‫نقش غذا و تغذیه در رشد و تکامل کودکی‬
‫‪The Role of Nutrition in ECD‬‬
‫دکتر ناصر کالنتری‬
‫متخصص کودکان‪-‬دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی‬
‫‪1‬‬
‫همایش امنیت غذایی اقشار آسیب پذیر‬
‫‪ 18‬مهر ‪91‬‬
‫تعریف امنیت‬
‫غذا و تغذیه‬
‫دسترسی همه مردم در‬
‫تمام اوقات سال به‬
‫غذای کافی و سالم‬
‫برای یک زندگی مولد‬
‫‪2‬‬
‫تعاریف‬
‫دریافت‪ 90‬تا ‪ 110‬درصد مقادیر‬
‫انرژی‪ ،‬پروتئین و ریز مغذی های‬
‫توصیه شده‬
‫امن غذایی‬
‫‪3‬‬
‫تعاریف‬
‫دریافت ‪ 80‬تا ‪ 90‬درصد مقادیر‬
‫انرژی‪ ،‬پروتئین و ریز مغذی های‬
‫توصیه شده‬
‫ناامن غذایی خفیف‬
‫‪4‬‬
‫تعاریف‬
‫دریافت ‪ 70‬تا ‪ 80‬درصد مقادیر‬
‫انرژی‪ ،‬پروتئین و ریز مغذی های‬
‫توصیه شده‬
‫ناامن غذایی متوسط‬
‫‪5‬‬
‫تعاریف‬
‫دریافت کمتر از ‪ 70‬درصد مقادیر‬
‫انرژی‪ ،‬پروتئین و ریز مغذی های‬
‫توصیه شده‬
‫ناامن غذایی شدید‬
‫‪6‬‬
‫رشد و تکامل خردسالی‬
‫‪ECD‬‬
‫• سالهاي اولیه زندگی در‬
‫شكلگیري هوش‪ ،‬شخصیت و‬
‫رفتار اجتماعي‪ ،‬سال هاي‬
‫حساسي هستند و آثار بيتوجهي‬
‫اولیه ميتواند اختالالت‬
‫فراواني را در پی داشته باشد‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫رشد و تکامل خردسالی‬
‫• تحقیقات نشان می دهند که تکامل احساسی‪،‬‬
‫اجتماعی و شناختی شیرخواران و کودکان در‬
‫دستاورد های طول زندگی و پی آمد های اجتماعی‬
‫وسالمت دراز مدت آنان سهم به سزائی دارد‪.‬‬
‫• در مسیر تکامل‪ ،‬کودکان از مراحل بحرانی عبور‬
‫می کنند‪ .‬در این مراحل‪ ،‬فرصت های گران بهایی‬
‫وجود دارند که در صورت حمایت و مداخله‪،‬‬
‫باعث بهبود تکامل آنان می شود‪ .‬اجماع نظر بر‬
‫این است که دوران خردسالی‪ ،‬از لقاح تا سن پنج ‪-‬‬
‫شش سالگی‪ ،‬مهمترین مراحل بحرانی است‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫رشد و تکامل خردسالی‬
‫• تکامل ابتدای کودکی شامل حیطه های‬
‫مختلفی از قبیل جسمی ‪،‬سالمت روانی‪،‬‬
‫شناختی‪ ،‬کالمی‪ ،‬عاطفی‪ /‬اجتماعی می‬
‫باشد که همگی قویا بر یادگیری ابتدایی‬
‫و پایه ای فرد ‪ ،‬موفقیت او در امر‬
‫تحصیل‪ ،‬خطر ابتال به بیماری های‬
‫جسمی و روانی‪ ،‬مشارکت اقتصادی‪،‬‬
‫نقش اجتماعی شهروندی و سالمت او‬
‫نیز تاثیر بسزایی خواهند داشت‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫رشد و تکامل‬
‫خردسالی‪ECD‬‬
‫• ‪ ECD‬به یك روش وسیع در زمینه سیاستها‬
‫و برنامههایي كه براي كودكان از زمان‬
‫تولد تا هشت سالگي و والدین آنان و‬
‫مددكاران و مراقبین كودك تهیه و طراحي‬
‫ميشوند‪ ،‬اشاره ميكند‪ .‬هدف این روش این‬
‫است كه حقوق كودك در زمینة رشد و‬
‫پرورش كامل استعدادهاي ذهني‪ ،‬عاطفي‪،‬‬
‫اجتماعي و جسمي مورد حمایت قرارگیرد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫حقوق بشر‬
‫• همهی کودکان بدون در نظر گرفتن جنسیت‪ ،‬نژاد‪،‬‬
‫زبان‪ ،‬مذهب یا هر مورد دیگر‪ ،‬باید برای رشد با‬
‫حداکثر توان فرصت داشته باشند‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫– کودکان به دلیل آسیب پذیری جسمی و ذهنی‪ ،‬نیاز به‬
‫مراقبت و حمایت ویژه دارند‪.‬‬
‫– کودکانی که در شرایط دشوار و خاص زندگی میکنند‪،‬‬
‫نیازمند توجه ویژه ای هستند‪.‬‬
‫– مسؤولیت اولیه پرورش‪ ،‬رشد و آموزش کودکان به‬
‫عهده والدین ( خانوادهها) است‪.‬‬
‫– دولتها باید شرایط توانمند سازی والدین و جوامع برای‬
‫انجام مسئولیتهای پرورشی و حمایتی کودکان را فراهم‬
‫نمایند‪.‬‬
‫منطق علمی‬
‫• تکامل انسان منوط به تأثیر متقابل‬
‫سرشت‪ ،‬محیط و مراقبت است‬
‫• مراقبتهاي اولیه روي نحوهي رشد‬
‫افراد‪ ،‬توانایي آموختن و ظرفیت‬
‫كودكان براي نظمدهي به هیجانات‬
‫خود‪ ،‬تأثیر پایدار و بسزایي دارد‬
‫• مغز انسان داراي ظرفیت متغیر قابل‬
‫مالحظهاي است‬
‫‪12‬‬
‫تئوری تکامل‪:‬‬
‫تکامل مغز‬
‫‪13‬‬
‫‪01-003‬‬
‫شکل گیری سیناپس ها– تکامل مغز‬
‫شبکه های حسی‬
‫(بینایی و شنوایی(‬
‫زبان‬
‫عملکرد شناختی‬
‫‪16‬‬
‫‪12‬‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪9‬‬
‫سال‬
‫‪0‬‬
‫ماه‬
‫سن‬
‫‪14‬‬
‫‪6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪-3‬‬
‫‪C. Nelson, in From Neurons to Neighborhoods, 2000.‬‬
‫‪-6‬‬
‫سیناپس ها‪:‬‬
‫• هنگام تولد‪ 100 :‬تریلیون‬
‫– ‪ 1000‬سیناپس به ازای هر سلول‬
‫• یکسالگی ‪ 1000 :‬تریلیون‬
‫– ‪ 10000‬سیناپس به ازای هر سلول‬
‫• در ‪20‬سالگی ‪ 500 :‬تریلیون‬
‫– ‪ 5000‬سیناپس به ازای هر سلول‬
‫‪16‬‬
‫‪Photo of neurons‬‬
17
‫دوره زمانی حساس در رشد مغزی کودکان خردسال‬
‫سالهای پیش دبستانی‬
‫سالهای مدرسه‬
‫زیاد‬
‫شمارش‬
‫مهارت ارتباط با همساالن‬
‫ادراک‬
‫تکامل زبانی‬
‫روشهای عادتی برای پاسخ دادن‬
‫کنترل احساسات‬
‫بینایی‬
‫شنوایی‬
‫‪7‬‬
‫‪18‬‬
‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4‬‬
‫سال‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫کم‬
‫)‪Graph developed by Council for Early Child Development (ref: Nash, 1997; Early Years Study, 1999; Shonkoff, 2000.‬‬
‫تقابل فرصت ها و سرمایه گذاری برای کودکان‬
‫شواهد‬
‫تجمع واقعی سرمایه گذاری ها‬
‫(به ویژه در جوامع صنعتی یا جوامعی که رو به صنعتی شدن می روند)‬
‫نیاز به سرمایه گذاری‬
‫قبل از‬
‫مدرسه‬
‫بعد از دبیرستان‬
‫‪19‬‬
‫مدرسه‬
‫‪0‬‬
‫‪Age‬‬
‫)‪Source: Carneiro & Heckman, Human Social Policy (2003‬‬
‫مزایای اقتصادی‬
‫• افزایش بهرهوری اقتصادی در طول زندگی کودک‬
‫• افزایش فرصتهای شغلی برای‬
‫– مراقبین کودک‪،‬‬
‫– آموزش‬
‫• صرفهجویی در هزینههای اجتماعی‬
‫– میزان حضور در مدرسه‪،‬‬
‫– تجدیدی و مردود شدن‪ ،‬از سرمایهگذاری خود بر‬
‫مراقبت و رشد کودک سود میبرد‪.‬‬
‫• مراقبتهاي اولیه در دورهي خردسالي در کاهش‬
‫جرم جوانان و کاهش استفاده از مواد مخدر تأثیر‬
‫ارزشمندي دارد‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫عدالت اجتماعی‬
‫• شرایط ناسالم و فقر‪ ،‬نابرابری در رشد اولیه‬
‫و یادگیری را به همراه دارد‪.‬‬
‫• این گونه نابرابریها به پایداری و تداوم‬
‫نابرابرهای اجتماعی و اقتصادی کمک‬
‫میکند‪.‬‬
‫• در یک چرخه معیوب‪ ،‬کودکان خانوادههای‬
‫کمدرآمد‪ ،‬از كودكان مرفه که با سرعت از‬
‫نظر رشد ذهني پیش ميروند و آماده ورود‬
‫به مدرسه و زندگي می شوند‪ ،‬اغلب عقب‬
‫می مانند و این شكاف هیچ گاه پر نميشود‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫عدالت اجتماعی‬
‫• تحت شرایط فقر مطلق‪ ،‬آن هم زماني كه دولتها سعي‬
‫ميكنند مسؤولیت فقر را بر دوش مردم بگذارند‪ ،‬چگونه‬
‫ميتوان برابری را تعریف کرد و به آن رسید؟‬
‫• بعضي از دولتها با کوتاهی در مداخلهی مناسب برای‬
‫ترویج آموزش و رشد كودكان خردسال‪ ،‬به طور ضمنی‬
‫نابرابری موجود را تقویت و تأیید میکنند‪.‬‬
‫• در این حالت منظور فقط این نیست که دولتها حداقلی‬
‫از منابع را فراهم کنند تا بتوانیم به برابری فرصتها‬
‫برسیم‪ ،‬بلکه در جایی که نیاز به هم ترازی اقتصادی و‬
‫اجتماعی دارد‪ ،‬باید منابع اضافی تدارک دیده شود‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫بسیج اجتماعی‬
‫• برنامهریزی برای كودكان خردسال میتواند به‬
‫عنوان نقطهی شروع مهمی برای بسیج‬
‫اجتماعی‪ ،‬ترویج مشارکت‪ ،‬سازماندهی و بهبود‬
‫کیفیت زندگی بزرگساالن و همچنین جوانان‬
‫عضو جامعه‪ ،‬سودمند باشد‪.‬‬
‫• این امر‪ ،‬به خصوص در موارد اضطراری‬
‫مصداق دارد‪ .‬در مقابله با موارد اضطراری‪،‬‬
‫کودکان یک عامل بسیار مهم براي سازماندهی‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫نیازهای مرحله رشد و تکامل در دوران‬
‫خردسالی‬
‫• تغذیه‬
‫• سالمت‬
‫• آموزش‬
‫• مراقبت‬
‫• حفاظت‬
‫‪24‬‬
‫تغذیه‬
‫• بیش از شصت سال از شناخت ارتباط بین‬
‫تغذیه و تکامل کودک می گذرد‪ .‬در مروری‬
‫تازه بر عواقب بحرانی که "تغذیه مطلوب"‬
‫در سالهای اولیه زندگی را تعیین کرده است‪،‬‬
‫از رشد جسمی‪ ،‬تکامل ذهنی‪ ،‬تکامل خواب‪،‬‬
‫ایمنی بهتر‪ ،‬پیشگیری از حساسیت ها‪،‬‬
‫پیشگیری از رفتارهای غذایی منجر به بی‬
‫اشتهایی و چاقی و پیشگیری از بیماریهای‬
‫مزمن نام برده شده است & ‪(Uauy‬‬
‫)‪.Castillo-Duran, 2005‬‬
‫‪25‬‬
‫تغذیه‬
‫• تغذیه ناکافی به همراه عوامل محیطی ناشی از فقر می تواند‬
‫تاخیر پایدار در‪:‬‬
‫– رشد فیزیکی‬
‫– تکامل مغزی‬
‫– عملکرد شناختی کودک‬
‫‪26‬‬
‫• هر قدر مدت طوالنی تری تامین نیاز های غذایی‪ ،‬احساسی‬
‫و آموزشی کودک به تاخیر بیافتد‪ ،‬احتمال اختالل شناختی‬
‫بیشتر خواهد بود‪.‬‬
‫• بهبود تغذیه به همراه بهبود شرایط اجتماعی می تواند تاثیر‬
‫تغذیه ناکافی ابتدای کودکی را تغییر دهد‪.‬‬
‫• در صورت وقوع تغذیه ناکافی‪ ،‬اثرات دراز مدت آن می‬
‫تواند با دریافت کافی غذا و حمایت محیطی کاهش و یا حذف‬
‫شود‪.‬‬
‫تاثیرتغذیه برسالمت‬
• Mortality
• Morbidity
27
‫سوءتغذيه و مرگ و میر كودكان‬
‫• اگر چه ممكن است علت‬
‫اصلي مرگ كودكان دچار‬
‫سوءتغذيه خفيف يا متوسط؛‬
‫پنوموني يا اسهال باشد؛ اما‬
‫بسياري از اين كودكان اگر‬
‫خوب تغذيه مي شدند؛ زنده‬
‫مي ماندند‬
‫‪28‬‬
‫سوءتغذيه باعث افزايش خطر مرگ‬
‫كودكان مي شود‬
‫• از ‪ 10.4‬ميليون مرگ كودكان زير پنج سال كه در سال‬
‫‪ 1995‬در كشورهاي در حال توسعه رخ داده حدود نيمي‬
‫از آنها با سوء تغذيه ارتباط داشته است‪.‬‬
‫• حتى يك كم وزني خفيف كودك احتمال خطر مرگ را‬
‫افزايش مي دهد‪.‬‬
‫• تقريباهشتاد درصد مرگهاي مرتبط با سوءتغذيه بر اثر‬
‫انواع خفيف يا متوسط سوءتغذيه بوده است‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫عوامل تغذیه ای و‬
‫‪ECD‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫اختالالت ناشی از کمبود ید)‪(IDD‬‬
‫کمبود آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن‬
‫کمبود دریافت غذا‪ /‬سوء تغذیه پروتئین انرژی‬
‫هم افزایی بین کمبود دریافت و تحریک بیرونی‬
‫خورانش‪ ،‬عوامل فرهنگی و روانی‪-‬اجتماعی‬
‫‪30‬‬
‫کمبود ید و تکامل‬
‫خردسالی‬
‫• کمبود ید شایع ترین علت عقب افتادگی مغزی‬
‫قابل پیشگیری در کودکان است‬
‫• هرچند کل نیاز به ید در طول زندگی فقط یک‬
‫قاشق چای خوری است‪ ،‬کمبود آن در اولین‬
‫مراحل لقاح و زندگی جنینی منجر به صدمه‬
‫مغزی و سالمت جسمی شده و رشد و تکامل‬
‫کودک را مختل می کند‬
‫• گزارش شده که کمبود ید ضریب هوشی را بین‬
‫‪ 10‬تا ‪ 15‬نمره کاهش می دهد‬
‫‪31‬‬
Iodine Deficient
Populations
• Intelligence reduced
by 13.5 IQ points
source: 18 studies
32
Iodine Deficient
Populations
• Intelligence reduced
• by 13.5 IQ points
source: 18 studies (other countries)
33
Iodine Deficiency and
Education
UNICEF/C-56-19/Murray-Lee
• educability
• drop-out rates
• under utilization
of school facilities
34
‫شواهد حاکی از ان است که‪:‬‬
‫• ابتال شیرخواران به كمخوني ناش ي از كمبود‬
‫آهن‪:‬‬
‫• تولد نوزاد با وزن كم‪:‬‬
‫• نوزادان محروم از شیر مادر‪:‬‬
‫‪35‬‬
‫تغذیه‬
• Previous classic studies in pigs and
guinea pigs , had demonstrated that
undernutrition in early life can result
in growth impairment that is
permanent, even if nutritional status
subsequently improves. Barker thus
hypothesized that undernutrition
before birth may be a key mechanism
leading both to small size at birth and
also to the associated long- term
outcomes
36
‫تغذیه‬
‫• مواجهه با چربی باال در رژیم‬
‫غذایی در دوره جنینی موجب‪:‬‬
‫–تخریب در تحمل به گلوکز‬
‫–تخریب عملکرد اندوتلیال‬
‫–پُر فشاری خون می شود‬
‫‪37‬‬
‫تغذیه‬
‫• کمبود تغذیه ای و مواجهه با چربی باال‬
‫در رژیم غذایی پس از تولد موجب‪:‬‬
‫– تشدید تاثیر کمبود پروتئین مادر‬
‫– مقاومت به انسولین‬
‫– هیپرلیپیدمی‬
‫– هیپرتانسیون‬
‫– چاقی‬
‫– کم تحرکی در کودکان می شود‬
‫‪38‬‬
‫تغذیه‬
• Cardiovascular dysfunction is induced
in the offspring by high- fat feeding
not only during pregnancy, but also
during lactation.
• In rats, maternal dietary deficiency of
iron, calcium, or zinc during
pregnancy is associated with
increased blood pressure in the adult
offspring
39
Behavioral and Cognitive Status in
School-Aged Children With a History of
Failure to Thrive During Early Childhood
• The former FTT children were, on
average, smaller, less cognitively able,
and more behaviorally disturbed than
the control children and national
normative samples
• Sixty percent of former FTT children were
below the 20th percentile in height and
48% were below the 20th percentile in
weight
• 52% had IQs below 80 and 30% had
reading standard scores below 80
40
Early Maternal Support May Positively
Affect Brain Development
• In developing animals, early
maternal support has been
associated with specific
gene expression,
neurogenesis, adaptive
stress responses, and larger
hippocampal volumes.
41
Weight Faltering in Infancy and IQ Levels
at 8 Years in the Avon Longitudinal Study
of Parents and Children
• OBJECTIVE. Our goal was to
investigate the association
between failure to thrive
(defined as weight faltering
in the first 9 months of life)
and IQ levels 8 years later.
42
Weight Faltering in Infancy and IQ Levels
at 8 Years in the Avon Longitudinal Study
of Parents and Children
• METHODS. Weight gain (conditional on initial
weight) from birth to 8 weeks, 8 weeks to 9
months, and birth to 9 months was measured
on term infants from the Avon Longitudinal
Study of Parents and Children. Cases of weight
faltering were defined as those infants with a
conditional weight gain below the 5th centile
who were compared with the rest of the
cohort as the control group. At the age of 8
years, 5771 infants born at term with no major
congenital abnormalities had IQ measured by
using the Wechsler Intelligence Scale for
Children, Third Revision.
43
Weight Faltering in Infancy and IQ Levels
at 8 Years in the Avon Longitudinal Study
of Parents and Children
• RESULTS: Mean (SD) IQ scores were
104.7 (16.3) (total), 107.6 (16.5)
(verbal), and 100.2 (16.9)
(performance). Children whose weight
faltered from birth to 9 months had a
total IQ that was significantly lower by
an average of _2.71 points at 8 years,
equivalent to 0.17 SD. Weight gain from
birth to 8 weeks had a positive linear
association with child IQ at 8 years.
44
Weight Faltering in Infancy and IQ Levels
at 8 Years in the Avon Longitudinal Study
of Parents and Children
• This remained significant in a
multivariate regression despite
controlling for correlates of both infant
growth and child IQ;
• 1 SD of weight gain was associated with
a difference of 0.84 points in the total
IQ score. In contrast to early weight
faltering, weight gain from 8 weeks to 9
months was not related to IQ at 8 years.
45
Weight Faltering in Infancy and IQ Levels
at 8 Years in the Avon Longitudinal Study
of Parents and Children
• CONCLUSIONS. Failure to
thrive in infancy was
associated with persisting
deficits in IQ at 8 years;
the critical period for
growth faltering was birth
to 8 weeks.
46
Low Vitamin D Levels
Associated With Increased Risk
for Cognitive Impairment
• Results of a new analysis using
data from the Third National
Health and Nutrition Survey
(NHANES III) show that vitamin D
deficiency is associated with an
increased risk for cognitive
impairment in older Americans.
47
Low Vitamin D Levels
Associated With Increased Risk
for Cognitive Impairment
• The findings showing that
low levels of vitamin D
were associated with
subsequent cognitive
decline during 6 years of
follow-up.
•
48
‫سوء تغذيه‬
‫افزايش بيماريها با شدت‬
‫فقر و ركود توسعه اقتصادي و‬
‫اجتماعي‬
‫تاخير رشد جسمي‬
‫توليد كمترو‬
‫وذهني‬
‫واردات بيشتر‬
‫بيشتر و طوالني تر‬
‫عدم كسب مهارتهاي پيچيده‬
‫‪49‬‬
50