Svnxsr BoraxrsK Trnsr(RrFT. Bu 44, H. 1.
1950.
HEPPIA LUTOSA(ACH。 )NYLo I OLANDSK
ALVARVEGETATION。
AV
NILS ALBERTSON.
Da J. E. ZETTERSTEDT 1867 bereste Oland var huvudSyftet en
inventering av landskapets innu lnycketlitet kinda lnOss■
ora.Resul―
〉
LIusci et
tatet av de bryologiska undersё kningarna ttr frarrllagt i 〉
Hepaticae Oelandiae〉 〉(1869).I den senare i Dansk Botanisk Tid―
skrift(1870--1871)pЧ bliCerade reseskildringen namnes ocksa it_
skilligt om Olands karlvttxtiora;bl.a.frambras nigra卜 ritiSka syn―
punkter pi ttrθ I`α nfienturl― problelmtete ZETTERSTEDT hOpbragte vi―
dare ganska rika lavsanllingar― ― Vilka bestimdes av「 FH.Mo FRIES― ―
och en upprakning av de gjorda lavfynden intar i uppsatsen ett be―
tydande runl.MOd Pitaglig entusiasln onltalas upptiCkten av ett par
sydliga arter, son■
i Norden tidigare blott iakttagits pi Gotland och
som an i dag betrlktas som verkliga dyrgripar, Hし pp:α IEι οsα och
Lccfdcα オ
esfα ccα ,dOn sistni]mnda a,triギ ad Pi Rcs】 ■o alVar。
ZETTERSTEDT genOmreste frin Hlitten av iuni till bё rian av augusti
Oland frin ottenby till lBё da llrlen hade som huvudkvarter Tveta gird i
Torslunda, dit han inbjudits av agaren, den botaniskt intresserade G.
ёlandsbotanisten
SEGRELL.I SkOgsby sanllnantraffade han llned den ditida
rsta exkursionsveckan under―
sё ktes trakten kring Tvё ta,di liksoΠ l nu i fё rsta hand kand fё r vackra lё v―
nfs υθriα Iご s. I reseskild―
Aα ο
skOgar och orkidё rika angar samt Arontorps “
ringen omnamnas emellertid(S。 116)itskilliga kalklavar,av vilka》 de flesta
fraΠlfё r andra,Mo Go SJё sTRAND.Under den fё
vaxa pl de alvarlika falten, som utgё ra en gransllrlark fё r Algutsrums,
Norra Mё ckleby,Gardby och Thorslunda socknar≫ .ZETTERSTEDT anmarker
finnes en art alvarvegetation,
att har__ett stycke norr on■ Stora alvaret一 一》
hvad lafvarne betraffar》 . Rikast var denna pi》 Tveta isか ,var]med(enligt
uppgift av lektor]Re STERNER)SannOlikt avses en i Algutsrum helt nira
Torslunda― gransen liggande lnoranvall(pi N:a sidan om landsvagen Tveta
一 N. Mё ckleby,vid avtags宙 gen till]BOrgs by)。 Frin》 Tveta is≫ anfё ras
8-503371 Sυ ο
sλ
%θ λBο ι
απづ
sλ 商ル ゴ
95θ
rづ α
114
NILS ALBE RTSSON
bl.ae de paranta》 jordbroklavarnaか
raraste fyndet var dock》
fё
一一
工認θ
nOrα
α
crα ssα
skriver ZETTERSTEDT一
och L.Jθ nffク θ
rα . ≫
Det
―
rut endast funnen pi Gotland inom Skandinavien》
》∬
θρ ρ ごα
α ご θ I口 だ
nα fα ,
.
Famtten″ 響 pご αCbα θ ir i Norden ytterligt sillsynt representerad.
Enligt BENGT PETTERSSONS(1946 a s.94∬
.)grundliga utredning fё re―
kommer brutom den av DEGELIUS(1946s。
291∬ .)nirmare be―
handlade ttJじppfα θl町 91ο Cα endast ″ .[覆 ι
Osα , betrifande vars in―
vecklade synonyⅡ lik hinvisas till fё rstnimnda arbeteo Arten ir hos
oss fё retridd av tvi uppenbart stindortsbetingade typer, son■ tidi―
gare ofta uppfattats son■
skilda arter:″ .α dgrurヵ lα fα KRPLHBR.(bil
Sο [ο rれ α¨
liknande,heteromer)och″
・ υttθ scens(DESPIl.)NYL.(bil
homeomer, bildande en svartbrun krusta)・
PETTERSSONS
″
q写,fα ―
utredning fё ranleddes av hans fynd pl Gotland 1941, det fё rsta i
Sverige sedan ZETTERSTEDTS 1867。 Fё rutom Tveta-lokalen fё relig
di endast en nOrdisk fyndort, P. Jo HELLBOMS gotlindska 1863.
PETTERSSON anfё r ytterligare fyra 10kalere Sedan dess ha itskilliga
tillkommit pl Gotland(se fyndortsbrtecknillgen)。
AHLNERS SenSationella
サ nd
av den fё r iNordeuropa nya, starkt
sydliga kalklaven sο Jο rlncIIα αsι θrお cus(AHLNER 1949 s.157 ∬.)i
Gudbrandsdalen i Norge ttordeS pl ett par lokaler,dar lavvegetatio―
nen till en del visade stor ёverensstinllnelse med〉 〉
br6klavsamhil―
lena〉 〉 pi
sydsvenska alvaroΠlriden och med nlellaneuropeiska
stepphedars〉 〉FIIIgenslio― Psorο ―TOnれ わ n〉 〉 (GAMS 1938 s.277∬ .;jfr
iven t.exo SuzA 1935 s。 29).Bland de lninga intressanta arter,som
anfё ras av AHLNER, Inirkes ttrゃpfα J口 fosα , vars europeiska nord―
grins hirigenOm hё gst avsevirtお rsttutitSO
″ Cf写 ガα I口 ι
Osα kan nu lneddelas frin nigra lokaler pl det
ёlindska
Stora alvaret,dir brf.antrirat arten 1947-1949.Tvi av fynden
ha gjorts i vickleby,bida i Fesfacα ο
υ
ご
nα ‐
CIα donfα syttp■ ycα rPゴ α―
sociatiOn, Och ett i〉 〉Sollnilaren〉 〉 PER EKSTR6MS heⅡ lsocken Seger―
stad.JttΠ lte ZETTERSTEDTS 10kal〉 〉Tveta is〉 〉 iro dessa tre de enda
hittills kinda p1 01and;i sanltliga fall ir」 ビc″ fα av υ
ttθ Scθ ns― typ。
Sannolikt irヵ「じ
ppfα utbredd ёver hela Stora alvaret,Inen di fё rf.
under vatte eXkursion hir 1948--1949 planmissigt efterspanat arten
五r den sikerligen en av Omridets sillsyntaSte lavar.
「θ
Det fё rsta Л
α―
fyndet gjOrdes i sanlband med vegetationsanalys p■
ρρご
Karlevi alvar i september 1947.Har antraffades CIα ごοnご α symp■ ycα rpご α―一
rika farsvingelsamhallen i ovanligt vacker utbildning. Kombinationen ar
vanlig pi alvaret llrlen intar i regel si smi ytor att provytmaterial(med_
kvartskvadratllrleter― raΠl)ar
svirt att erhalla. vid Karlevi kunde en 10-
ALVARVEGETATION
l15
rutanalys latt nog genOllrlfё ras.Det var ett givande detalistudiunl_一
ble a.
HEPPIA LUTOSA(ACH.)NYL.I
ёLANDSK
nnfα ノ
rα grα ns, som ej ar publicerad frin
konstaterades leVermOssan ]イ α
Oland llrlen tidigare sallrlma ir antraffats av BENGT PETTERSSON flerSt。
pi Vickleby och ResI■ o alvar. Betraffande y。
PETTERSSONS(1946 b se 31 ff。
/rα grα ns hanvisas till
)utredning;arten ar ganska spridd pi Got―
lands hallmarker Frlen p1 01ands alvar i vatte fall mycket sallsyntare an
den har allmanna M.
ρ frο sα
(jfr PERSSON 1944 S.346).
I en av Karlevi― provytorna framplockades nigra individ av en svartbrun
「θ
ppご αlttfο sα ; exemplar
skorplav med rё da aphotheciero Jag rrlisstankte“ 曰
sandes till lDu RIETZ, SOm Omedelbart Hleddelade bekraftelse pi bestaΠ
l_
αvid analys av sallrllna
ningens riktighet.__Fё liande ir antraffades lθ ρρご
Fθ sご LIcα
―CIα αοniα ―samhalle pi Lilla Vickleby alvar;arten var aven har
ytterst sparsamt fёretradd. __ I maj 1949 exkurrerade jag tillsarrllnans
stligaste Olando Di vid heⅡ l―
med DEGELIUS pi Segerstads alvar pi sydё
alvaret vanliga,sannolikt till ρIIcα riiJθ _grup―
rご
pen hё rande ttκ ρご
Ogご 口m― art,sorrl har prelinlinart benamnes L.cfr Scirα αθ
efter uppblё tning granskades,framtradde sOm inblandning ett defOr]merat
「θ _
thallus― parti llrled rё da apothecier;Inin fё rllrlodan att aven har fё relig」 曰
ρ
komsten en kollekt av den p■
,
α har
ρご
senare bekraftats av DEGELIUS。
Anm. till nigra i tabellen anfё rda kritiska aiter: 1.
」
Bα rbLIIα
Obぜ
口surα
Lindbo D)enna p■ 01ands alvar allmanna f.betraktas i anslutning till PERSSONI
(1947s.147)som egen art;den brukar elieS uppfattas soΠ l var.aV Bo rθ υO―
ns‐
αοrι υοI口 ご
Ittι α eller(v.psι 口
α Reimers)av B・ Iο rnsci口 chご αnα .2。 Fゴ ssご αθ
rfα 口Jus(sens。
arten av BryOfdゴ ロm― gruppen ar i varje fall narstiende」 F. υご
);den ar antraffad pl ett flertal alvarlokaler Frlen blott i sterila fragment.
θ
οgfum cfr Scirα dθ rf IBernh。 (det. DEGELIUS)ar ej publicerad frin
3. 二′
ρご
Str。
Skandinavieno Det ar en llrlycket karakteristisk art,vars systematiska stall…
ning dOck annu ar Outredde Den ar tidigare antraffad(rikligt)pi Gotland
θρι
οクゴ
um spp.》 avser i regel L. ごθnLIIsslmLIm
aV iBENGT PETTERSSON. 4。 》二′
men aven L.[Iciθ
nο ご
αθs
v.
口m
ρ口Iυ lnα ご
torde fё rekonl甲 na i prOVytorna.
Fcsfacα ουfnα ―CIα donfα syttp■ ycα 響,fα ―Samhillet hё r till Stora al‐
varets i friga onl bottenskiktet artrikasteo Det tillhё r den relativt hё gt―
liggande, periodiskt ritt svagt
ёversvinllnade vittringsgrusmarken
och fё rbinder de starkare ёversvttΠIInade svackornas nakna eller
mossrika(meSt
Ъ
rι cIIα
―
dominerade)」 恥 sfucα _hedar
med det hё gtT
「θ[fanfhemunl oclα rlご ゴ
liggande grusalvarets Fesfucα ―och“月
cIIm― hedar,
arter och buskforΠ liga CIα donfα θoftast pragla bottenskik―
dar ccfrα rfα ―
teto Se har9m sTERNER(1925s.303∬ .;1926s。 62∬ .;1938s。 29,30),
AI´ BERTSON(1946s.67∬
.).&Sfacα
Oυ れ α
.―
CIα あ nfα syttP■ yCα 響 ごα ―
sociationen intar(likSO]m alvarets lavrika samthillen i Fegel)i ytan土
grusig lnark.Den upptrider i]mosaik nled en rad andra glesa gris―
hedar(可 sillan med〃 θ αnfiemum oclα ndた um som subdominant),
[ご
oftast donlinerade av∬ bsfaca bυ
och ibland ttgrosι
お
fnα
lnen ocksi Fo rこ こ
brα v.ο θ
[α ndた α
gzgα nι θα .(BetrO SiStnimnda art,se STERNER 1941
1
16
NrLS ALBERTSoN
TabeII
I. Festuca ouina - Cladonia
sgmphgcarpio - sociation.
Allium Schoenoprasum (ungpl.)
Androsace septentrionalis
Anthgllis Vulneraria (ungpl.).
8
.
33
25
1
.
Cerastium pumilum
Crepis tectorum v. pumila
Erophila
42
X
i
uerna
tc
25
Galium Derum (ster.)
8
H elianthemum oelandicum
33
Hornungia petraea
Linum
8
catharticum
25
58
X
Medicago lupulina
Prunella uulgaris
i
Sagi.na nodosa
Satureja Acinos
Sarifraga triductglites ........
Sedum acre
>
album
...
t
))'
gigantea Rorn
Bromus hordeaceus (coll.)
Festuca ouina
oelandica. .
1
1
1
X
X
1
I
;
i
i
1
1
1
1
i*
1+
1+
4
i
L
i
1
Barbula conuoluta.
58
92
50
i
I
i
1.
92
L7
100
25
25
:.
1
X
1+
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Brgum argenteum
1
Camptothecium lutescens. . .
X
Campglium chrgsophgllum
Distichium inclinatum . . . .
Ditrichum flericaule . .
Encalgpta rhabdocarpa
streptocarpa .
Eucladium aeruginosum
X
X
1
I
t
T
X
1
;
X
Hgpnum cupressilorme
Mgurella julacea
Scorpidium turgescens . .
Thuidium abietinum . .
1
X
D
recuruirostre .
Frssidens sp. (Sect. Brgoidium)
Schistidium apocarpum
1
X
D
Rhacomitrium canescens . . .
100
100
t7
spp.
Rhgtidium rugosum
100
100
83
t7
X
.
D
8
100
1+
75
25
1+ 1
X
> lallar
> obtasula
,> recuruirosfris
,> relleta........
t
rigidula
i
i
8
.
Poa alpina
1.
X
1.
Agrostis canina
;
L
o
1
Thgmus Serpgllum . .
Veronica spicata
>> rubra v.
17
8
L
Rumer tenuifolius (ungpl.) . . .
1
1
x
X
.......
X
X
i i
100
25
42
8
100
100
66
58
8
;
25
100
42
58
8
100
t7
75
HEPPIA LUTOSA(ACH。 )NYI`.I
ёLANDSK
ALVARVEGETATION
l17
Tabell I(fortS・ )0
JJJF%
11213141516171819卜
1
....
1
1+
1+
1
1
1
1
1
1
1
1+
1
1
1
....
Cephaloziella bgssacea (Roru) WenNsr. . . . .
Cleuea hgalina (Sunrr) LrNon
Mannia fragrans (Ber,n.) Fnvp & Cl.a.nK. .
D
pilosa (HonN.) trnvn &. Cr,lnx.
Reboulia hemisphaerica (L.) Renor
Riccia spp.
1
1
1
1
8
1
92
100
100
42
92
1
100
100
17
1+
1
1
1
1
17
8
1
Dfrrav: R. Begrichiana
R. oelandica C.
1
1
1
1
Bacidia muscorum. .
Cetraria islandica . . . .
,
1+ 1+
1+
1
1
×
crispulum
t> rliualis
Cladonia elongata
D Ioliacea
D Iurcata
1
ｏ
Tortula ruralis
Trichostomum
1
1
＋
・ ・
lragilis....
> inclinata
,> rigens N. ALB.
> tortuosa
ｏ・
Tortella
1
1
1
1
1
1
1
1
8
conuoluta
1
1
1
1
1
1
1
1
17
1
42
100
33
1
1
1
1
Cornicularia aculeata
1
1
Dermatocar pon daedaleum
rr
hepaticum
αrpon pusiIIIIm ..。 .。 。
Endθ θ
・・…・・・・・… …
αι
α .… .… .… 。… 。…・…・…
θ
Fuり θnslα brα θご
HFpp″ ル′ο影 .… … .… …・… …・… …・… …
αnο rα lθ nfligerα .。 ...。 .。 ・0。 ・・・・・00・ 。
ILθ θ
・・
α αθ
εjpJθ ns .… … … … … … … … …・…
θfα θ
二θ
》 spp...。 ..・ ・。
・・00・ 00
・・・・00・ ・0・ ・。
ri BERNH.… 。… … ..
二θ
ρfθ gillim cfr Sθ λrα αθ
》
spp. 。....・ ・・・・・・・・・・・・・0・ 。
・・
ns。 … .… .… .… ・…・… 0… ・
PcIご Jgθ rα rurθ Sθ θ
θ
rmicarα r:s..。 ..。 。。.0。 00・ ・。
Thα mnOI:α υ
ns ..。 .。 .・ ・・・・・・・・
Oθ rurθ Onigriθ α
Tο nfnfα ι
》 10bゴ αι
α (SMRFT)DR.… .… .… ・…
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
92
1
1
1
42
17
100
58
92
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
'
1
1
1
1/4 11F12。
1
1
1
17
8
75
25
66
92
50
42
83
25
100
..・ 00。 ・
・・・・・
・・・。
・・・。
01and: Vickleby sn, Stora alvaret。
1
25
75
1
4- 4+ 4+ 4+ 4-
4- 4- 4 4- 4+
CoIIema cristatum
)) pulposum . .
.。
Oπ lrnIInθ 。
Nο sι Oθ θ
1
1
,> pAridata v. pocillum
D rangif ormis
)) sgmphg.carpia
25
42
8
1
1
v.
100
Hult―Sernanderska skalan; teck―
net × anger att blott enstaka ± fragmentarisI(a individ av ifragavarande art
noterats. ―… 1--10: Karlevi alvar; analyserna giOrda inonl tre begransade omriden
O,5--1,5 km O om byn. 14-21.9。 1947。 ―一- 11: L:a Vickleby alvar helt nara den i
alvarkanten liggande tallplanteringen; 5-6cm humё s,nagot sandblandad vittrings_
jord med kalkgrus i ytan。 9.6.1948。 ―- 12: D:o, saHIIna lokalitet som fё reg.
一 Mark: de varbloΠ llnande therofyterna starkt underrepresenterade(de
30.5。 1949。 一
flesta analyserna gjOrda under hё sten den extrellnt torra vegetationsperioden 1947).
__ Pa clα donfα symphyθ αrpjα ―bil i insalllllat material to nr 2 en 》
lavparasit》 ,tro―
ligen Dfρ lο ごInα Sα ndsEθ αff ZoPF.(det・ R. SANTESSON).
118
NILS ALBERTSON
s.232;ALBERTSON 1947 s.ヽ 182.)Dessa samhillen,som in ttro moss―
rika(lbrι errα ―arter,Schお ffdfanl響フOcα ttum),in laVrika(brutOm
jordbroklavar〉 〉
C.synlPAycalり fα huvudsakligen〉 〉
,te ex.Dermα fOcar―
αdeciシ fens),in± nakna,bilda en naturlig enhet,
POn― arter och Lccfご θ
som genom vissa skttearter nigorlunda klart kan avgrinsas frin
de hё gtliggande markernas Herご αnficma.l― , EhymIIs― och J:θ sfucα ―
hedaro Co syttp■ yCα 甲 ご
α―SOCieteten ansluter sig till〉 〉
broklavarnas〉 〉
union lnen ir lnera xerofll in de nesta hithё rande samhillen.Den
kan― 一‐pi grund av sytt■
yCα 尊ガα―
fy1lokladiernas
kOnkurrenskraft
―
―och rorfcIIα ―
― utvecklas successivt ur〉 〉
broklav〉 〉
societeter,diremot
i regel tt ur SChお ffdfunl― societeten,som tillsammans med graminid_
filtskikt bildar typiska 〉
〉
vithedar〉 〉 (Sensu STERNER 1925 s. 310;
1926 s. 72). Trots Co syrlp■ yCα 響フゴα ―SOcietetens xeroflla karaktir
saknar den tt inslag av〉 〉sisOnghydrOflla〉 〉ele】 ment,t.exo Eucrα dfu」m_
arterna och ScOjリ フfdfunl furgescenso Dessutom ar upptridandet av
marCliantiac6er och Rfccfα θ ett karakteristikum;dessa■
たαC ha
職 αι
i Fesι uceram
ι
orfθ IIosum
optimal fё rekOmst.
Nigra utpraglat xerofytiska mossor markas i tabellen: RAα cοrlゴ frfum
fё rstnamnda brukar i ёlandsk alvar―
θαnθ scθ ns och RAyご ご
αご
覆m rugο sum.Den
vegetation uppfattas som indikator pl nlindre kalkrik Frlark,vilket i vatte
fall galler arten som dollrlinanto Di kalkfattig sand Ofta finnes utsvallrllnad
i vittringsgrusmarkerna i anslutning till glaciala avlagringar fё rekonllna ej
sallan ёvergingstyper mellan de typiska kalkhedarna och de tunna lrlora―
nernas av te ex AgrOsご Is cα nlnα och Sθ αam r口 ρθsfrθ praglade firsvingelhedar,
intressanta bl.a. genom att yご
scarご α
αrpFnα huvudsakligen hё r helYIIna i
dessa(jfr STERNER 1938 s.97). Just Vid Karlevi aro dylika internlediara
-10kaliteten ar RAα θ
typer ej ovanliga. I narheten av』 7θ ρρご
α
omffrfam ymnig
och i busklavsamhallen pi sprickrik httllmark antraffas har oo var sご θrθ ο―
pi Stora alvaret lnen omnamnd harifrin redan
θα口Iο n fο menι οsIIm,sallsynt
aV ZETTERSTEDT(1870--1871 s。 129)._曰「θρρごα―fё rekoΠlsten vid Lilla Vick‐
leby ar mycket likartad;i det omedelbara grannskapet finna vi“ Agrο sご Is
cα nfrlα
―hedar lned ble a.巧 allnejlika och Sθ ご
θ
rα nご ALIS pθ rennls. Detta torde
ingalunda betyda att″ .
rarο sα fё redrar
relativt kalkfattig mark;arten ar
BENGT PETTERSSON framhiller一 一en av vira lnest fordrande
kalklavar. Pi StOra alvarets tredje ″θ
α-lokal insanllades arten f.ё
ρρご
fё
rvisso― 一SOm
um
.
ご
οrご θ
IIο sum utan inslag
± acidifila arter。 ]Betraffande fё re―
kollrlstsattet pi Gotland hanvisas till PETTERSSON (1946a)samt fynd_
ortsfё rteckningen; jfr aven samme fё rfattares ハ
イαnnfα ノ
rα grα ns― arbete
i Fθ sご 口θ
θι
(1946 b s。
「θ
力
α).
ρρご
46: provytor i 》
Therofyt― Marchantialsamhallet≫ Ined ittgiende
″ やpfα ruι οsα ttr som nimnts en central― och sydeuropeisk lavart.
Om lnan bOrtser frin ett par fё rekoΠlster i C)stpreussen ir dess
HEPPIA LUTOsA(ACH。 )NYL.I
ёLANDSK
ALVARVEGETAT10N
l19
mё llaneurOpeiska lilordgrins beligen i Harzomridet, betri■ iande
vars rika moss― och laV■ ora hinvisas till REIMERS(1940).I friga
oHl utbredning och stindortsekologi gё r BENGT PETTERSSON(1946a)
en Sammanstillning;se f.ё .t.ex.SuzA(1935;en uppgitt om artens
brekomst p1 2 000 m had i Alperna ttr har vttrd att observera).
Den hittills kinda utbredningen fё
framgir av kartan(flg。
(AHLNER 1949)ir hё
1)・
r「 ゃpfα
rurosα
i skandinavien
UpptiCkten av arten i Gudbrandsdalen
gst intressanto Detta nordligaサ
nd一
likSom
―
一―aktualiserar proble]mtet om
in mer konstaterandet av SororlirlcIIα
den rika xerё thermflora av sydlig eller ёstlig arealtyp,sonl upptrider
i Osloolnridet och via Gudbrandsdalen(NoRDHAGEN 1921 s.137 ff。 )
tringer inda fram till Dovrellllen OCh bland kttrlvixterna frambr
allt representeraS av Drα coc年 )■ αrum Rayschfanα (STERNER 1922,
Plate 20), bland lavarna bl.ao av Lccα norα [enfigerα ,ocksi denna
omnimnd av AHLNER SOm ingiendei〉 〉broklavsamhillet〉 〉p■ en av
arten, son■ lr alllnin pi Olands och
sororlincIIα -lokalernae Lccα norα ―
Gotlands hillmarker,sillsynt pi Falbygden(se karta hos Du RIETZ
1945s.141),brekOmmer emellertid ttven i Nord― Norge,d=emot可
rα ttr alltsi
i Arktis.L.[enfむ θ
broklavarna〉 〉
som si minga andra av〉 〉
kalkubikvist〉 〉och dess upptridande to oo m.
lika litet som ttrゃ pご α en〉 〉
i nordligaste Finnmark ar markligt.
″ ゃpfα
I口 fosα
ttr pi Stora alvaret ett ytterligare tillskott till den be―
tydande kontingent av sydligt centraleuropeiska arter, som bland
kttrlvixterna har fullё diga representanter i t.ex. hilllnarkernas
sirliga grisraritet 4_perα ttι eFrttι α,gotlandssolvindan―
prο
FLImα nα
ttmbens一 pi Sandby alvar samt karstsprickornas och land―
borgsbranternas gulblornlniga ttrtbuske,CoronfIIα E121erIIs.Bland lnos―
sor inom denna kategori lnirka vi Mannfα
Furgensfα
Ch10PIα cα
〉
〉
alvret〉 〉 och
ёstliga
frα grans,bland
lavarna
471∬ .)
ル [gens,Lccα norα ″ αssα samt(Du RIETZ 1916 s。
ccα . LiksoΠ l pl det gotlindska
esι α
Schお ffdff och Lccfdθ α ι
i AHLNERS Skifferbranter i(Opland blandls Sydliga,
och nordliga floraelement
fascinerande perspektiv.
一 ett 前 xtgeograflskt alltid lika
lier fё r karlvaxterna HYLANDER(1941;
Nomtenklaturen i uppsatsen fё
r―
und.AgrOsfls gfgα nご θα RoTH),fё r bladmossorna JENSEN(1939;undo Bα
b口 Iα οbι usurα LINDB。 OCh Scο rpご αfum ιargθ scθ ns LoESKE),fё rlavarna MAG―
NUSSON(1937;FIIttγ θnsfα dock betraktat sollrl eget sl五 kte);betro ttrθ ρ αfliCα ι
se tabellens auktorsbeteckningar.
Fё r bestamning av vissa lavar samt itskilliga gOda rid tackar iag prOf・
G.E.Du RIETZ OCh doco G.DEGELIUS.Fil.lic.BENGT PETTERSSON ar iag
:
t20
NILS ALBERTSON
Fig. 1. Kfrnda lokaler f.or Heppialutosa (Ach.) Nyl.i Skandinavien.
Hitherto known
localities of H. Iutosa (Ach.) Nyl. in Scandinavia.
HEPPIA LUTOSA(ACH.)NYL.I
ёLANDSK
ALVARVEGETATION
121
skyldig mycken tac卜 fё r diVerse uppgifter,frallnfё r allt samtliga efter 1946
tillkomna ffθ ρρご
α-10kaler pi Gotland samt upplysning,OΠ l den frin Sverige
annu Opublicerade ttκ ρι
οgご 口m― artens fё rekomst i detta landskap.
FyndortsfOrteckning.
Fё r
fullstandighetens skull upptagas alla kanda 10kaler,alltsi aven dem
aV BENGT PETTERSSON (1946a)publiCeradeo Museiherbarierna betecknas
pa sedvanligt satt, BP==herb. Pettersson; A==herbe Ahlner.
OLAND.Algutsrum(?):TVeta is,1867 Jo E.Zetterstedt(U).Seger_
stad:Alvaret strax V orrl S.jarnvagsstation,m.二 θ
Ogfun cfr Scirα α
θ
rf
ρご
i Fθ sご LIcα Oυ ごnα
― hed
leby: Karlevi alvar,
pi grund kalkjord, 1949 N. Albertson (U)O ViCk―
」
Fθ sご acα Oυ ご
nα ―CIα αο
rlご α symp■ ycα rρ fα ―soc., 1947
dS.(U,V); L:a Vickleby alvar,F.ο υごnα
―C.symp■ yθ αrpご α ―soc., 1948
dS.(V).
GOTLAND.Endre:E om Olback,1943B.PETTERSSON(BP).Etel―
h e llrl:S ollrl Sigvalde,1943 ds.(BP)。 FoningbO:w Om Storvidenlmyr,
1943 ds.(BP)。 HaH:SW Olm Nors fiskelage,nara stranden,F“ ご
口θαOυ ご
nα ―
nご α rα ngfノ ο
CIα αο
rmfs_salmh。
,1941 ds.(BP).H:eideby:W om Bolarve,
hallmark, tunt sandtacke, 1946 ds.(BP); W Oln kyrkan,tunt mylltackt
hall i glanta i hallmarksskog,1946 ds。
1946 as。
(BP);Tibbles,tunt l■ ylltackt hall,
(BP).耳 ellVi:2 km W om Kyllaj,hallmark nara Nystugu,1947
dS.(BP); SE om Sudergirde ёppen hallmark,sヤ agt sluttande,tunt sand“
mylltickt hall,m.clα αοnfα symp■ ycα rpご α,1948 ds。 (BP)・ Linde:Linde
klint,1863P.Jo Hellbom(U).L arbro:NE om kyrkan,pi tunt vittrings_
llrlaterial i sanka pi hallrrlark,1949B.Pettersson(BP).ViSby:Ovanfё
r
Kopparsvik, pi tunt vittringsrrlaterial i ёppen hallmark, 1946 ds.(BP).
vasterhejde:Kuse,sand]mylltackt httllⅡ Lark i en― ta11-skog,1949 ds.(BP).
OPLAND. Dovre: Jё nndalen, Nonshaugens s_sluttning, skifferbrant,
8:轟
Vilttlγ S'夕
た rゴ ωnむ 河cα ns
ら
:話
女∴轟 轟 ぶ
響望
,TJnれ
f“
Summary.
Heppi.a lutosa (Acn.) Nvr,. in Aluar Vegetation on the Island of 0land
(SE'-Sweden).
1. Heppia lutosa is an extremely calciphilous lichen, the distribution of which is concentrated to southern and central Europe. Apart
from some localities in East-Prussia, it has the northern limit of its
central European distribution in the Harz region. fn Scandinavia
H. lutosa was discovered in the 1860's in Gotland and Oland - one
locality in each island. In l94l the species was found once more in
Gotland by Brxcr PBTTBRSSoN, who discovered several new localities and made a taxonornical revision (PnrrERSSoN 1946 a, p. 94
ff.). This revision reveals that H. adglutinata Knpr,uBR. and H.
122
NILS ALBERTSON
υttesccrls(DESPR.)NYL。
, Often taken as separate species, are only
modiflcations of o■ e and the same species,the correct name of tthich
is〃 .[urosα
(AcH。 )NYL.
came across ″ .[uι οsα in
116;on a calciferous moraine
2. Since J. E. ZETTERSTEDT in 1867｀
Oland(ZETTERSTEDT 1870--71,p。
ridge in the deciduous forest inllnediately N of the〉 〉
Alvar〉〉of South
Oland;in the 10cality there also grelw Lccα llorα Crassα and L.[enfゴ ー
gCrα ),the
species has not been observed in Oland until,in 1947-
1949,the author found it in three localitieso A1l of theln are located
〉
in the 〉
Large Alvar〉 〉
, concerning the peculiar vegetation of which,
See STERNER(1925,p。 307∬ .;1938,P。 29∬ .).″ 響 pfα here grows in
light grass heaths internlingled with calciphilous therophytes(eoge
Ccrα sffum pumfrum,sα κ
lifrα gα frfdα cryrffes)and with a bottom layer
rich in species.In two Of the localities lcppfα occurred in a Fθ sfucα
ουfnα ―CIα donfα syttPAyCα i暉 α ―Sociation, a combination 、ア
hich is
'ご
common in the Alvar but,however,only occupies small spots。
to the plant― sociological terlninology,see Du RIETZ 1936。
(As
)The SOCia_
tion belongs to an important categOry of the plant coΠ IInunities of
the Alvar, which may be designated the iFesfacα
ουfnα -7orι θIIα ―
ι
OFfuOSα ―Schお ffdfum 9pο cα ttunl― associatiOno This is characteristic
of sha1low soil(c04-8 cm thick),periodically submerged,and where
the frost― heaving phenoⅡ LenOn is ± pronlinente
As to the constitution of the」 Fesfacα ―
nfα ―
CIα ごο
sociation,reference
iS mLade tO Table lo Concerning AgrOsfお gむ αnfeα RoTH,see STERNER
(1941,p.232)and ALBERTSON(1947,p。
182);thiS grass is common
in the Alvar vegetation,and is a distinct species separated froHl五
yα nnfα
.
L.Of interest,amLOng Other things,is the occurrence of
sfο [onfル rα
(Grimα [dfα )ル αgrans(Cf・ BENGT PETTERSSON 1946 b,p。
∬ 0),y・ (NecSfCIIα
)pfrosα (cfO PERSSON 1944,P.346),RfcCfα
31
OCIα ndfcα
(frequent in the・ vegetatiOn), and Several lichens, e.go Endocα tton
nso with respect to the
θ
Pusfrrum,Lccanorα lcnfligerα ,Lccfdcα dec■ ご
moss rorfer[α rむ enS,See ALBERTSON(1946,p。
critical species allied to ro incrfnα
r.ル αgこ [ぉ
α,but
ι
197∬ 。)一 a SOmewhat
habitually also resembling
.
lhttitlll:t驚 ∫
ぉ
牌茸
Ⅷ:8
批1,蹴 ξ
器 :職 胤風
also in Norway,and is mentioned by AHLNER(1949,p。
157∬ 。)in
connection with the publication of his sensational discovery of SOro―
rfnerrα αslcrぉ cus on calciferous schist cli∬ s in the valley of〉 〉
Gud―
brandsdalen〉 〉(Opland)。 Sο Jο rfncIIα is an extremtely southern species
I{EppIA LUTosA (acn.) NyL.
r or,AxosK ALvARVEGETATToN 123
earlier not known in any 10Cality further north than an isolated one
in Saxony(cf・ SUZA 1935,p。 29)。 ″ り pfα growsin Norway in a com―
munity strongly renliniscent of the lichen vegetation on the flat rOCkS
of lilnestone of Oland and Gotland― inf.α J.Ⅵ re flnd Lccα norα n―
オむ Crα ― ;a corresponding community is also the〉 〉
FIIり enSfO― PsoFo―
Tonれ lion〉 〉 of the lniddle European steppe heaths(GAMS 1938,p.
277∬ 。).Gudbrandsdalen has a continental climate as well as several
species of a southern or eastern type of distribution.(NoRDHAGEN
[θ
1921,p。 137∬ 。)We ObServe Drα coccPiα [um Rayscifanα (cfe STERNER
1922,Plate 22),whiCh iS rare in North Europe一 ・it occurs for in―
stance in dry meadows with Sf"α pennα fα in Vistergё tland(S｀ Ⅳ‐
Sweden;see, e.g。 , FRIDttN 1948,pe 204∬ .)一 and has its richest
recent Scandinavian occurrence in the Gudbrand Valley.As pointed
out by AHLNER, it iS possible that the xerophilous element of the
of Gudbrandsdalen has partly ilnΠ ligrated as early as the
praeboreal periodo This is no doubt also the case in the Alvars of
Oland. Southern and eastern elelmtents are here very pronlinent in
■ora
the ttOra Of vascular plants(STERNER 1938).Among such species
of the lichen■ ora of the〉 〉Large Alvar〉 〉 we may(besides″ 響 fα
raι osα )。 bserve Fargensfα fIIむ ens(rather frequent)as well as the rare
species Cα loprα cα scifsffdff and Lccfdcα fesfα cθ α (Du RIETZ 1916,p.
471∬ .).The latter occurs,eog.in the Alvar of Sandby― 一 one ofthe
places of excursion during the lnternational〉 〉
Steppe excursion〉 〉to
Oland in 1950..
The vegetation(Table l)has beё n analysed by lneans of squares,
each 1/4m2in SiZeo All speCies were listed with their degree of cover
accOrding to the HuLT―
SERNANDER SCale:5=1-1/2;4=1/2-
1/4;3=1/4-1/8;2=1/8-1/16;1<1/16;when only very small
individuals of the species in question are noticed the sign×
is used;
the part of the surface is meant which is covered by the prtteCtiOn
of living epigeic Parts Of the plants.
CITERAD LITTERATUR.
AHLNER,S。 ,1949:Contributions to the Lichen Flora of Norway. I.Solori―
nella asteriscus Anzi new to Scandinavia.一 一 Sv. Bot. Tidskr。 , 43.
Uppsala。
_
ALBERTSON,N。
,1946: 10sterplana hed.Ett alvaromride pi Kinnekulle.―
Acta PhytogeOgr. Suec。 , XX. Uppsala.
―
一―》
一―
, Agrostis gigantea Roth som dOllrlinant i alvarvegetatiOn pa Fal―
bygden. ――‐Sv. Boto Tidskr。 , 41. Uppsala.
―
124
NILS ALBERTSON
DEGELIUS,G.,1946:Om fё rekornsten av Heppia euploca(Ach.)Vain.i
Sverige. 一― BOto Note Lund.
Du RIETZ, G. E., 1916: Lichenologiska fragmento IIo Nigra markligare
ёlandska laffynd. 一― Svo Bote Tidskr。 , 10. Stockholln.
―
一―
一一》
, 1936: Classification and Nomenclature of VegetatiOn Units 1930-―
1935.一一 Ibid., 30. Uppsala.
一―》
一―, 1945: Lichё nese一 一 Nannfeldt(&Du Rietz,Vilda vaxter i Norden.
Mossor, lavar, svampar, algero stOckhollne
FRIDЁ N,L.,1948:Ny fё rekomst av Stipa pennata i Vastergё
tland。 一一 ]Bot`
ote Lund。
GAMS,H.,1938:Ober einige flechtenreiche Trockrenrasen]MitteldeutsCh―
lands。 ―一 Hercynia, I:2。 IIalle(Saale).
N「
HYLANDER,N。
, 1941: ]Karlvaxter.一
一
Fё rteckn.
ё ver
Skando vaxter,utg.
av Lunds Boto Fё ren., 1. Lund。
JENSEN, C。
, 1939: Skandinaviens bladmossflora.
MAGNUSSON,A.H.,1937:Lavar.一
一
一一
Fё rteckn.ё
Kobenhavn.
ver Skand.vaxter,utg.av
Lunds Boto Fё ren。 , 4。 Lund.
NoRDHAGEN,R。 ,1921:Kalktufstudier i Gudbrandsdalen.― ―Vidensko
Selsk。
Skrifte Io Mat.… lNaturv. Klasse 1921:9。 Oslo.
PETTERSSON,BENGT,1946a:IIeppia lutosa(Ach.)Nylo i Sverige.__Bot.
‐――,
―》
Noto Lund.
1946b: Mannia fragrans(BalbiS)Frye et Clark. Eltt nytt tillskott
till den svenska marchantiacё …
f10rane― 一 Sv.Boto Tidskr。 ,40。
Upp"
sala.
PERSSON,H.,1944:Till kannedOmen om Karlsё
38。
arnas lnossflora.― 一
Ibid。
,
Uppsala.
二_≫ __, 1947:BIryurrl arcticunl och nigra andra llrlossfynd frin Stora Karlsё
.
― Ibid。 , 41. Uppsala.
REIMERS, H., 1940: Geographische Verbreitung der M00se im sidlichen
Harzvorland(Nord― Thiringen)mit einem Anhang iber die Ver―
breitung einiger bemerkenswerter Flechtene 一一 Hedwigia, 79.
Dresden.
STERNER,R。 ,1922:The Continental Elelmtent in the Flora of South Sweden.
一一 Greogr. Annaler 1922。
―一
,
―≫
Stockholln.
1925:Einige Notizen iber die VegetatiOn der lnse1 01andi FthrOr
fir die Vierte I. P. E. ―一 Sv. Bot. Tidskr., 19。
一 一 》一
, 1926: Olands vaxtvarld。
___Sё
Stockholln.
dra Kallnar lan, III. Kallnar。
―
―, 1938:Flora der lnse1 01and.一 Acta PhytogeOgro suec.,IXo Uppsala.
一≫
―一》
――, 1941: Agrostis st01onifera Lo och Ao gigantea Roth.
一一 Bot. Not.
Lund.
SUZA, J。 , 1935: Solorinella asteriscus Anzi in der Flechtenflora der Lё ss―
Steppe Mittel― Europas.― ・Vё stnik Kral.ё ese spolo Nauk。 ,TF.H,
′
1935。 Praha.
ZETTERSTEDT,J. E., 1869: Musci et]H[epaticae Oelandiae.―
rego sOco scient. Ups。 , Ser. 3:VII. Upsala.
一―‐
》
――,
一
Nove Acta
1870--1871: Botaniska excursioner p1 01and under somnlarell
1867. ―一]Boto Tidskr., ]Bd 4. Kobenhavn.