‫تعيين ميزان باقيمانده جنتامايسين در شير خام تحويلی‬
‫به كارخانه شير پاستوريزه مشهد و شير پاستوريزه حاصل‬
‫از همان شير خام‬
‫زاده‪1‬‬
‫و حميد رضا‬
‫دكتر امير هوشنگ فالح راد‪ ،‬دكتر محمد محسن‬
‫اسدپور‪2‬‬
‫چكيده‬
‫از نظر استاندارد های بين المللی وجود آنتي بيوتيك ها در شير‬
‫و فرآورده هاي شيري قابل تحمل نمي باشند زيرا که ممکن است در‬
‫مصرف كننده موجب عكس العمل هاي آلرژيك و مشكالت گوارشي گردد‪.‬‬
‫تمامي آنتي بيوتيك ها پس از استفاده تا مدتی‪ ،‬در شير خام ظاهر‬
‫مي شوند‪ .‬از طرفی وجود آنتي بيوتيك در شير موجب اختالل در‬
‫فعاليت هاي تخميري الزم در فرآيند توليد پنير‪ ،‬كره و غيره می‬
‫شود لذا وجود آنتي بيوتيك ها در شيرخام بايد توسط كارخانه هاي‬
‫شير پاستوريزه كنترل گردد‪ .‬آمينوگليكوزيد ها از جمله‬
‫جنتامايسين دردرمان ورم پستان گاو هاي شيري بصورت عمومي و يا‬
‫داخل پستاني استفاده مي گردند‪ .‬يکی از بهترين روش ها براي‬
‫تعيين وجود جنتامايسين در مواد غذائي ‪ ELISA‬است كه داراي‬
‫حساسيت و ويژگي زيادي است‪ .‬در مطالعه حاضر‪ 68 ،‬نمونه شير شامل‬
‫‪ 40‬نمونه از شير خام مخزن دامداريهاي طرف قرارداد با كارخانه‬
‫هاي شير پاستوريزه مشهد و ‪ 28‬نمونه شير پاستوريزه از همان‬
‫كارخانه ها بوسيله كيت هاي جنتامايسين مورد آزمايش قرار‬
‫گرفتند‪ .‬نتايج نشان داد كه ‪ 6‬نمونه شير خام و ‪ 2‬نمونه شير‬
‫(‪ %11/76‬از كل نمونه هاي شير خام و پاستوريزه)‬
‫پاستوريزه‬
‫آلوده به جنتامايسين بوده و ‪ 60‬نمونه (‪ )%88/24‬داراي باقيمانده‬
‫جنتامايسين نبودند‪ .‬در شير هاي آلوده‪ ،‬باالترين غلظت آنتي‬
‫بيوتيك در دامنه ‪ 0/63‬الي ‪ 1/25‬نانوگرم در ميلي ليتر شير بوده‬
‫و حداقل غلظت آنتي بيوتيك در دامنه ‪ 0/3‬الي ‪ 0/625‬نانوگرم در‬
‫ميلي ليتر قرار داشت‪ .‬ميزان آنتي بيوتيك در شير خام و‬
‫پاستوريزه تفاوت معني داري نداشت (‪ .) P>0/05‬براي داشتن ارزيابی‬
‫دقيق تر بايد نمونه ها با روش هاي ديگري مانند ‪ HPLC‬نيز مورد‬
‫تاييد قرار می گرفت‪ .‬به هر حال نتايج اين آزمايش نشان دهنده‬
‫لزوم پايش (‪ )monitoring‬دائمي شير خام و پاستوريزه براي احراز‬
‫سالمت شير و فرآورده هاي شيري مورد مصرف انسان مي باشد‪.‬‬
‫واژه هاي كليدي‪ :‬آنتي بيوتيك‪ ،‬شير پاستوريزه‪ ،‬شير خام‪،‬‬
‫جنتامايسين‪.‬‬
‫‪ 1‬اعضاء هيات علمي دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد صندوق پستي‬
‫‪.91775 -1793‬‬
‫‪ 2‬دانشجوي سابق دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد ‪ ،‬مشهد صندوق پستي‬
‫‪.91775 -1793‬‬
‫‪1‬‬
‫مقدمه و هدف‪:‬‬
‫شير در معرض آلودگي هاي شيميايي زيادي قراردارد‪ .‬اين موواد از‬
‫طريق درمان گاو ‪ ،‬جيره غذايي‪ ،‬محيط شيردوشي و فرآيند توليد در‬
‫كارخانه وارد شير مي شوند‪ ،‬بنابراين الزم است كه از طريق كنترل‬
‫دقيق‪ ،‬خطر آلودگي را به حداقل رساند‪ .‬آلوده كننده هاي شيميايي‬
‫شير عبارتند از‪ :‬آنتي بيوتيكها‪ ،‬هورمونها‪ ،‬ضدعفوني كننده هوا‪،‬‬
‫نيتريتها‪ ،‬نيتراتها و نيتروزآمينها‪ ،‬حشره كشها‪ ،‬سموم قواريي‪،‬‬
‫وه‬
‫وا بو‬
‫وي بيوتيكهو‬
‫وره (‪ .)4‬از آنتو‬
‫وينها و غيو‬
‫ومي‪ ،‬دي اكسو‬
‫وزات سو‬
‫فلو‬
‫واي گاوشويري‬
‫منظوركنترل بيماريهاي سيستميك و موضوعي در گلوه هو‬
‫استفاده مي شود‪ ،‬كنترل ورم پستان متداول ترين مورد مصرف آنتوي‬
‫بيوتيكها ميباشد‪ ،‬آنتي بيوتيكهاي محلول در يربي نسبت به آنتوي‬
‫بيوتيكهاي محلول در آب مدت طوالني تري در پستان باقي مي ماننود‬
‫(‪.)15‬‬
‫باقيمانده آنتي بيوتيكها در شير نامطلوب است زيرا باعث گسترش‬
‫سويه هاي ارگانيسمي مقاوم به آنتي بيوتيكها در انسان مي شوود‬
‫و در موارد لزوم به درموان آنتوي بيووتيكي جوواب نخواهود داد‪،‬‬
‫همچنين برخي از افراد خصوصا كودكان كه قسمت عمده جيوره غوذايي‬
‫آنها را شير تشكيل مي دهود نسوبت بوه آنتوي بيوتيكهوا حساسويت‬
‫بيشتري دارند (‪ .)2‬در تاييد اين مطلب مي توان به حساسويت بعضوی‬
‫ور‬
‫افراد به مقادير ناييز پني سيلين در غذا اشاره کرد‪ .‬عوالوه بو‬
‫اين آنتي بيوتيكها در شير موجب از بين رفوتن باكتريهواي مفيود‬
‫مورد استفاده در توليد پنيرو ماست و ساير فرآورده هوای تخميور‬
‫شده مي شوند‪ .‬بنابراين وجود آنتي بيوتيكهوا در شوير عوالوه بور‬
‫ايجاد مشكل براي سوالمتي‪ ،‬باعوث كاهش كيفيوت و م يزان محصووالت‬
‫توليدي نيز مي گردند (‪.)2‬‬
‫براي تعيين باقيمانده آنتي بيوتيك در شير روشهاي مختلفي وجود‬
‫دارد‪ ،‬بيشتر روشهاي موورد اسوتفاده آزموايش هوای بواز دارنوده‬
‫ميكروبي هستند كه تحت عنوان آزمايش های غربالي‪ 1‬معروفنود‪ .‬ايون‬
‫اسوتئاروترموفيلو ‪2‬‬
‫روشها شامل رشد باكتري هائي مانند باسويلو‬
‫است كه در صورت وجود آنتي بيوتيوك در شوير‪ ،‬رشود آن كو و يا‬
‫متوقف مي شود (‪ .)3‬انجام آزمايش های بازدارنده باكتريايي زموان‬
‫بر بوده و در نتيجه تعيين وضعيت خريد شير از دامدار به بعد از‬
‫انجام فرآيند آزمايش شير موكول ميشود‪ .‬در حال حاضر آزمايش های‬
‫سريعتري يون االيزا‪ 3‬و راديو ايميونواسي‪ 4‬انجام می گيورد كوه در‬
‫مدت كمي‪ 10-30( ،‬دقيقه) تصمي گيري براي عدم دريافت شير خوام و‬
‫حفظ ايمني مصرف كننده را امكان پذير ميسوازد‪ .‬در آزموايش هوای‬
‫سريع از پادتنهاي اختصاصي براي تشخيص باقيمانده آنتي بيوتيكها‬
‫در شير خام استفاده ميشود‪ .‬انجام اين آزمايش ها توسط كيت هواي‬
‫موجود‪ ،‬اندازه گيري مقادير ك ‪ )1 ng/ml( 1 ppb‬آنتي بيوتيك در شير‬
‫به مدت ‪ 10‬الي ‪ 30‬دقيقه و بدون نياز به مهارت خاص امكوان پوذير‬
‫است‪ ،‬جريمه نقدي بر اسا آزمايش های بازدارنده هاي ميكروبي در‬
‫بيشتر كشورها اعمال شده و موفق بوده است (‪.)5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Screening Test‬‬
‫‪Bacillus stearothermophilus‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Elisa‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Radio Immunoassay‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫از آنجا كه آمينوگليكوزيدها در بدن متابوليزه نگرديده و بدون‬
‫تغيير از كليه ها دفع مي شوند هيچ كاهشي در ميزان فعاليوت ضود‬
‫ميكروبي آنها در كل بافتهاي قابل مصرف‪ 1‬و شير وجود ندارد‪ .‬لوذا‬
‫فعاليت آنتي باكتريال جنتامايسين در شير نيز ادا مه پيودا موي‬
‫كند كه تقريبا ‪ 90‬درصد اين فعاليت ها به حلقه هاي آميني ‪C1, C1a‬‬
‫‪ , C2 , C2a‬ملكول آن مربوط مي شود (‪ .)1‬در مطالعات مختلفي كه توسط‬
‫كميته مشترك اروپا انجوام گرفوت تزريوق درون پسوتاني و عضوالني‬
‫جنتامايسين در دوزهاي متفاوت حداقل و حداكثر درماني سبب ظهوور‬
‫اين دارو در کمتر از ‪ 30‬دقيقه در شير گاو گرديده و بين ‪ 3‬الوی‬
‫‪ 12‬ساعت به حداكثر و ‪ 36‬الي ‪ 132‬ساعت پس از آخورين تزريوق بوه‬
‫حداقل قابل قبول كاهش يافت‪ .‬در اين آزمايشات وجود جنتامايسوين‬
‫با استفاده از اسوتافيلوكوكو اپيدرميوديس‪ 2‬موورد بررسوي قورار‬
‫گرفته بود (‪.)8‬‬
‫ا‬
‫دامداران معموال بخوبي از داليل لزوم عدم وجود آنتوي بيوتيكهوا‬
‫در شير‪ ،‬جريمه نقدي و حتي پيگرد قانوني مصرف غيور مجواز آنتوي‬
‫بيوتيكها آگاه نيستند‪ .‬بنابر اين با توجه بوه خطورات بهداشوتي‬
‫باقيمانده هاي دارويي از جمله جنتامايسين‪ ،‬و همچنين بوه دليول‬
‫ضررهاي اقتصوادي و صونعتي وارد شده بوه كارخانوه هوای توليود‬
‫فرآورده های لبنی بايد اين مواد در شير اندازه گيري شوند‪ .‬لذا‬
‫اين پژوهش به منظور تعيين مقودار بواقي مانوده جنتامايسوين در‬
‫نمونه هاي شير خام مخازن ذخيره تعودادي از گاوداريهواي صونعتي‬
‫مشهد تحويلي به كارخانه شير پاستوريزه و همچنين شير پاستوريزه‬
‫توليد و عرضه شده در بازار به روش االيزا انجام گرديد‪.‬‬
‫مواد و روش ها‪:‬‬
‫مواد مورد استفاده عبارت بودند از‪ :‬كيت استاندارد اندازه گيري‬
‫جنتامايسين توليدي شركت ‪ TECNA‬حاوي محلول هاي استاندارد‬
‫جنتامايسين در مقادير صفر ‪ 2/5 ،1/25 ،0/625 ،0/3125 ،‬و ‪5‬‬
‫نانوگرم در ميلي ليتر‪ ،‬محلول كونژوگه آنزيمي ليوفيليزه به شكل‬
‫سوسپانسيون‪ ،‬محلول رقيق شده شستشو‪ ،‬محلول رقيق كننده كونژوگه‬
‫آنزيمي‪ ،‬محلول كروموژن جهت انجام واكنش رنگي رقيق شده با بافر‬
‫سيترات‪ ،‬محلول بازدارنده‪ 3‬حاوي اسيد سولفوريك ‪ 2‬موالر‪ ،‬محلول‬
‫بافر سيترات جهت تهيه محلول سوبسترا ‪ -‬كروموژن‪ ،‬محلول بافر‬
‫رقيق كننده جهت تهيه استانداردهاي جنتامايسين كه به نسبت ‪1:10‬‬
‫با آب مقطر رقيق مي شد‪.‬‬
‫در شش ماهه دوم سال ‪ 1384‬تعداد ‪ 40‬نمونوه شوير خوام از مخوازن‬
‫ذخيره تعدادي از گاوداريهاي صونعتي تحوويلي بوه كارخانوه شوير‬
‫پاستوريزه مشهد و ‪ 28‬نمونه شير پاسوتوريزه اخوذ گرديود‪ .‬در هور‬
‫بارنمونه گيري بعد از مخلوط كردن كامل شير مخزن مقدار ‪ 10‬ميلوي‬
‫ليتر شير اخذ شده و در مجاورت يخ در اسرع وقوت بوه آزمايشوگاه‬
‫ارسال مي گرديد‪ .‬گاهی دو يا ينود تانوش شوير خوام داموداريهای‬
‫کووويکتر بووا شووير دامووداريهای بزرگتوور مخلوووط شووده و جهووت‬
‫‪1‬‬
‫‪Edible tissues‬‬
‫‪Staphylococcus epidermidis‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Stop solution‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫پاستوريزاسيون ارسال می گرديد‪ .‬اين امر سبب رقيوق شودن ميوزان‬
‫جنتا مايسين می گرديد که البته از نظر آماری معنوی دار نبوود‪.‬‬
‫نمونه ها پس از آماده سازي مطابق دستورالعمل كيت جنتامايسين و‬
‫طي مراحل آزمايش‪ ،‬به كمك دستگاه ‪ ELISA Reader‬ساخت شوركت ‪BIOTEK‬‬
‫‪ Instruments‬در طول موج ‪ 450‬نانومتر مورد بررسي قرار گرفتند‪ .‬كيوت‬
‫مورد استفاده داراي قابليت تشوخيص ‪ 0/3‬توا ‪ 5‬نوانوگرم در ميلوي‬
‫وت‪1‬‬
‫وزان بازيافو‬
‫وود‪ .‬ميو‬
‫وير بو‬
‫واي شو‬
‫وه هو‬
‫وين در نمونو‬
‫ليت ور جنتامايسو‬
‫جنتامايسين با اين روش در نمونه هاي شير ‪ 84‬درصد با ضريب خطواي‬
‫‪ 7‬درصد ( ‪ ) C.V. ≤ 7 %‬بودند‪. .‬همچنين نمونه كنترل منفوي از گواوي‬
‫كه هيچگونه سابقه درمان دارويي نداشت تهيه گرديد‪ .‬يربي نمونوه‬
‫ها بوسيله سانتريفوژ يخچوال دار در ‪ 4‬درجوه سوانتيگراد و ‪1500 g‬‬
‫بمدت ‪ 10‬دقيقه جدا گرديد‪.‬‬
‫جهت انجام واكنش تشخيصي االيزا‪ ،‬ابتدا نمونه ها با ورتكس بطور‬
‫كامل يكنواخت گرديده سپس به ترتيب مقدار ‪ 20‬ميكروليتر از محلول‬
‫هاي استاندارد جنتامايسين‪ ،‬نمونه هواي موورد آزموايش و محلوول‬
‫رقيق كننده به ياهك هاي مربوطه اضافه گرديد‪ .‬سپس ‪ 100‬ميكروليتور‬
‫از محلول كونژوگه آنزيمي به هر ياهك افوزوده شوده و بوا تكوان‬
‫دادن ميكروپليت با حركات يرخشي به مدت يند ثانيه كوامال مخلووط‬
‫مي گرديد‪ .‬ميكروپليت به مدت ‪ 20‬دقيقوه در درجوه حورارت اتواق و‬
‫بدور از نور در انكوباتور قرار داده مي شد‪ .‬سپس ابتدا محتويات‬
‫ياهك هاي ميكرو پليت تخليوه گرد يده و بوسويله د ستگاه شستشوو‬
‫دهنده اتوماتيك ‪ 3‬بار ياهوك هوا شستشوو داده شوده‪ ،‬سوپس قطورات‬
‫باقيمانده در سطح داخلوي ياهوك هوا بطوور كامول بوا ضوربه زدن‬
‫ميكروپليت روي يند اليه دسوتمال كاغوذي خشوك‪ ،‬خوارج گرديود‪ .‬در‬
‫مرحله بعد مقودار ‪ 120‬ميكروليتور از محلوول توسوعه (سوبسوترا و‬
‫كروموژن) به هريك از ياهك ها اضافه گرديد‪ .‬بعود از تكوان دادن‬
‫يرخشي‪ ،‬ميكروپليت به مدت ‪ 10‬دقيقه در دماي ‪ 25‬درجه سانتيگراد و‬
‫بدور از نور در انكوباتور قرار داده شده و در پايان اين مرحله‬
‫واكنش رنگي صورت مي گرفت كه با افوزودن محلوول بازدارنوده بوه‬
‫مقدار ‪ 50‬ميكروليتر به هر يك از ياهك ها رنگ آبي به زرد تغييور‬
‫مي يافت‪ .‬پليت ها با قرائت گور ‪ ELISA‬در طوول مووج ‪ 450‬نوانومتر‬
‫خوانده شده و اطالعات مربوط به ميوزان جوذب (‪ )OD‬هور ياهوك بوه‬
‫تفكيك مشخص گرديد‪ .‬اين اطالعات شامل ميزان جذب در استانداردها‬
‫و ياهك های نمونه و غلظت جنتامايسين بر حسب نانو گرم در ميلوي‬
‫ليتر براي نمونه هاي مثبت بود ‪.‬‬
‫براي محاسبه نتايج‪ ،‬ميانگين جذب نمونه ها و يا استانداردها‬
‫را به دست آورده و بر جذب استاندارد صفر كه بيشترين جذب را‬
‫داشت ( ‪ ) % 100‬تقسي كرده و در عدد ‪ 100‬ضرب و نتيجه مطابق‬
‫فرمول زير به دست آمد‪.2‬‬
‫جذب (‪100= )%‬‬
‫جذب نمونه (‪)B‬‬
‫×‬
‫جذب استاندارد‬
‫صفر ( ‪)BO‬‬
‫‪Recovery rate‬‬
‫‪B = Binding fraction‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫شكل ‪ :1‬منحنی استاندارد مربوط به کيت جنتامايسين‬
‫مقادير محاسبه شده براي استانداردها در يك كاغذ نيمه لگاريتمي‬
‫در مقابل غلظت جنتامايسين بر حسب نانوگرم در ميلي ليتر قرار‬
‫داده شد و منحني استاندارد مطابق شكل ‪ 1‬رس گرديد‪ .‬تجزيه و‬
‫تحليل نتايج بدست آمده با نرم افزارآماري ‪ SPSS‬انجام شده و‬
‫مقايسه بين ميزان آلودگي نمونه هاي شير خام و شير پاستوريزه‬
‫به جنتا مايسين با آزمون ‪ ANOVA‬مورد ارزيابي قرارگرفت‪.‬‬
‫مقادير ‪ P<0/05‬معنی دار محسوب گرديد‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫نتايج و بحث‬
‫از مجموع ‪ 68‬نمونه بررسي شده ‪11/76‬درصد داراي باقيمانده‬
‫جنتامايسين بوده و در ‪ 88/24‬درصد آلودگي تشخيص داده نشد (جدول‬
‫شماره ‪.)1‬‬
‫جدول شماره ‪ -1‬ميزان باقيمانده جنتامايسين در نمونه های شير‬
‫(‪)ng/ml‬‬
‫منبع‬
‫نمونه‬
‫شير خام‬
‫شير‬
‫پاستوريزه‬
‫كل‬
‫جمع‬
‫(‪)%‬‬
‫نمونه‬
‫آزمايش‬
‫شده‬
‫نمونه‬
‫مثبت‬
‫نمونه‬
‫منفي‬
‫توزيع نمونه هاي مثبت در محدوده‬
‫استاندارد‬
‫‪-5‬‬
‫‪-2/5 -1/25 -0/625‬‬
‫‪>5‬‬
‫‪2/51 1/26‬‬
‫‪0/63‬‬
‫‪0/3‬‬
‫‪40‬‬
‫‪6‬‬
‫‪34‬‬
‫صفر‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪28‬‬
‫‪2‬‬
‫‪26‬‬
‫صفر‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫صفر‬
‫صفر‬
‫‪68‬‬
‫(‪8)11/76‬‬
‫(‪60)88/24‬‬
‫صفر‬
‫(‪)37/5‬‬
‫‪3‬‬
‫(‪)25‬‬
‫‪2‬‬
‫(‪)25‬‬
‫‪2‬‬
‫(‪)12/5‬‬
‫‪1‬‬
‫همانطور که در جدول شماره ‪ 1‬مشاهده مي شود بيشترين ميزان‬
‫آلودگي در محدوده غلظتهاي استاندارد ‪ 0/63-1/25‬نانوگرم در‬
‫ميلي ليتر بوده و كمترين ميزان ميانگين آلودگي در محدوده‬
‫غلظتهاي ‪ 0/3-0/625‬بوده است‪ .‬در ارزيابي آماري و مقايسه اي كه‬
‫بين ميزان آلودگي نمونه هاي شير خام و شير پاستوريزه انجام‬
‫گرفت اختالف معني داري بين ميزان باقيمانده جنتامايسين موجود‬
‫در نمونه شير خام و شيرپاستوريزه مشاهده نگرديد (‪.)P>0/05‬‬
‫وط پژوهشوگران مختلوف جهوت‬
‫روشهاي متفاوت بكار گرفته شوده توسو‬
‫اندازه گيري ميزان بقايای موواد آنتوی بيووتيکی در غوذاها موي‬
‫ور‬
‫تواند روي نتايج بدست آمده اثر داشته باشد‪ .‬بين روش هواي ذکو‬
‫‪5‬‬
‫شده روش ‪ ELISA‬به دليل سرعت اندازه گيري‪ ،‬حساسيت باال‪ ،‬راحتوي‬
‫اندازه گيري و مقرون به صرفه بودن آن کاربرد زيادتری دارد‪.‬‬
‫در يش بررسوي کوه توسوط ‪ Haasnoot‬و همكواران (‪ )11‬بور روی ‪776‬‬
‫نمونه شير كه بصورت تصادفي اخذ گرديده بود انجام گرفت سوه روش‬
‫اندازه گيری با ه مقايسه شده و مشخص گرديد كه االيزا به عنوان‬
‫يك آزمايش مناسوب بوراي بررسوي ‪ MRL‬آمينوگليكوزيودها از جملوه‬
‫ويله آرا و‬
‫وده بوسو‬
‫وام شو‬
‫وي انجو‬
‫وت‪ .‬در بررسو‬
‫ورح اسو‬
‫وين مطو‬
‫جنتامايسو‬
‫همكاران (‪ )6( )1995‬وجود جنتامايسين و سواير آمينوگليكوزيودها‬
‫در شير گاو براي اولين بار با استفاده از روش ‪ Sandwich ELISA‬و‬
‫با استفاده از آنتي بوادي مونوكلونوال بوا حساسويت بواال بوراي‬
‫جنتامايسين انجام گرفت‪ .‬در آزمون مذكور آنتي بادي به فيلترهاي‬
‫نيتروسلولز جذب و بلوك شده‪ ،‬جنتامايسين با غلظت ‪ 0/1‬ميكروگورم‬
‫در ميلي ليتر و بدون پاسخ مثبت كاذب تشخيص داده شود‪ .‬بوا ايون‬
‫روش جنتامايسين تا ‪ 120‬ساعت پس از تزريق در شير قابول انودازه‬
‫گيری بود که بدليل سادگي و سرعت و دقت براي آزمايش های ميدانی‬
‫و آزمايشگاهي مناسب تشخيص داده شد (‪.)6‬‬
‫همانطور كه در نتايج اين آزمايش قابول مشواهده اسوت‪ ،‬در شوير‬
‫دريافتي از گاوداريها جنتامايسين وجود داشت ولی غلظت آن پايين‬
‫تر از حد مجاز غلظت تعيين شوده بوسويله اتحاديوه اروپوا (‪µg/ml‬‬
‫‪ )100‬و كميته مشترك ‪ )200 µg/ml( FAO/WHO‬بود بوه گونوه اي كوه‬
‫تنها يك نمونه از مجموع ‪ 68‬نمونه آزمايش شوده (‪ ،)%1/47‬بواالتر‬
‫از محدوده تشخيصي كيت براي ارزيابي ميوزان كموي آلوودگي قورار‬
‫داشت‪ .‬كميته مشترك ‪ FAO‬و سازمان بهداشت جهاني (‪ 1)JECFA‬بر اسا‬
‫دوز قابل پذيرش مصرف روزانوه (‪ 22( 2)ADI‬ميكروگورم در كيلووگرم‬
‫وزن بدن)‪ ،‬جمعا ‪ 1320‬ميكروگرم براي هر فرد ‪ 60‬كيلويي و مقودار‬
‫‪ 200‬ميكروگوورم در ليتوور شووير گوواو را بووه عنوووان ‪ MRL‬بووراي‬
‫جنتامايسين تعيين نموده است‪ .‬مطابق قوانين آمريكا محدوده مورد‬
‫قبول جنتامايسين براي شوير گواو ‪ 50 µg/Lit‬و در اروپوا ‪100 µg/Lit‬‬
‫تعيين گرديده و ميزان مجاز دريافت روزانه جنتامايسين براي هور‬
‫فرد ‪ 4 µg/kg‬وزن بدن يا ‪ 240µg‬براي هر فرد در نظر گرفته شده است‬
‫(‪.)9‬‬
‫گريوووال و همكوواران(‪ )10( )2002‬بووراي تعيووين ميووزان تجمووع‬
‫جنتامايسين در شير و سرم گاوميش و تواثيرات آن بور درموان ورم‬
‫پستانی که توسط باکتری های گرم منفی (موثال سوودومونا ) ايجواد‬
‫شده بود‪ ،‬يك دوز جنتامايسين به ميوزان ‪ 3 mg/kg‬وزن بودن بصوورت‬
‫عضالني تجويز نمودند‪ .‬در ايون مطالعوه ‪ 5‬گواوميش مبوتال بوه ورم‬
‫پستان حاد انتخاب شد‪ .‬ميزان جذب دارو بطوور متوسوط ‪ 1/83‬ميلوي‬
‫گرم در ساعت و نيمه عمر آن در پالسوما ‪ 0/47‬ميكروگورم در سواعت‬
‫نشان داد كه پس از تجويز داخل عضالني جنتامايسين‪ ،‬آنتي بيوتيوك‬
‫به سرعت وارد جريان خون سيستميك شده است‪ .‬تكرار اين آزمايش ‪19‬‬
‫ور‬
‫وه عمو‬
‫وزان نيمو‬
‫وود آورد‪ .‬ميو‬
‫وابهي بوجو‬
‫وايج مشو‬
‫وز نتو‬
‫ود نيو‬
‫روز بعو‬
‫جنتامايسين در پالسما ‪ 4/5‬ساعت و مقدار انتشوار آن در سورم ‪µg/lit‬‬
‫‪ 0/36‬تعيين گرديد‪ .‬به همين ترتيب جنتامايسين در شير ‪ 0/5‬سواعت‬
‫‪Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives‬‬
‫‪Acceptable Daily Intake‬‬
‫‪6‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫پس از تجويز عضالني به ميزان ‪ 0/81 µg/ml‬شناسايي گرديد‪ .‬حوداكثر‬
‫تجمع جنتامايسين در شير‪ 3 ،‬ساعت پس از تجوويز بوه ميوزان ‪µg/ml‬‬
‫‪ ،1/06‬مشاهده شد‪ .‬جنتامايسين تا ‪ 24‬ساعت پس از تزريوق دارو در‬
‫شير به ميزان ‪ 0/45 µg/ml‬قابل شناسايي بود (‪ .)14‬در پژوهشی کوه‬
‫توسط حداد و همکاران (‪ ،)12( )1986‬انجام شده نيز نتايج مشابهی‬
‫بدست آمد‪.‬‬
‫با توجه به اينكه ميزان ظهور جنتامايسين در شير پس از تجوويز‬
‫آن به دليل دفع از كليه به تدريج كاهش يافته بعالوه زمان دقيقي‬
‫از مصرف آن در گاوهاي دامداريهايي كه شير خود را بوه كارخانوه‬
‫تحويل مي دادند در دستر نيست و به دليل اينكه جنتامايسوين در‬
‫وت‬
‫مخزن ذخيره رقيق مي گردد ميتوان ينين نتيجه گيري كرد كه غلظو‬
‫جنتامايسين در شير گواو هواي درموان شوده در ابتودا بيشوتر از‬
‫مقداري بوده است كه در پژوهش حاضر بدست آمده است‪ .‬كمتور بوودن‬
‫تعداد نمونه هاي مثبت در شير فرآوري شده نيز به دليل رقيق شدن‬
‫آنتي بيوتيك مي باشد كه قابل اندازه گيري نبوده است‪.‬‬
‫مصرف روز افزون فرآورده هواي آنتوي بيووتيكي در دامپزشوكي‪ ،‬و‬
‫ا ظهور بقاياي اين فورآورده هوا در شوير‪ ،‬گوشوت و سواير‬
‫متعاقبا‬
‫توليدات حيواني مشكالت عديده اي را يوه بوراي سوالمتي و بهداشوت‬
‫مصرف كنندگان محصوالت دامي‪ ،‬و يه براي صنعت لبنيات ايجاد كورده‬
‫است‪ .‬دامنه اين مشكالت بحدي وسيع اسوت كوه اموروزه در كشوورهاي‬
‫مختلووف از جملووه آمريکووا (‪ 13‬و ‪ ،)15‬اسووتراليا (‪ ،)16‬اتحاديووه‬
‫اروپا (‪ )13‬و انگلستان (‪ ،)7‬مقررات و ضوابط خاصي جهت كنتورل و‬
‫به حداقل رسانيدن ميزان آلوودگي فورآورده هواي داموي بوه ايون‬
‫باقيمانده ها به اجرا در مي آيند‪.‬‬
‫نتيجه گيری‬
‫با توجه به نتايج بدست آمده از اين مطالعوه‪ ،‬موي تووان نتيجوه‬
‫گرفت كه در حال حاضر جنتامايسين در ايران برای مصارف دامپزشکی‬
‫در اختيار دامداران قرار داشوته و توسوط دامپزشوکان نيوز جهوت‬
‫بيماريهای مختلفی بصورت تزريقی سيستميش استفاده می شود‪ .‬لوذا‪،‬‬
‫با توجه به بررسيها‪ ،‬پيشونهادات و قووانين موجوود در كشوورهاي‬
‫نامبرده و برخی ممالك ديگور‪ ،‬و نيوز اخطارهواي سازمان جهواني‬
‫بهداشت ‪ F.A.O‬و سازمان نظارت بر دارو و غذاي امريكوا در زمينوه‬
‫خطرات ناشي از بقاياي آنتي بيوتيك در شير و ساير فرآورده هواي‬
‫دامي كه بدنبال تجويز داخل پستاني و يا عمومي ايون داروهوا در‬
‫شير پديدار مي گردند‪ ،‬الزم است توصيه هاي کارخانه های سازنده و‬
‫سازمان های مسئول در زمينه مصرف اين دارو به كار بسوته شووند‪.‬‬
‫از طرفي الزم است كه به منظور سوالمت مصورف كننودگان‪ ،‬شوير خوام‬
‫تحويلي به كارخانه ها نيز بطور منظ از جهوت حضوور باقيمانوده‬
‫هاي آنتي بيوتيكي مورد كنترل قرار گيرند‪.‬‬
‫‪7‬‬
Determination of Gentamicin residues in the raw milk delivered to Mashhad
pasteurization plant and in the pasteurized milk obtained from the same raw milk.
Fallah Rad, A. H., Mohsenzadeh, M.1, Assadpur, H. R. 2
Abstract
According to the international standards, presence of the antibiotics in the milk and milk
products is not tolerated because it may initiate allergic reactions and other problems in
the alimentary tract. On the other hand, presence of the antibiotics in milk interferes with
the fermentation activities of the starter bacteria necessary in cheese, butter and other
dairy products production. Presence of antibiotics in the raw milk should be checked
thoroughly in the pasteurization plants. Aminoglycosides, including gentamicin, are a
group of antibiotics that are used in the treatment of mastitis in the milking and dry dairy
cows in the form of systemic and/or local preparations. After using antibiotics, until the
end of withdrawal time, almost all of them appear in the raw milk. One of the best
methods to determine presence of Gentamicin in the milk is ELISA which has high
sensitivity and specificity. In the present study, 68 milk samples including 40 bulk tank
raw milk samples and 28 pasteurized milk samples have been tested by ELISA. Results
of the test showed that totally, 11.76% of both raw and pasteurized milk samples were
contaminated and 88.24% contained no gentamicin residue. In the contaminated milk
samples, the highest concentration of the antibiotic was in the range of 0.63-1.25ng/ml of
milk and the least concentration was in the range of 0.3-0.625ng/ml. Antibiotic
concentrations in the raw and pasteurized milk were not significantly different (p>0.05).
In order to have a more precise assessment of the results, supplemental lab tests were
required (i.e. by use of HPLC) for reconfirmation of the results. Results of the experiment
showed the necessity of the routine monitoring of milk and milk products for the
detection of antibiotic residues.
Key words: Antibiotics, Pasteurized milk, Raw milk, Gentamicin.
1
2
Contribution from Faculty of Veterinary Medicine, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad P.O.Box 91775-1793
Former student of the Faculty of Veterinary Medicine, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad P.O.Box 91775-1793
8
‫فهرست منابع‬
‫ فارماكولوژي داروهاي ضد باكتريايي‬.)1372(.‫ محمد‬،‫ فقيهي‬.1
.41-40 .‫تهران‬-‫انتشارات جهاد دانشگاهي ماجد‬-‫در دامپزشكي‬
‫ مطالعه اي بر ميزان آلودگي شيرهاي‬.)1373( .‫ فوالد‬،‫ معارفي‬.2
‫ دانشكده‬،‫خام منطقه تهران به باقيمانده آنتي بيوتيك ها‬
4 .28-31 .‫ تهران‬،‫داروسازي دانشگاه آزاد اسالمي‬
‫روشهاي آزمايش شير و فرآورده هاي‬.)1373( . ‫ عبا‬،‫ فرخنده‬.3
.221-223 .‫تهران‬-‫ دانشگاه تهران‬1188/1 ‫ شماره‬.‫آن‬
. ‫شير و بهداشت همگاني‬.)1369( . ‫ عبا‬،‫ فرخنده‬.‫ گيتي‬، ‫ كري‬.4
. 85-89 .‫تهران‬
‫ بهبود‬.‫ الدن‬،‫ بديعي‬-‫شهريار‬، ‫ ترجمه دبيريان‬.‫ اف‬،‫ هاردينگ‬.5
.183-188 .‫كيفيت شير‬
6. Ara J, Gans Z, Sweeney R, Wolf B. (1995). Dot-ELISA for the rapid detection of
Gentamicin in milk. Journal of Clinical Laboratory Analytical. 9(5): 320-4.
7. Booth, N.H (1988). Toxicology of Drugs and Chemical Residues, in: Veterinary
Pharmacology and Therapeutics. Nicolas H. Booth; Leslie E. Mc Donald., ed. 6thed.
Iowa State University Press, Ames, Aowa. P 1150
8. Committee for Veterinary Medicinal Products. Gentamicin, Summary Report (3),
http://www.emea.eu.int.
9. Food Safety Information Center, Food Safety Authority of Ireland, June (2002).
Rapid Test Kits for the Detection of Antibiotics and Sulphonamides in Milk.
10. Grewal K.D, Gupta M.P., Srivastava A.K., Singh K.B. (2002). Disposition and
kinetics of gentamicin in buffalos with clinical mastitis. Indian Veterinary Journal;
79(2):22-25
11. Haasnoot W, Stouten P, Cazemier G, Lommen A. Mar, (1999). Immunochemical
detection of aminoglycosides in milk and kidney. Analyst. 124(3): 301-5.
12. Haddad NS, Ravis WR, Pedersoli WM, Carson RL Jr. Apr, (1986). Pharmacokinetics
of single doses of gentamicin given by intravenous and intramuscular routes to
lactating cows. American Journal of Veterinary Research. 47(4): 808-13.
13.Jepsen, A. (1962). Residues of Disinfectants and Antibiotics in Milk. FAO/WHO
Milk Hygiene. No. 22. P 740.
14. Nouws JF, van Egmond H, Loeffen G. Jan, (1999). Suitability of the Charm HVS
and a microbiological multiplate system for detection of residues in raw milk at EU
maximum residue levels. Vet Q. 21(1) :21-7.
15. Scott A. McEwen, W. Black D. and Alan Meek H. (1988). Antibiotic Residue
Prevention Methods, Farm Management, and Occurrence of Antibiotic Residues in
Milk. University of Guelph, Guelph, ON, Canada.
16. WHO (1970) Joint FAO/WHO Expert Committee on Milk Hygiene. WHO Technical
Report Series, No: 453, Pages 56 – 58.
9