Rynki Finansowe, Bankowość i Ubezpieczenia - Prezentacja
advertisement
Rynki finansowe, bankowość i ubezpieczenia ćwiczenia Jarosław Dziuba jaroslaw.dziuba@ue.wroc.pl Konsultacje (Teams): środa 11.45-13.15 www.ue.wroc.pl 1 Tematyka 1. System bankowy 2. Pasywne operacje bankowe 3. Aktywne operacje bankowe 4. Pośredniczące operacje bankowe 5. Kolokwium pisemne (test wyboru) w dniu 19.03.2025 www.ue.wroc.pl 2 Ćwiczenia 1-2 1. 2. 3. System bankowy – ewolucja i struktura Banki i ich rodzaje. Rola banków w gospodarce (debata oxfordzka) 4. Stabilność systemu bankowego www.ue.wroc.pl 3 System prawny Rynkowy system finansowy Sfera realna System finansowy System ekonomiczny Publiczny system finansowy Sfera finansowa System społeczny System polityczny Gospodarka finansowa podmiotów sfery realnej Inne systemy www.ue.wroc.pl 4 www.ue.wroc.pl 5 System bankowy - ogół instytucji bankowych funkcjonujących w danym kraju wraz z ich wzajemnymi powiązaniami i relacjami z otoczeniem (rynkami finansowymi). Współczesne systemy bankowe powstały w wyniku ewolucji historycznej, w trakcie której nastąpiło ukształtowanie dwupoziomowego systemu bankowego: 1. bank centralny 2. banki operacyjne (komercyjne) Nauka finansów rozróżnia dwa podstawowe modele systemów finansowych: – anglosaski (angloamerykański), – niemiecko-japoński (kontynentalny). www.ue.wroc.pl 6 Instytucje systemu bankowego Instytucje stabilizujące Narodowy Bank Polski Komisja Nadzoru Finansowego Bankowy Fundusz Gwarancyjny www.ue.wroc.pl Instytucje tworzące rynek Banki Spółdzielcze kasy oszczędnościowokredytowe Instytucje pomocnicze Biuro Informacji Kredytowej Związek Banków Polskich Krajowa Izba Rozliczeniowa 7 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 1828-1886 Bank Polski www.ue.wroc.pl 1918-1924 Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa 1924-1946 Bank Polski S.A. 1945-1988 1989 - … Narodowy Bank Polski 8 9 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 1. Bank Polski • Utworzony w Królestwie Polskim w 1828 r. przez księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego Bank państwowy, którego kapitał zakładowy pochodził z funduszy rządowych pełnił funkcje typowe dla banku centralnego, tj. • • • • • posiadał prawo do emisji złotego polskiego, obsługiwał dług publiczny, zajmował się rachunkami instytucji publicznych. Prowadził działalność komercyjną, np. przyjmował wkłady od osób prywatnych, udzielał pożyczek przedsiębiorstwom www.ue.wroc.pl 9 10 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 2. Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa • Utworzona przez Niemców w 1918 r. • Posiadała prawo do emisji marki polskiej • Obsługiwała dług publiczny, • Zajmowała się rachunkami instytucji publicznych, • Ze względu na ogromne potrzeby finansowe na odbudowę kraju kredytowała przedsiębiorców, a nadmierna emisja pieniądza doprowadziła do hiperinflacji www.ue.wroc.pl 10 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 3. Bank Polski SA • • • • Utworzony w 1924 r. w wyniku reformy finansów państwa przeprowadzonej przez W. Grabskiego Bank był spółką akcyjną, której akcje nabyli w drodze emisji publicznej obywatele był on w dużej mierze niezależny od rządu, ale realizował jego politykę pieniężną Dokonano wymiany marek polskich na złote (1 800 000 marek polskich = 1 złoty) Bank został zobowiązany do bezpłatnej obsługi Skarbu Państwa i udzielania mu bezprocentowego kredytu do wysokości ustalonej w statucie www.ue.wroc.pl 11 12 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 4. Narodowy Bank Polski (1945-1988) • rozpoczął działalność w 1945 r. • funkcjonował jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu • wysokość emisji pieniądza określała Rada Ministrów • zajmował się działalnością ogólnobankową, był monopolistą nie tylko w dziedzinie emisji pieniądza, ale także udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności • Od 1982 r. nastąpiło rozluźnienie zależności prezesa NBP od Ministerstwa Finansów • W 1987 r. ze struktur NBP wyodrębniono PKO BP www.ue.wroc.pl 12 13 Etapy ewolucji bankowości centralnej w Polsce 5. Narodowy Bank Polski (od 1989) • Uchwalono nowe Prawo bankowe oraz nową ustawę o NBP • Utworzono dwuszczeblowy system bankowy • Z operacyjnych oddziałów NBP utworzono 9 nowych banków komercyjnych, tzw. złotą dziewiątkę • W 1995 r. dokonano denominacji polskiego złotego - reforma pieniężna, polegająca na zastąpieniu dotychczasowej waluty narodowej nową, bez ingerencji w kurs walutowy (1 PLN = 10 000 PLZ) www.ue.wroc.pl 13 Historia systemu bankowego w Polsce • W okresie gospodarki centralnie planowanej istniał system, w którym kluczową rolę odgrywał monobank (Narodowy Bank Polski) będący zarówno bankiem centralnym, jak i bankiem udzielającym kredytów gospodarce; • Poza NBP na początku 1989 r. istniało 7 banków (nie licząc banków spółdzielczych), które pełniły określone zadania w gospodarce: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. www.ue.wroc.pl Bank Handlowy (1870) – obsługiwał transakcje handlu zagranicznego Bank Gospodarki Żywnościowej (1919 - Polski Bank Rolny) – obsługa rolnictwa, leśnictwa i spółdzielczości, Polska Kasa Opieki (PEKAO - 1929) – usługi w obrocie zagranicznym dla ludności Bank Gospodarstwa Krajowego (1924) – obsługiwał projekty rządowe Powszechna Kasa Oszczędności (1919 - Pocztowa Kasa Oszczędności) – świadczyła usługi bankowe dla ludności Bank Rozwoju Eksportu SA (1986) – bank uniwersalny Łódzki Bank Rozwoju SA (1988) – bank uniwersalny 14 Historia systemu bankowego w Polsce • W lutym 1989 r. utworzono 9 banków państwowych, tzw. złota dziewiątka*. Podmioty te zostały wyodrębnione ze struktur NBP i stały się samodzielnymi i samofinansującymi się jednostkami organizacyjnymi, prowadzącymi działalność polecającą głównie na gromadzeniu środków pieniężnych, udzielaniu kredytów i pożyczek oraz przeprowadzaniu rozliczeń pieniężnych, • Na początku lat 90. XX w. banki te zostały przekształcone w jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa, a następnie sprywatyzowane. * Bank Gdański w Gdańsku, Bank Śląski w Katowicach, Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie, Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Zachodni we Wrocławiu. www.ue.wroc.pl 15 www.ue.wroc.pl 16 Liczba instytucji finansowych w Polsce www.ue.wroc.pl 17 Aktywa instytucji finansowych w Polsce (w mld zł) www.ue.wroc.pl 18 Struktura aktywów sektora finansowego w Polsce www.ue.wroc.pl 19 Struktura aktywów sektora finansowego w Polsce w 2023 r. www.ue.wroc.pl 20 Aktywa systemu finansowego w relacji do PKB www.ue.wroc.pl 21 Aktywa systemu finansowego w wybranych krajach UE na koniec 2023 www.ue.wroc.pl 22 Aktywa sektora bankowego w Polsce www.ue.wroc.pl 23 www.ue.wroc.pl 24 Struktura własnościowa sektora bankowego w Polsce www.ue.wroc.pl 25 Struktura dominujących inwestorów w sektorze bankowych w Polsce w 2023 r. wg krajów pochodzenia kapitału www.ue.wroc.pl 26 Bank - definicja Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych, a także oddziałów instytucji kredytowych oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków. Definicja banku w Prawie bankowym: „bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym” www.ue.wroc.pl 27 Rodzaje banków 1. Banki komercyjne (operacyjne – uniwersalne oraz specjalistyczne) – to najbardziej rozpowszechniona forma instytucji bankowych. Świadczą różnorodne usługi finansowe, ich aktywność jest skupiona na maksymalizacji wartości, w tym wyników finansowych. • Banki uniwersalne - oferują wiele różnorodnych usług świadczonych przez współczesną bankowość. Udzielają kredytów, przyjmują lokaty, dokonują operacji papierami wartościowymi itp. Nie mają ograniczeń o charakterze ilościowym, geograficznym, branżowym, czy też pod względem kategorii obsługiwanych klientów. • Banki specjalistyczne - ich sfera działania w porównaniu z bankami uniwersalnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli. Specjalizacja banków może przybierać różne formy i występować jako: • specjalizacja funkcjonalna (tylko wybrane rodzaje czynności bankowych, np. udzielanie kredytów hipotecznych), • branżowa (obsługa określonej branży gospodarki, np. samochodowej), • terytorialna (np. banki regionalne, komunalne). www.ue.wroc.pl 28 Rodzaje banków Wśród banków specjalistycznych można wyróżnić np. : • Banki inwestycyjne - zajmują się koncentracją środków na finansowanie inwestycji oraz bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Głównie są to usługi związane z operacjami papierami wartościowymi. Współdziałają w tworzeniu lub rozbudowywaniu przedsiębiorstw. • Banki hipoteczne - zajmują się udzielaniem kredytów i pożyczek zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości. Udzielanie kredytów hipotecznych refinansowane jest sprzedażą specjalnych papierów wartościowych - listów zastawnych. W sensie prawnym do banków specjalistycznych, ze względu na odrębne uregulowania prawne zalicza się w Polsce banki hipoteczne. www.ue.wroc.pl 29 Segmenty bankowości • bankowość centralna – nierozerwalnie wiąże się z działalnością banków centralnych w poszczególnych państwach, odgrywa ważną rolę nie tylko dla systemu bankowego ale również dla gospodarki jako całości • bankowość detaliczna, która świadczy szeroki wachlarz usług na rzecz osób fizycznych; są to tzw. indywidualni klienci, charakteryzujący się wysokim stopniem zróżnicowania zapotrzebowania na produkty bankowe; • bankowość korporacyjna - obejmuje szeroki wachlarz usług świadczonych na rzecz podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw), organizacji, instytucji, fundacji, stowarzyszeń, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych; • bankowość komunalna, która świadczy usługi na rzecz różnego typu jednostek gospodarki lokalnej (jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorstw gospodarki komunalnej). www.ue.wroc.pl 30 Segmenty bankowości • bankowość hipoteczna, przedmiotem jej oferty są kredyty hipoteczne, emisja listów zastawnych i obligacji, wycena nieruchomości; • bankowość elektroniczna – jej istotą jest zastosowanie i wykorzystanie elektronicznego transferu środków pieniężnych oraz związanych z techniką elektroniczną systemów obsługi klienta; • bankowość ekologiczna - banki posługują się nie tylko tradycyjnymi instrumentami w celu sfinalizowania przedsięwzięć proekologicznych lub zasilania instytucji związanych z ekologią, lecz także kreują nowe instrumenty lub tworzą nowe instytucje obsługujące działalność związaną z ochroną środowiska. www.ue.wroc.pl 31 Rodzaje banków 2. Banki spółdzielcze - przyjęły za cel obsługę finansową członków spółdzielni oraz klientów w środowisku lokalnym. Za działalność spółdzielni solidarnie odpowiadają klienci - członkowie spółdzielni m.in. przez ich wkłady członkowskie. Banki spółdzielcze z punktu widzenia funkcjonalnego są bankami uniwersalnymi. 3. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK) – niezarobkowe instytucje finansowe (spółdzielnie) świadczące usługi wyłącznie dla swoich członków m. in. w zakresie udzielania pożyczek i kredytów, przyjmowania depozytów oraz prowadzenia rozliczeń finansowych. www.ue.wroc.pl 32 Rodzaje banków wg formy prawnej w Polsce • Bank w formie spółki akcyjnej – tworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego • Bank spółdzielczy - tworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego • Bank państwowy – tworzony przez Radę Ministrów na podstawie rozporządzenia po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego www.ue.wroc.pl 33 Instytucje parabankowe • • • Inne niż banki instytucje wykonujące działalność depozytową i pożyczkową jako działalność podstawową. Komitet Stabilności Finansowej (KSF) określił instytucje parabankowe jako podmioty nie działające w oparciu o reguły Prawa bankowego, oferujące usługi i produkty finansowe podobne do usług bankowych oraz funkcjonujące w obszarze nie objętym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Ujęcie zaproponowane przez KSF nie obejmuje spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, ponieważ ich działalność podlega nadzorowi KNF. www.ue.wroc.pl 34 Bank, SKOK czy parabank? www.ue.wroc.pl 35 Debata oksfordzka Banki są fundamentem nowoczesnej gospodarki i bez nich rozwój ekonomiczny byłby niemożliwy www.ue.wroc.pl 37 Rola banków w gospodarce 1. Kreacja pieniądza 2. Pośrednictwo finansowe 3. Dokonywanie transformacji środków 4. Tworzenie systemów płatniczych 5. Bezpieczeństwo oszczędności 6. Mechanizmy stabilizacji makroekonomicznej 7. Finansowanie sektora publicznego (dług publiczny) www.ue.wroc.pl 38 Kreacja pieniądza • Dokonywana jest w systemie bankowym przez bank centralny oraz banki komercyjne. Podmioty te kreują dwa rodzaje pieniądza: – pieniądz gotówkowy – emitowany przez bank centralny – pieniądz bezgotówkowy – kreowany przez bank centralny i banki komercyjne • • Pieniądz gotówkowy emitowany jest przez bank centralny, który nadaje znakom pieniężnym charakter prawnego środka płatniczego. Gdy trafia on do banków w postaci wkładów, staje się podstawą kredytowej kreacji pieniądza bankowego, czyli wprowadzania i wycofywania go z obiegu głównie za pomocą udzielanych kredytów. Czynności te powodują zmiany podaży pieniądza. Kreacja wtórna pieniądza następuje zarówno w banku centralnym, jak i w bankach komercyjnych. W BC możliwa jest ona dzięki depozytom banków komercyjnych i instytucji publicznych. Natomiast w bankach komercyjnych odbywa się w oparciu o depozyty gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. www.ue.wroc.pl 39 Pośrednictwo finansowe • • Banki są pośrednikami finansowymi tzn. pośredniczą pomiędzy podmiotami wykazującymi nadmiar środków pieniężnych a podmiotami zgłaszającymi na nie zapotrzebowanie. W praktyce gospodarczej występują podmioty gospodarcze dysponujące trwałymi lub przejściowymi nadwyżkami oraz podmioty odznaczające się trwałym lub przejściowym deficytem. Masowa podaż z jednej strony oraz masowy popyt z drugiej tworzą miejsce dla specjalnej grupy podmiotów mianowicie pośredników finansowych. www.ue.wroc.pl 40 Pośrednictwo finansowe Podmioty gospodarcze nadwyżkowe (podaż środków) www.ue.wroc.pl Pośrednicy finansowi Podmioty gospodarcze deficytowe (popyt na środki) Kapitałodawcy Instytucje finansowe Kapitałobiorcy • Gospodarstwa domowe • Przedsiębiorstwa • Sektor publiczny • Instytucje bankowe • Instytucje parabankowe • Instytucje pozabankowe (towarzystwa ubezpieczeniowe, giełda papierów wartościowych) • Gospodarstwa domowe • Przedsiębiorstwa • Sektor publiczny 41 Dokonywanie transformacji środków Transformacja ryzyka odnosi się do umiejętnego zarządzania przez banki ryzykiem. Udzielenie kapitału pojedynczemu kredytobiorcy wiąże się z dużym ryzykiem, natomiast przekazanie środków do banku, który udziela wielu kredytów zmniejsza to ryzyko. Bank dywersyfikuje ryzyko. Transformacja terminowa odnosi się do możliwości udzielania przez instytucje bankowe kredytów długoterminowych na bazie wkładów krótkoterminowych. Możliwe jest to gdyż faktycznie formalne terminy wkładów są przedłużane, a na ich miejsce dokonywane są następne. Transformacja wielkości kapitału umożliwia koncentracje kapitału, czyli udzialanie dużych kredytów na bazie drobnych depozytów. www.ue.wroc.pl 42 Znaczenie stabilności systemu bankowego Szczególne znaczenie dla zapewnienia stabilności systemu finansowego kraju i całej gospodarki ma stabilność systemu bankowego. Dzieje się tak: • ze względu na fakt, że jest on najważniejszym komponentem systemu finansowego w większości krajów. • ze względu na jego dużą rolę oraz specjalny status banku jako instytucji zaufania publicznego, którego upadłość niesie za sobą dalekosiężne skutki i może powodować całkowitą utratę zaufania do systemu finansowego, a także efekt domina. www.ue.wroc.pl 43 Problem regulacji systemu bankowego • Mechanizmy rynkowe nie zawsze są w stanie zapewnić stabilność systemów finansowych. • Ze względu na znaczącą rolę systemu bankowego w systemie finansowym, jak i całej gospodarce, uważa się, że oparcie go o czyste zasady rynkowe nie zapewnia optymalnego poziomu bezpieczeństwa, stąd nad działalnością instytucji bankowych ustanawia się nadzór i szereg regulacji. www.ue.wroc.pl 44 Przesłanki regulacji systemów bankowych Do najważniejszych przesłanek regulacji systemów bankowych zalicza się: • szczególną skłonność banków do destabilizacji w przypadku braku mechanizmów regulujących; • zagrożenie ryzykiem systemowym, prowadzącym do rozprzestrzeniania się zaburzeń w systemie finansowym i poza nim; • znaczenie zaufania dla działalności instytucji bankowych i potrzeba jego zapewnienia; • potrzeba ograniczenia niedoskonałości rynku, wynikającej m.in. z asymetrii informacji; • znaczenie stabilności finansowej dla rynków finansowych i konieczność jej ochrony; • znaczenie systemu bankowego dla gospodarki realnej (m.in. konieczność zapewniania sprawnego systemu rozliczeń, dostarczanie kapitału do rozwoju przedsiębiorstw). www.ue.wroc.pl 45 Przesłanki regulacji systemów bankowych – skłonność banków do destabilizacji Szczególny charakter banków powoduje, że są one narażone na ryzyko destabilizacji, które wynika m.in. z: • specyficznej struktury terminowej bilansów banków, generującej ryzyko płynności (krótkoterminowe i płatne na żądanie pasywa i długoterminowe i płatne z terminem zapadalności aktywa); • niewielkiego, w porównaniu do przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych, udziału kapitału własnego w bilansie banków, w efekcie czego każda strata instytucji finansowej ma istotny wpływ na jej wypłacalność; • faktu, iż stabilność instytucji finansowych zależy od zaufania, jakim darzą je deponenci, rynki finansowe i instytucje, które są źródłem ich finansowania; • tego, że decyzje są podejmowane przez deponentów w środowisku asymetrii informacji, co może generować zachowania nieracjonalne. www.ue.wroc.pl 46 Przesłanki regulacji systemów bankowych – zagrożenie ryzykiem systemowym • Upadłość banku wywołuje bardziej poważne w skutkach konsekwencje dla systemu finansowego i całej gospodarki, niż upadłość innej instytucji finansowej, głównie ze względu na występowanie ryzyka systemowego (systemic risk). • Ryzyko systemowe to ryzyko takiego zakłócenia w funkcjonowaniu systemu finansowego, które w razie jego materializacji zaburza działania systemu finansowego i gospodarki narodowej jako całości. • Ryzyko systemowe polega na rozprzestrzenianiu się niestabilności finansowej, tj. przenoszeniu się problemów finansowych jednych banków na inne instytucje, cały sektor czy nawet inne kraje, zakłócając prawidłowe funkcjonowanie rynków finansowych. • W konsekwencji więc to rozprzestrzenianie się efektem domina niestabilności i kryzysów finansowych może dotknąć także zdrowe i prawidłowo zarządzane banki, a więc cały system. www.ue.wroc.pl 47 Przesłanki regulacji systemów bankowych – konieczność zapewnienia zaufania • Zdolność i łatwość rozprzestrzenianie się problemów banków za pomocą efektu domina na inne instytucje jest związana ze swoistą cechą banków, będących instytucjami zaufania publicznego. • Fakt ten powoduje, iż w przypadku braku sprawnie działającej sieci bezpieczeństwa finansowego nawet pogłoska dotycząca problemów z płynnością czy wypłacalnością banków posiada potencjalną zdolność przerodzenia się w samospełniającą się przepowiednię. • Zaufanie w działalności banków jest kwestią warunkującą ich przetrwanie, gdyż od zaufania właśnie zależą możliwości ich finansowania, a zatem kontynuowania przez nich działalności. Chodzi przy tym nie tylko o utratę zaufania klientów banku, ale także innych banków, co utrudnia lub czasami wręcz uniemożliwia uzupełnianie płynności na rynku międzybankowym. www.ue.wroc.pl 48 Przesłanki regulacji systemów bankowych – problem asymetrii informacji • Pomimo tego, że teoretycznie mechanizmy rynkowe są najlepszym gwarantem racjonalności i efektywności działających na rynku podmiotów, to jednak istnienie niedoskonałości rynku, w tym występowanie asymetrii informacji sprawia, że dyscyplina rynkowa nie wystarcza, aby rynek działał efektywnie. • Asymetria informacji, rozumiana jako nierówność dostępu do wiedzy i brak pełnej informacji, dotyczy tutaj obu stron uczestniczących w wymianie na rynku bankowym – zarówno bank nie posiada pełnej wiedzy o swoim kredytobiorcy, jak również podmiot deponujący swoje środki w banku nie jest w stanie ocenić właściwie kondycji banku i oszacować ryzyka związanego ze swoją lokatą. • Chociaż zjawisko asymetrii informacji występuje na wielu rynkach, to jednak w przypadku instytucji finansowych może ono być szczególnie niebezpieczne, co wynika z cech banków jako instytucji szczególnie wrażliwych na utratę zaufania, która z kolei może przełożyć się na problemy z zachowaniem płynności finansowej. www.ue.wroc.pl 49 Przesłanki regulacji systemów bankowych – znaczenie banków dla gospodarki • System bankowy ma decydujące znaczenie dla funkcjonowania systemu płatniczego kraju, a wszelkie zaburzenia w tym systemie wywołują poważne skutki dla gospodarki, prowadząc do powstawania zatorów płatniczych. • W niektórych systemach finansowych (opartych na systemie bankowym) banki są podstawowymi dostarczycielami kapitału, w związku z czym występowanie zaburzeń w systemie bankowych (np. kryzysów finansowych) oznacza często drastyczne zmniejszenie podaży kredytu, odcinając wiele podmiotów od źródeł finansowania i zmuszając ich do ponoszenia kosztów poszukiwania alternatywnych źródeł finansowania bądź zaniechania inwestycji. • Dlatego też kryzysom finansowym (zwłaszcza ze współtowarzyszącym kryzysem płynności) często towarzyszy załamanie na rynku kredytów (credit crunch), co zazwyczaj prowadzi do znaczącego spadku aktywności gospodarczej lub wręcz pojawienia się recesji. www.ue.wroc.pl 50 Korzyści z regulacji systemów bankowych • Głównymi korzyściami są stabilizacja sytuacji w systemie bankowym, ograniczenie paniki bankowej i uspokojenie nastrojów, jak również uzdrowienie kondycji finansowej systemu bankowego. • Szczegółowa analiza pozwala wyróżnić następujące korzyści: • utrzymanie sprawności mechanizmu kredytowego i właściwej alokacji kapitału, • utrzymanie integralności systemu płatniczego (kryzys bankowy powoduje bardzo poważne zaburzenia systemu płatniczego); • utrzymanie ogólnej stabilności finansowej (pojawiająca się na skutek kryzysu duża niepewność powoduje wzrost ryzyka kraju, co przekłada się na wzrost kosztu kredytu dla kredytobiorców, spadek cen aktywów, jak również przenoszenie się niestabilności poza system bankowy); • utrzymanie stabilności ekonomicznej (negatywnym następstwem pojawienia się kryzysu bankowego jest często załamanie na rynku kredytów i trudności z ich uzyskaniem, wysokie koszty kredytów, co przyczynia się do spadku aktywności gospodarczej); • promowanie efektywnej struktury systemu bankowego; (podjęcie działań interwencyjnych wiąże się zazwyczaj z optymalizacją struktury systemu bankowego poprzez wykluczenie mało efektywnych podmiotów z rynku). www.ue.wroc.pl 51 Pojęcie sieci bezpieczeństwa finansowego Sieć bezpieczeństwa finansowego (financial safety net): – instytucje, zasady i procedury, których celem jest zapewnienie (albo przynajmniej zwiększanie) bezpieczeństwa systemu finansowego; – zespół rozwiązań instytucjonalnych i regulacyjnych, mających na celu ochronę systemu finansowego przed destabilizacją; – ogół regulacji prawnych oraz samoregulacji mających na celu zapewnienie stabilności finansowej oraz ochronę interesów uczestników rynku finansowego, a także ogół instytucji odpowiadających za kontrolę przestrzegania tych regulacji i samoregulacji – całokształt instytucji i regulacji chroniących gospodarkę i społeczeństwo przez skutkami utraty płynności i niewypłacalności instytucji finansowych. www.ue.wroc.pl 52 Sieć bezpieczeństwa finansowego Ministerstwo Finansów Bank Centralny Instytucja nadzorcza Instytucje gwarancyjne www.ue.wroc.pl 53 Cele istnienia sieci bezpieczeństwa finansowego Celem działalności instytucji wchodzących w skład sieci bezpieczeństwa finansowego są: • działania profilaktyczne (crisis prevention), polegające na zmniejszeniu ryzyka wystąpienia kryzysu finansowego; • zarządzanie kryzysem (crisis management), tj. ograniczaniu rozmiarów i skutków kryzysu finansowego w sytuacji jego wystąpienia. www.ue.wroc.pl 54 Elementy sieci bezpieczeństwa - ujęcie podmiotowe Sieć bezpieczeństwa finansowego tworzą: • parlament i rząd – powinny przejąć odpowiedzialność za zapewnienie sprawności funkcjonowania systemu finansowego i pomocy dla zagrożonych banków oraz włączyć się aktywnie w działania o charakterze legislacyjnym i budowanie sieci bezpieczeństwa finansowego państwa; • banki centralne – pożyczkodawcy ostatniej instancji, którzy odpowiadają za zapewnienie takiej płynności, aby banki mogły sprawnie prowadzić swoje rozliczenia; • instytucje nadzorcze, a zwłaszcza nadzór finansowy oraz nadzór właścicielski – w szczególności podejmowanie działań w zakresie zarządzania kryzysem, opiniowania bądź koordynowania działań naprawczych i sanacyjnych; • systemy ochrony (obowiązkowe i dobrowolne) uczestników rynku (deponentów, kredytobiorców i inwestorów), w Polsce BFG, UFG, SR; www.ue.wroc.pl 55 Rola instytucji sieci bezpieczeństwa Etap Rola Instytucje Zarządzanie kryzysem Zapobieganie kryzysowi Bank Centralny Instytucja nadzorcza Regulacje X Nadzór finansowy X Sankcje X Bezpieczeństwo systemu płatniczego X Analizy makroostrożnościowe X Pożyczkodawca ostatniej instancji (ang. Lender of last resort) X Procedury uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej Refundacja roszczeń klientów instytucji finansowej Pomoc państwa X Instytucja gwarancyjna Ministerstwo Finansów X X X X
