NOWA STRATEGIA NR 2 / 2013 Nowa Strategia nr 2/2013 dzi Strona 1 NOWA STRATEGIA NR 2 / 2013 Okładka: Projekt graficzny: Igor Podlawski Zdjęcia z okładki: Husaria polska: www.vivathusaria.pl Wołyń: Grafika Patriotyczna | Armia Egiptu: www.polskieradio.pl | Socjalizm: www.piotrwajszczak.pl | Mapa bitwy pod Montherme: www.wsb.net.pl Wkładki graficzne: Wielkie zwycięstwa husarii – projekt Igor Podlawski Lądowanie w Normandii – Wikimedia Kapitan U.S. Army Devin Ciminero w Afganstanie – www.defense.gov Korekta tekstu: Karolina Pobożniak Kontakt: • Redakcja: kontakt@nowastrategia.org.pl • Redaktor Naczelny: rafal.surdacki@nowastrategia.org.pl www.nowastrategia.org.pl www.facebook.com/nowastrategia Tezy zawarte w publikacjach są prywatnymi opiniami Autorów. Wszelkie kopiowanie oraz powielanie wymaga pisemnej zgody właścicieli. Chcesz umieścić nasz materiał na stronie? Napisz do nas. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 2 NOWA STRATEGIA NR 2 / 2013 SPIS TREŚCI STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa, Venimus, vidimus, Deus vicit .......................................................................................5 Kamil Chabros, Armia rosyjska za panowania Pawła I ........................................................................14 Natalia Wiślińska, Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? ..........................................................17 Rafał Surdacki, 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) ..............................................21 Artur Micek, „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2...............................................................25 Rafał Surdacki, Perspektywy rozwoju sytuacji w Afganistanie po zakończeniu misji NATO ............34 Grzegorz Załęski, Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia .................................37 Paweł Kmiecik, Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu .........................................41 Robert Wężowicz, Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji Polskich Sił Zbrojnych, cz. 1.......................................................................................................................................50 PUBLICYSTYKA Damian Zieliński, Bosak - nadzieja polskiej prawicy............................................................................59 Natalia Wiślińska, „Nie o zemstę, lecz o pamięć…” .............................................................................64 Maciej Mierzwa, Z pamiętnika młodego prawaka…Wiwisekcja socjalizmu ........................................66 RECENZJE Szczepan Jagiełło, Pierre de Villemarest – Bormann i Gestapo Müller na usługach Stalina ............70 Katarzyna Lutka, Michał Cholewa – Punkt cięcia .................................................................................72 Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 3 NOWA STRATEGIA NR 2 / 2013 usaria Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 4 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit MACIEJ MIERZWA Venimus, vidimus, Deus vicit Tymi słowy (co tłumaczy się: „Przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył”) Jan III Sobieski skomentował w liście do papieża Innocentego XI zwycięstwo w bitwie pod Wiedniem. Zwycięstwo, które uratowało Europę przed zalewem islamu niesionego na tureckich szablach. Kamieniec Podolski. 16 października podpisano Geneza konfliktu traktat buczacki, w którym Rzeczpospolita Spór pomiędzy Cesarstwem Habsburskim zrzekała się Podola i prawobrzeżnej Ukrainy, a Imperium Osmańskim, którego skutkiem było oraz zobowiązała się do płacenia corocznego oblężenie Wiednia, rozpoczął się w latach 60. haraczu w wysokości 22 tysięcy złotych talarów2. XVII wieku. Pod rządami wezyrów z rodu Köprülü Sejm nie zatwierdził układu, za to uchwalił - Mehmeda i Fazyla Ahmeda, Turcja wychodziła wysokie podatki na wojsko, na czele którego z kryzysu, który nastąpił podczas panowania hetman wielki koronny Jan Sobieski pokonał sułtana Ibrahima I (1640 – 1648). Turków pod Chocimiem 11 listopada 1673 roku. W 1661 roku rozpoczęła się wojna Turcji Dzięki temu rok później został królem3. Po wielu z Austrią. Turcy zdobyli Ujvar, Wielki Waradyn, zwycięstwach Novigrad, podpisano pokój z Turcją 17 października 1676 Nitrę. Cesarz, wraz z posiłkami nad siłami z Rzeszy i Francji wystawił 60 tysięczną armię roku. pod wodzą Raymonda Montecuccolego. W bitwie z płacenia haraczu, ale Podole i prawobrzeżna pod St. Gotthard (1-6 sierpnia 1664 roku) Turcy Ukraina zostały przy Turcji. Po zawarciu pokoju w Vasvárze w Żórawnie, Jan III Sobieski przeorientował podpisano pokój, na mocy którego Austria politykę kraju z prohabsburskiej na profrancuską. odzyskała Wielki Waradyn i ] Nitrę, ale musiała Odpuszczając sprawę ziem zabranych przez zapłacić groszy Osmanów, chciał odzyskać Prusy Książęce odszkodowania. Wysoka Porta zatrzymała Ujvar i przyłączyć Śląsk. Miał obiecaną pomoc Ludwika i Novigrad, w zamian za obietnicę niemieszania XIV, ale musiał zawrzeć trwały pokój z Turcją. się w sprawy węgierskie, którą to obietnicę Wysłane w tym celu poselstwo Jana Gnińskiego zostali pokonani. 200 10 sierpnia tysięcy czarnych 1 złamała . Następnie Rzeczpospolita turecko-tatarskimi, została zwolniona zostało potraktowane pogardliwie w Stambule Turcy wypowiedzieli wojnę i nie zyskało nic oprócz potwierdzenia pokoju Rzeczpospolitej. 28 sierpnia 1672 roku zdobyli 2 1 L. Podhorodecki, Wiedeń 1683, Warszawa 2001, s. 9. Nowa Strategia nr 2/2013 Ibidem, s. 10. Odsiecz Wiednia (nr 11 serii „Zwycięstwa oręża polskiego”), Warszawa 2006, s. 4. 3 Strona 5 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit w Żórawnie. Szwedzi, Prus w odzyskaniu z elektorem kwapiła którzy mieli Książęcych brandendburskim, się z pomocą, pomóc przedstawiono warunki - do wojny nie dojdzie, przegrywali jeśli cesarz odstąpi Porcie twierdzę Jawaryn. Francja a cesarz nie Leopold I wspomagał opozycję w kraju. Wobec tego Jan III Sobieski musiał porzucić Poseł odmówił. Starcie było nieuniknione. 6 sierpnia 1682 roku na wielkiej radzie w Topkapi Sarayu zapadła decyzja o wojnie5. orientację profrancuską. Po pokoju vasvarskim cesarz Leopold I wprowadził na Węgrzech rządy silnej ręki, co spowodowało bunt tamtejszej protestanckiej szlachty. Wielu węgierskich nobilów uciekło do Siedmiogrodu, pod zwierzchnictwo sułtana, tworząc od 1672 roku bandy napadające na Górne Węgry (dzisiejszą Słowację). Powstańców nazywano kurucami. Od 1678 roku przewodził im hrabia Emeryk przyczyniły Thököly. się do Sukcesy kuruców złagodzenia polityki węgierskiej cesarza Leopolda I4. Po zakończeniu wojny z Rosją w 1681 roku, Turcja zainteresowała się Węgrami. Póki żył Jan III Sobieski / Źródło: Wikimedia Fazyl Ahmed pasza, Porta nie mieszała się w sprawy węgierskie. Jednak po jego śmierci w 1676 roku pasza, wezyrem który został postanowił Kara Mustafa interweniować Przygotowania do wojny na Węgrzech. Sułtan Mehmed IV nie chciał jednak Mehmed IV zarządził koncentrację wojsk pod rozpoczynać nowej wojny. Pograniczni wielmoże Belgradem. 10 października 1682 roku opuścił tureccy, Stambuł, a potem wyjechał do Adrianopola, by odpowiednio poinstruowani przez przygotowań wojennych. wezyra, słali fałszywe skargi na Austriaków do dopilnować sułtana. Zadecydowano, że na czele wyprawy stanie 6 sierpnia o wypowiedzeniu 1682 roku Poseł wezyr Kara Mustafa. 3 maja 1683 roku, pomimo cesarski Albrecht Caprara próbował nie dopuścić wielu problemów, wojska sułtańskie stawiły się do konfliktu zbrojnego. 9 kwietnia 1682 roku w Belgradzie. Dzień później sułtan przyjął posłów rozmawiał z Mehmedem IV, a 22 kwietnia z Kara Emeryka Thökölyego. Przez cały czas armię Mustafą, Kara Mustafy zasilały kolejne oddziały. Pod 4 lecz wojny zdecydowano Habsburgom. bezskutecznie. L. Podhorodecki, op. cit., s. 13-14. Nowa Strategia nr 2/2013 Caprarze 5 Ibidem, s. 15. Strona 6 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit koniec czerwca armia turecka liczyła 150 tysięcy Sobieski rozsyłał po sejmikach instrukcje mające żołnierzy, która wkroczyła na teren Cesarstwa. przekonać szlachtę do wojny z Turcją w sojuszu Leopold I Cesarz mobilizację wojsk, również licząc się rozpoczął z najazdem z cesarzem. sejmową Udało opozycję mu się zneutralizować profrancuską na czele tureckim. Wezwał też do pomocy władców z Andrzejem Morsztynem, podskarbim koronnym państw Rzeszy. W 1679 roku miał pod bronią i poetą. 1 kwietnia 1683 roku podpisano sojusz 35 tysięcy między żołnierzy (piechoty i jazdy), Rzeczpospolitą a w 1683 roku 55 tysięcy piechoty, 13,6 tysięcy Jan III Sobieski kirasjerów i 9 tysięcy dragonów. Niestety, część z 1678 roku, a cesarz zrzekł się spłaty długów oddziałów była słabo wyszkolona lub dopiero się zaciągniętych przez Jana Kazimierza podczas 6 zerwał a Cesarstwem. pokój z Turcją formowała . Najgorzej przedstawiał się stan potopu szwedzkiego oraz zobowiązał się do konnicy, potrzebnej do rozbicia sił tureckich. wypłacenia 1,2 miliona złotych na wystawienie Austriackim kawalerzystom, preferującym ostrzał 40 tysięcznej armii polsko-litewskiej8. z broni palnej (tzw. karakol), brakowało Działania wojenne umiejętności w walce bronią białą i szarżowaniu. Dlatego cesarz Leopold I na początku 1683 roku zwrócił się do Jana III Sobieskiego o pozwolenie Dowództwo austriackie postanowiło, że wyśle 3 tysięcy polskich zebrane dotąd wojska nad granicę z Turkami. Nie doświadczonych w walkach znając planów wroga zdecydowano się na osłonę z Turkami i Tatarami. Sobieski zgodził się. Od kordonową granicy przez pięć korpusów, każdy 1 lutego Austriacy zaczęli werbować oddziały liczący jazdy pod dowództwem marszałka nadwornego kordonem, na zwerbowanie kawalerzystów, księcia 7 Hieronima od 5 na do 8 tysięcy południe żołnierzy9. od Za Preszburga Lubomirskiego . (dzisiejszej Bratysławy) miały koncentrować się Głównodowodzącym wojsk cesarskich został właściwe siły cesarskie (28 tysięcy piechoty książę Karol Lotaryński. i 14 tysięcy jazdy), pod dowództwem księcia polityki Karola Lotaryńskiego, który chciał zdobyć Ujvar profrancuskiej oraz przez nasilające się skargi i Ostrzyhom. Wiosną 1683 roku toczyły się walki egzulantów na z powstańcami Emeryka Thökölyego na Słowacji. antyturecki sojusz z Habsburgami. Początkowo 28 czerwca armia turecka ruszyła w stronę Jan III Sobieski Leopold I z powodu podolskich, zwlekał fiaska zdecydował po granicy austriackiej. Armia cesarska przerwała powstaniu Emeryka Thökölyego na Węgrzech, oblężenie Ujvaru i wycofała się pod Jawaryn zaczął i nad Rabę. 1 lipca wojska tureckie dotarły pod zabiegać z odpowiedzią, się o pomoc ale Rzeczpospolitej. Jawaryn, pomimo kordonu. 6 Jan III Sobieski pod Wiedniem i Parkanami (nr 31 serii „Batalie i wodzowie wszech czasów”), Warszawa 2008, s. 6. 7 L. Podhorodecki, op.cit., s. 47-48. Nowa Strategia nr 2/2013 8 Odsiecz Wiednia (nr 11 serii Zwycięstwa orężą polskiego), Warszawa 2006. 9 L. Podhorodecki, op.cit., s. 48. Strona 7 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit Kara Mustafa wzmocnił korpus oblegający i węgierskiego oraz 4070 dragonii10. Z powodu Jawaryn, a 7 lipca ruszył na Wiedeń. Leopold I zbyt wraz z małżonką zdążył uciec ze stolicy. W sejmiki, etat armii koronnej zmniejszył się do mieście zostało 60 tysięcy ludzi, w tym 11 33600 stawek żołdu. Litwini wystawili 10 tysięcy tysięczna grafa żołnierzy, Starhemberga. Kara Mustafa ze 100 tysięczną z powodu armią obległ Wiedeń 14 lipca, uniemożliwiając litewskiego Kazimierza Jana Sapiehy do Jana III księciu Lotaryńskiemu zaopatrywanie miasta. Sobieskiego. Rozpoczęto także przygotowania załoga pod dowództwem niskich podatków jednak pod niechęci uchwalonych Wiedeń nie hetmana przez zdążyli wielkiego do obrony. Ufortyfikowano m.in. Kraków, Lwów, Lubowlę i Żywiec11. Początkowo wojska polskolitewskie miały zebrać się w Przemyślu, ale doniesienia wywiadu polskiego o tureckim ataku na Węgry spowodowały, że punkt zborny przeniesiono do Krakowa. Zbieranie podatków trwało długo, dlatego wojska początkowo były utrzymywane z pieniędzy króla, hetmanów oraz donacji i papieskich12. cesarskich Warto zaznaczyć, że wsparcie zagraniczne pokryło jedynie kilkanaście procent kosztów wyprawy wojennej Jana ciężaru III Większość Sobieskiego. utrzymania armii spoczywała na Rzeczpospolitej. 16 lipca otrzymał król, list przebywający cesarski w Wilanowie, powiadamiający go o tureckim pochodzie, a dwa dni później wyruszył Wielki Wezyr Kara Mustafa / Źródło: Wikimedia Tymczasem w Rzeczpospolitej sejm podniósł etat w armii w Koronie do 36 tysięcy stawek, a na Litwie do 12 tysięcy oraz uchwalił podatki na utrzymanie takiej ilości wojska. 10 maja 1683 roku wykaz zaciągów Korony przedstawiał do Krakowa. Do 8 sierpnia zebrało się tam 14 tysięcy jazdy oraz 13 tysięcy piechoty 13 i dragonii . Artylerię stanowiło 28 lekkich dział. Na granicy pozostawiono około 7 tysięcy żołnierzy. Wojska koronne, nie czekając na Litwinów, wyruszyły 15 sierpnia. się następująco: 3705 koni husarii, 11150 koni jazdy pancernej, 2770 koni jazdy lekkiej, 500 koni 10 arkebuzerii, 13100 piechoty typu niemieckiego Nowa Strategia nr 2/2013 Ibidem, s. 73. Ibidem, s. 75. 12 Ibidem, s. 76. 13 Jan III Sobieski pod Wiedniem i Parkanami…, s. 12. 11 Strona 8 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit Turcy, rozłożeni na równinie pod miastem, zatrzymały się w Korneuburgu. Węgrzy przystąpili do kopania rowów i aproszy oraz Thokolyego zatrzymali się nad Morawą, nie sypania uczestnicząc w walkach. wałów. Wkrótce Wiedeń zasypały pociski. Turcy, by uchronić się przed odsieczą, Wojska koronne przeszły przez Górny Śląsk wznieśli na północ i zachód od miasta szańce i Morawy w stronę Wiednia. 3 września w zamku obsadzone piechotą i artylerią. Obrońcy mieli Stetteldorf odbyła się narada wojenna wodzów sił ponad 300 dział, ale tylko 141 z nich nadawało sprzymierzonych. Polski król został wybrany się do użytku. Brakowało kul i prochu. W mieście naczelnym odciętym od świata panował głód. Pomimo tego zaaprobowano plan załoga Wiednia broniła się dzielnie, zadając duże uderzyć Turków straty Turkom. Podczas oblężenia zginął wodzem. na Po wielu dyskusjach Jana III Sobieskiego, od strony by Lasu 16 Wiedeńskiego . Sytuacja bejlerbej Kuczuk Hasan, a Kara Mustafa nieomal obrońców były brak fortyfikacje, a ataki janczarów odpierano przy doświadczenia obrońców, jak i czujność wojsk dużych stratach. 28 sierpnia Turcy zajęli rawelin tureckich. naprzeciwko pałacu cesarskiego. Liczebność Wezyr próbował zarówno przez uniemożliwić niszczyły się tragiczna. skuteczne, tureckie stawała stracił życie. Niestety, wypady i kontrataki nie zbyt Miny Wiednia dotkliwie odsiecz, załogi spadła do jednej trzeciej. Choć głód wysyłając za Dunaj korpus Husejna paszy i choroby doskwierały także oblegającym, czas z kurucami. 29 lipca książę Karol pobił ich pod grał na niekorzyść Austriaków. przy Preszburgiem, znaczącym udziale Armia sprzymierzonych, licząca około oddziałów Hieronima Lubomirskiego. Zwycięstwo 68 tysięcy żołnierzy, miała ciężką drogę. Szli pokrzepiło Austriaków, ale nie zmieniło sytuacji przez trudny teren splądrowany przez Tatarów. oblężonego 14 miasta . Wojska cesarskie Wojska i niemieckie cesarskie porzuciły zagrodziły drogę Turkom i Węgrom pod Angern wszystkie działa, jedynie Polakom udało się na Morawach, przy okazji zabezpieczając teren dostarczyć wszystkie armaty na pole bitwy. koncentracji wojsk chrześcijańskich. Polacy pod Od 10 września armie chrześcijańskie komendą księcia Lubomirskiego rozprawiali się przedzierały się przez Las Wiedeński. Tego z ordyńcami. Książę Karol nawiązał kontakt samego dnia doszło do starć Austriaków z z Janem III Sobieskim i na jego rozkaz ruszył w Tatarami. stronę się Kahlenberg i Leopoldsberg, uprzedzając Turków. usiłującego Oba wzgórza obsadzono. Piechota wyparła Korneuburga. z korpusem 24 sierpnia Husejna paszy, starł przeszkodzić połączeniu się wojsk cesarskich 14 15 została rozbita. Wojska L. Podhorodecki, op.cit., s. 48. Ibidem, s. 89. Nowa Strategia nr 2/2013 cesarskie sprzymierzonych zdobyły z południowych zboczy niewielkie siły tureckie. i koronnych15. Węgrzy i Tatarzy uciekli, a armia turecka Siły 11 września na miejsce dotarły siły polskie. Sobieski odbył naradę z resztą dowódców oraz 16 Odsiecz Wiednia…, s. 6. Strona 9 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit zostać bośniaccy (doskonała piechota), janczarowie stoczona bitwa. Pagórki chroniły obóz turecki. i działa. Wojska w środku szyku zajęły Grunzing, Atak ze wzgórz byłby możliwy dopiero po Sievering i Potzleinsdorf. Na lewo od nich stali zdobyciu ich przez piechotę. sipahowie, oddziały lenników, a na skraju chan zlustrował teren, na którym miała Król Rzeczpospolitej rozdysponował siły wojsk Murad Gerej z ordyńcami. Siły tureckie nie chrześcijańskich. Na lewym skrzydle stanął przekraczały 65 tysięcy żołnierzy, za to miały książę przewagę Karol Wiednia. W centrum Waldecka, Prawą z zadaniem ulokowano dowodzącego flankę zajęły przebicia się w artylerii. W okopach zostało hrabiego kilkanaście tysięcy ludzi. Pod Jawarynem stało Rzeszy. wtedy około 25 tysięcy żołnierzy – Turków wojskami oddziały do polskie pod i Siedmiogrodzian, a w Słowacji 10 tysięcy 18 komendą samego Sobieskiego. Węgrów Thökölyego . Błędem Kary Mustafy, który zauważył Jan III Sobieski, było to, że nie skupił swoich sił. Bitwa pod Wiedniem Poranek 12 września 1683 roku był mglisty. Pierwsze do boju ruszyły oddziały księcia Lotaryńskiego. Szli wzdłuż Dunaju w stronę Nussbergu. Starli się z janczarami Ibrahima Paszy, który nie stawił silnego oporu i ustępował Artur Grottger, Spotkanie Jana III Sobieskiego z Leopoldem I / Źródło: Wikimedia Turcy natomiast głównych sił prawego skrzydła tureckiego. Po zajęciu Nussbergu ruszyli na oblężenie. Nussdorf. Austriacy po kilku silnych kontratakach Tatarzy złapali dwudziestu Austriaków, z których tureckich zdobyli Nussdorf o godz. 8:00 rano, jedyny wezyrowi dzięki wsparciu świeżych oddziałów. Książę o zbliżających się siłach chrześcijańskich17. Kara Karol nacierał na Heiligenstadt. Doszło tu do Mustafa rozpoczął bitwy. ciężkich walk. Austriacy, ponosząc duże straty, Morale w armii tureckiej, zmęczonej oblężeniem, napierali na Turków. Wspólnie z Sasami udało im spadło z powodu wieści o odsieczy. Rozpoczęło się zdobyć Heiligenstadt. Lewe skrzydło za się ściąganie oddziałów spod Wiednia na pole bardzo wysunęło się do przodu, dlatego Sobieski bitwy. Na prawym skrzydle stali hospodarowie nakazał im wstrzymać natarcie. Kara Mustafa mołdawski i wołoski. W centrum Kara Mustafa zaczął ocalały kontynuowali w stronę powiedział przygotowania do przegrupowywać prawą flankę, z sipahami gwardii, a przed nimi lewendowie 17 L. Podhorodecki, op.cit., s. 118. Nowa Strategia nr 2/2013 18 Ibidem, s. 122. Strona 10 by STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit uderzyć na Austriaków, skąd spodziewał się 16 pancernych, kilkanaście lekkich oraz brygady głównego natarcia19. piechoty21. Do walki wchodziły kolejno siły bawarskie, i frankońskie. szwabskie Ze wzgórz Król około godz 16:00 wysłał na rekonesans chorągiew husarską Aleksandra, porucznika Zygmunta Hermannskogel i Vogelsang zaatakowali Turków dowodzoną i, ich Zbierzchowskiego. Pomimo wykopanego rowu, z umocnionych pozycji. Po południu zdobyli husaria natarła na Turków. Straty wyniosły Grinzing i Sievering. 19 towarzyszy pomimo trudnego Jan III Sobieski odprawionej terenu, po przez wyparli wysłuchaniu ojca Marka mszy d’Aviano przez królewicza i 35 pocztowych, ale szarża pokazała, że atak kawalerii jest w takim terenie możliwy22. i naradzie z księciem Lotaryńskim, uszykował Sobieski dał rozkaz do ataku. O 17:00 ruszyła hufce. Polacy wyruszyli nad ranem w stronę do ataku kawaleria cesarska, niemiecka i polska Schafbergu i Potzleinsdorf. Pierwsi zaatakowali – najpierw husaria, za nią pancerni i lekkie znaki. piechurzy, by utorować drogę jeździe, odrzucając Łącznie 20 tysięcy jeźdźców, w tym blisko 23 Turków schowanych w wąwozach i winnicach. 3 tysiące husarzy . Ława kawalerii zmiażdżyła Piechotę sprawnie tureckie szyki, które napotkała na drodze. dowodzona przez generała Marcina Kątskiego. Husaria dotarła rychło pod namioty tureckie. Roty Między 14:00 a 15:00 Polacy zdobyli wzgórza na Jabłonowskiego zniosły odwód, który wysłał Kara swojej drodze oraz dotarli do doliny rzeczki Mustafa. Alsbach, umożliwiając kontynuował kawalerii. Widok wspierała artyleria, tym atak na książę lewym Lotaryński skrzydle, by przedrzeć się do Wiednia. Chorągwie hetmana walczące od kilku godzin wojska austriacko- Sieniawskiego runęły na Turkenschanz, gdzie niemieckie. Kara Mustafa zrozumiał, że główny znajdował się wezyr, znosząc znajdujące się tam atak skierowany będzie na jego lewą flankę, ale oddziały, łącznie z doborowymi pułkami gwardii było już za późno na przegrupowanie20. sipahów24. Turcy zaczęli rejterować. W ręce hetman skrzydłem Jabłonowski, sił pułków szarżę czasie uradował Prawym polskich samym W tym polskich mający pod dowodził chrześcijan nieomal dostała się chorągiew swoją proroka. Walki trwały jeszcze w obozie tureckim. komendą, 4 chorągwie husarskie, 20 pancernych Kara Mustafa próbował się bronić, ale wojska i kilkanaście lekkich. Za jazdą stała piechota pozostałe przy nim zostały wycięte do nogi. On i dragonia. Pułkiem królewskim, na który składał sam przeżył, się jedna rota husarska, tyle samo pancernych gwardzistów. Części wojska udało się uciec. zmuszony do ucieczki przez oraz arkebuzerzy, dowodził starosta horodelski Prusinowski. Lewe skrzydło hetmana Sieniawskiego liczyło 6 chorągwi husarskich, 21 Odsiecz Wiednia…, s. 8. Ibidem. 23 Ibidem, s. 9. 24 Ibidem. 22 19 20 Ibidem, s. 134. Jan III Sobieski pod Wiedniem i Parkanami…, s. 12. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 11 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit Zapadła ciemność. Sprzymierzeni wygrali Ostrzyhom. Ruszyły tam siły polsko-cesarskie bitwę, ale na wszelki wypadek Sobieski nakazał liczące niespełna 40 tysięcy żołnierzy27. Sytuacja żołnierzom czujność. Straty chrześcijan wyniosły była opłakana – brakowało jedzenia, zaczęła około 3,5 tysiąca rannych i zabitych, w tym około szerzyć 1300 Polaków. Turcy stracili od 10 do 15 tysięcy sprzymierzeni rozpoczęli przeprawę przez Wag, ludzi, a 5 tysięcy dostało się do niewoli. trwającą 4 dni. się dyzenteria. 2 października Na drugi dzień rozdzielono łupy. W ręce sprzymierzonych dostały się namioty i zwierzęta liczone w dziesiątkach tysięcy, żywność, kawa, broń pożądana z powodu jakości i bogatych zdobień, ponad 100 armat, które przypadły 25 Austriakom, proch i ładunki wybuchowe . Dalsze działania wojenne Sobieski po bitwie wjechał do Wiednia, czym wzbudził zazdrość cesarza Leopolda I. Elektor saski i hrabia Waldeck odmówili dalszego udziału Jan Matejko, Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI / Źródło: Wikimedia 6 października Kara Mehmed wraz z wojskami w kampanii. Po bitwie wiedeńskiej armia turecka cofnęła przeprawił się przez Dunaj i wyruszył naprzeciw się w stronę Jawaryna. Kara Mustafa wzmocnił sprzymierzonym w stronę Parkan. Sobieski dzień załogi Ujvaru i Ostrzyhomia, a na Węgrzech później zostawił Kara naprzeciw armii tureckiej, nie wiedząc, że Mehmeda. Sam wycofał się do Belgradu, by operuje w tym obszarze. Awangarda polskiej 10 tysięcy kawalerzystów 26 przygotowywać mobilizację wojsk . Pomiędzy Rzeczpospolitą na czele 6 tysięcy jazdy wyruszył armii została rozbita. Polskie wojsko rzuciło się a Cesarstwem do ucieczki, mylnie interpretując gest wystąpił konflikt interesów. Jan III Sobieski chciał Sobieskiego28. skończyć szybko wojnę, ruszając na Budę. Przy wojewoda pomorski Władysław Denhoff, którego okazji zamierzał osadzić na węgierskim tronie z powodu tuszy Turcy wzięli za Sobieskiego. swojego syna Jakuba przy poparciu Thökölyego. Sam król był bliski śmierci, jednak został Na to nie chciał pozwolić Leopold I, pragnący uratowany przez nieznanego z imienia rajtara. wcielić Węgry do cesarstwa. Dlatego skierował Sobieskiego na zdobycie twierdz Ujvar Podczas ucieczki Sobieski pragnął rewanżu. zginął 8 października sprzymierzeni przygotowali plan bitwy. Dzień później doszło do kolejnego starcia. Każda 25 Z. Żygulski junior, Odsiecz Wiednia 1683, Kraków 1994, s. 51. 26 L. Podhorodecki, op.cit., s. 158. Nowa Strategia nr 2/2013 27 28 Jan III Sobieski pod Wiedniem i Parkanami…, s. 13. Ibidem. Strona 12 STREFA WIEDZY Maciej Mierzwa – Venimus, vidimus, Deus vicit z armii liczyła około 30 tysięcy żołnierzy, jednak kontynuował działania wojenne, przewagę dążąc do odzyskania Ukrainy i Podola wraz w piechocie i artylerii. Prawe skrzydło przypadło z Kamieńcem Podolskim, oraz do odzyskania Hieronimowi Lubomirskiemu, centrum księciu wpływów Lotaryńskiemu, W 1686 roku wojsko miało Sobieski polsko-austriackie a lewe hetmanowi w Mołdawii ponad 30 i Wołoszczyźnie. tysięczna armia Jabłonowskiemu. Kara Mehmed nie zmienił wyruszyła do Mołdawii. Jednak ta wyprawa, pozycji, choć rzeki Hron i Dunaj utrudniały mu podobnie jak i kolejne nie powiodła się, pomimo 29 wielu zwycięstw. Sobieski zmarł 17 czerwca Jazda 1696 roku, nie zrealizowawszy postawionych turecka uderzyła na lewe skrzydło. Wkrótce Kara sobie celów. Za to Cesarstwo odniosło wielki Mehmed skierował całe swoje siły na prawą sukces, ze zdobyciem Budy na czele33. ucieczkę, możliwą tylko przez drewniany most . W południe rozpoczęła się bitwa. flankę. Wtedy Lubomirski uderzył na osłabione Pokój karłowicki lewe skrzydło sił tureckich, wychodząc na tyły przeciwnika. Około 10 tysięcy Turków zginęło w boju lub utopiło się w Dunaju podczas ucieczki. Zwycięstwo Parkan przypieczętowano i wybiciem janczarów30. Potem zdobyciem doszło się 26 stycznia w Karłowicach. Na jego mocy Austria broniących sprzymierzeni tam zdobyli już odzyskała po śmierci Węgry Jana III Sobieskiego, i Siedmiogród, Wenecja Dalmację i Peloponez, Rosja twierdzę Azow, Ostrzyhom. Polacy Do rozmów pokojowych Ligą Świętą a Turcją udali się na leże zimowe do wschodniej Słowacji. Wojsko litewskie zwalczało a Rzeczpospolita Ukrainę prawobrzeżną i Podole z Kamieńcem Podolskim. już tam kuruców Thökölyego. Litwini dopuszczali Wojna z Turcją przyniosła Rzeczpospolitej się tam grabieży, co negatywnie wpłynęło na odzyskanie ziem, ale nic poza tym. Za to pomoc wizerunek Polaków. 23 grudnia Sobieski wjechał Polaków do Krakowa31. Cesarstwa Habsburskiego, które po niespełna Kara Mustafa wrócił do Belgradu, gdzie został przyczyniła się do wzmocnienia stu latach stało się naszym zaborcą. uduszony 25 grudnia. Turcja pomimo wszystko nadal stanowiła zagrożenie, dlatego w marcu 1684 roku w Linzu Cesarstwo, Rzeczpospolita, Wenecja oraz papież zawarli sojusz zwany “Ligą Świętą”32. 29 Ibidem. Ibidem, s. 14. 31 Odsiecz Wiednia…, s. 12. 32 Z. Żygulski junior, op.cit., s. 54. 30 Nowa Strategia nr 2/2013 33 Ibidem, s. 55. Strona 13 STREFA WIEDZY Kamil Chabros - Armia rosyjska za panowania Pawła I KAMIL CHABROS Armia rosyjska za panowania Pawła I Rosyjska armia do czasów Piotra I (1699-1725) nie mogła równać się z wojskami krajów zachodnich. Nie odpowiadała ówczesnym standardom europejskim. Była jak na tamte czasy przestarzała i niezdolna do dużego wysiłku zbrojnego. Piotr I przeprowadził niezbędne reformy tzn. stworzył szkoły wojskowe, zadbał o powstanie nowoczesnej artylerii. Żołnierze mieli zapewnione zaplecze medyczne (apteki pułkowe, szpitale polowe). Efekty wprowadzonych zmian można było zobaczyć w roku 1709, kiedy to Rosjanie pokonali pod Połtawą wojska szwedzkie. W 1799 roku od Paweł I był przekonany, że żołnierze powinni przez być dobrze traktowani. Zwiększył żołd wszystkim Piotra I. Na tronie carskim znajdował się Paweł I, strzelcom i uważał, że motywowanie ich poprzez syn Katarzyny II. Za jej panowania armia toczyła dobre traktowanie jest lepsze od karania. Jednak walki głównie poza terenem swojego państwa. car nie mógł tolerować pewnych złych zachowań Rosjanie walczyli z Turkami, Tatarami czy panujących Polakami. Paweł I poszedł jeszcze dalej. Wysyłał hazardu. Podczas swojego krótkiego panowania żołnierzy do Italii, Niemiec, Holandii, Szwajcarii zdymisjonował 340 generałów i ponad 2 tys. czy na Wyspy Jońskie1. oficerów. zapoczątkowania mijało reform sto lat wojskowych w wojsku, Natomiast tzn. ok. 3,5 pijaństwa tys. czy Oficerów 2 samemu podało się do dymisji . Paweł I w budowaniu armii wzorował się na wzorach pruskich wprowadzonych przez Fryderyka Wielkiego. Podstawą była dyscyplina i ćwiczenie musztry. Instrukcje z roku 1796 i 1798 odnoszące się do piechoty, były oparte na starych pruskich regulacjach. Stwierdzały, że plutony podczas marszu powinny mieć luźne szyki w kolumnach. Podczas walki, szyk miał się składać z dwóch linii. W Italii, feldmarszałek Aleksander Suworow nie stosował się do instrukcji z roku 1796 słusznie uważając, ze jest Paweł I Romanow (1754-1801) / Źródło: Wikimedia ona nieprzystosowana do ówczesnych czasów w których szybkość poruszania była 1 M. Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2000, s. 264. Nowa Strategia nr 2/2013 2 Ibidem. Strona 14 na STREFA WIEDZY Kamil Chabros - Armia rosyjska za panowania Pawła I pierwszym miejscu. Z kolej armie generała Jana zielone płaszcze i byli uzbrojeni w karabin Hermanna von Fersena stosowały te instrukcje. M1798, który był bardziej celniejszy niż pozostałe Jak się później okazało, nie była to najlepsza muszkiety ale miał też wadę, ponieważ trzeba go decyzja3. było długo przeładowywać5. Aleksandra Korsakowa Feldmarszałek i Grzegorz generała w luźnym szyku. Nosili proste ale praktyczne Potiomkin, ubrał żołnierzy piechoty w krótką kurtkę, czerwone spodnie i lekkie skórzane buty oraz pikowane czapki. W 1797 Paweł I wydał rozkaz przekształcenia mundurów na modę pruską. W skład nowych ubiorów wchodziły ciemnozielone płaszcze z klapami i białymi guzikami. Czapki były szerokie i dawały dobrą ochronę przed deszczem. Buty miały zadarte do góry czuby. Nogi do kolan były okryte przez czarne getry z czerwonymi guzikami. Nowe uniformy nie były tymi, które Prusacy używali podczas wojny 7-letniej, lecz bardziej odpowiadały tym wprowadzonym w 1786 roku4. Na armię Suworowa w Italii składały się oddziały strzelców, jegrów, grenadierów, kozaków i artylerzystów. Regiment strzelców Aleksandr Suworow / Źródło: Wikimedia liczył nominalnie 1700 żołnierzy (w praktyce znacznie mniej). Składały się na niego dwa bataliony, gdzie w skład każdego wchodziło pięć kompanii. Podczas walki, kompanie były dzielone dodatkowo na dwa plutony lub półkompanie. Stanowiły one podstawowe jednostki bojowe. Grenadierzy byli uważani za elitę rosyjskiej piechoty. Ze względu na dużą wszechstronność mogli brać udział w różnego rodzaju zadaniach bojowych. Jegrzy byli wyspecjalizowaną lekką piechotą. Jako jedyni potrafili skutecznie walczyć 3 A. i J. Żmodikow, Taktyka armii rosyjskiej w dobie wojen napoleońskich, Warszawa 2011. 4 C. Duffy, Eagles over the Alps: Suvorov in Italy and Switzerland 1799, Londyn 1999, s. 161. Nowa Strategia nr 2/2013 W rzeczywistości piechota Suworowa podczas kampanii 1799 roku, była zdolna wykonać każde zadanie bez względu na specjalizację. Podczas bitew w Italii, rzucała się w oczy ogromna siła fizyczna żołnierzy rosyjskich (wyjątkowa na skalę europejską) oraz niezwykła odwaga połączona z obyciem na polu walki. Widać było, zorganizowani że i żołnierze skorzy byli do dobrze wykonywania rozkazów. Wielu z nich przejawiało fanatyczna wolę walki. małomówna, 5 Większość jednak żołnierzy podczas była marszy Ibidem, s. 162. Strona 15 STREFA WIEDZY Kamil Chabros - Armia rosyjska za panowania Pawła I nakazywano im śpiewać, co miało podnosić ich który nie potrafił docenić jego wysiłków. Można na duchu i utrzymywać wysokie morale. Kiedy dodać, ze Kozacy nie potrafili czytać map, co atakowali, często buli pod wpływem alkoholu co bardzo dodawało rozkazów. Dlatego razem z nimi musiały być im jeszcze więcej męstwa i powodowało, że woleli zginąć niż się wycofać6. utrudniało wydawanie im osoby z innego rodzaju oddziałów9. Jedynym sposobem na osłabienie morale rosyjskiej piechoty było wyeliminowanie dużej ilości oficerów, ponieważ zwykli piechurzy byli jak maszyny, które bez poleceń nie wiedzą co robić i wpadają w panikę7. W skład regimentu piechoty wchodziło zazwyczaj cztery lub pięć oddziałów artylerii. Armaty były 3-funtowe, 6-funtowe oraz 8- i 12funtowe. Była też artyleria polowa, która trzymała się razem i tworzyła baterię. Miała ona do dyspozycji 6- i 12- funtowe armaty oraz specjalne 24-funtowe haubice. Ciężkie działa nie mogły być użyte w wyprawie szwajcarskiej i musiały pozostać w Tyrolu. Należy jeszcze dodać, że konie które miały za zadanie ciągnąć działa, były źle karmione i niedostatecznie o nie dbano. Często zdarzało się, że na większych wzgórzach, żołnierze piechoty musieli pomagać przy wciąganiu armat. Było to bardzo uciążliwe8. Suworow nie miał w Italii regularnej kawalerii rosyjskiej. Taką dysponowali Austriacy. Dowodził Obraz Vasilya Surikova, Rosyjscy żołnierze pod dowództwem Suworowa przekraczają Alpy / Źródło: Wikimedia nimi generał Andrzej Karaczai. Było to sześć szwadronów dragonów. Suworow dysponował ośmioma małymi regimentami Kozaków Dońskich (mieli oni problemy duże z zaadoptowaniem się do panujących warunków w Italii, a zwłaszcza w Szwajcarii). Na czele Kozaków stał generał Adrian Denisow. Nie darzył wielką sympatią hrabiego Piotra Bagrationa, 6 N. Edelman, Paweł I, Warszawa 1990, s. 164. Ibidem. 8 A. i J. Żmodikow, Taktyka…, s. 59. 7 Nowa Strategia nr 2/2013 9 Ibidem. Strona 16 STREFA WIEDZY Natalia Wiślińska - Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? NATALIA WIŚLIŃSKA Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? Trudno mówić o jednolitej strategii gospodarczej Benito Mussoliniego. Nawet w chwili objęcia władzy Mussolini nie miał jeszcze sprecyzowanej doktryny gospodarczej, a w jego poglądach zaszły znaczne zmiany od momentu utworzenia Związków Kombatanckich do powstania Partii Faszystowskiej. Po objęciu władzy w 1922 roku, pragnąc uspokoić środowiska gospodarcze, funkcjonowania zakazywało prywatnej Duce przedsiębiorczości. Prowadziło natomiast bardzo opowiadał się stanowczo za polityką liberalną, silny interwencjonizm gospodarczy, a powiązania a pierwszym z wielkimi ministrem finansów mianował koncernami lub zakładami nie Alberto De Stefani – liberalnego ekonomistę odbywały się na zasadzie procentowego udziału z Towarzystwa Adama Smitha. Zmniejszył on państwa radykalnie zleceń-kontraktów deficyt wydatki państwowe, budżetowy, zlikwidował ustabilizował „monetarystycznymi” lira, metodami zdenacjonalizował w danej spółce, lecz zwyczajnych desygnowanych przez państwo do poszczególnych przedsiębiorstw. Majątki „wrogów narodu”, działaczy wiele obszarów, które znajdowały się dotąd opozycyjnych, były przy tym przejmowane przez w rękach państwa, obniżył podatki oraz pozwolił państwo. Zarazem polityka ekonomiczna była działać ukierunkowana bez żadnych przeszkód kapitałowi przede wszystkim na duże prywatnemu. Działania te przyczyniły się do zakłady produkcyjne, co często skutkowała gwałtownego i spadku upadkiem małej i średniej przedsiębiorczości – skutek kryzysu głównej siły napędowej gospodarki rynkowej. 1 bezrobocia . wzrostu produkcji Stopniowo, na gospodarczego z 1929 roku oraz wzmożonego Ogólnie umacniania przeżywał trudności związane z brakiem środków coraz systemu, bardziej Włochy ewoluowały faszystowskie w kierunku 2 państwowego kapitalizmu i korporacjonizmu . Gospodarka państwa faszystowskiego była przykładem silnego modelu cały kredytowych. sektor średniej Wspieranie gospodarki przez państwo przemysłu ciężkiego i militaryzacja gospodarki pochłaniała większą część finansów do sektora etatystycznej budżetowego - wysokie podatki, pozwalające gospodarki rynkowej, co oznaczało, że państwo sfinansować szereg państwowych inwestycji oraz respektowało istnienie własności prywatnej i nie do przemysłu ciężkiego powiązanego z państwem. Pomimo powyższych problemów, 1 R. Eatwell, Faszyzm. Historia, Poznań 1999, s. 108. P. Foro, Włochy Faszystowskie, Kraków 2008, s. 137. 2 Nowa Strategia nr 2/2013 wielu faszystów powoływało się wciąż na gospodarkę rynkową, a sam Benito Mussolini Strona 17 STREFA WIEDZY Natalia Wiślińska - Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? odwoływał się wielokrotnie do kapitalizmu i leseferyzmu3. głosiły między innymi, że „praca jest obowiązkiem społecznym. Z tego tytułu i tylko z tego, państwo roztacza nad nią opiekę. Kompleks produkcji jest, z punktu widzenia kraju, jednolity; cele i sprowadzają i rozwoju produkcji się do są jednolite dobrobytu jednostek 5 sił narodowych” . Faszyzm głosił ideologie solidaryzmu, połączoną z koncepcją państwowej ochrony pracujących. Przyjmując tezę o zgodności i pracodawców, interesów rozwiązano pracowników dotychczasowe związki zawodowe i utworzono w ich miejsce korporacje, czyli związki poszczególnych zawodów, zrzeszające zarówno pracowników jak i właścicieli. Wszystkie korporacje podlegały sześciu konfederacjom – przemysłu, rolników, kupców, transportu morskiego i powietrznego oraz banków. Całość podlegała Ministerstwu Korporacji6. Dziś pojęcie korporacjonizmu autorytarnego kojarzone jest Benito Mussolini (1883–1945) / Źródło: Wikimedia właśnie z tradycją włoskiego faszyzmu. Korporacjonizm miał służyć politycznej Jedną z najbardziej specyficznych cech Włoch kontroli przemysłu oraz likwidacji niezależnych Społeczny związków zawodowych. Przymusowe związki - ustrój korporacyjny został ustanowiony ustawą korporacje w gałęziach przemysłu były oparte na z 3 kwietnia 1926 udziale faszystowskich był korporacjonizm. roku, nakazującą pokój reprezentantów pracodawców, pracodawcami pracowników i urzędników z Narodowej Partii i pracobiorcami, a zakazującą strajków i lokautów Faszystowskiej. Delegowały one przedstawicieli oraz wprowadzającą umowy zbiorowe, oddającą do Narodowej Rady Korporacji, która w 1938 spory pod jurysdykcję Trybunału Pracy. 21 roku straciła odrębny charakter. Korporacjonizm społeczny między kwietnia 1927 roku Mussolini wydał Kartę Pracy . pozwalał na Dokument wyborów procedurami 4 składał się z 30 artykułów, które parlamentu zastąpienie przez rywalizacyjnych selekcji korporacje członków zawodowe. 3 F. L. Carsten, The Rise of Fascism, California 1982, s. 76. 4 S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech 1919 – 1926, Wrocław 1973, s. 84. Nowa Strategia nr 2/2013 5 Ibidem. M. Jaskólski, Słownik historii doktryn politycznych, Warszawa 1999, s. 162. 6 Strona 18 STREFA WIEDZY Natalia Wiślińska - Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? rozwiązaniach antagonistyczny charakter reżimu. W faszyzmie korporatywne odwrotnie – za nadrzędny cel uznano solidarność społeczności klas9. Faszyści zmierzali do zniesienia różnic narodowej, państwo skupiające, kontrolujące, klasowych, zastąpienia walki klas realizacją harmonizujące solidarności wszystkich Włochów. Powstawały Mussolini mówił: o wprowadzonych „Założyliśmy i faszystowskie, państwo państwo i uwzględniające interesy wszystkich warstw społeczeństwa, które wiedzą, organizacje że są w równej mierze pod jego opieką. [...] nie przeprowadzano ma dziś Włocha, który by pracował, a nie biednych, domagał się swego miejsca w korporacjach, Mówiąc krótko – elementy socjalne przysparzały w federacjach, który by nie pragnął być żywą faszystom popularności, nie zdominowały jednak komórką tego wielkiego, niezmierzonego żywego gospodarki. sportowo-rekreacyjne, liczne wspólne akcje wycieczki pomocy dla pracowników. organizmu, jakim jest narodowe, korporatywne państwo faszystowskie”7. W polityce Mussoliniego można wprawdzie odnotować również obecność haseł socjalnych, choć nie przekładały się one na realizację w praktyce, a służyły raczej do pozyskiwania sympatii dla reżimu. Duce nie uciekał przed demagogią społeczną, głosząc kres panowania wielkiego kapitału. Już w 1919 roku sformułowano program socjalny, zapewniający między innymi 8-godzinny dzień pracy, Benito Mussolini w otoczeniu Czarnych Koszul (1935 r.) / Źródło: Wikimedia Należy podkreślić, że ingerencja państwa minimalną płacę, opiekę socjalną i działania zmierzające do likwidacji chorób społecznych. faszystowskiego w gospodarkę Formułując hasła socjalistyczne poszukiwano mniejsza niż na przykład w przypadku państwa kontaktu z masami, a w miarę umacniania się komunistycznego. Mussolini odrzucał również systemu, Mussolini stopniowo odchodził od marksistowską koncepcję własności, wskazując, planów przekształceń gospodarczo-społecznych, iż „Ustrój faszystowski szanuje i każe szanować szukając własność rozwiązania kwestii socjalnej prywatną i odrzuca była znacznie eksperymenty w realizowaniu programu imperialnego8. Hasła socjalistyczne, które gdzie indziej prowadzą do socjalne dalekie były przy tym od ideologii katastrofy”10. sowieckiej, sprzeciwiało się tym samym wszelkim dążeniom która akcentowała 7 klasowy, M. Herbut, Korporacjonizm , Portal internetowy PWN Biznes, http://biznes.pwn.pl, , dostęp: 23.07.2013 r. 8 H. Olszewski, Faszyzm, Portal internetowy PWN Encyklopedia, http://encyklopedia.pwn.pl, dostęp: 23.07.2013r. Nowa Strategia nr 2/2013 Państwo faszystowskie 9 W. Laqueur, Faszyzm: wczoraj, dziś i jutro, Warszawa 1998, s. 26. 10 B. Mussolini, Wartości ducha. Myśli wyjęte z pism i przemówień Benita Mussoliniego, Katowice 1937, s. 50. Strona 19 STREFA WIEDZY Natalia Wiślińska - Mussolini - wolnorynkowiec czy socjalista? kolektywistycznym, choć samo rościło sobie prawo do ingerencji w procesy gospodarcze. Faszyzm włoski nie dokonał zamachu na własność prywatną, chociaż wprowadził pewną kontrolę nad gospodarką i planowanie. Odpowiadając na pytanie o wolnorynkowe poglądy Mussoliniego należy stwierdzić, że polityka gospodarcza pod jego przywództwem ewoluowała od fazy „faszyzmu liberalnego” do korporacjonizmu i pewnej interwencji państwa w gospodarkę. funkcjonowanie wyrażał Stale popierał własności sprzeciw wobec jednak prywatnej oraz socjalistycznych rozwiązań gospodarczych stosowanych w państwach komunistycznych. Należy też podkreślić, że jakkolwiek Mussolini opowiadał się za autarkią i korporacjonizmem oraz podejmował w ramach tych koncepcji pewne rozważania Źródło: Wikimedia teoretyczne ujęte w „Doktrynie faszyzmu”, to nie interesował się szczególnie gospodarką i raczej nie wyróżniał się zdecydowanymi przekonaniami w dziedzinie ekonomii. Chciał uczynić z Włoch wielką potęgę, wzór dla wszystkich narodów i polityka ekonomiczna interesowała go tylko z tego powodu. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 20 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) RAFAŁ SURDACKI 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) Obrona Rzeszowa, prowadzona przez zmotoryzowaną 10. Brygadę Kawalerii płk Stanisława Maczka, była jednym z kluczowych elementów w trakcie realizacji zadania, mającego na celu spowolnienie szybkich postępów wojsk niemieckich wzdłuż magistrali kolejowej i drogowej Kraków – Lwów. Zadanie bezpośredniej obrony Rzeszowa 1. szwadronem por. Mariana Piwońskiego. otrzymał 24. pułk ułanów, jeden z oddziałów 10. Zajmując pozycje w garbarni oraz cegielni i na BK, wsparty szwadronem przeciwpancernym wzgórzach 218 i 244 Baranówka po obu stronach oraz pułku drogi Dębica – Rzeszów, szwadron otrzymał strzelców konnych była osłona dostępu do wsparcie w postaci pięciu ckm-ów i plutonu miasta od strony północno – zachodniej, poprzez ppanc. 2. obronę ppanc., pod baterią artylerii. rejonu Zadaniem Rudna 10. Wielka – Miłocin, szwadron wzmocniony dowództwem por. działkiem Władysława a następnie pod osłoną nocy wycofanie się na Rakowskiego, obsadził tor kolejowy miedzy Łańcut, którego miał bronić następnego dnia. dwoma mostami na zachód od Staromieścia. Jako wyznaczony Zadaniem szwadronu było niedopuszczenie do dywizjon rozpoznawczy oraz 101. kompania przekroczenia przez Niemców szosy Rzeszów – czołgów rozpoznawczych. Należy wspomnieć, Miłocin. iż podczas Radomyśla ubezpieczenie do Szkoły Rolniczej w Miłocinie, Wielkiego, brygada poniosła ogromna stratę. natomiast południowy skraj miasta bronił 3. szw. Z powodu braku paliwa lub zamętu panującego por. Romualda Radziwiłowicza. Szwadron, bez na kompania jednego plutonu, wzmocniony trzema armatkami czołgów ppanc., plutonem ckm i dwoma moździerzami, odwód pozostał przemarszu drogach, czołgów brygady nie lekkich spod dołączyła oraz 121. szwadron 1 Por. Rakowski wysłał również okopał się w kolonii pod Rzeszowem po obu z dywizjonu rozpoznawczego . Tymczasem dowódca 24. pułku ułanów, płk stronach drogi Rzeszów – Strzyżów. 4. szw. rtm. dypl. Kazimierz Dworak, w celu obrony miasta Witolda Zarembińskiego stanowił odwód pułku postanowił kierunki, i znajdował się w rejonie kościoła Bernardynów. uderzyć Ze względu na dużą odległość pomiędzy trzecim nieprzyjaciel. Zachodni skraj miasta zabezpieczył a pierwszym szwadronem oraz możliwością z których obsadzić trzy główne najprawdopodobniej mógł uderzenia 1 J. Majka, Obrona Rzeszowa i Łańcuta (8-9 września 1939), [w:] Dzieje Podkarpacia, Rzeszów 2000, s. 1213. Nowa Strategia nr 2/2013 nieprzyjaciela w powstałą lukę, dowódca pułku wydzielił z 4. szw. pluton ppor. Mieczysława Otrembskiego. Pluton wsparty Strona 21 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) przez dwa ckm-y obsadził fałdę terenową Niemcy rozpoczęli działania zaczepne, atakując zamykającą kierunek drogi z Przybyszówki na piechotą Staroniwę. Sam dowódca pułku zajął budynek szkołę w Miłocinie. Natarcie załamało się jednak poczty, zaś mjr samochodami pancernymi z pomocą rtm. w ogniu ckm i działek ppanc. 2. szwadronu. plutonami, miał Mimo to Niemcy zajęli dobre pozycje na wzgórzu czuwać oraz regulować ruch na moście na rzece 245, skąd długim ogniem ckm-u ostrzeliwali Wisłok, Rzeszów. przez cały dzień polskie pozycje. Ok. godz. 20:00 Niespodziewanym wzmocnieniem dla obrony nieprzyjaciel próbował kolejnego ataku, który miasta była bateria dział 60. dywizjonu artylerii również załamał się pod ogniem okopanego ciężkiej kpt. Zygmunta Łyzickiego oraz bateria szwadronu. Godzinę później, na rozkaz dowódcy 40. pułku, 2. Maleszewskiego Deskur wspartą i dwoma przepływającej pułku artylerii przez lekkiej kpt. Romualda Stępniewskiego. Obie baterie zajęły stanowiska szwadron wycofał się na nowe 3 stanowiska . w rejonie Szkoły Mleczarskiej2. Na zachodnim odcinku obrony, nieprzyjaciel pierwszą próbę rozpoczął po godz. 16:00. Natarcie z kierunku Przybyszówki prowadziły samochody pancerne, zaś od strony Kielanówki rozwinęły się czołgi w sile kompani, kierujące się w stronę Staroniwy. Ogień polskiej artylerii oraz działek ppanc. Telatyckiego, plutonu powstrzymał ppor. Jerzego uderzenie. Nieprzyjaciel wycofał się pozostawiając w polu kilka trafionych samochodów pancernych. Była to jedyna próba zdobycia miasta z tej strony, nie licząc ostrzału z ckm-u oraz artylerii, spadającej na pozycje 1. szw. Wieczorem szwadron cofnął się na skraj miasta, gdzie dołączył do nich pluton Pozycje obronne 24. pułku ułanów oraz główne kierunki ataku / Opracowanie własne Gdy Polacy zdążyli zająć stanowiska obronne, po godz. wszystkie 15:00, nad Rzeszów nadleciały niemieckie samoloty Ju-87 Stuka, bombardując miasto. W wyniku nalotu straty w sprzęcie poniósł 4. szw. W międzyczasie ppor. Otrembskiego. Po północy, na rozkaz płk dypl. Dworaka, szwadron wycofał się do miejscowości Krasne po wschodniej stronie Wisłoku. Tam szwadron miał uzupełnić paliwo, amunicje i żywność przed kolejnym dniem. Wkrótce do 1. szw. dołączył 4. szw. w celu odpoczynku i uzupełnienia 3 2 A. Michelis, Bój o Rzeszów, „Komunikat Koła 24. p. uł.”, s. 19. Nowa Strategia nr 2/2013 J. Majka, Brygada motorowa płk Maczka, Rzeszów 2008, s. 104. Strona 22 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) zaopatrzenia. Na drugi dzień oba szwadrony rzutu. Do niewoli dostało się trzech podoficerów i miały obsadzić wschodni brzeg rzeki, jako pięciu szeregowych. pierwszy rzut opóźniający na Łańcut 4. Następny atak Atak na pozycje 3. szw. wyszedł najpóźniej. poprzedzony na został pozycje 3. szwadronu półgodzinnym ogniem Niemcy zostali opóźnieni przez zaminowanie artyleryjskim. Natarcie siłami dwóch kompanii oraz zabarykadowanie mostu w Boguchwale. piechoty Dokonał tego patrol motocyklistów pod osobistym nieprzyjaciel dowództwem Po razem wsparty czołgami. Gdy jeden z czołgów zaminowaniu patrol wycofał się do miejscowości został zniszczony, pozostałe wycofały się z walki. Zwierzyca, gdzie zorganizował zasadzkę. Jednak piechota wsparła ich ogniem, okopała się por. R. Radziwiłowicza. zostało odparte. wyprowadził Wieczorem kolejny atak, tym w terenie i zaczęła razić ogniem ckm-u z bliskiej odległości pozycje 3. szw. Kolejne uderzenie, tym razem od strony Wisłoka, zmusiło 2. pluton do wycofania się na nowe stanowiska. Wkrótce do wsi wycofał się również cały szwadron, który ostatecznie został odrzucony na teren cegielni gdzie powstrzymał atak nieprzyjaciela. Następnie szwadron opuścił cegielnię na nowe stanowiska, ulokowane na skraju miasta na linii tartak parowy – przystań wodna, gdzie zgodnie z rozkazem dowódcy pułku miał się bronić do godz. 23:00. Patrol 10. Brygady Kawalerii / Źródło: NAC, sygn. 37-24 Na nowe stanowiska, jako wsparcie, dołączył trzeci pluton plut. Brzózego, który wcześniej Szwadron, na rozkaz dowódcy, przepuścił oddelegowany był do osłony mostu. Ok. przez pierwszy rzut obrony patrol nieprzyjaciela godz. 20:00 nieprzyjaciel zorganizował kolejne złożony z trzech motocykli wraz z przyczepkami. natarcie, które zostało odrzucone przez atak Następnie z bliskiej odległości otworzył ogień szwadronu na bagnety. W związku z kolejnym z ckm-u oraz działek ppanc., niszcząc dwa niepowodzeniem zaprzestano ataków5. O północy szwadron wycofał się na most. samochody pancerne, wóz dowodzenia oraz około pięciu ciężarówek z piechotą. Żaden Pozostawiając na zachodnim brzegu przyczółek z pojazdów z kolumny zwiadowczej nie zdążył ubezpieczany uciec. nieprzyjaciela godz. 4:00 rano, oba plutony przeszły przez została wzięta do niewoli przez obsadę drugiego most, który następnie został wysadzony, jednak 4 5 Przepuszczona czata R. Radziwiłowicz, Obrona Rzeszowa przez 24. Pułk ułanów w dniu 8.09.1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 4, 1967, s. 453. Nowa Strategia nr 2/2013 przez dwa plutony. Przed R. Radziwiłowicz, W obronie Rzeszowa, [w:] Sześćdziesięciolecie 24. pułku ułanów, Londyn 1980 r., s. 8-18. Strona 23 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – 24. pułk ułanów w obronie Rzeszowa (8 - 9 IX 1939 r.) mała ilość ładunków wybuchowych tylko go powstrzymany. Po południu pułk wycofał się za uszkodziła. Do pustego Rzeszowa wkroczyli linię Niemcy. i przeszedł Zgodnie z rozkazem dowódcy brygady płk dypl. Dworak, września miał przygotowaną do odwodu przez 10 p.s.k. w rejonie folwarku Głuchów, oddalonego o 3 km na wschód od opóźniać Łańcuta. Teraz główny ciężar obrony miasta nieprzyjaciela w kierunku Łańcuta. W tym celu przejęły pozostałe oddziały brygady7. W walkach zorganizował dwa rzuty opóźniające. Pierwszy pod rzut tworzył 1. i 3. szw. oraz szwadron ckm (bez podoficer i czterech ułanów. Ranni zostali jeden jednego plutonu) wzmocnione plutonem ppanc. podoficer oraz dziewiętnastu ułanów. i plutonem 9 obrony czołgów rozpoznawczych to pozycje Zgrupowanie zajęło Rzeszowem i Łańcutem polegli jeden TKS. Dowódca brygady zaniepokojony rozwojem w rejonie sytuacji na południowym skrzydle, zamierzał Krasnego. Drugi rzut w składzie 2. i 4. szw. użyć wsparty plutonem ckm okopał się w rejonie Zrezygnował z ataku, ponieważ na południe od Krzemienica – Kraczkowa. Pluton por. Zygmunta Łańcuta, już poza strefą działania 10. BK, Starzyńskiego niemieckie został wyznaczony do 6 24. pułku ułanów kolumny do kontruderzenia. pancerno-motorowe skierowały się na Przeworsk oraz dalej na San. zorganizowania zasadzki . Niemcy rozpoczęli działania bojowe około W związku z tym, płk dypl. Maczek rozkazał, aby godz. 6:00, wysyłając pancerne rozpoznanie, oddziały które zostało zatrzymane ogniem działek ppanc. nieprzyjaciela oraz atakiem plutonu czołgów TKS. Wówczas a następnie w zależności od rozwoju sytuacji na nieprzyjaciel wzmocnił natarcie batalionem brygady oderwały i wycofały się się w nocy na od Przeworsk, Jarosław bądź Leżajsk. piechoty wspieranego czołgami i artylerią. Atak Obrona Rzeszowa przez 24. pułk ułanów, zmusił oddziały osłony do wycofania się na a następnie Łańcuta przez pozostałe pododdziały stanowiska Napierających 10. Brygady Kawalerii, pozwoliła na spowolnienie Niemców powstrzymała dopiero artyleria oraz marszu niemieckich dywizji pancernych i dała atak z flanki zorganizowany przez pluton por. dodatkowe dwa dni na umocnienie obrony Starzyńskiego. Lwowa. pierwszego rzutu. Około godz. 10:00 wobec groźby okrążenia, dowódca pułku rozkazał wycofanie się szwadronów pierwszego rzutu. Wsparcie przy odwrocie dała szwadronom brygadowa artyleria. Po godz. 13:00 nieprzyjaciel zaatakował linie obrony 2 rzutu, gdzie ponownie został Poczty sztandarowe 24. p. uł. i 10. psk / Źródło: www.dobroni.pl 6 K. Dworak, Z historii pułku. Przebieg działań bojowych, „Komunikat Koła 24. p. uł.”, nr 36, 1958, s. 4. Nowa Strategia nr 2/2013 7 J. Majka, Obrona…, s. 18-19. Strona 24 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 ARTUR MICEK „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 13-15 maja 1940 r. Pierwszy dzień bitwy o region Monthermé zakończył się dla każdej ze stron połowicznym sukcesem. Niemcy zdołali uchwycić mały przyczółek, aczkolwiek za cenę dużych strat, a dodatkowo nie udało im się przełamać frontu wojsk francuskich. Z drugiej strony obrońcy, choć stracili samo miasto, zdołali zatrzymać wszystkie dalsze ataki wroga, skonsolidować obronę, a nawet przeprowadzić lokalne kontrataki. Bitwa miała dopiero wejść w decydującą fazę. W nocy z 13 na 14 maja każda ze stron otrzymała wzmocnienie. Na pozycję niemieckiego 3. batalionu przybył cały 1. batalion przed wrogiem, nie mogąc dołączyć do pozostałych sił batalionu. Żołnierze, którzy dostali się na drugą linię francuska obrony, choć byli przemęczeni, nadal chcieli 4. kompania została wsparta żołnierzami z 5. walczyć. Nie było to jednak znaczące wsparcie kompanii, którzy pod osłoną nocy w małych dla obrońców. O rzeczywistej pomocy możemy grupkach wyrywali się z otoczenia lub też uciekali mówić dopiero w odniesieniu do skierowania w z niewoli. Pluton por. Mancini na obrzeżach obszar półwyspu Monthermé bretońskiego 2. i 3. miasta bronił się do zmroku, a następnie zdołał batalionu z 248. pułku piechoty, rozlokowanego wyrwać się z otoczenia i przebić na francuską w Regin (północno-zachodnia część operowania drugą (główną) linię obrony. Z otoczenia wyrwali 42. DBMC). mjr Zollenkopfa. Natomiast się również niektórzy żołnierze z plutonu por. Dequicka oraz małe grupy Wydaje się zapewne Czytelnikowi, że to żołnierzy ogromne wsparcie, ale czy aby na pewno? z pozostałych pododdziałów kompanii. Do końca Teoretycznie każdy batalion miał liczyć po 867 dnia straty 5. kompanii wyniosły jednak 70% żołnierzy, co daje nam łącznie 1734. Dowódca stanów początkowych w tym ok. pięćdziesięciu 3./248. RI wskazywał, że jego jednostka liczy jeńców (dwóch oficerów, z których jeden zdołał tylko ok. 400 żołnierzy, co odpowiada 46% później uciec wraz z pięcioma żołnierzami), stanowi ok. 20% sił wyrwało się z otoczenia, a pozostała żołnierzy, ale też same dowództwo pozbawiło liczba żołnierzy była zaginiona lub ukrywała się batalion osobowemu trzech jednostki. plutonów, z Brakowało których jeden odesłano do pilnowania składowi amunicji 102. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 25 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 DIF, drugi do pilnowania mostu, a trzeci do a zakończyły się ok. 13:00, gdy dowództwo wzmocnienia ochrony sztabu dywizji fortecznej. niemieckiego pułku piechoty widząc, że wróg nie 2./248. RI miał jednak większy potencjał i liczył ma naruszonych pozycji, nakazał batalionom ok. 700 żołnierzy. Problemem było również wycofać uzbrojenie wcześniej tych jednostek. Każdy batalion się na stare rannych. W pozycje, ślad ewakuując za odwrotem posiadał po dwa działa ppanc. 25 mm i jedno niemieckim, artyleria francuska zmieniała pola działo 37 mm TR16. Jeden batalion rozmieścił ostrzału, nie dając wrogowi chwili odpoczynku, się obrony co utrudniło nie tylko ewakuacje rannych, ale oraz i sam odwrót. Nawet pojawianie się samolotów ubezpieczał, a drugi batalion pozostał w sektorze Luftwaffe nie robiło już większego wrażenia na 6. kompanii i wspierał ją oraz zapewniał rezerwę. artylerzystach francuskich, którzy tego dnia 200 metrów francuskiej i za linią wzmacniał główną ją ogniem wystrzelili setki pocisków, których po południu 14 maja 1940 r. - drugi dzień bitwy o półwysep Monthermé zaczęło brakować, a uzupełnienia nie napływały. Kapitan Villard – dowódca obrony na pierwszej linii - widząc, że wróg jest w odwrocie 14 maja 1940 r. Niemcy nie odpuścili wrogowi i być może rozbity w bitwie obronnej, postanowił i o 6:00, po uzupełnieniu zaopatrzenia i krótkim kontratakować w celu zajęcia całego półwyspu odpoczynku, spędzonym pod ogniem wrogiej i miasta Monthermé. Atak ruszył o13:30 siłami... artylerii, dwóch plutonów liczących ok. 60 żołnierzy. ruszyli ponownie do natarcia na francuską linię obrony. Atak zaczął się od silnego Francuscy przygotowania wbili się w pozycję i nalotów zaskoczonego tym atakiem wrogiego 3. batalionu ostrzeliwania pozycji i prowadzili z nim prawie godziną bitwę, tracąc Dwa ok. 20 zabitych i rannych, w tym dowódców atakujące niemieckie bataliony (1. i 3.) piechoty, plutonów. Reszta sił, wobec braku dalszych gdy tylko wyszły z swoich ukryć i ruszyły postępów, wycofała się na pozycje wyjściowe szerokim frontem na wroga, zostały niemile pod wpływem kontrataku wroga. bombowych francuskich artyleryjskiego żołnierze oraz przez myśliwce Bf-109. powitane przez wojska francuskie. Niemieccy żołnierze wpadli pod lawinę W tym czasie rozpoczęła się budowa ognia, 16 tonowego mostu pontonowego, którą tak prowadzonego z karabinów i broni maszynowej opisał Peter von Imhoff: „Ledwie około 300 oraz artylerii. Niemieckie lotnictwo i artyleria nie metrów w górę rzeki od zniszczonego starego zdołały zadać wrogowi znacznych strat, a tylko mostu gotowe były pierwsze promy, gdy nad go uprzedziły, że nastąpi szturm. miastem Wobec braku elementu zaskoczenia, Niemcy postanowili spróbować przełamać obronę wroga, samolot rozpoznawczy. Jeżeli udałoby mu się ujść wraz z wiadomościami pozyskanymi podczas rozpoznania, trzeb byłoby spodziewać się, że półwyspu. Od 6:00 rano trwały zażarte walki, wróg rzuci wszystko w celu udaremnienia zajmując Nowa Strategia nr 2/2013 po francuski metrze systematycznie metr dostrzeżono Strona 26 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 przeprawy. Rozpoczął się piekielny koncert ognia karabinów maszynowych i dział przeciwlotniczych, który zmieszał się z odgłosem eksplozji pocisków francuskiej artylerii. Trwało kilka minut, nim samolot zaczął w końcu kręcić korkociąg, ciągnąc za sobą czarną smugę dymu. Kilka sekund później maszyna wbiła się w błoto po naszej stronie Mozy. Artyleria przeciwnika ciągle ostrzeliwała drogi dojazdowe do promów i budowany most 16tonowy. Trzeba było szybko zasypywać leje, bo Żołnierze niemieccy przeprawiający się przez Mozę w Monthermé dzięki kładce zbudowanej przez saperów z 57. batalionu saperskiego. / Źródło: www.feldgrau.net drogą ciągle dojeżdżały nowe zestawy mostowe, O 14:30 do przeciwnatarcia na kontratak nowe pontony. Żołnierze pracujący przy budowie francuski, ruszyły od nowa dwa niemieckie przeprawy pracowali z nagim tułowiem, na bataliony piechoty. Ich atak trwał do 16:00, gdy głowach mieli hełmy. Wrogi ostrzał artyleryjski siłami ok. 150 żołnierzy w tym trzema plutonami nie mógł przeszkodzić im w pracy. Widok ten z 2./2. batalionu 248. RI oraz innymi wolnymi przypominał nam żywo obrazy z kampanii oddziałami 4. kompanii, rozpoczął się ponowny, w Polsce, gdzie jedyną częścią ubioru działającej drugi w tym dniu, bohaterski i gwałtowny na pierwszej linii kompanii pionierów był stalowy francuski kontratak, wsparty silnym ogniem hełm. artylerii. Niezwykle zaciekłe walki trwały przez Po trzech godzinach na gotowe promy prawie dwie godziny i zakończył się wjeżdżały ze wschodniego brzegu pierwsze niespodziewanie niemieckie czołgi. Godzinę później wjechano na z części pozycji w stronę samego centrum most. Meldunek: „rozkaz wykonany” pomknął Monthermé. Do miasta ewakuowała się również radiostacjami do dywizji. Wyważono bramę do artyleria Francji. Teraz w końcu drugi batalion strzelców francuscy mógł przyjść z odsieczą osłabionym stratami kontrataku, choć walczył dzielnie, były jednak towarzyszom po zbyt małe, aby wyprzeć dwa wrogie bataliony za wzgórzach Mozę z miasta. Początkowo dla Niemców śledziliśmy każde uderzenie wroga, mogliśmy sytuacja była wręcz dramatyczna i z trudem gołym okiem obserwować każdy ruch. Po tym utrzymali swój przyczółek. Ostatecznie Francuzi batalionie nieprzerwanym strumieniem przez cały zdobyli następne kilkanaście dogodnych pozycji wieczór i całą noc czołg po czołgu toczył się na obronnych, trochę sprzętu, amunicji i zmusili wrogi brzeg i ustawiał do ataku”. wroga do przejścia w stan obrony z dala od ich drugiej walczącym stronie Mozy. na Na wzgórzach tych odwrotem piechoty, żołnierze. w sił pobliżu Siły niemieckich której dotarli przeznaczone głównej linii oporu. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 27 do STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 O 16:00 gen. Kempf planował ponowne 2./248. RI wycofały się z frontu w celu przeprowadzenia dużego ataku na francuskie uzupełnienia zaopatrzenia i odpoczynku. Odwrót pozycje. Ze względu na francuski kontratak, tych musiał jednak odłożyć natarcie i skupić się na (prawdopodobnie obronie. Samoloty miały z pobliskich gór) i skierowali na teren, którym wspierać natarcie, miały teraz za zadanie podążali francuscy żołnierze, ostrzał artyleryjski walczyć z wrogim kontrnatarciem i artylerią, ale i atak lotniczy. Żołnierze musieli rozbiec się do czyniły fizycznego lasów, co doprowadziło do sytuacji, że system oddziaływania na obrońców. Sama francuska dowodzenia nad elementami II./248. RI załamał artyleria braki się i nie miał kto zabezpieczyć bardzo słabej linii w zaopatrzeniu. O 15:00 dowódca III./391.RAT obrony. Dopiero po 19:00 zapanowano nad por. Le Méner zameldował, że nie ma już sytuacją i skierowano żołnierzy z powrotem na amunicji (wystrzelał ok. 500 pocisków) i z tego front. to Luftwaffe, bez zaczęła które większego odczuwać jednak jednostek dostrzegli Niemcy obserwatorzy artylerii powodu artylerzyści w większość udadzą się na W obawie o możliwość przełamania frontu, linię frontu, aby wesprzeć obrońców, a działa Francuzi wieczorem na linię frontu kierowali ukryją. O 17:00, gdy trwało jeszcze francuskie każdego, kto nosił jakąkolwiek broń. Na front kontrnatarcie, wycofać wysłano wszystkie elementy z 3./248. RI oraz z walki swój zmęczony 3. batalion i dać na jego wyłapywano żołnierzy 2. batalionu. Do zmroku miejsce 2. batalion, który do tej pory znajdował stworzono od nowa spójną i dobrze obsadzoną się w rezerwie. linię frontu. Niemcy postanowili Odświeżone niemieckie siły, cofnięte w stronę Niemcy, zanim jeszcze Francuzi uporali się miasta Monthermé ok. 18:15 tuż po załamaniu z zamętem, ok. 19:00 zaprzestali nacierania się kontrataku francuskiego, rozpoczęły już w głąb półwyspu i zajęli swoje linie obrony, trzecią w tym dniu ofensywę. Atak dwóch z której 14 maja rano ruszyli do ataku. Noc nie niemieckich batalionów spadł na dwa francuskie przebiegała jednak spokojnie. Od zmierzchu co plutony piechoty, stanowiące szpicę kontrataku. jakiś czas dochodziło do potyczek ogniowych Oddziały te odparły początkowo kilka ataków, ale między piechotą – Niemcy co jakiś czas starali zagrożone odcięciem od reszty sił musiały się małymi grupami zbadać wrogą linie obrony, rozpocząć odwrót na główną linię obrony, szukając w niej słabych punktów. Przez wiele w której była luka spowodowana kontratakiem. godzin Na froncie broniły się tylko mieszane elementy ukierunkowany na wrogie pozycje oraz ogień z czterech kontr bateryjny. różnych kompanii. Niemcy nie baterie prowadziły ostrzał Francuzi nie mieli już czym wykorzystali jednak sytuacji. Albo nie wiedzieli strzelać, o tym, co wydaje się mniej możliwe, ponieważ z zaopatrzeniem i 4 działami 75 mm. 15 maja widzieli wycofujących się Francuzów, albo raczej o świcie linie obrony wzmocniło również pół nie mieli już sił na atak. Elementy francuskiego plutonu saperów z Arreux. Nowa Strategia nr 2/2013 choć artylerii przybyło kilka pojazdów Strona 28 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 wrogim czołgom Guderiana, co zakończyło się po starciach, trwających pietnaście godzin rozbiciem 55 czołgów FT i śmierci 110 żołnierzy i 132 czołgistów należących do batalionu. 3 lub 4 czołgi z tego batalionu brały udział w sławnej bitwie 3. Brygady Spahistów z elementami 1. i 2. DPanc. w La Horgne. Zniszczony most w Monthermé i samo miastu tuż przed rozpoczęciem ataku niemieckiego. / Źródło: K. H. Fischer, The Blitzkrieg legend: the 1940 campaign in the West, Annapolis 2005, s. 220. Drugi dzień obrony półwyspu, na którym znajduje się Monthermé, przyniósł kolejne straty i brak rozstrzygnięcia na froncie. Mimo to Niemcy w ciągu dwóch dni walk zdołali poważnie osłabić wroga, który nie mógł liczyć już na jakikolwiek siły obwodowe, nawet czołgi takie jak Renault FT, które bardzo przydałby się w kontratakach podejmowanych 14 maja. W sektorze 9. Armii znajdował się 6 i 32. BCC, każdy posiadający na stanie po 45 pojazdów R35 i 33. BCC z 63 czołgami Renault FT. Bataliony te tworzyły 518. Grupę Pancerną. Z powodu rozwoju sytuacji pod Sedanem oraz w okolicach Dinant i Houx, francuskie dowództwo nie zauważyło, że pod Monthermé dojdzie do następnego przełamania, które definitywnie oddzieli całą francuską 2. Armię, ciężko walczącą pod Sedanem od większości sił 9. Armii, znajdującej się w coraz bardziej dramatycznej sytuacji. Dowództwo nie zauważyło i nie miało już sił, aby nie dopuścić do sytuacji w której XXXI Korpus Forteczny 9. Armii, próbujący zabezpieczyć od zachodu lukę pod Sedanem i walczący z wrogą 3. DP, znajdującą się na wschodzie Mozy, zostanie po południu 15 dnia zaatakowany od tyłu przez czołgi 6. DPanc, co ostatecznie przypieczętuje jego los1. Niestety obrońcy Montherme nie mieli szans liczyć na pomoc jakiejkolwiek z tych jednostek, ponieważ 6. BCC wspierał 5. DIM, działającą na skraju lewego skrzydła 9. Armii pod belgijską twierdzą Namur, 32. BCC próbował powstrzymać wrogie czołgi nacierające w centrum 9. Armii na pozycję 4. DINA, a 33. BCC został 14 maja wieczorem skierowany w celu zablokowania drogi wrogiej 1. i. 2.DPanc. zmierzającej w lukę operacyjną na zachód od Sedanu po południowej stronie Mozy. Batalion ten przestał istnieć 15 maja - jednostka została wysłana w samobójczą misję – czołgi FT wysłano przeciw Nowa Strategia nr 2/2013 1 Według pierwotnego planu 13 lub 14 maja rano pod Nouzonville (ok. 7-8 km na południe od Monthermé) przeprawić miała się 8. DPanc., która według planu na w okolicach Bastogne powinna wyprzedzić 3. DP i torować całemu III Korpusowi gen. Kurta Haasea ze składu 12. Armii gen. Wilhelma Lista drogę w kierunku Mozy. Z powodu potężnych zatorów oraz zmian w ruchach jednostek pod miejscowością tą jako pierwsza pojawiła się 14 maja niemiecka 3. DP, a następnie 2.DZmot. Sytuacja taka była paradoksalna, ponieważ odwróciła w tym sektorze plan ataku do góry nogami. W czasie gdy dywizja piechoty prowadziła działania ofensywne nad Mozą, dywizja pancerna przedzierała się przez korki i osiągnęła Nouzonville dopiero rano 16 maja, dzień po elementach 2.DZmot. Strona 29 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 15 maja 1940 r. - przełamanie pod Monthermé i samochodów pancernych, czekających na możliwość wyrwania się na tyły francuskiego 15 maja 1940 przygotowaniach, przeprowadzić r. po całonocnych Niemcy postanowili generalny Planowany atak spaść miał na pozostałości 4. przy kompanii, osłabiony 2. i 3./248.RI, kilkunastu wykorzystaniu maksymalnych sił na obszarze żołnierzy 5. kompanii, jeden pluton 3. BM, półwyspu kilkudziesięciu Monthermé. Do szturm XXXI Korpusu Fortecznego. natarcia, które saperów oraz artylerzystów rozpoczęło się o 4:00 rano skierowano cały 1. i 2. oddelegowanych na front z powodu braku batalion Piechoty, I./11. pułku pancernego, dwie amunicji dla ich dział. Siły te liczyły w sumie ok. kompanie z 57. batalionu saperów uzbrojone w tysiąca m.in. miotacze ognia, cały dywizyjny pułk artylerii dowództwo skierowano w nocy z 14 na 15 maja i bombowce Ju-87. Na zapleczu pozycję obronną tylko jedną ciężarówkę z ok. 500 minami zajął 3. batalion piechoty, a drogi prowadząca do przeciwpancernymi, ale przybyła ona dopiero ok. Monthermé po wschodniej stronie Mozy zostały 8:00 rano i od razu została zniszczona przez zakorkowane wrogie czołgi na drodze. dziesiątkami czołgów żołnierzy. Do wsparcia obrońców Mapa przedstawia orientacyjny kierunek ataków niemieckiej 6. DPanc. Źródło fot. http://www.forosegundaguerra.com Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 30 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 Atak niemiecki ruszył tuż o świcie. Do 7:00 prowadzić działania, opóźniające na drodze rano wojska francuskie stawiały opór wrogowi na prowadzącej do Charleville, ale bez większych drugiej linii obrony, choć już o 5:30 stało się rezultatów. jasne, że front pękł, ponieważ niemiecka piechota zaczęła wchodzić na pozycje francuskie i stopniowo zajmować metr po metrze głównej linii obrony półwyspu. Niemcy systematycznie przy wsparciu artylerii, czołgów i saperów z miotaczami ognia, oczyszczali sektory obrony francuskiej, starając się jak najszybciej oczyścić drogę prowadzącą w kierunku Charleville. Po 8:00 czołgi niemieckie, wobec coraz większej słabości pozycji Niemiecki most pontonowy w Monthermé / Źródło: www.feldgrau.net obrońców w kolumnach, ruszyły do ataku i przerwały front Choć działania opóźniające 42. DBMC był nie ponosząc strat. Chwilę później pojazdy często dramatycznie, a żołnierze wykazywali się z 1. batalionu pancernego zaatakowały broniące wielką odwagą, nie miało tu już wpływu na się oddziały francuskie od tyłu, a część czołgów sytuację, choć trzymały wrogie pojazdy pancerne zaatakowała wraz z piechotą obrońców w lesie w obszarze przyfrontowym przez prawie sześć Bois Hutin. Dowództwo francuskiej 42. DBMC godzin. próbowało wyrównać front za pomocą kontrataku Gen. 2./248.RI przy wsparciu wszystkich pozostałych wypowiedział się sił, ale widząc wycofujących się pod ogniem żołnierzach, walczących żołnierzy z pieszej linii w batalionie, zaczęły „W Monthermé wojska francuskie stawiły opór pojawiać się oznaki paniki. Ostatecznie do ataku godny obrońcom Verdun 1916 r. Bronili swoich nie doszło, a batalion zaczął się wycofywać przy stanowisk, a nawet kontratakowali mimo naszej wielkiej wściekłości dowódcy, który wobec trzech przewagi liczebnej i w uzbrojeniu. Podczas mojej oficerów karier rozpoczął szybkie frontowe Reinhardt wojskowej po bardzo bitwie rzadko pozytywnie o w francuskich tej bitwie: spotkałem tak dochodzenie sądowe. Tuż przed 10:00 pozycja odważnych żołnierzy”. Tak zadowolony już nie obronna pękła, a czołgi 6. DPanc ruszyły był ppłk de Pinsun, który nie chwalił swoich w stronę lukę żołnierzy tak, jak to robił wróg. Podpułkownik był drogą dumny, ale nie ukrywał, że wieczorem 14 maja prowadzącą na zaplecze wojsk wlewały się był zaniepokojony sytuacją oraz uległ wrogowi kolejne czołgi, samochody pancerne i inne 15 maja, co było rzeczą nie do przyjęcia. pojazdy, to na obrzeżach półwyspu przez kilka Podkreślił on również, że 2./248.RI prowadził godzin trwały zaciekłe walki z wycofującymi się czasem bardziej, a czasem mniej chwalebne oddziałami walki – te drugie tuż przed pęknięciem frontu, operacyjną. Charleville, Mimo że francuskimi, wykorzystując w główną które Nowa Strategia nr 2/2013 próbowały Strona 31 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 gdy nie przeprowadził zaplanowanego kontrataku w innym pod wpływem odwrotu reszty wojsk i silnego pozostałe wojska Grupy Armii A. ognia wroga. miejscu, już opanowanym przez Wbrew pozorom nie walczyli tutaj po stronie W tym samym czasie co walki prowadzone francuskiej również żołnierze z kolonii, lecz w okolicy Monthermé, niemiecka 2. DZmot. przede wszystkim rodowici Francuzi, którzy i 3. DP przełamała w końcu 15 maja również zapisali piękną kartę w historii waleczności front pod Nouzonville, do którego rano 16 maja żołnierza francuskiego. Oddziały francuskiej armii dotarła w końcu 8. DPanc., a na półwyspie w walkach 15 maja zaangażowali wszystkie Monthermé w południe 15 maja była już swoje dywizje i pułki piechoty oraz większość praktycznie cała 6. DPanc. powstrzymywana batalionów pancernych, prowadząc dramatyczną rano przez ekwiwalent batalionu. Francuzi nie walkę opóźniającą, aby dać czas na odtworzenie mieli już sił, aby wesprzeć obrońców, a tym linii frontu. Nawet gdyby w innych miejscach bardziej przeprowadzić kontrnatarcie w celu frontu powstrzymania czołgów gen. Kempfa. przeznaczone Do zmroku 15 maja niemieckie czołówki pancerne po przerwaniu frontu pod przejechały prawie 50-60 km całkowicie destabilizując odwrót sytuacja nie do była tragiczna, możliwego to sił kontrataku znajdowały się zbyt daleko aby szybko zadziałać w Monthermé. Ciężko jest określić również straty jakie francuskiego XXXI Korpusu Fortecznego. Na ponieśli w bitwie Francuzi. Wiadomo, że zapleczu wojsk niemieckich działały jednak spore plutony piechoty z 1. batalionu pierwszego dnia siły francuskie, walczące w różnych miejscach, bitwy straciły 2 oficerów, 5 podoficerów i 30 lecz ich walka była chaotyczne i nie trwała długo. szeregowych zabitych lub zaginionych. Z 2. Celem obrońców było już głównie przebicie się batalionu 14 maja w południe w szeregach do plutonu Gleizes odnotowano 8 zabitych i 12 pozostałych oddziałów lub niechęć do poddania się wrogowi. zaginionych. Straty z pozostałych plutonów, Niemieckie oddziały piechoty, podążające za jednostkami pancernymi, dwa kompanii i wśród artylerzystów nie są do końca oczyszczały tereny znane. Można jedynie szacować liczbę zabitych z pozostałości wojsk francuskich z 102. DIF. Cała na podstawie ogólnych strat wojsk lądowych ta bitwa, mimo ostatecznego zwycięstwa, nie z dni 13-15 maja. 13 maja Francuzi stracili na była zbyt chwalebna dla niemieckich żołnierzy, pewno w walce 832 zabitych, 14 maja 1266, a 15 którzy ulegli dużo słabszym siłom wroga, gdy ten maja 1471 zabitych w walce żołnierzy na całym przeszedł do kontrnatarcia. Naczelne dowództwo froncie. Ile ich było w Monthermé – tego nie ostrzegało gen. Kempfa, że będzie musiał udało mi się ustalić. Prawdopodobnie straty wycofać dywizje z Monthermé, oddając pole przekroczyły w ciągu 3 dni walk ok. 300 zabitych dywizji piechoty, ponieważ nie potrafi przełamać i 500-600 rannych. Straty niemieckie nie są, frontu i będzie musiał przeprawić swe oddziały mimo posiadanych poniższych materiałów znane. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 32 STREFA WIEDZY Artur Micek – „Francuska Wizna” - bitwa o Monthermè, cz. 2 Bitwa o z zapomnianych Monthermé symboli jest jednym również skromnie opisana w literaturze obcej, do waleczności której miałem dostęp. Niewielka ilość źródeł, jak francuskiego żołnierza w II wojnie światowej. również brak odpowiednich Udowodnił w niej, że niczym nie ustępującym niemieckojęzycznych w walce żołnierzowi niemieckiemu, polskiemu artykuł jest raczej tylko zarysem problematyki czy brytyjskiemu. Szkoda, że bitwa ta jest nie bitwy o Monthermé. sprawił, materiałów że powyższy tylko zapomniana w literaturze polskiej, ale Bibliografia: - Battistelli P., Panzer Divisions – The Blitzkrieg Years 1939-40, Battle Orders, nr 32, Oxford 2007. - Biegański W., Finał dziwnej wojny. Stadium o kampanii francuskiej 1940, Warszawa 1970. - Buffetaut Y., Guderian Perce a Sedan, “Armes Militaria Magazine”, nr 4, Paris 1992, s. 4-81. - Diamond H., Fleeing Hitler. France 1940, Oxford 2007. - Ellis F., The war in France and Flanders 1939-1940, London 1953. - Evans M. M., The Fall Of France – Act with Daring, Oxford 2000. - Feenstra J., Achtung Panzer – The German Invasion of France and the Low Countries 1940, London 2002. - Fischer K.H., The Blitzkrieg legend: the 1940 campaign in the West, Annapolis 2005. - Jackson J., The Fall of France – the Nazi Invasion of 1940, Oxford 2003. - Kemp A., The Maginot Line: Myth and Reality, London 1981. - Pallud J. P., Blitzkrieg à l’Ouest, Mai-Juin 40, Paris 2000. - Praca zbiorowa, Sedan 1940 – Guderian ed ses panzers percent a Sedan, Historica Hors-Serie, 1997. - Schepperd A., France 1940 – Blitzkrieg in The West, London 2000. - Sebag-Montefiore H., Dunkierka. Walka do ostatniego żołnierza, Poznań 2010. - Sharp L., The French Army 1939-1940, vol. II, Military Press, 2001. - Sharp L., The French Army 1939-1940, vol. III, Military Press, 2003. - Solarz J., Fall Rot 1940, Warszawa 2000. - Von Mellenthin F. W., Panzer Battles, New York 1973. Pierwsza część artykułu ukazała się w kwartalniku "Nowa Strategia" (nr 1/2013). Numer dostępny jest pod linkiem: http://www.nowastrategia.org.pl/pobierz Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 33 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – Perspektywy rozwoju sytuacji w Afganistanie po zakończeniu misji NATO RAFAŁ SURDACKI Perspektywy rozwoju sytuacji w Afganistanie po zakończeniu misji NATO Zgodnie ze strategią Paktu Północnoatlantyckiego, przyjętą na szczycie w Lizbonie i potwierdzoną w Chicago w 2012 r., wojska uczestniczące w operacji ISAF zostaną wycofane z Afganistanu do końca 2014 r. Od tego momentu afgańskie siły bezpieczeństwa przejmą pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo państwa. Do korzystnych elementów obecnej sytuacji w Islamskiej Republice Afganistanu należy Wzmocnienie misji ISAF w ostatnich latach oraz rozbudowa afgańskiej armii i policji zaliczyć przede wszystkim osłabienie wojskowej przyczyniły się do utraty inicjatywy przez Talibów. siły rebeliantów i Talibów, dokonanego w wyniku Pomimo tego nie można wykluczyć, że po 2014 realizacji strategii wzmocnienia ISAF i afgańskich na większą skalę zostaną wznowione walki sił bezpieczeństwa w latach 2009–2011. Jego partyzanckie. Można się także spodziewać dużej oznaką stało się zmniejszenie liczby ataków ofensywy Talibów w celu ponownego przejęcia terrorystycznych oraz zwiększona wykrywalność władzy w Afganistanie. Obecna stagnacja może improwizowanych być Ponadto afgańska ładunków wybuchowych. administracja zaczęła okresem wycofania się przeczekania do wojsk oraz NATO momentu czasem funkcjonować na obszarach wcześniej całkowicie poświęconym kontrolowanych przez Talibów, np. w prowincji ofensywy. Kandahar. W lipcu 2013 r. Afgańczycy zakończyli Afganistanu oraz Tomasz Otłowski3 – analityk proces przejmowania od sił ISAF kontroli nad fundacji Amicus Europae twierdzą, że wojna terytorium domowa w Afganistanie jest nieunikniona, i może zamieszkanym przez ok. 98% 1 populacji . na przygotowania do przyszłej Jakub Gajda2 – ekspert do spraw ona przypominać tę z lat 1992-1996, gdzie Talibowie będą ale niewystarczającą, główną aby zdobyć siłą, władzę w Kabulu. Jednak w wyniku takiej wojny może dojść do podziału Afganistanu, albowiem już teraz pogłębiają poszczególnymi się różnice prowincjami, pomiędzy a nawet dystryktami. Problem dotyczy różnych dziedzin, Afgańska Narodowa Armia / Źródło: www.isaf.wp.mil.pl np. bezpieczeństwa, edukacji, dostępu 2 1 W. Lorenz, M. A. Piotrowski, Obecność NATO w Afganistanie po 2014 r., „Biuletyn PISM” 2013, nr 42, s.1. Nowa Strategia nr 2/2013 do J. Gajda, Chwila próby, „Polska Zbrojna” 2013, nr 1, s. 15. 3 T. Otłowski, Wygrywają Talibowie, „Polska Zbrojna” 2013, nr 1, s. 16. Strona 34 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – Perspektywy rozwoju sytuacji w Afganistanie po zakończeniu misji NATO programów pomocowych i możliwości rozwoju (w szczególności proamerykańską, ma być to Qajum Karzaj – brat obecnego prezydenta w północno-zachodniej części Afganistanu, gdzie Hamida. Kandydat ten jednak nie posiada wkład na rozwój tych prowincji mają Iran i Chiny większego ze afgańskiego i często nazywany jest „marionetką gospodarczego swoimi inwestycjami wydobywczym). widać a w szczególności w Afganistan przemyśle wśród społeczeństwa się CIA”, przez co jego szanse na utrzymanie (względnie jedności w państwie są nikłe6. W kwietniu 2013 r. (niebezpiecznymi) Hamid Karzaj, w celu nawiązania współpracy polami, co komplikuje dążenia do jedności z Talibami, zaprosił do udziału w wyborach w szachownicę zmienia poparcia z białymi bezpiecznymi) i czarnymi 4 prezydenckich ich lidera Mułłę Omara, który narodowej . W celu zapobiegnięcia przyszłej wojnie jednak nie odpowiedział na ten apel. domowej, Afgańskie Siły Bezpieczeństwa zostały rozbudowane do maksymalnej w Chicago. uzgodnionej Liczą liczby, one trzysta pięćdziesiąt dwa tysiące żołnierzy i policjantów, jednak o zróżnicowanym poziomie wyszkolenia i wyposażenia. Perspektywy ustabilizowania sytuacji politycznej są ograniczane także przez nikłe szanse na w Kabulu, pojednanie a głównymi między władzami liderami Talibanu, zwłaszcza z tzw. Szury Talibanu z Kwety i siatki Afgański checkpoint / Źródło: www.isaf.wp.mil.pl Hakkanich. Problemem jest również postawa Pakistanu, tolerującego działania niektórych grup 5 Talibów na pograniczu obu państw . przyszłe kwestią wpływającą na prezydenckie, przez NATO nowej misji o charakterze wyłącznie które szkoleniowej i doradczej. Celem operacji pod powinny się odbyć wiosną 2014 r. Obecnie kryptonimem Resolute Support (Niezachwiane trudno wskazać kandydata jednoczącego główne Wsparcie) miałoby być szkolenie i doposażenie siły który mógłby afgańskich sił stanowić następcę prezydenta Hamida Karzaja, wstępnych założeń urzędującego zgodnie z ustawą zasadniczą po południową i wschodnią część Afganistanu po polityczne wybory ważną bezpieczeństwo Afganistanu jest rozpoczęcie Ponadto poważnym wyzwaniem politycznym będą Bardzo i plemienne, bezpieczeństwa. Według odpowiedzialność za ostatni. Jednym z kandydatów, rozpoczęciu kontynuujących politykę prozachodnią, Zjednoczone, za północną Niemcy, zachodnią raz nowej misji wezmą Stany 6 4 J. Gajda, op. cit., s. 15. 5 W. Lorenz, M. A. Piotrowski, op.cit., s.1. Nowa Strategia nr 2/2013 Portal informacyjny Afganistan24, http://afganistan24.org, Afganistan w rękach Karzajów po 2014 roku?, [pozyskano: 14.06.2013 r.]. Strona 35 STREFA WIEDZY Rafał Surdacki – Perspektywy rozwoju sytuacji w Afganistanie po zakończeniu misji NATO Włochy, natomiast za rejon Kabulu odpowie rebeliantów oraz Talibów. Dlatego jeśli Zachód Turcja. Polska jeszcze nie udzieliła konkretnej nie pozostawi afgańskiego państwa samemu odpowiedzi co do udziału w nowej misji. sobie, jak zrobił to w 1989 r., i będzie je wspierał Natomiast ekonomicznie, oczywiście nadzorując czy środki celem szczytu ministrów obrony NATO w Brukseli w lutym 2013 r. było ustalenie z wielkości kontyngentu wojskowego wynoszącego prominentnych 9–12 tys. żołnierzy. Podczas gdy instruktorzy utrzymanie przy władzy prozachodnich polityków, NATO będą szkolili armię afgańską, Stany którzy powinni utrzymać pokój i stabilizację. A co Zjednoczone Ameryki będą prowadziły misję się naprawdę wydarzy to zobaczymy dopiero w antyterrorystyczną nakierowaną na zwalczanie 2015 r. liderów Al-Kaidy. Kontyngent o sile 2-3 tys. żołnierzy stworzony zostanie z jednostek specjalnych7. pomocy nie są ministrów, rozkradane jest przez szansa na Również Polska powinna aktywnie włączyć się w dalszą pomoc, np. poprzez szkolenie afgańskich oficerów w Polsce lub oddelegowanie polskich szkoleniowców do wojskowych akademii w Kabulu. W wymiarze wojskowym korzystny byłby także udział polskich wojsk specjalnych w misji antyterrorystycznej USA. Dzięki takiej pod dowództwem formie zaangażowania w Afganistanie Polska spełniałaby ważną funkcję wzmacniającą bezpieczeństwo misji szkoleniowej NATO, a jednocześnie gwarantowałoby to pozostanie polskich wojsk specjalnych w gronie Afgański saper przy skonfiskowanych ładunkach wybuchowych / Źródło: www.isaf.wp.mil.pl Podsumowując rozważania na najbliższych partnerów tego rodzaju sił USA8. temat perspektyw stojących przed Afganistanem po zakończeniu misji, zauważmy że rok przed planowanym zakończeniem operacji ISAF, Afganistan nadal pogrążony jest w chaosie, jaki tworzy nieskuteczne działanie administracji (zwłaszcza na terenach odległych od stolicy) oraz ogromna biurokracja. Kolejnym czynnikiem destabilizującym sytuację są nieprzewidywalne wyniki wyborów w 2014 r., czy dalsza działalność 7 W. Lorenz, M. A. Piotrowski, op. cit., s.1-2. Nowa Strategia nr 2/2013 Sojusznicy przed patrolem / Źródło: www.isaf.wp.mil.pl 8 Ibidem, s. 2. Strona 36 STREFA WIEDZY Grzegorz Załęski – Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia GRZEGORZ ZAŁĘSKI Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia Parafrazując Cyryla N. Parkinsona: cywilizacje upadają nie dlatego, że są złe okrutne czy niesprawiedliwe, ale padają- ponieważ bankrutują. Do tego celowo zmienionego zdania należy dodać, że upadają także ponieważ nie przestrzegają podstawowych zasad na których kiedyś opierały swoje istnienie i które same wytworzyły. Eurosceptycyzm jest odpowiedzią na łamanie podstawowych zasad cywilizacji zachodniej, jest sprzeciwem wobec niesprawiedliwości oraz fatalnej polityki rządów lewicowych na Starym Kontynencie... Znaczenie pojęcia Zjawisko opozycji wobec integracji europejskiej, jak i jego naukowe zainteresowanie, Zaczynając, opozycji, termin która opisujący sprzeciwiała się motywy integracji narastało powoli. Przekonuje o tym skromna ilość opracowań poświęconych tej problematyce. europejskiej, niemal do końca lat 90. XX wieku Niejako nie Pojęcie eurosceptycznych był Bertrand Benoit, który eurosceptycyzm pierwszy raz zostało użyte w swej pracy poświęcił dużo uwagi francuskim w czasopiśmie „The Times” (dziennik brytyjski) środowiskom w 1985 r. Zdefiniowano taką postawę, aby nie Europy, używać Francuz omawiany termin potraktował bardzo został źle terminologii: skonceptualizowany. kojarzącej „euro się fobii” i niepoprawnej czy też „antyeuropeizmu”1. Należy podkreślić, że termin prekursorem w przeciwnym określonym, analizie postaw jednoczeniu jako się „Eurosceptycy”. ogólnikowo, odwołując się do postaw stricte francuskich, nie skupiając się na jego 3 „eurosceptyk” ma różne znaczenie w zależności szczegółowym rozpracowaniu . Dokonał tego od tego, w jakiej części Europy się nim dopiero w 1997 r. Paul Taggart (politolog posługiwano. Dla przykładu, dla Brytyjczyków z Instytutu Europejskiego w Sussex) opisując „eurosceptyk” to: „brytyjski polityk, który jest Eurosceptycyzm, jako postawę polityczną, która przekonany, że Wielka Brytania nie powinna podważa proces integracji europejskiej, bądź też 2 należeć do Unii Europejskiej” . jej elementy składowe4. To właśnie od tego czasu można określić omawiany termin, jako 1 J. Papovic, A. Pejovic: Euroscepticism Amongst Youth In Serbia And Croatia as an extreme form of strategic coalition, MA Cultural Studies. Faculty of Political Science, University of Belgrade, (streszczenie prezentacji). http://euroacademia.eu/wordpress/wpcontent/uploads/2012/04/draft-paper-Pejovic Papovic.pdf. [dostęp 06.09.2012 r.]. 2 Macmillan : Angielski Słownik dla Zaawansowanych. Macmillan. Oxford 2002, s. 470. Nowa Strategia nr 2/2013 pojęcie naukowe. definicja pozwoliła Dodatkowo uzyskać opracowana niejako punkt 3 B. Benoit: Social-Nationalism: An Anatomy of French Euroscepticism. Wyd. Journal of Common Market Studies. Ashagate 1997. 4 K. Zuba: Polski Eurosceptycyzm i Eurorealizm. Wyd. Uniwersytetu Opolskiego. Opole 2006. s. 10. Strona 37 STREFA WIEDZY Grzegorz Załęski – Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia zaczepienia, dzięki któremu możliwe jest dalsze, prawej części strony politycznej7. Niewątpliwie głębsze studiowanie kontestacji wobec wspólnoty kompromisowym europejskiej, nie tylko tej politycznej, ale także oddającym społecznej. uwarunkowane są postawy eurosceptyczne, jest Wiedząc eurosceptycyzm pokrótce, należy czym jest na jego wskazać model to, i możliwie w jaki politologów: najbardziej ideologiczny Petra sposób Kopecky i Cassa powiązania z konkretną ideologią. Otóż niewielu Mudde. Według nich tak w zachodniej Europie autorów w swoich wywodach stara się w jakiś jak sposób łączyć obie kwestie. Czytelników na o ideologicznym uwarunkowaniu postaw, co do pewno zaciekawi wypowiedź jednego z polskich integracji w formie „krzywej dzwonowej”.Według naukowców, Leszka Jesienia, który w takich oto owej krzywej, przeciwstawne postawy przyjmują słowach określił sceptycyzm wobec integracji partie znajdujące się na skrajnych ramionach osi europejskiej: „Sceptycyzm to jedna z cech lewica-prawica. konserwatyzmu, zwłaszcza tego liberalnego”5. „centrum” Naukowiec europejską8. podkreśla kontestujący jednak, termin środkowej części Podczas opowiadają Twierdzenie można gdy się tych mówić ugrupowania za integracją autorów jest europejską jest bliskie prawdzie, uargumentować można to zakorzenionym dla chociażby analizując polską sytuację polityczną mentalności narodu brytyjskiego. Innego zdania po 2001 r., gdzie swój sprzeciw wobec UE był wspomniany już B. Benoit, który to wiązał wyrażała prawicowa Unia Polityki Realnej, ale zjawiskiem integrację że i jej typowo eurosceptycyzm Naukowiec powiązanie 6 z socjal-nacjonalizmem . podkreślał oddaje jednak, warunki że polityczne, panujące w państwie francuskim (np. także Samoobrona, głosząca lewicowe postulaty. takie ale Front Narodowy, jako partia socjal-nacjonalistyczna). Problem o związek eurosceptycyzmu z daną ideologią zdaje się być trudnym do rozwiązania. Warto wskazać na różnicę sprzeciwu w zależności od części kontynentu. Według Paula Taggarta w Europie Zachodniej występuje ideologiczna różnorodność eurosceptycznych. wśród Zupełnie inaczej środkowym-wschodzie, gdzie partii Eurosceptycyzm ma nie tylko wymiar polityczny, ale także społeczny / Źródło: www.national-liberal.ro jest na przeciwne integracji europejskiej są partie lokujące się po 7 5 L. Jesień: Europa w lustrze Eurosceptycyzmu. Brytyjska Partia Konserwatywna wobec integracji europejskiej. Wyd. Wyższej Szkoły Biznesu. Nowy Sącz 1999. s. 10-13. 6 B. Benoit: Social-Nationalism…, s.2-3. Nowa Strategia nr 2/2013 P. Taggart: A touchstone of Dissent: Euroscepticism In Contemporary Western European Party Systems. “European Journal of Political Research”, nr 3. 1998. 8 P. Kopecky, C. Mudde: Two Sides of Euroscepticism. “European Union Politics” 2002, Nr. 3, s. 321. Strona 38 STREFA WIEDZY Grzegorz Załęski – Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia Typologia postaw eurosceptycznych stosunku do integracji europejskiej: eurentuzjazm, europragmatyzm, eurosceptycym Przechodząc do drugiej kwestii, jaką jest oraz postawę europrzeciwną. W tym zestawieniu typologia postaw antyunijnych, należy przybliżyć eurosceptycy opowiadają się za integracją, kolejne naukowe analizy, które miały wskazać jednak są przeciw jej dalszemu pogłębianiu. rodzaje Całkowicie kontestujący wspólnotę europejską są eurosceptycyzmu. P. Taggart znów proponując swoją koncepcję, przybliżył podział zaś europrzeciwnicy11. omawianego terminu na dwie kategorie: „twardy” oraz „miękki”. Twardy eurosceptycyzm obejmuje postawy odrzucające poszczególne formy. integrację i Do drugiej jej kategorii zaliczono częściowe zastrzeżenia. Według tego typu partii, stosunek do integracji staje się środkiem, a nie celem działań polityki danego kraju9. Ugrupowania polityczne cechujące się miękkim eurosceptycyzmem że dzisiejsza integracja jest uważają, zaprzeczeniem klasycznej wizji liberalizmu ojców założycieli UE10. Z uznaniem odnosząc się do koncepcji P. Taggarta, należy skupić się jednak na takim podziale, który trwale wykorzystywany Prof. Paul Taggart uważa Eurosceptycym za postawę polityczną, która podważa sens integracji europejskiej / Źródło: www.sussex.ac.uk jest Jednak w współczesnej dyspucie politycznej. Nadmienić to polski wykładowca dr hab. warto, że poprzednia sugerowana koncepcje nie Krzysztof Zuba, podaje w swoim opracowaniu jest jedyną. Bardzo wyczerpujący opis podali rozwiązanie również Christopher Flood, oraz wspomniani już trzyczęściowy, wcześniej P. Kopecky i C. Mudde. Dwóch wszystkie poglądy związane z opiniami na ostatnich autorów nie zgodziło się z koncepcją sprawę integracji europejskiej. Schemat „triady”, twardego i miękkiego eurosceptycyzmu. Według składa nich, autor koncepcji mógł umieścić w ramach eurorealistycznej eurosceptycyzmu miękkiego ugrupowania,, które podział, w wielu proeuropejskie. propozycja, pojawiał się w różnych kombinacjach W zamian za to opracowali cztery kategorie w polskim dyskursie politycznym. Eurosceptycy przypadkach były kompromisowe. się choć który wydaje z postawy oraz nie Jest to się model mieścić euroentuzjastycznej, eurosceptycznej. występował jako Taki spójna w ujęciu K. Zuby to po prostu osoby przeciwne 9 K. Zuba: Polski Eurosceptycyzm…, s. 51. P. Bagus: Tragedia Euro. Wyd. Instytut Ludwiga Von Misesa. Warszawa 2011, s. 3. 10 Nowa Strategia nr 2/2013 11 P. Kopecky, C. Mudde: Two Sides…, s. 300-303. Strona 39 STREFA WIEDZY Grzegorz Załęski – Eurosceptycyzm - czym jest? Znaczenie pojęcia, typologia integracji europejskiej. Nowym ujęciem jest tutaj w rozważaniach akademickich pojęcie to cieszy eurorealizm, który nie pojawiał się w poprzednich się propozycjach. a znaczna Zawierają się w nim ujęcie „miękkiego” eurosceptycyzmu Taggart’a, także „europragmatyzm” jak i „eurosceptycyzm” Kopecky’ego i Mudde’a. Cechą eurorealizmu jest coraz większym ilość zainteresowaniem, fachowych zachodnioeuropejskiego, jak czasopism i polskiego dziennikarstwa podejmuje studia empiryczne dotyczące euro sceptycyzmu. współwystępowanie przeciwstawnych koncepcji. Taka postawa charakteryzuje znaczną ilość partii politycznych w Europie12. Przykładem partii eurorealistycznej jest chociażby znana wszystkim węgierska partia „Fidesz” Victora Orbana. Cechą eurorealizmu jest współwystępowanie przeciwstawnych koncepcji. Taka postawa charakteryzuje znaczną ilość partii politycznych. Polskim przykładem partii eurorealistycznych są Prawo i Sprawiedliwość oraz Polskie Stronnictwo Ludowe13. Liczba pojęć, która w ostatnim czasie w świecie europejskiej polityki charakteryzowała się taką popularnością jak słowo eurosceptycyzm, jest niewielka. Świadczy o tym fakt, że obecni, czołowi politycy Unii Europejskiej Źródło: Grafika Patriotyczna rozpoczęli walkę z tego typu postawami. To Herman Von Rompuy – przewodniczący Rady Europejskiej, wystąpienia w powiedział Berlinie w podczas 2010 r.: 14 „Eurosceptycyzm prowadzi do wojny” . Również 12 K. Zuba: Polski Eurosceptycyzm…, s. 53. Wystąpienie T. Cymańskiego: Sprawozdanie stenograficzne z 20 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 24 lipca 2008 r. Warszawa 2008, s. 325; Wystąpienie M. Sawickiego: Sprawozdanie stenograficzne z 13 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 25 kwietnia 2012 r. Warszawa 2012, s. 9. 14 Herman Von Rompuy: „Euroscepticism Leeds to war”. “The Telegraph”. http://www.telegraph.co. uk/news/worldnews/Europe/eu/8124189/Herman-VonRompuy-Euroscepticism-leads-to-war.html. [dostęp 15 kwietnia 2013 r.] 13 Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 40 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu PAWEŁ KMIECIK Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu Egipska armia jest jedną najpotężniejszych w regionie. Zarówno pod względem liczebności, jak i uzbrojenia. Ponad to spełnia w Egipskim społeczeństwie specyficzną rolę, a określenie jej, jako "państwo w państwie" jest jak najbardziej na miejscu. Ostatnie wydarzenia związane z obaleniem prezydenta Mursiego, a wcześniej wsparcie społeczeństwa w odsunięciu od dyktatorskiej władzy Husniego Mubaraka, zdają się to potwierdzać. Użycie siły zbrojnej w warunkach współczesnych Wobec tych wszystkich uwarunkowań siły zbrojne, które są w dyspozycji państwa, muszą stale podlegać doskonaleniu i profesjonalizacji. Użycie siły zbrojnej warunkach Główny problem dotyczy możliwości jej użycia, współczesnych. Pomimo postępującej socjalizacji gdyż sama obecność armii, jest powszechnie współczesnych stosunków międzynarodowych, akceptowalnym faktem. nadal oderwane od utrzymują się w tendencje sporne. są Głosy pacyfistyczne rzeczywistości, w której Wykorzystywany w nich jest instrument siły występuje i nadal występować będzie konflikt militarnej, wyznacznikiem interesów pomiędzy państwami. Jest to zwykle pozycji państwa na arenie międzynarodowej. głos ludzi nieponoszących odpowiedzialności za Same siły zbrojne, biorące udział w wojnach, czyjekolwiek bezpieczeństwo, nawet za własne1. będących w przeszłości jedynie kontynuacją Poprzez siły zbrojne należy rozumieć wojsko, polityki państw, przeszły ewolucję. Dziś oprócz armię, siły i środki wydzielone przez państwo do zasadniczych zadań obronnych, pełnią również zabezpieczenia jego interesów i prowadzenia inne, nieodnoszące się bezpośrednio do działań walki zbrojnej, ujęte w całość organizacyjną wojennych. Przykładem może być tu chociażby składającą się z różnych pod względem rodzaju ich zaangażowanie w pomoc społeczeństwu, i wielkości wojskowych jednostek i związków. Siły dotkniętemu skutkami katastrof lub działalności zbrojne dzielą się zwykle na poszczególne terrorystycznej na skalę globalną. Zmienił się rodzaje sił zbrojnych, w skład których wchodzą także rodzaje wojsk i rodzaje służb 2. nierzadko charakter będący konfliktów zbrojnych. Współcześnie ryzyko wojny na skalę światową jest mniejsze, choć nie można go wykluczyć. Z kolei wyraźnie lokalnych i wzrasta liczba asymetrycznych, konfliktów w uczestniczą podmioty pozapaństwowe. Nowa Strategia nr 2/2013 których 1 B. Barnaszewski, Siła militarna – czynnik rekonstruowany w stosunkach międzynarodowych, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych”, Nr 4 (146) 2007, s. 1. 2 Mała encyklopedia wojskowa , t. 3 , Warszawa 1971, Strona 41 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu Czynnikiem determinującym użycie sił Przykładem było pozbycie się dominacji zbrojnych przez poszczególne państwa jest kolonialnej i uzyskanie niepodległości, obalenie przede wszystkim prawo międzynarodowe. Przez monarchii, promocja ideologii panarabizmu, czy wiele ujęciu, w końcu traktat pokojowy z Izraelem, kończący pojmowana jako zagrożenie dla bezpieczeństwa wieloletni okres napięć i konfliktów pomiędzy tymi narodowego i międzynarodowego, była legalnym państwami4. lat wojna w jej klasycznym narzędziem polityki. Gdy w 1945 roku w Karcie Narodów Zjednoczonych w stosunkach zakazano międzynarodowych, wojny koncepcje polityki bezpieczeństwa poszczególnych państw musiały od Oczywiście tej pory czas uwzględnić zweryfikował te ten fakt. założenia udowadniając, że często określenie działań nielegalnych i ograniczania ich skutków nie jest sprawą łatwą. Okazuje się, że System Narodów Zjednoczonych wymaga reformy, a instytucje działające na podstawie międzynarodowego mogą prawa okazać się nieskuteczne (11 września, inwazja koalicji na Irak w 2002 roku)3. Mapa Egiptu / Źrodło: Wikimedia Dziś na naszych oczach historia tego państwa Arabska Republika Egiptu tworzy się na nowo. Pomimo obalenia dyktatury Historyczna strategiczne rola Egiptu, położenie a także oraz jego potencjał demograficzny i gospodarczy sprawiają, że przebieg trwającej od obalenia autorytarnego prezydenta Mubaraka transformacji będzie mieć istotne znaczenie dla przyszłego układu sił politycznych w całym regionie Bliskiego Wschodu. Egipt w swej historii wyprzedzał w działaniach politycznych inne kraje arabskie. Hosniego Mubaraka, Egipcjanie nie zaznali spokoju i stabilności politycznej. pierwszych demokratycznych Wybrany w wyborach prezydent Muhammad Morsi nie podjął wielu reform, Rosnące których oczekiwało bezrobocie, gospodarczy oraz społeczeństwo. przestępczość, spory zastój wewnętrzne doprowadziły do sytuacji, w której wojsko stając po stronie społeczeństwa, zgodnie z wolą większości Egipcjan, obaliło jego urząd. Być s. 151. 3 J.Kranz, Świat współczesny wobec użycia siły zbrojnej, dylematy prawa i polityki, Warszawa 2009, s. 81-82. Nowa Strategia nr 2/2013 4 J. Natkański, Transformacja w Egipcie, cześć I, „Biuro Analiz Sejmowych, zagadnienia społeczno gospodarcze”, nr8(122) , 26.04. 2012, s.1. Strona 42 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu może nowo wybrane tymczasowe władze cywilne (Luksor 1997, Synaj 2004 i 2005 oraz Dahab zaprowadzą porządek w rozdartym wewnętrznie 2006 państwie, a w perspektywie strategicznej uporają wewnętrzną po rewolucji z 25 stycznia 2011 r. się z problemami, które wymagać r.), jak również niestabilną będą sytuacją . niepopularnych i odważnych reform. Egipt jest krajem muzułmańskim, z poważnym wpływem religii na codzienne życie mieszkańców (konstytucja Egiptu czyni z islamu Emblemat Egipskich Sił Zbrojnych / Źródło: Wikimedia religię państwową). W życiu i kulturze mieszkańców religia odgrywa w większości szczególną krajów uwarunkowaniach. rolę, o tak jak podobnych Muzułmanie, przeważnie sunnici, stanowią najwięcej, bo aż 90% ludności kraju; pozostałe 10% to chrześcijanie, z czego 9% to Koptowie. Walutą w Egipcie jest funt egipski (EGP), wymienialny bez ograniczeń w bankach i kantorach na główne waluty świata. W niektórych placówkach handlowych można realizować zakupy płacąc dolarami amerykańskimi (USD), walutą stosowaną przez firmy egipskie w międzynarodowych. Oprócz naturalnych, podstawą będących rozliczeniach surowców przemysłu, Egipt posiada dobrze rozwinięty sektor rolniczy. Choć rolnictwo nie jest w stanie zaspokoić wewnętrznych potrzeb kraju, ze względu na szybko rosnącą liczbę ludności, to sektor ten wraz z przetwórstwem są jednymi z lepiej rozwijających się gałęzi gospodarki. Wynika to z faktu, że w egipskim klimacie zbiory plonów są możliwe nawet trzy razy w ciągu roku. Ważnym źródłem dochodów państwa jest Kanał Sueski, oferujący tranzytowe połączenie szlaków morskich. Jednak głównym źródłem dochodu Egiptu jest turystyka, która boryka się problemami takimi jak zamachy terrorystyczne Nowa Strategia nr 2/2013 Udział podstawowych sektorów gospodarki w GDP (PKB) Egiptu przedstawia się następująco: przemysł - 36, 4%; rolnictwo - 13, 3%; usługi - 50,3%. Natomiast PKB w przeliczeniu na jedną osobę wyniósł w 2012 roku w Egipcie 6180 $, przy wskaźniku ubóstwa sięgającemu ok. 18, 5% (Procent populacji żyjący za mniej niż 2$ na dzień)5. Dane Banku Światowego informują, że Egipt plasuje się wśród 10 największych na świecie odbiorców przekazów pieniężnych. Wysokość przekazów zagranicznych kierowanych do Egiptu utrzymuje się na wysokim poziomie pomimo spowolnienia światowej gospodarki i powrotu z Libii dużej liczby egipskich pracowników6. Egipt należy do międzynarodowych organizacji politycznych i gospodarczych: ONZ oraz jej licznych agend, np. FAO, UNIDO, UNESCO, Ligii Arabskiej, Unii Afrykańskiej, WTO (Światowa Organizacja Handlu), 5 IMF Bertelsmann Stiftung’s Transformation Index (BTI) 2012, Egypt Country Report, p. 2. 6 EGIPT - Obserwator Gospodarczy nr 20 z dnia 12 sierpnia 2012 r. Strona 43 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), OAPEC ludności, wielkość sil zbrojnych, czy PKB, istnieją (Organizacja również czynniki niematerialne, takie jak jakość Ropy Krajów Naftowej), Arabskich AfDB Eksporterów (Afrykański Bank dowodzenia, charakter narodowy czy 9 Rozwoju), IDB (Islamski Bank Rozwoju), EBRD moralność . W teorii realizmu politycznego termin (Europejski Bank Rekonstrukcji i Rozwoju), IBRD Hard Power odnosi się do głównie do siły (Międzynarodowy Bank Rekonstrukcji i Rozwoju). militarnej Egipt przystąpił także do wielu umów państwa, że współcześnie lecz należy zauważyć, rośnie znaczenie siły podstawą jej międzynarodowych o współpracy handlowej – do ekonomicznej, będącej najważniejszych należą umowy preferencyjne finansowania.10 Oczywiście z Unią Europejską (wejście w życie 2004 r.), środowiska EFTA (European Free Trade Agreement, 2007), podkreślać czynniki tzw. Soft Power, czyli GAFTA (Greater Arab Free Trade Agreement, kulturowe, polityczne i ideologiczne. Zasadnym 1998 r.), COMESA (Common Market for East & jest jednak twierdzić, że prawidłowa kombinacja South Africa, 1999), Agadir Agreement (Egipt, tych obydwu czynników decyduje współcześnie Maroko, Tunezja, Jordania, 2007) oraz umowy potędze państwa.11 Dyskusja na ten temat nie dwustronne o wymianie handlowej z Libanem, jest jednak podmiotem naszych rozważań. Tego Maroko, Tunezją, Jordanią (wszystkie 1999 r.), typu zagadnienia mieszczą się w dziedzinie Libią (1991), Irakiem (2001) i Turcją (2007)7. badań geopolitycznych, a ich spektrum obejmuje część międzynarodowego badaczy będzie między innymi ocenę potencjałów lub potęg Wyznaczniki potęgi współczesnych państw i składowe potencjału militarnego określanych dla podmiotów relacji geopolitycznych (państw, organizacji, plemion, klanów Siła danego kraju jest istotnym czynnikiem, itp.) integrujących władzę z możliwościami oddziaływania w wielu sferach który wpływa na kształt stosunków pomiędzy relacji podmiotami politycznej, militarnej i innych. To właśnie te stosunków międzynarodowych. Państwa od początku swego istnienia rywalizują 8 czynniki międzynarodowych najczęściej – gospodarczej, stanowią znaczące w walce o potęgę . Na siłę państwa składa się narzędzie wymiarowania i element obiektywizacji wiele do analiz.12 Badania tego typu są również domeną najważniejszych z nich należy czynnik militarny polityków i dyplomatów, którzy zmuszeni są do czynników, a niezmiennie i ekonomiczny. Siła jest jednak wartością, którą 9 nie jest łatwo zmierzyć i kwantyfikować. Oprócz czynników wymiernych, takich 7 jak liczba http://en.wikipedia.org/wiki/Foreign_relations_of_Egy pt#cite_note-45 dostęp: 09.07.2013. 8 M. Sułek, Podstawy potęgonomii i potęgometrii, Kielce 2001, s. 19-20. Nowa Strategia nr 2/2013 G. Blainley, The Cause of War, “Free Press, New York, 1973, rozdz. 8. 10 J. S. Nye, The Future Of Power, New York 2011, s.320. 11 J. S. Nye, Soft Power: The Means To Success In World Politics, New York, s. 32. 12 M. Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce. Terminologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 2002, s. 139. Strona 44 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu kalkulowania ryzyka, wyzwań, szans czy w końcu z wielkością (gęstość zaludnienia) państwa – zagrożeń przed jakim są często stawiani.13 mogą tu występować państwa duże, średnie Na potęgę państwa składają się różne i małe. Dla porównania, typowym przykładem proporcje elementów, dzięki którym poprzez ich potęgi o wymiarze jednowymiarowy militarnym odpowiednie zestawienie możemy wyróżnić kilka był charakterystycznych form potęgi. Za przykładowe Radzickich15. Związek Socjalistycznych Republik kryterium podziału możemy przyjąć trzy wymiary: ekonomiczny, militarny, przestrzenny. Gdy poszczególne elementy demograficzno- połączymy ze sobą otrzymamy dość przejrzysty podział, dzięki którym będziemy mogli bez trudu zaklasyfikować poszczególne państwa do każdej z grup. Do podstawowych (czystych) grup potęgi zalicza się potęgę ekonomiczną i militarna. Natomiast do demograficzna-przestrzenna, mieszanych: Egipskie Mirage 2000 nad piramidami / Źródło: Wikimedia ekonomiczno- militarna, demograficzno-przestrzenno-militarna, itp.14 Już przy pomocy tego zestawienia i danych empirycznych możemy stwierdzić, ze Egipt jest potęgą demograficzno-przestrzenna, co ma niewątpliwy wpływ na jego potencjał militarny. Potęga demograficzno-przestrzenna opiera się przede wszystkim na ludności i terytorium i w pewnym zakresie geograficznym. Z natury na rzeczy położeniu ma ona charakter bierny, państwo oparte na takiej potędze może odgrywać pewną rolę na arenie międzynarodowej tylko w najwyższych pułapach ilościowych. Demograficzno-geograficzny charakter potęgi nie jest związany bezpośrednio 13 D. Miłoszewska, Trójpłaszczyznowa Szachownica, Instytut Geopolityki, Częstochowa 2010, s. 29. 14 D.Milczarek, Geopolityczne czynniki kształtujące międzynarodową pozycję Unii Europejskiej – wyznaczniki geograficzne i ekonomiczne, s. 34, http://www.ce.uw.edu.pl/pliki/pw/4-2001_Milczarek.pdf dostęp:10.07.2013. Nowa Strategia nr 2/2013 Ponieważ przedmiotem niniejszej analizy jest potencjał militarny Arabskiej Republiki Egiptu, zasadnym wydaje się wyjaśnić pojęcie potencjału. Potencjał to zasób możliwości, mocy, zdolności wytwórczej tkwiący w czymś; sprawność, wydajność, możliwość, zwłaszcza państwa w jakiejś dziedzinie, np. gospodarczej, wojskowej16. Pojęcie to często rozszerza się o określenie potencjalny, który oznacza możliwy, tkwiący w czymś, mogący się ujawnić, wystąpić w określonych warunkach, przez odpowiednie działanie; także taki, w którym coś tkwi i może wystąpić w określonych warunkach17. Z kolei inna definicja określa potencjał jako sprawność, wydajność, możliwości (zwł. kraju, państwa) w jakiejś dziedzinie (p. gospodarczy, wojenny 15 K. Gadżijew, Geopolitika, Moskwa 1997, s. 243. Słownik wyrazów obcych PWN,, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 888. 17 Ibidem, s. 888. 16 Strona 45 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu itd.). Pojęciem pierwotnym w stosunku do pomiędzy państwami, będącymi przedmiotem potencjału i potęgi występującym równocześnie badań19. z nimi są zasoby. Pod tym pojęciem rozumiemy charakter mierzalny lub nie (jakościowy), co wielkość/ilość elementów środowiska (np. zasoby sprawia, że ich praktyczny dobór pod kątem naturalne – substancje znajdujące się w przyrodzie, w tym odnawialne i nieodnawialne, Niektóre czynniki mogą mieć bowiem podejmowanych badań jest procesem złożonym i indywidualnym. zasoby ludzkie, zasoby siły roboczej, zasoby Mając powyższe na uwadze, możemy uznać, wiedzy lub kompetencji, zasoby kapitałowe, że na potencjał militarny państwa składa się: zasoby ekonomiczne itd.). Wyrażane są poprzez I. Potencjał sił zbrojnych: różnego rodzaju wskaźniki18. - liczebność stanów osobowych - poziom wyszkolenia - ilość osób przeznaczonych do mobilizacji w czasie konfliktu II. Potencjał terytorium: - rozległość - konfiguracja - drożność, lub przeciwnie (bariery naturalne i antropogeniczne) III. Potencjał ludnościowy: - liczba ludności - poczucie spójności narodowej Model triady geopolitycznej (zasoby-potencjał-potęga) / Źródło: http://geopolityka.net Potencjał, jak również potęgę, można badać - odporność na zastraszanie - odporność na wyrzeczenia, niewygody i trudy czasu wojny sektorowo – np. potęga ekonomiczna, polityczna - morale narodowe i duch oporu czy Potęga - przygotowanie (przeszkolenie z samoobrony, i potencjał nie są określane w kategoriach udział w wojskach obrony terytorialnej, zdolność bezwzględnych, ale jako kategoria względna – tj. do organizowania się) porównanie badanego potęgi, - stan zdrowotny i kondycyjny społeczeństwa określonego według modelu IV. Potencjał ekonomiczny: wojskowa, jak i całościowo. wskaźnika jednolitego metodologicznego dla analizowanych podmiotów - zasoby surowcowe, finansowe itp. w - potencjał produkcyjny wojskowy i cywilny określonych określonych uwarunkowaniach założeniach. i przy Dlatego też - wykwalifikowanie kadry i poziom organizacji w modelach najczęściej używa się porównań produkcji 18 19 http://geopolityka.net/analiza-geopolityczna-potegipanstw/#_ftn3 dostęp: 09.07.2013. Nowa Strategia nr 2/2013 M. Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium… op. cit., s. 139. Strona 46 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu Potencjał militarny - sieci infrastrukturalne - zdolności logistyczne V. Potencjał utrwalonych i wiarygodnych sojuszy 20 międzynarodowych . Jak już wcześniej zauważyliśmy, podstawą potencjału militarnego każdego państwa są siły Wiele wskazuję na to, że czynnik militarny zbrojne. Siły zbrojne Egiptu są jednymi będzie w niedalekiej przyszłości nadal odgrywał z największych w regionie, przy liczebności zasadniczą przekraczającej 450000 aktywnego personelu rolę. Współcześnie struktura wydatków wojskowych w świecie wyznacza wojskowego, znaczenie siły militarnej jako zaawansowanego rodzaje sił zbrojnych. Najliczniejsze są wojska technologicznie i strukturalnie czynnika relacji lądowe, liczące 315000 żołnierzy, następnie międzynarodowych, który będzie miał poważny wojska obrony powietrznej w sile 85000 ludzi, siły wpływ na zdarzenia w obszarze kryzysów powietrzne w liczbie 27000 i marynarka wojenna i konfliktów. w liczbie 32000 ludzi. Wraz z końcem zimnej Rzeczywistość relacji pomiędzy podzielonego na poszczególne państwami nie pozostawia pola dla postaw wojny pasywnych, a racjonalna polityka jest wyborem w posiadaniu armii, pochodziła z byłego Związku mniejszego zła dla realizacji własnych interesów, Radzieckiego, co odzwierciedlał długi okres których dostaw z tego kraju od 1950 aż do wojny realizacja często oznacza użycie większość wyposażenia, będącego instrumentu militarnego.21 Wobec tego każde z Izraelem racjonalnie zarządzane i świadome zagrożeń z dostarczanego państwo przestarzała. Egipska armia posiada także sprzęt będzie odpowiednio do swoich możliwości rozwijać potencjał militarny. z 1970 Większość roku. sprzętu było jednak ze źródeł europejskich: Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii oraz Chin. Począwszy od 1979 roku, Stany Zjednoczone rozpoczęły dostawy sprzętu wojskowego do Egiptu, które trwały przez cały rok 1980. Urządzenia z byłego Związku Radzieckiego są stopniowo zastępowane przez bardziej nowoczesne amerykańskie, francuskie i brytyjskie, znaczna część z nich jest budowana na licencji w Egipcie. W celu zwiększenia stabilności i bezpieczeństwa w regionie, Egipt Egipska armia na ulicach Kairu / Źródło: www.s.v3.tvp.pl dostarczył szkolenie pomoc dla wojskową wielu państw i zapewniał afrykańskich i arabskich. Egipt z silnym wojskiem, pomimo 20 http://www.geo.uj.edu.pl/download.php?zbior=Geogr afia+zbroje%F1&id=wyklad02.pdf dostęp: 09.07.2013. 21 B. Barnaszewski, Siła militarna…., s. 166-170. Nowa Strategia nr 2/2013 wewnętrznych zawirowań politycznych, jest nadal strategicznym partnerem Stanów Zjednoczonych. Strona 47 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Zarys potencjału militarnego Arabskiej Republiki Egiptu Egipska armia pełni także szczególną rolę w społeczeństwie i polityce, najlepiej świadczą o tym niedawne wydarzenia z obaleniem byłego prezydenta Mohammada Morsiego. Armia egipska zbudowała, zwłaszcza w ciągu ostatnich trzech dekad, pozycję „państwa w państwie” pod protektoratem prezydenta Mubaraka. Budżet był zatwierdzany przez prezydenta, lecz nie podlegał kontroli parlamentu. Zmniejszone po zawarciu pokoju z Izraelem zadania operacyjne armii ukierunkowano Oprócz na kontroli nad zbrojeniowego równocześnie wojennej), działalność całością (minister przemysłu obrony szefem armia gospodarczą. resortu przejęła część jest produkcji zakładów produkcji artykułów konsumpcyjnych. Uniknęła także groźby bezrobocia oficerów zatrudnionych w tych zakładach, zdobywając jednocześnie dodatkowe, nieopodatkowane źródła dochodu. Obecnie w zakładach wojskowych produkuje się artykuły spożywcze, rozlewa wodę mineralną, wytwarza pralki, lodówki, sprzęt AGD, cement czy farmaceutyki. Armia dysponuje własnymi hotelami, osiedlami mieszkaniowymi, gospodarstwami rolnymi, farmami drobiu i bydła. Zakłady te nadzoruje Organizacja Projektów Narodowych podlegająca Ministerstwu Obrony. Ocenia się, że około 25% egipskiej gospodarki Egipska żandarmeria na ulicach Aleksandrii / Źrodło: Wikimedia W przeszłości ambicje polityczne armii były znaczniej bardziej widoczne, szczególnie w 1952 roku, gdy przyszły prezydent Egiptu Gamal Abul Nasser wraz z generalicją egipskiej armii dokonał udanego puczu wojskowego, obalając rządy monarchii. W i oficerów tym zajmowało czasie wielu generałów najwyższe stanowiska w państwie. Z czasem polityczne ambicje armii ustały, a armia skupiła się na jej podstawowej roli. Do dziś jednak widoczna jest dominacja armii nad kilkoma dziedzinami i sferami życia kraju takimi jak przemysł wojskowy, przemysł cywilny, rolnictwo i infrastruktura krytyczna. W latach 90 to właśnie armia i jej inwestycje stały się głównym motorem egipskiej gospodarki poza turystką. narodowej znajduje się pod kontrolą wojska. Kadrę administracyjną zakładów wojskowych, a także firm sektora cywilnego, zasilają często emerytowani wyżsi oficerowie. Wojsko ma duże poparcie społeczeństwa, a kandydatów do wojska nie brakuję. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 48 STREFA WIEDZY Paweł Kmiecik – Porównanie strategii bezpieczeństwa USA, Chin, Rosji oraz Brazylii i Indii Zamówienia uzbrojenia i wsparcie wojskowe dla Egiptu od wybranych państw: Państwo Typ Szczegóły Białoruś Finlandia Włochy Norwegia Chiny Rosja Ukraina Stany Zjednoczone Ameryki Nowa Strategia nr 2/2013 Modernizacja Transfer uzbrojenia Transfer uzbrojenia Transfer uzbrojenia Współpraca przemysłów zbrojeniowych Transfer uzbrojenia i modernizacja Transfer uzbrojenia i modernizacja Transfer uzbrojenia i modernizacja Modernizacja SA-3 SAM (2006) Kutry rakietowe OSA II (2006). Śmigłowce AW109 (2009). YPR-765 ACV's transporter opancerzony(2007), BGM-71 TOW przeciwpancerny pocisk kierowany (2006), moździerze 120 mm (2007). Samolot szkoleniowy K-8E . Modernizacja zestawów przeciwlotniczych SA-3 (2008), SA-6 (2006) i Igla-S Strelets (2009). Samoloty An-74 (2008), modernizacja Mig -21 (2008). Zestawy przeciwlotnicze Avenger (2007), samobieżna haubica M109 A5 (2007), helikoptery AH-64D (2010), niszczyciele min Osprey (2007), modernizacja system obrony powietrznej AD (2007), Ciężkie transportery M1070 HET (2009), samoloty E-2C (2008), pociski przeciwpancerne BGM71E TOW (2008), symulator lotów AH-64 (2008), rakiety RAM (2008), pociski kierowane Stinger (2009), śmigłowce S-70 Black Hawk (2008), podwodne aparaty bezzałogowe Pluto (2009), samoloty F-16 block 50 (2010), helikoptery CH-47D (2009), przeciwskrętowy pocisk manewrujący Harpoon block-2 (2009), modernizacja helikopterów Sea King (2009), pociski AGM114K3 Hellfire-2 (2009); Wsparcie finansowe Grant w wysokości 1.3 Biliona $; Kooperacja w produkcji uzbrojenia Montaż czołgów M1A1 i wóz zabezpieczenia technicznego M88A2 (2009); Szkolenie wojskowe Szkolenie egipskich wojsk obrony granic w USA (2008). Strona 49 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. ROBERT WĘŻOWICZ Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji Polskich Sił Zbrojnych, cz. 1. W połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku w teorii sztuki wojskowej wyodrębniono nowy rodzaj działań, które nazwano operacjami połączonymi. Poszukiwanie nowej jakości w teorii sztuki wojennej wynikało z odmiennego niż w czasach „zimnej wojny” postrzegania problemów związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa. Wizję konfliktu globalnego zastąpiono wyobrażeniem szeregu konfliktów zbrojnych o charakterze lokalnym lub regionalnym, w których udział brać miały ograniczone kontyngenty wojskowe. Operacje całokształt połączone rozumiane skoordynowanych i przestrzeni w przedsięwzięć i pozamilitarnych, w których są jako prawdą3. Gdy nie wszystkie rodzaje sił zbrojnych czasie są angażowane, mówi się o operacji powietrzno- militarnych udział biorą lądowej, rodzajów sił zbrojnych1. Wymagają lub lądowo- morskiej. elementy składowe pochodzące z co najmniej dwóch powietrzno-morskiej Właśnie ostatni z wymienionych rodzajów operacji wojskowych będzie tematem niniejszego najczęściej decyzji politycznej, planowane są na opracowania. szczeblu strategicznym oraz realizowane przez charakterystyka wspólne dowództwo operacyjne dla osiągnięcia morskich, po czym zaprezentowane zostaną wyznaczonego celu. Wpływ na dobór i sposób przykłady mniej znanych desantów morskich, użycia komponentów, wyznaczonych do udziału jakie miały miejsce od początku ubiegłego wieku. w takich operacjach ma wybrana strategia Następnie prowadzenia wojny lub rozwiązania sytuacji tendencje światowe w odniesieniu do celów kryzysowej, warunkująca wybór celów i metod i możliwości działania. operacji morskich, skupiając się głównie na państwach połączonych intuicyjnie łączy się z działaniami europejskich4. Przekazane informacje posłużą Najczęściej pojęcie Znajdzie definicyjna postaram się prowadzenia się tu krótka działań lądowo- ukazać działań skrótowo lądowo- ofensywnymi2, co jednak nie do końca jest 3 1 A. Czupryński, Operacje czy działania połączone?,[w:] „Przegląd Wojsk Lądowych”, 2008, nr 1, s. 10. 2 J. W. Michniak, Dowodzenie w operacjach antykryzysowych i połączonych, Warszawa 2003, s. 61. Nowa Strategia nr 2/2013 Trudno się z tym zgodzić zważywszy, że prowadzone są również działania połączone mające na celu ewakuację personelu cywilnego lub wojskowego, rozdzielenie walczących stron lub udzielenie pomocy humanitarnej. 4 W opracowaniu pominięte zostaną możliwości prowadzenia podobnych operacji przez siły zbrojne światowych potęg, takich jak USA, czy Chiny, ze względu na inną skalę ich ewentualnego zaangażowania. Upraszczając: są to państwa zdolne Strona 50 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. jako podstawa do rozważań nad polskiej5, wyróżnia się cztery rodzaje działań perspektywicznymi możliwościami prowadzenia desantowych przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej terminologii: działania uderzeniowe, inwazyjne) działań traktowany lądowo-morskich, planowanego w pozyskania kontekście okrętu wsparcia działań połączonych. z morza. jest, (w szczególnie nowszej w krajach o ambicjach globalnych, za główny rodzaj działań desantowych, Operacje lądowo-morskie to rodzaj działań Atak wymagający wysadzenia znacznych sił na brzegu przeciwnika. Działania wojskowych, prowadzonych z morza przez siły z nim marynarki wojennej i siły lądowe przystosowane szybkiego umocnienia się na obcym terenie, lub doraźnie przygotowane do desantowania, przez zaokrętowane prowadzonych na jednostkach marynarki związane co narzucają znacznie na konieczność różnią się od lądzie pod działań względem wojennej lub zaadaptowanych w tym celu organizacyjnym i technicznym. Charakteryzuje statkach. Ich celem jest wysadzenie oddziałów się na przeciwnika w obszarze i wykonanie powierzonych zadań. Utrzymywanie posiadania przez zarówno pływających, zdolnych do transportowania sił okrętów uderzeniowych bezpośrednio na brzeg lub w jego i mobilizowanych statków, jednostek lądowych pobliże. Takimi operacjami były między innymi: przygotowanych do desantowania z morza, operacja w Dardanelach w 1915 roku, operacja a także komponentu lotniczego, posiadającego „Torch”, rozpoczęta w listopadzie 1942 we zdolność wsparcia dwóch pozostałych, zapewnia francuskiej Afryce Północnej, desant morski w siłom ramach operacji „Husky”, rozpoczętej w lipcu terenie zajmowanym państwo sił w postaci przez desantowych, odpowiednich zbrojnym i manewrowość mobilność strategiczną operacyjną, ale również ogromnym 1943 logistyki, znacznej roku na Sycylii, umożliwia elastyczne reagowanie w zakresie w Normandii politycznym wielkie i militarnym. ograniczeń, Mimo istniejących wynikających a skomplikowania ponadto liczby wymaga jednostek a także lądowanie w ramach operacji „Overlord”, operacje desantowe na obszarach warunków Pacyfiku, a z okresu po wojnach światowych: w rejonie lądowanie w Inchon 15 września 1950 roku desantowe podczas wojny koreańskiej. Wycofanie polega przebywające na morzu stanowią problem dla na wykorzystaniu sił morskich do ewakuacji sił przeciwnika, lądowych geograficznych i potencjalnego lądowania, z stopniem hydrologicznych zmuszonego siły do rozproszenia z wrogiego brzegu przy użyciu własnych sił tak, by zapobiec ewentualnemu wszelkich dostępnych, często improwizowanych desantowi. środków, a przykładem mogą tu być działania Zasadniczo, w starszej literaturze podjęte przez Aliantów w ramach operacji do przeprowadzenia desantów morskich w wymiarze strategicznym; bądź w wymiarze globalnym – jak USA, bądź regionalnym – jak wciąż możliwy chiński desant na wybrzeżach Tajwanu. Nowa Strategia nr 2/2013 „Dynamo” na plażach Dunkierki w maju i czerwcu 5 M. Laparus (red.), Leksykon wiedzy wojskowej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979, s. 85, 102. Strona 51 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. 1940 roku, czy brytyjska operacja „Demon” został ukuty), ponieważ w części z nich z końca kwietnia 1941 roku, gdy po przegranej brakowało definicyjnego warunku jakim jest kampanii greckiej na Kretę ewakuowano korpus wspólne dowództwo dla całości zaangażowanych ANZAC. Demonstracja jest rodzajem działań sił. prowadzonych w celu wyrobienia u przeciwnika Warto bliżej przyjrzeć się niektórym operacjom mylnego wyobrażenia o planach militarnych. i działaniom, szczególnie tym, które pomimo Może też być pokazem potencjału własnych mniejszej skali, wywarły znaczący wpływ na wojsk i poprzez demonstrowanie stałej lub strategiczną sytuację w wymiarze politycznym okresowej i militarnym. obecności na danym akwenie litoralnym, ma wzbudzać u przeciwnika ciągłe W roku 1913 w Meksyku, wynikiem spisku jaki poczucie zagrożenia i niepewności. Przykładem zawiązał działań niezakończonych tymczasowym prezydentem generała Huerta, na realnym desantem może być stała obecność floty którego rozkaz zamordowano dotychczasowego amerykańskiej: zarówno zespołów skupionych prezydenta Madero. Usunięcie z urzędu Huerty, wokół lotniskowców jak i okrętów desantowych, którego postrzegał jako główna przeszkodę u wybrzeży państw, na które USA próbują w zaprowadzeniu demokracji w Meksyku, nowo wywierać naciski. W ostatnich latach takiej presji wybrany prezydent poddany został Iran. Rajd polega na lądowaniu traktował jako z morza strefie prowadzonej wobec tego kraju. Amerykanie, wybrzeża. Jego zasadniczym wyróżnikiem jest realizując doktrynę „Grubej Pałki” 6, postanowili szybkie zajęcie przeprowadzić interwencję zbrojną, czekając wycofanie. tylko na odpowiedni pretekst. Wiosną 1914 roku Działania rajdowe prowadzi się głównie w celu w Zatoce Meksykańskiej niemal połowa floty przeprowadzenia dywersji, zdobycia informacji, amerykańskiej ewakuacji ludzi lub sprzętu, ale także w celach demonstracyjne, mając na swych pokładach demonstracyjnych, większość obiektów, demonstracyjnych na obiekty wtargnięcie a przeciwnika lub następnie w czasowe planowe opisanych w poprzednim się w armii, USA punkt było Woodrow kluczowy prowadziła ówczesnych ogłoszenie dla Wilson polityki działania stanów osobowych akapicie. Największą i najbardziej znaną, a przy Korpusu Marines. Powtarzające się incydenty tym najlepiej opisaną w literaturze operacją z udziałem rajdową z okresu II Wojny Światowej był aliancki i meksykańskich, a przede wszystkim informacja, (głównie kanadyjsko-brytyjski) rajd na Dieppe we mówiąca że w dniu 21 kwietnia 1914, do portu żołnierzy amerykańskich Francji, przeprowadzony 19 sierpnia 1942 roku w ramach operacji „Jubilee”. Oczywiście, nie wszystkie przytoczone powyżej przykłady operacji desantowych można uznać za operacje połączone (abstrahując od faktu, że przeprowadzone zostały zanim ten termin Nowa Strategia nr 2/2013 6 Czyli, zrewidowanej w 1904 roku przez Theodore'a Roosevelta, „doktryny Monroe” dopuszczającej możliwość interwencji zbrojnej sił zbrojnych USA na kontynencie amerykańskim wobec państw: niestabilnych, niepłacących długów, niegwarantujących podstawowych swobód. Zob. M. Protaziuk, Amerykańska polityka dobrego sąsiedztwa, www.e-polityka.pl, dostęp: 12.06.2013. Strona 52 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. w Veracruz zawita niemiecki parowiec „Ypiranga” kwietnia. Największy problem sprawił im ogień z ładunkiem broni dla wojsk wiernych Huercie7, dział pobliskiego fortu i ostrzał prowadzony spowodowały reakcję Wilsona. Dnia 21 kwietnia z koszar akademii morskiej, który został uciszony w godzinach porannych uprzedzono stronę przez artylerię okrętową. W walkach zginęło meksykańską, że port zostanie obsadzony przez 19 Amerykanów, a 72 zostało rannych. Po siły amerykańskie, ale nie otrzymano żadnej stronie meksykańskiej było to odpowiednio 152- odpowiedzi. O godzinie 10:50 rozpoczęło się 172 zabitych i 195-250 rannych. Pojedyncze 8 lądowanie przeprowadzone przez niespełna 500 incydenty Marines i około 300 marynarzy z pancerników a następnie USS okrętu stroną amerykańską, Fletcher zarządził stan którymi wojenny na terenie miasta. USA utrzymywały przypłynęły siły amerykańskie. Początkowo nie swój kontyngent w Veracruz przez siedem napotkano żadnego oporu i sprawnie zajęto miesięcy, nie decydując się, mimo wewnętrznych obiekty portowe, a także elektrownię, pocztę, nacisków, na urząd celny, terminal kolejowy i inne. W tym W połowie lipca czasie dowodzący meksykańską obroną generał przeciwko sobie powstańców i wciąż wiszącą Maass, w głębi miasta rozmieścił 600 żołnierzy groźbę dwóch batalionów piechoty, wspieranych przez ustąpił ze stanowiska i udał się na emigrację. „Utah” i transportowego kadetów „Florida” USS marynarki oraz „Prairie”, wojennej i cywilnych zbrojne trwały wobec Blisko odmowy interwencję 1914 eskalacji do dekad ze pełnej skali9. Huerta, mając amerykańskiej siedem kwietnia, współpracy w roku 24 interwencji, po opisanych ochotników. Po pierwszej, dosyć przypadkowej wydarzeniach, pułkownik J.H. Alexander pokusił wymianie ognia, dowodzący siłami inwazyjnymi się wiceadmirał Fletcher próbował doprowadzić do w Veracruz. Według niego przebieg samych przerwania ognia, nie udało mu się jednak działań i przygotowań do nich,wskazał między nawiązać łączności z Maassem. Amerykanie do innymi na: godziny 18:00 opanowali wszystkie wstępnie - wyznaczone cele, a w trakcie kolejnych dni jednostek stopniowo zajęli całe korzystając improwizowane z posiłków, które przybyły ranem zabrania wyposażenia, zapasów oraz nie dawały miasto, nad 22 o dokonanie konieczność Okazało się, że w jego ładowni znajdowało się 200 karabinów maszynowych i 15 milionów sztuk amunicji. Zob. J.H. Alexander, Roots of deployment – Vera Cruz, 1914, www.mca-marines.org, dostęp: 12.06.2013. 8 W dostępnych opracowaniach nie uwzględniono informacji dotyczących środków transportu z okrętów na ląd, jednak zachowany dostępny w internecie materiał fotograficzny ukazuje Marines i marynarzy, wspinających się na portowe pirsy z wiosłowych szalup ratunkowych. Nowa Strategia nr 2/2013 analizy posiadania transportowych, odpowiedniego 7 krótkiej nie odpowiednich gdyż zapewniały komfortu działań środki możliwości zaokrętowanym żołnierzom, - potrzebę stosowania działań połączonych, w tym wypadku w relacji: piechota morska (lekka) – wojska lądowe (bardziej nasycone sprzętem), 9 K. Hickman, Mexican Revolution: Occupation of Varacruz, http://militaryhistory.about.com, dostęp: 12.06.2013 Strona 53 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. kiedy formacja cięższa lądując jako drugi rzut, czasie przez Niemców. Celem głównym tych dzięki powinna rajdów było zmuszenie niemieckiego dowództwa pododdziałów lekkich do utrzymywania dużych garnizonów na terenie wykorzystaniu siły rozwinąć powodzenie ognia, Norwegii oraz wyrobienie w nim przeświadczenia pierwszego rzutu, rzutu o zagrożeniu strategiczną operacją desantową pozwoli na tym kierunku. Pierwszy rajd znany pod nazwą opanować urządzenia portowe i pozwolić na operacji „Claymore”, miał miejsce 4 marca 1941 wyładunek sił wzmocnienia i zaopatrzenia, roku. - konieczność posiadania jednostki morskiej dwóch mogącej pełnić funkcję okrętu szpitalnego10. ochotników - szkolenia potrzebę w zakresie walki sił w pierwszego mieście, co Pomimo iż od desantu na Veracruz minął już Pięciuset komandosów, saperów i na tyle samo pokładzie desantowych, norweskich dwóch osłanianych przez pięć godzin, przy niszczycieli, wydają się bardzo istotne. wsparciu marynarzy z okrętów, zajęło cztery wojna światowa, oprócz operacji osady na trzech sześciu okrętów wiek, wnioski wyciągnięte z jego przebiegu nadal Druga w ciągu pięćdziesięciu różnych wyspach. Zabili lądowo-morskich o znaczeniu decydującym dla 14 niemieckich marynarzy z trawlera, który podjął jej przebiegu, obfitowała również w szereg walkę, pomniejszych działań, również takich, w których 9 statków cumujących na przystaniach, wysadzili komponentem lądowym zaangażowanych sił były zbiorniki z kilkoma milionami litrów paliw, oraz jednostki często 11 przetwórni oleju i ryb, wykorzystywanych korzyści przez okupanta. Wzięto do niewoli i internowano w skali strategicznej, niż wskazywać by mogła na 225 osób, w tym żołnierzy, marynarzy ze statków to skala zaangażowanych w nie sił i środków. handlowych Sam lądowo-morskich Ewakuowano ponadto 314 mieszkańców, którzy działań rajdowych zrodził się po raz pierwszy zdecydowali się dołączyć do wojsk norweskich, w głowach brytyjskich oficerów, rozpatrujących stacjonujących w Wielkiej Brytanii. Tylko jeden przyczyny klęski desantu pod Gallipoli. Dopiero z brytyjskich oficerów został ranny, do tego z końcem lat 30. podjęto rzeczywiste prace wskutek postrzelenia się z własnej broni. przynosiły specjalne. zdecydowanie pomysł związane Działania z te większe prowadzenia opracowaniem taktyki działań zatopili wspomniany oraz Powodzenie trawler norweskich pierwszego oraz kolaborantów. rajdu zachęciło desantowych i specyfikacji przydatnych do nich Brytyjczyków do powtórek. Działania okrętów. drugim rajdem na Lofoty, miały miejsce w dniach W lipcu 1940 roku utworzono Dowództwo Operacji Połączonych. Pierwszymi poważniejszymi nazwane 26-27 grudnia 1941 roku. Data lądowania nie działania została wybrana przypadkowo, gdyż Alianci desantowymi Brytyjczyków była seria rajdów na spodziewali się zaskoczyć świętujących Lofoty, norweskie wyspy okupowane w tym Niemców. Element zaskoczenia rzeczywiście spełnił swoją rolę, gdyż Niemcy bez walki poddali 10 J.H. Alexander, Roots …. Nowa Strategia nr 2/2013 obie zaatakowane osady, a na pokładzie okrętu Strona 54 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. pomocniczego w wyniku abordażu, norweskich. Demonstracje okazały się na tyle nieuszkodzony egzemplarz skuteczne, że do momentu kapitulacji w maju „Enigmy”. Siły biorące udział w operacji powróciły 1945 roku na terenie Norwegii przebywało 400 do tysięcy żołnierzy niemieckich11. zabezpieczono bazy morskiej w Scapa Flow bez jakichkolwiek strat. Mimo że operacja okazała się Kolejną ze spektakularnych akcji rajdowych, sukcesem, głównym jej celem było odciągnięcie znaną pod nazwą „Chariot”, Brytyjczycy nazwali uwagi od innej, przeprowadzonej 27 grudnia pod „najwspanialszym rajdem w historii”. Mowa tu kryptonimem na o operacji desantowej w Saint Nazaire na terenie wysadzeniu desantu połączonych sił brytyjsko- okupowanej Francji, która odbyła się 28 marca norweskich na wyspie Vågsøy, położonej 750 1942 roku. Celem tej akcji było zniszczenie kilometrów na południe od celu poprzedniego znajdującego się w tamtejszym porcie jedynego ataku. Siły liczące 570 żołnierzy, miały za suchego doku zdolnego pomieścić niemiecki zadanie zniszczenie fabryk konserw i tranu, pancernik „Tirpitz”12, który w owym czasie był a także jedynym dużym okrętem nawodnym, zdolnym baterii „Archery”, która unieszkodliwienie nadbrzeżnych polegała ufortyfikowanych w miasteczku Måløy realnie zagrozić Aliantom na europejskim teatrze i wzięcie jeńców. Także ta operacja zakończyła działań się pełnym sukcesem, mimo iż zapłaciło za nią że całkowite zniszczenie okrętu będzie ciężkim życiem 22 żołnierzy i marynarzy, a kolejnych zadaniem, natomiast uszkodzenie jego części 57 zostało podwodnej rannych. Po stronie niemieckiej wojennych. Przewidywano wymagałoby dokowania. znalazło się około 120 zabitych, a 98 dostało się W przygotowanie do niewoli. Zniszczono również 10 statków osobiście lord Mountbatten, będący w tym czasie i aresztowano quislingowców, a najcenniejszą szefem DOP. Akcję zaplanowano z zupełnym zdobyczą pominięciem udziału lotnictwa, co służyć miało okazała się kompletna książka niemieckich kodów morskich. uniknięciu operacji bowiem, przypadkowych zaangażował ofiar się cywilnych. Wysiłki brytyjsko-norweskie miały zasadniczy W operacji udział wzięło 257 komandosów oraz cel strategiczny, który udało się osiągnąć: 354 marynarzy, którzy obsadzali stary ex- zbudowanie i utwierdzenie amerykański niszczyciel „Campbeltown”, na czas niemieckich w przekonaniu prawdopodobieństwie inwazji sztabowców o wysokim akcji poprzez drobne zabiegi upodobniony do na północną niemieckich torpedowców typu „Möwe” oraz Norwegię, której celem byłoby wywarcie presji 17 mniejszych okrętów, głównie szybkich, politycznej i militarnej na Szwecję i Finlandię. drewnianych ścigaczy artyleryjskich. Realizację Skutkiem bezpośrednim było rozmieszczenie w Norwegii 30 tysięcy dodatkowych żołnierzy Wermachtu i skierowanie ich energii na fortyfikowanie wybrzeża, a także zaangażowanie Kriegsmarine do intensywnego patrolowania wód Nowa Strategia nr 2/2013 11 T. Dagre, Norwegia a druga wojna światowa, http://www.amb-norwegia.pl/About_Norway/history, dostęp: 13.06.2013. 12 Ukończony w 1941 roku, wyporność 42,9 tysiąca ton (pełna 53,5), uzbrojenie główne: 8 armat kal. 380 mm. Strona 55 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. operacji rozpoczęto w nocy 27/28 marca 1992. historyków blisko czterystu Niemców, drugie tyle O godzinie zostały raniąc13. Stosunkowo niewielkie siły brytyjskie, zauważone przez Niemców na trzy kilometry dokonały w ten sposób tego, czego nie udało się przed celem ataku, pomimo to pięć minut później wcześniej „Campbeltown” staranował dziobem keson doku, odrzucono pomysł dużego desantu morskiego, wbijając się w niego. Po uderzeniu komandosi podobnego do operacji pod Dieppe, z powodu opuścili jego pokład. Trzy grupy komandosów geograficznego miały portowe umożliwiało zniszczenie floty inwazyjnej przez zneutralizować umocnione niemieckie działa artylerii nabrzeżnej. niemieckie stanowiska ogniowe i oczyścić drogę Podobne działania miały miejsce 6 maja 1942 na molo, które miało posłużyć jako przystań dla roku, stanowiąc epizod operacji „Ironclad” - późniejszej ewakuacji. Zarówno planiści jak desantu na plaże Madagaskaru i walk przeciwko i żołnierze zdawali sobie sprawę, że postawione wiernym rządowi w Vichy oddziałom francuskim, przed do której celem było zajęcie wyspy by uniemożliwić zrealizowania, jednak w tej operacji liczyły się korzystanie z jej portów okrętom japońskim. Gdy głównie starania, a nie ich efekt. Nieco ponad główne siły inwazyjne, podczas próby lądowania dwustu Brytyjczykom udało się ewakuować na napotkały na zdecydowany opór Francuzów, na pokładach trzech ocalałych ścigaczy, 168 poległo pokład starego niszczyciela HMS „Anthony” (w tym 104 marynarzy), a 214 dostało się do zaokrętowano niewoli. Straty niemieckie po nocnej walce Niszczyciel opłynął półwysep znajdujący się na wyniosły 42 zabitych i 127 rannych oraz trzy północnym krańcu wyspy, obok miasta i portu małe jednostki morskie. Nie był to jednak koniec Diego Suarez14 i wysadził żołnierzy wprost wydarzeń, gdyż rano wokół doku zebrało się w porcie. Ich pojawienie się i dywersja na kilkuset niemieckich żołnierzy i marynarzy, wśród zapleczu których rozeszła się wieść o znalezionych na nieproporcjonalnie wielkie do ich liczby, co uszkodzonym niszczycielu zapasach alkoholu ułatwiło zadanie lądującym po przeciwnej stronie i papierosów. Ponadto około trzydziestu oficerów miasta siłom głównym, a w konsekwencji jego prowadziło inspekcję okrętu. O godzinie 10.35 zdobycie 7 maja. 1:30 brytyjskie zniszczyć i hydrotechniczne nimi okręty urządzenia w cele okolicy, były niemożliwe eksplodowały, około cztery tony materiałów wybuchowych, zabetonowanych w sekcjach dziobowych niszczyciela, dokładnie na wysokości lotnictwu. W fazie położenia grupę obrońców, 50 koncepcyjnej portu, Royal wywołała które Marines. zamieszanie Dwie kolejne próby uzyskania zaskoczenia w podobny sposób miały miejsce w dniu 8 listopada 1942 w północnej Afryce, jako na jaką wbił się w dok. Wrota doku zostały doszczętnie zniszczone, a zainicjowana przez zapalnik czasowy detonacja, zabiła według ocen Nowa Strategia nr 2/2013 13 J. Czarniak, Rajd na St. Nazaire, www.polskazbrojna.eu, dostęp: 23.05.2013, St. Nazaire, Raid on, (Operation Chariot), http://www.historyofwar.org/articles/battles_stnazaire2 , dostęp: 13.06.2013. 14 Obecnie Antsiranana. Strona 56 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. desantowej przerzuciły również 25 ton sprzętu. Kilka godzin o kryptonimie „Torch” mającej na celu zajęcie wcześniej siostrzane: 40 i 42 Commando, terytoriów francuskich w Afryce północnej. W obu lądowały na brzegu z wykorzystaniem pojazdów przypadkach: operacji „Reservist” w Oranie amfibijnych. Tego dnia brytyjscy Marines stracili i „Terminal” szybki 9 poległych i 60 rannych16. Oprócz Marines brała rajdem zająć porty, uniemożliwiając Francuzom w niej udział brygada spadochronowa, oraz zniszczenie ich instalacji i zablokowanie wejść. brygada piechoty, wspierane z morza przez W obu przypadkach działania zakończyły się okręty i samoloty pokładowe lotniskowców. Na niepowodzeniem, a w pierwszym z nich wręcz szczególną klęską, gdy wchodzące do portu dwa slupy: HMS śmigłowców w morskiej operacji desantowej i ich „Walney” i „Hartland”, zostały wręcz rozstrzelane możliwości zaprezentowane podczas działań. przez artylerię stojących w porcie francuskich Transport powietrzny działał zresztą w obie okrętów a straty osobowe sięgały 90 procent strony. Przykładowo jeden z żołnierzy, ranny w tym połowa zabitych. Port orański został podczas lądowania, znalazł się w okrętowym zablokowany przez zatopione przez załogi statki szpitalu już w 20 minut po tym, jak ze swoim i okręty, przez co jeszcze wiele miesięcy później oddziałem wystartował z niego lecąc w kierunku nie brzegu. epizody wielkiej w operacji Algierze, osiągał zamierzano odpowiednich zdolności uwagę, zasługuje fakt użycia przeładunkowych. Po 1945 roku, z wyjątkiem działań w Korei, nie prowadzono działań desantowych z takim rozmachem jak podczas operacji „Torch”, czy „Overlord”. Jednak w wielu konfliktach o charakterze mniej lub bardziej lokalnym, używano połączonych sił lądowo- morskich. Podczas brytyjsko-francuskiej operacji powietrzno-lądowo-morskiej w strefie Kanału Sueskiego w listopadzie 1956 roku, noszącej nazwę operacji „Musketeer”, miało miejsce pierwsze w historii wojen, lądowanie na plażach z użyciem śmigłowców startujących z okrętów. Dokonało tego 415 żołnierzy z 45 Royal Marine Commando15, startującymi transportowanych z lotniskowców śmigłowcami HMS i „Theseus”, które w ciągu 105 minut „Ocean” działań 16 15 Nazwa pododdziału w sile batalionu, używana w korpusie Royal Marines. Przyp. RW. Nowa Strategia nr 2/2013 By Sea, by Air, The Marines Go In, http://www.britains-smallwars.com/suez/Marines.html, dostęp: 13.06.2013 Strona 57 STREFA WIEDZY Robert Wężowicz – Lądowo-morskie działania połączone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 1. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 58 PUBLICYSTYKA Damian Zieliński – Bosak nadzieja polskiej prawicy DAMIAN ZIELIŃSKI Bosak - nadzieja polskiej prawicy W ostatnich miesiącach polskie media przeżywają wyraźną „odwilż”. Przejawia się ona zapraszaniem do programów publicystycznych osób, nieprzychylnych obecnej władzy. O ile w Internecie informacje dotyczące opozycyjnych działaczy znaleźć można w sposób banalnie prosty, o tyle mass media, a szczególnie te komercyjne jak Polsat czy TVN, raczej stroniły od merytorycznej debaty. Ktoś, kto w sieci bywa rzadko, uzna pewnie Roberta Winnickiego, Mariana Kowalskiego czy Krzysztofa Bosaka za osoby anonimowe. Na przykładzie tego ostatniego postaram się skupić w tym artykule, ponieważ to właśnie byłego prezesa Młodzieży Wszechpolskiej uważam za główną siłę rodzącego się w Polsce silnego i opozycyjnego ruchu narodowego. Nie ma co ukrywać i dłużej chować głowy zamieszanie. Obserwując w piasek; w Polsce nareszcie narodziła się programy, antyrządowa, wyrastającą niemalże spod ziemi wspomnianych wcześniej stacjach, zauważyłem, opozycja, która skupia wokół siebie coraz więcej że coraz większa rolę zaczynają odgrywać osób. Mowa tu o Ruch Narodowym, czyli w nich m.in. osoby ze wspomnianego Ruchu inicjatywie m.in. trzech wyżej wymienionych Narodowego, a najjaśniejszą postacią wydaje się Panów. być Krzysztof Bosak. Po tylu latach od wprowadzenia szczególnie te publicystyczne emitowanie w Polsce demokracji, nareszcie doczekaliśmy się działań, które mają coś wspólnego z tym ustrojem. Podejmowane są w dużej mierze przez samo społeczeństwo, które zauważyło możliwość wywierania wpływu na rządzących. Ruch Narodowy, który fundusze na swoją działalność posiada głównie ze składek wpłacanych przez członków lub sympatyków tej organizacji, czy chociażby inicjatywa Pawła Kukiza – zmieleni.pl, należą właśnie do tych zdrowych przejawów demokracji. Obrazują to, że jeżeli ma się tylko Źródło: Krzysztof Bosak | MIKROBLOG chęci do działania, można zaistnieć w przestrzeni publicznej, wprowadzając w Nowa Strategia nr 2/2013 niej niezłe Strona 59 we PUBLICYSTYKA Damian Zieliński – Bosak nadzieja polskiej prawicy Pan Krzysztof nie jest politycznym żółtodziobem, za czym mógłby przemawiać Ruchu Narodowego, a już w 2013 roku wszedł w skład rady decyzyjnej tej organizacji. chociażby jego niepozorny wygląd zewnętrzny. Działalność polityczną suchych faktów, pora przejść do rozpoczął konkretów. Co wyróżnia Krzysztofa Bosaka w 2000 roku, wstępując w szeregi Młodzieży spośród całej mizerii, mieniącej się polityczną Wszechpolskiej we Wrocławiu, a jego dalsze losy elitą naszego kraju? Przede wszystkim to, że jest potoczyły się dość dynamicznie. Rok później on osobą przeczącą wszelkim stereotypom wstąpił do tworzącej się wówczas Ligi Polskich i wyobrażeniom na temat polityków. Bystry, Rodzin, która potrzebowała ludzi takich jak on - inteligentny, młodych, posiadający niezwykle celną i szybką ripostę sprawnych poglądach. Z kandydował jej w zakończonych oficjalnie Tyle i o konserwatywnych ramienia wyborach porażką. w dużą wiedzą, a do tego roku oraz umiejętność skutecznego argumentowania samorządowych, swoich racji. Wszystkie te cechy pozwoliły mu przyniósł w bardzo krótkim czasie stać się medialną jednak istotne zmiany w politycznej karierze „bestią” i postrachem dziennikarzy, takich jak Bosaka, a właściwie Pana Posła Bosaka, gdyż w Monika Olejnik czy Andrzej Morozowski, którzy ówczesnych wyborach parlamentarnych udało kolokwialnie mu się zdobyć mandat poselski, startując dopiero „rozjechani” w swoich autorskich programach. z 10 miejsca na liście wyborczej LPR. Okres Podczas dyskusji w „Kropce nad i” członek rady funkcjonowania w parlamencie wykorzystywał decyzyjnej Ruchu Narodowego, musiał zmagać dosyć się aktywnie, 2005 2002 z zasiadając rok m.in. Komisji nie mówiąc, tylko zostali ze przez swoim politycznym Edukacji, Nauki i Młodzieży czy Komisji Kultury „przeciwnikiem” i Środków Przekazu. Przez pewien czas był z SLD, ale również z prowadzącą program również sekretarzem Sejmu RP. Przedterminowe redaktor Olejnik. Pokazało to czarno na białym, wybory w 2007 roku zakończyły jednak okres że mamy do czynienia z rodzącym się nowym, politycznej prosperity Krzysztofa Bosaka i całej silnym liderem politycznym, który jest w stanie Ligi Polskich Rodzin, która nie dostała się do porwać za sobą tłumy. Bezradność jaką można polskiego parlamentu. Po wspomnianej klęsce było postanowił polityki. Gawkowskiego świadczyła o tym dobitnie. Z kolei W międzyczasie udzielał się jeszcze w Fundacji prowadząca program, dosyć długo utrzymywała Republikańskiej pozarządowej nerwy na wodzy, ale gdy poruszony został temat prowadzącej działalność edukacyjną, kongresach wykładu prof. Baumana i żywych protestów, które republikańskich, się tam odbyły – wybuchła. Jako że akcja wycofać - się z organizacji spotkaniach lub debatach wyczytać Krzysztofem Bosaka z oczu i Gawkowskim słów Krzysztofa roku protestacyjna, potępiająca wystąpienie Baumana Krzysztof Bosak postanowił wrócić do polityki, na Uniwersytecie Wrocławskim, organizowana wstępując w szeregi raczkującego wówczas była przez wrocławski NOP i środowisko kibiców, z zaproszonymi ekspertami. W 2012 przepraszam Nowa Strategia nr 2/2013 „kiboli” Śląska Wrocław, Strona 60 pani PUBLICYSTYKA Damian Zieliński – Bosak nadzieja polskiej prawicy Monika Olejnik starała się za wszelką cenę rękach. Kto programu nie widział, polecam jak przypisać najszybciej nadrobić zaległości. Bosakowi zażyłą znajomość z Romanem Zielińskim – będącym „kibicowską” Program Andrzeja Morozowskiego, którego legendą Śląska, a także autorem m.in. takich tematem książek Narodowego, jak „Pamiętnik kibica”, czy „Jak przewodnim również był Kongres za wiele Ruchu wspólnego pokochałem Adolfa Hitlera”. Oczywiście to ostatni z rzetelnym dziennikarstwem nie miał. Krzysztof tytuł wywarł na redaktor Olejnik największe Bosak, podobnie jak w rozmowie z Moniką wrażenie, a wiedząc, że Bosak swoją działalność Olejnik, musiał zmierzyć się z nastawionym polityczną rozpoczynał właśnie we Wrocławiu, stronniczo prowadzącym. Programy tego typu starała i próby się za cenę połączyć obydwu Panów. sprawiają, że w dosłownie każdym przypadku Reprezentant Ruchu Narodowego w studio TVN mamy do czynienia z „efektem bumerangu”. kumpelskimi więzami się sprowokować, skompromitowania w nich Bosaka kilkakrotnie Osoby próbujące zaatakować działacza Ruchu podkreślając, że Roman Zieliński jego kolegą nie Narodowego, same zostają nim trafione prosto jest, co było wyjątkowo nie na rękę sympatycznej czoło. pani redaktor, oczekującej zapewne odpowiedzi z Morozowskim w stylu: „Tak, spotykamy się raz w tygodniu na kilkakrotnie, wódeczce i wspólnie czytamy Mein Kampf”. doświadczonego Słowo „faszyzm” w całej rozmowie padło z ust absurdalnych wypowiedzi, takich jak ta, że oponentów Kongres Ruchu Narodowego nie był na tyle nie dał wszelką Krzysztofa Bosaka co najmniej Szach i mat. Bosak pokazał w swoją zmuszając, wyższość wydawałoby dziennikarza, dosyć istotnym razu nie dał się sprowokować, co więcej w głównym wydaniu Faktów. Po co w takim razie kilkakrotnie Pan Krzysztof Bosak w studio komentujący całe pytaniami, czy celnymi któremu momentem był fragment rozmowy, w którym Pan brakowało dosyć je to wyraźnie Drugim pokazywać ripostami stawiał pod ścianą Gawkowskiego, momentami wydarzenie? aby do się kilkadziesiąt razy. Bosak w całej tej farsie ani swoimi wydarzeniem, rozmowie zabawnym przysłowiowego „języka w gębie”. Nokautującym Morozowski zarzuca członkom ciosem w stronę posła SLD było pytanie czy Narodowego podobieństwo wybiera się on na urodziny gen. Jaruzelskiego, Gomułki, który tak samo jak oni – wg redaktora zadane przez samą Monikę Olejnik, na co pytany Mrozowskiego – głosił hasła, dotyczące niezbyt odpowiedział twierdząco. Komizm całej sytuacji entuzjastycznego integrowania się z Zachodem. polega na tym, że szanowny pan poseł podczas Bosak całą sytuację skwitował krótko: „[…] jeżeli rozmowy z Bosakiem kilkukrotnie zarzucał mu Panu eurosceptycyzm kojarzy się z Gomułką to faszyzm, a koniec końców sam rozkosznie wyrazy współczucia”. Krótko, celnie i w czuły odparł, że wybiera się na imprezę organizowaną punkt. Cała rozmowa toczy się w podobnym na cześć człowieka, mającego polską krew na tonie – Morozowski atakuje, Bosak z uśmiechem do Ruchu Wiesława na ustach te ataki odpiera. Pan redaktor Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 61 PUBLICYSTYKA Damian Zieliński – Bosak nadzieja polskiej prawicy następnym razem powinien załadować ostrą w której zamiast wzajemnego opluwania się, amunicję, strony walczą przede wszystkim na argumenty, bo tym razem strzelał zaledwie ślepakami. a rozmowy w których uczestniczy, wnoszą naprawdę dużo kolorytu do świata politycznych dyskusji. Póki co on sam, jak i Ruch Narodowy, są traktowani przez innych polityków oraz niektóre media ze względu na trochę po brak macoszemu, przedstawicielstwa w parlamencie, a jak wiadomo ze zdaniem tych, którzy są poza tzw. „głównym nurtem” mało kto się liczy. Bosak stał się popularną postacią wśród ludzi, Źródło: Wykop.pl znudzonych nieustannym oglądaniem tych Wyraźnie widać, że Bosak po klęsce LPR samych twarzy w telewizji, które od tylu lat wciąż w przedterminowych wyborach w 2007 roku nie nie mają im nic do zaoferowania. Choć jego próżnował. Narodowego młodość nie jest żadnym argumentem i nie może stając się niewygodnym być w żadnym wypadku zapisywana przy członku Działacz politycznie dojrzał, Ruchu dla starych rady decyzyjnej RN jako aspekt, który stawia go wyjadaczy, nie mówiąc o osobach takich jak ponad resztą środowiska politycznego, to jednak Robert Biedroń. Ten w rozmowie z Bosakiem, świeżość jaką wniósł wraz ze swoją osobą jest wykazał się brakiem jakichkolwiek argumentów, niepodważalna. prezentując już autorytetów, którzy „walą prosto z mostu” bez na owijania w bawełnę i uprawiania demagogii. osoby Krzysztof „Keanu” Bosak, jak nazwał go w swoim Polsce internetowym programie Mariusz Max Kolonko, notorycznie prześladowane. Krzysztof Bosak porusza niewygodne tematy, których jak ognia wzbudza strach w potencjalnych rozmówcach, boją się inni politycy, którzy z przerażeniem ponieważ mówi to, co myśli (mówi jak jest!) bez w oczach obserwują swoje pikujące poparcie. zbytecznej Hasło partnerem syndrom do rozmowy nawet dodatkowo zdartej nieustannym płyty, klasyczny polegający że powtarzaniu, o homoseksualnej zapominając swój orientacji dyplomacji, o są w jednocześnie zasadach nie kulturalnego Młodzi „Norymberga kilkakrotnie powtarzał ludzie dla we potrzebują komuny”, które wspomnianym i merytorycznego dialogu. Jego wypowiedzi są wcześniej programie Moniki Olejnik, stanowi tylko wyważone, ale potrafią skutecznie dopiec tym, przykład, iż nie ma dla niego tematów tabu. Dał w stronę których są kierowane. Bosak w pewien tym samym swoistego „powera” obywatelom, sposób przywraca w Polsce to, co dotychczas którzy idąc wydeptaną przez niego ścieżką coraz nie było regułą, czyli merytoryczną debatę, częściej zdają sobie sprawę, że w dzisiejszych czasach pomimo steku oszczerstw, które czekają Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 62 PUBLICYSTYKA Damian Zieliński – Bosak nadzieja polskiej prawicy na osoby głoszące radykalne hasła, tylko w ten Ruch Narodowy ma w swoich rękach diament, sposób uda się skruszyć beton na najwyższych który moim zdaniem jest już w pełni oszlifowany. szczeblach władzy. Bosak przeciwstawia się Problem może zacząć się wtedy, gdy RN – o ile wszechobecnej, duszącej tak, jak zbyt mocno zdecyduje się wystartować jako partia polityczna zawiązany politycznej. – przegra wybory do parlamentu. Ambicje Usiłuje zaszczepić w Polakach, nie tylko tych Bosaka z pewnością sięgają wyżej niż obecność młodych, zupełnie inne myślenie o polityce, na w którym obywatel zrzuca z siebie poddańcze spotkania piętno. W wystąpieniach publicznych, takich jak organizuje RN to oczywiście rzecz niesłychanie organizowane istotna, ale mimo wszystko jedynie obecność we krawat, w poprawności całym kraju spotkania peryferiach z wielkiej polityki. obywatelami, Terenowe które z sympatykami Ruchu Narodowego, Bosakowi wspomnianym daleko do charyzmy prezentowanej chociażby pozwala przez Mariana Kowalskiego, ale jego rzeczowość umiejętności i wprowadzenie głoszonych przez i umiejętność chłodnego prezentowania faktów siebie postulatów w życie. Mimo wszystko dawno wydają się być równie istotne. Moim zdaniem po „Keanu” wyrazistej Bosak najlepiej sprawdza się wcześniej regularnie „głównym nurcie” na realne zaprezentowanie swoich prawej stronie i barykady wartościowej nie było postaci, tak którą w telewizyjnym studio podczas merytorycznej z pewnością w swoich szeregach widziała by debaty, gdzie wszelkie próby zdyskredytowania niejedna jego osoby, stają ością w gardle tym, którzy partia, na czele z PIS-em. Tacy ludzie jak próbują się podjąć tego karkołomnego zadania. Krzysztof „konserwatywno-mainstreamowa” Bosak zardzewiałych dają bram, nadzieję, za którymi że do wygodne rozsiadają się „polityczne elity”, z coraz większą siłą dobijają się „młode wilki” głodne prawdy, pełne chęci i motywacji, żeby zmieniać otaczającą rzeczywistość. Z pewnością jest to postać, którą należy uważnie obserwować i śledzić jej poczynania. Wiadomą sprawą jest, że nie można płynąć na fali wznoszącej przez cały czas, ale jeżeli Bosak będzie nadal trzymał obrany przez siebie kierunek, to wielka polityczna kariera przed nim. Mem internetowy powstały po programie Mariusza Max Kolonko / Źródło: Facebook Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 63 PUBLICYSTYKA Natalia Wiślińska – „Nie o zemstę, lecz o pamięć…” NATALIA WIŚLIŃSKA „Nie o zemstę, lecz o pamięć…” 11 lipca 2013 roku minęła 70. rocznica „krwawej niedzieli” na Wołyniu, kulminacyjnego momentu ludobójstwa dokonanego na Polakach przez Ukraińską Armię Powstańczą (UPA) oraz Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), wspieranych przez lokalną ludność ukraińską. Historycy z Instytutu Pamięci Narodowej jako początek rzezi wołyńskiej wskazują atak na polską wieś Porośla 9 lutego 1943 roku, gdzie bandy UPA zamordowały stu siedemdziesięciu trzech Polaków. Dwa tygodnie później, w nocy z 22 na 23 lutego, Ukraińcy spalili osadę Janowa Dolina mordując w okrutny sposób sześciuset Polaków. Cała zbrodnia a następnie wszystkich zebranych w świątyni wiernych. Według szacunków polskich historyków ukraińscy bandyci zamordowali w tamtym czasie przebiegała w makabryczny sposób, a ukraińscy około sto tysięcy Polaków, z czego od 40-60 tys. bandyci, w środkach, na Wołyniu, 20-40 tys. w Galicji Wschodniej, a co bezbronną najmniej 4 tys. straciło życie na terenach nie Kresach kapłanów, Wschodnich w bestialski na obrzędy przebierając sposób mordowali ludność polską. Apogeum dzisiejszej Polski. tych straszliwych wydarzeń 11 lipca 2013 roku w wielu polskich miastach przypadło na lipiec 1943 roku. 11 i 12 lipca UPA przeszły Marsze Pamięci ku czci Polaków napadło w skoordynowanym ataku około sto pomordowanych na Kresach. Były to „ciche pięćdziesiąt polskich wsi i osad w powiatach marsze” mające uczcić ofiary ludobójstwa oraz włodzimierskim, wyrazić horochowskim, kowelskim i łuckim. Tylko w niedzielę 11 lipca tego roku, z ziemią o tamtych wydarzeniach. Składano białe róże oraz znicze pod pomnikami, zostało tablicami upamiętniającymi, modlono się również pięćdziesiąt kościołów katolickich na Wołyniu. w intencji niewinnie pomordowanych. 20 lipca Ten właśnie dzień nazwano "krwawą niedzielą". w Radymnie (woj. podkarpackie) odbyła się Oprawcy z UPA nie mieli litości dla nikogo - palili rekonstrukcja żywcem, wrzucali do studni, zabijali siekierami, przygotowana przez Przemyskie Stowarzyszenie młotkami i widłami, przecinali swoje ofiary piłami Rekonstrukcji Historycznej „X D.O.K”. spalonych i zrównanych pamięć historyczna Rzezi Wołyńskiej do drewna, a małe dzieci nabijali na sztachety w Obchody w ramach 70. rocznicy zbrodni płotach. Ukraińcy wiedzieli, że w każdą niedzielę wołyńskiej ukazują, że budzi się coraz większa Polacy gromadzą się w swoich świątyniach na świadomość na temat wydarzeń z 1943 roku. niedzielnych mszach, otaczali więc zwartym Prawda kordonem kościoły i mordowali sprawujących tłamszona historyczna przez przez tak wiele zwaną lat była „polityczną poprawność”, a zakłamywanie historii odbywało Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 64 PUBLICYSTYKA Natalia Wiślińska – „Nie o zemstę, lecz o pamięć…” się z udziałem niektórych środowisk zarówno dla podkreślenia wyjątkowego bestialstwa rzezi ukraińskich jak i, co tym bardziej przykre, na Wołyniu stosuje się określenie “genocidum polskich. Dziś, siedemdziesiąt lat po dokonaniu atrox” – ludobójstwo okrutne. okazuje ludzie”, Co więc kierowało posłami PO i RP, gdy upamiętniając rocznicę, mają więcej odwagi odmawiali nazwania rzeczy po imieniu i uznania i szacunku dla ofiar tej zbrodni, niż politycy, tej strasznej zbrodni za ludobójstwo? Janusz którzy przecież dobro narodu powinni stawiać na Palikot stwierdził, że „po setkach lat kolonizacji pierwszym to tych ziem przez nas, Polaków właśnie, można parlamentu. rozumieć Ukraińców, a przecież i Polacy, choć Głosami posłów Platformy Obywatelskiej i Ruchu w mniejszej skali, dokonali mordów”. Z kolei Palikota, Sejm RP odrzucił poprawkę do projektu Radosław Sikorski odwołał się do specyficznego Komisji Kultury i Środków Przekazu wskazującą, argumentu, że "zbrodnia wołyńska na Polakach ze względu upokarzać Ukrainy”. Równocześnie ministrowi na jej zorganizowany i masowy wymiar to najwidoczniej nie przeszkadza fakt, że w zamian zbrodnia ludobójstwa". Pozostała wersja, w której została upokorzona prawda i pamięć o ofiarach. rzeź wołyńska jest nazwana "czystką etniczną Nie od dziś wiadomo, że polityka zagraniczna o znamionach ludobójstwa". w wydaniu ministra Sikorskiego koncentruje się zbrodni, niedawna To się, miejscu. uchwała kuriozalne że „zwykli Dobitnie ukazuje polskiego określenie musi budzić mianowicie wezwał, aby „nie wokół tego, by nikomu się nie narazić, zgadzać sprzeciw. Konwencja ONZ z 1948 roku daje się jasną czyn prowadzenia „polityki na kolanach” jest taki, „dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub że Polakom można „pluć w twarz, a będą części grup narodowych, etnicznych, rasowych udawać, lub religijnych, taki jak: o „bratobójczych definicję ludobójstwa. Jest to zabójstwo członków na wszystko że i nie pada”. podskakiwać. Można więc, walkach” na Efekt mówić Wołyniu, grupy, spowodowanie poważnego uszkodzenia a proporcje zamordowanych po jednej i drugiej ciała psychicznego stronie mieć w dalekim poważaniu. W imię członków grupy”. Każdy, kto posiada choćby specyficznie rozumianej przyjaźni z Ukrainą oraz podstawową wiedzę na temat kształtu wydarzeń pilnowaniu „europejskich perspektyw” posłowie z 1943 roku, musi zauważyć, że eksterminacja PO i RP całkowicie zlekceważyli coś znacznie Polaków na Wołyniu spełnia w każdym aspekcie ważniejszego – prawdę o tym, co wydarzyło się wymogi tej definicji. Ze względu na sposób na Kresach. Politycy najwidoczniej nie rozumieją, dokonywania mordów i stosowania szerokiego że spektrum budować lub rozstroju tortur zdrowia przez UPA na Polakach pojednanie tylko i partnerskie na relacje prawdzie można i wzajemnym z Wołynia i Galicji Wschodniej, Rzeź Wołyńska poszanowaniu. I nie chodzi tu o piętnowanie czy była ludobójstwem. upokarzanie kogokolwiek, ale o pielęgnowanie Banderowcy posługiwali się metodami, których pamięci i prawdy, tak by przyświecało nam hasło nie stosowali nawet Niemcy i Sowieci, stąd też „nie o zemstę, lecz o pamięć wołają ofiary”. szczególnie okrutnym Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 65 PUBLICYSTYKA Maciej Mierzwa – Z pamiętnika młodego prawaka… Wiwisekcja socjalizmu MACIEJ MIERZWA Z pamiętnika młodego prawaka… Wiwisekcja socjalizmu Kapitalizm w dzisiejszych czasach służy jako chłopiec do bicia, winny wszelkiemu złu na świecie. Często używa się określenia „dziki kapitalizm”, mającego uosabiać chciwość, przedkładanie profitów ponad wartości moralne i wyzysk biednych ludzi. Ale jest coś znacznie gorszego nawet od „dzikiego kapitalizmu”. Jest to socjalizm. Najpierw powiedzmy sobie: co to w ogóle jest socjalizm? Jest to utopijny pomysł środowisk lewicowych XIX wieku mający na celu zniesienie zakłada równość wszystkich obywateli wobec prawa. W teorii zabiera się bogatym i daje biednym, nierówności społecznych i wprowadzenie ogólnej a przynajmniej szczęśliwości. Tak w dużym skrócie. Brzmi z redystrybucji zabierze biurokracja i rządzący, pięknie, prawda? Lecz nie dajmy się zwieść część pozorom. państwowe, a reszta wróci do różnych grup Jak już wspomniałem, socjalizm zakłada zniesienie różnic społecznych. Stara się to robić na różne sposoby, między innymi przez powinno. (raczej niewielka) Socjaliści czynią zabieramy mądrze, biednym. Na pójdzie na cele A potrzebujący zostaną z ręką w nocniku. „sprawiedliwość dajemy pieniędzy nacisku, które raczej na biedę nie narzekają. redystrybucję dóbr, czyli działanie Janosika – bogatym, Część to szermując społeczna”. określenie to Jak jest pojęciem zauważono co najmniej wysokich podatkach, mających podobno służyć podejrzane. Dlaczego? Bo narusza zasadę wyrównywaniu różnic społecznych, skorzystali brzytwy Ockhama – nie mnoży się bytów ponad najbardziej pośrednicy, czyli biurokracja, która potrzeby. Jeśli sprawiedliwość społeczna to to napasła niebotycznych samo co sprawiedliwość, to po co dodawać rozmiarów. Szczytem absurdu jest podatek dla przymiotnik? Chyba, że nie jest tym samym. najbogatszych, wynoszący we Francji 75%. Wtedy mamy problem. Jeśli sprawiedliwość Doszło tam nawet do sytuacji, że kilka tysięcy społeczna nie jest sprawiedliwością, to musi być gospodarstw zapłaciło podatek wyższy od swoich niesprawiedliwością. dochodów. Poza tym podatek progresywny jest Dochodzimy łamaniem zasady praworządności państwa, która redystrybucja się i rozrosła do A socjalizm Nowa Strategia nr 2/2013 więc Tertium do dóbr wyrósł sedna jest na non – datur. wszelka niesprawiedliwa. łamaniu dziesiątego Strona 66 PUBLICYSTYKA Maciej Mierzwa – Z pamiętnika młodego prawaka… Wiwisekcja socjalizmu przykazania: Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego ze środowisk lewackich. Czyżby chcieli odwrócić swego. Nie tylko kradzież, ale samo pożądanie uwagę od swoich ideologicznych antenatów? jest złem. A to ono było motorem napędowym bolszewików i innych „łobuzów od historii”. Za pięknymi hasłami socjalizmu Kolejną spuścizną socjalizmu są związki zawodowe, których działalność określiłbym jako stoją co najmniej szkodliwą. Primo: związki zawodowe paskudne czyny. Socjalizm działa na zasadzie są „cel uświęca środki”. Jest bandyckim ustrojem, pracodawców. Pracodawca nie będzie dopłacał w którym do w imię wyrównywania różnic finansowane interesu, w większości dlatego koszt przez przeniesie na społecznych, zagłodzono na Ukrainie miliony konsumentów. Ludzie, którzy nie są w związku, ludzi. Polskę socjalizm zdegenerował, wepchnął a nawet nie są robotnikami, łożą na ten cel ze na skraj bankructwa. A ten zły, paskudny, swoich kieszeni, chcąc czy nie chcąc. W cenę odrażający kapitalizm, czy wyrządził podobne produktu producent wlicza koszt utrzymania krzywdy? Czy kapitalizm jest odpowiedzialny za związków zawodowych. Poza tym jest to łamanie śmierć „dziki (znowu) Stany i równości wobec prawa – związki zawodowe jak Zjednoczone, zrobił pierwsze mocarstwo świata. i inne grupy mają przywileje, które są właśnie i nędzę kapitalizm” milionów z zadupia ludzi? jakim były praworządności państwa łamaniem tych zasad. Związki zawodowe to emigrowali? Do USA, gdzie panował „dziki jedna z wielu sitw, która chce się jak najbardziej kapitalizm”. nachapać, a dobro wspólne, czyli państwo, ma Polacy połowie zasady XIX wieku Gdzie w drugiej Ten Innym przejawem socjalizmu jest jego wersja tam, gdzie plecy tracą swą szlachetną nazwę. niemiecka, nazywana narodowym socjalizmem Secundo: to, co postulują związki zawodowe jest albo nazizmem. Do szału doprowadzają mnie szkodliwe stwierdzenia, ideologią konsumentów, dla ludzi szukających pracy, skrajnie prawicową. Jest to absolutną głupotą. a nawet dla tych, którzy pracują. Wyjaśnię po Narodowy socjalizm był na prawo od marksizmu- kolei. leninizmu – szanował w dość ograniczonej formie podwyższenia płacy minimalnej i zabezpieczeń prywatność środków produkcji (rzecz jasna pod dla pracowników. Ma to być z zyskiem dla kontrolą państwa) – ale to nie powód, by pracowników, nazywać nazistów prawicowcami. III Rzesza była zamierzonego. Podniesienie płacy minimalnej państwem powoduje jakoby socjalnym chrześcijańskich nazizm był i wypierającym czyli gospodarki Związki zawodowe ale efekt zwiększenie państwa, domagają jest odwrotny kosztu dla się do utrzymania całkowitą pracownika przez pracodawcę. Nawet jeśli ktoś odwrotnością prawicy. Poza tym, jaki szanujący chciałby pracować za mniej niż płaca minimalna, się partię to nie może zostać zatrudniony. Pracodawca socjalistyczną i robotników? Dziwnym trafem zaś, działający tak, by minimalizować wydatki, narodowych socjalistów mianują prawicą ludzie a maksymalizować zysk, będzie musiał zwolnić prawicowiec wartości, się dla nazwałby swoją część Nowa Strategia nr 2/2013 pracowników. Pewne jest też, Strona 67 że PUBLICYSTYKA Maciej Mierzwa – Z pamiętnika młodego prawaka… Wiwisekcja socjalizmu przedsiębiorca przerzuci podwyższony koszt sztandarów Żelazny Kanclerz Otto von Bismarck, utrzymania wprowadzając pracownika na konsumentów tzw. Triadę Bismarckowską w postaci wzrostu cen, o czym już wspominałem. (ubezpieczenia na wypadek choroby – 1883 rok, Poza tym działa tu jedna z podstawowych zasad ubezpieczenie od wypadków przy pracy – ekonomii – im wyżej opodatkowane dobro, tym 1884 rok, jest go mniej. Wysokie bezrobocie w Polsce jest i inwalidztwa spowodowane zbyt wysokim kosztem pracy. Jak ubezpieczenia społeczne są sprzeczne z kolejną widać na działalności związków zawodowych zasadą ekonomii, że jeśli jakieś dobro lub jakaś tracą wszyscy, oprócz samych działaczy. Los usługa jest obowiązkowa, to jej cena rośnie. Detroit jest tego dowodem. Gdyby nie brali nam pieniędzy na ZUS, to od Socjalizm generuje wszelkiej maści patologie społeczne. W jednym z krajów afrykańskich, razu – 1889 rok). zmalałoby kobiet, które urodzą niepełnosprawne dzieci. Co prywatne ubezpieczalnie w takim razie robią kobiety? Zachodzą w ciążę wolnym rynku, i w jej trakcie piją alkohol. Socjalizm, kusząc monopolistę (ZUS). łatwych pieniędzy, (zmniejszenie obciążeń pracodawców – zatrudniliby więcej ludzi), zdobycia starości Obowiązkowe bezrobocie bodajże w RPA, istnieje zasiłek socjalny dla możliwością w razie ubezpieczenie a ceny ubezpieczeń zmalałyby, bo konkurowałyby na nieograniczonym przez Socjalizm chce kontrolować wszystko z góry. degeneruje moralnie ludzi. Promuje również Zatrudnia lenistwo i cwaniactwo. Jeśli wszyscy mają mieć w państwach bloku wschodniego upadł, bo był po równo, niezależnie od umiejętności, to po co niewydolny ekonomicznie. Grecja upada, bo jest się starać? Tak niszczy się wybitne jednostki w niej za dużo socjalizmu. Budżetówka wynosiła z aspiracjami. tam 20%. Państwo socjalistyczne to państwa społecznych Łatwy dostęp zniechęca do do świadczeń podjęcia pracy, duże, armię ale słabe urzędników. Socjalizm – sięga głęboko w wiele a przez to demoralizuje. Socjalizm wychowuje aspektów życia, utrudniając je, a nie potrafi ludzi, którzy chcą brać, a nie chcą dawać. Uczy wypełnić swoich podstawowych funkcji. Jest postawy „mnie się należy, a reszta mnie nie przeciwieństwem państwa minimum – małego, obchodzi”. Socjalizm, a nie kapitalizm robi z ludzi ale silnego, zajmującego się tylko sprawami egoistów, choć w teorii wydaje się odwrotnie. ogólnonarodowymi, „Nie pytajcie, co kraj może zrobić dla was; swobodę. pytajcie, co wy możecie zrobić dla kraju”, Żeby powiedział John Fitzgerald Kennedy. Niby socjalista, a jednak wymyślił coś mądrego. Problemem system społeczeństwo było tanie obywatelskie. dającego musi działać A najlepszym podłożem do społeczeństwa obywatelskiego jest obowiązkowych chrześcijańska zasada miłości bliźniego. Gdyby ubezpieczeń społecznych, który dno osiągnął zamiast zabierać nam pieniądze z podatków w Polsce Postulaty i nieefektywnie je wydawać, przy okazji pasąc obowiązkowych ubezpieczeń zdjął z czerwonych urzędników, nie lepiej zostawić te pieniądze pod jest państwo a ludziom postacią ZUS. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 68 PUBLICYSTYKA Maciej Mierzwa – Z pamiętnika młodego prawaka… Wiwisekcja socjalizmu ludziom? bez lekarstwem na problemy kapitalizmu nie będzie pośredników. I wierzę, że będą sobie pomagać, socjalistyczny interwencjonizm, bo to bardziej bo mają to w naturze. Socjalizm traktuje ludzi jak szkodliwe od choroby, niczym „syropy” rtęciowe bydło, swoje na kiłę w XVI i XVII wieku). I nie wierzę, że „dziki pieniądze, a ci, którzy promują socjalizm pod kapitalizm” uczyni ludzi biednymi. W Chinach po płaszczykiem jest reformach wolnorynkowych zmalała liczba ludzi wszak karykaturą chrześcijaństwa) chyba nie żyjących poniżej poziomu socjalnego. Reformy wierzą w to, że ludzie mogą sobie pomagać wolnorynkowe Margaret Thatcher wyciągnęły w odruchu bezinteresowności, na przykład przez Wielką Brytanię z kryzysu, w który wpędziły ją organizacje charytatywne. Urzędnik, choćby na rządy szczytny cel, ze złotówki z naszego podatku, Przykłady można mnożyć, ale nie o to chodzi. weźmie Ludzie nie lepiej wiedzące je jak wydadzą wydawać pomocniczości połowę dla (socjalizm siebie. A organizacja SOCJALISTYCZNYCH laburzystów. Konkludując, socjalizm należy wyeliminować pozarządowa weźmie tylko 10% na swoje z życia utrzymanie. Co jest więc bardziej efektywne? i ekonomicznego, a wszystkim to wyjdzie na Parafrazując przeinaczony cytat Churchilla, kapitalizm nie jest najlepszy, ale nic lepszego do tej pory nie wymyślono. Socjalizm jest z gruntu zły, bo zbudowany na fałszywych przesłankach. Kapitalizm jest aksjologicznie neutralny i zależny od moralności ludzi. Jeśli braknie moralności, to społecznego, politycznego dobre. Dlatego pamiętajcie, gdzie jest jego miejsce: Zaglądali do kufrów, zaglądali do waliz, nie zajrzeli do dupy – tam miałem socjalizm. Tam go miejcie, czego wam życzę. posypie się nawet kapitalizm. (Tylko niech Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 69 RECENZJE Szczepan Jagiełło – Pierre de Villemarest -Bormann i Gestapo Muller na usługach Stalina SZCZEPAN JAGIEŁŁO Pierre de Villemarest – Bormann i Gestapo Müller na usługach Stalina Wyobraźmy sobie, że ciągle żyjemy w czasach II wojny światowej, a naziści wciąż trzymają się mocno. Na pierwszych stronach gazet nie zauważymy jednak wizerunków Martina Bormanna ani Heinricha Mullera. Kim byli, dlaczego są „godni” zainteresowania i jak potoczyły się ich życiowe perypetie? Wydawnictwo: Dolnośląskie Rok wydania: 2012 Numer ISBN: 978-83-245-9209-8 Liczba stron: 352 Oprawa: Twarda Za sprawą Wydawnictwa Dolnośląskiego zamiast dawać odpowiedzi, rodzą kolejne na polskim rynku wydawniczym w 2012 roku pytania. Jeśli Bormann i Muller nie zginęli ukazała się publikacja Bormann i Muller na w 1945 roku - a tak zakłada Villemarest - to usługach Stalina. Francuz kto ukrywał prawdę o ich powojennych Pierre de Villemarest. Urodzony w 1922, losach? Kto chronił nazistów, którzy przecież aktywny działacz francuskiego ruchu oporu, powinni uczestnik walk partyzanckich i wieloletni w Norymberdze? Autor próbuje rozwiązać te pracownik wywiadu. Od lat 50. XX wieku i wiele ceniony, choć kontrowersyjny dziennikarz, hipotezy i odkrywając kolejne wątki. Autorem jest eseista i pisarz oraz współpracownik „Le Figaro” i „Le Spectacle de Monde”. stanąć innych przed zagadek, sądem przedstawiając Ta publikacja to wynik śledztwa, które jej autor prowadził praktycznie przez całe swoje Powojenne losy Martina Bormanna - szefa dorosłe życie. Wydarzenia, których dotyczy, kancelarii NSDAP oraz Heinricha Mullera - działy się przez większą część minionego szefa Gestapo, to jedna z największych wieku zagadek II wojny światowej. W 1971 roku uczestnikami oficerowie uznali, opracowanie historyczne, praca zasługuje na że Muller zginął w 1945 roku w Berlinie. wyjątkowe miejsce wśród książek na temat Krótko służb wywiadowczych i prowadzonych przez w stolicy CIA potem jednoznacznie zidentyfikowano, Niemiec, szczątki również Bormanna. Jednak stopniowo odtajniane dokumenty, Nowa Strategia nr 2/2013 nie na kilku było zakulisowych kontynentach, wiele postaci. rozgrywek. a ich Jako Opowiada o działalności dwóch najpotężniejszych osób Strona 70 RECENZJE Szczepan Jagiełło – Pierre de Villemarest -Bormann i Gestapo Muller na usługach Stalina w III Rzeszy, zawdzięczały które temu, swoją że władzę własne cele Ze względu na specyfikę pełnionej przez służby, jego klęsce Niemiec, Związek Radziecki zdominuje Europę i że im więcej asów będą mieli w rękawie, tym większe będą ich realizowali tajnymi metodami. Villemaresta po drogi często zakulisowe wpływy, kiedy przyjdzie na to czas”. krzyżowały się z bohaterami książki. Przez Oczywiście taka teza musi być poparta dziesięciolecia stał się skarbnicą sekretów z wnikliwą pracą badawczą. Z tego względu pierwszej ręki, a jego misja dociekania autor przedstawia 200 stron faktów, które prawdy doprowadziły go do takiej konkluzji. W ten z czasem nabrała wymiaru dobrowolnie narzuconego sobie moralnego sposób obowiązku. Przede wszystkim jednak znalazł wiarygodność postawionej tezy, biorąc pod w sobie dość cierpliwości i uporu, by uwagę wszystkie inny czynniki. prowadzić śledztwo z czytelnik sam może ocenić nieodzowną Na kartach książki autor omawia wszystkie wewnętrzną dyscypliną, niezbędną do analizy najbardziej prawdopodobne wersje dotyczące i oceny materiałów, pochodzących z innych „życia źródeł. Jednocześnie trzeba pokreślić, że nie mamy Często mówi się, że nie można być po życiu” tytułowych bohaterów. do czynienia z popularnym ostatnimi czasy jednocześnie sędzią i stroną w sprawie. gatunkiem Z tego też powodu trudno oczekiwać od udokumentowanymi kogoś, kto był bezpośrednio zaangażowany przypuszczeniami. w opisywane przez siebie wydarzenia, że stopniu prawdopodobne, ale nie ostateczne będzie w pełni bezstronny. Jego punkt i jedyne - autor nie rości sobie prawa do widzenia nieomylności wynika i a z rzetelnie tezami Teorie są umożliwia w i dużym czytelnikowi z osobistych jednak naukowe samodzielne wyciągnięcie wniosków. Analiza przygotowanie autora i jego ostrożny sposób źródeł dokonana przez eksperta dała bardzo formułowania hipotez, są stale obecnym dobry dowodem na to, że jest kompetentnym z pewnością zarówno tych, którzy lubią teorie historykiem. spiskowe, jak i zwolenników chłodnej analizy przeżyć. bowiem „nazi-fantasy”, Niemniej Dopiero w dwunastym rozdziale autor efekt, lektura usatysfakcjonuje racjonalnych dowodów. dzieli się z czytelnikami konkluzją, wynikającą Pierre de Villemarest zasłużył na naszą wszystkich wdzięczność za to, że ujawnił fakty, do poprzednich rozdziałach: „Chociaż Bormann których dostęp mieli nieliczni. Dzięki jego i Muller pracy możemy wyrobić sobie własną opinie z informacji bez zawartych we wątpienia powiadomili wewnętrzny krąg sowieckich władz o operacji na Funkspiel, nie można uznać ich za agentów wszelkich zakulisowych rozgrywek.. temat ewentualnych konsekwencji Moskwy. Po prostu obaj byli przekonani, że Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 71 RECENZJE Katarzyna Lutka – Michał Cholewa - Punkt cięcia KATARZYNA LUTKA Michał Cholewa – Punkt cięcia Międzyplanetarne siły wroga ponownie ścierają się w zaciętym boju. Pośród wojskowych intryg i wątpliwie uczciwych planów zwierzchnictwa, życie człowieka niebezpiecznie traci na wartości. Coraz trudniej przewidzieć komu warto zaufać. Nadchodzi decydujące starcie; pytanie tylko czy będzie to walka z wrogiem, czy z samym sobą. Wydawnictwo: Warbook Rok wydania: 2013 Numer ISBN: 978-83-62730-39-1 Liczba stron: 320 Oprawa: Miękka Punkt cięcia to najnowsza powieść ostatkiem sił walczy na Bagnie, bo tak Michała Cholewy, będąca kontynuacją jego nazywane jest przez jego mieszkańców New debiutanckiej książki w stylu military science Quebec. fiction – Gambit. W swoim poprzednim dziele przyjdzie im zmierzyć z wrogiem w postaci autor zabiera nas w przyszłość, w której ludzi czy Sztucznych Inteligencji. Po pewnym Sztuczne Inteligencje, niczym w Matrixie lub czasie dopada ich również walka z samym Kronikach Sary Connor, buntują się przeciw sobą. Niejednego z nich dużo kosztuje, aby człowiekowi, zagrażając tym samym jego nie sięgnąć po cukier bogów, jak zwykło się istnieniu. Czterdziestego nazywać substancje, którymi wspomagają się Regimentu Unii Europejskiej oddział Marcina ci, którzy nie są wstanie wytrzymać napięcia. Wierzby Wierzbowskiego pod dowództwem Kiedy wreszcie Unia przypomina sobie o porucznik Jeyne Cartwright, bierze udział w swoich misji zabezpieczenia małej, amerykańskiej towarzysze nie wiedzą co ich czeka. Są planety New Quebec. Dalsze losy Polaka i bowiem w posiadaniu informacji, które udało jego towarzyszy broni możemy śledzić w im kontynuacji Gambita. znanego z Gambitu pułkownika Brisbane’a, Należący do się Żołnierze nie żołnierzach, uzyskać od przewidzieli, Wierzba byłej i że jego podopiecznej W Punkcie cięcia nadal mamy rok 2211, jednej z ostatnich Sztucznych Inteligencji. jednak akcja przenosi się na terytorium Ariadna proponuje im układ, który ciężko Imperium Chińskiego. W dalszym ciągu trwa odrzucić. Ostatecznie Wierzba i jego kompani wojna z Unią. Zapomniany przez swoje zostają zrzuceni do najbardziej umocnionej zwierzchnictwo oddział porucznik Cartwright, prowincji Nowa Strategia nr 2/2013 Cesarstwa, aby wziąć udział Strona 72 RECENZJE Katarzyna Lutka – Michał Cholewa - Punkt cięcia w planie wspomnianego pułkownika. Czy W dziewięciu rozdziałach dostajemy rzeczywiście zrobi to o czym mówi i czy jego opowieść, której akcja dzieje się szybko plan jest taki, jakim się być wydaje? Czy i z polotem. Miłośnicy takiej literatury na żołnierze Unii będą w stanie współpracować pewno z w Punkcie członkami Dowództwa Operacji nie będą się nudzić, cięcia nie ma ponieważ miejsca na Specjalnych? Kim w rzeczywistości była przeciągłe opisy po to tylko, by zapełnić komandor Lafayette i kto jest odpowiedzialny czymś stronę. Kiedy już mamy wrażenie, że za morderstwo na pokładzie Krakena tuż akcja zwalnia, dostajemy niespodziewany przed skokiem w przestrzeń Imperium? zwrot, który może jedynie zachęcić do Wszystko, może przewrócenia kartki i nieprzerywania lektury. no prawie wszystko, rozwiąże się w trakcie, bo jak się okazuje Nie wojskowe intrygi nierzadko mają drugie dno. niektórych bohaterów. To męska fabuła, Jedno nie w której starcia na śmierć i życie nie zawsze obejdzie się bez walki, szpiegostwa, kłamstw, kończą się happy endem. Autor twardo też potu, krwi i dobrej, wartkiej akcji w terenie. broni się od wątków miłosnych. Pojawiają się można jednak powiedzieć; W Punkcie cięcia każdy fan militarnej ma też fragmenty, co przywiązywać gdzie można się łudzić do się, literatury science fiction i z pewnością że zostaniemy niejeden gracz, znajdzie coś dla siebie. opowiadaniem, jednak na etapie łudzenia się Spodziewać należy pozostać. Panuje zasada się możemy nowoczesnych sprzętów, opisów technologii i wojskowego wyposażenia, czy ckliwym – albo miłość albo wojna. obrazowania Całość utrzymana jest w klimacie filmów przeprowadzanych akcji. Autor kreśli obraz science fiction, gdzie doszukać się można uniwersum, trzeba to przyznać, z dużym elementów z takich produkcji jak Obcy – rozmachem. Płynnie porusza się pomiędzy 8 pasażer ‘Nostromo’, Terminator: Ocalenie opisem czy miejsc, też uraczeni zdarzeń i postaci. Nie nawet Kroniki Riddicka. Fabułę zapomina przy tym poświęcić kilku zdań na w recenzjach porównuje się do twórczości szkicowanie prywatnych sylwetek swoich samego Davida Webera, amerykańskiego bohaterów. Dlatego też możemy przeczytać guru fantasy i fantastyki naukowej. Nie zarówno opisy takich akcji jak śledztwo pozostaje w sprawie morderstwa na pokładzie Krakena, powieść Michała Cholewy zwłaszcza tym, skok też którzy mają za sobą część pierwszą. Ale być przeprowadzanie operacji przez oesów na może międzyplanetarne przygody Marcina terytorium jednak Wierzbowskiego zaskarbią sobie uznanie prywatnych historii mówiących o tym, jak w oczach innych czytelników i przysporzą wyglądało życie niektórych żołnierzy przed literaturze wybuchem wojny. wielbicieli. w przestrzeń Chin. Nie Imperium, zabraknie Nowa Strategia nr 2/2013 czy więc nic fantastyki innego, jak naukowej polecić nowych Strona 73 NOTY O AUTORACH Kamil Chabros – absolwent Historii na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Autora szczególnie pasjonują czasy wojen napoleońskich, losy Polaków podczas II WŚ, lotnictwo II WŚ, historia ZSRR oraz polska scena polityczna po 1989 roku. Szczepan Jagiełło – absolwent historii i politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowany geografią polityczną świata i aspektami działalności Unii Europejskiej. Jak sam podkreśla, jego konikiem jest historia III Rzeszy. Paweł Kmiecik – absolwent Wszechnicy Polskiej w Warszawie na kierunku bezpieczeństwo narodowe. Do jego zainteresowań należą zagadnienia związane z bezpieczeństwem międzynarodowym, terroryzmem oraz zarządzaniem w sytuacjach kryzysowych. Katarzyna Lutka – politolog, studentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz organizacji reklamy. Fanka literatury fantasy, siatkówki i dobrej muzyki rockowej. Interesuje się polityką, PR-em, popkulturą, historią, a zwłaszcza okresem starożytności i II wojny światowej oraz współczesną literaturą europejską. Artur Micek – politolog, oraz student II roku historii (na specjalności historia wojskowości) studiów II stopnia na Uniwersytecie Rzeszowskim. W kręgu jego zainteresowań znajduje się historia wojskowości Francji z okresu lat 1918-1940, problematyka współczesnych konfliktów zbrojnych oraz kwestie bezpieczeństwa państwa w systemach demokratycznych. Maciej Mierzwa – student politologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Interesuje się historią, polityką, filozofią a także literaturą. Rafał Surdacki – doktorant na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Absolwent historii i politologii oraz student studiów magisterskich na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne (UMCS). Interesuje się historią wojskowości XX w., terroryzmem oraz polskimi misjami stabilizacyjnymi poza granicami kraju. Robert Wężowicz – były żołnierz i policjant - obecnie student magisterskich studiów strategicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Zainteresowania: stosunki międzynarodowe, geostrategia, siły zbrojne i zasady ich użycia. Natalia Wiślińska – doktorantka na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Absolwentka politologii oraz studentka bezpieczeństwa wewnętrznego studiów II stopnia i 3 roku prawa na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W kręgu jej zainteresowań naukowych znajduje się historia reżimów niedemokratycznych, szczególnie włoskiego faszyzmu, myśl polityczna Margaret Thatcher oraz historia Ruchu Narodowego w Polsce. Grzegorz Załęski – politolog - absolwent studiów magisterskich na Uniwersytecie Rzeszowskim oraz student psychologii na Krakowskiej Akademii im Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zainteresowania: doktryny polityczne, myśl konserwatywno-liberalna, psychologia polityki oraz disco polo. Damian Zieliński – Politolog - absolwent studiów magisterskich na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Interesuje się polityką współczesną i okresem II wojny światowej. Ponadto jest pasjonatem piłki nożnej i muzyki rap. Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 74 NOTY O AUTORACH Nowa Strategia nr 2/2013 Strona 75
