For advertisement and donations contact
DEVINDER TOOR 416-902-9372
HARBANS SINGH 416-817-7142
Email: ppapmg@gmail.com
Om Parkash Sharma
647-891-8500
Email : omjagraon@yahoo.com
Pro-People Arts Project Media
Group
“Sarokaran Di Awaz” Newspaper
29 Mapleview Ave Brampton
Ontario
Canada L6R 1M2
Email: ppapmg@gmail.com
Website: www.ppapmg.com
Voice of Social Concerns
«‹√‡∂zÙÈ ÈßÏ BA@HCFC@@
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
ÒØ’ Íæ÷∆ ¡≈‡√ ÍzØ‹À’‡ Ó∆‚∆¡≈ ◊πæÍ
√≈Ò-D, ¡ß’-B, AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Pro-People Arts
Project Media Group
SAROKARAN DI AWAZ
29 MAPLEVIEW AVE
BRAMPTON ONTARIO
CANADA L6R 1M2
E-Mail : ppapmg@gmail.com
www.ppapmg.com
√ßÍ≈Á’∆ Óß‚Ò Á≈ ¤Í∆¡ª ⁄È≈Úª
È≈Ò √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ
√ßÍ≈Á’∆
√Ω ÎπÒ
æ «÷ÛÈ «Á˙!
Ú∑≈ B@AD Ì≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄ «¬’ Úæ‚∂
ÏÁÒ≈¡ Á≈ √ß’∂ ωÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «’™«’ ’¬∆
«ÁzÙ‡∆’؉ª ÂØ∫ ≈‹È∆Â∆ Á∂ ÈÚ∂∫ √Ú≈Ò ¿πÂÍÈ ’∆Â∂ ‹≈
‘∂ ‘ÈÕ ’ج∆ ’πfi Ú∆ √Ófi∂ Í «¬’ ◊æÒ ¿πÌÚ∂∫ ±Í
«Ú⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ◊¬∆ ˛ «’ Ì≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ’Ø«È¡ª
ÂØ∫ ¡æ’∂ ‘ج∂ ¡≈Ó ¡Â∂ ÓæËÚ◊ Á∂ ÒØ’ «¬ÊØ∫ Âæ’ «¬’
√≈¯ √πÊ∆ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ Ú≈Ò∂ «‘æ√∂ «¬’ ≈‹È∆Â’ ÏÁÒ
Á∆ ÂÒ≈Ù «Ú⁄ ‘ÈÕ ‘≈Òª«’ «¬‘ ª «¬«Â‘≈√ ‘∆ ÂÀ¡
’∂◊≈ «’ «’√ «’√Ó Á≈ ÏÁÒ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∂ Ȫ ”Â∂
¿πÂÍÈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Í √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ √Ú≈Ò «¬‘ ˛
«’ «‹‘Û∂ «‘æ√∂ ÒØ’ Óπ’Â∆ Á≈ È≈¡≈ ¿π⁄≈ ’Á∂ √È ¿π‘
≈‹È∆Â’ ÷∂Â «Ú⁄ Úæ‚∆¡ª ÍπÒªÿª È‘∆∫ Íπ‡
æ √’∂Õ ‹Ø
ÍπÒªÿª Íπæ‡ ‘∂ ‘È ¿π‘Ȫ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉≈ ‹ª È≈ ‘؉≈
«¬’ Úæ÷∆ ◊æÒ ˛ Í «¬’ Úæ‚≈ «⁄ßÂÈ ˜± ÷Û∑≈ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ ◊æÒ Á≈ √≈鱧 ’ج∆ ÌπÒ÷
∂ ≈ È‘∆∫ «’ ͱ‹
ß ∆Ú≈Á
Á∂ Úæ‚∂ Â≈’ÂÚ ‘≈Ê∆ 鱧 ‘∂·ª √π‡
æ ‰ Ò¬∆ ¡Â∂ «¬’ ÏÁÒÚª
ÒØ’ª Á≈ ≈‹ √Ê≈Í ’È Ò¬∆ «¬’ Úæ‚∆ √Ø⁄, √Ófi,
Ù’Â∆ ¡Â∂ «Ú⁄≈Ë≈’ √ÍÙ‡Â≈ Á∆ ˜± ‘πßÁ∆ ˛ Í
«‹√ «’√Ó È≈Ò ¡≈Ó Ì≈Â∆ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∆
¡æ◊∂ ÷Û∑∆¡ª ؘÓª Á∆¡ª «Áæ’ª √ßÿÙª 鱧 ÈÚ∂∫ ÙÏÁ
Á∂ ‘∆¡ª ‘È «¬È∑ª ÈÚ∂∫ √ßÿÙª ¡Â∂ ÙÏÁª Á∆ ÂÒ≈Ù
«Ú⁄ «¬’ ÈÚ∂∫ «’√Ó Á∆ ØÙÈ∆ ¿πÂÍÈ ’È≈ ¡æ‹ Á∂ √Ó∂∫
Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ˜± ˛Õ ¡√∆∫ «¬√ ◊æÒ Ò¬∆ ¸ÂßÈ ‘ª
«’ ‹Ø Ú∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆¡ª ‘Ø ‘∆¡ª ‘È ¿π‘ «¬’ √≈¯
√πÊ∂ ÍzÏßË Âæ’ ‘∆ √∆Ó ‘ÈÕ «¬√ ¡ßÁ ’¬∆ «’√Ó
Á∆¡ª «ÚØËÂ≈¬∆¡ª ¡Â∂ Úæ‚∂ √Ú≈Ò √Óج∂ ‘ج∂ ‘È Í
√Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ √Ú≈Ò «¬‘ ˛ «’ ¡√∆∫ ≈‹È∆Â’ Íz√ß«◊’Â≈
«Ú⁄ ¡≈͉≈ «‘æ√≈ «’Ú∂∫ Í≈¬∆¬∂Õ «’√Ó ±Í «Ú⁄ ¡√∆∫
ÒØ’ª Á∂ √ßÿÙª 鱧 ≈‹È∆Â’ ¡≈Ú≈˜ Á∂¬∆¬∂ ¡Â∂ «¬‘
≈‹È∆Â’ ¡≈Ú≈˜ ÒØ’ª Á∆ Óπ’Â∆ Á≈ √Â≈ ÂØÈ «Ú⁄
√‘≈¬∆ ‘Ø √’∂Õ ¡√∆∫ ‹∂ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∆ ¡≈Ú≈˜ Á∆ ◊æÒ
’Á∂ ‘ª ª √≈‚≈ «¬Ê∂ ¿πÈ∑ª √Ø’≈ª 鱧 ÍzÓπæ÷Â≈ Á∂‰≈ ˛
«‹‘Û∂ √Ø’≈ ¡æ‹ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄ ¡≈Ó ÒØ’ ÒÀ
’∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ ’¬∆ «ÁÙ≈Úª ÂØ∫, ’¬∆ √Ø⁄ª ÂØ∫, ’¬∆
«ÁzÙ‡∆’؉ª ÂØ∫ «¬‘ ¡≈Ú≈˜ ‘Ø √ÍÙ‡ ¡Â∂ «È÷‰∆
⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬√ «È÷≈ Ò¬∆ ‘ «’√Ó Á∆ Èπ’Â≈⁄∆È∆
¡Â∂ √ÚÀ ÍÛ⁄ØÒ Ò¬∆ √≈‚∂ ÁÚ≈˜∂ ¡Â∂ Ï≈∆¡ª ÷πæÒ∑∆¡ª
‘ÈÕ ‘∂’ «Ú⁄≈ ¿π‘ ÌÒª «’√ ±Í «Ú⁄ Ú∆ √≈‚∂
√ÓfiÁ≈∆ ¡Â∂ √≈‚∂ Í≈·’ª Á∆ √ÓfiÁ≈∆ 鱧 √ÍÙ‡ ’È
«Ú⁄ √‘≈¬∆ ‘ØÚ∂ ¿π√ È±ß Ï‰Á≈ √Ê≈È «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈¡Â∂
‹∆ ¡≈«¬¡ª «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
- ‘Ïß√ «√ßÿ
C
Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆ √À’‡ Á≈ √≥’‡
Á∂ Ó»Ò ’≈È ¡Â∂ √≥Ì≈Ú∆ ‘ºÒ
F
Minimum wage: Question
of Dignity
BA
Óß‚∆, «¬Ù«Â‘≈ ¡Â∂ ÒØ’
√Ø’≈ª 鱧 ÏÁÒ‰ Á≈ «Ï‹«È√
BC
Í∂∫‚± «Ú≈√ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â ”⁄
Í∂∫‚± Ë∆ Á≈ √Ê≈È
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
2
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ ÿ ¡Â∂ √’±Ò
Á∆ Í∞È √Ê≈ÍÂ∆ «¬’ ⁄ß◊≈ ’ÁÓ
Ò≈‘Ω : Í≈«’√Â≈È Á∂ Í≥‹≈Ï √»Ï∂ ”⁄ √«Ê ّ∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ºÁ∆
ÿ, √’»Ò ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ «Í≥‚ Á∆ ÍπÈ √Ê≈ÍÈ≈ Ò¬∆ H@ ’ØÛ ∞ͬ∂ Á≈
Íz Ø ‹ À ’ ‡ ÓȘ»  ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À Õ Íº  ’≈ª ’Ø Ò «¬‘ Íz ◊ ‡≈Ú≈ ’«Á¡ª
ÎÀ√Ò≈Ï≈Á «˜Ò∑∂ Á∂ Â≈ÒÓ∂Ò ¡¯√ ȱ∞Ò ¡Ó∆È Ó∂∫◊Ò È∂ Áº«√¡≈ «’ ¡≈˜≈Á∆
Á∆ ‹≥◊ Á∂ ‘∆Ø Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ÿ ¡Â∂ √’»Ò Á∆ ÍπÈ √Ê≈ÍÈ≈ Ò¬∆ H
’ØÛ ∞ͬ∂ ‹≈∆ ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬‘ ∞ͬ∂ ¿∞È∑ª Á∂ «Í≥‚ Á∂ «Ú’≈√ Ú∆
÷⁄ ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂ ¡Â∂ ¿∞Ê∂ Í∆‰ Ú≈Ò∂ √≈¯ Í≈‰∆ ¡Â∂ √∆Ú∂‹ Á≈ ÍzÏ≥Ë Ú∆
’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Ó∂∫◊Ò È∂ «’‘≈ ¯À√Ò≈Ï≈Á Á∂ ÒØ’ª ˘ Ó≈‰ ‘À «’ Ì◊ «√≥ÿ
¿∞È∑ª Á∆ √˜Ó∆∫ Á≈ Ï∂‡≈ √∆ ¡Â∂ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘È «’ «¬√ ˘ Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ’√Ï∂
Ú‹Ø∫ ‹≈«‰¡≈ ‹≈Ú∂Õ Ú‰ÈÔØ◊ ‘À «’ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á≈ ‹ÈÓ √»Ï∂ Á∂
«˜Ò∑∂ ÎÀ√Ò≈Ï≈Á (¿∞√ √Ó∂∫ Ò≈«¬ÒÍπ) Á∆ «‘√∆Ò ‹Û∑ªÚ≈Ò≈ ”⁄ «Í≥‚ Ï≥◊∂
”⁄ BH √Â≥Ï, AI@G ˘ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Ó∂∫◊Ò È∂ Áº«√¡≈ «’ Ù‘∆Á Á≈ «¬‘
«Í≥‚ Ò≈‘Ω ÂØ∫ AE@ «’ÒØÓ∆‡ Á» ‘À ¡Â∂ «¬√ ˘ √À √Í≈‡∂ Ú‹Ø∫ «Ú’√Â
’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ ÷≈√ ’ ’∂ Ì≈ Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ «÷º⁄ Á≈ ’∂∫Á
‘ØÚ∂◊≈Õ √z∆ ÈÈ’≈‰≈ √≈«‘Ï ÂØ∫ «¬‘ «Í≥‚ «√¯ CE «’ÒØÓ∆‡ Á∆ Á»∆ ”Â∂
‘؉ ’≈È «√º÷ ÙË≈Ò»¡ª Ò¬∆ Ú∆ ÷≈√ «÷º⁄ Á≈ ’∂∫Á ‘ØÚ∂◊≈Õ √’≈ È∂
Ù‘∆Á Á∆¡ª Ú√ª Ú∆ ÎÀ√Ò≈Ï≈Á ¡‹≈«¬Ï ÿ ¡Â∂ Ò≈«¬Ïz∂∆ ÂØ∫ ¿∞È∑ª Á∂
ÿ ”⁄ ÂÏÁ∆Ò ’È Á≈ ¯À√Ò≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ Ï≥◊∆ Á≈ ’∞Ò ‹È√≥«÷¡≈ E@@@
Á∂ ’∆Ï ‘À ¡Â∂ «¬Ê∂ B ’È≈Òª ”⁄ ω∂ Ì◊ «√≥ ÿ Á∂ ÿ Á≈ Ó≈Ò’
¡À‚ÚØ’∂‡ «¬’Ï≈Ò «Ú’ ‘ÀÕ Ó∂∫◊Ò È∂ «’‘≈ «’ ¡À‚ÚØ’∂‡ ’ØÒØ∫ «¬‘ ÿ ÷z∆Á
«Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ Ò≈‘Ω  √≈«˜Ù Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ ÙÓ» Ò ∆¡Â Á∆ √π ‰ Ú≈¬∆ ÁΩ  ≈È
ÏÂ≈È∆¡≈ √’≈ È∂ Ì◊ «√≥ÿ ˘ BC √≈Ò Á∆ ¿∞Ó ”⁄ ÙÓÁ≈È ⁄Ω’ ”⁄
Ϊ√∆ Á∂ «ÁºÂ∆ √∆Õ Í≥‹≈Ï √’≈ È∂ ¡’±Ï, B@AB ˘ ÎÚ≈≈ ⁄Ω’ ˘
Ì◊ «√≥ÿ ⁄Ω’ Ȫ¡ Á∂‰ Á≈ ¯À√Ò≈ ’∆Â≈ √∆, Íz≥± ’∞fi Ú◊ª ÚºÒØ∫ «¬√
«Ú∞ºË Ø√ Íz◊‡ ’∆Â∂ ‹≈‰ ”Â∂ «¬√ ”Â∂ Ø’ Ò≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ
√ßÿÙª Á∂ «ÍÛ ”⁄Ø∫ ¿π·Á∆¡ª ¡≈Ú≈˜ª √Ó∂∫ Á∆¡ª ‘’±Óª 鱧 «¬’ ¸‰ΩÂ∆
«ÁßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ¸‰ΩÂ∆ «¬’ ÏÁÒ≈¡ Á∆ «ÈÙ≈È∆ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Íø‹≈Ï Á≈
¡Ê⁄≈≈
¡Ê Ù≈√Â∆ ‚≈. √π÷Í≈Ò «√≥ÿ
Í≥ ‹ ≈Ï ˘ “‘∂ «¬È’Ò≈Ï” Á∂
Ó≈‚Ò Á≈ ◊Û∑ ¡Â∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ “⁄ √Ì
ÂØ∫ ÚºË «Ú’√ Â∂ ÷πÙ‘≈Ò √»Ï≈ «’‘≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÷∂Â∆ Á∂ “‘∂ «¬È’Ò≈Ï” Á∂
Í»≥‹∆Ú≈Á∆ Ó≈‚Ò È∂ «¬Ê∂ √ºÂ«Ú¡ª
«Úº ⁄ ¯√Òª Á∂ ¿∞  Í≈ÁÈ ¡Â∂
¿∞ÂÍ≈«Á’Â≈ ˘ ÚË≈«¬¡≈Õ ¿∞√ √Ó∂∫
ÚÍ≈ Á∆¡ª Ùª ÷∂Â∆ Á∂ ͺ÷ «Úº⁄
√È «‹√ ’’∂ «’√≈Ȫ Á∆ ¡≈ÓÁÈ
«Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
¡º√∆«Ú¡ª ”⁄ ¯√Òª Á∂ fi≈Û Ì≈Ú∂∫
ÚË∂ Íz≥± «¬√ Ú≈Ë∂ Á∆ Á Í«‘Òª ÂØ∫
ÿº‡ √∆Õ «¬√∂ √Ó∂∫ ¯√Òª Á∆¡ª ’∆Óª
È≈ÒØ∫ ¯√Ò∆ Ò≈◊ª «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ’¬∆
◊∞‰≈ «˜¡≈Á≈ ‘؉ ’’∂ «’√≈Ȫ Á∂
Ù∞ºË Ò≈Ì ÿ‡‰∂ Ù∞» ‘Ø ◊¬∂Õ ÈºÏ∂«Ú¡ª
”⁄ ¯√Òª Á∂ fi≈Û √«Ê/ÿ‡‰∂ Ù∞»
‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ «ÚÙÚ∆’È Á∆¡ª
È∆Â∆¡ª ’≈È √’≈ È∂ ’∂ ∫ Á∆
Ï‹‡ «Úº⁄Ø∫ ÷∂Â∆ Ï‹‡ “⁄ ’‡ΩÂ∆ ’È∆
Ù∞» ’ «ÁºÂ∆ ¡Â∂ ÷∂Â∆ √Ï«√‚∆¡ª
Ú∆ ’ÁÓ-Á-’ÁÓ ÿ‡≈¿∞ ‰ ∆¡ª
‹≈∆ º ÷ ∆¡ªÕ «Èº ‹ ∆’È ¡Â∂
¿∞ Á ≈∆’È Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ’≈È
¯√Òª Ò¬∆ ÒØ Û ∆∫Á∆¡ª Ò≈◊ª
(«¬ÈÍπ‡√) Ó«‘≥◊∆¡ª ‘Ø ◊¬∆¡ª ¡Â∂
¯√Òª Á∆¡ª ’∆Óª «Úº⁄ Ú≈Ë≈ È≈
‘؉ ’’∂ «’√≈Ȫ Á∆ ¡√Ò ¡≈ÓÁÈ
ÿ‡‰∆ Ù∞» ‘Ø ◊¬∆Õ «¬√ ’’∂ √Óπº⁄≈
÷∂Â∆ ¡Ê⁄≈≈ √≥’‡ «Úº⁄ Î√ «◊¡≈Õ
÷∂Â∆Ï≈Û∆ “⁄ Í»≥‹∆Ú≈Á Á∂ Óπ„Ò∂
ÍÛ≈¡ ÁΩ≈È π˜◊≈ Úº‚∆ ͺË “Â∂
ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À Í Í»≥‹∆Ú≈Á Á∂ «Ú’≈√
Ó≈‚Ò ¡È∞ √ ≈ ‹ÁØ ∫ ÷∂  ∆ «Úº ⁄
ÓÙ∆È∆ ¡Â∂ √≈«¬‰ª Á∆ ÚÂØ∫ «Úº⁄
Ú≈Ë≈ ‘∞≥Á≈ ‘À ª «¬‘ «’ ْÂ∆
˘ «Ú‘Ò≈ ’È≈ Ù∞» ’ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ
Í» ≥ ‹ ∆Ú≈Á Á∂ ¿∞ ∂ ⁄ ∂  ∂ ÍÛ≈Úª ÁΩ  ≈È
’≈«Ó¡ª ˘ ’≥Ó «Óˇ‰≈ ÿ‡ ‹ªÁ≈ ‘À
¡Â∂ ¿∞È∑ª ˘ ¡Ê-«ÚÚ√Ê≈ Á∂ Á»‹∂
÷∂Âª Ì≈Ú ¿∞ÁÔØ◊ª ¡Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂
3
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆
√À’‡ Á≈ √≥’‡
Á∂ Ó»Ò ’≈È
¡Â∂ √≥Ì≈Ú∆
‘ºÒ
÷∂  ª «Úº ⁄ ÍÚ≈√ ’È≈ ÍÀ ∫ Á≈Õ
Í≥‹≈Ï Á∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄ ÚÂ∆ ‹≈‰
Ú≈Ò∆ ÓÙ∆È∆ ¡Â∂ √≈«¬‰ ÍÀ Á ≈
’È Ú≈Ò≈ ¿∞ÁÔØ◊ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÍÀÁ≈
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆ÕÍ≥‹≈Ï «¬º’ «Ú’√Â
÷∂  ∆ Íz Ë ≈È √» Ï ≈ ‘Ø ‰ ’≈È «¬º Ê ∂
’‰’, ⁄Ω Ò , ÈÓ≈, ¯Ò, ÙϘ∆¡ª
¡≈«Á ¡Ë≈« ¿∞ÁÔØ◊ Òº◊‰∂ ⁄≈‘∆Á∂
√È Õ«¬√ Â∑ª ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¡≈«Ê’Â≈
Á∂ ¡◊ª‘ ¡Â∂ «Í¤ª‘ √Ï≥Ë «Ú’√Â
‘Ø ‰ È≈Ò «¬‘ «¬º ’ √≥  ∞ « ÒÂ
¡≈«Ê’Â≈ ωÈ∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆ ‹Ø
÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄Ø∫ «Ú‘Ò∂ ‘Ø ‘∂ ’≈«Ó¡ª
˘ π˜◊≈ Óπ‘º¬∆¡≈ ’≈¿∞∫Á∆ Íz≥±
√≈‚∆ ÏÁ«’√ÓÂ∆ «¬‘ ‘À «’ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ «¬‘ ¿∞ÁÔØ«◊’ √À’‡ «Ú’√Â
È‘∆∫ ‘Ø √’∂Õ “‘∂ «¬È’Ò≈Ï” Á∂ Ó≈‚Ò
È∂ Í≥‹≈Ï ¡≥Á «’ ْÂ∆ Á∆ Ó≥◊
˘ ÿ‡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡≥’Û∂ Áº√Á∂ ‘È «’
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «’ Á∆ Ó≥◊ ¡º√∆«Ú¡ª
Á∂ ÓºË ”⁄ DH@@ ’ØÛ «ÁÈ √≈Ò≈È≈
ÂØ∫ ÿ‡ ’∂ «¬’∆Ú∆∫ √Á∆ Á∂ Ù∞» «Úº⁄
DBB@ ’ØÛ «ÁÈ √≈Ò≈È≈ «‘ ◊¬∆Õ
«‹√ ’’∂ ’≈Î∆ «’ ْÂ∆
Ï∂π˜◊≈ ‘Ø ◊¬∆Õ¡º‹ Í≥‹≈Ï Á∂ CE
Òº÷ ÈΩ‹Ú≈È Ï∂π˜◊≈ ‘È «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫
BA Òº÷ Í∂∫‚± ÷∂Â ”⁄Ø∫ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ
«˜¡≈Á≈ ¡Ë-Ï∂π˜◊≈ ÒØ’ ’≥Ó Á∆
ÂÒ≈Ù «Úº⁄ ̇’Á∂ «ÎÁ∂ ‘ÈÕ
ÏÂ≈ÈÚ∆ √’≈ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï Á∂
«’√≈Ȫ «Úº⁄ ’˜∂ Á∆ √Óº«√¡≈ Ï≈∂
¡ÀµÓ. ¡ÀµÒ. ‚≈«Òß◊ Áπ¡≈≈ ’∆Â≈
¡«Ë¡ÀÈ Á√≈¿∞∫Á≈ ‘À «’ “Í≥‹≈Ï Á≈
«’√≈È ’˜∂ «Úº⁄ ‹≥ÓÁ≈, ’˜∂ «Úº⁄
͡Á≈ ¡Â∂ ’˜≈ ¤º‚ ’∂ Ó ‹ªÁ≈
‘À”Õ «¬‘ ◊ºÒ AIB@«Ú¡ª Á∆ √∆Õ ‘∂
«¬È’Ò≈Ï Á∂ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Ò◊Í◊ ÁØ
Á‘≈’∂ Ï≈¡Á «¬√ Â∑ª Á≈ πfi≈È Í»∆
Â∑ª Ò≈◊» È‘∆∫ «‘≈Õ √ºÂ«Ú¡ª ¡Â∂
¡º√∆«Ú¡ª ÁΩ≈È «’√≈Ȫ «√ ’˜≈
¿∞ È ∑ ª Á∆ √≈Ò≈È≈ ¡≈ÓÁÈ ÂØ ∫ ÿº ‡
‘∞ ≥ Á ≈ √∆Õ Ì≈Ú ¯√Ò Ú∂ ⁄ ’∂ ¿∞ ‘
¡≈͉∂ ÒÀ‰∂-Á∂‰∂ Á≈ «‘√≈Ï ’’∂ ’∞fi
ÍÀ√∂ Ï⁄≈ ÒÀ∫Á∂ √È «‹È∑ª È≈ˇ ¿∞‘
¡◊Ò∆ ¯√Ò Á∂ ÷⁄∂, ÿ∂Ò» ÒØÛª ‹ª
Ϻ«⁄¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆, ¿∞È∑ª Á∂ «Ú¡≈‘Ù≈Á∆¡ª ¡Â∂ ÿ Á∆ ‘Ø ’Ï∆ÒÁ≈∆
Í»∆ ’Á∂ √ÈÕ Ï√ ¯√Ò ¡≈¿∞‰ ÂØ∫
’∞ fi «ÁÈ Í«‘Òª ‘∆ ¿∞ ‘ ¿∞ Ë ≈
⁄πº’‰≈ Ù∞» ’Á∂ √ÈÕ Íz≥± AII@ ÂØ∫
Ï≈¡Á ‘≈Ò «Î AIB@«Ú¡ª Ú≈ˇ∆
‘∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ¯’ «√¯ «¬≥È≈ ‘∆ ‘À
«’ ‘∞‰ «’√≈È ’˜∂ «Ú⁄ ‹≥ÓÁ≈,
’˜∂ ”⁄ ͡Á≈ ¡Â∂ ’˜∂ “’’∂ ”
‘∆ ÓÁ≈ ‘ÀÕÍ≥‹≈Ï Á∆ «’√≈È∆ Á≈
’˜≈ AIIA «Úº⁄ GHD ’ØÛ πͬ∂,
AIIG «Úº⁄ EG@@ ’ØÛ, B@@C «Úº⁄
IHHF ’Ø Û , B@@F «Úº ⁄ BA@FD
’ØÛ ¡Â∂ ‘∞‰ «¬‘ ÚË ’∂ Ò◊Í◊
BC@@@ ’ØÛ πͬ∂ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√
’˜∂ «Úº⁄Ø∫ FD ÍzÂ∆Ù ’˜≈ ÏÀ∫’ª
Á≈ ¡Â∂ CF Íz  ∆Ù ’˜≈
¡≈ÛÂ∆¡ª Á≈ ‘ÀÕÍ≥‹≈Ï Á∆ «’√≈È∆
Á≈ Ò◊Í◊ HI ÍzÂ∆Ù «‘º√≈ ’˜¬∆
‘ÀÕ ÈÓ∂ Á∆ ¯√Ò ¡Ó∆’È √π≥‚∆ Á∂
‘ÓÒ∂ ’’∂ E-F √≈Ò Ò◊≈Â≈ Î∂Ò∑
‘∞≥Á∆ ‘∆ «‹√ ’’∂ «¬ÊØ∫ Á∂ «’√≈Ȫ
Á≈ Ò◊Í◊ ID ÍzÂ∆Ù «‘º√≈ ’˜¬∆
‘ÀÕ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ ’≥„∆ ¬∂∆¬∂ Á∂ «√¯
FH ÍzÂ∆Ù «’√≈È ‘∆ ’˜¬∆ ‘ÈÕ
Í≥‹≈Ï Á∂ «‹‘Û∂ AA ÍzÂ∆Ù «’√≈È
’˜∂ Á∆ Ó≈ ÂØ∫ Ï⁄∂ ‘È ¿∞‘ Óπº÷
»Í «Úº⁄ ¿∞‘ Í«Ú≈ ‘È «‹È∑ª ˘
÷∂  ∆ ÂØ ∫ Ï≈‘ «’√∂ ‘Ø  √≈ËÈ ÂØ ∫
¡≈ÓÁÈ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ «¬‘ Ù∞ º Ë «’√≈È
È‘∆∫ ‘ÈÕ √ÍÙ‡ ‘À «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆
√Óπ º ⁄ ∆ «’√≈È∆ ¡º ‹ ’˜∂ Á∂ ‹≈Ò
«Úº⁄ Î√∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï Á∂ ¡Ω√ÂÈ
«’√≈È Í«Ú≈ «√ ÁØ Òº÷ πͬ∂ ÂØ∫
ÚºË Á≈ ’˜≈ ‘ÀÕ ˜Ó∆È Á∂ ‘ ¬∂’Û
«√ ¡Ω√ÂÈ B@ ‘˜≈ πͬ∂ ÂØ∫ ÚºË
’˜≈ ‘ÀÕ «‹ºÊ∂ ÈÓ≈ ͺ‡∆ Á∂∂ «’√≈Ȫ
Á∆ Úº‚∆ «◊‰Â∆ ’˜∂ ʺÒ∂ ‘À ¿∞Ê∂
«¬È∑ª «’√≈Ȫ «√ ’˜∂ Á∆ ’Ó Ú∆
√Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ (C Òº÷ ÍzÂ∆ Í«Ú≈)
‘À ‹Á«’ «¬‘ ’Ó ’∂∫Á∆ Í≥‹≈Ï «Ú⁄
ÍΩ ‰ ∂ ÁØ Òº ÷ ¡Â∂ ’≥ „ ∆ ¬∂  ∆¬∂ Á∂
«’√≈Ȫ «√ «√¯ EE ‘˜≈ πͬ∂
ÍzÂ∆ Í«Ú≈ ‘ÀÕ ÈÓ≈ ͺ‡∆ Á∂ «√Î
¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Á≈ ¡Ω√ÂÈ ’˜≈ ‘∆
’≥„∆ Á∂ √≈∂ «’√≈Ȫ Á∂ ¡Ω√ÂÈ ’˜∂
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘ÀÕ √ÍÙ‡ ‘À «’ Í»≥‹∆
¿∞  Ù≈‘ ÷∂  ∆ Â’È∆’ «˜¡≈Á≈
’˜∂ ˘ ‹ÈÓ «Á≥Á∆ ‘ÀÕ
’˜∂ ʺÒ∂ «’≥È∂ ÍzÂ∆Ù ÒØ’ ‘È
‹ª ¿∞È∑ª «√ «’≥È≈ ’˜≈ ‘À, «¬√
È≈ÒØ∫ Ú∆ ÚºË Ó‘ºÂÚÍ»È «¬‘ ‘À «’
’˜∂ Á∆ Â∆ÏÂ≈ ¡Â∂ «’√≈Ȫ ”Â∂
‰≈˙ «’≥ È ≈ ‘À ? «¬È∑ ª √Ú≈Òª Á∂
„∞’Ú∂∫ ‹Ú≈Ϫ Ò¬∆ «¬‘ Á∂÷‰≈ ˜»∆
‘À «’ «’√≈Ȫ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ’˜∂
«Úº ⁄ ’∆ √Ï≥ Ë ‘À Õ √Óπ º ⁄ ∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
«’√≈Ȫ Á∆ √≈Ò≈È≈ ¡≈ÓÁÈ Á≈ FD
ÍzÂ∆Ù «‘º√≈ ’˜≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’˜≈
Á«Ó¡≈È∂ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ, «‹È∑ª
’ØÒ A@ ¬∂’Û ÂØ∫ ÿº‡ ˜Ó∆È ‘À, Á∆
HE ÍzÂ∆Ù ¡≈ÓÁÈ ÂØ∫ ÚºË ’˜≈
‘ÀÕ ‹ÁØ∫ «’ Úº‚∂ «’√≈Ȫ Á∆ √≈Ò≈È≈
¡≈ÓÁÈ Á≈ Ò◊Í◊ E@ Íz  ∆ÙÂ
’˜≈ ‘À Õ ≈‹ «Ú⁄ BH Íz  ∆ÙÂ
«’√≈È «¬‘Ø «‹‘∂ ‘È «‹È∑ ª Á∂
Í«Ú≈ Á∆ «¬º’ √≈Ò Á∆ ¡≈ÓÁÈ
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ’˜≈ ‘ÀÕ «¬‘ «’√≈È
“¡≈Ê’ ‰≈˙” Á≈ «Ù’≈ ‘ÈÕ «¬√
ÂØ ∫ Ú∆ Úº Ë , Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ AC Íz  ∆ÙÂ
«’√≈È «¬‘Ø «‹‘∂ ‘È «‹È∑ª Á≈ ’˜≈
¿∞È∑ª Á∆ B √≈Ò Á∆ ¡≈ÓÁÈ ÂØ∫ Ú∆
«˜¡≈Á≈ ‘À, «‹‘Û∂ “¡√«‘ ‰≈˙”
«Ú⁄Ø∫ ◊∞˜ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Ú◊ «Ú⁄
AI ÍzÂ∆Ù ¤Ø‡∂ ¡Â∂ √∆Ӫ’ «’√≈È
¡≈¿∞ ∫ Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ «’√≈È Ó≈È«√’
¡Â∂ ¡≈Ê’ ‰≈˙ Á∂ «Ù’≈ ‘È
«‹‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ ’∞fi ª ÷∂Â∆ ”⁄Ø∫ «’È≈≈
’ ÒÀ ∫ Á∂ ‘È ¡Â∂ ’∞ fi «¬È∑ ª ÿØ 
‘≈Òª Á≈ Óπ ’ ≈ÏÒ≈ È≈ ’Á∂ ‘Ø ¬ ∂
¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ-Ò∆Ò≈ ÷ÂÓ ’ ÏÀ·Á∂
‘ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ AIIA ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∞ºÒ
E Òº÷ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ «Úº⁄Ø B Òº÷ ÷∂Â∆
¤º‚ ⁄πº’∂ ‘È «‹È∑ª «Úº⁄Ø∫ Ò◊Í◊ DC
‘˜≈ ¿∞ ˜ Â∆ Ó‹Á»  ω ⁄π º ’ ∂
‘ÈիͤÒ∂ «¬º’ Á‘≈’∂ «Úº⁄ √Óπº⁄∂
Ì≈ “⁄ B.E@ Òº÷ ÂØ∫ ÚºË «’√≈È
÷πÁ’∞Ù∆¡ª ’ ⁄πº’∂ ‘ÈÕÍ≥‹≈Ï Á∆¡ª
«Â≥ È Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª Áπ ¡ ≈≈ ’∆Â∂
√Ú∂÷‰ ÂØ∫ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ ‘À «’ «Í¤Ò∂
AA √≈Òª ÁΩ≈È Í≥‹≈Ï Á∂ Í∂∫‚± ÷∂Â
«Úº⁄ FIBF ÷πÁ’∞Ù∆¡ª ‘Ø ⁄πº’∆¡ª ‘È
«‹≥È∑ª «Úº⁄Ø∫ CIED «’√≈È ¡Â∂ BIGB
÷∂ ӘÁ» √ÈÕ
√≥’‡ Á∂ ’≈È
÷∂Â∆ √≥’‡ Á≈ Ó»Ò ’≈È Á∂√∆«ÚÁ∂Ù∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á≈ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄
ÚÂ∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª
Ò≈◊ª
(«¬ÈÍπ‡√) ¿∞µÍ «¬˜≈∂Á≈∆ ‘؉≈ ‘À
¡Â∂ ’≥Ï≈¬∆Ȫ, ‡À’‡ Ì≈Ú ÷∂Â∆
√≥Áª ¡Â∂ ÷∂Â∆ «Úº⁄ ÚÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
√≈«¬‰ª Á∂ Ì≈¡ «Óʉ «Úº⁄ «¬È∑ª
’≥ÍÈ∆¡ª Á∆ ‘∆ «¬˜≈∂Á≈∆ ‘À ¡Â∂
«¬È∑ª ¿∞µÍ √’≈ Á≈ ’ج∆ ’≥‡ØÒ
È‘∆∫ ‘À Õ «¬‘ ’≥ Í È∆¡ª Ò◊≈Â≈
¡≈͉∂ Ó≈Ò Á∆¡ª ’∆Óª ÚË≈
‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ’’∂ ÷∂Â∆ ÷«⁄¡ª
«Úº⁄ Ò◊≈Â≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ ‘À Õ«¬√
Á∂ ¿∞Ò‡ ÷∂Â∆ Á∆¡ª Óπº÷ Î√Òª Á≈
Ì≈¡ √’≈ «ÓÊÁ∆ ‘À «‹‘Û≈ «’
’∆Ó √»⁄’ ÂØ∫ ÿº‡ ‘∞≥Á≈ ‘À, «‹√
È≈Ò ÷∂Â∆ ÷«⁄¡ª Á∂ Ú≈Ë∂ Á∂ √≥ÁÌ
“⁄ ¯√Òª Á∂ Ì≈Úª «Úº ⁄ ÷ÛØ Â /
«◊≈Ú‡ ¡≈¬∆ ‘À Õ √≈Ò B@@A ÂØ ∫
B@@E º’ ’‰’ Á∆¡ª ’∆Óª «Úº⁄
Ú≈Ë≈ «√¯ A.E ÍzÂ∆Ù √Ò≈È≈ ¡Â∂
fiØÈ∂ Á∆¡ª ’∆Óª «Úº⁄ Ú≈Ë≈ B.E
ÍzÂ∆Ù √Ò≈È≈ ‘Ø«¬¡≈ ‹ÁØ∫ «’ «¬√∂
√Ó∂∫ ÁΩ≈È «¬È∑ª ¯√Òª Á∆¡ª Ò≈◊ª
«Úº ⁄ Ú≈Ë≈ Ò◊Í◊ G-I Íz  ∆ÙÂ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√Ò≈È≈ ‘Ø«¬¡≈ Õ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ ¡º◊∂ «‹Ú∂∫
¿∞µÍ Áº«√¡≈ ‘À «’ «¬√∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È
fiØÈ∂ ¡Â∂ ’‰’ Á∂ fi≈Û «Úº⁄ ÷ÛØÂ/
«◊≈Ú‡ Ú∆ ¡≈¬∆ ¡Â∂ ÈÓ∂ Á∆ ¯√Ò
¡Ó∆’È √π ≥ ‚ ∆ ¡Â∂ Ï∆Ó≈∆¡ª Á∂
‘ÓÒ∂ È≈Ò E-F √≈Ò Ò◊≈Â≈
ÂÏ≈‘ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘∆Õ¿∞ Í Ø ∫ È’Ò∆
ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ ÿ‡∆¡ª Ï∆‹ª È∂
«’√≈Ȫ Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ Ïπ∆ Â∑ª
ÍzÌ≈Ú ’∆Â≈ Õ
÷∂Â∆ √À’‡ «Úº⁄ «ÓÒ‰ Ú≈Ò∂
π ˜ ◊≈ Á≈ Ò◊≈Â≈ ÿ‡‰≈ ÷∂  ∆
√≥’‡ Á≈ ¡«‘Ó «√º‡≈ ‘ÀÕ ÷∂Â∆Ï≈Û∆
«Úº ⁄ ÓÙ∆È∆’È Á∆ ¡≈ÓÁ È∂
«’Â∆¡ª Á≈ ؘ◊≈ ÷Ø «Ò¡≈ «‹√
’’∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄Ø∫ «ÓÒ‰ Ú≈Ò≈
π ˜ ◊≈ ’≈Î∆ ÿ‡ «◊¡≈Õ «‹º Ê ∂
AIGB-GC «Úº ⁄ «¬‘ √À ’ ‡ GD
ÍzÂ∆Ù ÒØ’ª ˘ π˜◊≈ «Á≥Á≈ √∆
¿∞ µ Ê∂ AIIC-ID «Úº ⁄ FD Íz  ∆ÙÂ
ÒØ’ª ˘ ¡Â∂ B@AA «Úº⁄ «√Î ED.E
ÍzÂ∆Ù ÒØ’ª ˘ ‘∆ π˜◊≈ Óπ‘º¬∆¡≈
’Á≈ ‘ÀÕ¡º‹ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ’∞ºÒ «’Â
Ù’Â∆ II Òº÷ ‘À «‹√ «Úº⁄Ø∫ «√Î
BI.G Òº ÷ ‘∆ ÷∂ Â ∆ «Úº ⁄ Òº ◊ ∂ ‘Ø ¬ ∂
‘ÈÕ«¬Ê∂ ‘∆ Ϻ√ È‘∆∫ ÷∂Â∆ ’≈«Ó¡ª
Á∆ ¿∞ÂÍ≈Á’Â≈ Á»‹∂ √À’‡ª «Úº⁄
’≥Ó ’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ ¿∞ÂÍ≈Á’Â≈
È≈ÒØ∫ ’≈Î∆ ÿº‡ ‘ÀÕ ◊À-÷∂Â∆Ï≈Û∆
Ë≥«Á¡ª Á∂ ÒØ’ª Á∆ ¿∞ÂÍ≈Á’Â≈ ÷∂Â∆
’≈«Ó¡ª È≈ÒØ ∫ Úº Ë ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø ∫
Ò◊≈Â≈ ÚË ‘∆ ‘À Õ «‹º Ê ∂ «¬‘
¿∞ÂÍ≈Á’Â≈ AIGB-GC «Úº⁄ C.IB
◊∞‰≈ √∆ ¿∞Ê∂ ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫ «Úº⁄ ÚË
’∂ E.AB ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ
÷∂Â∆ √≥’‡ Á≈ ¡◊Ò≈ ’≈È ‘À
÷∂  ∆ √À ’ ‡ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ Á Á≈
ÿ‡‰≈Õ Ì≈Â∆ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ √≈∂
√À’‡ª «‹È∑ª «Úº⁄ ÷∂Â∆, ¿∞ÁÔØ◊ ¡Â∂
√∂Ú≈Úª Ù≈«ÓÒ ‘È, Á∆ «Ú’≈√ Á
Ú∂ ÷ ‰ ÂØ ∫ ÍÂ≈ Òº ◊ Á≈ ‘À «’ ÷∂  ∆
√À’‡ Á∂ «Ú’≈√ «Úº⁄ «Í¤Ò∂ «Â≥È
Á‘≈«’¡ª ÁΩ≈È ’≈¯∆ ’Ó∆ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ
¡º √ ∆«Ú¡ª ÁΩ  ≈È ÷∂  ∆ √À ’ ‡ Á∆
«Ú’≈√ Á C.@H √∆ ‹Ø B@@B-@G
ÁΩ≈È ÿº‡’∂ «√¯ B.A ÍzÂ∆Ù ¡Â∂
B@@G-AB «Úº⁄ ÚË’∂ C.F ÍzÂ∆ÙÂ
‘Ø ◊¬∆ Íz≥± «¬√∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È Í≥‹≈Ï
Á∂ ÷∂Â∆ √À’‡ Á∆ «Ú’≈√ Á B.BH
Íz  ∆Ù √∆ ‹Ø ÿº ‡ ’∂ «√¯ A.HI
ÍzÂ∆Ù ‘∆ «‘ ◊¬∆ ‘ÀÕ«¬√∂ Âª Á∂Ù
Á∆ ’∞ºÒ ÿ∂Ò» ¿∞ÂÍ≈Á «Úº⁄Ø∫ ÷∂Â∆
√À’‡ Á≈ «‘º√≈ Ò◊≈Â≈ ÿº‡ «‘≈
‘ÀÕ«‹Ê∂ «¬‘ «‘º√≈ AIEA «Úº⁄ EG
Íz  ∆Ù √∆, ¿∞ Ê ∂ ‘∞ ‰ ÿ‡’∂ «√Î
AC.I ÍzÂ∆Ù ‘∆ «‘ «◊¡≈ ‘ÀÕ Íz≥±
Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆ √À’‡ Á≈ «‘º√≈ BA.HD
ÍzÂ∆Ù ‘ÀÕ√≈¯ ‘À «’ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á∂
«Ú’≈√ Á ¡Â∂ ’∞ºÒ ÿ∂Ò» ¿∞ÂÍ≈Á
«Úº⁄Ø∫ ÷∂Â∆ Á∆ ÍzÂ∆ÙÂÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¬∆
’Ó∆ È≈Ò ÷∂Â∆ Â∂ «ÈÌ Ú√Ø∫ Á∆ Ù∞ºË
¡≈ÓÁÈ Á≈ ÿ‡‰≈ Ò≈˜Ó∆ ‘ÀÕ
¡≈ÓÁÈ-ı⁄ Á∂ Í≈Û∂ È∂ Ú∆
÷∂Â∆ √≥’‡ ˘ ‚±≥ÿ≈ ’∆Â≈ ‘À ÕÁ∂Ù Á∂
¤Ø ‡ ∂ «’√≈Ȫ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¿∞ È ∑ ª Á∂
ı⁄ È≈ÒØ∫ ’≈¯∆ ÿº‡ ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂
«¬‘ ’˜∂ Á∂ ‹≈Ò «Úº⁄ ¯√∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
ÈÀ Ù ÈÒ √À ∫ ÍÒ √Ú∂ √≥ ◊ ·È Á∂
¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ √∆Ӫ’ «’√≈È
Á∆ ¡≈ÓÁÈ AFAG πͬ∂∂ Ó‘∆È≈ ‘À
‹ÁØ∫ «’ «¬È∑ª Á≈ ÷⁄≈ BDEC πͬ∂
Ó‘∆È≈ ‘À Õ «¬√∂ Â∑ª ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ
Á∆ ¡≈ÓÁÈ BDIC πͬ∂ Ó‘∆È≈ ‘À
4
‹ÁØ∫ «’ «¬È∑ª Á≈ ı⁄ CADH πͬ∂
Ó‘∆È≈ ‘ÀÕ «¬ÊØ∫ º’ «’ ÓËÒ∂ «’√≈È
Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ ͺË ¿∞È∑ª Á∂ ı⁄
È≈ÒØ∫ ’∞fi ÿº‡ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ Úº‚∂
«’√≈Ȫ Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ ͺË ¿∞‘Ȫ
Á∂ ı⁄ È≈ÒØ∫ Ò◊Í◊ ‚∂„≈ ‘ÀÕ «‹ºÊ∂
BE ¬∂’Û ÂØ∫ ÚºË ˜Ó∆È Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ
Á∆ ¡≈ÓÁÈ IFFG πͬ∂ Ó‘∆È≈ ‘À,
¿∞Ê∂ «¬È∑ª Á≈ ı⁄ «√¯ FDAH πͬ∂
Ó‘∆È≈ ‘ÀÕ Ì≈ «Úº⁄ Úº‚∆ «◊‰Â∆
¤Ø ‡ ∂ «’√≈Ȫ Á∆ ‘∆ ‘À Õ «¬Ê∂ GA
Íz  ∆Ù √∆Ó≈Â’ «’√≈È ¡Â∂
Ò◊Í◊ AG ÍzÂ∆Ù ¤Ø‡∂ «’√≈È ‘È
‹ÁØ∫ «’ Úº‚∂ «’√≈Ȫ Á∆ ÍzÂ∆ÙÂÂ≈
’≈Î∆ ÿº‡ ‘ÀÕÌ≈ Á∂ ¿∞Ò‡ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ Á∆ «◊‰Â∆ ÿ‡
‘∆ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ ‹Ø Á≈ ¡≈’≈
Úº‚≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ ˜Ó∆È Á≈ «‹¡≈Á≈
Úº‚∂ «’√≈Ȫ ’ØÒ ‘؉ ’’∂ √’≈
ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª √Ï«√‚∆¡ª/
≈‘ª ‹ª √‘»Òª Á≈ Úº‚≈ Î≈«¬Á≈
Ú∆ Úº ‚ ∂ «’√≈Ȫ ˘ ‘∆ Í‘∞ ≥ ⁄ Á≈
‘ÀÕ«Ï‹Ò∆, «√≥⁄≈¬∆, ÷≈Áª Á∆ √Ï«√‚∆
Á≈ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ‹Ø «’ ’∞ºÒ «’√≈È∆
Á≈ CD Íz  ∆Ù ‘À , ˘ Ó«‘˜ F
ÍzÂ∆Ù «‘º√≈ ‘∆ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ √ͺ√‡
‘À «’ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ÿº‡ ˜Ó∆È, ÿº‡
¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ÿº‡ ≈‘ª ’’∂ ÿØ
√≥’‡ «Úº⁄ ◊z√ ‘À Õ
¿∞ Í Ø ’  ’≈Ȫ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈
«Èº ‹ ∆’È ’’∂ «√‘ √∂ Ú ≈Úª,
«Ú«Á¡≈ ¡Â∂ Ø ˜ Ó≈ ÒØ Û ª Á∆
Ó«‘◊≈¬∆ È∂ «’√≈Ȫ Á∆ ‘≈Ò ‘Ø
Â√ÔØ ◊ ω≈ «Áº  ∆ ‘À Õ Ó«‘≥ ◊ ∆
«Úº«Á¡≈ ¿∞È∑ª Á∆ Í‘∞≥⁄ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘؉
’’∂ «’√≈È ¡Â∂ ‘Ø  Í∂ ∫ ‚± ÂÏ’∂
¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ ⁄≥◊∆ «Úº«Á¡≈ È‘∆∫
«ÁÚ≈ √’Á∂ «‹√ ’≈È ¿∞È∑ª Á∂ Ϻ⁄∂
π ˜ ◊≈ Á∂ ÓΩ « ’¡ª ÂØ ∫ Ϫfi∂ ‘Ø ‘∂
‘ÈÕ÷∂Â∆ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ Ó≥‚∆’È ‘؉
È≈Ò Í∂ ∫ ‚± Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆¡ª Â≥ Á ª
’Ó˜Ø  ‘Ø ◊¬∆¡ª «‹√ ’’∂
Ì≈¬∆⁄≈’ ‘ÓÁÁ∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
ÓÁÁ Ú≈Ò≈ „ª⁄≈ ÷∂»-÷∂» ‘Ø «◊¡≈Õ
«‹√ È≈Ò «’√≈È √Ó≈‹ ÂØ∫ ‡∞º«‡¡≈
‘Ø«¬¡≈ Ó«‘√»√ ’È Òº◊ «Í¡≈ Õ
«¬È∑ ª ‘≈Òª È∂ √Óπ º ⁄ ∂ Á∂ Ù ¡≥ Á 
«’√≈Ȫ ˘ ÷πÁ’∞Ù∆ Á∂ √Â∂ “Â∂ ⁄ºÒ‰
Ò¬∆ Ó‹Ï» ’ «ÁºÂ≈Õ
√≥’‡ Á≈ ‘ºÒ
÷∂Â∆ √≥’‡ Á≈ ‘ºÒ ’È Ò¬∆
√Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ ⁄πº’∂ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ’ÁÓ
«¬‘ ωÁ≈ ‘À «’ «’√≈Ȫ «√ ’‹∂
Á≈ ÏØ fi ÿ‡≈¿∞ ‰ Ò¬∆ √’≈ ˘
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ √’≈∆ ’˜∂ Á∆
Ú≈Í√∆ Ò¬∆ «¬√ ’˜∂ ˘ ÒßÏ∂ √Ó∂∫ Á∂
’˜∂ «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò ’ Á∂Ú∂ ¡Â∂ «¬√
’˜∂ ˘ «ÏÈ≈ «’√∂ «Ú¡≈˜ ÂØ∫ B@
√≈Òª Á∆¡ª ¡≈√≈È «’Ùª «Úº ⁄
Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ Õ «¬√∂ Â∑ ª
¡≈Û∑  ∆¡ª Á∂ ’˜∂ Á∂ ‘º Ò Ò¬∆
√’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ «¬‘ «¬º’
¡≈‚∆ÈÀ∫√ ‹≈∆ ’∂ Â∂ ¡≈Û∑Â∆¡ª ÂØ∫
«’√≈Ȫ Á∂ ’˜∂ Á≈ «‘√≈Ï- «’Â≈Ï
Ó≥◊∂Õ «’√≈Ȫ ˘ ÒßÏ∂ √Ó∂∫ Á≈ √’≈∆
’˜≈ Óπ‘º¬∆¡≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂∂ ¡Â∂ «¬√
ÍÀ√∂ È≈ˇ ¡≈Û∑Â∆¡ª Á∂ ’˜∂ Ú≈Í√
’∆Â∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «’√≈Ȫ ÂØ∫ ÒßÏ∂ √Ó∂∫
«Úº ⁄ «ÏÈ≈ «Ú¡≈˜ Ò◊≈¬∂ ¡Â∂
¡≈√≈È «’Ùª ”Â∂ ’‹≈ Ú≈Í√
«Ò¡≈ ‹≈Ú∂∂Õ¡º◊∂ Ú≈√Â∂ ¡≈Û∑Â∆ ÍzÏ≥Ë
˘ ıÂÓ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «ÚºÂ∆ ÒÀ‰Á∂‰ Á≈ ’≥Ó ÏÀ∫’ª, Ó≈’ÎÀµ‚ ¡Â∂ ‘Ø
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
ÓÀ∫ ’¬∆ Ú≈∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í È±ß ÷πÙ «’√Ó Ú∆ √ÓfiÁ≈ ‘ª «’ ÓÀ∫ «Óæ‡∆ È≈Ò «Óæ‡∆ ‘Ø ’∂ √ØÈ≈ ¿π◊≈™Á≈ ‘ªÕ Ó∂∂
«⁄‘∂ ”Â∂ «¬’ Ú≈∆ ª ‘«¡≈Ò∆ 鱧 Á∂÷ ’∂ Ω‰’ ¡≈ ‹ªÁ∆ ˛ Í ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ÂÈ „’‰ Ï≈∂ √Ø⁄Á≈ ‘ª ¡Â∂
¡≈͉∂ ÷±È Í√∆È∂ Á∆ √«ÊÂ∆ ÚæÒ Á∂÷Á≈ ‘ª ª ÓÀ鱧 «¬ßfi ‹≈͉ Òæ◊ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ÓÀ∫ «¬’ ‘æ‚∆¡ª Á∆ Óπæ· ‘ØÚª «‹√
Á∂ √Óπæ⁄∂ ÷±È Á∆¡ª ÂßÁª ¡Â∂ ‘«¡≈Ò∆ Úæ‚∂ ’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∂ ÷±È 鱧 ÚË≈¿π‰ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ «⁄‘«¡ª ”Â∂
Ω‰’ «Ò¡≈¿π‰ Ú≈√Â∂ ‘ØÚ∂Õ Ó∂∆ «¬‘ √«ÊÂ∆ ’Á ÏÁÒ∂◊∆ ÓÀ∫ «¬√ √Ø⁄ ”⁄ ‘∆ ÏÀ·≈ «‘ßÁ≈ ‘ªÕ
√«‘’≈∆ ¡Á≈«¡ª ≈‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
¡◊Ò≈ ’ÁÓ «¬‘ ‘À «’ ¿∞È∑ª
Í«Ú≈ª Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂
«‹È∑ ª «√ ’˜∂ Á∆ Í≥ ‚ Á≈ Ì≈
¿∞È∑ª Á∆ ÁØ √≈Òª Á∆ ¡≈ÓÁÈ ÂØ∫ Ú∆
ÚºË ‘À Õ¿∞È∑ª ˘ ’˜≈ Ó≈¯∆ Á≈ «ÚÙ∂Ù
ÍÀ’∂˜ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√∂ Â∑ª √Óπº⁄∂
√∆Ӫ’ ¡Â∂ ¤Ø ‡ ∂ «’√≈Ȫ, «‹È∑ ª
’Ø ˇ E ¬∂ ’ Û ÂØ ∫ ÿº ‡ ˜Ó∆È ‘À , ˘
«ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ √Ï«√‚∆¡ª «ÁºÂ∆¡ª
‹≈‰Õ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ ¤Ø ‡ ∆ ÷∂  ∆ ◊≥ Ì ∆
√≥’‡ «Ú⁄Ø∫ ◊∞˜ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆
¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ˘ «¬È∑ª Á∂ Í«Ú≈ª Á∆
’∞ºÒ «’√≈È Í«Ú≈ª Á∆ ÍzÂ∆ÙÂÂ≈
ÓπÂ≈«Ï’ √Ï«√‚∆¡ª Á≈ CD ÍzÂ∆ÙÂ
«‘º√≈ ‹» «ÓÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆ ¤º‚ ⁄πº’∂ «’√≈Ȫ
Á∆ ÓÁÁ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ÷≈√ ’’∂ ¿∞‘
ÒØ’ «‹‘Û∂ Ó˜Á»ª Á∆ ’Â≈ «Úº⁄
Ù≈ÓÒ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª, ¿∞‘ ÒØ’
«‹‘Û∂ ÷∂Â∆ ¤º‚‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈͉∂
ÈÚ∂∫ Ë≥Á∂ ÂØ∫ ¡√≥Â∞Ù‡ ‘È, Á∂ √‘≈∂
Ò¬∆ Ú∆ π˜◊≈ Á∂ ÓΩ’∂ ÂÒ≈Ù ’∆Â∂
‹≈‰ ª «’ «¬‘ ÒØ’ ¡≈͉∆ ؇∆ؘ∆ Á≈ Ó√Ò≈ ‘ºÒ ’ √’‰Õ «¬√
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ¡≈ÂÓ ‘º«Â¡≈Úª ’È
Ú≈Ò∂ Í«Ú≈ª ˘ ‘ ‘∆Ò∂ Ú≈‹Ï
¡≈«Ê’ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À
ª «’ «¬‘ ¿∞‹Û∂ ‘ج∂ Í«Ú≈ ¡≈͉∂
Ó≈È«√’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’
√≥’‡ «Úº⁄Ø∫ «È’Ò ’∂ ¡≈͉∆ «‹≥Á◊∆
Ú√ ’ √’‰Õ «’√≈Ȫ Á≈ ¿∞ ‘
«‘º √ ≈ «‹‘Û≈ ’˜∂ ¡Â∂ ¡≈«Ê’
Â≥◊∆ ’’∂ ¡≈͉∆ ˜Ó∆È ÂØ∫ ‘ºÊ ËØ
ÏÀ·≈ ‘À ‹ª ¿∞‘ «’√≈È «‹‘Û∂ ¡≈͉∂
÷∂Â∆ Á∂ √≈ËÈ È≈ ‘؉ ’’∂ ˜Ó∆È
˘ ·∂’∂ ”Â∂ Á∂ ’∂ ¡≈Í ’∞fi Ú∆ È‘∆∫
’Á∂ , ¿∞ È ∑ ª Á∂ π ˜ ◊≈ Ï≈∂ Ú∆
ÔØ‹È≈ «Â¡≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ «¬‘Ø «‹‘∂
«’√≈Ȫ ˘ ÚºË π˜◊≈ Ú≈ˇ∂ ÷∂Âª
‹ª ÷∂Â∆ ¡Ë≈ √ȡª «Úº⁄ ’≥Ó
«ÓÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ¡À√.¡À√. ‹Ω‘ˇ
’Ó∂ ‡ ∆ Á∆ «√Î≈Ù ˘ Ò≈◊» ’’∂
«’√≈Ȫ Á∂ π‹◊≈ ¡Â∂ ¿∞Í‹∆Ú’≈
Ò¬∆ «Í≥‚ª «Úº⁄ ÷∂Â∆ ¡Ë≈« ¡Â∂
‘Ø ¿∞ÁÔØ◊ Ò◊≈¬∂ ‹≈‰Õ
ËÈ∆ ≈Ó ⁄≈«Âz’ Á∆¡ª ÓÙ‘»
√Âª “ͺ ’ ∆ ÷∂  ∆ Ú∂ ÷ ’∂ ◊Ï ’∂
«’√≈È; Ú≈˙∫, fiº ÷ ÛØ ∫ fiØ « Ò˙∫ ÿ
¡≈Ú∂ ª ‹≈‰” ¡È∞ √ ≈ ÷∂  ∆ ’¬∆
Ú≈ ’∞ÁÂ∆ ’ØÍ∆ Á≈ «Ù’≈ ‘∞≥Á∆
‘À ¡Â∂ ÏÂ≈ÈÚ∆ √’≈ √Ó∂∫ «’√≈È
Ú≈-Ú≈ ¡’≈Ò ¡Â∂ «ÏÓ≈∆¡≈
Á∆¡ª Ó‘ªÓ≈∆¡ª È≈Ò Í∆Û ‘∞≥Á∂
√ÈÕ Í ¡‹∂ Ú∆ «¬‘Ø «‹‘∆¡ª
’∞ÁÂ∆ ¡≈Ϊ - ◊Û∑∂Ó≈, ÚºË Ó∆∫‘
ÍÀ ‰ , ‘Û∑ ¡≈¿∞ ‰ , ÈÓ≈ ͺ ‡ ∆ “⁄
¡Ó∆’‰ √π≥‚∆ ¡≈«Á «’√≈Ȫ «√
’˜∂ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ ‘º«Â¡≈Úª Á≈ ’È
ωÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ’ØÍ∆¡ª ÂØ∫ «È˜≈Â
«ÁÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À
«’ “¯√Ò∆ Ï∆Ó≈” ’∞ÙÒ „≥◊ È≈ˇ Ù∞»
’∂ , «‹√ «Ú⁄ «’√≈Ȫ ˘ ¯√Ò
ÓÈ Á∆ √» «Ú⁄ Ú≈‹Ï Óπ¡≈Ú˜≈
«Óˇ∂ Õ √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’
¡«‹‘∆¡ª ¡≈¯Âª Ò¬∆ «’√≈Ȫ ˘
Óπ¡≈Ú˜≈ Á∂‰ Ò¬∆ «¬º’ ¡Òº◊ Î≥‚
’≈«¬Ó ’∂Õ
√‘≈«¬’ Ë≥Á∂, «‹Ú∂∫ ‚∂¡∆ Ò¬∆
’∞ Ù Ò È∆Â∆ ω≈¬∆ ‹≈Ú∂ Õ¡√∆∫
Ú∂«÷¡≈ ‘À «’ ¿∞‘ Í«Ú≈ «‹‘Û∂ ÷∂Â∆
È≈ˇ ‚∂ ¡ ∆ Á≈ ’≥ Ó Ú∆ ’Á∂ ‘È
¿∞È∑ª «√ Á»«‹¡ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ’≈¯∆
ÿº‡ ’˜≈ ‘À Õ¿∞‘ Í«Ú≈, «‹È∑ª
˘ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ BE ÍzÂ∆ÙÂ
«‘º√≈ ‚∂¡∆ ÂØ∫ ¡≈¿∞∫Á≈ ¿∞È∑ª «√
’˜≈ Á»«‹¡ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ⁄ΩÊ≈ «‘º√≈
‘ÀÕ «¬√ ’’∂ √’≈ ˘ ‚∂¡∆ ÷∂Â
˘ «Ú’√ ’È Ò¬∆ Íz≈√À«√≥◊ ¡Â∂
Ó≈’∆«‡≥ ◊ ˘ ’∞ Ù Ò Ï‰≈¿∞ ‰ ≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Î√Ò Á∆ ÿº ‡ Ø - ÿº ‡ √‘≈«¬’
’∆Ó «ÈË≈ ’È √Ó∂∫ ˜Ó∆È Á≈
¡√Ò∆ ·∂’≈/«’≈«¬¡≈ ¡Â∂ «’√≈Ȫ
˘ «Áº  ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª «Ï‹Ò∆,
«√≥ ⁄ ≈¬∆, ÷≈Áª, ¿∞ Ë ≈ ¡≈«Á
√Ï«√‚∆¡ª ˘ «Úº ⁄ Ù≈«ÓÒ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ«¬√∂ ’Û∆ Ú‹Ø∫ ¡ÀÓ. ¡À√.
√Ú≈Ó∆È≈ÊÈ ’Ó∂ ‡ ∆ Á∆¡ª Ò≈◊Â
ÓπºÒ “Â∂ E@ ÍzÂ∆Ù «√Î≈Ùª ˘ Ò≈◊»
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À Õ «’√≈È ¡≈ÓÁÈ
’«ÓÙÈ ◊«·Â ’’∂ «’√≈Ȫ Á∆
ÿº‡Ø-ÿº‡ ¡≈ÓÁÈ ˘ ‘ ‘∆Ò∂ Ô’∆È∆
ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ÷∂Â∆ ÷Ø‹ ¡Â∂ Íz√≈
Ò¬∆ ÍÏ«Ò’ √À ’ ‡ Á∆¡ª ÷∂  ∆
√≥ √ Ê≈Úª ˘ Úº ‚ ∆ ͺ Ë  “Â∂ «ÚÂ
Óπ ‘ º ¬ ∆¡≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª «’ «Èº ‹ ∆
’≥ÍÈ∆¡ª Á∆ «¬˜≈∂Á≈∆ È≈ Ïȉ
«Áº  ∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «’√≈Ȫ ˘ √√Â∆
¡Â∂ Í≈¬∂Á≈ ÷Ø‹ ÍzÁ≈È ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ
˜Ó∆È Á∆ √π ⁄ ≈» ÚÂØ ∫ ’È
Ò¬∆ Á∂ Ù Á∂ ÍÀ Ó ≈È∂ “Â∂ ˜Ó∆È Á∆
ÓπÛ-«Ú¿∞∫ÂÏ≥Á∆ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘À ∂ ¡Â∂ ÷∂  ∆ √≥ ’ ‡ Á∂ ‘º Ò Ò¬∆
√«‘’≈∆ ÷∂  ∆ Íz ‰ ≈Ò∆ ˘ «Ú’√Â
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕÍ«‘Ò∆ ͺË ¿∞µÂ∂
“¤Ø ‡ ∆ «’√≈È∆ √«‘’≈∆ ÷∂  ∆
Íz‰≈Ò∆” Ò≈◊» ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ √≈˘ ÍÂ≈
‘À «’ ¤Ø‡∂ ÍÀÓ≈È∂ Á∆ ÷∂Â∆ «Ú⁄Ø∫ ÍzÂ∆
«¬’≈¬∆ ÷⁄∂ Úˉ ’’∂ Ò≈Ì ÿº‡
‘∞≥Á≈ ‘À «¬√ ’’∂ ‹∂’ «¬‘ ÷∂Â∆
Úº ‚ ∂ ÍÀ Ó ≈È∂ ”Â∂ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ª
ÓÙ∆È∆, «√≥‹≈¬∆ ¡Â∂ «¬≥˜≈Ó Á∂
÷⁄∂ ÿ‡≈¬∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È «‹√ È≈ˇ
¡≈ÓÁÈ ˘ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À
Õ«¬√ Íz ‰ ≈Ò∆ ¡Ë∆È √≈∆¡ª ÷∂  ∆
Ò≈◊ª (Ï∆˜ª, ÷≈Áª, ˜«‘ª,
Ó√∆È∆ ¡≈«Á) √«‘’≈∆ ª
‘Ø ‰ ◊∆¡ª ‘∆ ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È √◊Ø ∫
¤Ø‡∆ «’√≈È∆ Á≈ ¯√Ò∆ ⁄º’,
ÏÀ ∫ ’ª, Íz Ø √ À « √◊, Ó≥ ‚ ∆’È ¡≈«Á Ú∆
Úº ÷ ≈ ‘∆ ‘Ø ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ∂ Õ ‘Ω Ò ∆‘Ω Ò ∆ “¤Ø ‡ ∆ «’√≈È∆ √«‘’≈∆ ÷∂  ∆
Íz ‰ ≈Ò∆” ˘ “≈‹’∆ ÷∂  ∆ Íz ‰ ≈Ò∆”
«Úº ⁄ ÂÏÁ∆Ò ’’∂ √’≈∆ ÷∂  
¡Ë∆È ‘∆ ÒÀ ¡≈¿∞ ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À
«¬√ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Úº ‚ ∆ «’√≈È∆ ˘ Ú∆
«¬√∂ √Â∂ ¿∞ Í  «Ò‹≈’∂ “√Ó» « ‘’
÷∂  ∆ Íz ‰ ≈Ò∆” È≈Ò ¡Ê«ÚÚ√Ê≈
Á≈ «Ú’≈√ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
¡«‹‘≈ ’È È≈Ò ÷∂  ∆ «Ú«Ì≥ È Â≈
˘ Ú∆ ¡√≈È∆ È≈Ò Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À Õ ˜Ó∆È∆ Óπ Û -«Ú¿∞ ∫ ÂÏ≥ Á ∆
Á∆¡ª ¿∞ÍØ’Â √πfi≈¬∆¡ª Íz‰≈Ò∆¡ª
˘ ÓΩ‹»Á≈ ≈‹ ÍzÏ≥Ë ¡Ë∆È «ÈÍπ≥ÈÂ≈
È≈Ò «’Ú∂∫ Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À,
«¬‘ √≈‚∂ √≈«¡ª Á∂ √Ø⁄‰ Á≈ «ÚÙ≈
‘À Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√≈‚∂ √Ó’≈Ò∆
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
5
«Ú«◊¡≈È’ Ôπ◊
æ ◊À «Ú«◊¡≈È’ ÚÂ≈∂
H@«Ú¡ª «Úº⁄ ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï ÏÛ∂
ÁÁ Ì∂ √«Ó¡ª «Ú⁄Ø∫ Òßÿ «‘≈ √∆,
√≥ È AIHC «Ú⁄ ȱ  Ó«‘Ò «Ú÷∂
«Á«Ú¡≈ ‹ØÂ∆ ‹≈◊‰ √≥√Ê≈È Èª
Á∂ ‚∂  ∂ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È Ú≈Ò∂
√º « ’Á≈ Ú≈Ò∂ √≈Ë ¡≈Ù» Â Ø Ù
Ó‘≈≈‹ ¿∞Î Ó‘∂Ù fi≈¡ Á∆ ÓΩ Ï≈∂
«¬’ ‘ÎÂ∂ ÂØ∫ ⁄ºÒ «‘≈ È≈‡’ ¡≈«÷
÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈Õ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ ’∆Ï
AB ’∞ Ú‹∂ ¡≈Ù»ÂØÙ Á∆ ¤≈Â∆ «Ú⁄
ÁÁ ¿∞µ·‰ Ó◊Ø∫ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆ √∆,
Í ‚∂≈ ÍzÏ≥Ë’ª È∂ ‹≈‰-Ïπºfi ’∂ «¬‘
÷Ï Ó∆‚∆¡≈ ‹ª ÒØ’ª ¡º◊∂ ˘ ÈÙ
’È ÂØ∫ ‡≈Ò≈ Úº‡∆ º«÷¡≈Õ Á¡√Ò
¡≈Ù» Â Ø Ù È∂ «Í¤Ò∂ «Â≥ È Á‘≈«’¡ª
ÁΩ≈È »‘≈È∆¡Â Á≈ Ë≥Á≈ ’Á∂ ‘ج∂
’∆Ï A@@@ ’Ø Û Á∆ ‹≈«¬Á≈Á
ω≈¬∆ ‘À, «‹√ ˘ ÒÀ ’∂ ‚∂≈ ÍzÏ≥Ë’ª
«Ú⁄ ¡≥ÁØ-¡≥Á∆ ’≈‡Ø-’Ò∂Ù Ù∞» ‘Ø
⁄πº«’¡≈ ‘À «’ ¡≈Ù»ÂØÙ Á∆ ÓΩ Ó◊Ø∫
¿∞ √ Á∆ ◊º Á ∆ ¿∞ µ Í ’Ω ‰ ÏÀ · ∂ ◊ ≈?
√»Âª ÓπÂ≈«Ï’ ‚∂≈ ÍzÏ≥Ë’ª «Ú⁄Ø∫ DE «Ú¡’Â∆ ◊º Á ∆ÈÙ∆È ‘Ø ‰ Ò¬∆
¡≈͉∆ Á≈¡Ú∂ Á ≈∆ ‹Â≈ ‘∂ ‘È,
Í ¿∞‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ ¡‹∂ Â∆’ «’√∂ Ú∆
«¬’ «Ú¡’Â∆ ¿∞µÍ √«‘ÓÂ∆ È‘∆∫ ‘Ø
√’∆Õ ÚÀ√∂ î⁄Ø∆ Á≈ Ó≈Ò Â∂ ‚ª◊ª Á∂
◊˜î Ú≈Ò∆ ’‘≈Ú ¡È∞√≈ ¡«‹‘∂
Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ ¡’√ «¤ºÂ∆∫ Á≈Ò
Ú≥‚∆Á∆∫ ‘ÀÕ È≈Ò∂ fi»· Á∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª
Áπ’≈Ȫ, Ì≈Ú∂∫ ¿∞ÍØ∫ Ú∂÷‰/’«‘‰ ˘
«¬È∑ª “Ó‘ªÍπÙª” È∂ ËÓ Á≈ Ó÷Ω‡≈
Í≈«¬¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ú‹∑≈ ‘À «’ ‚∂∂
Á∂ ÍzÏ≥Ë’ ÍÀØ’≈ √Ó∆ ÂΩ Â∂ ¿∞‘
¡‹∂ Ú∆ Ó∆‚∆¡≈ ¡º◊∂ «¬‘Ø fi»· ÏØÒ
‘∂ ‘È «’ Ó‘≈≈‹ ¡≈Ù»ÂØÙ ◊«‘∆
“√Ó≈Ë∆” «Ú⁄ ‘À Õ ¡≈Ù» Â Ø Ù Á∆ ÓΩ Â
Ó◊Ø∫ ‘Ø«¬¡≈ ‚≈Ó≈ È≈ «√Î «¬√
Ë≥ Á ∂ ”⁄ Òº ◊ ∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ÍØ Ò ∑
÷ØÒÁ≈ ‘À, √◊Ø∫ ¡≈√Ê≈ Á∂ ÍÁ∂ ‘∂·
«¬‘Ȫ Í≈÷≥‚∆ ‚∂∂Á≈ª Áπ¡≈≈ √≈‚∂
ÒØ’ª Á∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ Ò∞º‡ ¿∞µÂ∂ Ú∆
ΩÙÈ∆ Í≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆
√≈‚∆ √’≈ Á∂ Úº¬∆¬∂ Â∂ Ú∆ ÍzÙÈ«⁄≥È∑ Ò◊≈¿∞∫Á≈ ‘À, «‹‘Û∆ ËÓ Á∂
Ȫ ÂØ∫ ÈΩ√Ï≈˜ ¡È√ª ÚºÒØ∫ ’∆Â∆¡ª
‹≈ ‘∆¡ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª ˘ Ó»’ ÁÙ’
ω ’∂ Ú∂÷Á∆ «‘≥Á∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ
«÷Ò≈Î ’ج∆ Ú∆ ’≈Ú≈¬∆ È≈ ’’∂
¿∞‘Ȫ ˘ ¡≈Ó ÒØ’ª ˘ Ò∞º‡‰ ¡Â∂
◊∞≥Ó≈‘ ’È Á≈ ÷πºÒ∑≈ Ò≈«¬√≥√ Á∂¬∆
º÷Á∆ ‘ÀÕ ¡≈Ù»ÂØÙ Á∆ Ó≈ÓÒ∂ «Ú⁄ Ú∆
ª «¬‘Ø ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‚∂≈ ÍzÏ≥Ë’ «Í¤Ò∂
«¬’ ‘ÎÂ∂ ÂØ∫ ¡≈Ù»ÂØÙ Á∆ «ÓzÂ’ Á∂‘
˘ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Ú⁄ º÷∆ ÏÀ·∂ ‘È
¡Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ È∂ «’√∂ Ú∆ Íπ « Ò√
¡«Ë’≈∆ ‹ª Íz√≈Ù«È’ ¡«Ë’≈∆ ˘
Ò≈◊∂ È‘∆∫ ·’‰ «Áº  ≈Õ √≈∂
¡«Ë’≈∆ ‹≈‰Á∂ √∆ «’ ¡≈Ù»ÂØÙ Ó
⁄πº«’¡≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √Ó≈Ë∆ «Ú⁄ ‘؉
Á≈ ‚≈Ó≈ «¬√ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈
‘À ª «’ ¿∞∂‘ ÈÚ∂∫ Ï≈Ï∂ Á∆ ⁄؉ Á≈
’≥Ó Í«‘Òª «ÈÏ∂Û ÒÀ‰Õ √’≈ ‹ª
«¬√ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ «¬√ ◊ºÒ Á∆
«⁄≥Â≈ È‘∆∫ «’ ËÓ ‹ª ¡≈ÙÊ≈ Á∂
Ȫ Â∂ ‘Ø ‘∂ ¡«‹‘∂ ’≈ØÏ≈ª ˘ ȺÊ
Í≈¬∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «‹‘Û∂ ÒØ’ «¬√ Ë≥Á∂
«Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘È, ¿∞‘Ȫ ˘ «√ºË∂ ‹ª
¡«√º Ë ∂ ÂΩ  ”Â∂ ¡≈͉≈ ’≈Ø Ï ≈
ÎÀ Ò ≈¿∞ ‰ ÂØ ∫ Ø « ’¡≈ ‹≈Ú∂ Õ ¿∞ Ò ‡≈
√’≈ ‘Ó∂Ùª «¬‘Ȫ (¡) ËÓ Á∂
’≈Ø Ï ≈∆¡ª Á∂ √ÓÊÈ «Ú⁄ ÷Û∑ ∆
Ș ¡≈¿∞ ∫ Á∆ ‘À Õ ¡≈Ù» Â Ø Ù Á∂ ‚∂  ∂
“«Á«Ú¡≈ ‹ØÂ∆ ‹≈◊‰ √≥√Ê≈È” È∂
Í≥ ‹ ≈Ï ¡Â∂ ÷≈√ ’’∂ «√º ÷ ª Íz  ∆
‘Ó∂Ùª ‘∆ È’≈≈ÂÓ’ Í‘∞≥⁄ º÷∆ ‘ÀÕ
«¬‘ ¡’√ «√º ÷ ◊∞  » ¡ ª «÷Ò≈Î
¡ÍÓ≈È‹È’ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Ú‰ ‹ª
«√º ÷ ª Á∂ Ë≈«Ó’ ¡’∆«Á¡ª Ï≈∂
ÌÛ’≈¿± ◊ºÒª ’«‘‰ Ò¬∆ «ÚÚ≈Áª
«Ú⁄ «‘≈ ‘ÀÕ Í «¬√ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
‹∂’ ¡«‹‘≈ «Ú¡’Â∆ «Í¤Ò∂ Â∆‘
√≈Òª ÁΩ≈È «¬ºÊ∂ «‘ ’∂ A@@@ ’ØÛ
∞ͬ∂ Á≈ ’≈ØÏ≈ ’Á≈ ‘À ª √≈Î
‘À «’ ¿∞ √ Á∂ «Íº ¤ ∂ Ï‘∞  √≈∆¡ª
Â≈’ª ’≥Ó ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ.......
Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡º‹ ÍÀ-ÍÀ Â∂ ÷π≥Ϫ Úª◊
¿∞µ◊∂ ‚∂∂ «¬√∂ Á≈ «√º‡≈ ‘ÈÕ ¡≈«÷
«¬‘Ȫ Ï≈«Ï¡ª Á∂ «◊Ø‘ «÷Ò≈Î ’ج∆
’≈Ú≈¬∆ «’¿∞∫ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆? «¬√ Á∆
◊∞ºÊ∆ ÷ØÒ∑‰ Ò¬∆ √≈‚∂ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ
¡Â∂ «¬‘Ȫ ¡÷Ω  ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∆
‹∞◊ÒÏ≥Á∆ ˘ √Ófi‰≈ Ï‘∞ ‹»∆ ‘ÀÕ
Í≥‹≈Ï «Ú⁄ «‹≥È∂ Ú∆ ‚∂∂ ‘È ¿∞‘Ȫ
«Ú⁄ «’Â∂ Ú∆ ˜∞ÒÓ Á∂ «÷Ò≈Î ÒÛ‰
‹ª ¡«È¡ª «÷Ò≈Î ¡Ú≈˜ ¿∞·≈¿∞‰
Á∆ «√º«÷¡≈ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆Õ «¬‘Ȫ
‚∂«¡ª «Ú⁄ ÒØ’ª ˘ «√Î “√Ó͉”
’È ‹ª “Í≥ ◊ » ” ω ’∂ ‹∆‰ Á∆
«√º«÷¡≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ ˘ «¬‘
«√÷≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ ¿∞‘ ¡≈͉∆
√∆’ ¡Â∂ «ÁÓ≈◊∆ Â≈’ ¿∞√ ‚∂∂
Á∂ “Ï≈Ï∂ ” Á∆ Í» ‹ ≈ «Ú⁄ ‘∆ ÷⁄
’È, ¿∞‘Ȫ Á∂ Ï≈’∆ Ó√«Ò¡ª ˘
Ï≈Ï≈ ¡≈Í∂ ‘∆ ‘ºÒ ’ Á∂Ú∂◊≈Õ
«¬‘ Ï≈Ï∂ Òº÷ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄
¡«‹‘∂ “Í≥ ◊ » ” ÒØ ’ ª Á∆ ÎΩ ‹ «Â¡≈
’ «Á≥ Á ∂ ‘È, «‹‘Ȫ Á∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ’∞fi Ú∆ ‘ج∆ ‹≈Ú∂, ¿∞‘ ºÂ∆
Ì Ú∆ Ï∂ ⁄ À È È‘∆∫ ‘∞ ≥ Á ∂ Õ ¿∞ ‘ ‘
‘≈Ò≈ «Ú⁄ ÷πÙ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ «ÏȪ
’∞fi Ó≥◊∂ ¡Â∂ «ÏȪ ’ج∆ ¡≈ÒØ⁄È≈
’∆Â∂ ÷πÙ «‘‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’∆ √≈‚∂ «ÌzÙ‡
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ˘ “÷≥‚” Ú◊∂ Òº◊Á∂
‘ÈÕ «¬‘∆ Ú‹∑≈ ‘À «’ ¡«‹‘∂ “Í≥◊»¡ª
Á∆ ÎΩ ‹ ” ˘ «Â¡≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª
˜Ó≈È≈, «˜≥Á◊∆ ¡Â∂ ‹˜Ï≈ Á∆ ‹∞◊ÒÏ≥Á∆
˙Ó Íz’≈Ù ◊≈√Ø
√»‹ ¡Â∂ √»‹ Á∆¡ª «’Ȫ
Á≈ ⁄≈ȉ ‘ Ø ˜ ¡√≈‚∆ «¬√
ËÂ∆ Ò¬∆ ÈÚ∂∫ ÂØ∫ ÈÚª ◊∆ ÒÀ
’∂ «ÁÈ Ì Ⱥ ⁄ Á≈ «‘≥ Á ≈ ‘À Õ
«˜≥ Á ◊∆ Á≈ È≈⁄ ⁄≈ȉ Á∂ «¬√
◊∆ ¡È∞√≈ ¡◊≥Ó∆ ÒÀ¡ Â∂ Â≈Ò
Á≈ «‘º√≈ ωÁ≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ «ı¡≈Òª
Á∆ ÈÁ∆ Á≈ Íz Ú ≈‘ ¿∞ Ó  Ò¬∆
¡≈Èß Á ωÁ≈ «‘≥ Á ≈ ‘À Õ «¬≥ ‹
«ÁÈ-≈Â, ‘¯«Â¡ª, Ó‘∆«È¡ª
¡Â∂ √≈Òª Á≈ √¯ √Á∆¡ª ˘ Í≈
’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ Ô∞º◊ ¡Â∂ ˜Ó≈È∂ È≈Ò
‹∞ÛÁ≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
√Ó∂ ∫ Á∆ Â≈√∆, ˜Ó≈È∂ Á∆
Ș≈’ ¡Â∂ «ÁȪ Á∂ ‘∂-Î∂ Á∆
¯√∆Ò ÂØ ∫ «˜≥ Á ◊∆ Íz Ì ≈«Ú ‘∞ ≥ Á ∆
«‘≥Á∆ ‘ÀÕ ˜Ó≈È∂ ˘ √Ó∂∫ Á≈ ÍÀÓ≈È≈
¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À Õ ÍÀ Ó ≈È∂ ˘
¡≥◊∂˜∆ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ √’∂Ò «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ Áπº÷ Á∆ ◊ºÒ ‘À «’ ¡º‹’ºÒ∑ Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ ‘‡≈ ’∂ ¡Â∂ «Ó‡≈
’∂ ¡≥’«Û¡ª ÚºÒ ‹≈‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆
ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ
J «˜≥Á◊∆ Á≈ «‘√≈Ï ¡≥’«Û¡ª
Á∆ Ê≈Ú∂∫ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò √‘∆ º«÷¡≈
‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
J «˜≥Á◊∆ Á∂ ’≈Ó≈Â∆ ’Óª
˘ ¡ÎÒ≈±È∆ «ÚË∆¡ª ÷º‹Ò-÷π¡≈
’Á∆¡ª «‘≥Á∆¡ª ‘ÈÕ
J «˜≥ Á ◊∆ Ò¬∆ ¡≥ ’ «Û¡ª Á∆
Ê≈Ú∂ ∫ ¡’Ò ÚË∂  ∂ √π ÷ Á≈«¬’ ω∆
«‘≥ Á ∆ ‘À «’¿∞ ∫ «’ ¡≥ ’ «Û¡ª «Úº ⁄ Ø ∫
¿∞Í‹∆ ‘ج∆ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ ¡’Ò È∂
‘∆ ª «Ú¿∞∫ ω≈¿∞‰∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ
J ‹˜Ï≈ ˘ ¡’Ò Á∆ √≥Â≈È
¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‹˜Ï≈Â
«‹‘Û∂ «√¯ Â∂ «√¯ «ÁÈ Á∂
«ı¡≈Òª È≈Ò √πÍ«È¡ª Á∂ √≥√≈ ˘
ÍÀÁ≈ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘È, ˜‘≈Ò ںÒ
Ú∆ Â∞ √’Á∂ ‘ÈÕ ¡’Ò Áπ¡≈≈
¡ʪ Á∆ ÙÈ≈÷ ‘∞≥Á∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ
¡’Ò ˘ «¬È√≈¯ ’È Ú≈Ò∆
Ù’Â∆ ¡Â∂ √Óº Ê ≈ ¡≈«÷¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ
J ¡’Ò ÓÈ∞º÷ ˘ ¡√Ò∆¡Â ÂØ∫
Ï∂Óπ÷ È‘∆∫ ‘؉ «Á≥Á∆Õ
J ¡’Ò ¡≈‹’Â≈ Â∂
¡È≈’∆ ÂØ ∫ √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ ˘
Ï⁄≈¿∞∫Á∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ
J ¡’Ò Á∂ «ÚÚ‘≈’-Íz’È
«ÂzÍÂ∆ ÍÀÁ≈ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ
J ¡’Ò Á∂ ¡◊≥ Ó ∆-» Í ˘
√ÚØÂÓ √π≥ÁÂ≈ Ú‹Ø∫ √Ú∆’≈ ’È
Ú≈Ò≈ √Ó≈‹ √π÷ ÌØ◊Á≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
«‹¿∞∫-«‹¿∞∫ √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈
«Úº⁄Ø∫ ¡’ÒÓ≥Á∆ Óȯ∆ ‘؉ Òº◊ ÍÀ∫Á∆
‘À, «Â¿∞∫-«Â¿∞∫ ÈÙ∂Ï≈˜∆, √π¡≈Ê,
Ù≈Â, ÙÀ  ≈È∆¡Â, «Èº ‹ Ú≈Á,
‘≥ ’ ≈, ‘¿∞ Ó À , Í≈÷≥ ‚ , ¡«ÚÙÚ≈√,
«ÙÚÂ÷Ø  ∆, fi» · , ËØ ÷ ≈, ¡«◊¡≈È
¡Â∂ ¡Ω ◊ ∞ ‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ï∂  ∞ ı ∆,
Ï’Ú≈√ ¡Â∂ Ï≈± È ∆ «√Ò«√«Ò¡ª
«Úº⁄ Ú≈Ë≈ ‘؉ Òº◊ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ
¡’Ò ˘ «˜≥ Á ◊∆ Ò¬∆ ’Ò≈,
‘∞ È , «◊¡≈È, ◊∞ ‰ Â∂ «ÚÚ∂ ’
¡≈«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡’Ò Á∆
¡≈ÓÁ È≈Ò ÓÈ∞ º ÷ Á∆ ⁄∂  È≈
‹≈«◊z ‘؉ Òº◊ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ
Áπ º ÷ Ì∂ Á‹Èª «’√Óª Á∂
√Ó≈«‹’ «ÁzÙ ¡√≈˘ ’«‘ ‘∂ ‘È
«’ ¡‹∂ ¡≈͉≈ «¬‘ √Ó≈‹ «√¯Â∆
È‘∆∫ Ï«‰¡≈Õ ¡’ÒÓ≥ Á √Ó≈‹
Ï∂ ¡ Ê «’√Ó Á∆ «˜≥ Á ◊∆ ˘
Ò≈‘È Ó≥ È ’∂ √π ≥ Á  ˜Ó≈È∂ Á∆
«√‹‰≈ Ò¬∆ ÂÂÍ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ Ú∂÷Ø
È≈ ¡º‹-’ºÒ∑ ¡√≈‚∆ ¿∞Ó «Úº⁄Ø∫
ÂÂÍÂ≈ ˆ≈«¬Ï ‘ÀÕ
J ¡√∆∫ ¡º ‹ -’º Ò ∑ «˜‘È∆
‹˜«Ï¡ª Á∂ ¿∞Í≈Ù’ ω∂ ‘ج∂ ‘ªÕ
J ¡º‹-’ºÒ∑ ¡√∆∫ ΩÒ∂ Ú≈Ò∂
’√Ï ˘ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’ ‘∂ ‘ªÕ
˜Ó≈È≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úº⁄ ª
«¬º’ ÍÂ≥Â ‹∞˜ ‘ÀÕ ˜Ó≈È∂ Á∆
«√‹‰≈ «˜≥Á◊∆ ’Á∆ «‘≥Á∆ ‘À
¡Â∂ «˜≥ Á ◊∆ Á∆ ‹˜Ï≈Â
«‘È∞Ó≈¬∆ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ Ì≈Â
Á∆ Ú≥‚ ‹˘È∆ ‹˜«Ï¡ª «Úº⁄Ø∫ ÍÀÁ≈
‘ج∆Õ
≈‹È∆Â’- ˜‘≈Ò ‘ÀÕ «¬√
≈‹È∆Â’ ˜‘≈Ò È≈Ò ’Á∂ Ú∆
’Ø ¬ ∆ Ï‘∞  ں ‚ ∂ «Ú√ÎØ ‡ Á≈ «¬√
«÷ºÂ∂ «Úº⁄ «‘‰ Ú≈Ò∆ ÒØ’≈¬∆ ˘
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ √’Á≈ ‘À Õ
¡’ÒÓ≥Á ÒØ’≈¬∆ Á∆ Ù’Â∆ √Ø⁄,
√Ófi ¡Â∂ «√¡≈‰Í ‘∆ ˜Ó≈È∂
«Ú⁄Ò∆ ˜«‘ ÂØ ∫ ‹≈‰» ‘Ø ’∂
√πº«÷¡Â √Ó∂∫ Á∂ √»‹ ˘ ÍÀÁ≈ ’
√’Á∆ ‘ÀÕ
ÎÀ ’ ‡∆¡ª Ô≈«È ‚∂  ∂ √≈‚∂
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ˘ Ï‘∞ ⁄≥◊∂ Òº◊Á∂
‘ÈÕ «¬‘Ȫ ‚∂«¡ª ¡≥Á ’∞fi Ó˜∆
‘ج∆ ‹≈Ú∂, √’≈ ‹ª ÍzÙ≈ÙÈ ÚºÒØ∫
«¬‘Ȫ «÷Ò≈Î ’ج∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫
’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ ¿∞Ò‡≈ ‹∂’ ’ج∆ Ï≈Ï≈
«’√∂ √’À ∫ ‚Ò «Ú⁄ Î√ ‹≈Ú∂ ª
√’≈ª ‹ª «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Áπ ¡ ≈≈
◊∞ Í Â » Í «Ú⁄ ¿∞ ‘ Ȫ Á∆ Óº Á Á
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À Õ «Í¤Ò∂ √Ó∂ ∫ «Ú⁄
Èß ◊ ≈ ‘Ø « ¬¡≈ “Ï≈Í» ¡≈√≈ ≈Ó” Á≈
√’À ∫ ‚Ò
≈Ù‡∆
ͺ Ë 
Â∂
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ¡Â∂ ‚∂  ∂ Á ≈ª Á∆
Ó≥ Á Ì≈◊∆ ‹∞ ◊ ÒÏ≥ Á ∆ Á∆ ¿∞ µ ÿÛÚ∆∫
«Ó√≈Ò ‘À Õ ¡≈Ù» Â Ø Ù Á∆ ÓΩ  Á≈
Ò‡’Úª ‚≈Ó≈ «¬√ Á∆ √Ê≈È’
¿∞Á≈‘‰ ‘À, «‹√ È∂ √≈˘ √≈ÚË≈È
’ «ÁºÂ≈ ‘À «’ “Ï≈«Ï¡ª ÂØ∫ Ï⁄‰”
Ò¬∆ √’≈ ‹ª ÍzÙ≈ÙÈ Á≈ Ó»≥‘ È‘∆∫
Ú∂÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ Íz√≈ÙÈ ‹ª √’≈
ª ‹ÈÂ≈ ˘ ‘ÎÂ≈ Í«‘Òª Ó ⁄πº’∂
¡≈Ù»ÂØÙ Á≈ Ì∂ Áº√‰ Ò¬∆ Ú∆ Ó»≥‘
È‘∆∫ ÷Ø Ò ∑ Á ∆, ‹∆¿∞ ∫ Á∂ Ï≈Ï∂ ’∆ ’≈∂
’ ‘∂ È∂, «¬√ Ï≈∂ «¬√ È∂ √≈˘≥
√π ¡ ≈‘ Áº √ ‰≈ ‘À Õ «¬√ Ò¬∆ Í≥ ‹ ≈Ï
Á∂ «‹¿∞Á∂∫ ‹ª Ó∂ ‘ج∂ Ï≈«Ï¡ª Á∂ Ì∂Â
Һ̉ Ò¬∆ ‹ÈÂ≈ ˘ ÷πÁ ‘∆ ‘≥Ïˇ≈
Ó≈È≈ ÍÚ∂◊≈Õ
(¡ß«ÓzÂ√ ‡≈¬∆Ó˜ ”⁄Ø∫ ËßÈÚ≈Á √«‘Â)
’«ÚÂ≈
- È«ßÁ ’πÓ≈ ‹∆Â
ÓÀ∫ Ù«Ó≥Á≈ ‘ª
¿∞√ Óª ¡º◊∂ ,
«‹√ Á∆ ◊ØÁ ”⁄
‘∞‰ Â∂≈ Ì≈ ‘À Ϻ⁄Û∆¬∂ !
ÓÀ∫ Ù«Ó≥Á≈ ‘ª
¿∞√ Ï≈Í ¡º◊∂
«‹√ Á∂ ÈÀ‰∆∫ ¡ºÊ»
Â∂ √∆È∂ ”⁄ Ø‘ ‘À !
‹Á ÓÀ∫ Òº÷ª ÒØ’ª Úª◊
¡≈͉∂ √Ω‰-’Ó∂ ”⁄
‹≈¬∆ Á≈ «Èºÿ Ó≈‰ «‘≈ √∆ ,
±≥ ¡≈͉∂ ‘º’ª Ò¬∆ ÒÛÁ∂
Óª Ï≈Í ÂØ∫ «ÚÁ≈ ‘Ø ◊¬∆ ,
√≈≈ Ù«‘ ÿ»’ √πºÂ≈ «‘≈ !
«¬√ Ù«‘ ”⁄
ÓÀ∫ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘ª Ϻ⁄∆¬∂ !
‘º’ª Â∂ ‚≈’∂ Ó≈Á∂
«¬√ «È˜≈Ó ”⁄
«‹¿∞‰ ÂØ∫ Â∂≈ «¬È’≈∆ ‘؉ª
’∆ √≈˘ √Ω‰ ÂØ∫ «¬È’≈∆ ‘؉ª
È‘∆∫ «√÷≈ √’Á≈ !!
¡√∆∫ ¡≈͉∂ ‘º’ª Ò¬∆ ÒÛÁ∂
·∆¡ª ≈ª ”⁄
√Û’ª Â∂ ‹◊≈Â∂ ’º‡Á∂
‹∞fi≈»¡ª ˘ Ì∞ºÒ ,
«’Ú∂∫ √Ω∫ ‹ªÁ∂ ‘ª
¡≈≈Ó Á∆ «Èºÿ∆ È∆∫Á
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
6
Minimum wage: Question of Dignity
Ontario’s minimum wage
has been frozen since 2010.
It’s the second longest period
minimum wage workers have
gone without a raise since
1969.
Oftentimes discussions
about how much and how
often to raise the minimum
wage get positioned in relation
to potential harm to business:
how much can businesses
bear to pay for an hour of
labour before they are
negatively impacted?
It is becoming increasingly
clear that by keeping wages
low managers are, in fact,
undermining their own bottom
line. An increase in the
minimum wage can actually be
good for business. Low-wage
workers who have enough
money to meet their household
needs – you know, like paying
the rent AND buying food – tend
to spend every extra dollar they
earn. Pumping that money back
into the economy, through
consumer spending, fuels
growth and increases sales at
local businesses.
In Ontario, a full-time
minimum wage worker earns
25% below the poverty line,
effectively unable to make
ends meet. An increase in
their wages would mean a
boost to both their individual
«’Â≈Ï : ‹∆ÚÈ ‹≈⁄
Á∂ √¯ Á∆ ◊≈Ê≈
‹ÈÀÒ «√≥ÿ ¡º⁄Ú≈Ò
well-being and that of the
business they work for,
reducing stress at home and
boosting their productivity on
the job. An undernourished
worker who is worried about
how to pay the bills at the end
of the month is unlikely to be
contributing all he or she could
to the overall success of a
business.
The financial health of
individual workers and the
overall health of an economy
are inextricably linked. Robust
economic growth cannot be
attained without a hearty dose
of consumer spending to
grease the wheels of our
economic engine. When
businesses allow the wages of
a growing share of the
workforce to erode, they
contribute to an overall
decrease in the spending
power of their own customers,
slowing down economic
recovery efforts from the 2008
recession.
Instead of starting with the
question “what businesses are
willing to pay?”, why don’t we
start with how much people
need to earn to meet their
needs and actively participate
in the economy. A $14-an-hour
minimum wage would ensure
a full-time minimum wage
worker earns 10% above the
poverty line. At $14.50, a
minimum wage worker would
earn within 60% of the average
full-time worker in Ontario.
You know what else a $14
minimum wage could do? It
could help ensure that every
job is a good job. Shouldn’t that
be the economic goal?
√ßÿÙ Á∂ «ÍÛ ”⁄Ø∫
÷ºÏ∂-ͺ÷∆ «Ëª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø
‹ÈÂ’ ‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆¡ª Á∆ ÒØ ’ -ͺ ÷ ∆
¡≥ÁÒ
Ø Èª «Úº⁄ ÙÒ≈ÿ≈ÔØ◊ ̱«Ó’≈ ‘∆
‘À Í «√¡≈√ Á∆ ÙÂ≥ ‹ È∂
√ºÂ≈Ë≈∆¡ª Á∆¡ª Â‹∆‘ª ÏÁÒ
«ÁºÂ∆¡ª ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ ’∞fi √Ó∂∫ ÂØ∫ Í≥‹≈Ï
Á∆¡ª ‘≈’Ó «Ëª ‘º ’ Ó≥ ◊ Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª, ¡«Ë¡≈Í’ª, ‚≈’‡ª,
Ï∂∞˜◊≈ª, Ò≈¬∆ÈÓÀȪ ¡Â∂ «’√≈Ȫ
√Ó∂ √Ó≈‹ Á∂ ‘Ø ⁄∂ÂÈ Ú◊ª ˘
Í«‘Òª ÿ∞’∆ Â∂ «Î √’≈∆ ‚≥‚∂ È≈Ò
ÁÏ≈¿∞‰ Á∂ ≈‘ ÍÀ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬√
È∆Â∆ «‘ √≥ ÿ ÙÙ∆Ò ‹ÈÂ’
‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª ¡Â∂ Ú’ª ˘
√’≈∆ Ø‘ Á≈ «Ù’≈ ‘؉≈ ÍÀ «‘≈
‘ÀÕ ¿∞Ȫ∑ ˘ ’∂ÚÒ ÍπÒ∆√ Á∂ ‘∆ È‘∆∫
ÏÒ«’ “‹Ê∂Á≈ª” ¡Â∂ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ˜ı∆Á
Òº·Ó≈ª Á∂ ’«‘ Á≈ √≈‘Ó‰≈ Ú∆
’È≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ ÒØ’ª Á∆¡ª Ó≥◊ª ¡Â∂
√Óº « √¡≈Úª Á≈ ‘º Ò ’È Á∆ ʪ
√’≈ √≥ÿÙÙ∆Ò «Ëª ˘ ÁÏ≈¿∞‰
Á∂ ≈‘ ÍÀ ◊¬∆ ‘ÀÕ ¡¯√Ø√ «¬√ ◊ºÒ
Á≈ ‘À «’ «’√∂ √Ó∂∫ √≥ÿÙª Á∆ Ó»‘Ò∆
’Â≈ «Úº⁄ «‘‰ Ú≈Ò∆ «Ë ‘∞‰ ‘º’
Ó≥◊Á∂ ÒØ’ª ”Â∂ Ò≈·∆¡ª Ú∑≈ ‘∆ ‘À
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
¡Â∂ ¿∞È∑ª ÂØ∫ ‘º’ Ó≥◊‰ ¡Â∂ √≥ÿÙ
’È Á≈ ‹Ó‘»∆ ¡«Ë’≈ ÷Ø‘ ‘∆ ‘ÀÕ
ÙªÂÓ¬∆ „≥◊ È≈Ò ¡≈͉∆¡ª Ó≥◊ª Á∆
¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ «È‘ºÊ∂ ÒØ’ª ˘
‹ÈÂ’ «¬’º·ª «Úº⁄ ÍπÒ∆√ Â∂ Í≈‡∆
Ú’ª ÚºÒ∫Ø Ï∂«‘Ó∆ È≈Ò ’∞‡
º ∂ Ó≈∂ ‹≈‰
Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª «‹ºÊ∂ √’≈ Á≈ ÒØ’«ÚØË∆ «⁄‘≈ Í∂Ù ’Á∆¡ª ‘È, ¿∞µÊ∂
‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ ÏÀ·∂ ÒØ’ª ÚºÒ∫Ø
⁄πÍ
º -⁄πÍ∆Â∂ «¬‘ ÂÓ≈Ù≈ Ú∂÷‰≈ ‘Ø Ú∆
¡¯√Ø√È≈’ ÚÂ≈≈ ‘ÀÕ ‹Ï-˜∞ÒÓ
«Ú∞Ë
º «‘º’ª Â≈‰ ’∂ ÷Û∑È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª
Á∆ ˜Ó∆ «¬≥È∆ Ó ◊¬∆ ‘À «’ ¿∞‘
¡≈͉∆¡ª ¡º÷ª √≈‘Ó‰∂ «È‘ºÊ∂ Ë∆¡ªÍπºÂª ˘ ’∞º«‡¡≈ ‹≈ «‘≈ Ú∂÷ ’∂ Ú∆
‹≈◊Á∆ È‘∆∫Õ ‘Û∑ª ¡Â∂ ‘Ø ’∞ÁÂ∆
¡≈¯Â √Ó∂∫ Í∆Ûª ˘ ≈‘ √Óº◊∆
Á∂‰ Ú≈Ò∂ ÍπÒ∆√ Á∂ Á≈Ï∂ ‘∂· √Û’ ”Â∂
ÏÀ·∂ ·ß„ È≈Ò ·∞-·∞ ’ ‘∂ ¡≈͉∂
ÍπÂ
º ª-Ë∆¡ª ˘ ’≥ÏÒ-‹≈¬∆¡ª Á∂‰ ÂØ∫
Ú∆ ‚ ‘∂ ‘È «‹√ ’≈È «¬º’ ÈßÈ∆∑
«‹≥Á √Á≈ Á∆ È∆∫Á √Ω∫ ◊¬∆Õ
√Ó≈‹ Á≈ «¬‘ ÚÂ≈≈ √≈˘
ˆ∞Ò≈Ó∆ ÚºÒ ÒÀ ‹≈‰ Á≈ √≥’Â
∂ ‘À «’¿∞∫«’
‹Ó‘»∆¡Â ª Í«‘Òª ‘∆ ‘≈Ù∆¬∂ ”Â∂ ‹≈
⁄π’
º ∆ ‘ÀÕ Ó≈√»Ó Ϻ⁄∆ Á∆ ÓΩ «¬√ ◊ºÒ
Á∆ Ú∆ √»⁄’ ‘À «’ ÒØ’ª «Úº⁄Ø∫ ÓØ‘«Í¡≈ ¡Â∂ Â√ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ıÂÓ
‘∞Á
≥ ∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ∞˜◊≈ Á≈ Ó≈ÓÒ≈
ÍπÂ
º ª-Ë∆¡ª Á∂ ÓØ‘ ¿∞µÂ∂ Ì≈» ‘∞Á
≥ ≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ √’≈ª, ÍzÙ≈√È, ÍπÒ∆√ ¡Â∂
√Ó≈‹ Á∆ √≥Ú∂ÁÈ‘∆‰Â≈ ‹º◊-˜≈‘
‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ÈßÈ∆∑ ¤ª Á∂ „≥‚Ø ⁄∆¡ª ¿∞µÂ∂
Ú∆ «¬‘ ÁÁÈ≈’ ÿ‡È≈ √Ú≈Ò∆¡≈
«ÈÙ≈È Ò≈¿∞∫Á∆ «Ú÷≈¬∆ Á∂ ‘∆ ‘ÀÕ
√’≈, ÍπÒ∆√ ¡Â∂ ÍzÙ≈√È Ó≈√»Ó
Ϻ⁄∆ Á∆ ÓΩ Á∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈∆ ÂØ∫ ̺‹ È‘∆∫
√’Á∂Õ √≥ÿÙÙ∆Ò «Ëª ˘ Ú∆ «¬‘
√Ø⁄‰ Á∆ ˜» ‘À «’ ¡≈͉∂ ‘º’ª
Á∆ ÒÛ≈¬∆ «Úº⁄ «’√∂ ¿∞√ Ó≈√»Ó Á∆
‹≈È È≈ ‹≈Ú∂ «‹√˘ «¬√ ÚÂ≈∂ Á∆
‘≈Ò∂ √Øfi∆ Ú∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ Ó≈Úª ˘ Ú∆
¡≈͉∂ «‹◊ Á∂ ‡Ø « ‡¡ª Íz  ∆
«˜≥ÓÚ
∂ ≈∆ √Ófi‰ Á∆ ˜» ‘ÀÕ √Óπ⁄
º ∂
√Ó≈‹ ˘ √π ¡ ≈Ê∆ √Ø ⁄ ¡Â∂
√≥ Ú ∂ Á È‘∆‰Â≈ ¤º ‚ ’∂ ¿∞ µ ⁄∆¡ª√π º ⁄ ∆¡ª ÓÈ∞ º ÷ ∆ ’Áª-’∆Óª ˘
◊z « ‘‰ ’È Á∆ ˜»   ‘À ª ‹Ø
Ì«Úº÷ «Úº⁄ ‘Ø Ó≈√»Ó «‹≥Áª ¡‰ÓÈ∞÷
º ∆
√Ó≈«‹’ ÚÂ≈∂ Á∆ Ì∂‡ È≈ ⁄Û∑ÈÕ
«’Â≈Ï Á∂ È≈Ó ÂØ ∫ ‘∆ ÍÂ≈
Òº◊ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬‘ √πÌ≈Ù ⁄≥Á
ÏØ √ Á∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹∆ÚÈ √≥ Ï ≥ Ë ∆
’≈«Ú-Íπ √ Â’ («’º √ ≈) ‘À Õ Í≥ ‹ ≈Ï∆
«Úº⁄ «’º√≈’≈∆ Á∆ Íz≥Í≈ √Á∆¡ª
Íπ  ≈‰∆ ‘À «‹‘Û∆ «’ B@Ú∆∫ √Á∆
Á∂ ¡ºË Â∆’ ÏÛ∆ Ó’Ï»Ò ‘∆, ¡Â∂
Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆ Á∂ ÓºË ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÍÀ∫Â∆
⁄≈ˇ∆ √≈Òª Â∆’, √‡∂ ‹ ª ¿∞ µ Â∂
’Ú∆Ù∆ ≈‘∆∫ ¡ÈßÁ Ó≥◊ˇ Ò≈¿∞‰
Ú≈«Ò¡ª «Úº⁄Ø∫, ’ÈÀÒ «√≥ÿ Í≈√
Á≈ È≈Ó Ï‘∞-⁄«⁄ ’Ú∆Ùª «Úº⁄
Ù∞Ó≈ ÷Á≈ ‘ÀÕ Í≈√ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆
˘ ¡Ó∆ ÏıÙ‰ Ú≈ˇ≈ ı∞ Á Á≈
’Ú∆ √∆, ‹Ø «ÁÒ Á≈ Ù≈‘ Â∂
«‘‰∆ «Úº⁄ √≈Á◊∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
‹∆ÚÈ «Úº⁄ √Á≈⁄≈∆ ◊∞‰ª Ú≈Ò≈
’∞ÙÒÂ≈ ÌÍ» ÓÈ∞º÷ √∆Õ √«‘‹Â≈
¿∞ √ Á≈ ‹∆ÚÈ-¡≥ ◊ √∆Õ ¿∞ √ È∂
¡≈͉∂ √Ø « ¡ª/Í≈·’ª ˘ √Á≈
‘∆ ¡Ó∆ «Ú√∂ È≈ˇ ‹ØÛ∆ º«÷¡≈Õ
¡º‹ Ú∆ ¡È∂’ª ◊≈«¬’ª ≈‘∆∫ ¿∞√
Á∆ »‘ Á∆ ¡≈Ú≈˜ √≈‚∂ Â∆’ Í‘∞≥⁄
‘∆ ‘ÀÕ
Í≈√ Ëπ-¡≥ÁØ∫ √»ıÓ
Ì≈ÚÈ≈Úª Ú≈ˇ≈ Â∂ Ï≈‘Ø ∫ ÷º Á 
Ú◊∂ ◊∞ ‰ ª Ú≈ˇ≈ ‘≥ „ ‰√≈ ‹º ‡
«’º √ ≈’≈ √∆Õ Í≈√ È∂ ¡≈͉∆
’≈«Ú-ÙÀÒ∆ ≈‘∆∫ «√º÷ «¬«Â‘≈√ Á∂
¡Ó∆ ͺ÷ ¡Â∂ ¡≈˜≈Á∆ ÿ∞Ò≈‡∆¡ª
Á∆ Á∂Ù-Ì◊Â∆ ˘, Í≥‹≈Ï∆
√º«Ì¡≈⁄≈ Â∂ ¡«Ë¡≈«Ӓ
Ì≈ÚȪ Á∆ ˜Ï≈È «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ Í≈√
È∂ Á∆¡ª Â∞Ó≈Ó ⁄È≈Úª «Úº⁄ ¿∞√
Á∆ ’≈«Ú-ÙÀ Ò ∆ Á∆ ËÈ≈‡◊∆ ʪʪ ⁄Ó’Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∆¡ª
⁄È≈Úª ˘ ¡Ô¤Ø‘ ÂÙÏ∆‘ª,
¡Òß’≈ª ¡Â∂ √ÒÂ≈ ≈‘∆∫
√≈«‘«Â’ ͺ÷Ø∫ ◊∞‰Ú≈È Ï‰≈«¬¡≈Õ
«¬‘Ȫ ◊∞ ‰ ª ≈‘∆∫ ‘∆ ¿∞ √ Á∆
¡È∞ Ì Ú∆ Íz « ÂÌ≈ Á∂ ÁÙÈ ‘∞ ≥ Á ∂
‘ÈÕ Í≈√ Á∂ «¬√ ◊∞ ‰ ˘ Ú∆
Úº ‚ ≈ ◊∞ ‰ ‘∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À
«’ «‹≥È∑ª ÙÏÁª Á∂ ¡ʪ ˘ ¿∞‘
Ó≥ȉ ÂØ∫ ¡≈Í «¬È’≈∆ √∆ , ¿∞È∑ª
˘ ‘∆ ¿∞‘ ’«ÚÂ≈ «Úº⁄ √≥Á Á∂ ÂΩ
Â∂ ÚÂÁ≈ ‘À, «‹Ú∂∫ ºÏ, Ï«‘ÙÂ,
ÍzÒØ’ ¡≈«ÁÕ
‘ÊÒ≈ «’º√≈, «¬È’Ò≈Ï∆
È∂  ≈ √π Ì ≈Ù ÏØ √ Á∂ «¬’ÈÒ≈Ï∆
‹∆ÚÈ, ¡≥◊∂˜ Á∆¡ª ’∞‡ºÒ
È∆Â∆¡ª-ÏÁÈ∆Â∆¡ª, Í≈√≈Ú≈Á,
Á»‹∂ Ó‘ª Ô∞ºË Á∂ ‘≈Ò≈Â,
«‘≥ÁØ√Â≈È∆ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆
√»Ó◊Â∆, ¡Â∂ Á∂Ù ¿∞µÂØ∫ ÂÈ ÓÈ
ËÈ Ú≈È Á∂ «ÈÙ«⁄¡ª È≈ˇ Á∆
Í≈·’ Á∆ ÌÍ»  √ªfi Íπ ¡ ≈¿∞ ∫ Á≈
‘À Õ «¬‘ «’º √ ≈, √π Ì ≈Ù Á∂ Ï⁄ÍÈ
ÂØ∫ Ù∞» ‘Ø ’∂ ¿∞√ Á∂ Á»‹∂ √≥√≈ Ô∞ºË
√Ó∂∫ ’∆Â∂ ’≥Óª Á≈ «Ú√Ê≈Í»Ú’
Úȉ ’Á≈, ¡≈˜≈Á «‘≥Á≈ ¯Ω‹
Á∂ ¡≥ÂÒ∂ √Ó∂∫ Â∆’ Í‘∞≥⁄ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«’º√∂ ¡≥Á Ò◊≈Â≈Â≈ ω∆ «‘≥Á∆
‘À , ’Ø ¬ ∆ ’Û∆ ‡∞ º ‡ ‰ È‘∆∫ «Áº  ∆
◊¬∆Õ √≈«‘«Â’ ◊∞‰ª È≈ˇ ÌÍ»
’«ÚÂ≈ «Úº⁄ ◊Û∞º⁄ «¬√ «’º√∂ Á∆
Ù≈«¬∆ Á∂ È≈ˇ È≈ˇ «¬√ «Úº ⁄
Ω ⁄ ’Â≈ Á≈ ¡≥ Ù Ú∆ Ò◊≈Â≈
⁄ÒÁ≈ ‘ÀÕ «’º√≈ ÍÛ∑È ¿∞Í≥ «¬‘
√ÍÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬È’Ò≈Ï∆
√πÌ≈Ù ’ª◊√∆ ‘Ø ’∂ Ú∆ ’ª◊√
«Úº⁄ «’¿∞∫ È‘∆∫ √Ó≈¡ √«’¡≈Õ
AIDF-DG «Úº⁄, ÏÀ∫ª «Úº⁄
«Ò÷∂ «¬√ «’º√∂ «Úº⁄ ’ÈÀÒ «√≥ÿ
Í≈√ È∂ «‹ºÊ∂ √∆Ó √≈ËȪ ≈‘∆∫
√πÌ≈Ù ⁄≥Á ÏØ√ Á∆ Óπ„Ò∆ ‹∆ÚÈ∆
Á∂ Ú∂Ú∂ «¬’ºÂ ’È Á≈ ’Ó≈Ò
’∆Â≈, ¿∞µÊ∂ √πÌ≈Ù ÏØ√ ÚºÒØ∫ ˆÁ
Í≈‡∆ È≈ˇ √≥ Ï ≥ Ë ÍÀ Á ≈ ’È≈,
ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á≈ ¿∞ √ ˘ ÍÀ Á Ò
√Â∂ ¡≈͉∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È
«Ú⁄Ò∂ ’≈ÏÒ √À ∫ ‡ Â∆’ ÒÀ ’∂
‹≈‰≈ ¡Â∂ ¡º◊∂ «‘‡Ò Â∆’
Í‘∞≥⁄≈¿∞‰≈, Ú∆ «Ï¡≈«È¡ª ‘ÀÕ
√Óº ⁄ ≈ «’º √ ≈ ÍÛ∑ « Á¡ª «¬‘
¡«‘√≈ ‘∞≥Á≈ ‘À «’ ¡≈͉∆ ⁄È≈
«Úº⁄ Í≈√ «‹ºÊ∂ √≈«‘«Â’ ≥◊ ˘
«Îº ’ ≈ È‘∆∫ ÍÀ ‰ «Á≥ Á ≈, ˙Ê∂ ¿∞ ‘
Í≥‹≈Ï∆ Á∂ È≈ˇ È≈ˇ ¿∞Á» ¯≈√∆
˜Ï≈Ȫ ¿∞µÂ∂ Ú∆ Í’Û ÷Á≈ √∆Õ
«’º √ ∂ ¡≥ Á  «¬‘Ȫ Ì≈Ù≈Úª Á∂
ÙÏÁª Á∆ ÌÍ» ÚÂØ∫ Ș
¡≈¿∞ ∫ Á∆ ‘À , «‹Ú∂ ∫ ë ¡ ≈«Ï-‘Ô≈Âí
(√π  ◊ Á≈ Í≈‰∆), Ó≈Á∂ - ÚÂÈ
(Ì≈ Ӫ), ’≈Á ’∆Ó (º Ï ),
◊Ø Ù ≈-ÈÙ∆È (◊∞ Í ÂÚ≈√∆), ’∆Ï
(ÁπÙÓ‰), ‘Ï∆Ï («ÓºÂ), ÓπÈ«√¯
(«È¡ª ’È Ú≈ˇ≈), ’Ó-Ï√Â≈
(’Ó’º √ ≈) ¡≈«Á’Õ
’∞ º Ò «ÓÒ≈ ’∂ «¬‘ «’º √ ≈,
«’º√≈’≈∆ Á∆ Ú≈«¬Â «Úº⁄ «¬’
Óπ º Ò Ú≈È Ú≈Ë≈ ‘À Õ «¬‘ ⁄È≈
«’º √ ≈’≈∆ Á∂ „ˇÁ∂ «ÁȪ «Úº ⁄
’∆Â∆ ‘Ø ¬ ∆ ¡«Â¡≥  Ω « ⁄’ ¡Â∂
√≈«‘«Â’ ⁄È≈ Á∂ È≈ˇ È≈ˇ
«¬’ «¬«Â‘≈«√’ Á√Â≈Ú∂˜ Ú∆ ‘ÀÕ
ÓÀ∫ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª Á∂ ÷Ø‹’≈ª ¡Â∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ÂØ ∫ ¡≈√ ’ª◊≈
«’ «¬√ ⁄È≈ ˘ ¡≈͉∆ ÷Ø‹ Á≈
«‘º√≈ ω≈¿∞‰!
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√ßÿÙ
Á∂ «ÍÛ ”⁄Ø∫
7
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
«’√≈È Ó˜Á» ËÈ∂ Á∂ ¤∂Ú∫∂ «ÁÈ ¿πÓ«Û¡≈ Ì≈∆
«¬’æ·, √øÿÙ ”⁄ ‚‡∂ «‘‰ Á≈ ˜ØÁ≈ ¡ÀÒ≈È
«’√≈È Ó˜Á»  Óø ◊ ª ˘ ÒÀ ’∂
«ÓøÈ∆ √’æÂ∂ ϫ·ø‚≈ √≈‘Ó‰∂ ⁄æÒ
«‘≈ ËÈ≈ ¡æ‹ Ú∆ ‹≈∆ «‘≈Õ ¡æ‹
Á∂ «ÁÈ Í≥‹≈Ï Á∂ ’ØÈ∂ ’ØÈ∂ ÂØ∫ Ì≈∆
«◊‰Â∆ ”⁄ ÷∂  ӘÁ»  «’√≈È Â∂
«ÚÙ∂ Ù ÂΩ  ”Â∂ ¡Ω  ª È∂ ÌÚƒ
ÙÓ» Ò ∆¡Â ’∆Â∆Õ «’√≈È Ó˜Á» 
‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ √æÁ∂ ”Â∂ Ï«·ø‚≈ ËÈ∂ ”⁄
Íπæ‹∂ ÒØ’ª Á∆ «◊‰Â∆ ¡æ‹ ËÈ∂ Á∂
«Í¤Ò∂ √≈∂ «ÁȪ È≈ÒØ∫ ‡æÍ ◊¬∆Õ Á»‹∂
Í≈√∂ √’≈ Á∂ √æ Á ∂ ”Â∂ ⁄ø ‚ ∆◊Û∑
◊æÒÏ≈ Ҭ∆ ◊¬∂ Ú¯Á È∂ ¯ØÈ ”Â∂
√»«⁄ ’∆Â≈ «’ ◊æÒÏ≈ Ï∂«√æ‡≈ ‘∆Õ
Ú¯Á ”⁄ ‹Ø«◊øÁ «√øÿ ¿π◊≈‘ª, fiø‚≈
«√øÿ ‹∂·»’∂, Ò¤Ó‰ «√øÿ √∂Ú∂Ú≈Ò≈
Â∂ ‹√Úø ≈¬∂ Óπ’Â√ Ù≈ÓÒ √ÈÕ
«‹È∑ª È∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ «ÍÃø√∆ÍÒ √’æÂ
¡À √ .’∂ . √ø Ë » ¡Â∂ ‘Ø  Ȫ √’≈∆
ÈπÓ≈«¬ø«Á¡ª È≈Ò ◊æÒÏ≈ ’∆Â∆Õ ¡æ‹
Á∆ Ó∆«‡ø◊ Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ¿πµÍ «’√≈È
Ó˜Á»  Èπ Ó ≈«¬ø « Á¡ª È∂ È≈-Â√æ Ò ∆
˜≈‘ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ √’≈
Á∆¡ª Í∂ Ù ’Ùª ˘ ÁØ ‘ ª ‹Ê∂ Ï ø Á ∆¡ª
Á∆¡ª √» Ï ≈ ’Ó∂ ‡ ∆¡ª ”⁄ «Ú⁄≈È
Ó◊Ø ∫ ¡◊Ò∆ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ ¡À Ò ≈È
’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
¡æ‹ ËÈ∂ ÁΩ≈È ‹πÛ∂ Ì≈∆ «¬’æ·
˘ √øÏØËÈ ’È Ú≈Ò∂ √ÌȪ ÏπÒ≈«¡ª
È∂ √’≈ Á∆¡ª «’√≈È Ó˜Á» 
«ÚØ Ë ∆ È∆Â∆¡ª Á∆ ˜Ø  Á≈ «Èø Á ≈
’«Á¡ª √’≈∆ ÷∂  ∆ √ø Ó ∂ Ò È ˘
«√¡≈√∆ ‚≈Ó≈ ’≈ «ÁæÂ≈Õ «¬’æ·
˘ √øÏØËÈ ’«Á¡ª √π÷Á∂Ú «√øÿ ’Ø’∆
’Òª, ˜Ø≈ «√øÿ È√≈Ò∆, «Ùø◊≈≈
«√øÿ Ó≈È È∂ «’‘≈ «’ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ‘æ’∆
Óø ◊ ª Á∆ Íà ≈ ÍÂ∆ Âæ ’ √ø ÿ Ù ‹≈∆
‘∂◊≈ Â∂ ‘Ø «Âæ÷≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ËÈ∂ ”⁄Ø∫
Ï«·ø‚∂ «‹Ò∑∂ Á∂ È∂ÛÒ∂ «Í≥‚ª «Úæ⁄ ◊¬∂
’≈¯Ò∂ ˘ «Ó«Ò¡≈ ‘πø◊≈≈ Á√≈ «‘≈
‘À «’ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª Á∆¡ª ¿πÓ∆Áª
«¬√ ËÈ∂ ”Â∂ «‡’∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È
«’¿π ∫ «’ «¬È∑ ª √Óπ æ ⁄ ∆¡ª Óø ◊ ª Á∆
ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘∆ ¿πÈ∑ª Á∆ «˜øÁ◊∆ ”⁄ ’πfi
≈‘ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ √ÏæÏ Ï‰ √’Á∆
˛Õ «Ó‘ÈÂ’Ù «’√≈È Ó˜Á» ‹ÈÂ≈
Í»∂ ‹ØÙ ÷ØÙ Â∂ Íæ’∂ «¬≈Á∂ Ë≈ ’∂
ËÈ∂ ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∆ ˛Õ ¡æ‹ Á∂ ËÈ∂
˘ ÁØ‘ª ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ Úæ÷ Úæ÷ «˜Ò∑≈
¡≈◊» ¡ ª √π ÷ Óø Á  «√ø ÿ Ú‹∆ÁÍπ  ,
ȤæÂ «√øÿ ‰ «√øÿ Ú≈Ò≈, ÂÒØ’
«√øÿ «‘øÓÂÍπ≈, √ΩÁ≈◊ «√øÿ ÿπ‚≈‰∆,
‘∂Ó≈‹ Ï≈ÁÒ, Ïπæ’‰ «√øÿ √æÁØÚ≈Ò,
≈Ó «√ø ÿ ÌÀ ‰ ∆Ï≈ÿ≈, Ó∂ ‹  «√ø ÿ
’≈Ò∂’∂, ‘Ì◊Ú≈È Ó»‰’, ÍÓ‹∆Â
’Ω √Ò∂Ó◊Û∑, √π‹∆ ’Ω Âπø◊Ú≈Ò∆,
’Ó‹∆ ’Ω Ò«‘≈ ÷≈È≈ Â∂ ‘«øÁ
’Ω «ÏøÁ» È∂ √øÏØËÈ ’∆Â≈Õ «¬√ ÂØ∫
«ÏȪ ¡æ‹ Á∂ «¬’æ· ”⁄ ÙÃØÓ‰∆ ’Ó∂‡∆
ÚæÒØ∫ ˜Ó∆È ÷Ø‘‰ «÷Ò≈¯ √øÿÙ ’
‘∂ ÌπæÒ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ √øÿÙÙ∆Ò ÒØ’ª
Á≈ «¬æ’ ‹Ê≈ Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘Ø«¬¡≈ Â∂
«’√≈È √øÿÙ ˘ ‘ Â∑ª Á∂ √ÓÊÈ
Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ Â∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ ¡≈◊»
ÏÒÁ∂ Ú «√ø ÿ È∂ «¬’æ · ˘ √ø Ï Ø Ë È
’∆Â≈Õ
«˜’ÔØ◊ ˛ «’ «’√≈È Ó˜Á»
«Í¤Ò∂ F «ÁȪ ÂØ∫ ¡‰«ÓÊ∂ √Ó∂∫ Á∂
ËÈ∂ ”Â∂ ÏÀ· ’∂ Óø◊ ’ ‘∂ ‘È «’
÷πÁ’πÙ∆ Í∆Ûª ˘ Óπ¡≈Ú˜≈ Â∂ ÈΩ’∆
Âπø «ÁæÂ∂ ‹≈‰, √Ú∂ ÂØ∫ Ï≈‘ «‘
◊¬∂ Í∆Ûª ˘ Ú∆ √Ú∂ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂ √Ú∂ AII@ ÂØ ∫
’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ , √» Á ÷Ø  ∆ ˘ Èæ Ê
Ó≈Á≈ ’˜≈ ’≈˘È ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂,
’˜∂ ÓØÛÈ ÂØ∫ Ï∂Úæ√ «’√≈Ȫ Ó˜Á»ª
Á∂ ’˜∂ ıÂÓ ’∆Â∂ ‹≈‰, Ó»Ò ÂØ∫ ÚæË
«Ú¡≈˜ Ú√» Ò ‰ Â∂ ’˜∂ ÏÁÒ∂
’π’∆¡ª «◊ïÂ≈∆¡ª ”Â∂ Ø’ Ò≈¬∆
‹≈Ú∂, ◊Ø«ÏøÁÍπ≈ (Ó≈È√≈) Á∂ π˜◊≈
¿π‹≈Û∂ Ó»ø‘ Ëæ’∂ AE@ Ó˜Á» Í«Ú≈ª
˘ C-C Òæ÷ πͬ∂ Á≈ Óπ¡≈Ú˜≈ Á∂‰
√‰∂ Í»≈ ˜Ó∆È∆ √ÓfiΩÂ≈ Ò≈◊» ’∆Â≈
‹≈Ú∂ , Ï∂ ˜ Ó∆È∂ «’√≈Ȫ Ó˜Á»  ª ˘
ÿ∂¨ ÒØÛª ¡Â∂ √ÚÀ π˜◊≈ Ò¬∆ ¡Â∂
Í≥‹ ¬∂’Û Âæ’ Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ ˘ ¯√Ò∆
’˜∂ Ú∆ «ÏȪ «Ú¡≈˜ ÂØ∫ «ÁæÂ∂ ‹≈‰,
‹◊∆Á≈ª, √» Á ÷Ø  ª ¡≈Û∑  ∆¡ª,
Î≈¬∆Ȫ√ ’øÍÈ∆¡ª ¡Â∂ ÷∂Â∆ Ò≈◊Â
Ú√ª Á∂ ÚÍ≈∆¡ª Ú◊À  ≈ ˘ D
ÍÃÂ∆Ù √≈Ò≈È≈ «Ú¡≈˜ Ú≈Ò∂ ÷∂Â∆
’«˜¡ª Á∆ √»⁄∆ «Úæ⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ«„¡≈
‹≈Ú∂Õ ˜Ó∆È∆ √πË≈ Í»∆ Â∑ª Ò≈◊»
’∆Â∂ ‹≈‰, Ï∂ÿ∂ ÒØ’ª ˘ ÍÒ≈‡ «ÁæÂ∂
‹≈‰, Í≥⁄≈«¬Â∆ Â∂ Ù≈ÓÒ≈‡ ˜Ó∆Ȫ
¿πµÍ ’≈Ϙ Ï∂˜Ó∆È∂ Ó˜Á»ª «’√≈Ȫ
˘ Ó≈Ò’∆ ‘æ’ «ÁæÂ∂ ‹≈‰, ¡≈‡≈ Á≈Ò
√’∆Ó «ÏȪ Ù ⁄≈¨ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂,
Í≥‹ ¬∂’Û ÂØ∫ ÿæ‡ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∂ √æÂ
‘˜≈ «’√≈Ȫ ˘ ÷∂  ∆ ÓØ ‡ ª Á∂
’πÈÀ’ÙÈ √’≈∆ ÷⁄∂ ”Â∂ Âπø ‹≈∆
’∆Â∂ ‹≈‰, ¡≈Ï≈Á’≈ª ˘ ˜Ó∆È Á∂
Ó≈Ò’∆ ‘æ’ «ÁæÂ∂ ‹≈‰, ÓÈ∂◊≈ «‘Â
Í»≈ √≈Ò π˜◊≈ Á∆ ◊≈ø‡∆ «ÁæÂ∆
‹≈Ú∂ ¡Â∂ Í≥‹ ¬∂’Û Âæ’ ÷∂Â∆ Á∂ √≈∂
’ø Ó ÓÈ∂ ◊ ≈ ¡Ë∆È «Ò¡ªÁ∂ ‹≈‰,
ÿ∂¨ «Ï‹Ò∆ «ÏÒª Á∆ Óπ¡≈¯∆ ¿πµÂ∂
Ò≈¬∆ ‹≈ Í≈ Â∂ ÒØ‚ Á∆ Ù ıÂÓ
’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «Í¤Ò∂ Ï’≈¬∂ Ú∆
ıÂÓ ’∆Â∂ ‹≈‰, √ø ÿ Ù ’È ”Â∂
Ò≈¬∆¡ª Í≈ÏøÁ∆¡ª ‘‡≈¬∆¡ª ‹≈‰,
¡≈Ú≈ª ◊¿» ¡ ª Â∂ ‘Ø  ÍÙ» ¡ ª Á∆
√øÌ≈Ò Á∂ ÍπıÂ≈ ÍÃÏøË ’∆Â∂ ‹≈‰Õ
ËÈ∂ ”⁄ ◊»ø‹∆¡ª √ø◊∆Â’ ËπȪ,
“‹≈◊Ø” ’À√∂‡ «Ò∆˜
«¬√ ¡‰«ÓÊ∂ √Ó∂∫ Á∂ ËÈ∂ ”⁄
Í≥‹≈Ï ÒØ’ √«Ì¡≈⁄≈’ Óø⁄ (ÍÒ√
Óø⁄) Á∆ Ï«·ø‚≈ «¬’≈¬∆ ÒØ’ √ø◊∆Â
Óø ‚ Ò∆ Ï«·ø ‚ ≈ Úæ Ò Ø ∫ Óø ⁄ Á∂ ÍÃ Ë ≈È
¡ÓØÒ’ «√øÿ Á∆ ’ÒÓ ÂØ∫ «Ò÷∂ ◊∆ª
Á∆ ¡≈‚∆˙ ’À√∂‡ “‹≈◊Ø” ‹≈∆ ’∆Â∆
◊¬∆Õ «¬È∑ª ◊∆ª ˘ ¡≈Ú≈˜ ÈÚÁ∆Í
ËΩÒ≈ ¡Â∂ ‹√Úø Á∆Ú≈È≈ È∂ «ÁæÂ∆
¡Â∂ ’À√∂‡ Á≈ √ø◊∆ ÒØ’ ÏøË» È∂ «ÁæÂ≈
˛Õ Ú∂ ÷ Á∂ ‘∆ Ú∂ ÷ Á∂ «¬‘ ’À √ ∂ ‡ Ì∂
Í≥ ‚ ≈Ò ”⁄Ø ∫ ÒØ ’ Ó«·¡≈¬∆¡ª Úª◊
÷∆Á ’∂ ÒÀ ◊¬∂Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√ßÿÙÓ¬∆
◊≈Ê≈
8
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Who killed innocent voice of dissent,
Mr Badal?
Dear sir,
Thursday brought the sad
news about the death of a 14month-old daughter of a
protesting unemployed teacher
of cold in Bathinda. Her name
was Rooth.
Rooth didn't know what
the Employment Guarantee
Scheme was. She didn't even
know what a protest was. She
was just 14 months old. The
age not enough to even ask
who a teacher is. The word
unemployed, protest and
lathicharge were not in her
dictionary. Then why did she
have to die such a painful
death? Why did your
administration force her to die,
Mr Badal?
How can one forget the
small and beautiful eyes of
Rooth? I saw her picture in our
paper on Thursday morning, in
a yellow dress. She was
sleeping in her mother's lap.
Was she dreaming that her
mother would get back her job
one day?
Children dream too, sir.
My mother says children's
dreams are the most beautiful.
She says they are not
corrupted by worldly worries.
But your administration is
capable of killing their dreams
too. The poet Pash once said
the death of our dreams is the
most terrible thing.
Rooth must have shivered
a lot before succumbing to the
cold wind freezing the bone
marrow. And, the cold-hearted
administration just let her die.
The teachers protesting
against your government were
forced to sit under the open sky
as all tent houses of the town
were threatened against
supplying quilts and tents to
the protesters.
The local administration
even told mediapersons not to
cover the protest, saying it
would die down its own death.
All of 14 months, Rooth
was not a protester. She was
of the age when a child holds
the finger of her mother and
follows her everywhere. Did
she deserve such a death?
Surprisingly, in the race for
votes, even Nanni Chhan
forgot to provide shelter to a
girl child.
Let us not talk about the
protests as almost everybody
in the state is on the roads,
protesting these days -- the
linemen, MGNREGA workers,
schoolteachers, lecturers,
farmers and agricultural
labourers.
Will
your
government ban all kinds of
protests?
In the season of summits,
holding a summit of protests
can be a saleable idea. And, for
whom is Punjab 'Progressing'
anyway? Certainly not for the
poor people of the state where
innocent children are forced to
die on the roads. It must be
progressing for the big money
bags of the Congress, brokers
of the BJP or ruthless
landlords of the Akali Dal.
The protests have been
here for decades. Many years
ago, my father was one of
these protesting teachers. He
was employed but felt that if
others were equally qualified,
they too deserved the same
job. Every parent then proudly
took their children to the
protests. But no one's child
died. They were witness to the
Emergency, they faced the AK47s of terrorists and the
repression from the police too.
But they soldiered on for they
believed that's how life
becomes more beautiful. The
struggle is paramount to make
life worth living.
My father still recounts the
days when your government
had put thousands of teachers
along with their children in jails
for months. No child had died
even then.
But, who will raise a
memorial to Rooth? Who will
write her obituary? Who will
write a poem? Who will
celebrate innocence? Who will
celebrate childhood?
A mother has lost her
child and with that her dreams
too. Perhaps that mother was
shivering under the open sky
for a better future for Rooth.
Your government has betrayed
them and many others like
them.
Yours sincerely,
Vishav Bharti
Principal
correspondent,
Hindustan Times
√≥ÿÙ ÁΩ≈È ¡«Ë¡≈Í’≈ Á∆ Ϻ⁄∆ Á∆ ÓΩÂ
Ï«·ß‚≈ «Úº⁄ ’¬∆ «ÁȪ ÂØ∫ ⁄ºÒ
‘∂ √≥ ÿ Ù «Úº ⁄ Ù≈ÓÒ ¬∆‹∆¡À √
Ó«‘Ò≈ ¡«Ë¡≈Í’ Á∆ Ϻ⁄∆ Á∆ ¡º‹
‹≈È ⁄Ò∆ ◊¬∆ «‹√ ÂØ ∫ ÌÛ’∂
‘˜≈ª ¬∆‹∆¡À√ ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ Ϻ⁄∆
Á∆ Ò≈Ù ˘ √Û’ ”Â∂ º ÷ ’∂
¡≈Ú≈‹≈¬∆ ·ºÍ ’ «ÁºÂ∆Õ Á∂ Ù≈Ó
º’ «˜Ò∑≈ ÍzÙ≈√È È≈Ò ‘ج∆ Ó∆«‡≥◊
«Úº⁄ ’ج∆ ◊ºÒ «√∂ È≈ Òº◊ √’∆
«‹√ ’’∂ ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ ¡‰«ÓºÊ∂
√Ó∂ ∫ Ò¬∆ √Û’ ‹≈Ó º ÷ ‰ Á≈
¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ ÓØ◊≈ Á∂ «Í≥‚
Ï≥Ï∆‘≈ Ì≈¬∆ Á∆ «’È‹∆ ’Ω ¡≈͉∆
AD Ó‘∆È∂ Á∆ Ϻ⁄∆ »Ê È≈Ò Ï«·ß‚≈
Á∆ Í≈‰∆ Ú≈Ò∆ ‡À∫’∆ Á∂ ‘∂·ª ËÈ∂
”Â∂ ÏÀ·∆ √∆Õ ÍπÒ∆√ È∂ ÁØ «ÁÈ Í«‘Òª
≈ ˘ ¿∞È∑ª ÂØ∫ ‹≈¬∆¡ª Ú◊À≈ Ú∆
÷Ø‘ Ò¬∆¡ª √È «‹√ ’’∂ Ϻ⁄∆ ˘
·ß „ Òº ◊ ◊¬∆ √∆Õ ¡º ‹ ‘√ÍÂ≈Ò
«Úº⁄ ÂÛ’∂ ÍΩ‰∂ ÁØ Ú‹∂ Ϻ⁄∆ Á∆ ÓΩÂ
‘Ø ◊¬∆Õ ¡º‹ √Ú∂∂ ‹ÁØ∫ Ϻ⁄∆ Á∆ ÓΩÂ
Á∆ ıÏ «ÓÒ∆ ª Í≥ ‹ ≈Ï Ì ”⁄Ø ∫
¬∆‹∆¡À√ ¡«Ë¡≈Í’ Ï«·ß‚≈ Íπº‹‰∂ Ù∞»
‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ’∆Ï AB Ú‹∂ º ’
¡«Ë¡≈Í’ª È∂ ∂ÒÚ∂ Ø‚ ”Â∂ Ϻ⁄∆ Á∆
Ò≈Ù º÷ ’∂ ‹≈Ó Ò≈¬∆ º«÷¡≈Õ ¿∞√
Ó◊Ø∫ Ù«‘ «Úº⁄ Ø√ Ó≈⁄ ’∆Â≈ ¡Â∂
‘˘Ó≈È ⁄Ω∫’ Ò≈◊∂ ‹≈Ó Ò◊≈ «ÁºÂ≈Õ
ÁπÍ«‘ Ú∂Ò∂ ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ Ϻ√
¡º‚∂ ¡º◊∂ √Û’ ‹≈Ó ’ «ÁºÂ∆ «‹√
’’∂ Á‹Èª Ϻ√ª ¡º‚∂ Á∂ ¡≥Á ‘∆
Î√ ◊¬∆¡ªÕ √Û’ ‹≈Ó ‘؉ ’’∂
¡≈Ú≈‹≈¬∆
Íz Ì ≈«ÚÂ
‘∆Õ
¡«Ë¡≈Í’ª È∂ ◊∞º√∂ «Úº⁄ ¡≈ ’∂ Óπº÷
Ó≥Â∆, ‘«√Ó ’Ω Ï≈ÁÒ, «√º«÷¡≈
Ó≥Â∆ «√’≥Á «√≥ÿ ÓÒ»’≈ ¡Â∂ «˜Ò∑≈
Íπ Ò ∆√ «ıÒ≈¯ ‹≥ Ó ’∂
È≈¡∂Ï≈˜∆ Ú∆ ’∆Â∆Õ
«˜Ò∑ ≈ Íz Ù ≈√È ¡Â∂
ÍπÒ∆√ Óπº÷ Ó≥Â∆ Á∂ Ï«·ß‚≈
«˜Ò∑ ∂ «Úº ⁄ ⁄º Ò ‘∂ √≥ ◊ Â
ÁÙÈ ÍzØ◊≈Óª «Úº⁄ ¿∞Òfi∂
‘∂Õ ‹ÁØ∫ Óπº÷ Ó≥Â∆ Á∂ ÍzØ◊≈Ó
ıÂÓ ‘Ø ¬ ∂ ª Íz Ù ≈√È È∂
ÚË∆’ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ
≈‹∆Ú Íz ≈ Ù ˘ Ì∂ ‹ ’∂
¡«Ë¡≈Í’ª È≈Ò ◊º Ò
⁄Ò≈¬∆Õ ¬∆‹∆¡À√ ¡«Ë¡≈Í’
Ô»È∆¡È Á∂ √»Ï≈ ’Ó∂‡∆ ÓÀ∫Ï
√π÷⁄ÀÈ «√≥ÿ Á≈ ’«‘‰≈ √∆
«’ Í≥‹≈Ï √’≈ ÁØÙ∆ ÍπÒ∆√
¡¯√ª «ıÒ≈¯ ’∂√ Á‹ ’∂
«‹È∑ª ’’∂ «¬º’ Ϻ⁄∆ Á∆ ‹≈È
⁄Ò∆ ◊¬∆ ‘À Õ ¡«Ë¡≈Í’ª Á≈
’«‘‰≈ √∆ «’ Ï«·ß ‚ ≈ Íπ Ò ∆√ Á∂
¡¯√ª Á≈ Úº¬∆¡≈ ·∆’ È‘∆∫ ‘À
«‹√ ’’∂ «¬º’ Ϻ⁄∆ ˘ ‹≈È ÂØ∫ ‘ºÊ
ËØ ‰ ∂ ͬ∂ ‘ÈÕ Íπ Ò ∆√ È∂ ª ‡À ∫ ‡ª
Ú≈«Ò¡ª ˘ Ú∆ Ø’ º«÷¡≈ ‘À «’ «’√∂
√≥ÿÙ Ú≈Ò∂ ˘ ‹≈¬∆¡ª ‹ª Á∆
Ú◊À  ≈ È‘∆∫ Á∂ ‰ ∆ ‘À Õ «‚͇∆
’«ÓÙÈ ’ÓÒ «’ÙØ Ô≈ÁÚ ¡Â∂
¡À √ ¡À √ Í∆ ◊∞  Íz ∆  «√≥ ÿ Ì∞ º Ò  È∂
¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ Ú¯Á È≈Ò Òß Ó ∆
Ó∆«‡≥◊ ’∆Â∆ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á≈ ◊∞º√≈ ÙªÂ
’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ
Ô»È∆¡È Á∂ √»Ï≈ ’Ó∂‡∆ ÓÀ∫Ï
¡ÚÂ≈ «√≥ ÿ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’
Í∆Û ͫÚ≈ ˘ B@ Òº ÷ Á≈
Óπ¡≈Ú˜≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ Ϻ⁄∆ Á∂
«ÍÂ≈ ˘ ÈΩ’∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ ¬∆‹∆¡À√
¡«Ë¡≈Í’≈ ˘ «√º«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ «Úº⁄
ÈΩ’∆ Á∂‰ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÁØÙ∆ ÍπÒ∆√
¡«Ë’≈∆¡ª «ıÒ≈¯ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆
‹≈Ú∂Õ
«‚͇∆ ’«ÓÙÈ ’ÓÒ «’ÙØ
Ô≈ÁÚ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ Óπ„Ò∂ ◊∂Û
Á∆ Ú¯Á È≈Ò ◊ºÒ ‘ج∆ ‘À «‹√ «Úº⁄
Í«Ú≈ Á∆ Ó≈Ò∆ ÓÁÁ ’∆Â∂ ‹≈‰
Á∆ ◊ºÒ ‘ج∆ ‘À ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ ‹∆¡
˘ √’≈∆ ÈΩ’∆ Á∂‰ √Ï≥Ë∆ ¿∞‘
√’≈ È≈Ò ◊ºÒ ’È◊∂Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
ÓÈ∞º÷∆
¡«Ë’≈ª
9
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Ó≈ÈÚ∆ ‘æ’ª ÍzÂ∆ ‹≈◊±’Â≈ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â
ÍzØ. ¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷
¡≈˜≈Á∆ Á∆ «¬º¤≈ ÓÈ∞º÷∆ «˜≥Á◊∆
Á≈ Ïπ«È¡≈Á∆ ◊∞‰ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Á∂ Íz√≥◊
”⁄ «¬√ «¬º¤≈ Á≈ Íz◊‡≈¡ «Ú¡’Â∆
Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ’∆Â∂ ◊¬∂ √≥ÿÙª
”⁄Ø∫ Íz◊‡ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Ó«‘˜ ؇∆
‹ª ÌΩ«Â’ ÒØÛª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ È‘∆∫
√◊Ø∫ «˜≥Á◊∆ Á∂ ÏΩ«Ë’, ÈÀ«Â’ ¡Â∂
√π‘‹Ó¬∆ Í«‘Ò»¡ª Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ú∆
’Ø«ÙÙª ’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ «˜≥Á◊∆ Á∂ ‘
Í«‘Ò» ˘ «È÷≈È≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬‘∆
’≈È ‘À «’ ¿∞√Á∂ «˜≥Á≈ «‘‰ Á∆
«¬º¤≈ Ó»Ò ‹À«Ú’ «¬º¤≈ ”⁄Ø∫ ÍÀÁ≈ ‘ج∆
‘À ¡Â∂ «¬‘∆ ÓΩ«Ò’ Ó≈ÈÚ∆ ÓπºÒ ‘ÀÕ
«¬√∂ ÓπºÒ ”⁄Ø∫ ‘Ø √≈∂ ÓπºÒ «È’Ò∂ ‘ÈÕ
ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ Ë≈È≈ «¬«Â‘≈√
Á∂ «¬º’ ÒßÓ∂ ÁΩ ”⁄Ø∫ «Ú’√ ‘ج∆ ‘ÀÕ
«¬‘ ≈‹ √ºÂ≈ ÚºÒØ∫ ÓÈ∞º÷ ˘ Á≈Ï∂ ‘∂·
º÷‰ Á∂ ‹≈Ï ÚÂ≈∂ ˘ ıÂÓ ’È
Ú‹Ø∫ Ú∆ «Ú’√ ‘ج∆ ‘ÀÕ
Í«‘Òª-Í«‘Ò «¬‘ ≈‹ Á∂ «¬º’
«ÚÙ∂Ù ¿∞µ⁄ Ú◊ Á∆ ÒØÛ ”⁄Ø∫ ¿∞Í‹∆
Í «¬º’ ÒßÏ≈ «¬«Â‘≈√’ ÍÀ∫‚≈ ÂÀ¡
’’∂ «¬‘ Ú◊ ¡Â∂ È√Ò Ì∂Á ÂØ∫
¿∞Í ¿∞· ’∂ √≈∂ ÓÈ∞º÷ª Á∂ Ï≈Ï
¡«Ë’≈ª Á∆ Ë≈È≈ º ’ Íπ º ‹ ∆Õ
«Ó√≈Ò Ò¬∆ ACÚ∆∫ √Á∆ ”⁄ Íz«√ºË
¡≈˜≈Á∆ Á≈ ÍzÚ≈È≈ (ÓÀ◊È≈ ’≈‡≈)
√πÒÂ≈È ¡Â∂ ‹◊∆» √Á≈ª «Úº⁄
‘Ø«¬¡≈ ¡«‹‘≈ Í«‘Ò≈ √ÓfiΩÂ≈ √∆Õ
«Î AFHI ”⁄ ÏÂ≈È∆¡ª Á∂ Ô∞◊
ÍÒ‡≈¿±¡ª ÚºÒØ∫ ≈‹∂ ˘ ◊ºÁ∆¿∞∫ Ò≈‘
’∂ Â∂ Ó≈ ’∂ «‹‘Û≈ “«ÏÒ ¡≈Î
≈¬∆‡√ (¡«Ë’≈ ͺÂ) Í∂Ù ’∆Â≈
«◊¡≈ ¿∞ √ «Úº ⁄ ¡‹Ø ’ ∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á≈ «˜’ Ú∂ « ÷¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À Õ AGGF ”⁄ ¡Ó∆’∆
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª È∂ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ≈‹∂ Á∆
◊∞Ò≈Ó∆ ˘ Ò≈‘ ’∂ ‹Ø ¡ÀÒ≈È ’∆Â∂,
¿∞ √ ”⁄ ÓÈ∞ º ÷ ∆ ¡«Ë’≈ª Á∂
¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ˘ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ ”⁄ «˜≥Á◊∆, ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ı∞Ù∆
Á∆ ÂÒ≈Ù Á∂ ¡«Ë’≈ Ú∆ Ù≈ÓÒ ’∆Â∂
◊¬∂ Í ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Íº¤Ø∫ Îª√ ”⁄ ‘ج∂
«¬È’Ò≈Ï È∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆ ¡«Ë’≈ª Á≈
«‹‘Û≈ ¡À Ò ≈ÈÈ≈Ó≈ «Â¡≈ ’∆Â≈,
¿∞‘ ‘Ø Ú∆ Ó‘ºÂÚÍ»È ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄
Í«‘Ò∆ Ú≈ Á‹ ‘Ø«¬¡≈ «’ “ÓÈ∞º÷
¡≈˜≈Á ‹ÈÓ ÒÀ∫Á∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈˜≈Á
«‘≥Á∂ ‘È, ¿∞È∑ª Á∂ ¡«Ë’≈ Ï≈Ï
‘È ¡Â∂ «’√∂ ≈‹È∆Â’ √≥ ÿ Á≈
¿∞Á∂Ù- ¡≈˜≈Á∆, ‹≈«¬Á≈Á, √πº«÷¡≈
¡Â∂ ÁÓÈ Á∂ «ÚØ Ë ” Á∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «Íº¤Ø∫
«¬«Â‘≈√ Á∆ ’≈«¬¡≈ ‘∆ ÍÒ‡ ◊¬∆Õ
◊∞Ò≈Ó Á∂Ù ¡≈˜≈Á∆ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆
ÒÛÈ Òº◊∂Õ ◊∞Ò≈Ó∆ ÂØ∫ «È‹≈ Í≈¿∞‰
Ú≈Ò∆¡ª Ò«‘ª Á∆ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª
Ï≈∂ ¡«‘Ó «⁄≥Â≈ ‘∆Õ «¬‘ ¿∞‘ ÁΩ
√∆ ‹ÁØ ∫ ≈‹ Á≈ «Ì¡≈È’ » Í Ú∆
√≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈, «ÚÙ∂Ù ’’∂ «¬‡Ò∆
¡Â∂ ‹ÓÈ Î≈√∆Ú≈Á È∂ ¡≈͉∂ ‘∆
Á∂Ùª «Úº⁄ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ ¡’«‘
‘ºÁ º’ ÿ≈‰ ’∆Â≈Õ Á»‹∆ √≥√≈ ‹≥◊
«Íº¤Ø∫ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈¬∂ √≥Ô∞’ ≈Ù‡ √≥ÿ
(Ô».¡ÀÈ.˙.) È∂ ÒßÓ∆¡ª ÏÀ·’ª «Íº¤Ø∫
A@ Á√≥Ï, AIDH ˘ «‹‘Û≈ ÓÈ∞º÷∆
¡«Ë’≈ª Á≈ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó≈ Í∂Ù ’∆Â≈,
¿∞ √ ˘ Áπ È ∆¡≈ Á∆¡ª Ï‘∞  ∆¡ª
‘’»Óª È∂ ÍzÚ≈È ’ «Ò¡≈Õ C@ ÓºÁª
Ú≈Ò∂ «¬√ ¡À Ò ≈ÈÈ≈Ó∂ ”⁄ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ◊¬∆
‘ÀÕ «¬√ ”⁄ ≈‹È∆Â’ ¡Â∂ «√ÚÒ
¡«Ë’≈ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡≈«Ê’,
√Ó≈«‹’ ¡Â∂ √º«Ì¡≈⁄≈’ ¡«Ë’≈
Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘È «‹È∑ª Á∆ ÍzØÛÂ≈ Úº÷∂
¡«‘ÁÈ≈Ó∂ ¡Í‰≈ ’∂ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
Ì≈ «Úº⁄ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆
ÒÛ≈¬∆ Á≈ «¬º’ ÒßÓ≈ ¡Â∂ Ù≈ÈÁ≈
«¬«Â‘≈√ ‘ÀÕ AHEG Á∆ Í«‘Ò∆ ‹≥◊∂¡≈˜≈Á∆ Ú∂Ò∂ Ï‘≈Á Ù≈‘ ‹¯ Á∂
Ȫ ‘∂· ‹≈∆ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘
«÷ºÂ∂ ¡Â∂ ‘ Ú◊ ÚºÒØ∫ ⁄Ò≈¬∆¡ª
◊¬∆¡ª ¡≥◊∂˜∆ ≈‹ «Ú∞ºË Ò«‘ª
È∂ «¬È∑ ª ¡«Ë’≈ª ˘ ¬∂ ‹ ≥ ‚ ∂ ”Â∂
«Ò¡ªÁ≈Õ ˆÁ Ò«‘ È∂ ª «¬√ Á∆
‘Ø  Ú∆ ¿∞ √ ≈» «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ª ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ’’∂
Ì≈Â∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ «ÍÏÒ∆’È
¡≈Ó∆ È∂ «¬√ Á≈ ¡≈«Ê’ È≈Ï≈Ï∆
È≈Ò ¡‡∞ º ‡ √Ï≥ Ë Ú∂ « ÷¡≈ «‹√Á≈
¡Ê √∆ «’ ÓÈ∞º÷∆ ¡≈˜≈Á∆ Óπ’≥ÓÒ
¿∞ Á Ø ∫ ‘∆ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À ‹ÁØ ∫ √Ó≈‹ «Úº ⁄
¡≈«Ê’ ¡√≈ڪ͉ È≈ ‘Ø Ú ∂ ,
Ï≈ÏÂ≈ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ Ò∞º‡ «‘ √Ó≈‹
‘ØÚ∂Õ BF ‹ÈÚ∆, AIC@ ˘ ’ª◊√
ÚºÒØ∫ Ò≈‘Ω «¬‹Ò≈√ ”⁄ Í≈√ ’∆Â≈
«◊¡≈ √≥ Í »  È ¡≈˜≈Á∆ Á≈ Ó√Ω Á ≈
ÓÈ∞ º ÷ ∆ ‘º ’ ª Á∆ Â√Á∆’ ‘À Õ «¬‘
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ª Á≈ ‘∆ ÍzÂ≈Í √∆
«‹È∑ª È∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
’∆Â∆ √∆Õ
√≥ È AIDG ÂØ ∫ «Íº ¤ Ø ∫ Ì≈Â∆
√≥«ÚË≈È ”⁄ Á‹ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª
Á∆¡ª ÓºÁª ˘ «¬«Â‘≈√’ Íz√≥◊ ”⁄
Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª
Á∆¡ª «¬‘ ÓºÁª «’√∂ ıÀ≈ ”⁄Ø∫ È‘∆∫
«ÓÒ∆¡ª √◊Ø∫ ÒØ’ª Á∂ ÁØ √Ω √≈Ò Á∂
ÒßÓ∂ ‹≈È-‘»ÒÚ∂∫ √≥ÿÙ Á≈ «√º‡≈ ‘ÈÕ
√≥È AIDH Á∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á∂ Ó√ΩÁ∂ È∂
«¬√ √≥’ÒÍ ˘ ¡≈Ë≈ ω≈«¬¡≈ «’
‘ «¬È√≈È ÓÈ∞º÷Â≈ Á≈ «‘º√≈ ‘À, «¬√
’’∂ ¿∞√ Á∂ ’∞fi Óπº„Ò∂ Â∂ ¡«Èº÷ÛÚ∂∫
‘º’ ‘È «‹È∑ª ˘ √πº«÷¡Â ω≈¿∞‰≈
‘ ≈‹ Á∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ «¬º’ Í≈√∂
ÓÈ∞º÷∆ ¡Â∂ ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∆ Íz≈ÍÂ∆
Ò¬∆ ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÒØ’ª Á≈ «¬º’ ÒßÓ∂
√≥ ÿ Ù Á≈ «¬«Â‘≈√ ‘À , Á» ‹ ∂ Í≈√∂
√º  ≈ Á∂ ‹≈Ï «’Á≈ Á∆ ’≈Ò∆
ÂÚ≈∆ı ‘ÀÕ ‘ ≈‹ √ºÂ≈ È∂ ÓÈ∞º÷∆
¡«Ë’≈ª ˘ ’∞ ⁄ «Ò¡≈ ‘À Õ ¡√Ò
«Úº ⁄ √º  ≈ Úº ‚ ∆ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∆¡ª
‹Ó≈ª Á∂ ‘ºÊª ”⁄ ‘«Ê¡≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª
Á∂ Ó≈Ò’∆ Á∂ √zØ ‘Ø ÚË≈¿∞‰ Ò¬∆
√º  ≈ ¡≈͉∆ «Èͺ ÷ Â≈ Á≈ Ó÷Ω ‡ ≈
Ò≈‘ ’∂, Ï∂«’’ ¡Â∂ ͺ÷Í≈Â∆ ‘Ø ’∂
Í∂Ù ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ≈‹ Á≈ ‹◊∆» »Í
‹∂ ÓÈ∞º÷ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ÿØ ÁπÙÓ‰
Ú‹Ø∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª Í»≥‹∆ Á≈
‹ª◊Ò∆ » Í «‹√È∂ È≈‹∆Ú≈Á ‹ª
Î≈√∆Ú≈Á Ú‹Ø ∫ ÏÁÈ≈Ó∆ ÷º ‡ ∆, ¿∞ ‘
¿∞√ ÂØ∫ Ú∆ ÿ≈Â’ »Í ”⁄ √≈‘Ó‰∂
¡≈«¬¡≈ «‹√ È∂ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈
ÿ≈‰ ‘∆ È‘∆∫ ’∆Â≈ √◊Ø∫ √≥√≈ ‹≥◊ª
¤∂Û ’∂ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘ «Ì¡≈È’ ÂÏ≈‘∆
Á≈ «Ù’≈ ω≈«¬¡≈Õ «ÚÙÚ Á∂ Ï‘∞Â∂
‘∂ · √≈‚∂ Á∂ Ù √Ó∂  ’¬∆ Á∂ Ù ª ”⁄
ÓÈ∞º÷∆ ‹≈Ȫ ÒÀ‰ Á≈ Á√± ‹≈∆
‘À Õ «¬√ ’’∂ ÓΩ  Á∆ √˜≈ «‹‘∆
¡‰ÓÈ∞º÷∆ √˜≈ ˘ ºÁ ’Ú≈¿∞‰ ¡Â∂
«˜≥ Á ◊∆ Á∂ ‘º ’ Á∆ ◊≈≥ ‡ ∆ Ò¬∆
¡≈Ú≈˜ ¿∞ · ≈¿∞ ‰ ≈ ¡«‘Ó Ó≥ ◊ ‘À Õ
Ì≈Â∆ ≈‹ ÓÈ∞º÷ Á∂ «Ú⁄≈ Íz◊‡
’È, «Ò÷‰ ÏØÒ‰ Â∂ ‹Ê∂Ï≥Á ‘؉
Á∂ ¡«Ë’≈ª ˘ ’∞ ⁄ Ò‰ Ò¬∆
Ò◊≈Â≈ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª ”Â∂ ‡∂’ º÷
«‘≈ ‘À Õ Ì≈ ”⁄ ‘˜≈ª Á∆
«◊‰Â∆ ”⁄ ÒØ ’ ‹Ó‘»  ∆ ‘º ’ ª Á∂
ÁÓÈ ˜∆¬∂ ‹∂Ò∑ª «Úº⁄ ‚º’∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
«˜¡≈Á≈Â Ì≈Â∆ ÒØ ’ ∞ ˜ ◊≈,
Ø ‡ ∆, ’º Í Û≈ Â∂ Ó’≈È Á∆¡ª
Ïπ«È¡≈Á∆ ÓÈ∞º÷∆ ÒØÛª ÂØ∫ Úªfi∂ ‘ÈÕ
Ϻ«⁄¡ª ¡Â∂ ¡Ωª Á∂
Á∂ Ù A@ Á√≥ Ï , AIDH Á∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á∂ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ˘ √Ó∆ ÂΩ
”Â∂ √Ú∆’≈Á∂ ‘È, Í «¬√ Á∂
Ï≈Ú‹» Á ‘ Á∂ Ù «Úº ⁄ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á∆¡ª ÿØ  ¿∞ Ò ß ÿ È≈Úª
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞ ∫ Á∆¡ª ‘ÈÕ Á¡√Ò
≈‹ «¬‘ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’ √’Á≈,
¿∞ √ Á∆ «ÎÂ «Úº ⁄ ÁÏ≈¿∞ ‰ Á∆
‹ÓªÁ» Íz « ÚÂ∆ ‘À ‹Ø ÓÈ∞ º ÷ Á∆
¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ «¬√Á∆ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆
«Ú⁄≈ Íz◊‡ ’È Á∆ Íz«ÚÂ∆ È≈Ò
«√ºË∂ »Í ”⁄ ‡’≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «ÚÙÚ Á∆
¡≈«Ê’ ωÂ ‘∆ ’∞fi ¡À√∆ ‘À «’
«ÚÙÚ Á∂ ¡≈«Ê’ √ØÓ∂ ¡Â∂ Í»≥‹∆ ’∞fi
‘ºÊª «Ú⁄ ÚºË ÂØ∫ ÚºË ’∂∫Á ‘∞≥Á∂
‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ’∂∫Á∆’È «Úº⁄
≈‹ ¡«‘Ó Ì± « Ó’≈ «ÈÌ≈ «‘≈ ‘À Õ
≈‹ ¡Â∂ «¬√Á∆ √Óπº⁄∆ ÓÙ∆È∆ ¿∞√
‹Ó≈ Á∂ ‘º’ ”⁄ ¡≈ ÷ÛÁ∆ ‘À ¡Â∂
«¬≥‹ ≈‹ ¡≈Ó ÒØ’≈¬∆ Á∆ ¡≈Ú≈˜
˘ ’∞⁄Ò‰ Á≈ √≥Á ω ’∂ √≈‘Ó‰∂
¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
Ì≈ Á∆ Úº‚∆ ¡Ï≈Á∆ ¡≈͉∂
Óπº„Ò∂ ¡«Ë’≈ª Ï≈∂ ‹≈◊»’ È‘∆∫
‘ÀÕ «¬ºÊ∂ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á≈ Ó√Ò≈ ‘Ø
Ú∆ ÚºË ¡«‘Ó∆¡Â º÷Á≈ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂
‹≈Â-Í≈ Á∆ ÍzÊ≈ Ï∂‘ºÁ Әϻ ‘ÀÕ
≈‹ È∂ «¬È∑ª ¡‰ÓÈ∞º÷∆ Ò’∆ª ˘
‘Ø ◊»«Û¡ª ’È Á∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆
‘À Õ «Ò‘≈˜≈, √ÚÀ Ó ≈‰ Ú≈Ò∆ ÓÈ∞ º ÷ ∆
«˜≥ Á ◊∆ Á∆ Óπ º „ Ò∆ Ù ¡«‹‘∂
«ÿz ‰  ÚÂ≈∂ ÂØ ∫ Óπ ’ Â∆ ‘≈√Ò
’’∂ ‘∆ Í»  ∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À Õ ‹∆ÚÈ
?Á≈ ¡«Ë’≈ (Ë≈≈ BA) Óπ º „ Ò≈
ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ≈‹
Íz Ï ≥ Ë «¬√ Á∆ ◊≈≥ ‡ ∆ Á∂ ‰ ÂØ ∫
«¬È’≈∆ ‘ÀÕ ‹∞Óª ˘ Ø’‰ Á∂ Ȫ
‘º ’ ª Á∂ √Ï≥ Ë «Úº ⁄ ‘≈Ò≈Â
‘Ø Ú∆ Â√ÔØ◊ ‘ÈÕ ¡‹∂ Ú∆ Òº÷ª
Ϻ ⁄ ∂ ◊∞ Ò ≈Ó∆ Ú◊∆ Ó˜Á»  ∆ ’È
Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘È ¡Â∂ ÍÛ∑≈¬∆ ÂØ∫ Úªfi∂
‘ÈÕ ¡Ω  ª ”Â∂ ¡º « ¡≈⁄≈ ¡Â∂
«Òß◊’ «ÚÂ’≈ ‘ ͺË ”Â∂ ‹≈∆
‘À Õ ’≈˘Èª Á∂ Ï≈Ú‹» Á «¬‘
¡º«Â¡≈⁄≈ ÿº‡ È‘∆∫ ‘ج∂ √◊Ø∫ ≈‹
ÓÙ∆È∆ Á∂ ı∞Á «¬√ ÚÂ∆∂ ”⁄ ◊z√Â
‘Ø ‰ ’≈È ‘Ø  ÚË∂ ‘ÈÕ ’Ω Ó ªÂ∆
¡ÀÒ≈ÈÈ≈«Ó¡ª Á∆ «¬√ Á∂Ù Á∆ ≈‹
ÓÙ∆È∆ Ò¬∆ ¡«‘Ó∆¡Â Ó«‘˜ √Ó∆
‘À Õ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂
√º«Ì¡≈⁄≈’ Ï≈Ï∆ Á∂ Á≈¡«Ú¡ª
Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡‹∂ Ú∆ ‹≥◊Òª ”⁄ «‘
‘∂ Ó»Ò Ï≈«Ù≥Á∂ ’∞ÁÂ∆ Ú√∆«Ò¡ª Á∆
Ó≈Ò’∆ ÂØ ∫ Úªfi∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹ Á∂
«‘ÓØ-’Ó ”Â∂ «ÈÌ ‘ÈÕ «Ú«Á¡≈
¡Â∂ «√‘ Á∂ Óπ º „ Ò∂ Ïπ « È¡≈Á∆
¡«Ë’≈ª
Ï≈∂
’Ω Ó ªÂ∆
¡À Ò ≈ÈÈ≈«Ó¡ª ÂØ ∫ Ï∂ Í Ú≈‘ ‘Ø ’∂
ÓΩ‹»Á≈ «ÚÚ√Ê≈ «¬È∑ª Á∆ ◊≈≥‡∆ Á∂‰
Á∆ ʪ «¬È∑ª ˘ ÷Ø‘ ‘∆ ‘À ¡Â∂ Í»≥‹∆
Á∆ Ó≥‚∆ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ ‘∆ ‘ÀÕ «¬Ú∂∫
«’√∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ò≈˜Ó∆
∞˜◊≈ Á≈ ‘º’ Ï«È¡≈Á∆ ¡«Ë’≈ª
”⁄ «◊‰∂ ‹≈‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ì≈Â∆ ≈‹
«¬√ «˜≥Ó∂Á≈∆ ÂØ∫ ¡º÷ª ‘∆ È‘∆∫ Ó∆‡∆
ÏÀ · ≈ √◊Ø ∫ ∞ ˜ ◊≈ ÷Ø ‘ ‰ Ú≈Ò∆¡ª
È∆Â∆¡ª Ò≈◊» ’ «‘≈ ‘ÀÕ
ÓÈ∞º÷ Á∂ ¡≈˜≈Á «Ú⁄È ¡Â∂
«’Â∂ Ú∆ ’≥ Ó ’È, ’Ø ¬ ∆ ËÓ
¡Í‰≈¿∞‰ ‹ª È≈ ¡Í‰≈¿∞‰ Á≈ ‘º’
ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª Á≈ «‘º√≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ÷∂Â∆
‹ª ’º‡Û È≈‘∂ Ò≈ ’∂ «¬º’ ÷∂Â/
«÷ºÂ∂ ‹ª ¡≈͉∆ ͤ≈‰ ’’∂ ∞˜◊≈
ÂØ ∫ Úªfi≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ‹ª ı≈√
«¯’∂ «Ú∞ºË ÔØ‹È≈ÏºË «¯’» Á≥◊∂
’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È Âª «¬‘ ÓÈ∞º÷∆ ‘º’ª
Á∆ ?¿∞Òßÿ‰≈ ‘À ¡Â∂ «ÈßÁ‰ÔØ◊ ‘ÀÕ
≈‹ ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ ÒØ’ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¡Â∂ «Ú⁄≈ª ˘ Á«‘Ù È≈Ò ’∞⁄Ò‰≈
’ΩÓªÂ∆ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ¡Â∂ √≥«ÚË≈È
Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ ‘ÀÕ «¬‘ √Ó≈‹ Á∆ Èج∆
«ÚÚ√Ê≈ ˘ ÂØÛÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Á∂ √∆’
¡Â∂ Ó≈È«√’ «Ú’≈√ Ò¬∆ ¡Â∂ Èج∂
√Ó≈‹ Ò¬∆ Ù∞ º Ë Ú≈Â≈ÚÈ, ¡ÓÈ
¡Â∂ √πº«÷¡≈ Á∆ ◊≈≥‡∆ Ú∆ ˜»∆ ‘ÀÕ
√Óπº⁄∂ Èج∂ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ ¡Â∂ ‘
È≈◊«’ Á∆ Ï≈Ï «‘º√∂Á≈∆ Ò¬∆
˜»∆ ‘À «’ ‘ Ì≈Ù≈, ¿∞Í Ì≈Ù≈ Á∂
«Ú’≈√ Á∆ ◊≈≥ ‡ ∆ ≈‹ Á∂ Ú ∂ ¡Â∂
√º«Ì¡≈⁄≈’ Ú≥È-√πÚ≥ÈÂ≈ ˘ Ï≈Ï
«Ú’√ ‘؉ Á≈ ÓΩ’≈ Á∂Ú∂Õ ≈‹ ÚºÒØ∫
¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò ÓÈ∞º÷ Á∂
«‹¿∞ ‰ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á∆ ÿØ 
¿∞Òßÿ‰≈ ’È Á∂ È≈Ò ∞˜◊≈ Á≈
‘º’ Ú∆ ÷Ø∫‘Á∂ ‘ÈÕ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√
Á≈ «¬‘ Ó≈‚Ò ‹Ø ¡√≈ڪ͉ ÍÀÁ≈
’ «‘≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ È≈Ò √Ó≈«‹’
¡√≥Â∞ÒÈ ÍÀÁ≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ «√º‡∂ Ú‹Ø∫
Ì∂ÁÌ≈Ú ÿ‡‰ Á∆ ʪ ‘ ͺË ”Â∂
‘Ø «Âº÷∂ ‘Ø ‘∂ ‘È ‹Ø È≈◊«’ª Á∂
Ï≈ÏÂ≈ Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ ÷≈«‹ ’Á∂
‘ÈÕ «¬º’ Èج∂ ¡Â∂ Ï≈ÏÂ≈ Ú≈Ò∂
√Ó≈‹ Ò¬∆ ¿∞‘ ¡≈«Ê’ Ó≈‚Ò ‘∆
«Ï‘Â ‘Ø √’Á≈ ‘À «‹‘Û≈ Í»≥‹∆ Á∆
Óπ ’ ≈ÏÒ∂ Ï ≈˜∆ Á∆ ‘Ø Û , ‹◊∆» ¡Â∂
«ÿz‰Â √Ó≈«‹’ Á≈Ï∂ ÂØ∫ Óπ’ ‘ØÚ∂
¡Â∂ √Ì Ò¬∆ Ï≈Ï «Ú’≈√ ¡Â∂
¿∞ È ∑ ª Á∂ ‘º ’ ª Á∆ ◊≈≥ ‡ ∆ ω∂ Õ
’Ω Ó ªÂ∆ ¡À Ò ≈ÈÈ≈«Ó¡ª ”⁄ Á‹
«¬È∑ ª Ïπ « È¡≈Á∆ ¡«Ë’≈ª Íz  ∆
ÒØ ’ ≈¬∆ ˘ ‹≈◊» ’ ’È≈ Úº ‚ ∆
«˜≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª Á∆¡ª
¿∞Òßÿ‰≈Úª Ì≈Ú∂ ≈‹ ÚºÒØ∫ ’∆Â∆¡ª
‹≈ ‘∆¡ª ‘Ø ‰ ‹ª «’√∂ √Ω Û ∆ √Ø ⁄
Ú≈Ò∆ «Ë ÚºÒØ∫, «¬√ Ï≈∂ ‹≈◊»’Â≈
Óπ«‘≥Ó ⁄Ò≈¿∞‰≈ √Ì Á∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ
«‹√ „≥ ◊ È≈Ò ‘≈Ò≈ «ÁÈØ «ÁÈ
«Ú◊Û ‘∂ ‘È, √≈˘ Í»∆ «ÙºÁ È≈Ò
‹Ó‘»∆ ‘º’ª ÍzÂ∆ ⁄∂ÂÈ ÁıÒ¡≥Á≈‹∆
’È∆ ωÁ∆ ‘ÀÕ ‹Ó‘»∆ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷∆
‘º’ª ÍzÂ∆ ‹≈◊»’ È≈◊«’ ‘∆ ¿∞√≈»
¡Â∂ ‘ªÁ» √Ó≈‹ Á∆ «√‹‰≈ ”⁄
¡≈͉∆ ·Ø √ ̱ « Ó’≈ «ÈÙ«⁄ ’
√’Á∂ ‘ÈÕ √≈˘ «¬√ ̱ « Ó’≈ Á∆
«ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ ’È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Education
&
Man
10
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
In Education-A New Way To Be Stupid
Robert C. Koehler
“The standards are
designed to be robust and
relevant to the real world,
reflecting the knowledge and
skills that our young people
need for success in college
and careers. With American
students fully prepared for the
future, our communities will be
best positioned to compete
successfully in the global
economy.”
This is how we talk about
learning, growth and the
human future?
Things are getting worse
in the American classroom,
not better. The experts and the
special interests purporting to
fix the educational system are
continuing,
instead,
to
asphyxiate it.
The grandiose quote,
above, in which “our young
people”
show
up
as
abstractions needing to be
prepped for some simplistic,
highly competitive imaginary
future (fully understood by the
experts), is part of the mission
statement of the Common
Core State Standards Initiative,
the Obama administration’s
showcase education reform
initiative.
Just like the disastrous No
Child Left Behind Act of the
Bush era, in whose wake it
follows, it’s all about testing
and uniform standards and the
“rigorous” evaluation of
schools and teachers; and it’s
clueless about the nature of
childhood development, not to
mention reality. Its primary
mission, as with NCLB, is to
pull education out of the hands
and hearts of teachers and
turn its administration over to
politicians and their corporate
sponsors. It both defunds and
belittles the learning process.
And the primary metaphor
for school remains “the
pipeline” — either the cradleto-prison pipeline, which is
what education amounts to for
so many young people in
p o v e r t y - s t r i c k e n
neighborhoods, or the cradleto-career
pipeline,
as
Education Secretary Arne
Duncan would have it.
It’s not that the pipeline is
broken. Rather, as educator
Adam Bessie put it in a brilliant
piece of graphic commentary
published at Truthout, “the
metaphor is broken” — the
metaphor of the public schools
as an industrial sluiceway,
washing
our
children
anywhere at all.
An educational system
that fails to revere children and
honor their potential — that
turns schools into 3R boot
camps, demanding the
regurgitation of specified data
on command, but shrugs off
the importance of holistic
thinking or simply learning to
think for oneself — is insane
at its core. Welcome to the
21st century!
While the educational
process has always been
hierarchical and right-answeroriented, things have only
gotten worse over the last
several decades. Now, with
the Common Core State
Standards Initiative, which
defines and scripts the
lessons to be taught, the
micromanagement of teaching
— and learning — has
reached a new extreme.
“Teachers are not allowed
to use their own methods to
introduce the material, manage
the classroom, or share their
own wisdom,” Nicholas
Tampio wrote last month at
Huffington Post, describing
this process. “Students are not
encouraged to connect the
material to their own lives,
events in the world, or things
that may interest them. The
script tells the teachers and
students, at all times, what to
say and do.”
Such scripts, Tampio
wrote, “suck the oxygen out of
a classroom.”
And longtime teacher
Marion Brady wrote last week
in the Washington Post:
“Pushback against a system
now abusing the young and
wasting their potential is
decades overdue. Teachers
need autonomy, freedom to
experiment, and opportunities
for meaningful dialogue with
each
other
and
the
communities they serve that
they don’t now have.”
Uniform,
scripted
educational standards —
especially combined with the
ongoing defunding of our
schools — are not going to
implant “the knowledge and
skills that our young people
need for success in college
and careers,” let alone allow
them to manifest their
extraordinary potential in ways
we can’t begin to imagine.
They’re more likely to shut
down the future altogether.
Stan Karp, writing for the
Rethinking Schools website in
January, noted that No Child
Left Behind “was a failure in
raising academic performance
and narrowing gaps in
opportunity and outcomes. But
by very publicly measuring the
test results against arbitrary
benchmarks that no real
schools have ever met, NCLB
succeeded in creating a
narrative of failure that shaped
a decade of attempts to ‘fix’
schools while blaming those
who work in them. The
disaggregated scores put the
spotlight on gaps among
student groups, but the law
used these gaps to label
schools as failures without
providing the resources or
supports needed to eliminate
them.” And, he added,
speaking of the Obama
initiative, “The problem is that
this game, like the last one, is
rigged.” Karp’s concept of “a
narrative of failure” reminded
me of my own years as a
parent ushering a child through
the educational system,
twenty-some years ago. By
then, testing mania had already
taken serious hold of the
process, throwing it absurdly
out of whack. When my
daughter was in the third
grade, she started taking
standardized tests, which
meant that her teacher,
otherwise a wonderfully
creative woman, was forced to
teach to the test, which
purported to measure writing
skills, among other things.
Writing, which should
summon forth a universe of
wonder from kids, was
reduced to five-paragraph
slabs of dead prose, which
could be “measured”: opening
paragraph, conclusion, etc. My
daughter started to hate
writing. And one day the
teacher lamented to me that
she was having trouble getting
the students to . . . indent their
paragraphs, which was
necessary in order to succeed
on the standardized test.
I listened dumbfounded,
unable to imagine anything
less relevant or more
extraneous to the writing
process. The only thing
happening here was the
creation of a new form of
failure — a new way to be
stupid. At the time, I didn’t
know what to say. Maybe I
should have rushed into the
room and opened a window.
Those trapped inside clearly
needed oxygen.
Robert Koehler is an
award-winning, Chicago-based
journalist and nationally
syndicated writer.
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
11
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
March against Racism, Racist
Violence and Vigilantism
A protest march against
racism, racist violence and
vigilantism was organised by
New Socialist Initiative (NSI).
The context of the protest
march was the recent brutal
murder of Nido Taniam - a
young student of Arunachal
Pradesh by a mob in Lajpat
Nagar; vigilante mob assault
led by the Law Minister of
Delhi against African women
in Khirki village; and broad
daylight assault on two
Manipuri women in KotlaMubarakpur. Hundreds of
people joined the protest
march. The march started
from Delhi University metro
station at 5.30 pm and
culminated into a public
meeting
infront
of
International Women's Hostel
and Northeast Women's
Hostel in Indra Vihar
(Mukherjee Nagar). Large
number of students and
activists spoke at the meeting
and resolved to carry forward
the fight against not just
racism but also against all
kinds of oppression and
discrimination.
The protesters reiterated
that not only is there a
pressing need to talk about
explicit racism but also to
recognise the subtler ways in
which
our
underlying
prejudices
reveal
themselves. The fact remains
that racism is not an issue of
individuals
and
circumstances
but
is
structural
and
is
institutionalized into the very
fabric of our society.
As of now racism is not
even recognized as a
problem. The attitude
towards
people
from
Northeast and Africa is so
normalised
and
commonplace that the idea
of
racism
as
a
manifestation
of
unacceptable bias, prejudice
and discrimination is alien.
The demand that the
Government and the larger
society awakens to this
issue and takes into
consideration the rampant
racism which is rooted in
spaces all around us is a
basic but an essential one.
The fact that we have to even
demand this basic minimum
only goes to show the
abysmal degree of neglect.
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
12
’≈‘È «√≥ÿ Í≥ȱ Á≈ √ÈÓ≈È √Ó≈Ø‘
““«ÓÒ∂ ÓΩ « ’¡ª ˘ √ªÌÁ∂ ‘Ø ¬ ∂ ,
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Â∂ ‘ ÔØ◊ «Ú¡’Â∆
˘ √ÓºÊ ωÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, «’¿∞∫«’
ÓÈ∞º÷ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬’ √Ó≈«‹’
Íz ≈ ‰∆ ‘À Õ U «¬‘ «Ú⁄≈ ÷∂  ∆Ï≈Û∆
«ÚÌ≈◊ Á∂ √’ºÂ √: ’≈‘È «√≥ÿ Í≥ȱ
¡≈¬∆. ¬∂ . ¡À √ . È∂ ’≥ ◊ Ô≈Á◊≈∆
√≥ √ Ê≈ Ï√∆ ◊∞ ‹ ª «Ú÷∂ √ÈÓ≈È
√Ó≈Ø‘ ÁΩ≈È √≥ÏØËÈ ’«Á¡ª Íz◊‡
’∆Â∂Õ ¿∞È∑ª «¬‘ ◊ºÒ ˜Ø Á∂ ’‘∆ «’
«Èºÿ ‘∆ «˜≥Á◊∆ Á∆ ‘ Í ”⁄
√πÿÛ Á÷Ò ¡≥Á≈˜∆ Á∆ ¡«‘Ó ÒØÛ
‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ò◊Ì◊ «’ÒØÓ∆‡
Á∂ √Â∂ ”⁄ ‘≈ Í«‘È≈ ’∂ Â∂ «‹Í√∆
”Â∂ √: Í≥ È ± ˘ √Ó≈◊Ó √Ê≈È ”Â∂
«Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Í≥ ‚ ≈Ò «Ú⁄
Í‘∞≥⁄‰ ”Â∂ ‚≈: ’∞ÒÁ∆Í «√≥ÿ, √ÚÈ
«√≥ÿ Ì≥◊» Â∂ «Íz≥√∆ÍÒ ◊∞Á∆Ù «√≥ÿ
È∂ √≥ÏØËÈ ”⁄ √: Í≥ȱ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ
˘ ¿∞Ì≈«¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ⁄Ó’Ω √≈«‘Ï,
÷π Ó ≈‰Ø ∫ Â∂ √Ó≈Ò≈ «¬Ò≈’∂ È≈Ò
√Ï≥ Ë Â «Í≥ ‚ ª Ï√∆ ◊∞ ‹ ª, ËØ Ò ª,
Ϋ‘Íπ  , Ó«‘ÂØ Â , ‘≈«Î˜≈Ï≈Á,
’∆Û∆ ¡Î◊≈È≈, ’ÂÒΩ  , ’≥ Ë Ø Ò ≈,
√≥ Ë » ¡ ª, º Â Ø ∫ , ÓÈÀ Ò ∆, ‘Ú≈≈ Â∂
√Ó√Íπ «√≥ÿª Á∆¡ª Í≥⁄≈«¬Âª, ÍΩÒ∆
‘≈¿±√ ◊Ø¡ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Í≥‹≈Ï Â∂
ÈΩ‹Ú≈È ’ҺϪ Á∂ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª ”Â∂
¡Ë≈« ω≈¬∂ Í≥‹ ◊∞ºÍª È∂ „ØÒª
Á∂ ÷Û÷≈‘‡ ”⁄ √: Í≥ȱ ˘ Í≥‹ ͺ◊ª,
Òج∆, «√ØÍ≈˙ Â∂ √ÈÓ≈È ÍºÂ Ì∂‡
’∆Â∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ ’Ò≈ «ÈÁ∂Ù’ ‹√Ú∆
«◊ºÒ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ’Ò≈ Ú≥È◊∆¡ª
Í∂ Ù ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ √Ó≈◊Ó ”⁄
Ïÿ∂Ò «√≥ÿ »ÍÈ◊, ÍzØ: ‹«Â≥Á «√≥ÿ
«◊ºÒ, √π÷«Ú≥Á «√≥ÿ «◊ºÒ, Íz∂Ó «√≥ÿ
Ω‰∆, Ó≈Â≈ ◊∞Á∂Ú ’Ω, Á«Ú≥Á «√≥ÿ
Óπ√’≈Ï≈Á, ÂÒØ⁄È «√≥ÿ ’≥◊, Íz◊‡
«√≥ÿ ØÒ»Ó≈‹≈, ‡«‘Ò «√≥ÿ Ò∞·∂Û∆,
∞«Í≥Á «√≥ÿ ’’≈Ò≈, ⁄ΩË∆ Â∆Ê
≈Ó, ’∞ Ó ≈ ÍÚÈÁ∆Í, ‹Ê∂ Á ≈
’ÙÓ∆ «√≥ÿ ≈‰Ú≈, «¬≥‹: ’∞Ò«Ú≥Á
«√≥ÿ, Íz∂Ó «√≥ÿ ÓÈÀÒ∆, «Ú≥Á «√≥ÿ
ÍÊ∂ Û ∆ ‹º ‡ ª, È«≥ Á  «√≥ ÿ ‹≥ ‚
√≈«‘Ï, «Ï≥Á «√≥ÿ ºÏ∆, ’ÈÚ∆
√À‰∆ ¡≈«Á ‘≈˜ √ÈÕ
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
13
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
14
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Íz√
À Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ͺ÷∫Ø
Ì≈ AD@Ú∂∫ ÈßÏ ”Â∂
B@AD Á∂ ¡≈ÒÓ∆ ÍÀ√ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ √»⁄’ ¡≥’ «Úº⁄ Ì≈ AH@
Á∂Ùª ”⁄Ø∫ AD@Ú∂∫ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ‹Á«’ Í≈«’√Â≈È AEHÚ∂∫ ¡Â∂ ⁄∆È
AGEÚ∂∫ √Ê≈È ”Â∂ ‘ÀÕ
“«ÍØ‡˜ «ÚÁ≈¿±‡ Ï≈‚” ÚºÒØ∫ ‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡≈͉∆ √≈Ò≈È≈
«ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈, ““Ì≈ «Úº⁄ B@AC ÁΩ≈È ¡º· ͺÂ’≈ ’ÂÒ
’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ͺÂ’≈ª «÷Ò≈Î «‘≥√≈ Á∆ ˜ÏÁ√ ҫ‘ Á∂÷‰ ˘
«ÓÒ∆Õ ¿∞Ȫ∑ ˘ ≈‹’∆ ¡Â∂ ◊À-≈‹’∆ ¡È√ª ÁØÚª ÚºÒ∫Ø «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ”” Ù≈«¬Á ‘∆ ’ج∆ «÷ºÂ≈ «¬√ ÂØ∫ ¡¤»Â≈ ‘ØÚ∂◊≈ Í ’ÙÓ∆ ¡Â∂
¤ºÂ∆√◊Û∑ «Úº⁄ ͺÂ’≈ª «÷Ò≈Î «‘≥√≈ ¡Â∂ √À∫√«ÙÍ «Ó¡≈Á∆ Ø◊ ω∂ ‘ج∂
‘ÈÕ”” «ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈, ““ͺÂ’≈ª «÷Ò≈Î ËÓ’∆¡ª ¡Â∂ √∆’
«‘≥√≈ Ò¬∆ ’√»Ú≈ «Ëª «Úº⁄ ÍπÒ∆√ √π«º ÷¡≈ Á√«Â¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡Í≈Ë∆
◊∞Í
º , ÍzÁÙÈ’≈∆ ¡Â∂ «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆ Ù≈ÓÒ ‘∞Á
≥ ∂ ‘È ¡Â∂
¡’√ «È¡ª«¬’ Íz‰≈Ò∆ ÚºÒØ∫ ͺÂ’≈ª ˘ ¡≈͉∂ ‘≈Ò ”Â∂ ¤º‚ «ÁºÂ≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ””
Íz√
À Á∆ ¡≈‹≈Á∆ ͺ÷∫Ø «ÎÈÒÀ∫‚ ¡ºÚÒ ÈßÏ Á∂٠ω ’∂ ¿∞Ì«¡≈ «‹√ ÂØ∫
Ï≈¡Á ÈÀÁÒÀ∫‚ ¡Â∂ È≈Ú∂ Á≈ ÈßÏ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ Á‹≈Ï≥Á∆ «Úº⁄
«Í¤Ò∂ √≈Ò CBÚ∂∫ ÈßÏ ÂØ∫ «¬√ √≈Ò «÷√’ ’∂ DFÚ∂∫ √Ê≈È ”Â∂ ⁄Ò∂ «◊¡≈ ‘ÀÕ
⁄∆È AGEÚ∂∫ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È AEHÚ∂∫ √Ê≈È ”Â∂ ‘ÀÕ Í≈«’√Â≈È ÍºÂ’≈ª
Ò¬∆ ÁπÈ∆¡ª Ì ”⁄Ø∫ √Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ Ê≈Úª ”⁄ Ù∞Ó≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹Ê∂
ͺÂ’≈ª Ò¬∆ ‘«Ê¡≈Ï≥Á ◊∞ºÍ, Á∂Ù Á∆¡ª ÷πÎ∆¡≈ ¬∂‹≥√∆¡ª ÷≈√ ’’∂
¡≈¬∆¡À√¡≈¬∆ ͺÂ’≈ª Ò¬∆ ÷Â≈ ‘ÈÕ ““Í≈«’√Â≈È «Úº⁄ «È¡ª Á∂‰
«Úº⁄ «ÁÒ⁄√Í∆ Á∆ ’Ó∆ ‘À ¡Â∂ √’≈ È≈ ’∂ÚÒ Â≈«ÒÏ≈È, ‹‘≈Á∆¡ª
¡Â∂ ‘Ø ‘«Ê¡≈Ï≥Á ◊∞ºÍª √≈‘Ó‰∂ √◊Ø∫ ÎΩ‹∆ Â≥Â √≈‘Ó‰∂ Ú∆ «ÈÂ≈‰∆
ω∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ ’ΩÓªÂ∆ √Ó∆«÷¡’ª ÚºÒØ∫ «¬√ ÎΩ‹∆ Â≥Â ˘ “≈‹ ¡≥Á ‘∆
≈‹” Á∆ √≥«◊¡≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ””
B@AD Á∂ «¬√ √»⁄’ ¡≥’ «Úº⁄ √»⁄È≈ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ‡’≈Úª
Á«Ó¡≈È ÁÚ≥Ë ˘ ∂÷ª’ ’Á∆ ‘ÀÕ ÍÀ«√ ¡≈Ë≈ ¡«Ë’≈ª Á∆ ‘≈Ó∆
√≥√Ê≈ Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ «‹‘Û∂ Á∂Ù ÒØ’ ≈‹ ‘؉ ¡Â∂ ’≈˘È Á∂ ≈‹ Á≈
√«Â’≈ ’È Á∆¡ª ÎÛª Ó≈Á∂ ‘È ¿∞È∑ª Ú∆ ’ج∆ Ï‘∞Â∆ ‘‡ ’∂ «Ó√≈Ò
ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ ¡Ó∆’≈ Á≈ AC È∞’Â∂ ‡∞º‡ ’∂ «‚º◊‰≈ «¬√∂ Á∆ ‘∆ «¬’
«Ó√≈Ò ‘ÀÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
«√¡≈√∆ Ï√≈Â
Á≈ ¡Ï∆ ÿØÛ≈
15
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
¡‹Ø’∆ ≈‹È∆Â∆ ”⁄ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ «ÁzÙ‡∆’؉
Á∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆
Ú«≥Á Ú≈Ò∆¡≈
«√¡≈√∆ ÙÂ≥‹ «Úº⁄ ¿∞√∂ È∂Â≈
˘ ’≈ÓÔ≈Ï √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ‹Ø ÿØÛ∂
Úª◊ ¤ÛºÍ∂ Ó≈ ’∂ „≈¬∆ ⁄≈Òª ⁄ºÒ‰
Á≈ Úˇ ı»Ï ‹≈‰Á≈ ‘ØÚÕ∂ ÙÂ≥‹ «Úº⁄
ÿØÛ≈ ‘∆ ¡«‹‘≈ ÓØ‘≈ ‘À ‹Ø Î∆«Ò¡ª,
«Í¡≈«Á¡ª ˘ ÁÛÈ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈
Ú˜∆, ≈‰∆ ¡Â∂ ≈‹∂ Á∂ ¿∞ÍØ∫ ‡ºÍ
√’Á≈ ‘ÀÕ «÷‚≈∆ ¡È≈Û∆ ‘ØÚ∂ ª ÿØÛ∂
Á∆ ⁄≈Ò “◊Ë∂” ¡Â∂ “÷º⁄” Úª◊ √∆ÓÂ
ÿª Â’ Ó«‘Á»Á «‘≥Á∆ ‘ÀÕ ÍzÏ∆È
«÷‚≈∆ ÿØ Û ∂ ˘ «√º Ë ≈ ’∂ ∫ Á Úº Ò
⁄Ò≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ’∂∫Á ÚºÒ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∂
ÓØ‘∂ ˘ ¡Ï∆ ÿØÛ≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
¡Ï∆ ÿØÛ∂ Á∆ √ØÒª ÿª ”Â∂ ¡º÷ ‘؉
’≈È ¿∞√ ˘ √Ì ÂØ∫ ÚºË ıÂÈ≈’
√Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ’≈ÓÔ≈Ï
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ˘ „≈¬∂ Á≈ Í‘≈Û≈
«‡¡≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘À Â∂ ¿∞‘ ÙÂ≥‹ Á∂ ¡Ï∆
ÿØÛ∂ Úª◊ ¤ÛºÍ∂ Ó≈Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ≈‹∂
Áπ¡≈Ò∂ ω∂ Әϻ ÂØ∫ Әϻ «’Ò∑∂ «Úº⁄
Ú∆ √≥È∑ Ò≈ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ Ï≈È∆
¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò ¡≈͉∂ ¡‘∞Á∂ ÂØ∫
¡√Â∆¯≈ Á∂ ’∂ «Î “¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆” ω
◊¬∂ ‘ÈÕ ¡‹Ø ’ ∂ √Ó≈‹ «Úº ⁄ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Á∆ ’ج∆ ¡Ω’≈ ȑ∆∫ ‘∞Á
≥ ∆Õ «¬‘
◊ºÒ ’∂‹∆Ú≈Ò Ú≈-Ú≈ ’«‘ ⁄πº’∂
‘ÈÕ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ⁄ΩÍÛ «Úº⁄ «Í¡≈Á∂
Ú◊∆ ‘À√∆¡Â º÷Á≈ ‘ÀÕ ÈßÈ∑≈ «‹‘≈
«Í¡≈Á≈ ÍÀÁÒ ¯Ω‹∆ Úª◊ ≈‹∂ ı≈Â
’∞  Ï≈È ‘Ø ‰ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’∞ fi È‘∆∫
‹≈‰Á≈Õ «Í¡≈Á∂ ª ‹≥ÓÁ∂ ‘∆ ’∞Ï≈È
‘؉ ı≈Â ‘ÈÕ ¿∞Ȫ∑ Ò¬∆ ≈‹ Ì≈◊
Á∂ √πÍÈ∂ ÒÀ‰∂ Í≈Í √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
ÚÀ√∂ ‘≈Ê∆/Î∆Ò∂ ¡Â∂ ÿØ«Û¡ª Á∆ Â’Á∆
Ú∆ ’∞fi «¬√∂ Â∑ª Á∆ ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ
√Ó≈‹ √∂Ú∆ ¡≥È≈ ‘˜≈∂ È≈Ò ‹∞Û
’∂ Ó∆‚∆¡≈ Á∆¡ª √π÷∆¡ª χØÈ Ú≈Ò∂
¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò «√˪’ Ú÷∂«Ú¡ª
’≈È ¡≈͉∂ «√¡≈√∆ ◊∞» (¡≥È≈) ˘
B@AB «Úº⁄ ¡Ò«ÚÁ≈ ’«‘ ◊¬∂ √ÈÕ
¡≥ÁÒ
Ø È’≈∆ ÂØ∫ «√¡≈√ÂÁ≈È Á≈ √¯
¿∞È∑ª Ï∂‘ºÁ Â∂˜∆ È≈Ò Í»≈ ’«Á¡ª
ÈÚ≥Ï B@AB «Úº⁄ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆
Á≈ ◊·È ’∆Â≈ √∆Õ «Í¤Ò∂ √≈Ò ¿∞Ȫ∑
«ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ÒÛ∆¡ª Â∂
“¡≈Í“ Á»‹∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ Í≈‡∆ ω ’∂
¿∞µÌ∆ √∆Õ ’∂‹∆Ú≈Ò È∂ Ì≈Ú∂∫ Ì≈‹Í≈
¡Â∂ ’ª◊√, ÁØÚª «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª
˘ «Ìz Ù ‡ ’«‘ ’∂ ⁄Ø ‰ «‹º  ∆ Í
ÈÂ∆«‹¡ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ÏÁÒ∂ «√¡≈√∆
√Ó∆’Ȫ È∂ Á∂Ù Ú≈√∆¡ª ˘ ‘À≈È ’
«ÁºÂ≈ √∆Õ «Â≥È Ú≈ ’ª◊√ Á∆ Óπº÷
Ó≥Â∆ «‘ ⁄π’
º ∆ Ù∆Ò≈ Á∆’«Ù ˘ Úº‚∂
¯’ È≈Ò ‘≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ’∂‹∆Ú≈Ò ˘
’ª◊√ È∂ Ï≈‘Ø∫ «¬ÓÁ≈Á ’È Á≈
¡À Ò ≈È ’ «Áº  ≈ √∆Õ ’ª◊√ Á∆
“«Ó‘Ï≈È∆” √Á’≈ ’∂‹∆Ú≈Ò, Ù∆Ò≈
Á∆’«Ù Á∆ ’∞√∆ ”Â∂ «Ï≈‹Ó≈È ‘Ø
◊¬∂Õ Ù∆Ò≈ Á∆’«Ù Á∂ ’º⁄∂ «⁄º·∂ ÷πÒ
º ‰
∑ ∂
Ù∞» ‘Ø ◊¬∂Õ ’ª◊√∆¡ª Á∆ ‘≈Ò “√ºÍ
Á∂ Ó»‘
≥ «Úº⁄ ’Ø‘Û «’Ò∆” Ú≈Ò∆ ω
◊¬∆Õ ’ª◊√∆¡ª È∂ ¡«Ú≥ Á
’∂‹∆Ú≈Ò ˘ ’Ø√‰≈ Ù∞» ’∆Â≈ ª
Ì≈‹Í≈ ¡Â∂ ‘Ø «ÚØË∆ Í≈‡∆¡ª È∂
¿∞Ȫ∑ ˘ Ù«Ó≥Á≈ ’È≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈Õ
«’√∂ √’≈ ˘ ·∞Ó
≥ ‰
∑ ≈ Á∂‰ Ú≈Ò∂ Ù≈«¬Á
‘∆ ’Á∂ «¬≥‹ ˜Ò∆Ò ‘ج∂ ‘Ø‰Õ ’ª◊√
È∂ «’‘≈ «’ ’∂‹∆Ú≈Ò ¿∞√ Òº’Û‘≈∂
Ú◊≈ ‘À ‹Ø ¿∞√∂ ‡≈‘‰ ˘ ’º‡ «‘≈ ‘À
«‹√ ”Â∂ ¿∞‘ ÏÀ·≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ’∂‹∆Ú≈Ò
Á≈ «¬√ «Úº⁄ ’ج∆ ’√» È‘∆∫ √∆Õ ¿∞‘
ª ¡Ï∆ ÿØÛ∂ Úª◊ ’∂∫Á ”Â∂ ¡º÷
«‡’≈¬∆ „≈¬∆ ⁄≈Òª Ï≈÷»Ï∆ ⁄ºÒ «‘≈
√∆Õ ¡√Â∆¯≈ ¿∞√ È∂ ¡⁄≈È’ È‘∆∫
«Áº  ≈Õ «Ú¤≈¬∆ ◊¬∆ Ï√≈ «Úº ⁄
’ª◊√ Ïπ  ∆ Â∑ ª Î√ ⁄π º ’ ∆ √∆Õ
⁄º’«Ú¿± «Úº⁄ Î√∆ ‘ج∆ Í≈‡∆ ˘ ’∞fi
È‘∆∫ √∆ √πºfi «‘≈Õ “¡≈Í” √’≈ ˘
«ÓÒ∂ √«‘ÔØ ◊ ÂØ ∫ ¯Ω  È Ï≈¡Á
’∂‹∆Ú≈Ò È∂ ‹ÈÂ’ ÂΩ ”Â∂ «’‘≈ √∆
«’ Î≈ı«ÁÒ∆ «Ú÷≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ’ª◊√
¡≈͉∂ ’∆Â∂ ”Â∂ «¬º ’ «ÁÈ ˜» 
ͤÂ≈Ú∂ ◊ ∆Õ ‹ÁØ ∫ ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò È∂
’≈ÓÈÚÀÒÊ ◊∂Ó˜ «Úº⁄ Ù∆Ò≈ Á∆’«ÙÂ
√’≈ ÚºÒ∫Ø ’∆Â∆ ◊¬∆ ÿÍÒ∂Ï≈˜∆ ˘
ÓºÁ∂Ș º÷«Á¡ª ¿∞√ «ıÒ≈¯ ’∂√
Á‹ ’È Á∂ ¡≈Á∂Ù «ÁºÂ∂ ª ’ª◊√
˘ Úº‚≈ √ÁÓ≈ Òº◊≈Õ ‘ºÊ Òº◊‰ ÂØ∫
Ï≈¡Á ’ª◊√ ˘ ¡«‘√≈√ ‘Ø«¬¡≈ «’
’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ·∆’ ’«‘ «‘≈ √∆ «’
“¡≈Í” ˘ √«‘ÔØ ◊ Á∂ ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á
’ª◊√ «¬º’ «ÁÈ ˜» ͤÂ≈Ú∂◊∆Õ
¿∞Á∫Ø Â’ Ï‘∞ Á∂ ‘Ø ⁄π’
º ∆ √∆ - ¡Ï
ͤÂ≈¬∂ «’‘≈ ‘»¡≈ ‹Ï «⁄Û∆¡≈ ⁄π◊
◊¬∆ ÷∂Â!
«√¡≈√ «Úº⁄ ÚÀ√∂ Ú∆ ’ج∆ «’√∂
Á≈ √’≈ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ≈Õ √Ì ◊˜ª Á∂ √ΩÁ∂
‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ Ì∆Û ÍÀ ‹≈Ú∂ ª ¡≈Í«‰¡ª
˘ Ú∆ ÍÀª ‘∂· «ÒÂ≈«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈
‘ÀÕ ≈ÂØ-≈ ¡≈͉∂ Ï∂◊≈È∂ ‘Ø ‹ªÁ∂
‘È ¡Â∂ ¡‹ÈÏ∆ ¡≈Í«‰¡ª Úª◊
‹≈͉ Òº ◊ Á∂ ‘ÈÕ ÓΩ ’ ≈Íz √ Â
«√¡≈√ÂÁ≈È «◊◊‡ ÂØ∫ Ú∆ Í«‘Òª
≥◊ ÏÁÒ‰ Á∂ Ó≈«‘ √ÓfiÁ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
‹È ÒØ’Í≈Ò Á∂ ÓπºÁ∂ ”Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË
«’«’∆ ’ª◊√ Á∆ ‘ج∆Õ «ÁºÒ∆ ÍzÁÙ
∂
’ª◊√ ’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈͉∆ «ÚØË∆ Í≈‡∆
Ì≈‹Í≈ Á∆ √π «Úº⁄ √π «ÓÒ≈ ’∂ ‹È
ÒØ’Í≈Ò Á≈ «ÚØË ’«Á¡ª “√¯≈¬∆”
«ÁºÂ∆ «’ ¿∞√ È∂ “¡≈Í” √’≈ ’ØÒØ∫
√ÓÊÈ Ú≈Í√ È‘∆∫ «Ò¡≈Õ ÚÀ√∂ Ú∆
’∂‹∆Ú≈Ò ¡√Â∆¯≈ Á∂‰ Ò¬∆ ¡«‹‘∂
√πÈ«‘∆ ÓΩ’∂ Á∆ ÂÒ≈Ù «Úº⁄ √∆Õ «¬√∂
ÓπÁ
º ∂ ”Â∂ ¿∞√ È∂ ¡≥È≈ ‘˜≈∂ È≈Ò «ÁºÒ∆
Á∂ ‹≥Â-Ó≥Â ÂØ∫ ¡≥ÁÒ
Ø È Ù∞» ’∆Â≈ √∆Õ
Á∂Ù Á∂ ’ØÈ∂ ’ØÈ∂ ÂØ∫ ÌÚª ‘∞◊
≥ ≈≈ «ÓÒ‰
ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÁºÒ∆ Âı Á∂ Í≈Ú∂ «‘ºÒ‰
Òº◊ ͬ∂ √ÈÕ ¡◊≈Ó∆ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª
Ò¬∆ Ì≈Ú∂ ∫ ’ª◊√ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈
◊«‘◊º⁄ ÒÛ≈¬∆ Á∂ Ω∫¡ «Úº⁄ ‘È Í
‹È ÒØ’Í≈Ò ÓπºÁ∂ ”Â∂ ¿∞È∑ª «¬º’-Á»‹∂
È≈Ò «‹Ú∂∫ Ó»’ √ªfi Í≈ Ò¬∆ ‘ØÚ∂Õ
“¡≈Í” Á∂ È∂Â≈ ’«‘ ‘∂ ‘È «’ «¬√
Á≈ ’≈È Óπ’Ù
∂ ¡≥Ï≈È∆ ‘À «‹√ ÂØ∫ ÁØÚ∫∂
Í≈‡∆¡ª ÓØ ‡ ≈ ⁄≥ Á ≈ ÒÀ ∫ Á∆¡ª ‘ÈÕ
’∂‹∆Ú≈Ò È∂ «¬‘ Ú∆ ÁØÙ Ò◊≈«¬¡≈
‘À «’ «Í¤Ò∂ ’¬∆ √≈Òª ÂØ∫ ¡≥Ï≈È∆ ‘∆
’∂∫Á √’≈ ⁄Ò≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂
«’‘≈ ‹ÁØ∫ “¡≈Í” Á∆ √’≈ È∂ ¡≥Ï≈È∆
ÚºÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ ÿÍÒ≈ ‹º◊ ˜≈«‘
’∆Â≈ ª Ì≈‹Í≈ ¡Â∂ ’ª◊√, ÁØÚ∂∫
«ÂÒ«ÓÒ≈ ¿∞µ·∆¡ªÕ «¬‘ “◊∞Í“ «Í¡≈
Íz∂Ó∆¡ª Á∂ «Á‘≈Û∂ Ú‹Ø∫ ÓÈ≈¬∂ ‹ªÁ∂
“ÚÀÒ∂ȇ≈¬∆È ‚∂¡” ”Â∂ ‹º◊ ˜≈«‘
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ “¡≈Í” Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ «¬√
Íz∂Ó Á∂ Ï∂È’≈Ï ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ ·º«◊¡≈-·º«◊¡≈ Ó«‘√»√ ’
«‘≈ ‘ÀÕ ’∂‹∆Ú≈Ò Ò¬∆ «¬‘ Ù∞Ì ÿÛ∆
√∆ «’ ¿∞‘ «ÁºÒ∆ Á∆ ÚÒ◊‰ «Úº⁄Ø∫
«È’Ò ’∂ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Ò¬∆ «Â¡≈∆
’Á≈Õ ¿∞√ Ò¬∆ «¬‘ ÓΩ’≈ - ÌÒ≈
‘Ø¡≈ Ó∂≈ ⁄÷≈ ‡∞‡
º ≈, «‹≥Á ¡‹≈ÏØ∫ ¤∞‡∆”
Ú≈Ò≈ √∆Õ ‹È ÒØ’Í≈Ò «ÏºÒ Á≈ «ÚØË
’È Ú≈Ò∆¡ª «Ëª ’∂‹∆Ú≈Ò ˘ ’Ø√
‘∆¡ª √È «’ ¿∞√ È∂ ÙzØÓ‰∆ Ì◊Â
◊∞» «ÚÁ≈√ ‹∆ Á∂ Íz’≈Ù ¿∞Â√Ú ”Â∂
«ÚË≈È √Ì≈ Á≈ √ÀÙÈ ÏπÒ≈ ’∂ ’«ÊÂ
ÁÏ∂-’∞⁄Ò∂ Ú◊ Á≈ «ÁÒ Áπ÷≈«¬¡≈ ‘ÀÕ
Á»‹∂ Í≈√∂ ’∂‹∆Ú≈Ò Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’
¿∞√ È∂ «¬√ Í«ÚºÂ «Á‘≈Û∂ ”Â∂ ¡≈͉∆
’∞√∆ ’∞Ï≈È ’ ’∂ ÓÈ∞º÷∆ Ï≈Ï∆
«Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≥ÁÒ
Ø È Á≈ ÓπÛ «Ï◊Ò
Ú‹≈«¬¡≈ ‘À Õ ÏÈ≈√ (’ªÙ∆) È∂ Û ∂
Ò«‘Â≈ ÂÒ≈Ï Á∂ ¡≈√-Í≈√ ‹ÈÓ∂
Ì◊ «ÚÁ≈√ (ACGF-ADIA ¬∆√Ú∆)
ÓË-Ô∞º◊ Á∂ ËÓ √≈Ë’ª «Úº⁄Ø∫ ÍzÓπº÷
√È «‹È∑ª ¿∞µÂ∆ Ì≈ Á∆ Ì◊Â∆
Ò«‘ ˘ ‘∞Ò≈≈ Á∂ ’∂ ÓÈ∞º÷∆ Ï≈Ï∆
¡Â∂ √ªfi∆Ú≈ÒÂ≈ Á∆ È∆∫‘ º÷∆ √∆Õ ◊∞»
«ÚÁ≈√ ‹∆ È∂ “Ï∂◊ÍÓπ≈ √«‘ ’Ø È≈¿∞”
Á≈ √≥’ÒÍ «√«‹¡≈ √∆Õ «¬‘ √πÍÈ≈
¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á≈ √∆ «‹ºÊ∂ ˆÓ ‹ª ıΩ¯
Ȫ Á∆ ’ج∆ ⁄∆˜ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆Õ √z∆ ◊∞»
◊≥Ê √≈«‘Ï «Úº⁄ AF ≈◊ª ¡Â∂ D@
Í«Á¡ª «Úº⁄ ⁄∆ ◊¬∆ ÍzÓ≈«‰’ Ï≈‰∆
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡≈Í ‹∆ Á∆ ‘Ø Ú∆ ⁄È≈
Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ Ó√ÒÈ;
¡À√≈ ⁄≈‘»≥ ≈‹ ÓÀ∫ ‹‘ª
«ÓÒØ √ÌÈ ’Ø ¡≥ÈÕ
¤Ø‡ ÏÛ∂ √Ì √Ó Ï√∂,
«ÚÁ≈√ ‘∂ Íz√È
≥ ®
¡¯√Ø √ Á∆ ◊º Ò ‘À «’ Ì◊Â
«ÚÁ≈√ ‹∆ Á∂ Í«ÚºÂ «Á‘≈Û∂ ”Â∂
Ó‘≈È »‘≈È∆ ‹Ø ˘ Íz‰≈Ó ’È Á∆
Ï‹≈¬∂ «Áº Ò ∆ «ÚË≈È √Ì≈ «Úº ⁄
«√¡≈√ Ì≈» ‘∆Õ «ÚË≈«¬’ «¬º’Á» ‹ ∂ ˘ Â≈‘È∂ - «Ó‘‰∂ «Á≥ Á ∂ ‘∂ Õ
’∂‹∆Ú≈Ò Í«‘Òª ‘∆ «◊‰Â∆-«Ó‰Â∆
’ ’∂ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ ¡√Â∆¯∂ Á∆
͇’Ê≈ Í«‘Òª ‘∆ «Ò÷∆ ‘Ø ¬ ∆ √∆Õ
ÙÂ≥‹ Á∂ ¡Ï∆ ÿØÛ∂ Úª◊ ¿∞√ Á∆
√ØÒª ÿª ”Â∂ ¡º÷ √∆ «‹È∑ª ”⁄Ø∫ ≈‘
ω≈ ’∂ ¿∞‘ ÒØ’ √Ì≈ Í‘∞≥⁄‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈
‘À Õ Ì≈‹Í≈ Á∂ «¬º ’ «ÚË≈«¬’ Úº Ò Ø ∫
“¡≈Í” Á∂ «ÚË≈È √Ì≈ ÓÀ∫Ï ˘ ⁄»Û∆¡ª
Ì∂‡ ’È Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ˘ ’∂‹∆Ú≈Ò
È∂ ¡Ω  ª Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ ·∂ √
Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ «’‘≈ ‘ÀÕ ’∂‹∆Ú≈Ò
È∂ «’‘≈ «’ ¡Ω  ª Á≈ ⁄» Û ∆¡ª
Í«‘ȉ≈ «ÈÏÒÂ≈ Á∆ «ÈÙ≈È∆ È‘∆∫Õ
Ì≈Â∆ ¡Ωª È∂ ÒØÛ ÍÀ‰ ”Â∂ ‹≥◊ Á∂
ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ÓÁ ˜≈ È≈Ò ÒØ‘≈ ÒÀ
’∂ ¡È±·≈ «¬«Â‘≈√ «√«‹¡≈ ‘ÀÕ ÚÀ√∂
«¬«Â‘≈√ «√‹‰ «Úº⁄ ’∂‹∆Ú≈Ò Ú∆
ÿº‡ È‘∆∫ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆ √’≈ ¡Ë√À∫’Û≈ Ú∆ Í»≈ È‘∆∫ ’ √’∆Õ ¿∞√
È∂ «ÁºÒ∆ Á∂ Ú؇ª ˘ ¡Ò≈Á∆È Á≈
«⁄≈ˆ «Á÷≈ ’∂ Ú؇ª ‘≈√Ò ’∆Â∆¡ª
√ÈÕ ‹Ø ¿∞√ Á∂ ‘ºÊ-Ú√ √∆, ¿∞√ È∂
Â∞≥ ¡ÓÒ «Úº⁄ «Ò¡≈ ’∂ Ú≈‘- Ú≈‘
÷º‡ Ò¬∆Õ Ú∆.¡≈¬∆.Í∆. ’Ò⁄ ˘ ıÂÓ
’È Ò¬∆ ¿∞ È ∑ ª Ò≈Ò Ïº  ∆ Ú≈Ò∆
√’≈∆ ◊º‚∆ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¡≈͉∆ È∆Ò∆
ÚÀ◊È ˘ Â‹∆‘ «ÁºÂ∆Õ “¡≈Í” Á∂
Ó≥Â∆¡ª È∂ Ú∆ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Úª◊
«Ú⁄È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ √∆Õ «Î Ú∆
¿∞È∑ª ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂ Ú≈¡Á∂ Ú¯≈ È‘∆∫
‘Ø √’∂ Õ ¡Ò≈Á∆È Á≈ «⁄≈ˆ Ú∆
Ù≈«¬Á ¿∞‘ ’∞fi È≈ ’ √’Á≈ «‹È∑ª
Á≈ Ú≈¡Á≈ ’∂‹∆Ú≈Ò È∂ ’∆Â≈ √∆Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
«√¡≈√∆
√Ø’≈
16
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Ì«Úæ÷ Á∆ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∂ ¬∂‹‚ß ∂ ÂÀ¡ ’È Á≈ Ó√Ò≈
≈‹ ⁄∂∫◊ºÍ≈
√ºÂ≈ ”⁄ ‘∞≥«Á¡ª Â∞√∆∫ ’∆ «√º«÷¡≈
‹ª Â∞‘≈‚≈ ¡È∞ÌÚ ’∆ «‘≈?
- ‘ «’√∂ ˘ «¬‘∆ Òº◊Á≈ ‘À «’
√’≈ ’ØÒ ÍÀ√∂ Á∆ ’ج∆ ÿ≈‡ È‘∆∫
‘À; «¬√ ’ØÒ Ï‘∞ ÍÀ√≈ ‘ÀÕ Á¡√Ò
√À ∫ ’Û∂ ’Ø Û ª ∞ Í ¬∂ Á∂ ¡È∂ ’ ª Úº ‚ ∂
Íz≈‹À’‡ «ÁºÂ∂ ‹≈ ‘∂ √È «‹È∑ª Á≈
√ÍÙ‡ ÂΩ ”Â∂ ’ج∆ ‹ÈÂ’ Ó‘ºÂÚ
È‘∆∫ √∆Õ ‹ÁØ∫ ¡«‹‘∂ Íz≈‹À’‡ ¡≈≥Ì∂
‹ªÁ∂ ‘È Âª «¬È∑ª Ò¬∆ Úº‚∆ Ó≈Â≈
”⁄ ËÈ Á∆ ÒØÛ ÍÀ∫Á∆ ‘À Í ‹ÁØ∫ Â∞‘≈‚∂
’ØÒ √‘∆ «¬≈«Á¡ª Ú≈Ò∂ ÒØ’ ‘؉ ‹Ø
ÈÚ∂ ∫ «Ú⁄≈ª Íz  ∆ √≈’≈≈ÂÓ’
«Áz Ù ‡∆’Ø ‰ º ÷ Á∂ ‘Ø ‰ ª «˜¡≈Á≈
ÓπÙ’Ò È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∆Õ Á»‹∆ ◊ºÒ «¬‘
‘À «’ «Èº‹∆ «‘ºÂ Ï‘∞ ں‚∂ ‘∞≥Á∂ ‘È;
«¬‘ ‘ ‹◊∑≈ ‘∞≥Á∂ ‘È- ≈‹È∆Â’,
ÚÍ≈’, ¡Î√Ù≈‘∆ Â∂ «¬ºÊØ∫ Â’ «’
Ó∆‚∆¡≈ ÷∂Â «Úº⁄ Ú∆Õ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ «¬º’
¿∞Á≈‘‰ «Á≥Á≈ ‘ª: «ÌzÙ‡≈⁄≈ Ø’»
¡À’‡ ˘ Úº‚∂ ͺË ”Â∂ ÓºËÓ Í≈¿∞‰
Á∆ ’Ø « ÙÙ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘À Õ Í
Ó∆‚∆¡≈ ”⁄ ’ج∆ Ú∆ «¬√ Ï≈∂ ◊ºÒ È‘∆∫
’ «‘≈Õ Ó∆‚∆¡≈ «¬√ ◊ºÒ ”Â∂ ‘À≈È∆
Íz ◊ ‡ ’È ”⁄ ‘∆ «Ú¡√ ‘À «’
¡«Ú≥Á È∂ «Â≥È ‹ª ⁄≈ ÏÀµ‚»Ó Ú≈Ò≈
Ó’≈È «’¿∞∫ «Ò¡≈ ‘À; ¿∞√ È∂ ¡≈͉≈
√ÚÀ‡ Â∂ √À∫‚Ò «’¿∞∫ ÏÁÒ∂ ‘ÈÕ Í»∆
’Ø « ÙÙ √≈˘ Î∂ Ò ∑ ’È Á∆ ‘À Õ «¬‘
«Ú÷≈¿∞ ‰ Á∆ «’ ¡√∆∫ √’≈
⁄Ò≈¿∞‰≈ È‘∆∫ ‹≈‰Á∂Õ √ÍÙ‡ ‘À «’
«¬√ «Úº⁄ Ú∆ ’∞fi ÒØ’ª Á∂ «Èº‹∆ «‘ºÂ
‘ÈÕ
Â∞‘≈‚∂ Ï≈∂ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À
«’ Â∞√∆∫ ’≈‘Ò «Úº⁄ «‘≥Á∂ ‘Ø, ÿº‡ √Ó∂∫
«Úº⁄ ‘∆ Ï‘∞ ’∞fi ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ √Ì «Íº¤∂ Â∞‘≈‚∆ ’∆ ‰È∆Â∆ ‘À?
’∆ Â∞‘≈˘ «¬≥‹ Òº◊Á≈ ‘À «’ Â∞‘≈‚∆
√’≈ ‹ÒÁ∆ ‘∆ «‚º◊ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂
¡«‹‘≈ ‘؉ ÂØ∫ Í«‘Òª Â∞√∆∫ √≈≈ ’∞fi
‘∆ ’È≈ ‘À?
- ¡√∆∫ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ∂ «’ ¡√∆∫ ’∞fi
Ú∆ ‹ÒÁÏ≈˜∆ «Úº⁄ ’ ‘∂ ‘ªÕ ¡√∆∫
√ı «Ó‘È ’ ‘∂ ‘ª ¡Â∂ √≈˘
¡«‹‘≈ ’È≈ Ú∆ ÍÚ∂◊≈Õ ¡√∆∫ ’¬∆
ˆÒÂ∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‘È ¡Â∂ Ù∞»¡≈Â
«Úº⁄ ¡√∆∫ «¬‘ ’«‘≥Á∂ ‘∂ ‘ªÕ ¡√∆∫
◊ÒÂ∆¡ª Ï≈∂ Áº√∂ ‹≈‰ Ò¬∆ Ó∆‚∆¡≈
Á∂ Ù∞’◊∞˜≈ ‘ªÕ “Î∆‚ÏÀ’” Á∂ ¡≈Ë≈
¿∞µÂ∂ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ’∞fi ’≥Óª ˘ Ú∆
Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ‘Ó∂Ù≈ ‘ª-ͺ÷∆
¡≈ÒØ⁄È≈ ˘ Ó≈ÈÂ≈ «ÁºÂ∆ ‘À Í ‹∂’
’∞fi ◊Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, ÓÀ∫ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ≈
«’ «¬√ Ò¬∆ ’≈‘Ò «˜≥Ó∂Ú≈ √∆Õ
Â∞ ‘ ≈‚∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª «’‘Û∆¡ª
√È?
- ’¬∆Õ «Ó√≈Ò Ú‹Ø ∫ , ¡√∆∫
“‹ÈÂ≈ ÁÏ≈” Ò◊≈«¬¡≈, Í «¬‘
√ÎÒ È≈ ‘Ø √«’¡≈Õ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ √Ú∂∂
¿∞µ·Á≈ ‘ª ª Ó∂∂ ÿ Á∂ Ï≈‘ Ï‘∞Â
√≈∂ ÒØ’ ÷Û∑∂ ‘∞≥Á∂ ‘È; ÓÀ∫ ¿∞È∑ª ˘
«ÓÒÁ≈ ‘ªÕ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ ÎÀ √ Ò≈
«Ò¡≈ ‘À «’ √≈∂ Ó≥Â∆ ‘¯Â∂ «Úº⁄ «¬’
Ú≈ ÒØ’ª ˘ «ÓÒ‰◊∂ ¡Â∂ Ï≈’∆ Á∂
«ÁÈ ¡¯√ ¿∞È∑ª ˘ «ÓÒ‰◊∂Õ «¬√
Á≈ Ó’√Á ÒØ ’ ª ˘ «Èº ‹ ∆ ÂΩ  ”Â∂
«ÓÒ‰≈ √∆ Í «‹√ «ÁÈ ¡√∆∫ «¬√
«Ú⁄≈ Ï≈∂ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈; ‘˜≈ª ‘∆
ÒØ’ ¡≈ ◊¬∂Õ ¡√∆∫ B@@@-C@@@ ÒØ’ª
Ò¬∆ Ï≥ÁØÏ√ ’∆Â∂ √È Í B@@@@
ÒØ ’ Í‘∞ ≥ ⁄ ◊¬∂ Õ ÓÀ ˘ Òº ◊ Á≈ ‘À «’
¡«‹‘≈ ’È ÂØ ∫ Í«‘Òª √≈˘ Á» ‹ ∂
≈‹ª «Úº⁄ Ò≈◊» ’∆Â∂ ◊¬∂ Ó≈‚Òª Ï≈∂
‹≈‰È≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆Õ ¡«‹‘∂ ’¬∆ ¤Ø‡∂
’ÁÓ ‘È «‹È∑ª ˘ √≈˘ Ú≈Í√ ÒÀ‰≈
«Í¡≈Õ √ÍÙ‡ ÂΩ ”Â∂ «¬√ √Ì ÂØ∫ ‘
’ج∆ «√º÷Á≈ ‘ÀÕ
’∆ Â∞‘≈˘ ¿∞Ó∆Á √∆ «’ Â∞√∆∫ «¬≥È∆
‹ÒÁ∆ √ºÂ≈ ”⁄ ¡≈ ‹≈˙◊∂?
- ⁄؉ª ÂØ∫ «Â≥È ‹ª ⁄≈ Ó‘∆È∂
Í«‘Òª ÒØ’ª Á∂ ∞fi≈È ÂØ∫ «¬‘ √ÍÙ‡
‘Ø «◊¡≈ √∆ «’ ¡√∆∫ «‹ºÂ ‹≈Úª◊∂Õ
Â∞√∆∫ √ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
¡≈͉∂ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’≥Óª Ï≈∂
√Ø⁄-«Ú⁄≈ ’ «Ò¡≈ √∆Õ Â∞√∆∫ ¡≈͉∆
«‹ºÂ ÂØ∫ ‘À≈È ‘Ø ’∂ ¡⁄≈È’ ‘∆ ¯À√Ò∂
È‘∆∫ ÒÀ ‘∂ ‘Ø?
- ¡√∆∫ ¿∞√ √’≈ ÂØ∫ ≈‹ √ºÂ≈
Íz≈Í ’∆Â∆ ‘À ‹Ø «Í¤Ò∂ AE √≈Òª
ÂØ∫ Ù≈√È ’ ‘∆ √∆Õ Â∞√∆∫ ¿∞È∑ª Á∂
«Èº‹∆ «‘ºÂª Ï≈∂ ¡≥Á≈˜≈ Ò≈ √’Á∂ ‘ØÕ
¡√∆∫ È‘∆∫ ‹≈‰Á∂ «’ «’‘Û∂ ¡¯√
Á≈ fi∞ ’ ≈¡ «’√ Úº Ò ‘À Õ «¬º ’ ‡∆Ó
ω≈¿∞‰ «Úº⁄ Ú’Â Òº◊Á≈ ‘ÀÕ Â∞‘≈˘
¡¯√ª È≈Ò ‹≈‰-ͤ≈‰ ’È «Úº⁄
B@-BE «ÁÈ Òº◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Â∞√∆∫
«’√∂ ˘ Ú∆ «’√∂ Ú∆ ¡‘∞Á∂ ”Â∂ «ÈÔ∞’Â
È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ ⁄≥◊∂ ¡¯√ «ÓÒ‰∂
ÓπÙ’Ò ‘ÈÕ «¬≥È∆ ‹ÒÁ∆ √≈‚∂ Ï≈∂
≈«¬ ω≈¿∞‰∆ ¿∞«⁄ ȑ∆∫ ‘ÀÕ
«ÁºÒ∆ ÍπÒ∆√ Ú≈Ò∂ «ÚÚ≈Á Ó≈ÓÒ∂
«Úº ⁄ ÁØ È∞ ’ Â∂ ‘È: Ï‘∞  √≈∂ ÒØ ’
Â∞ ‘ ≈‚∂ È≈Ò √«‘Ó ‘È «’ ⁄∆˜ª
ÏÁÒ‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È Í ’∞fi ÒØ’ª
ÚºÒØ∫ Â∞‘≈‚∂ ÚºÒØ∫ √≥«ÚË≈È Â«‘ Óπº÷
Ó≥  ∆ Ú‹Ø ∫ √‘∞ ≥ ⁄π º ’ ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á
¡Í‰≈¬∆ ◊¬∆ ËÈ≈ È∆Â∆ ”Â∂ «¬Â≈˜
Íz◊‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ’¬∆¡ª È∂ «’‘≈
«’ Â∞√∆∫ «ÁºÒ∆ ÍπÒ∆√ «Úº⁄ ¡√≥Â∞Ù‡Â≈
«Ò¡≈ √’Á∂ √∆Õ Â∞√∆∫ ËÈ∂ Á≈ ≈‘
«’¿∞∫ ¡Í‰≈«¬¡≈?
- Í«‘Ò∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ ÓÀ∫ È‘∆∫
Ó≥ÈÁ≈ «’ ‹∂’ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ «’√∂
√≥«ÚË≈È’ ¡‘∞Á∂ ”Â∂ ‘À ª ¿∞√ ’ØÒ
Óπ˜≈‘≈ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ «‘
‹ªÁ≈ ‹ª ¿∞√ ˘ Óπ˜≈‘≈ È‘∆∫ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈Õ ‹∂ ’  ¡«‹‘≈ ’È Á∆
˜» ‘À ª «Ú¡’Â∆ ˘ «È¡ª Íz≈ÍÂ
’È Ò¬∆ ¡«‘≥ √ ≈Ó¬∆ „≥ ◊ È≈Ò
ÒÛÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √Û’ª ¿∞µÂ∂ «È¡ª
Ò¬∆ ¿∞   ¡≈¿∞ ‰ ≈ Í»  ∆ Â∑ ª
√≥ « ÚË≈È’ „≥ ◊ ‘À Õ «¬‘ Ë≈≈-AI
¡Ë∆È √≈‚∂ √≥«ÚË≈È Á≈ «‘º√≈ ‘ÀÕ «¬√
˘ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Â’ ‘∆ √∆Ó «’¿∞∫
º«÷¡≈ ‹≈Ú∂? ‹∂’ ’ج∆ Óπ÷
º Ó≥Â∆ ı∞Á
˘ «’√∂ ı≈√ √«ÊÂ∆ ”⁄ Ï∂ √ ‘≈≈
Ó«‘√»√ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ ’∞fi È‘∆∫
’ Í≈¿∞∫Á≈ ‹Ø ¿∞‘ ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À
ª ¿∞‘ «’¿∞∫ ËÈ≈ È‘∆∫ Á∂ √’Á≈?
«¬‘ ÒØ’Â≥Â Á∆ ◊Ò Ë≈È≈ ‘À «’
«¬’ Óπº÷ Ó≥Â∆ ˘ ¡≈͉∂ ¬∂.√∆. ’Ó∂
«Úº⁄ ‘∆ ’≥Ó ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ¡Â∂
√Û’ª ”Â∂ È‘∆∫ ¡≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ ¿∞√
˘ ˜» √Û’ª ”Â∂ ¡≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄ «¬’ ÈÚª ÓØÛ ÈÚ∂∫ ¬∂‹ß«‚¡ª È≈Ò ¡≈
«‘≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ Ì≈ Á∆¡ª ÍzÓπæ÷ ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª AII@ ÂØ∫
Ï≈¡Á ¡≈͉≈ ’≈ÍØ‡
∂ Á≈ ¬∂‹‚
ß ≈ ÂÀ¡ ’’∂ ⁄Ò ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√
¬∂‹ß‚∂ ’≈È Ì≈ Á∂ ¡≈Ó ÒØ’ √Ó∂ ÓæË Ú◊ ‹Ó≈ ¡Â∂ «¬’
«¬Ó≈ÈÁ≈ «‘æ√≈ √Óπæ⁄∆ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ ⁄Ò‰ „ß◊ª
ÂØ∫ ¿π’Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ 鱧 «¬’‹π‡ ‘Ø ’∂ «¬’ «√¡≈√∆ ¡≈Ú≈˜ «Ú⁄
ÍÒ‡‰ Á∆ Íz«’«¡≈ ÌÒª ¡«ÚßÁ ’∂‹∆Ú≈Ò È∂ Ùπ± ’∆Â∆ ˛ Í
«‹√ «’√Ó È≈Ò «¬√ Á∂ ¬∂‹ß‚∂ «Ú⁄ ÷æÏ≈ Íæ÷ Â≈’ÂÚ ωÁ≈ ‹≈
«‘≈ ˛ «¬√ Íæ÷ 鱧 ‘Ø ÍzÎπÒ ’È Ò¬∆ ¡Â∂ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∂
¡√Ò Óπæ«Á¡ª 鱧 √Ófi‰ Ò¬∆ «¬‘ «Ò÷ «¬’ Ïπ«È¡≈Á Á≈ ’≈‹
’Á∆ ˛Õ «¬√ ¿πÍ ¡√∆∫ ‘Ø ÌÚ∆∫ ⁄⁄≈ «‹√ «Ú⁄ ’¬∆ «’√Ó Á∂
‡’≈Ú∂∫ «Ú⁄≈ Ú∆ ‘Ø √’Á∂ ‘È ¿π√ 鱧 «Ú’«√ ’È «‘æ «¬‘
«Ò÷ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ ¡Â∂ «¬’ «¬«Â‘≈√’ ÁΩ Á∆ ◊æÒ
’Á∆ ‘ج∆ «¬‘ ÓπÒ≈’≈ ¡Â∂ «Ú⁄≈ Âπ‘≈‚∂ ±Ï± ’ ‘∂ ‘ªÕ
- √ßÍ≈Á’
‘À ¡Â∂ ÓÀ∫ ¡«‹‘≈ ‘∆ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
«Áº Ò ∆ «Úº ⁄ «¬’ ¡Ω   È≈Ò
√Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈͉≈
¡‘∞Á≈ √≥Ì≈Ò‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ∫ √Ì ÂØ∫
Í«‘Òª ÍπÒ∆√ ’«ÓÙÈ ˘ √º«Á¡≈ Â∂
¿∞√ ÂØ∫ ¡Ωª «ıÒ≈¯ ‘Ø ‘∂ ¡«Â Á‹∂
Á∂ ¡Í≈˪ Ï≈∂ Íπ º « ¤¡≈Õ ¿∞ √ È∂
ÏÒ≈Â’≈ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆
√Ï≥Ë∆ ¡≥’Û∂ Í∂Ù ’ «ÁºÂ∂Õ ÓÀ∫ «’‘≈
«’ ¡≥’Û∂ ÒØ’ √≥Í’ Á∂ ¿∞Á∂Ù Ò¬∆
ª ·∆’ ‘È Í ‹∂ ’  «¬º ’ Ú∆
ÏÒ≈Â’≈ Á∆ ÿ‡È≈ Ú≈ÍÁ∆ ‘À ª
¡«‹‘≈ Ú∆ «’¿∞∫ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «ÁºÒ∆ «Úº⁄
«Í¤Ò∂ «¬º’ √≈Ò ÁΩ≈È ÏÒ≈Â’≈
Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á∆ «◊‰Â∆ Áπº◊‰∆ ‘Ø
◊¬∆ ‘ÀÕ
ÏÒ≈Â’≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ÁØ Íz’≈ Á∂
‘È: «¬º’ ª «‹‘Û∂ «’√∂ Í«Ú≈ «Úº⁄
Ú≈ÍÁ∂ ‘È; «‹È∑ª Ï≈∂ ÍπÒ∆√ ’∞fi
È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ Á»‹∂ «‹È∑ª ”⁄ ◊À√Ó≈«‹’ º Ù≈ÓÒ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ «’‘≈
«’ I@ Î∆√Á∆ ¡Í≈Ë ÍπÒ∆√ Á∆ Í»∆
«ÓÒ∆Ì∞ ◊  ¡Â∂ ‹≈‰’≈∆ È≈Ò
Ú≈ÍÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ‹∂’ «’√∂ ÷≈√
÷∂   ”⁄ ÏÒ≈Â’≈ Á∆ ÿ‡È≈
Ú≈ÍÁ∆ ‘À ª ‘À≈È∆ ‘؉≈ Ò≈˜Ó∆
‘ÀÕ Â∞‘≈˘ «˜≥Ó∂Ú≈∆ «ÈÙ«⁄ ’È∆
ÍÚ∂◊∆Õ ˜»∆ È‘∆∫ «’ «¬‘ ¡Àµ√¡À µ ⁄.˙. ‘Ø Ú ∂ - «¬‘ Ï∆‡ ’ª√‡∂ Ï Ò,
¡À√.¡≈¬∆. Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ‘À; Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘
’ج∆ Ú∆ ‘ØÚ∂ «‹√ Á∆ ¿∞√ «ÁÈ √Û’
”Â∂ «‚¿±‡∆ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆ √∆ Í ¿∞‘
¿∞µÊ∂ ÓΩ‹»Á È‘∆∫ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ‹ÁØ∫
‚À«ÈÙ ¡Ω È≈Ò √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈
‘Ø«¬¡≈ ª ÓÀ∫ «’‘≈ «’ «’√∂ ˘ ª
‹≈‰≈ ‘∆ ÍÚ∂◊≈Õ Â∞√∆∫ «¬‘ È‘∆∫ ¡≈÷
√’Á∂ «’ ’ج∆ Ú∆ «˜≥Ó∂Ú≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ
«¬’ ‘Ø «¬Ò≈’∂ «Úº⁄ «¬’ ¡ΩÂ
˘ «˜≥ Á ≈ ‹Ò≈ «Áº  ≈ «◊¡≈ ¡Â∂
¡Àµ√.¡Àµ⁄.˙. È∂ ¿∞È∑ª ÒØ’ª ˘ «◊z¯Â≈
’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈Õ √≈‚≈
Ó≥Â∆ ÿ Á∂ Ï≈‘ ÷Û∑≈ √∆ ‹Á«’
√≈∂ ÁØÙ∆ ÿ Á∂ ¡≥Á √ÈÕ Óπ‘ºÒ∂ Á∂
ÒØ’ «¬’º·∂ ‘Ø ◊¬∂; ¡Àµ√.¡Àµ⁄.˙. Ú∆
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¿∞µÊ∂ ÷Û∑≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ÒØ’ª È∂ ¿∞√
˘ Ùº’∆ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ «◊z¯Â≈ ’È
Ò¬∆ «’‘≈ Í ¿∞√ È∂ ¡«‹‘≈ ’È
ÂØ∫ Ȫ‘ ’ «ÁºÂ∆Õ ¿∞√ È∂ «’‘≈,““‹∂
Â∞√∆∫ ’ √’Á∂ ‘Ø Âª Ó∂≈ ÂÏ≈ÁÒ≈
’ ’∂ «Ú÷≈˙Õ““ ‹∂’ ¡«‹‘≈ ’∞fi
‘∞Á
≥ ≈ ‘À ª Â∞√∆∫ ’∆ ’Ø◊?
∂ «¬‘∆ ’≈È
‘À «’ ÓÀ˘ ËÈ≈ Á∂‰≈ «Í¡≈Õ ÍπÒ∆√
Ï≈∂ ’∞fi ’È Ò¬∆Õ ’∞fi ÒØ’ª Á≈
’«‘‰≈ √∆ «’ ÓÀ∫ “ÂÓ≈Ù≈” ’ «‘≈
‘ªÕ ’Ø ¬ ∆ Ú∆ ≈ Á∂ D «‚◊∆
√ÀÒ√∆¡√ Â≈ÍÓ≈È ”Â∂ ÂÓ≈Ù≈ È‘∆∫
’ √’Á≈Õ ‘Ø ÒØ’ ¬∂.√∆. ”⁄ Ï«‘ ’∂
ÂÓ≈Ù≈ ’Á∂ ‘ÈÕ Ó∂≈ Ó≥ȉ≈ ‘À «’
ËÈ≈ ¡≈Ó ÒØ’ª Ò¬∆ ·∆’ «‘≈Õ
√»Ï∂ Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ ÚºÒØ∫ «ÁºÒ∆ ÍπÒ∆√
˘ ’≥‡ØÒ ’È Á∂ Ó≈ÓÒ∂ Ï≈∂ Â∞‘≈‚∆
’∆ ≈«¬ ‘À? ’∆ Â∞‘≈˘ √ØË ’Ú≈¿∞‰
Ò¬∆ √≥√Á «Úº⁄ È‘∆∫ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈?
- «ÁºÒ∆ ÍπÒ∆√ ˘ «ÁºÒ∆ √’≈
¡Ë∆È ‘؉≈ ÍÚ∂◊≈Õ «¬‘ Ï‘∞ ‘∆
Ó≥ÁÌ≈◊∆ ◊ºÒ ‘À «’ ¡º‹ «ÁºÒ∆ ÍπÒ∆√
Í»∆ Â∑ª ˆÀ-«˜≥ÓÚ
∂ ≈ ‘ÀÕ «Ù≥Á∂ ˘ ’ج∆
ÒÀ‰≈-Á∂‰≈ È‘∆∫ ‘À (¿∞‘ ’≥Ó «’≥‹
’Á∂ ‘È) «¬≥ ‹ ¿∞ ‘ «’√ Íz  ∆
«˜≥ÓÚ
∂ ≈ ‘È? ’∆ ’ج∆ ¡«‹‘≈ ÏÒ ‘Ø
√’Á≈ ‘À «‹√ ’Ø Ò √≈∆¡ª Íπ Ò ∆√
Ù’Â∆¡ª ‘Ø ‰ Í ¿∞ ‘ «’√∂ Ú∆
≈‹È∆Â’ Óπ÷∆ ÍzÂ∆ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ È≈
‘Ø‰Õ ¿∞Ȫ∑ ¿∞µÂ∂ ≈‹È∆Â’ ’≥‡ØÒ ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Â∞√∆∫ ÍπÒ∆√ ”Â∂ ’≥‡ØÒ Á∆ «’‘Ø
«‹‘∆ Ú≥‚ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘Ø?
- ’∂ ∫ Á Á≈ ÈÚ∆∫ «Áº Ò ∆ Á∂
Ò∞‡∆¡È˜ ˜ØÈ ¡Â∂ ¡ÀµÈ.‚∆.¡ÀµÓ.√∆.
÷∂   ”Â∂ ’≥ ‡ Ø Ò ‘Ø Ú ∂ Õ «‹º Ê Ø ∫ Â’
«Ó¿∞∫√ÍÒ ’≥Óª Á≈ √Ï≥Ë ‘À, «ÁºÒ∆
«Â≥È «‘º«√¡ª ”⁄ Ú≥‚∆ ‘ج∆ ‘À: ¡Àµ√√∆.‚∆., ¡ÀµÈ.‚∆.¡ÀµÓ. √∆. ¡Â∂ «ÁºÒ∆
’À∫‡ ¡≈Ó∆ ÷∂ÂÕ ÍπÒ∆√ Á∂ Ó≈ÓÒ∂
«Úº⁄, ¡≈Ó∆ Â∂ ¡ÀÈ.‚∆.¡ÀµÓ.√∆. ÷∂Â
’∂ ∫ Á ’Ø Ò º ÷ ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È Í
¡ÀµÓ.√∆.‚∆. ÷∂Â «Úº⁄ ’≥‡ØÒ √≈˘
√Ω∫«Í¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
¡≈͉∆¡ª È∆Â∆¡ª «Úº ⁄ Â∞ √ ∆∫
«Ï‹Ò∆ ¡Â∂ Í≈‰∆ Ò¬∆ √Ï«√‚∆¡ª Á≈
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ √∆Õ «¬‘ Í≥‹≈Ï √’≈
ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆ ‹≈ ‘∆ Óπ¯Â «Ï‹Ò∆ ‹ª
Ô»Í∆¬∂ Á∆¡ª ¡È∂’ª ÓΩ‹»Á≈ È∆Â∆¡ª ÂØ∫
«’Ú∂∫ Úº÷≈ ‘À? Â∞√∆∫ Í≈‡∆ Ú؇ª Íz≈ÍÂ
’È Ò¬∆ ’∞ fi Á∂ ‰ «Úº ⁄ Á» ‹ ∆¡ª
Í≈‡∆¡ª È≈ÒØ∫ «’Ú∂∫ Úº÷∆ ‘À?
- √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∆ ◊ºÒ √≈˘ «¬‘
È‘∆∫ ’«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ «’ Á» ‹ ∆¡ª
Í≈‡∆¡ª ÚºÒØ∫ ‹Ø ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À,
¿∞‘ √Ì ˆÒ ‘ÀÕ «¬‘ ⁄≥◊≈ Ú∆ ‘Ø
√’Á≈ ‘À Â∂ ˆÒ Ú∆Õ ‹∂’ Í≥‹≈Ï
«’√≈Ȫ ˘ Óπ¯Â «Ï‹Ò∆ Á∂ «‘≈ ‘À
ª «¬‘ Ì≈Ú∂∫ ˆÒ «Ú⁄≈ È≈ ‘ØÚ∂Õ
17
’∆ Â∞√∆∫ ‹≈‰Á∂ ‘Ø «’ ¡√∆∫ √È¡Â
˘ ¤∂ Òº÷ ’ØÛ ∞ͬ∂ Á∆ √Ï«√‚∆ Á∂
‘∂ ‘ªÕ «¬‘ «Ò≈«¬≥√, ‡≈‡≈ ˘ ‹ªÁ∆
‘ÀÕ ‹∂’ Â∞√∆∫ «¬√ ˘ ¡Ó∆ª ˘ «Á≥Á∂
‘Ø Âª ’ج∆ «Ù’≈«¬Â È‘∆∫ ’Á≈, Í
‹∂ Â∞√∆∫ «¬’ √≈Ë≈È «Ú¡’Â∆ ˘
B@@ ∞ͬ∂ Á∆ √Ï«√‚∆ Á∂ «Á≥Á∂ ‘Ø Âª
‘ ’ج∆ ÏØÒ‰ Òº◊ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ◊∆Ï ˘
√Ï«√‚∆ Á∂‰∆ √’≈ Á∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ
Í»∂ «ÚÙÚ «Úº⁄ √Ï«√‚∆¡ª «ÁºÂ∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È, «‹√ «Úº⁄ ¡Ó∆’≈ Ú∆
Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ
¡√∆∫ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ D@,@@@ ’ØÛ
Á∂ ’∞ºÒ Ï‹‡ ”⁄Ø∫ BDB ’ØÛ ∞ͬ∂ Á∆
«Ï‹Ò∆ Â∂ Í≈‰∆ ”Â∂ √Ï«√‚∆ Á∂ ‘∂
‘ªÕ «¬‘ Ò◊Í◊ @.E Î∆√Á∆ ωÁ∆
‘ÀÕ √’∂Ò Ú∆ Ó‘ºÂÚÍ»È ‘ÈÕ ‹∂’
ÓÀ∫ D@@@@ ’ØÛ ”⁄Ø∫ A@@@@ ’ØÛ Á∆
√Ï«√‚∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ‘∞≥Á∆ ª Ù≈«¬Á Â∞√∆∫
’«‘≥ Á ∂ «’ «¬√ «Ú¡’Â∆ ˘ «Úº Â
√≥Ì≈Ò‰≈ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á≈Õ «¬√ D@@@@
’ØÛ ”⁄Ø∫ √≈˘ ◊∆Ϫ Ò¬∆ ’∞fi ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À Õ Í≈‰∆ √ÍÒ≈¬∆ ’È≈
√’≈ Á∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ ◊∆Ϫ ˘
‹∆ÚÈ Ò¬∆ ÒØ Û ∆∫Á≈ Í≈‰∆ «ÓÒ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Â∞√∆∫ «¬√ ◊ºÒ ”Â∂ Â’ Á∂ÚØ◊∂
«’ Óπ¯Â Í≈‰∆ B@ «’ÒØÒ∆‡ «ÁºÂ≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ‹ª A@ «’ÒØÒ∆‡
Í Â∞√∆∫ «¬‘ È‘∆∫ ’«‘ √’Á∂ «’ Óπ¯Â
Í≈‰∆ È‘∆∫ «ÁºÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‹ª
‘∂’ Ï»≥Á Á∂ ÍÀ√∂ Ò¬∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂
‘ÈÕ Ì≈Ú∂∫ ’ج∆ ÍÀ√∂ È‘∆∫ Ú∆ Á∂ √’Á≈;
¿∞√ ˘ Í≈‰∆ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ‹∂ Â∞√∆∫ ¿∞√
˘ È‘∆∫ Á∂ÚØ◊∂ ª ¿∞‘ ¿∞√ Á∆ ⁄Ø∆
’ ÒÚ∂◊≈Õ Â∞√∆∫ ¿∞√ ˘ ¡«‹‘≈ ’È
Ò¬∆ Ó‹Ï» ’ ‘∂ ‘ØÕ «Ï‹Ò∆ Á∂
Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ‘ ‹◊∑≈ “’≈√-√Ï«√‚∆”
«ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «‹È∑ª ’ØÒ B@ ¬∂√∆
‘È, ¿∞‘ «˜¡≈Á≈ Ì∞◊Â≈È ’ √’Á∂
‘È; «¬’ ◊∆Ï B@@ Ô»«È‡ª Ò¬∆ Ú∆
Ù≈«¬Á ‘∆ Á∂ √’∂Õ Á¡√Ò ¡≈ÓÁÈ
‡À’√ ‹ª «√ºË∂ ‡À’√ª Á∆ Ë≈È≈ Ú∆
«¬‘Ø «‹‘∆ ‘∆ ‘ÀÕ «¬‘ Ï‘∞ ‘∆ Ω⁄’
‘À «’ B ’ØÛ ÒØ’ Ï≈’∆ Á∂ AB@ ’ØÛ
ÒØ’ª Ò¬∆ Ì∞◊Â≈È ’ ‘∂ ‘ÈÕ
ÓÀ∫ Óπº÷ Ó≥Â∆ Ï‰È ÂØ∫ Ï≈¡Á
¡≈͉∂ Ò¬∆ DE@ ’Ø Û ∞ Í ¬∂ Á≈
‘ÀÒ∆’≈͇ ÷∆Á √’Á≈ √∆ «‹Ú∂∫ «’
‘Ø √≈∂ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ «¬‘ ’«‘ √’Á≈
√∆ «’ ÓÀ ∫ ÿ ÂØ ∫ ÁÎÂ º ’
‘ÀÒ∆’≈͇ ≈‘∆∫ ‹≈Úª◊≈ ¡Â∂ √Û’ª
”Â∂ ÒØ ’ ª ˘ Íz ∂ Ù ≈È∆ È‘∆∫ ¡≈¿∞ ‰
«Á¡ª◊≈Õ ÒØ’ ÓÀ˘ «¬’ ÚË∆¡≈ ¡Â∂
¡≈Ëπ«È’ Óπº÷ Ó≥Â∆ ¡≈÷Á∂ Í ÓÀ∫
‘ÀÒ∆’≈͇ È≈ ÷∆Á ’∂ BE@ ’ØÛ
∞ͬ∂ Á∆ √Ï«√‚∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ¡Â∂ «¬√
’≈È ’∞fi ÒØ’ª Á≈ «ÁÒ ‹Ò «‘≈
‘ÀÕ
Í ¡’√ «¬√ ◊º Ò Á≈ ‚
Ï«‰¡≈ «‘≥Á≈ ‘À «’ √Ï«√‚∆ ¿∞È∑ª ÒØ’ª
˘ «ÓÒ ‹ªÁ∆ ‘À, «‹È∑ª ˘ ¿∞È∑ª Á∆ ÒØÛ
È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ∆?
- ¡√∆∫ «¬√ ◊º Ò Á≈ «÷¡≈Ò
º«÷¡≈ ‘ÀÕ Â∞‘≈˘ D@@ Ô»«È‡ª º’
‘∆ √Ï«√‚∆ «ÓÒ∂◊∆Õ «‹Ú∂∫ ‘∆ Â∞√∆∫
D@A Ô»«È‡ ”Â∂ Íπº‹Á∂ ‘Ø, Â∞‘≈˘ √≈≈
Ì∞◊Â≈È ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ Í≈‰∆ Ò¬∆ Ú∆
«¬Ú∂∫ ‘∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À ‹∂ Â∞√∆∫ B@
«’ÒØ Ò ∆‡ ÂØ ∫ Úº Ë Í≈‰∆ Á∆ ÷ÍÂ
’Á∂ ‘Ø Âª Â∞ ‘ ≈˘ √≈≈ Ì∞ ◊ Â≈È
’È≈ ÍÚ∂ ◊ ≈Õ «¬√ È≈Ò Ï⁄ ˘
¿∞ÂÙ≈‘ ÓÒÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÚºË ÷Í ’È
Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ‹Ø √Ï«√‚∆ Íz≈Í ’ ‘∂
‘È, Ï≈∂ ¡≈͉∂-¡≈Í ‘∆ ÍÂ≈ ⁄ºÒ
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
Â∞ √ ∆∫ «Í¤Ò∆ √’≈ Á∂ Ï‘∞ Ïª‚ Í⁄»È «Úº⁄ «√ºË∂ «ÚÁ∂Ù∆ «ÈÚ∂Ù
Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆ È∆Â∆ ˘ Ú≈Í√
ÒÀ‰ Á≈ ¯À√Ò≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ «¬√ «Íº¤∂
Â∞‘≈‚≈ ’∆ Â’ ‘À?
- ¡≈͉≈ ⁄Ø ‰ ÓÈØ  Ê Íº  
ω≈¿∞∫«Á¡ª ¡√∆∫ ’∞fi √Ó∂∫ Ò¬∆ «¬√
«ÚÙ∂ ”Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ √∆Õ «¬√ «ÚÙ∂
√Ï≥ Ë ∆ ’¬∆ ÚÍ≈’ ¡ıÏ≈ª Á∂
√≥Í≈Á’ ÓÀ˘ «ÓÒ‰ ¡≈¬∂ Â∂ ÓÀ∫ ¿∞È∑ª
ÂØ∫ «¬√ ¡ÀµÎ‚∆¡≈¬∆ ÂØ∫ Á∂Ù ˘ ‘؉
Ú≈Ò∂ ¯≈«¬«Á¡ª Ï≈∂ Íπ º « ¤¡≈Õ ÓÀ ∫
¯≈«¬Á∂ ‘Ø ‰ Á∆ √»   «Úº ⁄ ¯À √ Ò≈
ÏÁÒ‰ Ï≈∂ «’‘≈Õ ÓÀ ˘ ⁄≈
¯≈«¬«Á¡ª Ï≈∂ Áº « √¡≈ «◊¡≈;
«’√≈Ȫ Ò¬∆ ⁄≥ ◊ ∆ ’∆ÓÂ,
¿∞ÍÌØ◊Â≈Úª Ò¬∆ ⁄≥◊∆ ’∆Ó Â∂ ÚºË
∞˜◊≈ ÓΩ’∂- ÓÀ∫ AC@ Á∂Ùª Ï≈∂ ’≈¯∆
¡«Ë¡À È ’∆Â≈ ‘À «‹º Ê ∂ Ï‘∞ - Ïª‚
Í⁄»È «Úº⁄ ¡ÀµÎ‚∆¡≈¬∆ Ò≈◊» ‘À Â∂
ÓÀ ˘ «√¯ ¿∞ Í ÌØ ◊ Â≈Úª Ò¬∆ Úº Ë
«Ú’ÒÍ È˜ ¡≈¬∂Õ «¬ºÊØ∫ Â’ «’
¡Ó∆’≈ «Úº⁄ Ú∆ Ú≈ÒÓ≈‡ «ıÒ≈¯
Ì≈∆ «ÚØË ‘ÀÕ ÓÀ∫ ¿∞È∑ª Á∂Ùª Á≈ Ȫ
Áº √ ‰ Ò¬∆ «’‘≈ «‹º Ê ∂ «’√≈Ȫ ˘
ÚË∆¡≈ ’∆Óª «ÓÒ∆¡ª ‘Ø‰Õ ¿∞‘ ÓÀ˘
’ج∆ Ú∆ Ȫ È‘∆∫ Áº√ √’∂Õ
¿∞ ‘ ⁄∆È ˘ Í⁄» È «Úº ⁄
¡ÀµÎ‚∆¡≈¬∆ Á∂ √¯Ò ¿∞Á≈‘‰ Ú‹Ø∫
Í∂Ù ’ ‘∂ ‘È Í ⁄∆È «Úº⁄ Úº‚≈
ÿ∂ Ò » ¿∞  Í≈ÁÈ ÷∂   ‘À «‹√˘
¡≈͉∂ ¿∞ÂÍ≈Áª Ò¬∆ Ï≈˜≈ Á∆ ÒØÛ
‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ω∆¡ª Ú√ª Á∆ Ú≥‚
Ò¬∆ Úº‚∂ √≥◊·Â Í⁄»È ÷∂Â Á∆
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
¡√Ò «Úº⁄ Ó≥◊ √∆ Í ¿∞µÊ∂ Ú∆ «¬√
’≈È Úº‚∂ ͺË ”Â∂ ÈΩ’∆¡ª Á∆ ¤ª‡∆
‘ج∆, ¤Ø‡∆¡ª Áπ’≈Ȫ ⁄Ò≈¿∞‰ Ú≈Ò∂
ÒØ’ª Á≈ ’≥Ó ÷πº√ «◊¡≈ Í «’¿∞∫«’
¿∞ÂÍ≈ÁÈ ÷∂Â ·∆’ ⁄ºÒ «‘≈ √∆,
«‹ºÊ∂ ¿∞‘ ‹≈ √’Á∂ √ÈÕ «¬√ ’≈È
¿∞µÊ∂ ’ج∆ ¿∞ÊÒ-ÍπÊÒ È‘∆∫ Óº⁄∆Õ «¬ºÊ∂
ÒØ’ Í«‘Òª ‘∆ ÈΩ’∆¡ª Ò¬∆ Â√
‘∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ «¬º Ê ∂ Ï‘∞  «˜¡≈Á≈
Ï∂∞˜≈◊∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ ÿº‡ ‘ÀÕ
√’≈∆ ÈΩ ’ ∆¡ª È‘∆∫ ‘ÈÕ √≈˘
Íz≈¬∆Ú∂‡ √È¡Â ¡Â∂ Ú≈Í∆¡ª ˘
‘ºÒ≈Ù∂∆ Á∂‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ ¡√∆∫ ¡«‹‘∆
’ج∆ È∆Â∆ È‘∆∫ ¡Í‰≈ √’Á∂ «‹√
’≈È ÒØ’ª Á∆¡ª ÈΩ’∆¡ª ÷πº√ ‹≈‰Õ
Ì≈Â∆ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ Әϻ ’È
Ò¬∆ Â∞‘≈‚∆ ’∆ √Ø⁄ ‘À?
- √≈˘
«Èº ‹ ∆ ÚÍ≈ ˘
¿∞ÂÙ≈«‘ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ ÏÛ≈
√ÍÙ‡ ‘À «’ √’≈ Á≈ ÚÍ≈’ ÷∂Â
«Úº⁄ Á÷Ò Á∂‰ Á≈ ’ج∆ ’≥Ó È‘∆∫Õ
«¬‘ ’»Û Íz⁄≈ ‘À «’ ¡√∆∫ √Ó≈‹Ú≈Á∆
‘ª ¡Â∂ ‘ ⁄∆˜ Á≈ ≈Ù‡∆’È ’
Á∂Úª◊∂Õ «’√∂ Ú∆ ⁄∆˜ Á∂ ≈Ù‡∆’È
’È Á∆ √≈‚∆ ’ج∆ ÔØ‹È≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ
«¬º’ Ì≈Â∆ ‹≥ÓÁ≈ ‘∆ ¿∞µÁÓ∆ ‘∞≥Á≈ ‘À,
«¬‘ √≈‚∂ ı» È «Úº ⁄ ‘À Í ÓΩ ‹ » Á ≈
È∆Â∆¡ª ¡Â∂ «¬≥√ÍÀ’‡ ÒØ’ª ˘ ⁄ÀÈ
È≈Ò ÚÍ≈ ’È È‘∆∫ «Á≥Á∂Õ
¡√∆∫ ÚÍ≈ ˘ ¡«ÈÔÓÂ
(‚∆À◊»Ò∂‡) ’ª◊∂Õ √’≈ Á∆ ’ج∆
Á÷Ò¡≥Á≈˜∆ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊∆Õ ¡√∆∫ ÒØ’ª
˘ «ÏȪ ÓȘ»∆ ÚÍ≈ ’È ’È
Á∆ ÷πÒ
º Á∂Úª◊∂ ÍzÂ
≥ ± ‹∂’ «’√∂ È∂ ◊ÒÂ
’∆Â≈ ª «’√∂ ˘ Ï÷«Ù¡≈ È‘∆∫
‹≈Ú∂◊≈Õ
‹∂’ Â∞‘≈˘ ≈Ù‡∆ ¡≈«Ê’Â≈
Á≈ «¬≥⁄≈‹ ω≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, ª Â∞√∆∫
’∆ ’Ø◊?
∂
Í«‘Ò≈, «Ú’∂∫Á∆’È Á∆ ˜»Â
‘ÀÕ ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫ «Úº⁄ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂
¡≈«Ê’Â≈ ◊∞≥fiÒÁ≈ »Í «Úº⁄ ¡≥Â√Ï≥Ë ‘ÈÕ ‘≈Ò ‘∆ «Úº⁄, Á∂Ù Á∂ «¬º’
Úº‚∂ ÚÍ≈∆ Á∂ ÍπºÂ È∂ ÓÀ˘ «ÁÒ⁄√Í
Ș∆¡≈ «ÁºÂ≈Õ ¿∞√ È∂ Áº«√¡≈ «’
¡≈Í Á∆ ¡≈«Ê’ È∆Â∆ ÁØ ÙÏÁª «Úº⁄
Íz∆Ì≈Ù ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À, ⁄≥◊∆
≈‹È∆Â∆, «‹√ Ú≈√Â∂ ¡√∆∫ ’≥Ó ’
‘∂ ‘ªÕ ¿∞ √ È∂ «’‘≈ ‹∂ ’  Â∞ √ ∆∫
«¬Ó≈ÈÁ≈ Ó≈‘ΩÒ «√‹ «Á≥Á∂ ‘Ø Âª
ÚÍ≈ ÎÀÒ ‹≈Ú∂◊≈Õ ÒØ’ ÷πÁ-Ï-÷πÁ
ÚÍ≈ ’È◊∂Õ √’≈ È‘∆∫ ÏÒ«’
ÒØ’ «Ú’≈√ ’Ú≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª ˘
’∂ÚÒ «√‘ÂÓ≥Á Ó≈‘ΩÒ Á∆ ÒØÛ ‘∞≥Á∆
‘À, ‹Ø √’≈ ÍzÁ≈È ’ √’Á∆ ‘ÀÕ
Ï‘∞  ‹ÒÁ «Áº Ò ∆ Á∂ √≈∂
¿∞ÁÔØ«◊’ ÷∂Âª Á∆¡ª √Û’ª ˘ «¬º’Ø
Ú≈ ÚË∆¡≈ ω≈¿∞ ‰ ‹≈ ‘∂ ‘ªÕ
¡√∆∫ ÚÍ≈ Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á∆¡ª √≈∆¡ª
√π«ÚË≈Úª Óπ‘¬
º ∆¡≈ ’≈Úª◊∂Õ ¡√∆∫ ‘Ø
¿∞ÁÔØ«◊’ ÷∂Â Ú∆ ÷ØÒ∑ª◊∂Õ Ï‘∞ √≈∂
‚ÀÒ∆◊∂ÙȪ È∂ Ó∂∂ ’ØÒ ÚÀ‡ «ÈÔÓª
¡Â∂ Î≈Óª Ï≈∂ «Ù’≈«¬Âª ’∆Â∆¡ª
‘ÈÕ ÓÀ ∫ Â∞  ≥  ÚÀ ‡ ’«ÓÙÈ È≈Ò
√≥Í’ ’∆Â≈ ¡Â∂ Ï‘∞ √≈∂ Î≈Ó
ıÂÓ ’Ú≈ «ÁºÂ∂ ¡Â∂ „≥◊ ÂÏÁ∆Ò
’ «Áº  ≈Õ ¡√∆∫ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆
ω≈Úª◊∂ «’ ÚÍ≈∆ ˘ ÚÀ‡ Á¯Â
Á∂ ⁄º ’  È≈ ’º ‡ ‰∂ ÍÀ ‰ Õ √Ì ’∞ fi
¡≈ÈÒ≈¬∆È ’ª◊∂ Õ ÓÀ ∫ √Ï≥ Ë Â
¡«Ë’≈∆¡ª ¡Â∂ ÚÍ≈∆¡ª Á∆ Ó∆«‡≥◊
’Ú≈¬∆ ¡Â∂ ÓΩ’∂ ¿∞µÂ∂ ‘∆ ¯À√Ò∂ ÒÀ
Ò¬∂ Õ ¿∞ ‘ √ÓfiΩ  ∂ ¿∞ µ Â∂ Í‘∞ ≥ ⁄ ‰ ÂØ ∫
Ï≈¡Á ‘∆ ¿∞µÊØ∫ ◊¬∂Õ «¬‘ ’ج∆ ≈’‡
√≈«¬≥√ È‘∆∫ ‘ÀÕ
Ô»Í∆¬∂ Á∆¡ª «Á‘≈Â∆ Ì≈ Ҭ∆
Ï‘∞  √≈∆¡ª È∆Â∆¡ª ‘È, «‹Ú∂ ∫
∞˜◊≈ ◊≥‡∆ √’∆ÓÕ Â∞√∆∫ «¬√ ÂØ∫
«Ï‘Â «’Ú∂∫ ’Ø◊?
∂
- «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ω≈¬∆ ’ج∆ È∆Â∆
√¯Ò È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆, Ï∂Ùº’ ¿∞‘ ⁄≥◊∆
È∆Ô (‘≈Òª«’ ÓÀ˘ Ï‘∞ √≈∆¡ª
È∆Â∆¡ª Ï≈∂ È∆Ô ¿∞µÂ∂ Ú∆ Ùº’ ‘À)
È≈Ò ‘∆ ω≈¬∆ ◊¬∆ ‘ØÚ∂Õ √’≈
«Áº Ò ∆ ÂØ ∫ È‘∆∫ ⁄Ò≈¬∆ ‹≈ √’Á∆Õ
¡◊Ò∂ ‘¯Â∂ ¡√∆∫ Ó≥Â∆ Ó≥‚Ò «Úº⁄
√Ú≈‹ «Ïº Ò «Ò¡≈ ‘∂ ‘ªÕ ÍÀ √ ≈
√’≈ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ¯À√«Ò¡ª ¡È∞√≈
÷⁄ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈, ÏÒ«’ √Ï≥Ë ÷∂Â
Á∂ Ï≈«Ù≥«Á¡ª Á∆ ≈«¬ ¡È∞√≈ ı⁄
‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ «Áº Ò ∆ ˘ Ò◊Í◊ C@@@
Óπ‘º«Ò¡ª «Úº⁄ Ú≥«‚¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹ºÊ∂
ÒØ ’ ‘ Ó‘∆È∂ «ÓÒ ’∂ ¡≈͉∆¡ª
Â‹∆‘ª Ï≈∂ ¯À√Ò≈ ÒÀ‰◊∂Õ ¿∞È∑ª ˘
«‘º√∂ ÓπÂ≈«Ï’ ı⁄ ’È Ò¬∆ ÍÀ√≈
¿∞ÍÒÏË ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’∞fi ÒØ’
‚ Íz ◊ ‡ ’Á∂ ‘È «’ ÍÀ √ ∂ Á≈
Áπ¿∞ÍÔØ◊ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ Â’ «’
‹∂ ¿∞‘ √≈∂ ÍÀ√≈ ¡≈Í√ «Úº⁄ Ú≥‚ Ú∆
ÒÀ‰, «¬‘ ≈‹È∆«Â’ ¡≈◊»¡ª Á∆ ‹∂Ï
«Úº⁄ ‹≈‰ È≈ÒØ∫ «Ï‘Â ‘ØÚ∂◊≈ Í
¿∞ ‘ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ’È◊∂ , ¡≈͉∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ϻ«⁄¡ª Á∆ «√º«÷¡≈ Á∆ Á∂÷Ì≈Ò «¬º’
Óª Á∆ Â∑ª ¿∞‘ «√º«÷¡≈ √’ºÂ È≈ÒØ∫
⁄≥◊∆ Â∑ª ’È◊∂Õ ¿∞‘ ¡≈͉∆¡ª
Â‹∆‘ª ı∞Á ÂÀ¡ ’È◊∂ ¡Â∂ ¡Í‰∂
Ï‹‡ ı∞Á ω≈¿∞‰◊∂Õ √’≈ ˘ «¬√
Á≈ ¯À√Ò≈ ’È Á≈ ‘º’ «’¿∞∫ «ÓÒ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ «’√ ˘ ≈ÙÈ ¡Â∂
∞˜◊≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √Ï≥Ë ÷∂Â Á∂
Ï≈«Ù≥«Á¡ª ˘ ¯À√Ò≈ ’È «Á˙ «’
«’‘Û∆ √’∆Ó ⁄Ò≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ
ÓÈ∂◊≈ √Ó∂ ≈Ù‡∆ ͺË Á∆¡ª
√’∆Óª Ï≈∂ ’∆ ’Ø◊?
∂
- «¬√ Ú∂Ò∂ „≈¬∆ √Ω ÂØ∫ ÚºË ’∂∫Á∆
√’∆Óª ‘ÈÕ «¬È∑ª ”⁄Ø∫ Ï‘∞Â∆¡ª ˘ ·ºÍ
’ ’∂ ÒØ’ª ˘ «√ºË≈ ÍÀ√≈ Óπ‘º¬∆¡≈
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª √’∆Óª ≈‘∆∫
Ï‘∞ ÿº‡ ÒØ’ª ˘ ∞˜◊≈ «ÓÒ «‘≈
‘À Õ ⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ‘À «’ ÒØ ’
¡≈͉∆¡ª ˜»  ª Óπ  ≈«Ï’ ı∞ Á
ÔØ‹È≈Úª ω≈¿∞‰Õ
ı∞≈’ √πº«÷¡≈ √’∆Ó Ï≈∂ Â∞‘≈‚∂
’∆ «Ú⁄≈ ‘È?
- ÒØ’ª ˘ ı∞Á Óπ‘Ò
º ≈ √Ì≈Úª «Úº⁄
ÏÀ· ’∂ ¯À√Ò≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’
√’≈∆ ÍÀ√∂ Á∆ ÚÂØ∫ «’≥‹ ’È∆ ‘ÀÕ
’∆ ¿∞‘ ı∞≈’ √π«º ÷¡≈ ˘ Í«‘Ò Á∂‰≈
⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘ª ‹ª Í∆‰ Ú≈Ò∂ Í≈‰∆ ˘Õ
¡≈Ë≈ ’≈‚ √’∆Ó Ï≈∂ Â∞‘≈‚≈
’∆ «Ú⁄≈ ‘À?
- ÒØ’ª ˘ ͤ≈‰ ͺÂ Á∂‰ Á≈
«Ú⁄≈ ’ج∆ Ó≈Û≈ È‘∆∫Õ «Î Ú∆ «¬√
”Â∂ ’∞ fi «¬Â≈˜ ‘È «‹È∑ ª ˘ Á» 
’È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
Â∞√∆∫ √Ï«√‚∆¡ª Á∂ ¡√Ò∆ ‘º’Á≈
ÒØ’ª ˘ ÍÀ√≈ «’Ú∂∫ Í‘∞⁄
≥ ≈˙◊∂?
- ÓÀ∫ ¡«‹‘∆ «’√∂ Ú∆ ◊ºÒ Á∂ ‘º’
«Úº⁄ È‘∆∫ «‹√Á∆ «È◊≈È∆ «ÁºÒ∆ ÂØ∫
’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ ÓÀ∫ ¯À√Ò∂ ÒÀ‰ Á∆ Íz«’«¡≈
Á∂ «Ú’∂∫Á∆’È Á∂ ‘º’ «Úº⁄ ‘ªÕ ÒØ’ª
˘ ı∞Á ¯À√Ò∂ ÒÀ‰ «Á˙ «’¿∞∫«’ ¿∞‘
Ï‘∞ ’∆¬∂«‡Ú ‘ÈÕ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ È∂
¿∞È∑ª Á∆ «√‹‰≈ÂÓ’Â≈ ˘ ’∞⁄Ò ’∂
º « ÷¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ ‹ÁØ ∫ √≈‚∂ ÒØ ’
¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ‘Ø Á∂Ùª «Úº⁄ ‹ªÁ∂ ‘È
ª ¿∞‘ ¿∞µ⁄ Í≈¬∂ Á∂ ÷Ø‹∆ ω ‹ªÁ∂
‘ÈÕ √≈˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ÒØ ’ ª ˘
¡≈˜≈Á √Ø ⁄ Ú≈Ò∂ ω≈¬∆¬∂ Õ √≈˘
¡«‹‘∆¡ª ÷Ø‹ √≥√Ê≈Úª ω≈¿∞‰ Á∆
ÒØ Û ‘À ‹Ø √’≈∆ «È◊≈È∆ ÂØ ∫
¡≈˜≈Á ‘؉Õ
’∂∫Á √’≈ ÚºÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂
ÒØ’Í≈Ò «Úº⁄ ’∆ ’Ó∆¡ª-Í∂Ù∆¡ª ‘È?
- ’∂∫Á ÚºÒØ∫ Í≈√ ’∆Â≈ «◊¡≈
ÒØ’Í≈Ò Í»∆ Â∑ª Ï’Ú≈√ ‘ÀÕ «¬√ «ÏºÒ
Á∂ ¡≈Ë≈« «’√∂ ⁄»‘∂ ˘ Ú∆ ’∞«Ûº’∆
«Úº ⁄ È‘∆∫ Î√≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈,
’ÒÓ≈‚∆ Â∂ ≈‹≈ Ú«◊¡ª ˘ ‹∂Ò∑
Ì∂‹‰≈ ª Á» Á∆ ◊ºÒ ‘ÀÕ
«Î Â∞‘≈‚≈ «ÏºÒ «’Ú∂∫ Úº÷≈ ‘À?
- «¬‘ Ï‘∞  «Âº ÷ ≈ ‘À «‹√Á∂
«‘ √˜≈ Â∞  ≥  «ÓÒ √’Á∆ ‘À Õ
ÍzË≈È Ó≥Â∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ Â’
√≈∂ «¬√ «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «‹√ «’√∂
«ıÒ≈¯ Ú∆ «ÌzÙ‡≈⁄≈ √≈Ï ‘ØÚ∂◊≈
¿∞√ ˘ ¤∂ Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ «¬º’ √≈Ò Á∂
¡√∂ «Úº⁄ ‹∂Ò∑ Á∆ ‘Ú≈ ÷≈‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ
¿∞È∑ª Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ˜Ï ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆
¡Â∂ ¿∞√ ˘ ◊ºÁ∆ ¤º‚‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ
Â∞√∆∫ ¡≥È≈ ‘˜≈∂ ÂØ∫ «’¿∞∫ Úº÷ ‘Ø
◊¬∂Õ «¬√ Á≈ ’≈È ÒØ’Í≈Ò «ÏºÒ √∆
‹ª ’∞fi ‘Ø?
- ‹ÁØ∫ √≈‚∂ «√ÂØÛ ÔÂȪ Á∂
Ï≈Ú‹»Á √’≈ È∂ ÒØ’Í≈Ò «ÏºÒ È≈
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
18
ω≈«¬¡≈ ª ¡√∆∫ ı∞Á «√¡≈√∆ «ÍÛ
«Úº⁄ ’∞ºÁ ’∂ «¬√ «ÓÙÈ ˘ Í»≈ ’È
Á≈ ¯À√Ò≈ «Ò¡≈ Í ¡≥È≈ È∂ «’‘≈
«’ ¿∞‘ «√¡≈√ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ È‘∆∫
‘؉≈ ⁄≈‘∞≥Á∂Õ ÓÀ∫ ¡≥È≈ È≈Ò Ú∆‘ ’∞ «Ó≥‡
Í«‘Òª ◊ºÒ ’ ’∂ ¿∞È∑ª ˘ B@ ÎÚ∆
«ÁºÒ∆ ¡≈¿∞‰ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ‘À ‹ÁØ∫
¡√∆∫ ‹È ÒØ’Í≈Ò «ÏºÒ ˘ Í≈√ ’È≈
‘ÀÕ ¿∞È∑ª È∂ «’‘≈ ‘À «’ ¿∞‘ ’∞fi ‘Ø
∞fi∂«Ú¡ª ’≈È ¿∞√ «ÁÈ È‘∆∫ ¡≈
√’Á∂Õ
«’√∂ Ú∂Ò∂ «’È Ï∂Á∆ Â∞‘≈‚∂ È≈Ò
√∆?
- «¬‘ √Ú≈Ò ¿∞√ ’ØÒØ∫ ‘∆ Íπº¤‰≈
⁄≥ ◊ ≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ ¿∞ ‘ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈
Í≈‡∆ ˘ Í√≥Á ’Á∆ ‹≈ÍÁ∆ ‘ÀÕ
≈‘∞ Ò ◊ªË∆ Ï≈∂ Â∞ ‘ ≈‚≈ ’∆
«Ú⁄≈ ‘À?
- «Ó‘Ï≈È∆ ’’∂ ÓÀ˘ ≈‘∞Ò
¡Â∂ ÓØÁ∆ Ï≈∂ «‡ºÍ‰∆ ’È Ò¬∆ È≈
’‘ØÕ ¿∞È∑ª Ï≈∂ «‡ºÍ‰∆ È≈ ’È∆ ‘∆
·∆’ ‘ÀÕ
Í Â∞√∆∫ «ÁºÒ∆ «Ú⁄ ’ª◊√ Á∆
ÓÁÁ Ò¬∆ ‘À?
- ¡√∆∫ ¿∞È∑ª Á∆ ÓÁÁ È‘∆∫ Ò¬∆Õ
¿∞ È ∑ ª È∂ √≈‚∂ ¿∞ µ Â∂ «ÚÙÚ≈√ Íz ◊ ‡
’∆Â≈ ‘ÀÕ ‘≈Ò∂ Â’ ¡√∆∫ ¿∞È∑ª ˘ «¬√
Ò¬∆ È‘∆∫ «’‘≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿∞È∑ª È≈Ò
’ج∆ Ó∆«‡≥◊ ’∆Â∆ ‘ÀÕ √º⁄≈¬∆ «¬‘ ‘À
«’ ÒØ ’ ª ˘ ÓΩ ‹ » Á ≈ Ú≈«¬Â∆ ¡Â∂
Úº‚∆¡ª Í≈‡∆¡ª ÂØ∫ ’ج∆ ¡≈√ È‘∆∫
‘ÀÕ ÒØ’ ¿∞È∑ª Á∆ ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ «È≈Ù
‘Ø ⁄πº’∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ ª «’Â∂ Ú∆ È‘∆∫
¡Â∂ È≈ ‘∆ √≈‚∆ ’ج∆ ¡Ω’≈ √∆Õ
¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò ’∞fi Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ
√≈˘ «’¿∞ ∫ Â≈’ «Úº ⁄ «Ò¡ªÁ≈
«◊¡≈? «¬ºÊ∂ «¬º’ Ì≈∆ ≈‹È∆Â’
÷Ò≈¡ ‘ÀÕ ÓΩ‹»Á≈ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ È∂
ÓπÒ’ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÒØ’ª ˘ ÒßÓ≈ √Óª
Ò∞ º « ‡¡≈ ‘À Õ ÒØ ’ «¬È∑ ª Á∆ «Ìz Ù ‡
«√¡≈√ ÂØ ∫ ¡º ’ ⁄π º ’ ∂ ‘ÈÕ ¿∞ ‘
«¬Ó≈ÈÁ≈ ÒØ ’ ª ˘ ‘Ó≈«¬Â Á∂ ‰ ∆
⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ Á∆
◊ºÒ ’∆Â∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ Á≈ Óπ˜≈‘≈
Ú∆ ’∆Â≈ ‘À, «¬√ ’’∂ ÒØ’ª È∂ √≈˘
¡º◊∂ «Ò¡ªÁ≈ ‘ÀÕ
Â∞√∆∫ ¡≈˜≈Á ¡Á≈«¡ª Á∆ ◊ºÒ
’Á∂ ‘Ø Â∂ Ï∆‹∂Í∆ Ú∆ «¬‘∆ ’«‘≥Á∆
‘À Õ «Î “¡≈Í” Â∂ Ï∆‹∂ Í ∆ «Úº ⁄ ’∆
¯’ ‘Ø«¬¡≈?
- «¬‘ È∆¡Â Á≈ √Ú≈Ò ‘À Õ
’ª◊√ Ú∆ «¬‘∆ ’«‘≥Á∆ ‘À Í ¿∞È∑ª
Á∆ È∆¡Â √≈¯ È‘∆∫ ‹Á«’ √≈‚∆
‘À ¡Â∂ ¡√∆∫ ‹Ø ’«‘≥Á∂ ‘ª ¿∞‘ ’Á∂
‘ªÕ ¡√∆∫ «Í¤Ò∂ ‚∂ „ Ó‘∆È∂ «Úº ⁄
ÒØ’ª Ò¬∆ ’≈¯∆ ’∞fi ’∆Â≈ ‘ÀÕ Â∞√∆∫
ÓÀ˘ ¡≈˜≈Á∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘∞‰ Â’ Á∆
«¬º ’ Ú∆ √’≈ «Ú÷≈¿∞ , «‹√ È∂
«¬≥È∂ ÿº‡ √Ó∂∫ «Úº⁄ «¬≥È≈ ’≥Ó ’∆Â≈
‘ØÚ∂Õ ¡√∆∫ ¿∞√ ‘ È∞’Â∂ ”Â∂ ’≥Ó Ù∞»
’∆Â≈ ‘À ‹Ø ¡≈͉∂ ⁄؉ ÓÈØÊ ÍºÂ
«Úº ⁄ ¿∞ · ≈¬∂ √ÈÕ √≈‚∆ È∆¡Â
«ÏÒ’∞ Ò √≈¯ ¡Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈ ‘À
‹Á«’ ¿∞È∑ª Á∆ √≈¯ È‘∆∫ ‘ÀÕ
’ª◊√ ’«‘≥Á∆ ‘À «’ ¿∞‘ ËÓ«Èͺ÷ ‘À ‹Á«’ Ï∆‹∂Í∆ ¯˜∆ √À’»Ò
‘À Õ Â∞ ‘ ≈‚∆ ÿº ‡ «◊‰Â∆¡ª Íz  ∆ ’∆
È∆Â∆ ‘À?
- ÁØ Ú ∂ ∫ Í≈‡∆¡ª ÓıΩ Ò Ú≈Ò∆
◊ºÒ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ’ج∆ Í≈‡∆
’ª◊√ «Á≥ Á ∆ ‘À ª ¿∞ ‘ ¿∞ √ ˘
ËÓ-«Èͺ÷ ’«‘ «Á≥Á∆ ‘À Í ‹ÁØ∫
¿∞‘∆ Ï∆‹∂Í∆ ˘ ‘Ó≈«¬Â Á∂ «Á≥Á∆ ‘À
«√¡≈√∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆
Ó∂Ë≈ ͇’
¡À⁄. ¡À√. αҒ≈
‹ÈÀÒ «√≥ÿ
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ (¡≈Í) È∂
ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Á∂ ¡ÀÒ≈È ÂØ∫ Í«‘Òª
¡º‹ B@ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á∆ Í«‘Ò∆ √»⁄∆
‹≈∆ ’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ √»⁄∆ ”⁄ ≈‘∞Ò
◊ªË∆ Á∆ ¡Ó∂ · ∆ √∆‡ ÂØ ∫ ’∞ Ó ≈
«ÚÙÚ≈√, ’«ÍÒ «√º Ï Ò Á∂ ‘Ò’∂
⁄ªÁÈ∆ ⁄Ω’ ÂØ∫ ͺÂ’≈ ¡≈Ù»ÂØÙ,
ÓÈ∆Ù «ÂÚ≈Û∆ Á∂ ‘Ò’∂ Ò∞«Ë¡≈‰≈
ÂØ∫ ¡À⁄.¡À√. λҒ≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
’≈’∞È Ó∂Ë≈ Í≈‡’ ˘ ¿∞µÂ Í»Ï
Óπ≥Ϭ∆ ÂØ∫ ⁄؉ ÒÛ≈¿∞‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È
’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
“¡≈Í” ¡≈◊» ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò
ÚºÒØ∫ «ÁºÒ∆ Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ ¡‘∞Á∂ ÂØ∫
¡√Â∆Î≈ Á∂ ‰ Á∂ ÁØ «ÁȪ ¡≥ Á 
Í≈‡∆ È∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á∆ Í«‘Ò∆ √»⁄∆
‹≈∆ ’ «Áº  ∆ ‘À Õ «¬√ √» ⁄ ∆ ”⁄
«ÁºÒ∆ Á∆¡ª ÁØ, ¿∞µÂ ÍzÁ∂Ù Á∆¡ª
G, Ó‘≈≈Ù‡ Á∆¡ª F, Í≥ ‹ ≈Ï,
‘«¡≈‰≈, ¿∞Û∆√≈, ÓºË ÍzÁ∂Ù ¡Â∂
¡∞‰≈⁄Ò ÍzÁ∂Ù ÂØ∫ «¬’-«¬’ √∆‡
ÂØ∫ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ‘ÀÕ
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ÚºÒØ∫ ¡ÀÒ≈È∆
◊¬∆ √»⁄∆ ”⁄ ÔØ◊∂∫Á Ô≈ÁÚ Á≈ Ú∆
Ȫ ‘À ‹Ø ‘«¡≈‰≈ Á∂ ◊∞Û◊≈¿∞∫ ‘Ò’∂
ÂØ ∫ ⁄π ‰ Ω  ∆ Í∂ Ù ’È◊∂ Õ Í≈‡∆ È∂
ͺÂ’≈ ‘∂ Óπ’∞Ò «ÂzÍ≈·∆ ˘ ’∂∫Á∆
Ó≥  ∆ √ÒÓ≈È ı∞  Ù∆Á Á∂ ‘Ò’∂
Î»÷≈Ï≈Á (Ô»Í∆) ÂØ∫ ⁄؉ ÓÀÁ≈È ”⁄
¿∞  ≈«¡≈ «◊¡≈ ‘À ‹Á«’ ‘Á∂ Ú
«√≥ÿ √Ó≈‹Ú≈Á∆ Í≈‡∆ Óπ÷∆ ÓπÒ≈«¬Ó
«√≥ÿ Ô≈ÁÚ Á∂ ◊Û∑ ÓÀÈÍπ∆ ÂØ∫ ⁄؉
ÒÛÈ◊∂ Õ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ È∂
«Ìz Ù ‡≈⁄≈ «ÚØ Ë ∆ ’≈’∞ È ¡≥ ‹ Ò∆
ÁÓ≈È∆¡≈ ˘ Ì≈‹Í≈ Á∂ √≈Ï’≈ ÍzË≈È
«È«ÂÈ ◊‚’∆ Á∂ ‘Ò’∂ È≈◊Íπ ÂØ∫
«‡’‡ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ √∆È∆¡ Í≈‡∆ ¡≈◊»
ÓÈ∆Ù «√√ØÁ∆¡≈ È∂ «¬ºÊ∂ ͺÂ’≈ª
È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ’«Á¡ª «’‘≈, ““√≈‚≈
Óπº÷ Ó≥ÂÚ √≥√Á ”⁄ «¬Ó≈ÈÁ≈ ÒØ’
Ì∂‹‰ Á≈ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¡Í≈Ë∆¡ª ¡Â∂
≈‹ÿ≈‰∂ Á∂ «Í¤Ø’Û Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘
È‘∆∫ ⁄π‰È≈ ⁄≈‘∞≥Á∂Õ ¡√∆∫ ¤∂Â∆ ‘∆
‘ØȪ √∆‡ª Ò¬∆ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á∆ √»⁄∆
Ú∆ ‹≈∆ ’ª◊∂ Õ ”” «Áº Ò ∆ ”⁄ «√º ÷
Á≥«◊¡ª Á∂ «ÚØË ”⁄ ’∂∫Á∆ Ó≥Â∆
Í∆ «⁄Á≥ÏÓ ”Â∂ ‹∞ºÂ≈ √πº‡‰ Ú≈Ò∂
ͺ  ’≈ ‹ÈÀ Ò «√≥ ÿ ˘ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ È∂ ͺ¤Ó∆ «ÁºÒ∆ √∆‡
ÂØ∫ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ √∆‡
ÂØ∫ ’ª◊√ Á∂ Ó‘≈ÏÒ «ÓÙ≈ √≥√Á
ÓÀ∫Ï ‘ÈÕ
“¡≈Í” Á∆ √» ⁄ ∆ ”⁄ «’√≈È
¡≈◊» √ØÓ∂∫Á „≈’≈ Á≈ Ȫ Ú∆ Ù≈ÓÒ
‘À ‹Ø ¿∞µÂ ÍzÁ∂Ù Á∂ Ï≈◊Í ‘Ò’∂
ÂØ∫ ⁄؉ ÒÛÈ◊∂Õ «¬√ √Ó∂∫ ≈Ù‡∆
ÒØ’ ÁÒ Á∂ Óπ÷∆ ¡Â∂ ’∂∫Á∆ Ó≥Â∆
¡‹∆ «√≥ÿ Ï≈◊Í ÂØ∫ √≥√Á ÓÀ∫Ï
‘ÈÕ ¡≈Ï∆¡À√ «¬≥‚∆¡≈ Á∆ √≈Ï’≈
⁄∂ ¡ Í√È ¡Â∂ √∆¬∆˙ Ó∆≈
√≈«È¡≈Ò Áº ÷ ‰∆ Óπ ≥ Ï ¬∆ ÂØ ∫
¿∞ Ó ∆ÁÚ≈ ‘Ø ‰ ◊∂ Õ «¬√ ‘Ò’∂ ÂØ ∫
«Ó«ÒßÁ «Á˙Û≈ √≥√Á ÓÀ∫Ï ‘ÈÕ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∆ «√¡≈√∆ Ó≈Ó«Ò¡ª
Ï≈∂ ’Ó∂‡∆ Á∆ ¡º‹ √Ú∂∂ Ó∆«‡≥◊ ‘ج∆,
«‹√ ”⁄ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ”⁄ ¿∞Ó∆ÁÚ≈
¿∞  ≈È Á∆ Í«‘Ò∆ √» ⁄ ∆ «Â¡≈
’∆Â∆ ◊¬∆Õ
ª ¿∞√ ¿∞µÂ∂ «¯’» ‘؉ Á≈ Ò∂ÏÒ
Ò◊≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡√Ò∆¡Â «¬‘
‘À «’ ’ª◊√ Â∂ Ï∆‹∂Í∆ ÁØÚ∂∫ Â≈’Â
Ò¬∆ ≈‹È∆Â∆ ’ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂
ÿº ‡ «◊‰Â∆¡ª Á∆¡ª ÚØ ‡ ª
‘«Ê¡≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ ’ª◊√
¡Â∂ Ì≈‹Í≈ ÁØÚª Á≈ ÷≈√≈ «¬º’Ø ‘∆
‘À ¡Â∂ «¬‘ √ºÂ≈ Íz≈Í ’È Ò¬∆
‘˜≈ª ÒØ ’ ª ˘ ÓÚ≈¿∞ ‰ Â’ Ú∆
‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ
«‹º Ê Ø ∫ Â’ «Ú’≈√ Á∆ ◊º Ò ‘À ,
√’≈ Á∆ Óπ„Ò∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ÒØ’ª ˘
√πº«÷¡≈ ÍzÁ≈È ’È∆, «Î «¬È√≈¯
¡Â∂ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ú’≈√ Á∆ ◊ºÒ
¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ‹∂ ¡√∆∫ ÒØ’ª ˘ √πº«÷¡≈
È‘∆∫ Á∂ √’Á∂ ª «Ú’≈√ È‘∆∫ ‘Ø
√’Á≈ ¡Â∂ ’∂ÚÒ ¡Ë»≈ «Ú’≈√ ‘Ø
√’Á≈ ‘ÀÕ ¡º‹ ≈‘∞Ò ◊ªË∆ ¡Â∂ È≈
‘∆ È«≥ Á  ÓØ Á ∆ √π  º « ÷¡≈ ¡Â∂
«¬È√≈¯ Á∆ ◊ºÒ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÓπÒ’
«Úº⁄ ¡Ωª Á∆ √πº«÷¡≈ «’ºÊ∂ ‘À? ÁØÚ∂∫
Í≈‡∆¡ª «Ú’≈√ Á∆ ◊ºÒ ’Á∆¡ª
‘È «’¿∞ ∫ «’ «¬√ «Úº ⁄ Ø ∫ ’≈¯∆ ÍÀ √ ≈
’Ó≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ◊∞‹≈ Á∂
Óπº÷ Ó≥Â∆ È«≥Á ÓØÁ∆ Á∆ Ú˜≈Â
«Úº ⁄ ’¬∆ Ó≥  ∆ Á≈ˆ∆ ‘ÈÕ ’∆
Á≈ˆ∆ Ó≥Â∆¡ª Á∂ ‘∞≥Á∂ Â∞√∆∫ √’≈
ÂØ∫ «¬È√≈¯ ¡Â∂ √πº«÷¡≈ Á∆ ¡≈√
’ √’Á∂ ‘Ø?
√≈‚∆ Í≈‡∆ Á∂ ≈‹Ω∆ ◊≈‚È
√∆‡ ÂØ∫ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ «ıÒ≈¯ «ÌzÙ‡≈⁄≈
Á∂ ÁØÙ √È ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ «‡’‡ ºÁ
’’∂ √∆‡ ÷≈Ò∆ ¤º‚ «ÁºÂ∆ √∆Õ ‹∂’
Â∞ √ ∆∫ «Ìz Ù ‡ «Ú¡’Â∆ ˘ ¿∞ µ ⁄∆
Íπ‹∆ÙÈ ”Â∂ «Ï·≈¿∞◊∂ ª ¿∞‘ ¡≈͉∂
¡Ë∆È √≈∂ «√√‡Ó ˘ «Ìz Ù ‡ ’
Á∂Ú∂◊≈Õ ’ª◊√ Â∂ Ì≈‹Í≈ ÁØÚ∂∫ «¬º’Ø
«√º’∂ Á∂ ÁØ Í≈√∂ ‘ÈÕ
Â∞ ‘ ≈‚≈ ¡≈͉∆ Í≈‡∆ «Úº ⁄
ÓÂÌ∂Áª Ï≈∂ ’∆ «ı¡≈Ò ‘À? ’À͇È
◊Ø Í ∆È≈Ê Ú◊∂ ’∞ fi «Ú¡’Â∆
Â∞‘≈‚∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’Á∂
‘ÈÕ «¬º’ «ÚË≈«¬’ Â∞‘≈˘ ¤º‚ ⁄πº«’¡≈
‘ÀÕ ¡«‹‘≈ «’¿∞∫?
- √≈‚∆ Í≈‡∆ √ÚÀ - ÍÛÂ≈Ò
Ú≈Ò∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ Í≈‡∆ ÚË∂◊∆,
’∞fi ÒØ’ ÈÚ∂∫ Ò‰◊∂, ’∞fi ¤º‚‰◊∂Õ
’∞fi ÒØ’ ¡≈¬∂ ¡Â∂ Íπº«¤¡≈ «’ ¿∞È∑ª
˘ ’∆ «ÓÒ∂◊≈? ÓÀ∫ ¿∞È∑ª ˘ Áº«√¡≈
«’ Â∞ ‘ ≈˘ Ò≈·∆¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈
’È≈ ÍÚ∂ ◊ ≈, ‹∂ Ò ∑ ‹≈‰≈ ÍÚ∂ ◊ ≈
¡Â∂ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ª ˘ «Ú√≈È≈
ÍÚ∂◊≈Õ ‹∂ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘Ø Âª ˇ ‹≈ÚØÕ
«Ï≥È∆ Á∆ «Ó√≈Ò ÒÀ ÒÚØÕ ¿∞√
È∂ Ó≥Â∆ ω≈¿∞‰ Ò¬∆ «’‘≈, «Î
ÒØ ’ √Ì≈ Á≈ «‡’‡ Ó≥ « ◊¡≈Õ ÓÀ ∫
√ÍÙ‡ »Í «Úº⁄ ¿∞√ Á∆¡ª ÁØÚ∂∫ Ó≥◊ª
·∞’≈ «ÁºÂ∆¡ªÕ ¿∞‘ ¤º‚ «◊¡≈ ¡Â∂
¿∞ √ ˘ Ø « ’¡≈ Ú∆ È‘∆∫Õ ÂÁ ÓÀ ∫
¡≈͉∆ Í≈‡∆ Á∂ √≈∂ «ÚË≈«¬’ª Á∆
Ó∆«‡≥◊ ÏπÒ≈¬∆ ¡Â∂ ‘ «¬º’ ˘ Áº√
«ÁºÂ≈ «’ «’√∂ ˘ Ú∆ Ó≥Â∆«ÙÍ ‹ª
Â≈’ Á∆ Ì∞º÷ È‘∆∫ º÷‰∆ ⁄≈‘∆Á∆
¡Â∂ ‹∂ «’√∂ ˘ «¬‘ ‘À ª ¿∞‘ ¤º‚
’∂ ‹≈ √’Á≈ ‘À Õ ‹∂ Ó∂  ∆ √’≈
«‚º◊Á∆ Ú∆ ‘À ª Ú∆ ÓÀ˘ «¬√ Á≈
’ج∆ ¡¯√Ø√ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÓÀ∫ ¡«‹‘∂
«√˪ª ¡È∞ √ ≈ √’≈ ω≈¿∞ ‰
‹ª ⁄Ò≈¿∞‰ Ò¬∆ «¬ºÊ∂ È‘∆∫ ‘ªÕ
«¬ºÊ∂ ’ÀÍ‡È ◊ØÍ∆È≈Ê Ú◊∂ ’∞fi
«Ú¡’Â∆ Ú∆ ‘È, «‹È∑ª È∂ Í≈‡∆
Á≈ “«Ú˜È ‚≈’»ÓÀ∫‡“ È‘∆∫ Í«Û∑¡≈Õ
«¬√ «Úº⁄ √ÍÙ‡ «ÁÙ≈-«ÈÁ∂Ù ‘ÈÕ
Ó«Ò’≈ √≈≈Ì≈¬∆ Ú∆ ¡≈͉∂ - ¡≈Í
¡≈¬∆ √∆ ¡Â∂ ¡≈Í ‘∆ ⁄Ò∆ ◊¬∆Õ
Á¡√Ò √≈‚∆ Í≈‡∆ «Úº⁄ Ò≈Ò⁄∆
ÒØ’ª Ò¬∆ ’ج∆ ʪ È‘∆∫Õ ÓÀ∫ ‹≈‰Á≈
‘ª «’ ’∞fi «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ «Úº ⁄ C@@-D@@
¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ÓÀ∫Ï ω≈¿∞‰
Á∆ ÔØ ‹ È≈ ω≈ ‘∆¡ª ‘È «‹È∑ ª
ÂØ ∫ Ó◊Ø ∫ Í≈‡∆ «Ú∞ º Ë Ïˆ≈ÚÂ
’Ú≈¬∆ ‹≈ √’∂ ª ‹Ø Í≈‡∆ ˘
ÈÓØ Ù ∆ «ÓÒ∂ Õ «¬‘ Ì≈‹Í≈ ¡Â∂
’ª◊√ ÁØ Ú ª Á∆ Ó∆‚∆¡≈ Á∂ ’∞ fi
«‘º √ ∂ È≈Ò «ÓÒ ’∂ √≈˘ ÏÁÈ≈Ó
’È Á∆ ÔØ‹È≈ ‘ÀÕ «¬‘ «’‘≈ ‹≈
«‘≈ ‘À «’ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ «Úº⁄
‹Ó‘»  ∆¡Â È‘∆∫ ‘À ¡Â∂ ¡«Ú≥ Á
’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ‘∆ √Ì ’∞ fi ‘À Õ Ì≈‹Í≈
«Úº ⁄ «¬√ ÂØ ∫ «’Â∂ «˜¡≈Á≈
¡√«‘ÓÂ∆ ‘À , Í ¿∞ √ ˘ √≈‘Ó‰∂
È‘∆∫ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ «‘≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
’∆ Â∞ ‘ ≈‚∆ √’≈ ¡≈͉∆
«Ó¡≈Á Í»∆ ’ √’∂◊∆?
- ¡√∆∫ ¿∞ √ Á∆ «⁄≥  ≈ È‘∆∫
’Á∂Õ
«¬‘ Òº◊Á≈ ‘À «’ Â∞√∆∫ ‡’≈¡
Á∂ Ó≥ Â Ú «Úº ⁄ ‘Ø «¬√ Ò¬∆ Â∞ ‘ ≈‚∆
√’≈ «Úº⁄Ø∫ √ÓÊÈ Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘À ª «’ ‹ÁØ∫ ÁπÏ≈≈ ⁄؉≈ ‘؉
Â∂ Â∞ ‘ ≈‚∆ Í≈‡∆ Í»  È «‹º  Íz ≈ ÍÂ
’ √’∂?
- È‘∆∫ «¬‘ √Ì Ó∆‚∆¡≈ Á∆¡ª
ÎÀÒ≈¬∆¡ª ıÏª ‘ÈÕ ¡√∆∫ «¬√ ◊ºÒ
ÂØ ∫ È‘∆∫ ’∂ ÿÏ≈¿∞ ∫ Á∂ «’ √≈‚∆
√’≈ ’ÁØ ∫ √º  ≈ «Úº ⁄ ‘À Õ ¡√∆∫
«√¯ ÒØ’ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ï≈∂ «⁄≥ÂÂ
‘ªÕ ‹∂ √≈‚∆ √’≈ ¡√¯Ò ‘∞≥Á∆ ‘À
ª ⁄؉ª ÁπÏ≈≈ ‘؉◊∆¡ªÕ ‹∂ ¡√∆∫
ÁπÏ≈≈ ⁄π‰∂ ‹ªÁ∂ ‘ª ª ¡√∆∫ √’≈
ω≈Úª◊∂ ¡Â∂ √’≈ ˘ ⁄Ò≈Úª◊∂Õ
‹∂ ÒØ ’ √≈˘ Áπ Ï ≈≈ È‘∆∫ ⁄π ‰ È≈
⁄≈‘∞≥Á∂ ª ¡√∆∫ ¡≈Í∂-¡≈͉∂ ÿª
«Úº⁄ ÏÀ· ‹≈Úª◊∂Õ
Â∞√∆∫ «’‘≈ √∆ «’ Â∞‘≈‚∆ Í≈‡∆
¡≈Ó ⁄؉ª «Úº⁄ ’≈¯∆ √∆‡ª ¿∞Í ⁄؉ª
ÒÛ∂◊∆, «¬È∑ª ⁄؉ª Á≈ Óπº÷ ÓπºÁ≈ ’∆
‘ØÚ∂◊≈?
- ÓÀ∫ √Ø⁄Áª ‘ª «’ «ÌzÙ‡≈⁄≈
¡«‘Ó ÓπºÁ≈ ‘À, ¡√Ò «Úº⁄ «¬‘∆ Óπº÷
ÓπºÁ≈ ωÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
«’≥ È ∆¡ª √∆‡ª ¿∞ Í  Â∞ ‘ ≈‚∆
Í≈‡∆ ⁄؉ª ÒÛÈ Ò¬∆ ÔØ‹È≈ ω≈
‘∆ ‘À?
- ¡√∆∫ ¿∞È∑ª √≈∆¡ª √∆‡ª ÂØ∫
⁄Ø ‰ ª ÒÛª◊∂ «‹È∑ ª ¿∞ Í Ø ∫ Á» ‹ ∆¡ª
Í≈‡∆¡ª Á∆ «ÌzÙ‡, ¡Í≈Ë∆, «¯’»
¡Â∂ ÷≈ÈÁ≈È∆ Â∑ ª Á∂ ≈‹È∆Â’
ÒØ ’ ª ˘ √º  ≈ ÂØ ∫ Ï≈‘ ’È≈ ‘À Õ
¡√∆∫ ¿∞È∑ª √∆‡ª ¿∞Í ⁄≥◊∂ «Ú¡’Â∆
÷Û∑∂ ’ª◊∂ ¡Â∂ ÒØ’ª ˘ Áº√ª◊∂ «’
Í«‘Òª Â∞ ‘ ≈‚∂ ’Ø Ò ’Ø ¬ ∆ «Ú’ÒÍ
È‘∆∫ √∆ Í ‘∞ ‰ Â∞ ‘ ≈‚∂ ’Ø Ò «¬‘
«Ú’ÒÍ ‘À Â∂ Â∞√∆∫ ‘∞‰ «¬Ó≈ÈÁ≈
¡Â∂ √≈¯ ÒØ ’ ª ˘ ⁄π ‰ √’Á∂ ‘Ø Õ
¡√Ò «Úº⁄ «¬‘ Ó∂∆¡ª È‘∆∫ ÒØ’ª
Á∆¡ª ⁄؉ª ‘ÈÕ
’∆ Â∞√∆∫ ⁄؉ Íz‰≈Ò∆ «Úº⁄ √πË≈
⁄≈‘∞≥Á∂ ‘Ø? ⁄؉ª «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó
Òº◊‰ Ú≈Ò≈ ÍÀ√≈ ‘ÀÕ «¬√ ˘ ’≥‡ØÒ
’È Ò¬∆ ’∆ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈?
- ¡√Ò «Úº⁄ Ï‘∞ ’∞fi ’È
Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ⁄؉ Íz‰≈Ò∆ Á≈ √πË≈
Úº‚≈ ÓπºÁ≈ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ ‘∆ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∆
Ù∞  » ¡ ≈ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ «¬√ «Úº ⁄ Í»  È
Í≈ÁÙÂ≈ Á∆ ˜» ‘ÀÕ ÓØÁ∆ Á∆
ÀÒ∆ «Úº⁄ Ï‘∞ ں‚∆ ͺË ¿∞µÂ∂ ÍÀ√≈
ı«⁄¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ÒØ ’ ª È∂ ÓÀ ˘
Áº « √¡≈ «’ Óπ ’ ∂ Ù ¡≥ Ï ≈È∆ ÓØ Á ∆ ˘
√‘≈«¬Â≈ Á∂ «‘≈ ‘À Õ ¡Á≈È∆ Ú∆
ÓØ Á ∆ È≈Ò ‘À Õ √≈˘ ÒØ Û ‘À «¬‘
‹≈‰È Á∆ «’ À Ò ∆¡ª «Íº ¤ ∂
¡√Ò∆¡Â ’∆ ‘À ? «¬√ Ò¬∆ ÍÀ √ ≈
«’ºÊØ∫ ¡≈ «‘≈ ‘À? ≈‘∞Ò ◊ªË∆ Á∆¡ª
ÀÒ∆¡ª ¿∞Í Ú∆ «¬‘Ø «‹‘≈ ı⁄ ‘∞≥Á≈
‘ÀÕ ¿∞‘ ª ÿ∞≥ÓÁ∂ Ú∆ ‹‘≈˜ª «Úº⁄
‘È ‹Á«’ ¡√∆∫ ª ¡≈͉∆ ’≈
«Úº ⁄ ÍÀ ‡ Ø Ò Ú∆ Óπ Ù ’Ò È≈Ò
ÍÚ≈¿∞∫Á∂ ‘ªÕ ÒØ’ª ˘ Íπº¤‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘À «’ «¬≥È∆ Úº‚∆ ’Ó «’ºÊØ∫ ¡≈¿∞∫Á∆
‘À?
’∆ Â∞√∆∫ √Ø⁄Á∂ ‘Ø «’ «¬√ È≈Ò
⁄Ø ‰ Íz ‰ ≈Ò∆ «Úº ⁄ Í≈ÁÙÂ≈
¡≈Ú∂◊∆?
- ‘ª, «ÏÒ’∞ÒÕ Í≈‡∆¡ª ÚºÒØ∫
19
¿∞È∑ª Á∂ Î≥‚ª Ï≈∂ Í»∆ Í≈ÁÙÂ≈
‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª ˘ √≈‚∂ Ú≈Ò∂
Â∆’∂ ¡Í‰≈¿∞‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫
¡≈͉∂ ‹Ï∂ ÚÀµÏ√≈¬∆‡ ¿∞µÂ∂ Í≈¬∂
‘ج∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ ’ØÒ «¬º’-«¬º’ ÍÀ√∂ Á≈
«‘√≈Ï ‘À Õ ‹∂ ⁄Ø ‰ Íz ‰ ≈Ò∆ «Úº ⁄
Í≈ÁÙÂ≈ ‘À ª ÍÀ√∂ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ‰
Ú≈Ò∆¡ª Í≈‡∆¡ª ¡≈͉∂-¡≈Í «Íº¤∂
‘‡ ‹≈‰◊∆¡ªÕ
Â∞√∆∫ Ï‘∞ √≈∂ ≈‹È∆Â’ ÒØ’ª
¿∞Í ÁØÙ Ò≈¬∂ ‘È «‹È∑ª «Úº⁄ ÓØÁ∆
¡Â∂ √Ø È ∆¡≈ Ù≈ÓÒ ‘È Â∂ «’‘≈ ‘À
«’ ¿∞‘ ÁØÙ∆ ‘È Í Â∞‘≈‚∆ ÂºÊ È≈
Í∂Ù ’È Ò¬∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Ú∆ ‘Ø ‘∆
‘ÀÕ ’∆ Â∞√∆∫ ‘∞‰ ¿∞‘ Í∂Ù ’Ø◊∂?
- È‘∆∫, «¬‘ √Ì ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ¡≈Í
È‘∆∫ «’‘≈, «¬‘ √Ì Ó∆‚∆¡≈ Á≈
’«‘‰≈ ‘ÀÕ ¡√Ò «Úº⁄ Â∞√∆∫ ‘∆ ¿∞È∑ª
ÒØ’ª Ï≈∂ ¡≈‡∆’Ò ¤≈ÍÁ∂ ‘ØÕ ¡√∆∫
ª ¿∞È∑ª Á≈ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘ªÕ Â∞√∆∫
◊»◊Ò ¿∞µÂ∂ √⁄ ’Ø Â∂ Â∞√∆∫ Á∂÷Ø◊∂
«’ ¿∞ È ∑ ª «ıÒ≈¯ Á√ Ò∂ ÷ «ÓÒ
‹≈‰◊∂Õ
’∆ Â∞ √ ∆∫ ¡≈͉∂ - ¡≈Í ˘ ’≈¯∆
¡º◊∂ È‘∆∫ √Ófi ‘∂? «¬≥È∂ ÿº‡ √Ó∂∫
«Úº⁄ Â∞√∆∫ «¬º’ Í»≈ ¡≥ÁØÒÈ «Â¡≈
’È Á≈ ÔÂÈ ’ ‘∂ ‘Ø?
- ‹∂ «¬‘ Ó∂  ∆ ⁄Ø ‰ ‘À ª
¡«‹‘≈ ‘∆ ‘À Í ‹∂ «¬‘ ÒØ’ª Á∆
⁄Ø ‰ ‘À ª «¬‘ ≈‹È∆Â’ ± ¯ ≈È
√Ó≈È ‘À ¡Â∂ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆
¿∞Ó∆ÁÚ≈ Ú‹Ø∫ ÷Û∑≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¡≈͉∂¡≈Í ˘ «˜¡≈Á≈ Ó≥ È ‰≈ È‘∆∫ ‘À Õ
√≈‚∂ ¡≈͉∂ ¿∞ Ó ∆ÁÚ≈ È‘∆∫ ‘ÈÕ
¡√∆∫ ÒØ’ª «Úº⁄Ø∫ ⁄≥◊∂ ÒØ’ª ˘ ÷Û∑≈
’ª◊∂Õ Â∞√∆∫ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ «‹ºÂ∂ √≈‚∂
¿∞Ó∆ÁÚ≈ª ˘ ª ‹≈‰Á∂ ‘∆ ‘ØÚØ◊∂Õ
¿∞‘ √Ë≈È ÒØ’ ‘ÈÕ ’ج∆ ¿∞È∑ª ˘
È‘∆∫ ‹≈‰Á≈Õ «‹Ú∂ ∫ «Áº Ò ∆ «ÚË≈È
√Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ √≈‚∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ⁄π‰∂
◊¬∂ √È, «¬Ú∂∫ ‘∆ ¡≈Ó ⁄؉ª «Úº⁄
Á»‹∂ ⁄؉ ÷∂Âª ÂØ∫ √≈‚∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈
⁄π‰∂ ‹≈‰◊∂Õ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆
«√¯ «¬º’ √≈ËÈ ‘ÀÕ
’∆ Â∞√∆∫ ¡≈͉∂ «Ï¡≈Ȫ Á∂ «Íº¤∂
Á∂ ÂºÊ Í∂Ù È‘∆∫ ’Ø◊∂?
- ÓÀ∫ ¿∞√ Ò¬∆ ’Ø«ÙÙ È‘∆∫ ’
«‘≈Õ «Í¤Ò∂ √≈Ò ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ËÈ∂ ¿∞Í
ÏÀ · ≈ √∆ ª ¿∞ Á Ø ∫ ¡√∆∫ º Ê ª ¿∞ Í 
¡Ë≈« AE Ó≥Â∆¡ª Á∂ Ȫ √≈‘Ó‰∂
«Ò¡ªÁ∂ √È Í «¬√ Ú≈ ¡√∆∫
«Í¤Ò∆¡ª «ÍØ‡ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‘∆
¿∞È∑ª ˘ ÁØÙ∆ ‘؉ ’’∂ ¿∞È∑ª Á∂ Ȫ
«Áº  ∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ ¿∞ È ∑ ª ˘ ‘≈¿∞ ‰ ≈
‘ÀÕ «¬‘ ≈‹È∆Â’ ÒÛ≈¬∆ ‘ÀÕ «¬‘
√Ì ÒØ’ª ¿∞Í «ÈÌ ’Á≈ ‘À «’
¿∞‘ «¬È∑ª «ÌzÙ‡≈⁄≈∆¡ª ˘ ‘≈¿∞‰≈
⁄≈‘∞≥Á∂ ‘È ‹ª È‘∆∫?
Â∞‘≈‚∆ Í≈‡∆ Á∆ Ï‘∞ ¡≈ÒØ⁄È≈
‘ج∆ «’ «¬‘ ÍzÓπº÷ ÒØ’ª ¿∞Í «ÏȪ
«’√∂ √ϻ Á∂ «¬Ò˜≈Ó Ò◊≈ ‘∆ ‘ÀÕ
«Ó√≈Ò Ò¬∆ Â∞ ‘ ≈‚∆ Í≈‡∆ Á∂ √≈Ê∆
È∂ ÁØÙ Ò≈«¬¡≈ √∆ «’ «ÁºÒ∆ Á∂ ¿∞Í
≈‹Í≈Ò ¿∞Í «ÁºÒ∆ Á∆ ’ª◊√ È≈Ò
«ÓÒ∆Ì∞ ◊  √∆Õ «¬√ ◊≥ Ì ∆ ÁØ Ù Á≈
Â∞‘≈‚∂ ’ØÒ ’∆ √ϻ ‘À?
- ¡√∆∫ «Í¤Ò∂ A@-AE «ÁȪ ÂØ∫
Á∂÷ ‘∂ √∆ «’ Ï‘∞ √≈∆¡ª ◊ºÒª
¿∞Í ≈‹Í≈Ò Á∂ Á¯Â ÂØ∫ Ï≈‘ ‹≈
‘∆¡ª √È «‹È∑ ª È∂ √≈‚≈ Ùº ’
ÚË≈«¬¡≈Õ «Ó√≈Ò Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÓÀ∫ ¿∞Í
≈‹Í≈Ò ˘ «ÓÒ‰ «◊¡≈ √∆Õ «¬√
«Úº ⁄ Ú∆ ¬∂ ‹ ≥ ‚ ≈ √∆ Í «¬‘ √≈∆
‹≈‰’≈∆ Í«‘Ò∆ Ù≈Ó ˘ ‘∆ Ó∆‚∆¡≈
Â’ Í‘∞ ≥ ⁄ ◊¬∆Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘
Ó∆«‡≥◊ Ï∂¡Ê ‘∆ ‘∆Õ ’∆ ÓÀ˘ ‹Ú≈Ï
Ó∆‚∆¡≈ ≈‘∆∫ ‘∆ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À?
«¬‘ Óπ º ÷ Ó≥  ∆ ¡Â∂ ¿∞ Í ◊ÚÈ
«Ú⁄’≈ √≥ÌÚ È‘∆∫Õ «¬Ú∂∫ ’È≈ Ùº’
ÚË≈¿∞∫Á≈ ‘À Í Ó∂∂ Í≈‡∆ √≈Ê∆¡ª
˘ «¬√ Ì≈Ù≈ ÂØ ∫ Í‘∂ ˜ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ √∆ «‹Ú∂∫ Â∞√∆∫ Áº«√¡≈ ‘ÀÕ
’∆ Â∞‘≈‚∆¡ª ¡Â∂ ¿∞Í ≈‹Í≈Ò
Á∆¡ª «ÓÒ‰∆¡ª Í≈ÁÙ∆ È‘∆∫
‘Ø ‰ ∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª? ’≈Ú≈¬∆ «Úº ⁄
Í≈ÁÙÂ≈ Á∆ ª Â∞ ‘ ≈‚∆ Í≈‡∆
Ú’≈Ò ’Á∆ ‘À?
- Í≈ÁÙÂ≈ ¡Â∂ ‹≈‰-Ïπºfi ’∂
‹≈‰’≈∆ Á≈ ’∞fi «‘º√≈ Áº√ Á∂‰ «¬√
«Úº⁄ ¯’ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ÓÀ∫ ¡º‹ «¬º’ ͺÂ
«Ò«÷¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∂ ¡÷∆ «Úº⁄ «’‘≈
‘À «’ ÓÀ∫ «¬√ ͺÂ Á≈ ÷πÒ≈√≈ È‘∆∫
’ «‘≈ ÏÒ«’ «¬√ ˘ √’≈∆ ÂΩ
”Â∂ «Ò∆‹ ’ «‘≈ ‘ª «’¿∞∫«’ «¬‘
ÓπºÁ∂ ¡√∆∫ Ó∆‚∆¡≈ ≈‘∆∫ ¿∞·≈ ⁄πº’∂ ‘ªÕ
¿∞Í ≈‹Í≈Ò ˘ «¬√ Ó≥ÂÚ Ò¬∆ ÍzÀµ√
’≈ÈÎ≥√ ÏπÒ≈¿∞‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆ ¡Â∂
’«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆, ““Á∂÷Ø ÓÀ˘ «¬‘
ͺÂ Íz≈Í ‘Ø«¬¡≈ ‘À ‹Ø ÓÀ∫ Â∞‘≈˘
Á∂ «‘≈ ‘ªÕ”” ¡Â∂ «¬√ Á≈ ⁄؉ڪ
«‘º √ ≈ Ò∆’ È‘∆∫ √∆ ’∆Â≈ ‹≈‰≈
⁄≈‘∆Á≈Õ
«¬√ Á∆ «¬º’ ‘Ø «Ó√≈Ò «ÁºÒ∆
Á∂ ¡Ωª √Ï≥Ë∆ ’«ÓÙÈ Á∆ «ÈÔ∞’Â∆
Á∆ ‘À, ‹Ø ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆Õ Î≈¬∆Ò
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
¿∞Í ≈‹Í≈Ò Á∂ Á¯Â Í‘∞≥⁄ ◊¬∆
¡Â∂ ¿∞√∂ Ù≈Ó ˘ ıÏ √∆ «‹√ «Úº⁄
≈‹Í≈Ò ¿∞√ Î≈¬∆Ò Á∂ ¿∞Í «¬Â≈˜
˜≈‘ ’ «‘≈ √∆Õ Ó∂∂ Á¯Â ÚºÒØ∫
‹ÁØ ∫ ¿∞ Í ≈‹Í≈Ò Á∂ Á¯Â È≈Ò
√≥Í’ ’∆Â≈ «◊¡≈ ª ¿∞È∑ª «’‘≈,
“”Â∞√∆∫ «⁄≥Â≈ È≈ ’Ø ¿∞Í ≈‹Í≈Ò
«¬ºÊ∂ È‘∆∫ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘ Î≈¬∆Ò ¿∞Í
«¬√ Â∑ª Á≈ ’∞fi È‘∆∫ «Ò÷‰◊∂Õ””
¡◊Ò∂ «ÁÈ ¿∞Í ≈‹Í≈Ò È∂ ¿∞‘ ◊ºÒ
‘∆ Î≈¬∆Ò ¿∞Í «Ò÷∆ ‹Ø «¬º’ «ÁÈ
Í«‘Òª Ó∆‚∆¡≈ «Úº⁄ √∆Õ «¬ºÊ∂ «¬‘
√Ú≈Ò ¿∞ · Á≈ ‘À «’ «¬È∑ ª ⁄À È Òª
Ú≈«Ò¡ª ˘ ¿∞Í ≈‹Í≈Ò Á∂ ÓÈ Á∆
◊º Ò «’Ú∂ ∫ ÍÂ≈ Òº ◊ ∆? «¬‘
Í≈ÁÙÂ≈ È‘∆∫ √◊Ø∫ ’∆Â≈ «◊¡≈
«¬º’ ÷πÒ≈√≈ ‘ÀÕ
Â∞‘≈‚∆ √Ø⁄ ˘ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍzÌ≈«ÚÂ
«’√ È∂ ’∆Â≈? Â∞‘≈‚≈ ¡≈ÁÙ ’Ω‰ ‘À?
- ◊ªË∆ ‹∆ È∂ ÓÀ ˘ Ï‘∞ Â
ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ ¿∞‘ √º⁄ ÏØÒ‰ ¿∞Í
˜Ø «Á≥Á∂ √ÈÕ ÓÀ˘ «Í¤Ò∂ ÁØ-«Â≥È
√≈Ò ÂØ ∫ ¡«‘√≈√ ‘Ø « ¬¡≈ «’ ¡√∆∫
¡≈Ó ÒØ’ ‘ªÕ È≈ ª √≈‚∂ ’ØÒ ÍÀ√≈
‘À, È≈ Ù’Â∆ Í ’∞fi Ù≈Â∆ √Ø⁄
Ú≈Ò∂ √≈‚∂ «Ú∞ºË √≈«˜Ùª ÿÛ ‘∂ ‘È
‹Ø √≈‚∂ Ò¬∆ ÿ≈Â’ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆
√≈˘ √º⁄ ÏØÒ‰≈ ¡Â∂ ‘Ó∂Ùª √º⁄ ¡Â∂
«¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò «¬√ Á≈ ͺ÷ ÒÀ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
◊ªË∆ ‹∆ Úª◊ ’∆ Â∞ √ ∆∫ «‘≥ √ ’
’zªÂ∆ Á∂ «Ú∞Ë
º ‘Ø?
- ¡√∆∫ √≈∂ Í≈‡∆ √≈Ê∆ «¬√
«‘≥√≈ Á∂ «ÚØË∆ ‘ª ¡Â∂ ¡√∆∫ ÙªÂ∆
Í√≥Á ÒØ’ ‘ªÕ «‘≥√’ Óπ«‘≥Ó ’Á∂ Úº‚∂
ͺË ”Â∂ È‘∆∫ ‹≈ √’Á∆Õ «‘≥√≈ Á∂
ÚÂ≈∂ ÂØ∫ Ï‘∞ ÊØÛ∂∑ ÒØ’ª ˘ Ò≈Ì ‘∞Á
≥ ≈
‘ÀÕ «¬º’ Ú≈ ‹∂ «¬‘ «‘≥√’ «Ú¡’Â∆
Ù’Â∆ ÒÀ ÒÀ‰ ª ¿∞‘ √Óº«√¡≈ ω
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«‘√≈ «‘≥Á∂ √Ó∂∫ Á∂ Â∞‘≈‚∂ Â∂ ͬ∂
ÍzÌ≈Úª Ï≈∂ Â∞√∆∫ ’∆ ’‘Ø◊?
∂
- Ï≈∑Ú∆∫ ‹Ó≈ ’ Ó∂≈ Í»≈
«Ë¡≈È ÍÛ∑ ≈ ¬∆ Úº Ò √∆Õ Ó∂  ∂ ¿∞ Í 
’Ò≈√ «Úº⁄∫Ø Í«‘Ò∂ ÈßÏ ¿∞Í ¡≈¿∞‰
Á≈ ÏØfi Ï«‰¡≈ «‘≥Á≈ √∆Õ È≈ ª ÓÀ∫
÷∂‚ª «Úº⁄ Ï‘∞Â≈ ⁄≥◊≈ √∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆
√º«Ì¡≈⁄≈’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª «Úº⁄ «ÈÍπÈ
≥
√∆Õ ‹ÁØ∫ ¡≈¬∆.¡≈¬∆.‡∆. «Úº⁄ Á≈ıÒ≈
«Ò¡≈ ª ÓÀ˘ Úº÷-Úº÷ ⁄∆˜ª ’È ˘
«ÓÒ∆¡ªÕ ¡√Ò «Úº⁄ ÓÀ∫ «¬ºÊ∂ √Ì ’∞fi
’∆Â≈ Í ÍÛ∑ ≈ ¬∆ Ú∆ ’∆Â∆Õ
¡≈¬∆.¡≈¬∆.‡∆. Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ È∂ ÓÀ˘ Ï‘∞Â
’∞fi «√÷≈«¬¡≈Õ
¡÷∆ «Úº⁄ ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò ˘
«¬≥È≈ ◊∞√
º ≈ «’¿∞∫ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À? Â∞√∆∫ ‘Ó∂Ùª
◊∞√
º ∂ «Úº⁄ «’¿∞∫ «‘≥Á∂ ‘Ø?
- ¡√∆∫ «¬√ ◊Ò ¡Â∂ «ÌzÙ‡
√Ó≈‹ Á∂ «Ú∞ºË ‘ª, «’√∂ «Ú¡’Â∆
«ÚÙ∂Ù Á∂ È‘∆∫Õ Ó∂∆ ≈‘∞Ò ◊ªË∆ ‹ª
È«≥Á ÓØÁ∆ È≈Ò ’ج∆ «Èº‹∆ ÁπÙÓ‰∆
È‘∆∫ ‘ÀÕ √≈˘ «¬√ Íz⁄ºÒ „ª⁄∂ ˘
ÏÁÒ‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
(ËßÈÚ≈Á √«‘ Íø‹≈Ï∆ «‡z«Ï¿±È)
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
≈‹È∆Â’
√Ø⁄
20
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
≈‹È∆Â∆ Á∂ √Ø’≈ª «Ú⁄ ÈÚ∆∫ ÂÏÁ∆Ò∆ Á∆ ¡◊≈˜
’Ó‹∆ «√≥ÿ
’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ÚÂ≈≈ Ì≈ Á∂
≈‹È∆Â’ «¬«Â‘≈√ Á≈ ÓΩ « Ò’
⁄ÓÂ’≈ ‘ÀÕ «¬√ ˘ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
≈‹È∆Â’ «ÚÙÒ∂ Ù ‰ Á∂ √Ê≈ÍÂ
Ó≈ÍÁ≥‚ª È≈Ò √‘∆ „≥◊ È≈Ò È‘∆∫
Í«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘ √≈‚∂ √«Ó¡ª
Á≈ Úº‚≈ Áπ÷ªÂ ‘À «’ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
≈‹È∆Â’ ’Áª-’∆Óª «Úº⁄ ÍÀ√∂
¡Â∂ Ó≥‚∆ Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈ ‘ÀÕ ¡«Ú≥Á
’∂‹∆Ú≈Ò Á∆ “¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆“
«˜≥ Á ◊∆ Á∂ «¬√ Ó≥ ‚ ∆’È «Ú∞ º Ë
¡⁄∂ ¡Â∂ √⁄∂ ψ≈Ú ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆
≈‹Ë≈È∆ «Úº⁄ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆
Á∆ ‘À  ≈È’∞ ≥ È «‹º  Á≈ √Ì ÂØ ∫
«ÁÒ⁄√Í Í«‘Ò» «¬‘ ‘À «’ Ì≈Â
Á∆¡ª √≈∆¡ª ≈‹√∆ Í≈‡∆¡ª Ì≈Ú∂∫
¿∞‘ «ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ «Úº⁄ «√ºË∂
ÂΩ ”Â∂ Ù≈ÓÒ √È, Ì≈Ú∂∫ È‘∆∫; Í
¿∞‘ √≈∆¡ª ‘≈∆¡ª ‘ج∆¡ª Ó«‘√»√
’ ‘∆¡ª √ÈÕ Óπº÷ Ë≈≈ Ú≈Ò∆¡ª
ÁØ Úº ‚ ∆¡ª ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª
’ª◊√ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ Á∆ ◊ºÒ ¤º‚ Ú∆
«ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂ ª ÷∂Â∆ Í≈‡∆¡ª Á∆
Ó≈È«√’ ‘≈Ò Ú∆ Â√ÔØ ◊ ω
◊¬∆ √∆Õ ÒßÓ∂ ¡√∂ ÂØ∫ «’Â∆¡ª ˘
≈‹ «√≥ ÿ ≈√È ¿∞ µ Â∂ «Ï·≈¿∞ ‰ Á∂
Ó‘≈È ¿∞Á∂Ù È≈Ò ‹∞Û∆¡ª ÷ºÏ∂ ͺ÷∆
Í≈‡∆¡ª «Úº⁄ Ú∆ «È≈Ù≈ ‘À, «’¿∞∫«’
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ¿∞È∑ª Á∂ «’Ò∑∂ ”⁄Ø∫ «÷√’
«‘≈ ‘ÀÕ Á»‹∂ Í≈√∂ Ó≈«¬¡≈ÚÂ∆ ˘ Ú∆
¡≈͉≈ ’≈¯Ò≈ √ªÌ‰ «Úº⁄ ÓπÙ’Òª
ÁÍ∂Ù ¡≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞È∑ª √Ì ˘
Ì≈ Á∂ ≈‹È∆Â’ Ó≥⁄ ¿∞µÂ∂ «¬º’
Úº‚≈ Ù∆’ Íz◊‡ ‘Ø «◊¡≈ ‹≈ÍÁ≈ ‘À
«‹√Á∆ ¡≈ÓÁ ¿∞È∑ª Á∂ «⁄ºÂ-⁄∂Â∂ Ú∆
È‘∆∫ √∆Õ √Ó∆ ÂΩ ”Â∂ Ì≈Ú∂∫ «¬È∑ª
Í≈‡∆¡ª È∂ ≈‹È∆Â’ ÷∂Â «Úº⁄
¡≈¬∂ «¬√ ÈÚ∂∫ Ó«‘Ó≈È Á≈ √π¡≈◊Â
Ú∆ ’∆Â≈ ‘À ¡Â∂ √≈«¡ª È∂ «¬‘ Ó≥È
«Ò¡≈ ‘À «’ ¿∞‘ «¬√ ÈÚ∂∫ ÚÂ≈∂ ÂØ∫
«√º÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ ‘∂ ‘È Í √º⁄
ª «¬‘ ‘À «’ ¿∞È∑ª Á∂ «„º‚ «Úº⁄ ’∞fi
‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ «¬√ Ó«‘Ó≈È ˘ Ï‘∞Â≈
«⁄ ¡≈͉∂ ÿ «Úº⁄ º÷‰ Á∂ ıÂ∂
Ú∆ Ó«‘√»√ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‹∂ «√¡≈√Â
Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ «’√∂ «¬º’ «Ë Á∂ Ú‹»Á
˘ ıÂ≈ ‘ØÚ∂ ª «¬√ ˘ «√¡≈√ÂÁ≈È
ÏÁ≈Ù ’ ÒÀ ∫ Á∂ ‘È Í ‹ÁØ ∫
√≈∆¡ª ‘∆ «Ëª ıÂ≈ Ó«‘√»√ ’
‘∆¡ª ‘؉ ª ¡«‹‘∆ ‘≈Ò «Úº⁄
«¬º’-Á»‹∂ Á∂ ÁπÙÓ‰ Ú∆ ÁØ√ ω
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ú≈«¬Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∆¡ª
√≈∆¡ª Ú≥È◊∆¡ª Á∂ «√¡≈√ÂÁ≈È
’∂‹∆Ú≈Ò ÚÂ≈∂ Ï≈∂ Úº÷-Úº÷ Ó≥⁄ª
”Â∂ ÷ÒØ ’∂ Ú∆ ¡√Ò «Úº⁄ «¬º’Ø ‘∆
◊ºÒ ’ ‘∂ ‘È, «‹√Á≈ √ªfi≈ ¿∞Á∂Ù
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ˘ ˺’≈ Ó≈ ’∂
≈‹√∆ «ÍÛ «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º„‰≈ ‘ÀÕ
«ÏȪ Ùº’ √Ê≈Í ≈‹È∆Â∆ Á∆
͇≈∆ «Úº ⁄ Òß Ó ≈ ¡Â∂ Әϻ Â
≈‹È∆Â’ ¡È∞ÌÚ ‘ÀÕ «√º÷∂-«√÷≈¬∂
◊∞ª È≈Ò ¿∞‘ Í»∆ Â∑ª ÒÀ√ ‘ÈÕ
‘Ú≈Ò∂ Á∂ - Á∂ ’∂ ¡≈͉∆ ◊º Ò
ÓÈÚ≈¿∞‰ Á∆ ¿∞È∑ª ˘ Ï‘∞ ÚË∆¡≈
‹≈⁄ ‘À Õ √≈ËȪ Á∆ Ú∆ ’Ø ¬ ∆ ’Ó∆
È‘∆∫, Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆ ‘؉ ¡Â∂
Ì≈Ú∂∫ √º‹∂ ͺ÷∆Õ ’≈ÍØ∂‡ ‹◊ È≈Ò
Ú∆ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ÿº‡ ‹ª ÚºË ◊»Û∑∆ √ªfi
‘ÀÕ Ó∆‚∆¡≈ Á∆¡ª ‘ºÁª Ú∆ «¬º’ Â∑ª
È≈Ò «ÓºÊ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¿∞È∑ª
Á∆ ¡≈Í√∆ Óπ’≈ÏÒ∂Ï≈˜∆ Ú∆ ÁØ√ª
È≈Ò ÓÀ⁄ Ú◊∆ ‘ÀÕ √Ê≈Í ≈‹È∆Â∆
Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ Íz≈ÍÂ∆ «¬‘ ‘À «’
¿∞ √ È∂ ‘∂ · ª ÂØ ∫ ¿∞ Í  Â’ √≈∆
ıÒ’Â ˘ ‘∆ ÒØÛª ¡Â∂ Ó‹Ï»∆¡ª
Á∆ ‹∂ Ò ∑ «Úº ⁄ ‚º « ’¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ
‹ÈÂ≈ ˘ ÚÂÓ≈È ≈‹È∆Â∆ «Úº⁄Ø∫
«’√∂ «¬º ’ Ú≥ È ◊∆ ˘ ⁄π ‰ È Á∆
¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ÷πºÒ∑ ª Í»∆ Â∑ª ‘À Í
«¬‘ ‹∂Ò∑ ÂØÛÈ Á∆ «¬‹≈˜Â È‘∆∫ ‘ÀÕ
¿∞È∑ª È∂ ‘≈Ò≈ ˘ ¡≈͉∂ ‘º’ «Úº⁄
«¬º Ê Ø ∫ Â’ ÷Û∑ ≈ ’ «Áº  ≈ ‘À «’
√Ê≈Í ≈‹È∆Â∆ Á∆ Í«‘∂Á≈∆ Ò¬∆
ˆ∆Ï ÂØ∫ ˆ∆Ï Á∂ ‘ºÊ «Úº⁄ Ú∆ ‚ª◊
ÎÛ∆ Ú∂ ÷ ∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À Õ ‘∞ ‰ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ «’¿∞ ∫ «’ √Ê≈ÍÂ
≈‹È∆Â∆ Ò¬∆ «¬º’ Úº‚∆ ⁄π‰ΩÂ∆ ω
’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞√ Á∆¡ª
Ïπ«È¡≈Áª ¿∞µÂ∂ √º‡ Ó≈ ‘∆ ‘À, «¬√
Ò¬∆ ¿∞ È ∑ ª √≈«¡ª È∂ ¡≈͉∆¡≈͉∆ ʪ ”Â∂ ÓØ⁄∂ √≥Ì≈Ò Ò¬∂ ‘ÈÕ
ÚÂÓ≈È ≈‹È∆Â’ ’∞»’Ù∂Â
Á≈ Óπ„Ò≈ «ÁzÙ «¬‘ ‘À «’ «¬º’ Í≈√∂
«√º ÷ ∂ ‘Ø ¬ ∂ ⁄Ò≈’ «√¡≈√ÂÁ≈È ‘È
‹Á«’ Á»‹∂ Í≈√∂ ÈÚ∆∫-ÈÚ∆∫ ÓÀÁ≈È
«Úº⁄ ¿∞Â∆ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ‘ÀÕ
«¬√ Í≈‡∆ Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ «√˪’
Í«‘Ò» ‹ª ª ’Ó˜Ø ‘À ¡Â∂ ‹ª Í»∆
Â∑ª ¡‹∂ «Èı≈ «Úº⁄ È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈
Í «¬‘ ◊º Ò Íº ’ ∆ ‘À «’ ¿∞ √ Á≈
‹˜Ï≈Â∆ Í«‘Ò» Í»∆ Â∑ª Â’Û≈ ‘ÀÕ
¿∞ ‘ «¬√ ‹˜Ï≈Â∆ Í«‘Ò» È≈Ò ‘∆
¡≈͉∂ Â∆ª Á∆ Ú÷≈ ’Á∂ ‘È Í
√Ê≈ÍÂ∆ «Ë ’Ø Ò «¬È∑ ª Â∆ª ˘
’Ó˜Ø ’È Á∆¡ª ¡‰«◊‰Â ⁄≈Òª
¡Â∂ ‹∞ ◊ ª ‘ÈÕ ÒØ ’ -È∞ Ó ≈«¬≥ Á ≈
‹Ó‘»∆¡Â Ú≈Ò∆ ¡≈͉∆ ≈‹È∆Â∆
˘ Ëπ ÒØ’ª Â’ Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Á∆ ªÿ
˘ ÒÀ ’∂ «Í¤Ò∂ ’∞fi «ÁȪ «Úº⁄ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ ‹˜Ï≈Â∆
’≈‘Ò «Úº ⁄ ‹Ø ¤Ø ‡ ∆¡ª-ÓØ ‡ ∆¡ª
ˆÒÂ∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‘È, ¿∞ È ∑ ª ˘
ÚË≈-⁄Û∑≈ ’∂ Í∂Ù ’È Â∂ ÷≥̪ Á∆¡ª
‚≈ª ω≈¿∞‰ Á∆ ‹∞◊ «Úº⁄ √Ê≈ÍÂ
≈‹È∆Â∆ Á≈ ‘ºÊ ¡‹∂ ¿∞µÂ∂ ‘ÀÕ
√Ê≈Í ≈‹È∆Â∆ Á∂ ⁄Ø ‡ ∆ Á∂
«√¡≈√ÂÁ≈È ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÏΩ « Ë’
«Ú¡≈«÷¡≈’≈ ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ‹∆ÚÈ
ÙÀÒ∆ ˘ ÒØ’ ÓȪ «Úº⁄Ø∫ «È÷∂ÛÈ Ò¬∆
Â∑ª-Â∑ª Á∆¡ª «‡ºÍ‰∆¡ª ’È Â∂
«Ï¡≈È Á∂‰ «Úº⁄ ’ج∆ ÓΩ’≈ Ú∆ ‘ºÊØ∫
È‘∆∫ ‹≈‰ «Á≥Á∂Õ ¡’Ò ¡Â∂ «√¡≈‰Í
Á∂ √≈∂ ‘«Ê¡≈ª ˘ ’Ò≈ÂÓ’ »Í
Á∂‰ Ò¬∆ ¿∞‘ «¬º’-Á»‹∂ ÂØ∫ ¡º◊∂ ‹≈
‘∂ ‘ÈÕ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Ï≈∂ ¿∞‘
¡’√ ¡≈÷Á∂ ‘È «’ «¬‘ ª «√˪Â
ÂØ∫ √º÷‰∂ ‹˜Ï≈Â∆ Ï≥«Á¡ª Á∆ Ì∆Û
‘À, «‹√ ’ØÒ È≈ ’ج∆ √∂Ë ‘À Â∂ È≈
‘∆ ≈‹ ÍzÏ≥Ë Á≈ ‚±≥ÿ≈ ¡È∞ÌÚÕ «¬‘
ª ¡È≈Û∆ ¡Â∂ È≈Á≈È ÒØ ’ ª Á≈
«¬’º · ‘À ‹Ø «’√∂ Ú∆ √Ó∂ ∫ Á∂ Ù ˘
¡≈‹’Â≈ ÚºÒ Ëº’ √’Á∂ ‘ÈÕ «‹¿∞∫
‘∆ ¡≈‹’Â≈ Á∆ ◊ºÒ ˘ ÍÀ Ò≈ ’∂
ÂØ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ª «¬√ «‡ºÍ‰∆ È∂
¡«Ú≥ Á ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ˘ ◊∞ º √ ≈ ⁄Û∑ ≈
«ÁºÂ≈ Â∂ ¿∞√ Á∂ Ó»≥‘Ø∫ «¬‘ ÙÏÁ ’„Ú≈
«ÁºÂ∂ «’ “‘ª, ÓÀ∫ ¡≈‹’Â≈Ú≈Á∆ ‘ª“Õ
√Ê≈ÍÂ∆ «Ë ‹≈‰Á∆ ‘À «’ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Á≈ ’»Ò≈ «„º‚ «’ºÊ∂ ‘À, «‹ºÊ∂
√Ω«÷¡ª ‘∆ Ú≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
¡≈‹’Â≈ Á∆ ◊ºÒ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÌÚÈ
Â’ Ú∆ ‹≈ Í‘∞≥⁄∆ ¡Â∂ ’∂‹∆Ú≈Ò
‹∆ÚÈ ÙÀÒ∆ ˘ ¡«√ºË∆ ¡ÒØ⁄È≈ Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈Õ √Ê≈ÍÂ∆ «Ë
«¬‘ «Ú⁄≈ √Ê≈Í ’È Á≈ ÔÂÈ
’ ‘∆ ‘À «’ ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò
√≥«ÚË≈È Á∂ ÿ∂∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ’∞fi
«¬‘Ø «‹‘∆¡ª ◊ºÒª ’ ‘∂ ‘È, «‹√
È≈Ò Á∂Ù Á∆ ¬∂’Â≈ ˘ ıÂ≈ ‘Ø √’Á≈
‘ÀÕ
«¬√ ◊ºÒ «Úº⁄ ˜≈ Ú∆ Ùº’ È‘∆∫
«’ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∆ ¿∞Í∆ Ò∆‚«ÙÍ
’ØÒ ı»Ï√» ¡Â∂ Ù≈«¬≈È≈ ÓÈ ‘ÈÕ
√Ê≈Í ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ ¡º’∂-ʺ’∂ ÒØ’ª
˘ ¿∞ È ∑ ª È∂ È≈ ’∂ Ú Ò » ‘ Â’
fi≥‹Ø«Û¡≈ ‘À √◊Ø∫ ¿∞‘ ËÛ≈-ËÛ «¬√
Í≈‡∆ «Úº ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ
ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ «¬√ Â∑ª Ó«‘√»√ ‘Ø «‘≈
‘À «‹Ú∂∫ ¿∞È∑ª Á∆ ̇’Á∆ «˜≥Á◊∆ ˘
ÈÚª Ó≈◊ «ÓÒ «◊¡≈ ‘À, ‘≈Òª«’
«¬√ ÈÚ∆∫ Í≈‡∆ Ò¬∆ ¡◊Ò∂ ≈‘
’≥«‚¡ª È≈Ò Ú∆ Ì∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√
◊ºÒ «Úº⁄ Ú∆ ’ج∆ Ùº’ È‘∆∫ «’ Í≈‡∆
Á≈ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡≈Ë≈ √ÍÙ‡ »Í
«Úº⁄ √≈‘Ó‰∂ È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈Õ ’ΩÓ∆ ¡Â∂
¡≥  ≈Ù‡∆ ͺ Ë  ”Â∂ ¿∞ È ∑ ª ˘
¡≈͉∆¡ª «√˪’ Íπ˜∆ÙȪ √ÍÙ‡
’È Ò¬∆ ¡‹∂ Ï‘∞ ’∞fi ’È≈ ÍÀ‰≈
‘ÀÕ
Á» ‹ ∂ Í≈√∂ «‹‘Û∂ ≈‹È∆Â’
«‘Ï Ș ¡≈¿∞ ∫ Á∂ ‘È, ¿∞ ‘
¡≈͉∆ √≈ı ¡Â∂ ÍzÌ≈Ú ◊∞¡≈ ‘∂
‘ÈÕ ¿∞È∑ª Á∂ ¡Ϫ-ıϪ Á∂ «√ºË∂¡«√º Ë ∂ ÚÍ≈’ ’≈Ø Ï ≈ ‘È Â∂
Úº ‚ ∆¡ª-Úº ‚ ∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ‘ÈÕ
≈‹È∆Â’ ’Áª-’∆Óª Á≈ «¬‘
«’‘Ø «‹‘≈ Ó˜≈’ ‘À «’ «¬‘Ø ÒØ’ ¡≈Ó
ÒØ’ª Á∆ ◊ºÒ ’ ‘∂ ‘È, «‹È∑ª ˘
¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ ¡≈«Ê’ ‘≈Ò Ï≈∂
’º⁄ÿÛ ‹≈‰’≈∆ ‘ÀÕ «¬‘∆ ’≈È
‘À «’ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆¡ª Á≈ Úº‚≈ ‘‹»Ó
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ¡≈͉∂ ÚºÒ «÷º⁄
‘∆ ‘ÀÕ √Ê≈Í ≈‹È∆Â∆ Á∆ ¡º‹
√Ì ÂØ∫ Úº‚∆ «⁄≥Â≈ ¡Â∂ ‚ «¬‘∆ ‘À,
«¬√∂ ‘∆ ‚ «Úº ⁄ Ø ∫ ¿∞ ‘ «÷º fi ‹ªÁ∂
‹Á«’ Ì≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ È∂ «¬È∑ª
‘≈Òª «Úº⁄ «’‘Û∆ ’Ú‡ ÒÀ‰∆ ‘À,
«’‘Û≈ ÓØÛ ’º‡‰≈ ‘À, «¬È∑ª √Ú≈Òª
Á≈ ‹Ú≈Ï «¯Ò‘≈Ò Ú’Â Á∆ ’∞ º ÷
«Úº⁄ «Í¡≈ ‘ÀÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
’ΩÛ≈
√æ⁄
21
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Óß‚∆, «¬Ù«Â‘≈ ¡Â∂ ÒØ’ √Ø’≈ª 鱧 ÏÁÒ‰ Á≈ «Ï‹«È√
‚≈. ⁄È‹∆ «√≥ÿ ◊∞Ó‡≈Ò≈
¡◊ª‘ÚË»
Á∂Ùª
«Úº⁄
Óπ „ Ò∆¡ª √∂ Ú ≈Úª Á∂ ‰ ∆¡ª √’≈ª
Á∆ «˜≥ Ó ∂ Ú ≈∆ ‘À Õ ¯˜» Ò ı⁄∆ ˘
Ø ’ ‰ Ò¬∆ «¬È∑ ª Óπ Ò ’ª «Úº ⁄ ’¬∆
Â∑ª Á∆¡ª Í≈Ï≥Á∆¡ª Òº◊∆¡ª
‘Ø ¬ ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Á∆ Â∞ Ò È≈ «Úº ⁄
√≈‚∂ Á∂ Ù «Úº ⁄ Ï∂ Ò Ø Û ∂ ı«⁄¡ª Á∆
’Ó∆ È‘∆∫ ‘À , «‹√ «Úº ⁄ Ï∂ Ò Ø Û ∆
«¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ
¡≥◊∂˜∆ Á∂ «¬º’ ¡≥Â≈Ù‡∆
ÓÀ ◊ ˜∆È È∂ ¡≈͉∂ √≥ Í ≈Á’∆ «Úº ⁄
«¬√ «ÚÙ∂ ÍzÂ∆ Ó‘ºÂÚÍ»È
«‡º Í ‰∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞ √ È∂
Í≈·’ª ˘ √π ¡ ≈Ò ’∆Â≈ ‘À «’ ‹∂
Â∞ ‘ ≈‚∆ √’≈∂ - ÁÏ≈∂ Í‘∞ ≥ ⁄ ‘Ø Ú ∂
¡Â∂ Â∞ ‘ ≈˘ ‘˜≈ª-’Ø Û ª ∞ Í ¬∂
ı⁄ ’È Ò¬∆ «Áº  ∂ ‹≈‰ ª ’∆
Â∞ √ ∆∫ Ó-÷º Í ⁄π º ’ ∂ ’Ω Ó ∆ Ò∆‚ª ˘
⁄Ó’≈¿∞ ‰ Ò¬∆ «¬Ù«Â‘≈ª ¿∞ Í 
Ï∂ Ò Ø Û ≈ ı⁄ ’Ø ◊ ∂ ‹ª Ì∞ º « ÷¡ª Ò¬∆
¡È≈‹ Á≈ Íz Ï ≥ Ë ’È ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈
√’» Ò ª Â∂ «√‘ ’∂ ∫ Áª ¿∞ Í  ı⁄
’Ø◊∂? ÓÀ◊˜∆È È∂ ı∞Á ‘∆ «¬√ Á≈
‹∞ ¡ ≈Ï «Áº  ≈ ‘À «’ √’» Ò ª, «√‘Â
’∂ ∫ Áª Â∂ ˜»  ∆ √∂ Ú ≈Úª ”Â∂ ı⁄
’È≈ ª ·∆’ ‘À Í ’∂ ∫ Á √’≈
Úº Ò Ø ∫ «Í¤Ò∂ ⁄≈ √≈Òª «Úº ⁄ Ï∂ Ò Ø Û ∆
«¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ¿∞ Í  ı⁄ ’∆Â∂
◊¬∂ ADB ’Ø Û ∞ Í ¬∂ Á∆ ¡≈ÒØ ⁄ È≈
’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À Õ √Ø ⁄ ‰ Ú≈Ò∆ ◊º Ò ‘À
«’ ’∆ «¬È∑ ª «¬Ù«Â‘≈ª ÂØ ∫ ψÀ 
√’≈ Á∆¡ª Íz ≈ ÍÂ∆¡ª Á≈ ÒØ ’ ª
˘ ÍÂ≈ È‘∆∫?
ÓÀ ◊ ˜∆È ¡È∞ √ ≈ ’∂ Ú Ò «¬È∑ ª
⁄≈ √≈Òª Á∆ «¬º’Ø ’∂∫Á∆
¯˜» Ò ı⁄∆ Ï⁄≈ ’∂ «Í≥ ‚ ª «Úº ⁄
ÿº ‡ Ø - ÿº ‡ BH@ ¤Ø ‡ ∂ ‘√ÍÂ≈Ò ¡Â∂
A@@@ Íz≈«¬Ó∆ √’»Ò ÷ØÒ∑∂ ‹≈
√’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂ √≈∂ Ì≈ Á∆
¡«‹‘∆ Ï∂ Ò Ø Û ∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ Á∂
’∞ º Ò ı⁄∂ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂
ª «¬‘ ¡Ϫ ∞ Í ¬∂ ωÁ≈ ‘À «‹√
È≈Ò ‘˜≈ª ¤Ø ‡ ∂ ‘√ÍÂ≈Ò ¡Â∂
√’» Ò ÷π º Ò ∑ √’Á∂ ‘È, «‹È∑ ª Á∆ Á∂ Ù
˘ Ï‘∞  «˜¡≈Á≈ ˜»   ‘À Õ «ÚÁ∂ Ù ª
«Úº⁄ √’≈ª ÚºÒØ∫ ¡«‹‘∂
«¬Ù«Â‘≈ È‘∆∫ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂Õ
√’≈ª ¡≈͉∆¡ª Íz ≈ ÍÂ∆¡ª Á∂
«¬Ù«Â‘≈ ‹ª ¡≈͉∂ Ò∆‚ª ˘
⁄Ó’≈¿∞ ‰ ‹ª «Â¿∞ ‘ ≈ª ¡Â∂ ‘Ø 
¡Ú√ª Á∆ ÚË≈¬∆ Á∂ «¬Ù«Â‘≈
È‘∆∫ ¤ÍÚ≈ √’Á∆¡ªÕ ÒØ ’ ÌÒ≈¬∆
Ò¬∆ «Áº  ∂ ‹ªÁ∂ «¬Ù«Â‘≈ª Á≈
¯À√Ò≈ √Ò≈‘’≈ ’Ó∂‡∆¡ª
’Á∆¡ª ‘ÈÕ «‹‘Û∂ «¬Ù«Â‘≈
¤ÍÁ∂ Ú∆ ‘È, ¿∞ È ∑ ª ¿∞ Í  «’√∂
È∂  ≈ Á∆ ÎØ ‡ Ø È‘∆∫ ¤ÍÁ∆Õ Ì≈‹Í≈
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ Ú≈‹Í≈¬∆
√’≈ È∂ “«¬≥ ‚ ∆¡≈ Ù≈¬∆«Èß ◊ “ Ȫ
‘∂ · B@@D «Úº ⁄ ÒØ ’ √Ì≈ ⁄Ø ‰ ª ÂØ ∫
Í«‘Òª «¬º ’ Óπ « ‘≥ Ó ⁄Ò≈¬∆ √∆, «‹√
¿∞ Í  ¿∞ √ √Ó∂ ∫ ’∆Ï E@@ ’Ø Û
ı⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ √ÈÕ Ú‰ÈÔØ ◊ ‘À
«’ «¬‘∆ Óπ « ‘≥ Ó ¡À µ È.‚∆.¬∂ . √’≈
˘ ÒÀ ÏÀ · ∆ √∆ «’¿∞ ∫ «’ Ù«‘∆ ÷∂ Â 
«Úº ⁄ «¬√ Á≈ ¿∞ Ò ‡ Íz Ì ≈Ú «Í¡≈
√∆Õ ⁄Ø ‰ ª ÂØ ∫ Ï≈¡Á ¡‚Ú≈È∆ È∂
Ú∆ Ó≥ « È¡≈ √∆ «’ «¬√ Óπ « ‘≥ Ó È∂
«ÚØ Ë ∆¡ª ˘ √’≈ «Ú∞ º Ë ÏØ Ò ‰
Á≈ ÓΩ ’ ≈ «Áº  ≈Õ ’À Í ‡È ¡Ó«≥ Á 
«√≥ÿ √’≈ È∂ Ú∆ ¡«‹‘∆ ‘∆
Óπ«‘≥Ó- “«Ú’≈√ ’∆Â≈, «Ú’≈√
’ª◊∂ “ ⁄Ò≈¬∆ √∆ Í «¬‘ ’ª◊√
˘ ÒÀ ÏÀ · ∆ √∆Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘
√∆ «’ ˙È≈ «Ú’≈√ È‘∆∫ √∆
‘Ø « ¬¡≈, «‹≥ È ∂ Á≈¡Ú∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂
√ÈÕ √≈Ò B@AD Á∆¡ª ⁄Ø ‰ ª «Úº ⁄
’Ø ¬ ∆ Íz ⁄ ≈ Óπ « ‘≥ Ó Ô» . Í∆.¬∂ . ◊º · ‹Ø Û
˘ ÓπÛ ◊ºÁ∆ Íz≈Í ’È Ò¬∆
«’≥ È ∆ ’∞ √‘≈¬∆ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À , «¬‘ ª
√Óª ‘∆ Áº√∂◊≈ Í ‹∂ «¬√
¯˜» Ò ı⁄∆ «Ú∞ º Ë ‹ÈÂ’ Ò«‘
¿∞ µ · ÷Û∑ ∆ ‘Ø ¬ ∆ ª «¬‘ «¬√ Ò¬∆
Óπ √ ∆Ï Ú∆ ω √’Á∆ ‘À Õ
‘∞ ‰ √’≈ Úº Ò Ø ∫ ⁄Ø ‰ ª «‹º  ‰
Ò¬∆ ‘ ÷∂   Á∂ √≥ ⁄ ≈ √≈ËȪ ˘
Ú‰ Á∆ ’Ø « ÙÙ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘À Õ
√»⁄È≈ ¡Â∂ Íz√≈‰ «ÚÌ≈◊ È∂
√Ó≈«‹’
Ó∆‚∆¡≈
¿∞Í
«¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ’È Ò¬∆ BB ’ØÛ
E@ Òº ÷ ∞ Í ¬∂ º ÷ ∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≥ Ó
«Úº ⁄ √» Ï ≈ √’≈ª Ú∆ «Íº ¤ ∂ È‘∆∫
‘ÈÕ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù, «ÁºÒ∆ ¡Â∂
¿∞ µ Â≈÷≥ ‚ √’≈ª «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆
”Â∂ Ì≈∆ ’Ó ı⁄ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ
¡ªË≈ Íz Á ∂ Ù È∂ ‘À Ò ∆’≈͇ ‘≈Á√∂
«Úº ⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ √≈Ï’≈ Óπ º ÷ Ó≥  ∆
Ú≈¬∆.¡À µ √. ¡≈. À ‚ ∆ ¿∞ Í  «Â≥ È
√≈Òª «Úº⁄ H ’ØÛ ∞ͬ∂
«¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ «Úº ⁄ ı⁄ ’∆Â∂
◊¬∂ √ÈÕ «‹º Ê Ø ∫ Â’ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ √Ï≥ Ë
‘À, ’∂∫Á √’≈ È∂ AF Ó≈⁄
B@AC ˘ Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ ˘ ͺ  
«Ò÷ ’∂ «’‘≈ √∆ «’ A@H Óπ ¯ Â
√∂ Ú ≈ ¡À ∫ Ï» Ò À ∫ √ª ¿∞ Í  Á∂ Ù Ì «Úº ⁄
⁄Ò «‘≈ «¬º ’ √≈ ≥ ◊ Â∂ «‚˜≈¬∆È
‘∆ Ú«Â¡≈ ‹≈Ú∂ Â∂ «¬È∑ ª ◊º ‚ ∆¡ª
¿∞ Í  Óπ º ÷ Ó≥  ∆ ‹ª «’√∂ Ó≥  ∆ Á∆
ÎØ ‡ Ø Ò◊≈ ’∂ «¬È∑ ª ˘ «√¡≈√∆ Íz ⁄ ≈
Á≈ ˜∆¡≈ È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ Õ
«¬È∑ ª «ÈÁ∂ Ù ª ˘ Ò≈◊» È≈ ’È
”Â∂ ◊z ª ‡ Ï≥ Á ’È Ï≈∂ «Ò«÷¡≈
«◊¡≈ √∆Õ «¬√ ͺÂ ˘ ÒÀ ’∂
¡’≈Ò∆¡ª Â∂ ’ª◊√∆¡ª Á∆ ÙÏÁ∆
‹≥ ◊ Ù∞  » ‘Ø ◊¬∆ Â∂ ¡÷∆ ’∂ ∫ Á
√’≈ ˘ fi∞ ’ ‰≈ «Í¡≈ Â∂ Óπ º ÷
Ó≥Â∆ Á∆ Â√Ú∆ Ò≈¿∞‰ Á∆
¡≈«◊¡≈ Á∂ ‰ ∆ ͬ∆Õ ¡≈͉∆ ¤Ï∆
⁄Ó’≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡À∫Ï»ÒÀ∫√ª ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ÈΩ Ú ∆∫-Á√Ú∆∫ ‹Ó≈ «Úº ⁄
ÍÛ∑ Á ∆¡ª ’∞ Û ∆¡ª ˘ “Ó≈¬∆ Ì≈◊Ø “
√’∆Ó ¡Ë∆È «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
Óπ ¯ Â √≈¬∆’Òª ¿∞ Í  Ú∆ Óπ º ÷ Ó≥  ∆
Á∆¡ª ÎØ ‡ Ø ¡ ª Ò◊≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª
√ÈÕ
«¬Ù«Â‘≈ Á∂ ‰ √Ï≥ Ë ∆ È∆Â∆
«¬º ’ √≈ È‘∆∫ ‘À Õ ’À Í ‡È ¡Ó«≥ Á 
«√≥ ÿ √’≈ È∂ “Í≥ ‹ ≈Ï ‡» ‚ ∂ ” ¡Â∂
“Ϻ Ò ∂ Ϻ Ò ∂ “ ⁄À È Òª ˘ ◊º Î ∂ «Áº  ∂ √ÈÕ
«‹º Ê Ø ∫ Â’ ÓΩ ‹ » Á ≈ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈
√’≈ Á≈ √Ï≥Ë ‘À, «¬º’
√Ó≈‹√∂Ú∆ √≥√Ê≈ “‘ÀÒÍ” ÚºÒØ∫
√»⁄È≈ ¡«Ë’≈ ¡Ë∆È «¬’º·∆
’∆Â∆ ◊¬∆ ‹≈‰’≈∆ ˘ ¡≈Ë≈
ω≈ ’∂ «¬º ’ ¡÷Ï≈ «Úº ⁄ Íz ’ ≈«ÙÂ
ıÏ ¡È∞ √ ≈ ¿∞ √ √Ó∂ ∫ «Í¤Ò∂ √Ú≈
⁄≈ √≈Òª «Úº ⁄ √’≈ È∂ BF
’Ø Û E@ Òº ÷ Á∂ «¬Ù«Â‘≈ «Áº  ∂
√ÈÕ Á∂ Ù «Úº ⁄ √Ì ÂØ ∫ «˜¡≈Á≈ Ú∂ ÷ ∂
‹ªÁ∂ Á»  ÁÙÈ ˘ ’∂ Ú Ò C Òº ÷
∞ͬ∂ , ¡ÀµÈ.‚∆.‡∆.Ú∆. ˘ C.C@ Òº÷
∞ Í ¬∂ ¡Â∂ ‹∆. Í≥ ‹ ≈Ï∆ ˘ AC.BB
Òº ÷ ∞ Í ¬∂ Á∂ «¬Ù«Â‘≈ «Áº  ∂ ◊¬∂
‹Á«’ «¬È∑ ª Á∂ Óπ ’ ≈ÏÒ∂ «’Â∂ ÿº ‡
Ú∂ ÷ ‹ªÁ∂ Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡À ∫ ‡‡∂ È ÓÀ ∫ ‡
⁄À È Ò (‚∆.¬∆.‡∆ Ú∆.) ˘ FH Òº ÷
∞ Í ¬∂ , Î≈√‡Ú∂ ¡ ’∂ Ï Ò ⁄À È Ò ˘
FC Òº ÷ , ¡À µ Ó¡À µ ⁄ A ˘ «¬º ’ ’Ø Û ,
⁄ÀÈÒ ÈßÏA ˘ GH Òº÷ Â∂
Í∆.‡∆.√∆. ⁄À È Ò ˘ FF Òº ÷ ∞ Í ¬∂
Á∂ «¬Ù«Â‘≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ ⁄؉ª ’’∂
√≈Ò B@@H-@I «Úº⁄ «Í¤Ò∂ √≈Òª
Á∂ Óπ ’ ≈ÏÒ∂ «˜¡≈Á≈ «¬Ù«Â‘≈
«ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ
√’≈∆ ÍÀ √ ∂ È≈Ò «Áº  ∂ ‹ªÁ∂
«¬Ù«Â‘≈ª, √’≈∆ ÍÀ√∂ È≈Ò
ı∆Á∆¡ª ¡À ∫ Ï» Ò À ∫ √ª ¡Â∂ √’» Ò ∆
Ϻ « ⁄¡ª Ò¬∆ √≈¬∆’Òª ¿∞ Í  Óπ º ÷
Ó≥  ∆ Â∂ Ó≥  ∆ Á∆ ÎØ ‡ Ø Ò≈¿∞ ‰ ∆
«’ºÊØ∫ Á≈ ÒØ’Â≥Â ‘À? ¡≈͉∆ ‹∂Ï
«Úº ⁄ ÍÀ √ ∂ ı⁄ ’ ’∂ Á≈È ’∆Â∆
Ú√± ¿∞Í ÎØ‡Ø Ò◊Ú≈¿∞‰ Á∆
√Ófi ª ¡≈¿∞ ∫ Á∆ ‘À Í ÒØ ’ ª Á∂
ÍÀ √ ∂ È≈Ò ¡≈͉∆¡ª ÎØ ‡ Ø ¡ ª «’Â∂
Ú∆ ÒÚ≈¿∞ ‰ ∆¡ª ª Â≈È≈Ù≈‘∆ ≈‹
Á∆ ‘∆ «ÈÙ≈È∆ ‘À Õ «¬√ Ï∂ Ò Ø Û ∆
¯˜»Òı⁄∆ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ’¬∆
√≥√Ê≈Úª ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÈÕ «¬º’
√Ó≈‹√∂ Ú ∆ √≥ √ Ê≈ “¯≈¿± ∫ ‚∂ Ù È Î≈
«√‡Ø  ∂ Ù È ¡≈¯ ÈÀ Ù ÈÒ ÚÀ Ò » ˜ “ È∂
√π Í ∆Ó ’Ø  ‡ «Úº ⁄ «¬º ’ ‹È«‘º Â
͇∆ÙÈ Á≈«¬ ’∆Â∆ ‘À «’ √’≈
Úº Ò Ø ∫ Íz ≈ ÍÂ∆¡ª Á∂ «¬Ù«Â‘≈ ¿∞ Í 
Í≈Ï≥ Á ∆ Ò≈¬∆ ‹≈Ú∂ «’¿∞ ∫ «’ √’≈ª
¡≈͉∂ «Èº ‹ ∆ «‘º  ª Ò¬∆ ¡«‹‘∆
Ï∂ Ò Ø Û ∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ’Á∆¡ª
‘ÈÕ ≈‹√∆ È∂  ≈Úª Á∂ ‹ÈÓ«ÁÈ
¡Â∂ Ï√∆¡ª ÓΩ ’ ∂ ı⁄∂ ‹ªÁ∂ ’Ø Û ª
∞ Í ¬∂ ˘ ÒÀ ’∂ ‹È«‘º  ͇∆ÙÈ ⁄º Ò
‘∆ ‘À Õ ◊∞ ‹ ≈ ‘≈¬∆’Ø  ‡ «Úº ⁄
√’≈∆ «¬Ù«Â‘≈ª «Úº ⁄ ’ª◊√
Íz Ë ≈È √Ø È ∆¡≈ ◊ªË∆ Á∆ ÎØ ‡ Ø ¿∞ Í 
Í≈Ï≥ Á ∆ Ò◊≈¿∞ ‰ Ò¬∆ «¬º ’ ‹È«‘º Â
͇∆ÙÈ Í≈¬∆ ◊¬∆ √∆ «’¿∞∫«’
√Ø È ∆¡≈ ◊ªË∆ Í≈√ ’Ø ¬ ∆ √≥ « ÚË≈È’
¡‘∞Á≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ È«‘» Í«Ú≈ ¿∞Í
‘ √≈Ò ı⁄ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ’Ø Û ª
∞ Í ¬∂ Á∆ ¡≈ÒØ ⁄ È≈ ˘ Ú∂ ÷ Á∂ ‘Ø ¬ ∂
√Ø È ∆¡≈ ◊ªË∆ È∂ √Â≥ Ï  B@AB
«Úº ⁄ Íz Ë ≈È Ó≥  ∆ ˘ «¬º ’ ͺ  
«Ò÷ ’∂ «Áº Ò ∆ «Úº ⁄ Ò∆‚ª Á∆¡ª
√Ó≈Ë∆¡ª ‹ª Ô≈Á◊≈ª ¿∞ Í  ’∆Â∂
‹ªÁ∂ √Ó≈◊Óª Â∂ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆
«Úº ⁄ ’Ó∆ ’È Ò¬∆ «’‘≈ √∆Õ
√’≈∆ «¬Ù«Â‘≈ª «Úº ⁄ Óπ º ÷
Ó≥  ∆ Á∆ ÎØ ‡ Ø È≈ Ò≈¿∞ ‰ √Ï≥ Ë ∆
«¬º ’ ‹È«‘º  ͇∆ÙÈ Í≥ ‹ ≈Ï Â∂
‘«¡≈‰≈ ‘≈¬∆’Ø  ‡ «Úº ⁄ Í≈¬∆
◊¬∆ √∆, «‹√Á≈ «È͇≈≈
’«Á¡ª ¡Á≈Ò È∂ ’∂ Ú Ò ‡À ∫ ‚ª
¿∞ Í  ÎØ ‡ Ø È≈ Ò≈¿∞ ‰ Á∂ ‘∆ ¡≈Á∂ Ù
«Áº  ∂ √ÈÕ ˆ∆Ï ‹ÈÂ≈ Á∂ ’∆ÓÂ∆
ËÈ ˘ Ï∂ Ò Ø Û ∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ¿∞ Í 
ı⁄ ’È ÂØ ∫ Ø ’ ‰ Ò¬∆ √» fi Ú≈È
√Ó≈‹ √∂ Ú ’ª Úº Ò Ø ∫ Óπ « ‘≥ Ó ⁄Ò≈¬∆
‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À Õ «¬‘ ¯‹» Ò ı⁄∆
ª ‘∆ ∞’ √’Á∆ ‘À ‹∂ «¬º’
Â’√≥ ◊  «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ È∆Â∆
ω∂Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 鱧 ÒØÛ ˛
Úæ ÷ -Úæ ÷ √Ó≈«‹’, √«Ì¡≈⁄≈’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂
≈‹È∆Â’ Ó√«Ò¡ª Íz  ∆ ⁄∂  ÈÂ≈ «Ú’«√ ’ ‘∂
“√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” 鱧 ‘Ø ÍzÎπæÒ ’È «‘æ «¬Ù«Â‘≈ª
Ú≈√Â∂ ÍzÂ∆«ÈË Á∆ ˜± ˛Õ
√ßÍ’ ’Ø
‘Ïß√ «√ßÿ
416-817-7142
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√≈«‘Â’
fiØ÷≈
22
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
ÂÏÁ∆Ò∆ Í√ßÁ Ù≈«¬-¬∂-ÓÙ«’ ¯À˜ ¡«‘ÓÁ ¯À˜ Á∂ √Ø’≈ ”⁄Ø∫
Ï∆Á«ÚßÁ «√ßÿ
√Â≥Ï
AIH@
«Úº⁄
Ïπ Ò ◊≈∆¡≈ Á∆ ≈‹Ë≈È∆ √Ø ¯ ∆¡≈
«Úº ⁄ Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á∂ ’ÈÚØ ’ ∂ Ù È
‘≈Ò «Úº ⁄ «ÚÙÚ ¡ÓÈ ’≈ȯ≥ √
Á∆ ¿∞ Á ÿ≈‡È∆ √Ó ıÂÓ ‘Ø ‰ √≈
√≈∂ ‚À Ò ∆◊∂ ‡ ’Ω ¯ ∆ Á∂ «Í¡≈Ò∂ Â∂
◊º Í -Ùº Í Ò¬∆ «¬º Ë -˙Ë «÷Ò
◊¬∂ Õ ÓÀ ∫ ‘≈Ò∂ ’ÈÚØ ’ ∂ Ù È ‘≈Ò Á∆
Ï≈Ò’ØÈ∆ «Úº⁄ ÏÀ·≈ √∆ «’
Ïπ Ò ◊≈∆¡≈ «Úº ⁄ Ì≈ Á∂ ≈‹Á» Â
Í∆. Á∂ Ú ≈ È≈«¬‰ ≈˙ È∂ ÓÀ ˘
√» « ⁄ ’∆Â≈ «’ ¡¯◊≈«È√Â≈È
“⁄Ø ∫ » √ ∆ ¯Ω ‹ ª ˘ Ï≈‘ ’º „ ‰ Á∂
Ó√Ò∂ ˘ «Ú⁄≈È Ò¬∆ ω∂
’«ÓÙÈ «Úº ⁄ Ì≈◊ ÒÀ ‰ Ò¬∆ Ì≈Â
Úº Ò Ø ∫ ÓÀ ˘ È≈Ó˜Á ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À Õ
¡⁄≈È’ Ó∂∆ Ș ’ÈÚØ’∂ÙÈ
‘≈Ò Á∆ √‡∂ ‹ ”Â∂ ͬ∆ «‹º Ê ∂ «¬º ’
√Ø‘‰∂ Â∂ ÓË∂ «‹‘∂ ’ºÁ Á∂
«Ú¡’Â∆ ˘ ¡≥  ≈Ù‡∆ Ó∆‚∆¡≈
Á∂ ’À Ó «¡ª È∂ ÿ∂ « ¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ
ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ÁØÌ≈Ù∆¬∂ ˘ ¿∞√
«Ú¡’Â∆ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÒÀ ’∂
¡≈¿∞ ‰ Ò¬∆ «’‘≈Õ ¿∞ √ È∂ ¡≈ ’∂
Áº « √¡≈ «’ ¿∞ ‘ «ÒÏÈ≈È ÂØ ∫ ¡≈¬∂
⁄«⁄ Ù≈«¬ ¯À ˜ ¡«‘ÓÁ ¯À ˜
‘È Â∂ ¯Ò∆√Â∆È∆ ◊∞  ∆«Ò¡ª Á∂
Óπ ÷ ∆ Ô≈√ ¡≈¯≈ Á∂ ‘Ó≈‘
«¬√ ’≈ȯ≥ √ «Úº ⁄ Ì≈◊ ÒÀ ‰ Ò¬∆
Íπ º ‹ ∂ ‘ÈÕ ÓÀ ∫ √≈≈ ’≥ Ó ¤º ‚ ’∂ «¬‘
‹≈‰È Ò¬∆ ¿∞È∑ª Í≈√ ¡ºÍÛ
«◊¡≈ «’ «’Â∂ «¬‘ ÙıÙ∆¡Â
“È’Ù-¬∂ - ¯Ô≈Á∆ Â∂ “Á√Â-¬∂ √Ï≈“ Á∂ ⁄∂  ≈ ¯À ˜ ¡«‘ÓÁ ¯À ‹
ª È‘∆∫ «‹È∑ ª ˘ ÓÀ ∫ ’≈Ò‹ √Ó∂ ∫
ÂØ∫ ÍÛ∑Á≈ ¡≈ «‘≈ ‘ªÕ ¯À˜
√≈«‘Ï ÓÀ˘ Ú∂÷ ’∂ Í«‘Òª ª
Óπ √ ’≈¬∂ ¡Â∂ «Î ¿∞ È ∑ ª ÓÀ ˘ ÿ∞ º ‡
’∂ ◊ÒÚ’Û∆ Í≈ Ò¬∆ Â∂ Áº « √¡≈
«’ ¿∞ ‘ ¿∞ ‘ Ø ÏÁÈ√∆Ï ¯À ˜ ‘È Í
¡º ‹ ’º Ò ∑ ¿∞ È ∑ ª Á≈ «‡’≈‰≈ ¿∞ È ∑ ª
Á≈ ¡≈͉≈ ÚÂÈ Í≈«’√Â≈È
È‘∆∫ √◊Ø ∫ ¿∞ ‘ «ÒÏÈ≈È Á∂ Ù«‘
ÏÀ  »  «Úº ⁄ «¬º ’ ÍÈ≈‘◊∆ Ú‹Ø ∫
Ó’∆Ó ‘È Â∂ «¬√ ¿∞Ó∆Á È≈Ò
Ú’Â ◊∞ ‹ ≈ ‘∂ ‘È «’ ’Á∂ ª
¿∞ È ∑ ª Á∂ ÚÂÈ Ú∆ ÌÒ∂ «ÁÈ Ú≈Í√
Í‰◊∂ Õ «¬‘ ¡≈÷ ’∂ ¿∞ È ∑ ª Ó∂  ≈
‘º Ê Î«Û¡≈ ¡Â∂ ’«‘‰ Òº ◊ ∂ , ““¡≈
Ô≈, Ï≈‘ ÏÀ · ’∂ ’Ω ¯ ∆ Í∆È∂ ¡ª
Â∂ È≈Ò∂ ◊º Í -Ùº Í Ó≈Á∂ ¡ªÕ”” ÓÀ ∫
¯À˜ √≈«‘Ï ˘ ¡≈«÷¡≈, ““√,
«¬‡√ «¬È’À « ‚ÏÒ ÁÀ ‡ Ô» ¡≈
‘Ø Ò «‚≥ ◊ Ó≈¬∆ ‘À ∫ ‚Õ”” ¯À ˜ √≈«‘Ï
ÓÀ ˘ «Úº ⁄ Ø ∫ ‘∆ ‡Ø ’ ’∂ ’«‘‰ Òº ◊ ∂ ,
““Ú∂ ÷ Ì≈Ú≈, «‹≥ È ≈ «⁄ ¡≈ͪ
«¬’º « ·¡ª Ï«‘‰ª √» , ¡À ‘ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆
˘ Ó» ≥ ‘ È‘∆∫ ‹∂ Ó≈È≈Õ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆
Â∂ √≈‚∆ Ó‹Ï»  ∆ ¬∂ , Ó√ª Â∂ ’Ø ¬ ∆
Óª-ÏØ Ò ∆ «Úº ⁄ ◊º Ò ’È Ú≈Ò≈
«Ó«Ò¡≈ ¬∆Õ ÓÀ ∫ ª Â«√¡≈ «Í¡ª
¡≈͉∆ Óª Á∆ ˜∞ Ï ≈È Ò¬∆Õ““ ÓÀ ∫
Íπ º « ¤¡≈, ““¯À ˜ √≈«‘Ï! «¬‘ ÏÀ  » Â
«Úº⁄ Ó’∆Ó ‘؉ Á≈ √ÏºÏ ’∆
Ï«‰¡≈?““ ÊØ Û ∑ ∆ Á∂  Á∆ ı≈ÓØ Ù ∆ ÂØ ∫
Ï≈¡Á ¿∞ ‘ ’«‘‰ Òº ◊ ∂ , ““◊º Ò ¡À ‘
¡≈ ͬ∆ ‹∂ Í≈«’√Â≈È «Úº ⁄ ‘∞ ≥ Á ∂
ª ¯Ω ‹ ∆ ‘’» Ó Â È∂ ’ÁØ ∫ Á≈ Î≈‘∂
‡∞ ≥ « ◊¡≈ ‘Ø ‰ ≈ √∆Õ Ì∞ º ‡ Ø ÂØ ∫ Ï≈¡Á
√≈‚∆ ‘∆ Â∂ Ú≈∆ √∆Õ √≈«˜Ùª Â∂
«⁄Ø ’ ‰∆¡ª Ù∞  » ‘Ø ◊¬∆¡ª √ÈÕ
¡À ‘ Â∂ ¡≥ Á Ø ∫ ¬∆ ’Ø ¬ ∆ «Ì‰’ ÍÀ
◊¬∆ √» Õ ÌÒ≈ ‘Ø Ú ∂ ¿∞ È ∑ ª Á≈ «‹È∑ ª
ÌÒ∂ Ú’Â «¬ÂÒ≈‘ Á∂ ¤º ‚ ∆, Á» ‹ ≈
ÌÒ≈ ‘Ø Ú ∂ «ÒÏÈ≈È Á∂ ‘≈’Óª Á≈
«‹È∑ ª «ÏȪ «’√∂ ‘∆Ò-‘∞ º ‹  ÍÈ≈‘
Á∂ ¤º ‚ ∆Õ ÚÂÈ Ú≈Í√∆ Â∂ ‘∞ ‰
¡º Ò ≈ Á∂ ‘º Ê -Úº √ ¬∂ Õ ‘≈Ò Á∆ ÿÛ∆
Â∂ Ï∂ Ú ÂÈ∆ Á≈ ÏØ fi Ú∆ ¿∞ · ≈«¬¡≈
È‘∆∫ ‹ªÁ≈Õ”” ¯À ˜ √≈«‘Ï «’√∂
‚± ≥ ÿ ∆ √Ø ⁄ «Úº ⁄ ◊∞ ¡ ≈⁄ ◊¬∂ Õ
¿∞ È ∑ ª Á∂ «⁄‘∂ ”Â∂ ÚÂÈ ÂØ ∫
Á»  ∆ Á≈ ¿∞ Á ∂ Ú ª Â∂ Ú≈Í√ Í‰
«Úº ⁄ Ï∂ Ï √∆ Á∆ Í∆Û √≈¯ fiÒ’
‘∆ √∆Õ ¯À ˜ ‘Ø  ª ÓÀ ˘ Íπ º « ¤¡≈,
““«‘≥ Á π √ Â≈È «Úº ⁄ ’∆ ’Á∂ ˙∫,
˜∆¡≈-¬∂ - Óπ ¡ ≈Ù ’∆ º « ÷¡≈ ‹∂ ? ””
ÓÀ∫ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈, ““˜∆¡≈-¬∂Óπ¡≈Ù ÷∂Â∆Ï≈Û∆, «’ºÂ∂ Ú‹Ø∫
Á«Ó¡≈È∂ Á‹∂ Á≈ «’√≈È Â∂
ÙΩ ’ ÍÛ∑ È ≈-«Ò÷‰≈ ¬∂ Õ Ó‹Ï»  ∆
«√¡≈√ «Úº⁄ ‘ª Â∂ ’ª◊√
Í≈‡∆ Úº Ò Ø ∫ Í≥ ‹ ≈Ï ¡√À ∫ ÏÒ∆ Á≈
ÓÀ ∫ Ï Ú∆ ‘ªÕ ¿∞ È ∑ ª Íπ º « ¤¡≈, ““ÓÀ ˘
Í«Û∑ ¡ ≈ ‹∂ «’ È‘∆∫?““ ““‹∆, ÓÀ ∫
¡≈͉∂ ’≈Ò‹ √Ó∂∫ ÂØ∫ Â∞‘≈‚≈
¿∞ Í ≈√’ ‘ªÕ ¡≈͉∆¡ª Â’∆ª
Â∂ «‘∆ª ˘ Â∞ ‘ ≈‚∆ «¬È’Ò≈Ï∆
Ù≈«¬∆ Á∂ ‘Ú≈«Ò¡ª È≈Ò ◊∞ ≥ Á ’∂
ÚË∂∂ ¡√Á≈ ω≈¿∞∫Á≈ ‘ª,
ÂÏ∆¡ÂÈ Ï≈ˆ∆ ‘ªÕ Â∞‘≈‚∆
Ù≈«¬∆ Ó∂  ∂ Ò‘» «Úº ⁄ ÿ∞ Ò ∆-«ÓÒ∆
‘Ø ¬ ∆ ‘À Â∂ ˜∞ Ï ≈È∆ ’≥ ·
Ú∆ ¬∂ , ¿∞ ∫ ‹ ÓÀ ∫ ¡º Ò ≈Ó≈
«¬’Ï≈Ò ˘ Ú∆ ÏÛ≈
«Èº · ’∂ Í«Û∑ ¡ À , ¿∞ È ∑ ª ˘
ÓÀ∫ ¯Ò√¯∂ Á≈ Ù≈«¬
¡≈÷Á≈ ‘ªÕ”” ““Â∂ ÓÀ ˘
’∆ ¡≈÷Á≈ ¬∂ ∫ ?”” ¿∞ È ∑ ª
ÓÀ ˘ Íπ º « ¤¡≈Õ Â∞ ‘ ≈˘ ÓÀ ∫
Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆ Á∆ Âº ’ ∆
Í√≥Á
Ò«‘
Á∂
ÚÒÚ«Ò¡ª
˘
«⁄ÂÚÁ≈, Ó˜Ò»Óª Â∂
«Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª Á∂
ÁÁ Á≈ ‘Ó√¯,
¡Ú≈Ó∆ Ù≈«¬ Ó≥ È Á≈ ‘ª Â∂ Â∞ √ ∆∫
Ô’∆ÈÈ «¬√ √Á∆ Á∆ «√¡≈√∆,
√Ó≈‹∆ Â∂ ¡ÁÏ∆ ¿∞ Ê Ò-Íπ Ê Ò Á∂
Â’≈«˜¡ª «Úº ⁄ ¡Òº ◊ ÷ÒØ Â ∂ Ș
¡≈ ‘∂ ‘Ø Õ «¬√ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø 
«’√ Ș∆¬∂ ÂØ ∫ Ú∂ ÷ Á∂ ‘Ø ? ”” ¯À ˜
√≈«‘Ï È∂ «¬º ’ ‘Ø  √Ú≈Ò Á≈◊
«Áº  ≈Õ ÓÀ ∫ ¯À ˜ ˘ ı» Ï √»   «¬È√≈È∆
«٫¡ª Á∂ Ú√Ò Â∂ «‘‹,
‡∞ º ‡ ∆¡ª Óπ ‘ º Ï Âª, «Ï‘Â ¡≈Ú≈Ó∆
«È˜≈Ó Á∆ «√‹‰≈ Á∂ «¯’ «Úº ⁄
‚∞º«Ï¡≈ Ï∂ıΩ¯ Â∂ ÁÁÓ≥Á
«¬È’Ò≈Ï∆ Ù≈«¬ Ó≥ È Á≈ ‘ªÕ «¬‘
√π ‰ ’∂ ¿∞ È ∑ ª «¬º ’ Ú≈ «Î ¤Ø ‡ ∂
Ì≈ Úª◊ ◊ÒÚ’Û∆ «Úº⁄ ÒÀ
«Ò¡≈Õ ¿∞ ‘ ¡≈͉∆¡ª «√º Ò ∑ ∆ ¡ª
¡º ÷ ª È≈Ò Ï√ ¬∂ È ≈ ‘∆ ¡≈÷ √’∂ ,
““Ú∂÷Ø ‘Ù ¡√≈‚≈! Ú’Â Â∂
Â’Á∆ √≈˘ «’º Ë Ø ∫ «’º Ë ∂ ÒÀ ‡∞  ∆
¬∂ , ÚÈ≈ √≈‚∂ «Úº ⁄ «¬º ’ √‘º Á
ÂØ∫ «√Ú≈ ‘Ø Ú≥‚‰ ˘ ’∆ √∆Õ
Ú’Â È∂ ¬∂ Ë  Â∂ ˙Ë Á∂ «¬È√≈È
˘ ∂ ˜ ≈-∂ ˜ ≈ ’ ¤º « ‚¡≈ √» Õ ¯À ˜
√≈«‘Ï «¬º ’ Ú≈ «Î «’Ë∂ ◊∞ ¡ ≈⁄
◊¬∂ ‹≈ÍÁ∂ √ÈÕ ÓÀ∫ ¡≈«÷¡≈,
““«ÒÏÈ≈È Á∆ «Óº ‡ ∆ «Úº ⁄ «¬º ’ ÏÛ∆
«Í¡≈∆ «‹≥ Á Á¯È ¬∂ Õ ¿∞ √ Á≈
«Ò«÷¡≈ Ú∆ ‘ ¡º ÷ , ÓÀ ∫ Ú≈-Ú≈
ÍÛ∑ Á ≈ ‘ªÕ Ó∂  ∆ ¡≈˜» ‘À «’ ‹∂
«’Ë∂ √Ϻ Ï Ï‰∂ ª «¬º ’ Á¯≈ ¿∞ √
Á∂ Ó’Ï∂ ”Â∂ «˜¡≈ Ҭ∆ ˜» 
‹≈ÚªÕ «ÁÒ ’Á≈ ¬∂ «’ Í«‘Òª
√‹Á≈ ’ª Â∂ «Î ¿∞ √ È≈Ò „∂ 
◊ºÒª ’ª, ·∆’ ¿∞Ú∂∫! «‹Ú∂∫
ÍÀ ˆ ≥ Ï  Óπ √ ¯≈ È≈Ò ¿∞  ¯≈ Á∂
ÒØ ’ ª È∂ ’∆Â∆¡ª √ÈÕ”” ¯À ˜ √≈«‘Ï
Íπ º ¤ ‰ Òº ◊ ∂ , ““’Ω ‰ ¬∂ «‹√˘ ¬∂ È ∆
«Ùº Á  È≈Ò Ô≈Á ’È «‚¡ª ¬∂ ∫ ?””
ÓÀ ∫ ¡≈«÷¡≈, ““ıÒ∆Ò «˜Ï≈ÈÕ””
¯À ˜ √≈«‘Ï È∂ ‘∞ ≥ ◊ ≈≈ Ì«Á¡ª
¡≈«÷¡≈, ““Ϭ∆ Ú≈‘, ıÒ∆Ò
«‹Ï≈È ˘ Ú≈«’¡≈ ¬∆ «¬√ ¡ÁÏ∆
«ÙºÁ È≈Ò ¬∆ Ô≈Á ’È≈
ωÁÀ Õ ””
◊º Ò Ï≈ ÏÛ∂ Ì≈Ú∞ ’ ÁΩ  «Úº ⁄
¡ºÍÛ ⁄πº’∆ √∆Õ ¡⁄≈È’
ÏÒ◊≈∆¡≈
«Úº⁄
Ì≈Â∆
√¯≈Â÷≈È∂ Á≈ «¬º ’ ‘Ø  √∆È∆¡
¡«Ë’≈∆ ◊‰ÍÂ∆ √π È ∂ ‘ ≈ ÒÀ ’∂
¡≈«¬¡≈ Â∂ ÓÀ ˘ ’«‘‰ Òº « ◊¡≈,
““√, ’«ÓÙÈ Á∆ ÏÀ · ’ Á≈ Ú’Â
‘Ø «◊¡≈ ‘À Õ ¡≈ͪ ˘ ‘∞ ‰ ⁄º Ò ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À , È‘∆∫ ª Ó∆«‡≥ ◊ Ò¬∆
Í¤Û ‹≈Úª◊∂ Õ ”” ÓÀ ∫ Ï∂ ⁄ À È ∆ È≈Ò
¯À˜ √≈«‘Ï Í≈√Ø∫ «Ú¤ÛÈ Á∆
¡≈«◊¡≈ Ó≥ ◊ ∆Õ «¬√ Óπ Ò ≈’≈ È≈Ò
¿∞È∑ª ¡Â∂ Ó∂≈ «„º‚ È‘∆∫ √∆
Ì«¡≈Õ ’∞ÁÂ∆ ¡√∆∫ ÁØÚ∂∫
ÏÒ’≈È ‘Ø ‡ Ò «Úº ⁄ ·«‘∂ ‘Ø ¬ ∂ √∆Õ
ÓπÛ «ÓÒ‰ Á∆ ¡≈√ È≈Ò ÓÀ∫
Ó∆«‡≥ ◊ Ò¬∆ Ú≈È≈ ‘Ø «◊¡≈Õ √Â∂
«Úº ⁄ ÏÒ◊≈∆¡≈ «Úº ⁄ Ì≈ Á∂
√¯∆ Í∆. Á∂ Ú ≈ È≈«¬‰ ≈˙ Ó∂  ≈
«¬≥  ˜≈ ’ ‘∂ √ÈÕ ¿∞ È ∑ ª √Ú≈Ò
’∆Â≈, ““¡≈Í ¯À ˜ ’Ø ’À √ ∂ ‹≈ÈÂ∂
‘À∫? ”” ÓÀ ∫ ‹Ú≈Ï «Áº  ≈, ““¯À ˜ √≈«‘Ï
’Ø ’Ω ‰ È‘∆∫ ‹≈ÈÂ≈! Ù≈«¬-¬∂ ÓÙ«’ ¯À˜ ¡«‘ÓÁ ¯À˜ ¡À√∂
Í«‘Ò∂ Ù≈«¬ ‘À ∫ «‹È ’Ø ÒÀ « ÈÈ
Í∆√ Í≈¬∆˜ ’∂ √≈Ê «ÈÚ≈‹≈
«◊¡≈ ‘À Õ ÓÀ ∫ ÂØ ¿∞ È ’∆ «¬È’Ò≈Ï∆
Ù≈«¬∆ ’≈ ’≈«¬Ò ‘» ≥ Õ ¡≈‹ ¿∞ È ’∂
√≈Ê «¬ÂÈ∆ Ù≈ÈÁ≈ ¡Ω
Ô≈Á◊≈∆ ÓπÒ≈’≈Â, Ó˜≈ ¡≈
«◊¡≈, ÓÀ ∫ «¬º ’ Ø ‘∆ «¯’∂ «Úº ⁄
«ÏȪ √≈‘ «Ò¡ª √Ì ’∞ fi ¡≈÷
«Áº  ≈Õ ¡º ◊ Ø ∫ ≈‹Á»  √≈«‘Ï ’«‘‰
Òº ◊ ∂ , ““√Á≈ √≈«‘Ï! «¬√ Ùı√
’∆ √¯≈Â∆ Ș∆¬∂ √∂ Ì≈ ’∂
Ò∆¬∂ ÏÛ∆ ¡«‘Ó∆¡Â ‘À , ‘Ø √’∂ ÂØ
«¬È √∂ ȘÁ∆’∆¡ª ¡Ω  ÏÛ≈¬∂ ∫ Õ ÓÀ ∫
‹Ú≈Ï «Áº  ≈,““≈˙ √≈«‘Ï! «’√∆
«‘-Ù∞ Á ≈ Ó’√Á √∂ Í≈’ Óπ ‘ º Ï Â∂ ∫
‘Ø È‘∆∫ √’Â∆, ¡Ω È≈ ‘∆
«¬È√≈È∆ «ÙÂ∂ ÏÈÂ∂ ‘ÀÕ ‘
«¬È√≈È∆ «√Â∂ ’∆ Ïπ « È¡≈Á ÂØ
Ï≈‘Ó∆ Ô’∆È ‘∆ ‘Ø Â ≈ ‘À , ÚÀ √ ∂ Ì∆
Óπ fi ∂ √¯≈Â∆ ˜»  ÂØ ∫ ’∂ Ò∆¬∂ «ÙÂ∂
ÏÈ≈È∂ È‘∆∫ ¡≈Â∂ Õ ≈˙ √≈«‘Ï
ı≈ÓØ Ù ‘Ø ◊¬∂ , Ù≈«¬Á ¿∞ È ∑ ª ˘ Ó∂  ≈
‹Ú≈Ï Í√≥ Á È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ
≈ Á∂ ÷≈‰∂ √Ó∂∫ ‘؇Ò
ÏÒ’≈È «Úº ⁄ ÓÀ ∫ ¯À ˜ √≈«‘Ï È≈Ò
‘Ø ¬ ∆ Óπ Ò ≈’≈ Á∆ ’‘≈‰∆ Ì≈Â∆
Ú¯Á Á∂ ¿∞ È ∑ ª √≈Ê∆¡ª È≈Ò √ªfi∆
’∆Â∆ «‹È∑ ª Á≈ Â∞ ¡ º Ò ’ Í≥ ‹ ≈Ï
È≈Ò √∆Õ √≈«¡ª È∂ «¬º ¤ ≈ Íz ◊ ‡
’∆Â∆ «’ «’¿∞ ∫ È≈ ¯À ˜ √≈«‘Ï ˘
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Ú¯Á Úº Ò Ø ∫ ≈ Á∂ ÷≈‰∂
Á∆ Á≈¡Ú «Áº  ∆ ‹≈Ú∂ Â∂ ‹∂ ¿∞ ‘
Á≈¡Ú ÓȘ»  ’ ÒÀ ‰ ª «Î
÷≈‰∂ ÂØ ∫ Í«‘Òª «¬º ’ ı√» √ ∆ È«ÙÙÂ
Á≈ «¬≥  ˜≈Ó ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «‹√ «Úº ⁄
¿∞ È ∑ ª ˘ «Èº · ’∂ √π « ‰¡≈ ‹≈Ú∂ Õ
«¬√ ’≥Ó ˘ È∂Í∂ ⁄≈Û∑È Á∆
«˜≥ Ó ∂ Ú ≈∆ ÓÀ ˘ √Ω ∫ Í∆ ◊¬∆Õ Á» ‹ ∆
√Ú∂  ‹ÁØ ∫ ÓÀ ∫ ¯À ˜ √≈«‘Ï ˘ «ÓÒ
’∂ ¡≈͉∂ √≈Ê∆¡ª Úº Ò Ø ∫ ◊∞ ˜ ≈«Ù
’∆Â∆ Â∂ È≈Ò ‘∆ ¿∞ È ∑ ª Á∂ ’Ò≈Ó
√π ‰ È Á∆ ¡≈˜» Ú∆ ˜≈‘ ’∆Â∆
ª ¿∞ È ∑ ª “˜‘∂ È√∆Ï, ˜‘∂ «’√Ó“
¡≈÷ ’∂ √≈‚∆ Á≈¡Ú ÓȘ»  ’
Ò¬∆Õ «¬≥  ˜≈ Á∆¡ª ÿÛ∆¡ª Óπ º ’
◊¬∆¡ªÕ ’Ω Ó ªÂ∆ ͺ Ë  Á∆ «¬º ’
Óπ Ó Â≈˜ Ùı√∆¡Â ¯À ˜ ¡«‘ÓÁ
¯À ˜ √≈«‘Ï √≈‚∂ Á«Ó¡≈È √ÈÕ
¡√∆∫ ’∞ º Ò Á√ ‹≈‰∂ √ªÕ √Ì È≈Ò
‹≈‰-ͤ≈‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á ¯À ˜ √≈«‘Ï
˘ ¡≈͉∂ Í√≥Á∆Á≈ ’Ò≈Ó Í∂Ù
’È Á∆ ◊∞˜≈«Ù ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
¿∞È∑ª √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‹Ø ’Ò≈Ó
Í«Û∑ ¡ ≈ ¿∞ √ Á∂ ’∞ fi Ù∂ ¡  √È:
¡Ï ’Ì∆ Ù≈Ó Ïπfi∂◊∆ È≈
¡≥ Ë ∂  ≈ ‘Ø ◊ ≈
¡Ï ’Ì∆ ≈ „Ò∂◊∆ È≈
√Ú∂  ≈ ‘Ø ◊ ≈Õ
Á» √ ≈ ’Ò≈Ó:
“‹∞˘ ’∆ Ô≈Á ÓÈ≈˙ «’
‹ÙÈ ’≈ «ÁÈ ‘À
√Ò∆Ï-˙-Á≈ √‹≈˙ «’
‹ÙÈ ’≈ «ÁÈ ‘À Õ
¿∞  Á» Á∆¡ª ’∞ fi ◊˜Òª ¡Â∂
ȘӪ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞È∑ª Í≥‹≈Ï∆
«Úº⁄ «¬º’ È˜Ó Â∂ «¬º’ ◊∆Â
√π ‰ ≈«¬¡≈:
«’Ë∂ È≈ ÍÀ ∫ Á∆¡ª Áº √ ª
Ú∂ ÍÁ∂ √ ∆¡≈ Â∂  ∆¡ªÕ
¯À ˜ √≈«‘Ï Á∆ «¬√ ¯’∆∆
¡’∆Á Á∂ ÏØÒª È≈Ò ‘∞‰
«Ú¤ÛÈ Á≈ √Óª ¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
«¬≥ ‹ ¯À ˜ ¡«‘ÓÁ ¯À ˜ È≈Ò «¬º ’
«¬Â¯≈’∆¡≈ ÓπÒ≈’≈ √Á∆Ú∆
Ô≈Á ‘Ø «ÈÏÛ∆Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
23
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD
Í∂∫‚± «Ú≈√ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â ”⁄ Í∂∫‚± Ë∆ Á≈ √Ê≈È
¡º ‹ Ë∆¡ª Á∂ ÓØ ‘ «Í¡≈ ÂØ ∫
√»‹ Á∂ÚÂ≈ Ú∆ Íz√≥È ‘ج∂ «ÏȪ È≈
«‘ √«’¡≈ ‹ÁØ∫ ¿∞√ Á∆ Ë∆ ËπºÍ È∂
Ú∆ Ë∆¡ª Á∂ ÍzØ◊≈Ó «Úº⁄ Á√Â’ Á∂
«ÁºÂ∆ Â∂ Ó∂Ò‰ Ë∆¡ª ˘ «Èºÿ∆ Ïπº’Ò
«Úº⁄ ÒÀ «Ò¡≈Õ Ëπ≥Á È∂ Ú∆ ¡≈͉∆
«‹ºÁ Á≈ ͺһ ¤º‚ «ÁºÂ≈Õ Ì«¡≈ Ó∂Ò≈
Á∂÷ ’∂ Ë∆¡ª Á∂ Ó»≥‘Ø∫ «¬‘ ÙÏÁ ¡≈Í
Óπ‘≈∂ «È’Ò∂ ““Ë≥È Ì≈◊ ¿∞È∑ª Á∂ «‹È∑ª
È∂ «Ú¤Û∆¡ª √‘∂ Ò ∆¡ª ˘ «Î ÂØ ∫
«ÓÒ≈«¬¡≈“Õ
«¬‘ ÏØ Ò «Í≥ ‚ Ò∞ Ï ≈‰≈ Á∆¡ª
‹≥ÓÍÒ Ë∆¡ª ‰‹∆ ’Ω (È≈Ì≈),
ÏÒÚ∆ ’Ω  (Ó‘≈Á∆¡ª), ⁄≥ Á ’Ω 
(Ï‚≈Ò∆) Á∂ Ó»‘Ø∫ ¡≈Í Óπ‘≈∂ «È’Ò∂Õ
«¬‘ √‘∂Ò∆¡ª ¡º‹ C@ √≈Ò Ï≈¡Á
¡≈͉∂ Í∂«’¡ª Á∂ ÿ ¡Â∂ «¬Ò≈’∂
”⁄ ’Ú≈¬∂ ¡≈͉∆ «’√Ó Á∂ «ÈÚ∂’Ò∂
Íz Ø ◊ ≈Ó “Ó∂ Ò ≈ Ë∆¡ª Á≈“ «Úº ⁄
«¬’º·∆¡ª ‘ج∆¡ªÕ «¬È∑ª Á∆ ÷πÙ∆ Á≈
¡º‹ ’ج∆ «·’≈‰≈ È‘∆∫ √∆Õ ¿∞È∑ª
«’‘≈ «’ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª ’ØÒ «¬√ ÍzØ◊≈Ó
Á∂ √ºÁ≈ ͺÂ Íπº‹∂ ª ¿∞È∑ª ˘ ¬∂È∆
÷πÙ∆ «ÓÒ∆ «‹√ ˘ Ò¯˜ª ”⁄ «Ï¡≈È
È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ ¿∞‘ ÁØ «ÁÈ
Í«‘Òª ‘∆ «Í≥ ‚ Íπ º ‹ ◊¬∆¡ª √ÈÕ
«¬È∑ ª È∂ Áº « √¡≈ «’ ¿∞ ‘ ¡≈͉∂
«Ú¡≈‘ª ÂØ∫ «Â≥È-⁄≈ √≈Ò Ï≈¡Á
Â∆¡ª ÓÈ≈¿∞ ‰ «Í≥ ‚ ¡≈¿∞ ∫ Á∆¡ª
‘∆¡ª Í ¿∞ √ ÂØ ∫ Ï≈¡Á «¬‘
√«Ì¡≈⁄≈’ «Â¿∞‘≈ √Ó∂∫ Á∆ ÂØ Á∂
È≈Ò ¡≈͉≈ Ú‹»Á ÏÁÒ «◊¡≈ Â∂
‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ ¿∞È∑ª Á≈ «ÓÒ‰≈ ‹∞Ò‰≈
Ú∆ «¬º’ Â∑ª È≈Ò Ï≥Á ‘∆ ‘Ø «◊¡≈Õ
«Í≥‚ Á∆¡ª Ï‘∞Â∆¡ª Ú‚¿∞Ó Ë∆¡ª
«¬√ «ÓÒ‰∆ ÂØ ∫ Îπ º Ò ∆¡ª È‘∆ √Ó≈
‘∆¡ª √ÈÕ ¿∞È∑ª Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’
F@-FE √≈Òª ”⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ¡«‹‘≈
ÍzØ◊≈Ó Á∂÷‰ ˘ «Ó«Ò¡≈ ‘ÀÕ «¬√
Íz Ø ◊ ≈Ó ”⁄ Íπ º ‹ ∆ ‹«Â≥ Á  ’Ω  È∂
Áº « √¡≈ «’ ¿∞ ‘ BA √≈Òª Ï≈¡Á
¡≈͉∆¡ª √‘∂Ò∆¡ª ˘ «ÓÒ∆ Â∂ ¿∞√
˘ ¡≈͉≈ Ï⁄ÍÈ Â≈˜≈ ‘Ø «◊¡≈
‘ÀÕ
«˜’ÔØ◊ ‘À «’ «Í≥‚ Ë≥◊∂Û≈ Á∂
√’»Ò Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ’Ú≈¬∂ “Ó∂Ò≈
Ë∆¡ª Á≈“ ÍzØ◊≈Ó «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉
Ò¬∆ Ò∞Ï≈‰∂ «Í≥‚ Á∆¡ª «Ú¡≈‘∆¡ª
Ë∆¡ª ¡≈͉∂ Ï≈ÏÒ Á∂ «Ú‘Û∂ «Úº⁄
¿∞‚≈∆ Ó≈ ’∂ Í‘∞≥⁄∆¡ª Â∂ ¡≈͉∆¡ª
√‘∂Ò∆¡ª ˘ Ï≈‘ª «Úº⁄ ÒÀ ’∂ Ì≈Ú∞’
‘Ø ’∂ «ÓÒ∆¡ª Â∂ «Í¡≈ Á∂ ‘≥fi»¡ª Á∆¡ª
ÈÁ∆¡ª Ú◊ Â∞∆¡ªÕ «¬ºÊ∂ «¬º’ Â∑ª
«Í≥‚ Á∆¡ª «Â≥È Í∆Û∑∆¡ª Á≈ ¡º‹ Ó∂Ò
‘Ø « ¬¡≈Õ «Í≥ ‚ Á∆¡ª ◊Ò∆¡ª «Úº ⁄
«¬’º·∆¡ª ÷∂‚‰ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ⁄«÷¡ª ”Â∂
Í» ‰ ∆¡ª ’º  ‰, «¬’º · ∆¡ª Á∆¡ª
Ïπ‰È, ⁄≈Áª ’º„‰, ÷»‘ª ÂØ∫ Í≈‰∆
«Ò¡≈¿∞‰, ÷∂ª «Úº⁄ ’≥Ó ’È Á∆¡ª
Ô≈Áª √ªfi∆¡ª ’∆Â∆¡ª ¡Â∂ ¡≈͉∂
ÍπºÂ-Íث¡ª, ÍÛث¡ª Ï≈∂ ÷πÙ∆¡ª
¡Â∂ Â’Ò∆Ϊ ÂØ∫ ‹≈‰» ‘ج∆¡ªÕ «¬’º·∂
‘Ø ¬ ∂ «⁄Û∆¡ª Á∂ ⁄≥ Ï ∂ È∂ ¡≈͉∆¡ª
Íπ  ≈‰∆¡ª √‘∂ Ò ∆¡ª È≈Ò «ÓÒ ’∂
Íπ  ≈‰∂ ◊∆Â, «√º · ‰∆¡ª, ÿØ Û ∆¡ª,
ÏØÒ∆¡ª Í≈ ’∂ Ì∞Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ Í≥‹≈Ï∆
√º«Ì¡≈⁄≈ ˘ Â≈˜≈ ’∆Â≈Õ ÓΩ‹»Á≈
ÁΩ  ”⁄ ⁄º Ò ‘∂ Ú∆. ¡≈¬∆. Í∆.
√«Ì¡≈⁄≈ ÂØ∫ ‘º‡ ’∂ «¬√ Ó∂Ò∂ «Úº⁄
«’√∂ Ú∆ ¿∞µ⁄ ¡«Ë’≈∆, ≈‹√∆ ¡≈◊»
˘ È‘∆∫ √º«Á¡≈ «◊¡≈Õ √◊Ø∫ Ó∂Ò∂ «Úº⁄
Í‘∞≥⁄∆¡ª «Í≥‚ Á∆¡ª Ë∆¡ª ˘ ‘∆ Ú∆.
¡≈¬∆. Í∆. Á∂ ÂΩ ”Â∂ √ÈÓ≈È «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ¡Â∂ «Í≥‚ Á∆¡ª √Ì ÂØ∫ Ϙ∞◊
Ë∆¡ª È∂ ‘∆ ¡º‹ Á∂ Ó∂Ò∂ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È
’∆Â≈Õ «¬È∑ª «Úº⁄ Ϙ∞◊ ¤Ø‡∆ ‹Ø ‘∞‰
‹∆ÚÈ Á∂ ¡º·Ú∂∫ Á‘≈’∂ «Úº⁄ Íπº‹ ◊¬∆
‘À Â∂ «‹√ Á∂ ‘∞‰ ¡ÀÈ’ª Òº◊ ⁄πº’∆¡ª
‘È Â∂ √π‰Á≈ Ú∆ ¿∞µ⁄≈ ‘À Â∂ √؇∆
√‘≈∂ Â∞Á∆ ‘À Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘ج∆ Â∂ ¿∞‘
¡≈͉∆¡ª Ï⁄ÍÈ Á∆¡ª √‘∂ Ò ∆¡ª
Ì∂ÒØ,Íz∆ÂØ Â∂ ÓºÁØ ˘ ÒºÌ ‘∆ √∆Õ ¿∞√
È∂ Áº«√¡≈ «’ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÂØ∫
Ï≈¡Á ¿∞ ‘ ’Á∂ Ú∆ ¡≈͉∆¡ª
√‘∂Ò∆¡ª ˘ È‘∆ «ÓÒ∆Õ
Ó∂Ò∂ ”⁄ Í‘∞≥⁄∆ ‹√Í≈Ò ’Ω È∂
¡≈«÷¡≈ «’ C@ √≈Òª Ï≈¡Á ¿∞ ‘
¡≈͉∆ √‘∂ Ò ∆ ˘ «ÓÒ∆ «‹√ ˘
«Ó«Ò¡ª ÓπºÁª ‘Ø ◊¬∆¡ª √È® ¿∞√
È∂ «’‘≈ «’ ¿∞ ‘ ¡≈͉∂ √≈∂ ’≥ Ó
«Ú⁄’≈ ¤º ‚ ’∂ «¬√ Íz Ø ◊ ≈Ó ”⁄
Ù≈ÓÒ ‘Ø ‰ Ò¬∆ ¡≈¬∆ ‘À Õ ¿∞ √ È∂
«’‘≈ «’ ÿ Â∂ √Ó≈«‹’ «‹≥Ó∂Ú≈∆¡ª
ÚºË ‹≈‰ ’≈È Íπ≈‰∆¡ª ÓØ‘ Á∆¡ª
Â≥Áª ÿº‡ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡‹Ø’∆ Í∆Û∑∆
˘ ¿∞È∑ª Á∂ ’≥Ó ’≈ ≈√ È‘∆∫ ¡≈
‘∂ Õ «’√∂ ’Ø Ò ◊º Ò ’È Á≈ ‘∆
«Ú‘Ò È‘∆∫ «‘≈Õ ¡º ‹ ¿∞ ‘ ‹ÁØ ∫
¡≈͉∂ Í∂ ’ ∂ «Í≥ ‚ ¡≈¬∆ ª ¿∞ √ ˘
√≈≈ Ó≈‘Ω Ò ÏÁ«Ò¡≈ ÏÁ«Ò¡≈
‹≈«Í¡≈ Â∂ Íπ≈‰∂ «ÁÈ «Î ÂØ∫ Ô≈Á
¡≈ ◊¬∂Õ ¿∞√È∂ Ì≈Ú∞’ ‘∞«Á¡ª «’‘≈,“
◊Ò∆¡ª ¿∞‘∆ ‘È ’Á∂ ¿∞‘ «¬È∑ª
«Úº⁄ ¡≈͉∆¡ª √‘∂Ò∆¡ª È≈Ò ÷∂‚Á∆
√∆ Í ¡º‹ ¿∞√ Á∂ ÌÂ∆‹∂-ÌÂ∆«‹¡ª
Á∂ Ϻ⁄∂ «¬È∑ª Á∆ Ω‰’ ÚË≈ ‘∂ ‘ÈÕ
“
ÍÓ‹∆ ’Ω Â∂ ‹ÈÀÒ ’Ω È∂
«’‘≈ «’ «Í≥‚ Á∆¡ª ’∞fi ÒÛ’∆¡ª
Úº Ò Ø ∫ ’∆Â∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆ √Á’≈ ‘∆
¡«‹‘≈ ÍzØ◊≈Ó √≥ÌÚ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «‹√
”⁄ «Í≥‚ Á∆¡ª Á»-Áπ≈‚∂ «Ú¡≈‘∆¡ª
Ë∆¡ª ˘ «ÓÒ‰ Ò¬∆ «¬º’ ʪ «¬’º·≈
’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ¡º‹ Á∂
Ϻ⁄∂ ‹ÁØ∫ ¡≈͉∂ √«Ì¡≈⁄≈ È≈ÒØ∫ ‡∞º‡
’∂ «ÚÁ∂Ù∆ √«Ì¡≈⁄≈ ”⁄ ≥◊∂ ‹≈ ‘∂
‘È, ¿∞ √ √Ó∂ ∫ ¡«‹‘∂ Íz Ø ◊ ≈Ó
’Ú≈¿∞‰∂ ‘Ø Ú∆ ˜»∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√Ó≈‹ ¡≥Á ¡Ωª ”⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Í
’∞ºfi ’È Â∂ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ‰ Á∆ ⁄∂ÂÈ≈
Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊∆ «’¿∞∫«’ √Ó≈‹ Á∆
Ï∂‘Â∆ Ò¬∆ ¡Ωª Á≈ √π⁄∂ ‘؉≈
Â∂ ÓÁª Á∂ Ï≈Ï ¡«Ë’≈ «ÓÒ‰≈
Ï∂‘ºÁ ˜»∆ ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò ‘∆ Ì»‰
‘º«Â¡≈, ÏÒ≈Â’≈, ˘‘ª ˘ Ó≈È≈,
¡Ω  ª ”Â∂ ÿ∂ Ò » «‘≥ √ ≈ ¡≈«Á
¡Ò≈Óª Á» ‘Ø √’‰◊∆¡ªÕ
«¬√∂ «Í≥‚ Á∆¡ª Ë∆¡ª «Ù≥Á ’Ω
Â∂ Ù∆Ò≈ È∂ ‹ÁØ ∫ ’∞ Û ∆¡ª ˘ «◊º Ë ≈
Í≈¿∞∫Á∂ Â∂ ◊∆ ◊≈¿∞∫Á∂ Á∂«÷¡≈ ª
¿∞È∑ª ÂØ∫ «‘≈ È≈ «◊¡≈Õ ¿∞È∑ª Á∂ ÍÀ
ÓºÒØ ÓºÒ∆ «◊ºË≈ Í≈¿∞‰ Ò¬∆ ¿∞µ·∂ Â
¿∞‘ √‡∂‹ ”Â∂ ‹≈ «◊ºË∂ «Úº⁄ Ⱥ⁄∆¡ªÕ
¿∞È∑ª È∂ ‹ÁØ∫ “ÿØÛ∆ ⁄«Û∑¡≈ Óª Á≈
ÈßÁ ‹∆˙∫ Â≈«¡ª ”⁄ ⁄≥Á È∆˙3. “
˘ ‘∂’ª Ò≈ ’∂ ◊≈«¬¡≈ ª Í≥‹≈Ï Á≈
Íπ≈‰≈ √Óª Ô≈Á ’Ú≈ «ÁºÂ≈Õ «¬È∑ª
˘ ¡Ω  ª Á∂ Úº ‚ ∂ «¬’º · È∂ ÏÛ∂
«Ë¡≈È È≈Ò √π « ‰¡≈Õ ¿∞ È ∑ ª Úº Ò Ø ∫
◊≈¬∂ ◊∆ È∂ Ï≈’∆¡ª Á∂ «ÁÒª «Úº⁄
Ú∆ ÏÒÏÒ∂ ÍÀÁ≈ ’ «ÁºÂ∂ Â∂ «Î
Ù∞  » ‘Ø « ¬¡≈ ◊∆ª Á≈ ’Á∂ Ú∆ È≈
Óπº’‰ Ú≈Ò≈ «√Ò√Ò≈ Õ ’Ó‹∆ ’Ω
Â∂ √¯∆ È∂ “¿∞⁄≈ Í≈‰∆ ‚Ø«Ò∑¡≈, Í≈‰∆
È∆Ú∂∫ ˘ ¡≈Ú∂..... ˘ ÒßÓ∆¡ª ‘∂’ª ”⁄
◊≈ ’∂ √≈«¡ª Á≈ «Ë¡≈È «÷º ⁄
«Ò¡≈Õ ÷≥È∂ ÂØ∫ ¡≈¬∆ ’∞ÒÚ≥ ’Ω (G@)
È∂ «’‘≈ «’ «˜≥Á◊∆ ”⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈
¡«‹‘≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈ ‘À ‹ÁØ∫ «¬º’Ø
«Í≥‚ Á∆¡ª ’∞Û∆¡ª «¬º’ ʪ «¬’º·∆¡ª
‘ج∆¡ª ‘ÈÕ Í«‘Òª Â∆¡ª Á∂ ÓΩ’∂
«Âzfl
≥ ‰ª ”⁄ «Í≥‚ Á∆¡ª Ë∆¡ª «¬’º·∆¡ª
‘∞≥Á∆¡ª √È Í ‘∞‰ ÏÁÒ∂ Ô∞º◊ ”⁄
√Ì ’∞fi ıÂÓ ‘∞≥Á≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «Í≥‚
Á∆¡ª «Ú¡≈‘∆¡ª Ë∆¡ª Íπ  ≈‰∆¡ª
ÏØÒ∆¡ª Í≈ ’∂ «◊ºË∂ «Úº⁄ ÷»Ï Ⱥ⁄∆¡ªÕ
«¬√ Â∑ª ¡«Óº‡ Ô≈Áª ¤º‚Á≈ ‘Ø«¬¡≈
Ó∂Ò≈ Ë∆¡ª Á≈ «Î «ÓÒ‰ Á∂ Ú≈¡Á∂
È≈Ò √Ó≈Í ‘Ø «◊¡≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
24
«ÚÙ∂Ù ¡ß’
BC Ó≈⁄ Á≈ «ÁÈ Ì≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄
«¬’ ÏÁÒÚ∆∫ ≈‹È∆Â∆ Á≈ «ÁÈ Ï‰Á≈ ˛Õ «¬√
Á∆ Ó‘æÂÂ≈ Ù‘∆Á-¬∂-¡≈˜Ó Ì◊ «√ßÿ Á∂
≈‹È∆Â’ √Ø’≈ª ¡Â∂ ¡‹Ø’∆¡ª Íz√ß◊Â≈Úª
È≈Ò È∂Û∂ ÂØ∫ ‹πÛ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜”
BC Ó≈⁄ B@AD Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ¡ß’ Íz’≈«Ù ’
«‘≈ ˛Õ «‹√ «Ú⁄ Ù‘∆Á-¬∂-¡≈˜Ó Ì◊ «√ßÿ
Â∂ ¿π√ Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∆¡ª «Ò÷ª ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷
«ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ Â∂ «Ò÷ª ¡ß«’ ’∆Â∆¡ª
‹≈‰◊∆¡ªÕ √Óπæ⁄∂ «¬√ ¡ß’ È±ß Ù‘∆Á-¬∂-¡≈˜Ó Ì◊ «√ßÿ Á∂ Ì≈‰‹∂
ÍzØ. ‹◊ÓØ‘È «√ßÿ ¡Â∂ È«ÌßÁ «√ßÿ √ßÍ≈ÁÈ ’È◊∂Õ √Ø «¬√ Ò¬∆
«¬√ ¡ß’ Ú≈√Â∂ «Ò÷ª ¡Â∂ «¬Ù«Â‘≈ A@ Ó≈⁄ B@AD Âæ’ Í‘πß⁄
‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
√ßÍ≈Á’
ȘÏ≥Á ¡≈◊»¡ª Á∆ «‘≈¬∆
Ò¬∆ ¡Ê∆ λ’ Óπ˜≈‘≈
«¬È’Ò≈Ï∆ ÈΩ‹Ú≈È «Ú«Á¡≈Ê∆
Ó≥⁄ ÚºÒØ∫ Í≥‹≈Ï √’≈ Á≈ ÍπÂÒ≈
λ«’¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ÀÒ∆ ”⁄ Ó≥⁄
Á∂ ¡≈◊» √π«≥Á ÙÓ≈ È∂ √≥ÏØËÈ ’Á∂
‘ج∂ «’‘≈ «’ √’≈ È∂ ‘º’ Ó≥◊Á∂
¡À √ ¡À √ ¬∂ / Ó√≈ Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ª Â∂
¿∞È∑ª Á∂ ‘º’∆ √≥ÿÙ Á∆ ‘Ó≈«¬Â ’
‘∂ Ì≈Â∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª
˘ ‹∂Ò∑∆∫ Ï≥Á ’’∂ ¡≈͉≈ ÒØ’ ÁØ÷∆
Â∂ ◊À-‹Ó‘»∆ «⁄‘≈ «Á÷≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
Ó≥⁄ Á∂ √»Ï≈ ¡≈◊» ◊◊ÈÁ∆Í È∂ «’‘≈
«’ ’∂∫Á∆ ‹∂Ò∑ Ò∞«Ë¡≈‰≈ ”⁄ ȘÏ≥Á
«¬È’Ò≈Ï∆ ’∂∫Á Í≥‹≈Ï Á∂ ‹ÈÒ
√’ºÂ ’≥ÚÒ‹∆ ÷≥È≈, √»Ï≈ ’Ó∂‡∆
ÓÀ ∫ Ï √π ÷ Á∂ Ú Ì± ≥ Á Û∆, ‚∆‡∆¡À Î Á∂
«˜Ò∑ ≈ ¡≈◊» ◊∞  ⁄È È±  Íπ  ,
«¬È’Ò≈Ï∆ ÈΩ‹Ú≈È «Ú«Á¡≈Ê∆ Ó≥⁄
Á∂ ¡≈◊» ◊∞Á∆Í Ï≈√∆, ÍzÚ∂˜, Ï∆’∂Ô»
(¿∞◊≈‘ª) Á∂ √πÁ≈◊ ÿÛ≈‰∆ √Ó∂Â
Á‹Èª Ú’ª Á∆¡ª È≈‹≈«¬˜
«◊zÎÂ≈∆¡ª Â∂ fi»·∂ Í«⁄¡ª Á∂ «ÚØË
”⁄ ¡≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∂ «ÁȪ «Úº ⁄ √» Ï ≈
ͺË∆ Ø√ ÍzÁÙÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
¿∞È∑ª Áº«√¡≈ «’ ‹∂Ò∑∆∫ Ï≥Á ¡≈◊»¡ª
Á∆ «ÏȪ Ù «‘≈¬∆ Ò¬∆ ÏÈ≈Ò≈,
ÓπÒªÍπ, Ï∂‡≈, Ï«·ß‚≈, Ò«‘≈ Â∂
Ò∞«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ «ÚÙ≈Ò Ø√ ÍzÁÙÈ
‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª «Ú⁄ Úæ÷ Úæ÷ Ú◊ª
Á∂ ÒØ ’ ¡Â∂ «ÚÙ∂ Ù ’’∂ ÈΩ ‹ Ú≈È
Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò«‘ È≈Ò
¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ¿πÍ
Ú∆ ‘π’Ó≈È Í≈‡∆ ¿πÍ «√æË≈ ¡√
ÍÚ∂ ◊ ≈ «‹√ Ò¬∆ ¿π ‘ ÒØ ’ ª ¡æ ◊ ∂
‹Ú≈ÏÁ∂‘ ‘ÈÕ «¬√ Ò«‘ È∂ Íø‹≈Ï
¡ßÁ «¬’ «ÚØË Á∆ Ò«‘ ÷Û∑∆ ’
«ÁæÂ∆ ˛Õ
√ßÍ≈Á’ Óß‚Ò (¡≈È∂∆)
Ó≈. Ì‹È «◊æÒ ’ÀÒ◊∆, ¡ÒÏ‡≈
√π÷Á∂Ú «√ßÿ √ß˱
D@C-DEE-DBB@
Ó≈√‡ ÏÒÏ∆ «√ßÿ «◊æÒ
‘Ïß√ «√ßÿ
¡ÚÂ≈ «√æ˱, «ÚßÈ∆ÍÀ◊ Ó≈È∆‡ØÏ≈
DAF-HAG-GADB
B@D-IHA-CCGE
Á«ÚßÁ ±
ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ
DAF-I@B-ICGB
◊z≈«Î’√ «‚˜≈«¬È
’πÒÁ∆Í «√ßÿ
Ï∆. «√ßÿ
√π÷«ÚßÁ «√ßÿ «„æÒØ∫
akashdeep.1064@gmail.com
‹√Íz∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò
AF ÎÚ∆ ÂØ∫ AE Ó≈⁄ B@AD