Airgid 60 Nótaí mar Chuid de na Ráitis Airgeadais Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 51 TUARASCÁIL AN ARD-REACHTAIRE CUNTAS AGUS CISTE le cur i láthair Thithe an Oireachtais Tá iniúchadh déanta agam ar ráitis airgeadais An Bord Bia don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2009 faoi Acht um an mBord Bia 1994. Tá na ráitis airgeadais a ullmhaíodh faoi na beartais chuntasaíochta arna leagan amach sna ráitis, comhdhéanta de Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta, Cuntas Ioncaim agus Caiteachais, Ráiteas Gnóthachain agus Caillteanais Aitheanta Iomlán, Clár Comhardaithe, Ráiteas faoi Shreabhadh Airgid agus na nótaí gaolmhara. Freagrachtaí an Bhoird agus an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste faoi Seach. Tá Bord Bia freagrach as na ráitis airgeadais a ullmhú de réir an Acht um an mBord Bia 1994 agus as rialtacht na n-idirbheart a chinntiú. Ullmhaíonn an Bord Bia na ráitis airgeadais de réir chleachtais chuntasaíochta a nglactar go gineáralta leo in Éirinn. Tá freagrachtaí cuntasaíochta Chomhaltaí an Bhoird leagtha amach sa Ráiteas Corparáideach. Is í an fhreagracht atá orm iniúchóireacht a dhéanamh ar na ráitis airgeadais de réir cheanglais dlí agus rialála iomchuí agus de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta maidir le hIniúchóireacht (An Ríocht Aontaithe agus Éire). Tuairiscím mo thuairim maidir le cibé an dtugann na ráitis airgeadais chomhdhlúite léargas fíor agus cothrom, de réir chleachtais chuntasaíochta a nglactar go gineáralta leo in Éirinn. Tuairiscím freisin ar coinníodh leabhair chuntais chuí i mo thuairim nó nár coinníodh. Chomh maith leis sin, sonraím cibé an bhfuil na ráitis airgeadais ag aontú leis na leabhair chuntais nó nach bhfuil. Tuairiscím ar aon chás ábhartha nár feidhmíodh suimeanna airgid chun na gcríoch a bhí beartaithe nó sa chás nach leanann na hidirbhearta do na húdaráis a rialaíonn iad. Tuairiscím freisin más rud é nach bhfuair mé an fhaisnéis agus na sainmhínithe go léir a bhfuil gá leo chun críche m’iniúchta. Scrúdaím an ráiteas maidir le Rialú Inmheánach Airgeadais le féachaint an léirítear ann gur chomhlíon an Bord an Cód Cleachtais maidir le Rialachas Comhlachtaí Stáit agus tuairiscím ar aon chás ábhartha nach ndéanann sé amhlaidh, nó más rud é go bhfuil an ráiteas míthreorach nó nach dtagann sé le faisnéis eile atá ar eolas agam de bharr na ráitis airgeadais a bheith iniúchta agam. Ní cheanglaítear orm a bhreithniú cibé an gclúdaíonn an ráiteas maidir le Rialú Inmheánach Airgeadais gach priacal agus rialú airgeadais, ná teacht ar thuairim maidir le héifeachtacht na nósanna imeachta maidir le priacail agus rialú. Léim faisnéis eile atá sa Tuarascáil Bhliantúil agus breithním cibé an dtagann sé leis na ráitis airgeadais iniúchta. Breithním na himpleachtaí do mo thuarascáil má thagaim ar an eolas faoi aon rud atá, de réir cosúlachta, ina mhíráiteas nó ina neamhréireacht ábhartha leis na ráitis airgeadais. 52 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Bunús leis an Tuairim Iniúchóireachta Ag cleachtadh mo fheidhme mar Ard-reachtaire Cuntas agus Ciste, thug me faoi scrúdú ar na cuntais i gcomhréir leis na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Iniúchadh (RA agus Éire) a d’eisigh an Bord um Chleachtais Iniúchta agus trí thagairt a dhéanamh do na breathnuithe speisialta a bhaineann le heagraíochtaí Stáit maidir le hiad a bhainistiú agus a fheidhmiú. Déantar scrúdú mar chuid den iniúchadh, ar bhonn tástála, ar fhianaise a bhaineann le méideanna agus faisnéis a nochtaítear agus rialtacht na n-idirbheart airgeadais a chuirtear san áireamh sna ráitis airgeadais. Chomh maith leis sin, cuimsíonn an t-iniúchadh measúnacht ar na meastacháin agus ar na breitheanna suntasacha a rinneadh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú, agus measúnacht le féachaint an n-oireann na beartais chuntasaíochta don bhail atá ar chúrsaí Bhord Bia, agus ar feidhmíodh na beartais sin ar bhealach leanúnach agus ar foilsíodh iad ar bhealach sásúil. Phleanáil mé agus rinne mé m’iniúchadh sa chaoi is go bhfaighinn an fhaisnéis agus na mínithe ar fad a mheas mé a bheith riachtanach ionas go mbeadh dóthain fianaise agam a d’fhágfadh cinnteacht réasúnach ann go bhfuil na ráitis airgeadais saor ó mhíráiteas ábhartha, cibé acu calaois nó neamhrialtacht eile nó earráid is cúis leis sin. I dteacht ar mo thuairim, rinne mé meastóireacht ar a shásúla is a cuireadh faisnéis i láthair sna ráitis airgeadais san iomlán freisin. Tuairim Is é mo thuairim go dtugann na ráitis airgeadais léargas fíorcheart, de réir chleachtais chuntasaíochta a nglactar go gineáralta leo in Éirinn, ar riocht ghnóthaí an Bhoird ag 31 Nollaig 2009 agus ar a ioncam agus ar a chaiteachas don bhliain dar críoch sin. Is é mo thuairim gur choinnigh An Bord Bia leabhair chuntais chuí. Tá na ráitis airgeadais ag teacht leis na leabhair chuntais. John Buckley Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste 12 Samhain 2010 Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 53 RÁITEAS AR BHEARTAIS CHUNTASAÍOCHTA (a) An Bonn Cuntasaíochta: Tá na ráitis airgeadais seo ullmhaithe faoin modh fabhraithe cuntasaíochta seachas mar atá léirithe thíos, agus de réir prionsabail chuntasaíochta a bhíonn glactha go ginearálta faoin gcoinbhinsiún costais stairiúil. Glactar le Caighdeáin Tuairiscithe Airgeadais a mholann na comhlachtaí cuntasaíochta de réir mar a thagann siad i bhfeidhm. Is é an Euro an t-aonad airgeadra. (b) Cuntais a choimeád: Boird Fochuideachta: Faoi théarmaí an Achta um an mBord Bia, 1994, faigheann an Bord cúnamh ó cheithre Bhord Fochuideachta i ndáil le Feoil agus Beostoc, Bia Tomhaltóirí agus Comhábhair agus Gairneoireacht. Ta an t-ioncam agus an caiteachas ar fad maidir leis na Boird Fhochuideachta sin léirithe sna ráitis airgeadais seo. bhfuiltear ag súil leo i bhFéichiúnaithe nó i gCreidiúnaithe mar is cuí. Léiríonn ioncam a thagann as aisghabháil CBL thar lear faoin 8ú treoir ón AE na fáltais iarbhír on bhfoinse sin sa tréimhse. (d) Sócmhainní Seasta agus Dímheas: Léirítear sócmhainní seasta ag costas lúide dímheas carntha. Ríomhtar dímheas chun an costas bunaidh lúide luach iarmharach measta shócmhainní inláimhsithe a dhíscríobh ar bhunús na líne dírí ag na rátaí bliantúla seo a leanas: Feabhsúcháin Léasachta 10%, 6.67% Troscán agus Feistis 12.5% Trealamh Oifige Trealamh Ríomhaireachta 20% 331⁄3% Cuideachta Fochuideachta: Mótarfheithiclí Feidhmíonn an Bord fochuideachta atá in úinéireacht iomlán ach nach mbíonn ag trádáil. De bharr nádúr na cuideachta, ní bhreithnítear sin a bheith cuí ráitis airgeadais chomhdhlúite a ullmhú. (e) Airgead Margaíochta: (c) Ioncam: Seasann an t-ioncam a léirítear sna ráitis airgeadais faoi Dheontais i gCabhair Oireachtais na fáltais iarbhír ón bhfoinse seo sa tréimhse. Scaoiltear an t-ioncam ón gCiste Speisialta Dhearbhú Cáilíochta, ó leathadh amach an chláir Food Dude go náisiúnta, ó na cláir “Food Dude” agus Bláthadóireachta an AE agus ó Mhaoiniú Speisialta do Chur Chun Cinn Bia chuig na coimisinéirí ioncaim ag teacht le caiteachas gaolmhar agus áirítear aon iarmhéideanna nach 54 20% Déantar caiteachas faoin gceannteideal seo a chuntasú ar bhonn na n-íocaíochtaí iarbhír a rinneadh. (f) Pinsin: Tá dhá scéim aoisliúntas i bhfeidhm laistigh de Bhord Bia. Is scéim mhaoinithe í príomhscéim Bhord Bia. Faoin Acht um Bearta Airgeadais (Forálacha Ilghnéitheacha), 2009, aistríodh sócmhainní na scéime chuig an gCúlchiste Náisiúnta Pinsean le héifeacht ón 31ú Nollaig 2009. Tá an scéim fós ann do chomhaltaí a bhí ann cheana féin. Ón gcéad lá d’Eanáir 2010, beidh an maoiniú chun freastal ar na híocaíochtaí sin sa scéim seo á chur ar fáil tríd an Deontas i gCabhair Oireachtais bliantúil. | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Feidhmítear scéim pinsin sochair sainithe neamhranníocach agus scéim leanaí agus céilí ranníocach maidir le fostaithe Bhord Glas mar a bhí ann, ar bhunús riaracháin ag feitheamh údarú na scéimeanna ag an Aire Airgeadais. Faoi fhorálacha an Achta um an mBord Bia (leasú), 2004, aistríodh gach duine d’fhoireann an Bhoird Glas mar a bhí ann, chuig Bord Bia le héifeacht ón 1 Iúil 2004. D’fhoráil an tAcht freisin gur chóir dliteanas do shochair pinsin a dheonadh chuig gach duine den fhoireann a bhí ag Bord Glas a aistriú chuig Bord Bia ar théarmaí agus coinníollacha nach bhfuil níos fabhraí ná iad sin a bhí infheidhme roimh an aistriú. Léiríonn costais phinsin sochair phinsin a thuileann fostaithe sa bhliain. Aithnítear méid a chomhfhreagraíonn don mhuirear phinsin mar ioncam sa mhéid is gur féidir é a aisghabháil agus déantar é a fhritháireamh le deontas i gcabhair a fuarthas sa bhliain sin chun íocaíochtaí pinsin a íoc. Léirítear gnóthachain nó caillteanas achtúireacha ar dhliteanas scéime sa ráiteas do Ghnóthachain agus Caillteanais Iomlána Aitheanta agus aithnítear coigeartú comhfhreagrach sa mhéid inaisghabhála ón Roinn Fiontar, Trádála agus Fostaíochta. Léiríonn dliteanais phinsin luach reatha íocaíochtaí pinsin amach anseo atá tuillte ag an bhfoireann go dtí seo. Léiríonn maoiniú pinsin iarchurtha an tsócmhainn chomhfhreagrach atá le hinaisghabháil i dtréimhsí amach anseo ón Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia. (g) Sócmhainní ar Léas: Áirítear sócmhainní a choimeádtar faoi shocruithe léasachta a aistríonn formhór na rioscaí agus na luachanna saothair úinéireachta (léasanna airgeadais) chuig Bord Bia sa chlár comhordaithe mar shócmhainní dochta inláimhsithe ag costas lúide dímheas carntha agus is ionann an ghnéchaipitil do chíosanna amach anseo mar dhliteanas. Muirearaítear an ghné ioncaim chuig an gCuntas Ioncaim agus Caiteachas thar tréimhse an léasa i gcomhréir le hiarmhéid na n-aisíocaíochtaí caipitil. Muirearaítear cíosanna i ndáil le léasanna oibríochta chuig an gCuntas Ioncaim agus Caiteachas de réir mar a thabhaítear. (h) Sócmhainní Inláimhsithe: Maoinítear sócmhainní inláimhsithe as ioncam. Déantar soláthar sa chuntas ioncaim agus caiteachais d’aistriú chuig an gCuntas Caipitil ar mhéideanna a bhíonn leithroinnte do chríocha caipitil mar sin lúide creidmheasanna chuig ioncam thar saolré na sócmhainní gaolmhara. (j) Soláthar do dhrochfhiacha agus d’fhiacha amhrasacha: Díscríobhtar drochfhiacha atá ar eolas agus déantar soláthar sonrach d’aon mhéideanna a gceaptar go mbeadh a mbailiú amhrasach. (k) Airgeadra Coigríche: Aistrítear airgeadra coigríche a bhíonn i bhfeidhm ag dáta an chláir chomhardaithe. (l) Cánachas: Tá soláthar déanta i ndáil le gach dliteanas CBL agus ranníoca ÁSPC mhuintir na hÉireann a bhfuil baint acu le hoifigí thar lear. (m) Cuntas Caipitil: Déantar gné dheontas caipitil den Deontas i gCabhair Oireachtais a fuair Bord Bia a chur chun sochair an Chuntais Caipitil mar atá leagtha amach i Nóta 2, agus aistrítear sin chuig an gCuntas Ioncaim agus Caiteachais thar saol úsáideach measta na sócmhainní lena mbaineann siad ag teacht le dímheas sócmhainní. (i) Stoic: Luaitear stoic pháipéarachais ag costas. Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 55 CUNTAS IONCAIM AGUS CAITEACHAIS don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2009 2009 €’000 2008 €’000 1a 28,221 26,851 Leathadh amach náisiúnta Food Dude 1b 2,132 3,700 Scéimeanna Dhearbhú Cáilíochta: Maoiniú Speisialta 1c 3,570 3,900 Maoiniú speisialta do chur chun cinn Bia 1d 104 387 Tobhach Reachtúil 1e 4,972 4,957 Ioncam Tionscadail agus eile 1f 4,495 3,769 192 (57) 43,686 43,507 83 126 43,769 43,633 22,540 21,966 Leathadh amach náisiúnta Food Dude 2,132 3,700 Scéimeanna Dhearbhú Cáilíochta 3,570 3,900 Nótaí Ioncam Deontas i gCabhair Oireachtais Oireachtas - Maoiniú Eile: Glanmhaoiniú iarchurtha do phinsin Aistriú ón gCuntas Caipitil 15b 2 Ioncam Iomlán Caiteachas Margaíocht agus Caiteachas Chur Chun Cinn 3 Airgead Margaíochta 4 629 555 Pá 5 9,943 9,187 Caiteachas Oibríochta 6 3,606 4,508 42,420 43,816 1,349 (183) 67 250 1,416 67 Caiteachas Iomlán Barrachas/(Easnamh) don bhliain Iarmhéid amhail an 1 Eanáir Iarmhéid amhail an 31 Nollaig Baineann na torthaí don bhliain le hoibríochtaí leanúnacha. Tá an Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta agus Nótaí 1 go 18 mar chuid de na ráitis airgeadais seo. Dan BrowneAidan Cotter Cathaoirleach Príomhfheidhmeannach 56 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 RÁITEAS AR GHNÓTHACHAIN AGUS AR CHAILLTEANAIS IOMLÁNA AITHEANTA don bliain dar críoch 31 Eanáir 2009 Nótaí Barrachas/(Easnamh) don bhliain 2009 €’000 2008 €’000 1,349 (183) Gnóthachan/(Caillteanas) Achtúireach ar Dhliteanais Phinsin 15a 1,590 (5,972) Coigeartú ar Mhaoiniú Pinsin Iarchurtha 15a (1,590) 5,972 Aistriú Sócmhainní chuig an gCúlchiste Náisiúnta Pinsean 15b (15,641) - Ardú ar Mhaoiniú Pinsin Iarchurtha 15b 15,641 - 1,349 Gnóthachain agus Caillteanais Iomlána don Bhliain (183) Tá an Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta agus Nótaí 1 go 18 mar chuid de na ráitis airgeadais seo. Dan BrowneAidan Cotter Cathaoirleach Príomhfheidhmeannach Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 57 CLÁR COMHARDAITHE Amhail an 31 Nollaig 2009 Nótaí 2009 €’000 2008 €’000 Sócmhainní Fostaithe Sócmhainní Seasta Sócmhainní Inláimhsithe 7 424 507 Sócmhainní Airgeadais 8 8 8 432 515 11 11 1,445 1,567 8,989 8,151 10,445 9,729 8,398 8,978 2,047 751 639 692 Glansócmhainní Reatha lúide Dliteanais 1,408 59 Sócmhainní Iomlána lúide Dliteanais roimh Pinsin 1,840 574 Sócmhainní Reatha Stoic Feichiúnaithe 9 Airgid tirim sa bhanc agus ar láimh Creidiúnaithe (méideanna a bheidh dlite laistigh de bhliain amháin) 10 Glan-Sócmhainní Reatha Creidiúnaithe (méideanna a bheidh dlite tar éis níos mó na bliain amháin) Soláthairtí le haghaidh dliteanas agus muirear 12 Maoiniú Pinsin Iarchurtha 15b 23,169 8,925 Dliteanais Phinsin 15b (23,169) (8,925) Sócmhainní Iomlána lúide Dliteanais Reatha 1,840 574 424 507 1,416 67 1,840 574 Maoinithe ag Capiteal and cúlchistí Cuntas Caipitil 2 Cuntas Ioncaim agus Caiteachais Tá an Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta agus Nótaí 1 go 18 mar chuid de na ráitis airgeadais seo. Dan BrowneAidan Cotter Cathaoirleach Príomhfheidhmeannach 58 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID don bhliain dar críoch 31 Nollaig 2009 2009 €’000 2008 €’000 1,349 (183) Réiteach Barrachais/(Easnaimh) chuig insreabhadh glan airgid ó ghníomhaíochtaí oibríochta: Barrachas/(Caillteanas) don bhliain (119) (300) Dímheas 185 191 Aistriú Chuntas Caipitil (83) (126) Glan-ús Infhaighte 21 8 122 30 (Laghdú)/Méadú i gcreidiúnaithe (837) 161 (Laghdú)/méadú i gcáin agus ÁSPC (152) 169 Caillteanas ar dhiúscairt sócmhainní seasta Méadú ar stoic Méadú i bhfabhruithe agus ioncam iarchurtha 409 Laghdú ar Sholáthairtí do Dhliteanais agus do mhuirir (53) (251) Glan-Insreabhadh airgid ó ghníomhaíochtaí oibríochta 842 740 842 740 Ús bainc faighte 119 300 Glan insreabhadh do chistí reatha 961 1,040 1,041 Ráiteas Faoi Shreabhadh Airgid Glan-Insreabhadh airgid ó ghníomhaíochtaí oibríochta Aischuir ar infheistíocht agus seirbhísiú airgeadais: Caiteachas Capitil (123) (73) 838 967 838 967 Glan-chistí amhail an 1 Eanáir 8,151 7,184 Glan-chistí amhail an 31 Nollaig 8,989 8,151 Íocaíochtaí chun sócmhainní inláimhsithe a fháil Méadú in Airgead tirim Réiteach i nGlan-sreabhadh airgid chuig gluaiseacht cistí Méadú in Airgead tirim Tá an Ráiteas ar Bheartais Chuntasaíochta agus Nótaí 1 go 18 mar chuid de na ráitis airgeadais seo. Dan BrowneAidan Cotter Cathaoirleach Príomhfheidhmeannach Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 59 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 1.Ioncam (a) Iniata sa Deontas Oireachtais i gcabhair tá €5,635,000 atá curtha ar fáil do Bhord Bia faoi Fho-Chlár margaíochta de chuid Chlár Oibríochta na hEarnála Leiriúcháin den Phlean Forbartha Naisiúnta 2007-2013 (b) Tagann na méideanna atá san áireamh faoin teideal Leathadh Amach Náisiúnta Food Dude a thagann go €2,131,732 chun cinn i leith maoinithe atá curtha ar fáil ag an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia chun costais maidir le leathadh amach an chláir Food Dude ar bhonn náisiúnta a chlúdach. (c) Tagann na méideanna atá san áireamh faoin teideal Ciste Speisialta Dhearbhú Cailíochta mairteola a thagann go €3,570,115 chun cinn i leith maoinithe atá curtha ar fáil ag an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia chun costais cigireachtaí neamhspléach ar an bhfeirm agus próisis deimhnithe a bhaineann leo faoi Scéim Dearbhaithe Cáilíochta Bhord Bia a chlúdach. (d) Tagann na méideanna atá san áireamh faoi Mhaoiniú Speisialta do Chur Chun Cinn Bia chun cinn i leith maoinithe atá curtha ar fáil ag an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia i leith na gclár seo a leanas: Beef Expo Ireland 2009 €’000 2008 €’000 (29) 387 Aonach Trádála Biofach Organis 68 Cur chun cinn - Mairteoil Muiceoil Scairteach-An Áis 65 104 387 (e) Soláthraíonn an tAcht um an mBord Bia, 1994, íocaíocht don bhord i gcomhair tobhach in aghaidh gach beostoc easpórtáilte nó maraithe. Faoi alt 37 den Acht, socraíodh na rátaí ag €1.90 i gcomhair eallach, 25c i gcomhair caorach agus 25c in aghaidh muca. (f) San áireamh in ioncam tionscadail agus eile tá ranníocaíochtaí tionscail i leith taillí chur chun cinn, aonaigh trádála, seirbhísí eolais, seimináir agus comhdhálacha. San áireamh freisin tá ús infhaighte de €119,241 (2008: €300,047). 2. Cuntas Caipitil 2009 €’000 2008 €’000 Iarmhéid amhail an 1 Eanáir 507 633 An méid caipitlithe i leith sócmhainní inláimhsithe ceannaithe 123 73 An méid scaoilte ar dhiúscairt sócmhainní inláimhsithe (21) (8) (185) (191) Aistriú glan chuig an gCuntas Ioncaim agus Caiteachais (83) (126) Iarmhéid amhail an 31 Nollaig 424 507 Amúchadh ag teacht le dímheas sócmhainní 60 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 3. Caiteachas Margaíochta agus Chur Chun Cinn 2009 €’000 2008 €’000 Imeachtaí Chur Chun Cinn 5,529 4,661 Forbairt margaíochta 4,341 5,342 Aonaigh Trádála agus Taispeántais 4,520 3,101 Seirbhísí eolais – Taighde 2,688 2,037 Eolas –Seirbhísí eile 648 1,320 Dearbhú Cáilíochta 1,168 1,075 Forbairt Trádála 2,994 3,406 72 1,024 580 - 22,540 21,966 2009 €’000 2008 €’000 621 479 Clár Tacaíochta Feabhsúcháin Mhargaíochta 5 26 Clár Rannpháirtíochta Margaíochta 3 41 Clár Tacaíochta Gnó - 9 629 555 2009 €’000 2008 €’000 Margaíocht agus Cur Chun Cinn 8,322 7,668 Riarachán 1,621 1,519 9,943 9,187 8,096 7,694 594 589 1,253 904 9,943 9,187 Seirbhísí Cliaint eile Fellowship Plus 4.Airgead Margaíochta Clár Tacaíochta Margaíochta 5. Pá Tá costais phá comhdhéanta de: Pá agus tuarastail Costais leasa shóisialaigh Costais Phinsin (Nóta 15c) Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 61 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 5. Pá (ar lean) Seo a leanas luach saothair an Phríomhfheidhmeannaigh atá iniata sna costais phá thuas: 2009 €’000 Tuarastal Pá de réir Feidhmíochta Carr Cuideachta sochair comhchineála Iomlán 166,865 6,096 172,961 Ina theannta sin, is comhalta de Scéim Aoisliúntais Bhord Bia é an Príomhfheidhmeannach agus tá teidlíochtaí pinsin aige nach dtéann thar na gnáth teidlíochtaí atá i scéim aoisliúntais shochair shainithe de mhúnla na h-earnála poiblí. Ba é an líon iomlán a bhí fostaithe (lena n-áirítear daoine páirtaimseartha) ar an 31 Nollaig 2009 ná 104 (2008: 96). Tá costas fostaithe páirtaimseartha áirithe de luach €90,757 (2008: €229,882) san áireamh i gCaiteachas Margaíochta agus Chur Chun Cinn. Asbaineadh €424,948 san iomlán ó fhostaithe trí thobhach pinsin agus íocadh é chuig an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia. 6. Caiteachas Oibríochta Costais ghinearálta chomhaltaí an Bhoird agus an Fho-Bhoird Cíos, rátaí agus árachas Costais Teileachumarsáide Caiteachas Ginearálta Gnó Táillí iniúchta Dímheas (Nóta 7) caillteanas ar dhiúscairt sócmhainní inláimhsithe 62 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 2009 €’000 2008 €’000 431 559 1,282 1,324 197 227 1,485 2,174 25 25 185 191 1 8 3,606 4,508 6. Caiteachas Oibríochta (ar lean) Tá na táillí a íocadh le comhaltaí Boird i leith 2009 agus atá iniata sna hiomláin thuas leagtha amach thíos: € Mr. D. Browne 22,300 Mr. J. Cahill 13,008 Mr. R. Carolan 13,008 Dr. N. Cawley 12,749 Mr. V. Cleary 13,008 Mr. K. Dunne 13,008 Mr. F. Hayes 13,008 Mr. J. Hyland 13,008 Mr. M. Kilcoyne 595 Ms. K. O'Leary 13,008 Mr. M. O'Rourke 11,052 Ms. B. Rodgers 13,008 Mr. P. Walshe 11,052 Iomlán 161,812 Táillí taistil agus cothabhála a íocadh le comhaltaí Boird 18,895 7.Sócmhainní Seasta Inláimhsithe Feabhsúcháin ar Mhaoin Léasach Troscán agus fearais Trealamh Ríomhaireachta Trealamh oifige Mótarfheithiclí Iomlán €’000 €’000 €’000 €’000 €’000 €’000 1,667 667 459 473 53 3,319 37 14 68 4 - 123 (6) (46) (105) (53) (210) 1,704 675 481 372 - 3,232 1,368 593 378 433 40 2,812 98 20 57 6 4 185 (6) (40) (99) (44) (189) 1,466 607 395 340 - 2,808 Ag 31 Nollaig 2009 238 68 86 32 - 424 Ag 31 Nollaig 2008 299 75 81 40 13 507 Costas Ag 1 Eanáir 2009 Breisithe sa bhliain Diúscairtí Ag 31 Nollaig 2009 Dímheas Ag 1 Eanáir 2009 Muirir sa bhliain Diúscairtí Ag 31 Nollaig 2009 Glan-luach de réir na leabhar Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 63 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 8.Sócmhainní Dochta Airgeadais Tá Bord Bia na hÉireann (An Bord Bia) France SARL faoi lánúinéireacht ag An Bord Bia. Ní dhéanann an chuideachta trádáil. Tógann sé maoine ar cíos ar son Bhord Bia agus tá na costais seo léirithe sna ráitis airgeadais seo. 9. Féichiúnaithe 2009 €’000 2008 €’000 1,728 1,432 Suimeanna dlite laistigh de bhliain amháin: Féichiúnaithe Trádála Lúide: Soláthar do dhrochfhiacha (488) 1,214 944 231 623 1,445 1,567 2009 €’000 2008 €’000 2,337 3,174 Cánachas agus leas sóisialach (Nóta 11) 246 274 Cáin siarchoinneála 432 556 4,722 4,488 661 486 8,398 8,978 2009 €’000 2008 €’000 166 201 80 73 246 274 Réamhíocaíochtaí agus ioncam fabhraithe 10. (514) Creidiúnaithe (méideanna a bheidh dlite laistigh de bhliain amháin) Creidiúnaithe trádála Fabhruithe Ioncam Iarchurtha 11. Cánachas agus Leas Sóisialach Tá creidiúnaithe cánachais agus leas shóisialaigh comhdhéanta díobh seo a leanas: Cáin Ioncaim Á.S.P.C. Níl an Bord Bia faoi dhliteanas ag cánacha corparáideacha in Éirinn ná i dtíortha ina mbíonn sé ag feidhmiú toisc gur Comhlacht Stát-Tionscanta Neamhthráchtála é Tá sé faoi dhliteanas ag cánacha fostóra in Éirinn agus comhlíonann sé na hoibleagáidí siarchoinneála, tuarascála agus íocaíochta i ngach tír ina bhfeidhmíonn sé 64 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 12.Soláthairtí le haghaidh dliteanais agus muirear Amhail an 1 Eanáir 2009 Soláthairtí i rith na bliana Cáin Bhreisluacha 152 Soláthar do Throchlú 540 43 692 43 Scaoilte i rith na bliana Amhail an 31 Nollaig 2009 (96) 56 583 (96) 639 Baineann an soláthar i leith Cáin Bhreisluacha le coigeartuithe ar suimeanna a aisghabhadh ó dhlínsí thar lear sna blianta roimhe. Tá an soláthar do Throchlú comhdhéanta de chostas measta na maoine léasachta a athshuímh de réir oibleagáidí faoi léasanna oibríochta. 13. Tiomantais (a) Tiomantais Chaipitil Níl aon tiomantais chaipitil ag Bord Bia ag deireadh na bliana. (b) Tiomantais Airgeadais Ní raibh aon tiomantais i leith Cláir Airgid Margaíochta ag deireadh na bliana. (c) Léasanna Oibríochta Tá léasanna Oibríochta comhdhéanta de léasanna áitribh. Tagann tiomantais léasachta atá iníoctha sa dhá mhí dhéag amach romhainn go dtí €395,999 comhdhéanta mar a leanas: € Iníoctha ar léasanna ina rachaidh an tiomantas in éag: Laistigh de bhliain amháin 188,314 Idir dhá bhliain agus cúig bhliana 22,000 Sé bliana agus níos mó 185,685 395,999 14.Dliteanais Theagmhasacha Tá dliteanais theagmhasacha ann i leith suimeanna atá ceadaithe ach atá neamhéilithe ag deireadh na bliana faoi théarmaí na gClár Airgid Margaíochta a leanas atá á bhfeidhmiú ag Bord Bia mar a leanas: 2009 €’000 2008 €’000 963 879 Clár Tacaíochta Feabhsúcháin Margaíochta - 51 Clár Rannpháirtíochta Margaíochta - 62 Clár Tacaíochta Gnó - 12 963 1,004 Clár Tacaíochta Margaíochta Measann bainistíocht go mbeidh na dliteanais teagmhasacha faoin teideal seo réitithe laistigh de bhliain amháin. Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 65 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 15.Aoisliúntas 2009 Iomlán €’000 2008 NeamhMaoinithe mhaoinithe €’000 €’000 Iomlán €’000 NeamhMaoinithe mhaoinithe €’000 €’000 a i) Costais Phinsin Costas Seirbhíse Reatha Costas Úis Aischur ionchais ar shócmhainní scéime 785 737 48 860 811 49 1,231 1,140 91 1,166 1,075 91 - (1,122) (1,122) - 139 904 764 140 (763) 1,253 Iomlán (763) 1,114 a ii) Anailís ar mhéid aitheanta sa Ráiteas Gnóthachain agus Caillteanais Aitheanta Iomlán Taithí gnóthachain agus (caillteanais) Athruithe ar bhonn tuisceana 3,060 2,966 94 (7,605) (7,526) (79) (1,470) (1,241) (229) 1,633 1,465 168 1,590 1,725 (135) (5,972) (6,061) 89 23,169 21,348 1,821 21,732 20,120 1,612 - - - 12,807 12,807 - b i) Glan-Dliteanais Phinsin Luach láithreach oibleagáidí na scéime Luach cóir shócmhainní na scéime Glan Dliteanas Sócmhainn Mhaoinithe Iarchurtha (23,169) (21,348) (1,821) (8,925) (7,313) (1,612) 23,169 21,348 1,821 8,925 7,313 1,612 Sócmhainn Mhaoinithe Iarchurtha Aithníonn Bord Bia na suimeanna sin mar shócmhainn do dhliteanas iarchurtha neamhmhaoinithe do phinsin ar bhonn tacair na mbonn tuisceana atá mionsonraithe thíos agus roinnt imeachtaí a tharla san am atá caite. Áirítear ar na himeachtaí sin an bonn reachtúil chun scéimeanna aoisliúntais a bhunú, agus an polasaí agus an cleachtas atá i bhfeidhm faoi láthair i ndáil le pinsin na seirbhíse poiblí a mhaoiniú, lena n-áirítear ranníoca ó fhostaithe agus an próiseas meastachán bliantúil. Níl aon fhianaise ag Bord Bia nach leanfaidh an polasaí maoinithe chun suimeanna den sórt sin a íoc i ndáil le cleachtas reatha. Faoi Acht um Bearta Airgeadais (Forálacha Ilghnéitheacha) 2009, aistríodh sócmhainní Scéimeanna Aoisliúntais Bhord Bia chuig an gCúlchiste Náisiúnta Pinsean le héifeacht ón 31 Nollaig 2009. Leanfaidh na scéimeanna pinsean a bhaineann leis na cistí sin i bhfeidhm do chomhaltaí atá ann cheana féin gan aon tionchar ar shochair nó ar sholáthairtí do chomhaltaí. Íocfar gach costas pinsean amach anseo trí Dheontas Oireachtais i gcabhair. Is í éifeacht an idirbheartaithe seo ná an dliteanas pinsin a aithníonn Bord Bia a mhéadú €15,641,000 agus an méid a féidir a haisghabhail ó Dheontas Oireachtas i gcabhair a mheadú an méid céanna. Tá an dá shuim tuairiscithe sa Ráiteas ar Ghnóthachain agus Caillteanais Iomlána Aitheanta. 66 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 15.Aoisliúntas (ar lean) 2009 Iomlán €’000 2008 NeamhMaoinithe mhaoinithe €’000 €’000 Iomlán €’000 NeamhMaoinithe mhaoinithe €’000 €’000 b ii) Luach láithreach oibleagáidí na scéime Luach láithreach oibleagáidí na scéime ag tús na bliana Costas Seirbhíse Reatha Costas Úis 21,732 20,120 1,612 20,380 18,756 1,624 785 737 48 860 811 49 1,231 1,140 91 1,166 1,075 91 (Gnóthachan)/caillteanas achtúireach (350) (486) 136 (713) (625) (88) Sochair agus ranníocaíochtaí pinsean íoctha (229) (163) (66) 39 103 (64) Luach láithreach oibleagáidí na scéime ag deireadh na bliana 23,169 21,348 1,821 21,732 20,120 1,612 12,807 12,807 - 17,367 17,367 - 763 763 - 1,122 1,122 - 1,239 1,239 - (6,685) (6,685) - Ranníoca ón fhostóir 995 995 - 900 900 - Ranníocaíochtaí Comhaltaí 418 418 - 363 363 - (581) (581) - (260) (260) - (15,641) (15,641) - - - - - 12,807 12,807 - 139 904 764 140 (995) (66) (961) (897) (64) 119 73 (57) (133) 76 b iii) Athruithe i sócmhainní scéime Luach cóir shócmhainní na scéime ag tús na bliana Aischur ionchais ar shócmhainní scéime Gnóthachan/(caillteanas) Achtúireach sochair Íoctha Aistriú Sócmhainní chuig an gCúlchiste Pinsean Náisiúnta (Nóta 15b i) Luach cóir shócmhainní na scéime ag deireadh na bliana - - b iv) Glan-mhaoiniú Iarchurtha do Phinsin sa Bhliain Maoiniú inaisghabhála i ndáil le costais phinsin na bliana reatha Deontas Oireachtais i gcabhair i bhfeidhm le ranníoca pinsean pá agus sochair pinsin 1,253 (1,061) 192 1,114 Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 67 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 15.Aoisliúntas (ar lean) c) Cur síos ar scéimeanna agus bonn tuisceana achtúire Feidhmíonn an bord dhá scéim aoisliúntais sochair sainmhínithe d’fhostaithe áirithe incháilithe. 1) Tá céad faighte ón Aire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia agus ón Aire Airgeadais do phríomh scéim Bhord Bia. Go dtí 31 Nollaig 2009, bhí ranníocaíochtaí fostaithe agus Bord Bia íoctha isteach i gciste a bhainistíonn iontaobhaithe. Mar atá sonraithe faoi nóta 15b i) thuas, aistríodh sócmhainní na scéime chuig an gCúlchiste Pinsean Naisiúnta le héifeacht ó 31 Nollaig 2009. 2) Scéim Bhord Glas mar a bhí. Tá sé seo comhdhéanta de scéim shochair shainithe neamhranníocaíoch agus scéim leanaí agus ceilí ranníocaíoch ar bhunús riaracháin ag feitheamh údarú na scéimeanna ag an Aire Airgeadais. Freastalaíonn Bord Bia ar chostas scoir reatha. Íoctar iad sin as an ioncam reatha. Úsáidtear ranníocaíochtaí a fhaigheann An Bord Bia ó chomhaltaí na scéimeanna neamhmhaoinithe ranníocach chun dliteanais pinsin leanúnach a pháirtmhaoiniú. Déanadh luacháil achtúireach ar Scéimeanna Aoisliúntais Bhord Bia amhail an 31 Nollaig 2009 ar mhaithe leis an nochtadh FRS17 seo a hullmhú. Tá na dliteanais agus na costais seo measta ag úsáid an mhodh aonaid fortheilgthe. Ba mar seo a leanas a bhí na boinn tuisceana airgeadais a úsáideadh chun dliteanais an tsochair scoir faoi FRS 17 a ríomh: Boinn tuisceana airgeadais Ba mar seo a leanas a bhí na príomh bhonn tuisceana achtúireach a úsáideadh chun oibleagáidí an tsochair scoir faoi FRS 17 a ríomh: 31/12/2009 31/12/2008 Ráta Lascaine 5.60% 5.75% Ráta Boilscithe 2.00% 2.00% Arduithe ar thuarastal 4.25% 4.25% Arduithe Pinsin 3.75% 3.75% Rinneadh na suimeanna a leanas a thomhais de réir riachtanais FRS17. Boinn tuiscean déimeagrafacha Tá an tábla básmhaireachta 107.5% PN(M/F)A 00 bonn táblaí le feabhas 1.25% sa mbliain amach anseo ó 2000. Tá an saolré a bhfuil súil leis do rannpháirtí atá 63 bliain agus an saolré a bhfuil súil leis (ó aois 63) do rannpháirtí atá 40 bliain d’aois faoi láthair léirithe i mblianta thíos bunaithe ar na táblaí básmhaireachta thuas Aois 68 Fir Mná 63 23.3 25.1 40 (ó aois 63) 26.5 27.7 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 15.Aoisliúntas (ar lean) Bhí sócmhainní na scéime ag deireadh na bliana comhdhéanta de: 2009 2008 Cothromais n/a 44.9% Maoin n/a 5.4% Bannaí n/a 44.7% Eile n/a 5.0% n/a 100.0% €’000 €’000 2,002 (5,563) (763) (1,122) 1,239 (6,685) Aischur iarbhír lúide aischur ionchais ar shócmhainní scéime Aischur iarbhír lúide:aischur ionchais Chun an bonn tuisceana maidir le ráta fadthéarmach thorthaí ionchais ar shócmhainní a fhorbairt, bíonn aird ar leibhéal reatha na dtorthaí ionchais ar infheistíochtaí saor ó riosca(bannaí rialtais go príomha), leibhéal stairiúil na préimhe riosca a bhaineann le ranganna socmhainní eile a bhfuil an phunann infheistithe agus ar an ionchas do thorthaí amach anseo maidir le gach rang sócmhainne. Déantar ualaithe ansin ar an aischur ionchais do gach rang sócmhainne bunaithe ar leithroinnt sócmhainn iarbhír chun an bonn tuisceana maidir le ráta fádthéarmach thorthai ionchais don phórtfóilió a fhorbairt. d) Stair oibleagáidí sochair sainithe, sócmhainní agus taithí ghnóthacháin agus caillteanais Oibleagáidí sochair sainithe Luach cóir sómhainní na scéime (Nóta 15b i) Easnamh ar scéimeanna aoisliúntais 2009 €’000 2008 €’000 2007 €’000 2006 €’000 2005 €’000 23,169 21,732 20,380 21,464 21,787 - 12,807 17,367 17,349 14,616 (8,925) (3,013) (4,115) (7,171) (23,169) Coigeartaithe ceannaithe ar oibleagáidí scéime 1,822 (920) (226) 236 378 Coigeartaithe ceannaithe ar shócmhainní scéime 1,239 (6,685) (1,489) 736 1,642 e) Ranníocaíochtaí Tá súil ag Bord Bia €800,300 a chur leis na scéimeanna Aoisliúntais i 2010. f) FRS 17 Cuuirtear an t-eolas ar phinsin i láthair ag teacht leis na ceanglais nochtaithe nua atá ag teastáil ó 2008 de bharr leasú ar FRS 17. Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 69 NÓTAÍ MAR CHUID DE NA RÁITIS AIRGEADAIS don bliain dar críoch 31 Nollaig 2009 16. Comhaltaí Boird - Idirbhearta a nochtadh Le linn gnáthghnó féadfaidh an bord deontais a cheadú agus freisin dul isteach i socruithe conartha eile le gnóthais ina bhfuil Comhaltaí Bhoird Bord Bia fostaithe nó suim acu ann. Ghlac an Bord nósanna imeachta de réir treoirlínte a d’eisigh an Roinn Airgeadais i ndáil le nochtadh léasanna ag Comhaltaí an Bhoird agus chloí an Bord leis na nósanna imeachta sin i rith na bliana. Ní ceadaíodh ná ní híocadh aon deontas i rith na bliana le comhlachtaí ar a bhfuil baint ag comhaltaí den bhoird leo. 17. Comparáidí Tá athghrúpail déanta ar shuimeanna áirithe sna ráitis airgeadais seo agus tá athshonrú déanta ar na figiúirí comparáideacha chun comhsheasmhacht leis an gcur i láthair nua a chinntiú. 18. Ceadú na Ráiteas Airgeadais Cheadaigh an bord na ráitis airgeadais an 8 Samhain 2010 70 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Íocaíochtaí Deontas Maoinithe Margaíochta 2009 Cuideachta ABC Nutrition Ltd Adare Farm Foods Ltd Aine’s Chocolates Ltd Ardrahan Dairy Products Ltd Babylon Foods Ltd Beeline Health Foods Bia Kid Ltd Boozeberries Ltd Broadway Bagels Ltd Bunratty Mead and Liqueur Co Ltd Caherbeg Free Range Pork Cahills Farm Cheese Ltd Carlow Craft Brewery Ltd Carrigaline Farmhouse Cheese Celtic Chocolates Ltd Celtic Pure Ltd Corleggy Cheese Country Cooking Company Ltd Couverture Ltd Crossogue Preserves Cybercolors Ltd De Braam Trading Company Limited Deliciously Different Cakes Ltd Doolittles Ltd Durrus Farmhouse Cheese Fitzgerald Nurseries Ltd Flair Confectionery Flannery’s Nurseries Ltd Follain Teoranta Fusco Foods Ltd Garden of Eden Herbs Garrymore Farm Ltd Garryvoe Foods Ltd Glenbrook Nurseries Ltd Glenilen Farm Ltd Green Pastures Donegal Ltd Green Saffron Spices Ltd Green Valley Farm Ltd t/a Killowen Yogurt Gubbeen Farmhouse Products Ltd Healy Fine Foods Ltd t/a Wicklow Fine Foods Heatherfield Ltd Heron Quality Foods Ltd Hughes Roses Ltd Hyde Ltd In For Lunch Ltd Ina’s Kitchen Desserts Ltd Irish Concentrates Ltd Irish Flapjack & Muffin Company Ltd Irish Organic Herbs Ltd Irish Roll Co Ltd t/a Irish Country Cuisine Itsa Bagel Ltd J Hick & Sons Gourmet Foods Ltd Méid € 7,165 2,000 8,000 8,000 762 9,798 1,852 1,699 1,088 3,000 11,500 8,000 11,803 4,000 10,794 23,000 2,000 5,000 5,396 2,428 11,522 8,000 4,279 9,000 1,433 4,836 2,669 1,111 20,021 20,720 4,724 4,000 7,389 5,000 29,754 14,101 11,446 2,740 3,772 534 15,000 6,000 880 20,000 1,584 15,000 408 7,776 480 2,626 2,188 5,000 Cuideachta J&L Grubb Ltd Jinny’s Bakery Kelly’s Nursery Ltd Kellys Organic Dair Products Ltd Kildare Growers Ltd Kilfera Food Manufacturers Ltd Kilkenny Flower and Bulb Knockdrinna Farmhouse Cheese Kohinoor Ltd Stuart and McLean Ltd Laurance Whelan Potatoes LC Confectionery Ltd Limerick Sauce Company Ltd Long Life Plants Ltd M&M Products Ltd M&S Browne Ltd Mannings Bakery Ltd Marchminder Ltd t/a Cooleeney Farmhouse Cheese McGeough’s Connemara Fine Foods Mediterranean Flavours Mileeven Ltd Milleens Cheese Ltd Mr Middleton Garden Shop Natashas Living Foods Newmarket Foods Ltd t/a Gourmet Goods Noirins Bakehouse Ltd O’Callaghan Delicious Gourmet Foods Ltd Old Mill Confectionery Ltd Organic Herb Co Ltd Perfect Gifts of Ireland Ltd t/a Wildes Irish Handmade Chocolates Posh Nosh Catering Co Ltd Radical Fruit Co Ltd t/a Wild Orchard Natural Beverages Rose Manufacturing Ltd Sam’s Cookies Ltd Schram Plants Ltd Sillis Green Veg Ltd Solaris Botanicals Ltd Soul Bakery Soup Café Springfield Nurseries Tara’s Handmade Quality Foods Ltd Taste a Memory Foods The Bretzel Trading Company Ltd The Burren Smokehouse Ltd The Cuckoo Brewing Company The Scullery Tipperary Cheese Co Ltd Whelan Food & Meat Processors Ltd Wicklow Farmhouse Cheese Iomlán Bord Bia Méid € 32,306 2,775 8,127 1,998 7,425 7,921 1,181 3,000 10,000 6,340 8,000 4,000 600 4,000 5,000 15,000 842 18,000 4,771 230 6,441 2,000 8,000 2,398 1,396 1,292 1,250 4,000 3,428 2,000 2,175 7,750 1,220 6,425 3,786 15,200 5,000 7,431 956 3,000 679 678 1,953 3,575 2,809 7,083 4,814 4,939 4,558 629,030 | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 | 71 72 | Bord Bia | Irish Food Board | Tuarascáil Bhliantúil 2009 Borradh faoi bhia agus faoi ghairneoireacht na hÉireann CEANN OIFIG Cúirt Chlann Liam Sráid an Mhóta Íochtarach Baile Átha Cliath 2, Éire T +353 1 668 5155 F +353 1 668 7521 www.bordbia.ie E info@bordbia.ie
