Czynniki rozwoju budownictwa Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela Czynniki rozwoju budownictwa Źródło: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępny w internecie: h ps://pixabay.com. Sektor budowlany jest jednym z największych w polskiej gospodarce, jednocześnie działalności związane z budownictwem należą do jednych z najtrudniejszych do prowadzenia. Jakie warunki powinny zostać spełnione, aby nastąpił rozwój polskiego budownictwa? Jakie jest znaczenie budownictwa? Czym jest produkcja oraz technika budowlana? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w e‐materiale. Twoje cele Omówisz znaczenie budownictwa. Scharakteryzujesz znaczenie budownictwa jako sektora gospodarki. Wymienisz najważniejsze czynniki rozwoju budownictwa. Przeczytaj Początków budownictwa można się doszukiwać już w odległej starożytności, między czwartym a drugim tysiącleciem p.n.e., a w niektórych regionach jeszcze wcześniej, kiedy to ludzie, porzucając koczowniczy tryb życia, zaczęli osiedlać się w jednym miejscu. Chociaż ówcześni budowniczowie nie dysponowali zaawansowanymi technikami budowlanymi, niektóre ich konstrukcje, wznoszone głównie siłą rąk ogromnej rzeszy pracowników, przetrwały do naszych czasów. Budownictwo można więc uznać za jedną z najstarszych aktywności zawodowych ludności. Ciekawostka Największą liczbę budowli, które powstały przed tysiącami lat i przetrwały do naszych czasów, stanowią grobowce i sanktuaria. Do najstarszych należą: Göbekli Tepe w Turcji – ruiny prehistorycznego sanktuarium oraz najstarsze znane miejsce kultu stworzone przez człowieka, powstałe prawdopodobnie około 10 tysięcy lat p.n.e., kompleks świątynny w Ġgantija na wyspie Gozo (Malta), powstały około 5000–4300 lat p.n.e., neolityczne stanowisko megalityczne Barnenez, znajdujące się we francuskiej Bretanii, powstałe około 4800 lat p.n.e., gospodarstwo Westray Knap of Howar z kamiennym domem na szkockiej wyspie Papa, powstałe około 3700 lat p.n.e. Budowle megalityczne Göbekli Tepe Źródło: Autorstwa Teomancimit - Praca własna, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php? curid=17377542, licencja: CC BY-SA 3.0. Obecnie, ze względu na powszechność oraz znaczne wykorzystanie surowców budowlanych (np. beton, cement, kamienie budowlane i piaski posadzkowe), budownictwo zaliczane jest do drugiego sektora gospodarki, obejmującego przemysł przetwórczy, górnictwo i właśnie budownictwo, choć niektóre prowadzone w jego ramach działania (np. remonty) mogą mieć też charakter usług. Budownictwo jako dział gospodarki obejmuje wznoszenie, konserwację, remontowanie i rekonstrukcję budowli. W przypadkach koniecznych budownictwo zajmuje się także rozbiórką obiektów. W zależności od przeznaczenia budowli mówi się o budownictwie: ogólnym (w tym budownictwie mieszkaniowym i użyteczności publicznej, np. szkoły, szpitale), przemysłowym, komunikacyjnym (drogowym i kolejowym), sanitarnym (komunalnym), energetycznym, wiejskim, sakralnym i obronnym. Ze względu na umiejscowienie obiektów budowlanych wyróżnia się budownictwo lądowe i budownictwo wodne. Do budownictwa lądowego zalicza się: budynki i budowle, obiekty inżynieryjne (np. mosty i wiadukty, tunele), elementy infrastruktury (np. drogi, linie kolejowe, lotniska, linie energetyczne, rurociągi, maszty antenowe) oraz inne obiekty, np. cmentarze, kapliczki, pomniki itp. Natomiast do budownictwa wodnego należą m.in.: obiekty inżynierii śródlądowej (np. jazy, ujęcia wody, śluzy, kanały), sztuczne zbiorniki wodne i zapory oraz obiekty portowe (np. falochrony, baseny portowe, nabrzeża). W budownictwie współdziałają: inwestorzy, projektanci budowli (architekci, konstruktorzy), producenci, dostawcy materiałów i wyrobów budowlanych oraz wyposażenia, wykonawcy budowli, przedsiębiorstwa transportowe, bazy sprzętowo‐produkcyjne itp. Właściwe zaprojektowanie budowli pod względem estetyki jest celem architektury, a odpowiednie zaplanowanie zespołów budowli – urbanistyki. Produkcja budowlana (budowanie) obejmuje procesy produkcyjne przebiegające w wytwórniach materiałów i elementów budowlanych w bazach i warsztatach wytwórczych oraz procesy budowlane (realizacyjne) przebiegające na placu budowy. Kompleksowy proces realizacji określonej budowli obejmuje procesy cząstkowe, wykonywane w określonej kolejności, takie jak: badanie gruntu, sporządzanie dokumentacji technicznej budowli, przygotowanie i uzbrojenie terenu, opracowanie dokumentacji technologiczno‐organizacyjnej oraz zagospodarowanie placu budowy. Do procesu realizacji zaliczają się także: roboty ziemne i fundamentowe, realizacja konstrukcji i stanu surowego budowli, wykonanie instalacji sanitarnych i elektrycznych oraz roboty wykończeniowe i wyposażeniowe. Fundamenty Źródło: Stefano Ferrario, Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępny w internecie: h ps://pixabay.com, domena publiczna. Budownictwo w znaczący sposób wpływa na rozwój społeczno‐gospodarczy, przyczyniając się do wzrostu tempa wzrostu gospodarczego m.in. poprzez: generowanie miejsc pracy, tworzenie infrastruktury, obiektów inżynieryjnych, budynków i budowli znajdujących zastosowanie w niemal wszystkich dziedzinach życia. Rozwój budownictwa zależy od różnych czynników przyrodniczych, społecznych i gospodarczych. Do najważniejszych należą: uwarunkowania przyrodnicze, a zwłaszcza: ukształtowanie terenu (spadki, deniwelacje), stabilność gruntu, obecność wód powierzchniowych, głębokość zalegania zwierciadła wód podziemnych, temperatura powietrza, usłonecznienie i in.; rola tych czynników uległa znaczącemu ograniczeniu; poziom i dynamika rozwoju gospodarczego, które wpływają na wielkość popytu na usługi budowlane; zapotrzebowanie na usługi budowlane, np. mieszkania i domy, uwarunkowane m.in. aktualną koniunkturą gospodarczą, zwłaszcza w zakresie stopy bezrobocia i poziomu wynagrodzeń, oraz strukturą demograficzną, zwłaszcza liczba osób młodych będących potencjalnymi klientami; prawne uwarunkowania działalności budowlanej oraz polityka państwa w zakresie budownictwa, a w szczególności: przepisy prawa budowlanego i planowania przestrzennego, które mogą stymulować lub hamować rozwój budownictwa, polityka inwestycyjna państwa, ponieważ duże inwestycje infrastrukturalne wpływają na rozwój budownictwa, a ich brak spowalnia rozwój sektora, polityka mieszkaniowa państwa, zwłaszcza tworzenie programów wsparcia przy zakupie mieszkania; kondycja finansowa firm budowlanych zależna m.in. od dostępności środków finansowych, w tym pozyskiwanych poprzez system kredytów bankowych, subwencji państwowych, napływu kapitału zagranicznego i in.; programy aktywizacji budownictwa mieszkaniowego, np. specjalne programy budowy mieszkań komunalnych, ulgi podatkowe dla osób młodych, subwencje państwowe; możliwości zatrudnienia wykwalifikowanych (czasem także niewykwalifikowanych) pracowników w przedsiębiorstwach wykonawczych; zasoby i koszty pracy wpływające na koszty działalności i liczbę pracowników oraz wielkość wydatków na ich pensje; dostępność terenów budowlanych, zwłaszcza w dużych aglomeracjach i na ich obrzeżach, ograniczana m.in. przez brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego określających przeznaczenie gruntów do zabudowy; deficyt terenów budowlanych wywołuje zwykle znaczący wzrost ich cen, co przekłada się na coraz to wyższe koszty realizacji obiektów; dostępność materiałów budowlanych (materiały ścienne, cement, stal, wełna mineralna, stolarka okienna i drzwiowa), stopa bezrobocia i poziom płac zwiększający popyt na budownictwo mieszkaniowe oraz usługi budowlane, np. remonty domów; czynniki demograficzne, m.in.: wiek, poziom dzietności, mobilność pracowników itp.; atrakcyjność danego regionu jako miejsca zamieszkania, prowadzenia inwestycji czy rozwoju turystyki; warunki regionalne i lokalne, do których zaliczyć można np.: politykę samorządu terytorialnego, lokalne ceny gruntów, atrakcyjność mieszkaniową, gospodarczą i turystyczną regionu; poziom urbanizacji i metropolizacji stymulujący dynamiczny rozwój budownictwa; czynniki nieprzewidywalne, np.: pandemie, konflikty zbrojne, klęski żywiołowe itp. Należy zaznaczyć, że wymienione czynniki wzajemnie się uzupełniają i wpływają na rozwój budownictwa w sposób kompleksowy. Dobrymi miarami ich połączonego oddziaływania może być m.in. udział budownictwa w produkcie krajowym brutto (PKB) i liczba zatrudnionych w tym sektorze. Jednak, co należy zaznaczyć, w różnych państwach i regionach świata struktura czynników warunkujących rozwój budownictwa jest zróżnicowana. Na świecie wartość produkcji w budownictwie szacowana jest na 10 700 mld USD, co oznacza, że udział tego sektora w tworzeniu PKB wynosi 12,2% (2020 rok). 5700 mld USD tej produkcji przypada na rynki wschodzące (głównie Chiny, Indie, Indonezję). W krajach europejskich udział budownictwa w PKB jest niższy i waha się od 1,9% (Grecja) do 10,4% (Albania). Tabela. Udział budownictwa w PKB w 2020 roku w krajach Europy Udział pow. 10% 8‐10% Kraj Albania Mołdawia, Gruzja Słowacja, Islandia, Polska, Estonia, Finlandia, Armenia, Czarnogóra, Litwa, 6‐8% 4‐6% Szwecja, Austria, Łotwa, Norwegia, Dania, Cypr, Wielka Brytania, Macedonia Północna, Hiszpania, Białoruś, Rumunia, Luksemburg Słowenia, Francja, Czechy, Serbia, Węgry, Belgia, Szwajcaria, Chorwacja, Niemcy, Holandia, Bośnia i Hercegowina, Portugalia, Włochy, Bułgaria, Malta 2‐4% Ukraina, Irlandia 0‐2% Grecja Źródło: dane Europejskiej Komisji Gospodarczej (UNECE), [online], dostępny w internecie: https://w3.unece.org/PXWeb/en/Table?IndicatorCode=8 Wielkość rynku sektora budowlanego na świecie w wybranych regionach świata (w mld USD) Źródło: dostępny w internecie: h ps://www.sta sta.com/sta s cs/788166/global-construc on-market-value-by-region/. Przytoczone dane wskazują, że głównym czynnikiem stymulującym rozwój budownictwa na świecie jest poziom i dynamika rozwoju gospodarczego, które wpływają na wielkość popytu na usługi budowlane oraz kształtują inne, wymienione powyżej czynniki natury społeczno‐gospodarczej. Jest to widoczne zwłaszcza na przykładzie wspomnianych rynków wschodzących, z ich szybko rosnącą populacją, intensywną urbanizacją i silnym wzrostem gospodarczym, które w 2020 roku odpowiadały za 55% wzrostu światowego budownictwa. Natomiast budownictwo w większości krajów wysoko rozwiniętych (poza Stanami Zjednoczonymi) jest ograniczane przez duże deficyty publiczne, programy oszczędnościowe, powolny wzrost liczby ludności i ograniczoną ekspansję gospodarczą. Według danych Międzynarodowej Organizacji Pracy (International Labour Organization – ILO) w 2020 roku na całym świecie w budownictwie było zatrudnionych około 7,7% ogółu pracujących. W krajach wysoko rozwiniętych zatrudnienie w tej branży sięga najczęściej 6– 8%, natomiast w krajach rozwijających się spada do 2–3% i mniej. Największy udział budownictwa w zatrudnieniu występuje w krajach położonych w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie (Maroko, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Kuwejt i Bahrajn), gdzie niejednokrotnie przekracza 10%, osiągając nawet 15–20%. Powodem tego zjawiska są szeroko zakrojone inwestycje, m.in. w rozwój przemysłu, infrastruktury czy turystyki. Rekordowe, sięgające 41% zatrudnienie w budownictwie, występuje w Katarze i jest związane przede wszystkim z realizowanymi inwestycjami na XXII Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w 2022 roku. Udział zatrudnionych w budownictwie w ogólnej liczbie pracujących w 2020 roku Źródło: dane Międzynarodowej Organizacji Pracy. Udział zatrudnionych w sektorze budownictwa w wybranych krajach świata w 2020 roku Źródło: GUS, Rocznik Statystyki Międzynarodowej 2021, dostępny w internecie: h ps://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rocznikistatystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyki-miedzynarodowej-2021,10,9.html. W Polsce udział budownictwa w PKB wyniósł w 2020 roku 7,4% PKB i był mniejszy niż średnia światowa (12,2%), natomiast większy niż średni w krajach Unii Europejskiej (5,8%). Udział budownictwa w PKB Polski (2009–2020) Źródło: Raport Bridge Budownictwo polskie w latach 2009-2019, dostępny w internecie: h ps://www.krn.pl/artykul/jak-zmienilosie-polskie-budownictwo-w-ciagu-10-lat,3419. Produkcja budowlano-montażowa w Polsce w latach 2005–2020 Źródło: Raport Rynek budowlany w Polsce 2020–2027, dostępny w internecie: h ps://spec s.pl/pl/oferta/rynek-budowlany-wpolsce. Zatrudnienie w budownictwie w Polsce utrzymuje się na relatywnie wysokim poziomie za sprawą dynamicznego rozwoju rynku mieszkaniowego. W 2020 roku w sektorze budownictwa zatrudnionych było 1330 tys. osób, co stanowiło 8,1% wszystkich polskich pracowników. Większość polskich firm budowlanych (97%) stanowiły tzw. mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 osób. Duże koszty zatrudnienia, niedobór wykwalifikowanych pracowników oraz znaczne obciążenia budżetowe są głównymi czynnikami powodującymi ograniczenie funkcjonowania budownictwa w Polsce. Najważniejszymi z nich są deficyty kadrowe i wysokie koszty zatrudnienia. W 2010 roku problem niedoboru wykwalifikowanej kadry wskazywało niespełna 12% polskich firm budowlanych, podczas gdy obecnie dotyczy on już ponad 50% firm. Podobnie koszty zatrudnienia zwiększyły się w przypadku niespełna 50% firm budowlanych w 2010 roku do 65% w 2019 roku. Główne bariery działalności sektora budowlanego (2009–2019) Źródło: Raport Bridge Budownictwo polskie w latach 2009–2019. Czynnikiem ograniczającym rozwój budownictwa w Polsce są także stale rosnące koszty materiałów budowlanych, które obecnie stanowią 40–50% wszystkich kosztów działalności przedsiębiorstw. Do znaczącego wzrostu cen przyczyniła się pandemia COVID‐19, chociaż wzrostowy trend był obserwowany już w okresie wcześniejszym. Zmiany kosztów realizacji inwestycji w budownictwie w latach 2016–2021 w Polsce Źródło: Raport o kosztach w budownictwie 2016–2021 ze szczególnym uwzględnieniem wpływu pandemii COVID-19 w okresie 2020–2021, dostępny w internecie: h ps://caservices.pl/raport-o-kosztach-w-budownictwie-2016-2021/. Z drugiej strony, niektóre z czynników wpływających w przeszłości na rozwój tego sektora gospodarki w ostatnich latach straciły na znaczeniu. Należą do nich m.in.: zbyt duża konkurencja, niedostateczny popyt na usługi oraz wysokie koszty finansowej obsługi działalności. Czynnikiem, który wpłynął na rozwój budownictwa w Polsce i na świecie, jest także pandemia COVID‐19. Co prawda sektor budowlany został dotknięty skutkami pandemii w mniejszym stopniu niż inne sektory gospodarki, jednak pandemia wywarła krótkoterminowy i zapewne wywrze długoterminowy wpływ na jego rozwój. W większości krajów nastąpił spadek PKB, a co za tym idzie ograniczenie wpływów podatkowych skarbu państwa i dochodów jednostek samorządu terytorialnego, co skutkowało zahamowaniem realizacji inwestycji stymulujących rozwój budownictwa. W niektórych krajach, np. we Włoszech, Austrii, Hiszpanii, Belgii, ogłoszenie narodowego lockdownu podczas pierwszej fali pandemii wiosną 2020 roku łączyło się ze wstrzymaniem robót budowlanych. Wiele firm zostało dotkniętych ograniczeniami dotyczącymi handlu i transportu oraz zwiększonymi kosztami operacyjnymi. Także ograniczona dostępność towarów i usług podczas pandemii mogła przyczynić się do tego, że tak wiele firm budowlanych musiało w pewnym momencie zaprzestać działalności. Firmy budowlane doświadczyły również spadku popytu, a wiele projektów krajowych i komercyjnych zostało wstrzymanych. Pandemia odbiła się także na rynku pracy. W wielu firmach nastąpiła bowiem redukcja zatrudnienia. Wszystko to przełożyło się na obniżenie produkcji w budownictwie. Tabela. Zmiany produkcji w budownictwie w roku 2020 w stosunku do roku 2019 w wybranych krajach świata Zmiana Kraj spadek pow. 10% Słowacja, Hiszpania, Francja, Meksyk spadek 5‐10% Polska, Austria, Bułgaria, Czechy, Estonia, Australia, Cypr, Luksemburg, spadek 0‐5% Brazylia, Holandia, Szwajcaria, Słowenia, Szwecja, Litwa, Kanada, Włochy, Belgia, Irlandia, Grecja, Węgry Norwegia, Portugalia wzrost 0‐5% Wielka Brytania, Chorwacja, Niemcy, Łotwa, Dania, Finlandia wzrost 5‐10% Rumunia, Malta, Stany Zjednoczone Źródło: GUS, Rocznik Statystyki Międzynarodowej 2021, [online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszarytematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyki-miedzynarodowej-2021,10,9.html Wydaje się jednak, że branża budowlana jako jedna z niewielu oparła się negatywnym skutkom pandemii i po początkowych stratach sektor odnotowuje systematyczny wzrost. Szacuje się, że w dłuższej perspektywie światowy rynek budowlany będzie rozwijał się szybciej niż cała gospodarka, ale powrót do poziomu sprzed pandemii nastąpi najwcześniej w 2023 roku. Kilkoma z wielu warunków są jednak zmiana systemu zarządzania, wprowadzanie innowacji, nowych, efektywnych technologii, co umożliwi firmom budowlanym osiągnięcie trwałej rentowności. Istotnym elementem pobudzania wzrostu w sektorze budownictwa mogą stać się także inwestycje publiczne. Słownik budownictwo nauka techniczna zajmująca się zasadami i metodami konstrukcji obiektów budowlanych, a niekiedy także ich rozbiórki urbanistyka (łac. urbanus ‘miejski’) umiejętność budowy miast i kierowania ich rozwojem prefabrykat budowlany element gotowy do montażu na placu budowy, np. płyta stropowa, betonowy bieg schodowy siła robocza oznacza część społeczeństwa w wieku produkcyjnym, która jest w stanie pracować; to suma aktywnych zawodowo i bezrobotnych środowisko przyrodnicze zespół elementów ożywionych i nieożywionych występujących na określonym obszarze Audiobook Zapoznaj się z audiobookiem i wykonaj polecenia. Polecenie 1 Jakie czynniki wpływają obecnie na rozwój budownictwa w Polsce? Polecenie 2 Porównaj polskie budownictwo z budownictwem w innych krajach europejskich, takich jak Niemcy czy Francja. Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/P1146BOC1 Czynniki rozwoju budownictwa Na rozwój sektora budownictwa, tak jak i innych działów gospodarki, wpływ ma wiele czynników. Do najważniejszych z nich można zaliczyć uwarunkowania przyrodnicze. Mogą one zarówno stymulować, jak i hamować rozwój tej gałęzi. Budownictwo jest szczególnie utrudnione na obszarach górskich, o dużych deniwelacjach terenu, a to ze względu na nachylenie stoku, niestabilne podłoże i występowanie ruchów masowych. Oczywiście w dobie rozwoju nowych technologii, budowa na takich terenach jest możliwa, ale wymaga znacznie większych nakładów finansowych. Również liczne jeziora i rzeki niekorzystnie wpływają na wznoszenie nowych obiektów z uwagi na występowanie obszarów podmokłych i zagrożenia powodziowego. Wysokie temperatury powietrza oraz znaczne usłonecznienie to konieczność zastosowania odpowiednich technologii, co znacznie zwiększa koszty. Klimat i warunki atmosferyczne potrafią znacznie utrudnić pracę. W przypadku robót wykończeniowych wydajność obniża się w okresie zimowym średnio o 10–15%, natomiast w dziedzinie produkcji podstawowej (na przykład wykonania konstrukcji nośnej obiektu) - nawet o 50%. Innym czynnikiem rozwoju budownictwa jest dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej. Nowoczesne budownictwo wymaga pracowników z ogromną wiedzą techniczną i doświadczeniem, toteż nie w każdym regionie świata rozwija się ono jednakowo. Kolejny czynnik to koszty zatrudnienia. Dostępne dane ujawniają coraz większe kłopoty z pozyskiwaniem pracowników. Odpowiedzialność w pracy jest bardzo duża, a koszty zatrudnienia pracowników wciąż wzrastają. Równie istotny jest dostęp do sprzętów i materiałów. Firmy produkcyjne, z powodu rosnącego zapotrzebowania na materiały budowlane, wyznaczają często roczne terminy realizacji zamówienia. Zwiększa się zatem presja na podnoszenie cen czynników produkcji w przedsiębiorstwach budowlanych, jak również pojawia się ryzyko niedotrzymania terminów realizacji inwestycji, a tym samym - przekroczenie planowanych kosztów. Wśród czynników rozwoju budownictwa wymienić należy też konkurencję, popyt na roboty budowlane oraz źródła i koszty finansowania działalności gospodarczej. Jeśli popyt na usługi budowlane jest niski, a konkurencyjność na rynku duża, to często małe firmy budowlane mają problem z utrzymaniem się na rynku. Sama konkurencyjność wpływa też na to, że osoby zainteresowane usługami budowlanymi szukają najtańszych wykonawców, dlatego firmy budowlane muszą dostosowywać swoją ofertę do potrzeb rynku i oczekiwań klientów. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Sprawdź się Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難 Ćwiczenie 1 Wskaż cechy środowiska przyrodniczego mające bezpośredni wpływ na posadowienie budynków. cechy geotechniczne gruntu estetyka krajobrazu zanieczyszczenie powietrza głębokość zalegania wód gruntowych żyzność gleby ukształtowanie terenu 輸 Ćwiczenie 2 輸 Rozwiąż krzyżówkę. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 1. Zespół podstawowych obiektów lub urządzeń o charakterze usługowym, niezbędnych do właściwego funkcjonowania społeczeństwa. 2. ... terenu, cecha środowiska przyrodniczego mająca bezpośredni wpływ na posadowienie budynku. 3. Budownictwo, do którego należą obiekty inżynierii śródlądowej, np. kanały i śluzy. 4. Umiejętność budowy miast i kierowania ich rozwojem. 5. Proces polegający na zrywaniu bądź osłabianiu związków gospodarczych między centrum miasta a otaczającym je regionem. 6. Specjalista w dziedzinie projektowania i wznoszenia budowli. 7. Różnica wysokości pomiędzy najwyżej i najniżej położonym punktem na określonym terenie. 8. Drugi sektor gospodarki, obejmujący m.in przemysł przetwórczy i górnictwo. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Ćwiczenie 3 輸 Wymień typy budownictwa. Ćwiczenie 4 輸 Wskaż najlepszą lokalizację osiedla domów jednorodzinnych z infrastrukturą towarzyszącą – parking, drogi dojazdowe itp. Równina w dnie doliny rzecznej, zbudowana z piasków rzecznych, z wodami podziemnymi na głębokości 0,5–1,0 m p.p.t. i corocznymi zalewami powodziowymi, użytkowana pod łąki i pastwiska. Równina na wysoczyźnie, zbudowana z torfów i namułów, z wodami podziemnymi na głębokości 0,2 m.p.p.t., użytkowana rolniczo. Równina na wysoczyźnie, zbudowana z piasków i glin zwałowych, z wodami podziemnymi na głębokości 2–5 m p.p.t., nieużytek. Stromy stok o nachyleniu powyżej 15 stopni, zbudowany z piasków, z wodami podziemnymi na głębokości około 5 m p.p.t., porośnięty lasem iglastym. Ćwiczenie 5 Wyjaśnij, jak czynniki pozaprzyrodnicze wpływają na rozwój budownictwa. 醙 Ćwiczenie 6 醙 Wykres przedstawia procentowy udział barier rozwoju budownictwa w Polsce w latach 2005–2006. Na podstawie analizy wykresu oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących analizowanego okresu. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Stwierdzenie Prawda Fałsz Główną barierą rozwoju budownictwa są koszty materiałów budowlanych. Systematycznie maleje wartość czynników cenotwórczych w usługach budowlanych. Wynagrodzenia za pracę w sektorze budowlanym rosną. Od kwietnia 2006 roku gwałtownie maleje liczba wykwalifikowanych pracowników sektora budowlanego. Wszystkie analizowane bariery rozwoju budownictwa charakteryzują się podobną dynamiką zmian w czasie. Ćwiczenie 7 難 Na podstawie poniższego wykresu wyjaśnij, dlaczego w latach 2008-2011 znacząco zmniejszyła się różnica w wartości produkcyjnej między robotami budowlanymi związanymi ze wznoszeniem budynków a robotami związanymi z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Ćwiczenie 8 Na podstawie informacji z różnych źródeł wypisz czynniki, które mogą stymulować i hamować rozwój budownictwa w Polsce w najbliższych latach. 難 Dla nauczyciela SCENARIUSZ LEKCJI Imię i nazwisko autorki: Magdalena Filewicz Przedmiot: geografia Temat zajęć: Czynniki rozwoju budownictwa Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa II Podstawa programowa XI. Przemiany sektora przemysłowego i budownictwa: czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego i zaawansowanych technologii, obszary koncentracji przemysłu, rozwój i rola budownictwa w gospodarce. Uczeń: 4) przedstawia czynniki rozwoju budownictwa oraz jego rolę w gospodarce na przykładzie wybranych państw świata i Polski. Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, kompetencje cyfrowe, kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się. Cele operacyjne Uczeń: omawia znaczenie budownictwa, charakteryzuje znaczenie budownictwa jako sektora gospodarki, wymienia najważniejsze czynniki rozwoju budownictwa. Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm Metody nauczania: odwrócona klasa, ćwiczeń przedmiotowych, z użyciem komputera, pogadanka, dyskusja, mapa myśli, metoda świateł drogowych Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu, zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale, tablica interaktywna/tablica PRZEBIEG LEKCJI Faza wprowadzająca Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach – zielonym, żółtym i czerwonym – do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia temat zajęć i cele lekcji sformułowane w języku ucznia w prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu. Nauczyciel wprowadza uczniów do tematyki zajęć. Następnie prosi, by uczniowie przygotowali – każdy indywidualnie – mapę myśli związaną z budownictwem. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy. Faza realizacyjna W ramach wspólnej klasowej dyskusji uczniowie omawiają znaczenie budownictwa i wymieniają najważniejsze czynniki jego rozwoju. Uczniowie mogą korzystać z części „Przeczytaj” e‐materiału, nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów. Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenia z sekcji „Audiobook”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi, zapoznając się wcześniej z nagraniem. Po upływie ustalonego czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom także informacji zwrotnej. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela. Faza podsumowująca Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”. Przypomnienie celów zajęć. Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości, wskazuje mocne i słabsze strony pracy uczniów. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności. Praca domowa Praca pisemna: korzystając z dostępnych źródeł informacji, przedstaw prognozy dotyczące rozwoju budownictwa w Polsce. Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium Audiobook może zostać wykorzystany podczas zajęć dotyczących roli budownictwa w gospodarce (zakres rozszerzony: XI. 4) oraz stylów budownictwa w kontekście krajobrazu (zakres rozszerzony: XI. 5).
