Jfm210 TEKNİK RESİM VE BİLGİSAYAR
UYGULAMALARI
Doç. Dr. G. Gülsev Uyar Aldaş
1.GİRİŞ
Teknik Resim Nedir?
• Objelerin şekli, boyutları, özellikleri hakkında bilgi vermenin yollarından
biridir.
• Objeleri hızlı ve kesin bir şekilde görselleştirerek tasarlayabilmek için
evrensel mühendislik dilidir.
• Obje ve yapıların grafiksel gösterimidir.
• Teknik resim el çizimi ile, mekanik olarak ya da bilgisayarla yapılabilir.
Teknik resmi kimler kullanır?
Taslak (Sketching) ya da or Çizim (Drawing)
• Bu derste taslak ve çizim yapmayı aynı olarak kabul edeceğiz fakat aralarında
aşağıdaki gibi bir nüans farkı bulunmaktadır:
– Taslak, "Sketching" : el çizimi
– Çizim, "Drawing" : çizim enstrümanı kullanarak yapılan çizim (pergelden
bilgisayara).
Teknik resim için gerekli malzemeler
Kurşun kalem (0.5mm ya da 0.7 mm HB
Resim kağıdı (30cm x 50 cm)
Pergel
Açı ölçer (30-60 ve 45 derece)
T-cetveli
French curve
Gönye
Silgi
Birkaç örnek
Kurşun kalem sertlikleri
Sert: Dış çizgiler için
sert
uçlu
kalem
kullanılır.
Orta Sert: Teknik
resimde genel olarak
orta sert uçlu kalemler
kullanılır. Çizim için
daha sert, taslak için
daha yumuşak uçlar.
Yumuşak: Teknik taslak
çizimler için kullanılır.
2. ÇİZGİLER
2.1. Genel Bilgiler
• Teknik resim cisimlerin çizgiler yardımı ile gösterimidir.
• Parçalar çeşitli geometrik bileşenler içerir. Bu bileşenlerin kenar ve yüzeyleri
görünür ama arka bileşenler görünmezler.
• Bir parçanın tam ve kesin çizimi aynı tip değil, farklı tiplerdeki çizgiler
kullanılarak yapılır. Fakat bu çizgiler herkes tarafından aynı kalınlıkta ve biçimde
çizilmelidir. Bu sebeple çizgilerin biçim ve kalınlık standartları TS88 de
verilmiştir.
• Yandaki şekil aynı biçimde ve kalınlıkta
çizgiler yardımıyla çizilmiştir. Bu sebeple
cismin şekli ve boyutları hakkında fikir
yürütmek zordur.
A
A
A-A
A
•
A
Yukarıdaki cismin farklı tip ve kalınlıklarda çizgilerle çizilmiş halidir. Böylece görünür
ve görünmeyen çizgiler yardımıyla cisim hakkında tam bilgi edinilmiştir.
2.2- Çizgi çeşitleri
TS88 teknik çizim standartlarına göre (1978) 9 çeşit çizgi vardır:
ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ
UYGULANDIĞI YERLER
A1- Cisimlerin görünen çevrelerinde ve kenarlarında
A
Sürekli çizgi (kalın)
A2- Vida sonlarında
ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ
UYGULANDIĞI YERLER
B1- Arka kesit çizgilerinde
B2- Ölçü çizgileri, ölçü bağlama çizgileri ve kılavuz çizgilerinde
B3- Tarama çizgilerinde
B4- Yerinde döndürülmüş kesit çevrelerinde
B5- Sadeleştirilmiş eksen çizgilerinde
B6- Vida diş dibi, dişli çark diş dip dairesinin gösterilmesinde
B7- İşleme sonunda kalkan ilk çevrelerin belirtilmesinde
B
Sürekli çizgi (ince)
B8- Ölçü oku yerine konulan 45º eğik çizgilerde
B9- Düzlem yüzeyleri belirtmede kullanılan köşegen çizgilerinde
B10- Kodlama yerlerinin belirtilmesinde
B11- Detay görünüşü çizilecek yerler için yapılan dairelerde
C1
Serbest el çizgisi (ince)
C2
Zikzak çizgi (ince)
C1-Kesit ve görünüşleri sınırlayan veya koparılmış yerlerin belirtilmesinde
C2- Serbest el çizgisinin aletle çizilen şekli
ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ
UYGULANDIĞI YERLER
D1- Cisimlerin görünmeyen çevre ve kenarlarında
D
Kesik çizgi (ince)*
E1- Simetrik çizimlerin eksen çizgilerinde
E
Noktalı kesik çizgi (ince)
E2- Kesit düzlemlerin önünde kalan kısımlarda
E3- Dişli çark bölüm dairelerinde
F
F1- Kesit düzlemi izlerinde
Uçları kalın, ortası ince çizgi kesit
düzlemi çizgisi
G
Noktalı kesik çizgi (kalın)
G- Ek işlem görecek yerlerin belirtilmesinde
(Sertleştirme, kaplama, vb.)
H1- Komşu parçaların çevrelerinin gösterilmesinde
H
İki noktalı kesik çizgi (ince)
H2- Hareketli parçaların ikinci konumlarının belirtilmesinde. Ağırlık merkezinin
belirtilmesinde
2.3- Çizgilerin Çizilmesi
Çizilen resimlerin güzel görünmesi, çizgilerin özelliklerine uygun çizilmesiyle sağlanır. Bunun için dikkat edilmesi gereken başlıca
hususlar aşağıda açıklanmıştır.
a- Çizgi kalınlıkları, standartlarda belirtilen şekil ve kalınlıklarda olmalıdır.
b- Çizgi grubu, çizilen resmin büyüklüğüne göre seçilmelidir. Ancak bir çizgi grubu seçildikten sonra bütün resmin, bu
grubun çizgileriyle tamamlanması gerekir.
c- Çizgiler standart kalınlıktaki uçlarla çizilmelidir. Kurşun kalemle çizimlerde sürekli kalın çizgiler, B veya 2B; ince
çizgiler, H veya 2H uçlarıyla ve uygun açılmış şekilde çizilmelidir.
d- Kesik çizgiler, mümkün olduğu kadar eşit aralıklarla ve aynı kalınlıkta; resmin büyüklüğüne göre 36 mm, aralıkları
0,8~1,5 mm arasında olmalıdır. Aşağıdaki şekilde ölçüler gösterilmiştir.
3....6
D1
0,8....1,5
e- Noktalı kesik çizgiler resmin büyüklüğüne ve aşağıdaki şekilde verilen ölçülere göre
çizilmelidir.
7....15 111
E1
10
G1
10
H1
11111
111
f- Kesişen sürekli çizgiler, kesişme noktalarında taşmamalı veya eksik kalmamalıdır.
Kalınlıkları aynı, köşeleri keskin olmalıdır.
g- Daire yaylarıyla doğruların birleşme yerleri, birbirinin devamı gibi olmalı, köşe
yapmamalı ve teğet birleşmelidir.
2.d
h- Paralel çizgiler arasındaki en küçük aralık, en kalın çizgi kalınlığının iki katından
hiçbir zaman az olmamalıdır.
d: Kalın çizgi kalınlığıdır.
3-GEOMETRİK ÇİZİMLER
Teknik resmin tanımı ve amaçlarında açıklandığı gibi, cisimler kağıt üzerine belli
esaslara göre çizilir. Böylece, bu cisimler hakkında gerekli bilgiler, ilgili kişilere ve
yerlere aktarılır.
Herhangi bir cismin ele alınacak olursa, bu cismin; nokta, doğru ve düzlem gibi
geometrik elemanlardan meydana geldiği görülebilir. Aşağıdaki şekilde böyle bir
parça verilmiştir.
E lip s
Y üzeyi
N o k ta
D ü z le m
yüzey
E ğ ri
D o ğ ru
ç iz g i
T e ğ e tle r
H ip e rb o l
yüzeyi
Y ay
K a re
p riz m a
K e s iş e n
d o ğ ru la r
H e lis
G e n iş
açı
P a ra le l
d o ğ ru la r
D ar
açı
E ğ ik
ç iz g i
K oni
S ilin d ir
K ü re
kapağı
Ç eşitli noktalar
Nokta: Boyutsuz bir geometrik elemandır. Nokta, çeşitli çizgilerin kesişmesiyle meydana
gelen ortak bir yer olarak görülebilir.
Çizgi: Bir noktanın çeşitli yönlerde hareket ettirilmesiyle meydana getirdiği kabul edilen tek boyutlu
geometrik elemandır. Aşağıdaki şekilde çeşitli yönlerde çizilen çizgiler ve bu çizgilerin meydana
getirdiği diğer geometrik elemanlar görülmektedir. Çizgiler sınırlı olarak alındığı takdirde “doğru veya
eğri parçası” olarak adlandırılır.
P aralel
D ar
d oğrular açı
Y atay
doğru
D üşey
doğru
G en iş
açı
D ik
açı
B irbirine
dik doğru
K esişen
d oğrular
Z ik zak
doğru
E ğri
çizgi
E ğri
çizgi
Düzlem: En az 3 nokta veya bir noktayla çizginin birleştirilmesiyle meydana geldiği kabul edilir. Bir
düzlem daima iki boyutludur. Düzlemi meydana getiren eleman sayısı arttıkça, düzlemin şekli ve adı da
değişir.
Belirli şartlar altında üç noktanın birleştirilmesiyle üçgen, dört noktanın
birleştirilmesiyle dörtgen ve sonsuz sayıda noktanın birleştirilmesiyle daire
meydana gelir. Aşağıdaki şekilde bunlar gösterilmiştir.
A
A
A
D aire
D örtgen
Ü çgen
B
D
C
3 N okta
B
4 N okta
C
S onsuz N okta
3.1- Çizgilerle Geometrik şekillerin çizilmesi
3.1.1- Paralel çizgilerin çizilmesi
3.1.1.1- Pergel Yardımıyla Paralel Doğru
Çizmek
• Bir doğruya dışındaki P
noktasından geçen
paralel doğru çizmek:
P
I. Yol:
1.
P noktası merkez kabul edilir. R yayı kadar açılan
pergelle AB doğrusu kesiştirilerek C noktası elde
edilir.
2.
Pergel bozulmadan bu defa C noktası merkez alınır.
P noktasından geçen ve AB doğrusunu kesen bir
yay daha çizilerek D noktası elde edilir.
A
B
P
R
r
3.
4.
Pergel PD yayı kadar açılıp C noktasına konarak b
yayı kesiştirilirse E noktası bulunur.
P noktası, bulunan E noktasıyla birleştirilir. Böylece
AB doğrusuna, P noktasından geçen paralel doğru
çizilmiş olur.
A
b E
a
r
R
D
C
B
II. Yol:
1.
P noktasından geçen ve AB doğrusunu
kesen herhangi bir doğru çizilir.
2.
C noktası merkez alınarak, CP kadar açılan
pergelle bir yay çizilir ve D noktası elde edilir.
3.
Pergel açıklığı CP kadarken, P ve D merkez olmak
üzere çizilip
kesiştirilen yaylarla E noktası
bulunur.
P ve E noktaları birleştirilerek istenilen paralel
doğru çizilir.
4.
P
A
B
P
A
C
E
D
B
b. Bir doğruya bilinen a uzaklıkta paralel
doğru çizmek:
1. Pergel a kadar açılır.
2.
AB doğrusu üzerinde herhangi C ve D
noktaları işaretlenir.
A
B
a
3.
4.
Bu noktalar merkez olmak üzere iki
yay çizilir.
Çizilen bu yaylara dıştan gönye veya T
cetveli yardımıyla EF teğeti çizilir.
Böylece AB doğrusuna paralel doğru
elde edilir.
E
F
a
A
C
a
D
B
3.1.2- Dik Doğruların Çizilmesi
•
3.1.2.1- Pergel Yardımıyla
Dik Doğrular Çizmek.
a.
Doğrunun üzerindeki bir noktadan dikme
çıkmak:
Pergel r kadar açılır. Doğru üzerindeki P
noktası merkez olmak üzere çizilen
yaylarla D ve G noktaları işaretlenir.
1.
2.
Pergel harhangi bir r mesafesi kadar açılır. D ve G
merkez olmak üzere doğru dışında kesişecek şekilde
iki yay çizilerek F noktası elde edilir.
3.
P noktası F noktasıyla birleştirilir; böylece dikme
çizilir.
A
D
P
G
F
B
b. Bir doğrunun ucundan dikme çıkmak:
I. Yol:
1.
P noktası merkez olacak şekilde R yayı
çizilerek B noktası işaretlenir.
2.
Pergel ayarı bozulmadan B merkez olmak üzere
P’den geçen ve çizilmiş yayı kesen bir yay daha
çizilerek C noktası elde edilir.
3.
B ve C noktaları birleştirilerek uzatılır.
4.
Bu defa C merkez olmak üzere aynı yayla çizilen bu
doğru üzerinde D noktası bulunur.
5.
P ve D noktaları birleştirilirse, doğrunun ucundan
dikme çizilmiş olur.
P
D
R
C
R
R
A
B
P
E
II. Yol:
R
C
1. P merkezine göre R kadar
açılan pergelle B noktası
işaretlenir.
2. Pergel bozulmadan sırayla; B, C ve D
merkez olmak üzere birbirini kesen
yaylarla son olarak E noktası elde
edilir.
3.
D
R
A
P
B
E
P ve E noktaları birleştirildiği takdirde
dikme çıkılmış olur.
D
C
A
B
P
c. Bir doğruya dışındaki bir noktadan
dikme inmek
1.
I. Yol:
P noktası merkez olmak üzere AB
doğrusunu kesen bir yay çizilerek C ve
D noktaları işaretlenir.
2.
C ve D noktaları merkez olmak üzere birbirini
kesen iki yay çizilir ve E noktası elde edilir.
3.
E noktası P ile birleştirilirse dikme inilmiş olur.
P
A
C
D
E
B
3.1.3- Doğruların Eşit Sayıda Parçalara
Bölünmesi
a) Bir doğruyu pergel yardımıyla
iki, dört ve sekiz eşit parçaya
bölmek:
1.
Pergel, tahminen doğrunun yarısından biraz fazla açılır.
2.
Pergelle A ve B merkez olmak üzere kesişen iki yay
çizilir.
3.
Kesişme yerleri birleştirilerek C noktası elde
edilir. Böylece doğru iki eşit parçaya bölünür.
4.
Elde edilen AC doğru parçası için yukarıdaki
işlemler tekrarlanırsa, AB doğrusu dört eşit
parçaya bölünmüş olur.
5.
Elde edilen AD doğru parçası için de yukarıdaki
işlemler tekrarlanırsa, AB doğrusu sekiz eşit
parçaya bölünür.
C
A
B
AC=CB
A
A
E
D
C
D
C
AD=DC
AE=ED
B
B
3.2- AÇILARLA İLGİLİ GEOMETRİK
ÇİZİMLER
• 3.2.1- Açı Çeşitleri ve
Tanımlar
Birbirini kesen çizgiler arasında
kesişme durumuna göre üç eşit açı
meydana gelir. Bu açılar ve
elemanlar yan tarafta gösterilmiştir.
A
A
A çı
K olları
B
T ep e
N ok tası
C
90 0
B
2
A
D ik A çı
A çı
O rtay
2
B
G en iş A çı
C
C
3.3 Üçgen Çizimleri
3.3.1- Eşkenar Üçgen Çizmek
a. Bir kenarı verilen eşkenar üçgen çizmek (pergel yardımıyla):
C
1.
AB kenarı verilen bir üçgen çiziminde
pergel AB kadar açılarak A ve B
merkez olmak üzere kesişen iki yay
çizilir.
2. Elde edilen C noktası A ve B
köşeleriyle
birleştirilirse, ABC
eşkenar üçgeni çizilmiş olur.
R
A
R
I
B
C
A
II
B
b.
Daire içine eşkenar üçgen çizmek veya çemberi üç eşit
parçaya bölmek:
1.
Pergel dairenin yarıçapı R kadar açılır.
2.
Dairenin yatay veya dikey eksenlerinden
birisiyle çemberin kesişme noktası merkez
alınarak, çemberi iki noktada kesecek şekilde
bir yay çizilir.
C
R
R
3.
Elde edilen A ve B noktaları arasındaki uzunluk
çemberi üç eşit parçaya bölen kiriş
uzunluğudur.
4.
Merkez olarak alınan noktanın karşısındaki C
noktası A ve B ile birleştirilirse daire içine
eşkenar üçgen çizilmiş olur.
A
B
3.3.2 İkizkenar Üçgen Çizmek
a. Tabanı ve bir açısı verilen ikizkenar üçgen çizmek
A
1. AB taban kenarı çizilir.
2. ABC açısı, A ve B köşelerine taşınarak
çizilir.
B
C
A
3. Elde edilen C noktası A, D noktası ise B
köşesiyle birleştirilerek uzatılır.
B
E
4. Çizilen çizgilerin kesiştiği E, tepe
noktası olmak üzere EAB ikizkenar
üçgeni çizilmiş olur.
C
A
D
B
b.
1.
Tabanı ve bir ayrıtı verilen ikizkenar üçgen çizmek.
A
AB kenarı çizilir.
2.
Pergel CD=R kadar açılarak A ve B noktaları
merkez olmak üzere kesişen iki yay çizilir.
3.
Elde edilen C noktası üçgenin tepe noktasıdır.
Tepe noktası, A ve B köşeleriyle birleştirilerek
CAB ikizkenar üçgeni çizilmiş olur.
B
R
C
D
C
R
A
R
B
c.
Tabanı ve yüksekliği verilen ikizkenar üçgeni çizmek.
A
1.
AB kenarı çizilir.
2.
AB doğrusunun orta dikmesi çizilir.
3.
Bu dikme üzerinde pergelle h yüksekliği
işaretlenerek C tepe noktası bulunur.
B
h
C
h
4.
Bu nokta A ve B köşeleriyle birleştirilirse,
CAB ikizkenar üçgeni meydana getirilmiş olur.
A
B
3.3.3 Dik Üçgen Çizmek
a. İki dik kenarı verilen dik üçgeni çizmek:
1.
AB kenarı çizilir.
2. A ucundan 90° dikme çıkılır.
A
C
A
B
3. Bu dikme üzerinde pergelle AC kenarı
işaretlenir.
C
4. Elde edilen C noktası B köşesi ile
birleştirilirse, CAB dik üçgeni çizilmiş
olur.
A
B
b.
1.
Daire içine dik üçgen çizmek.
R yarıçaplı daire çizilir.
A
2.
Çember üzerinde herhangi bir yerde, bir
nokta işaretlenir.
3.
A noktası, daire çapının çemberler-le
kesiştiği B ve C noktalarıyla birleştirilirse, dik
üçgen çizilmiş olur.
C
B
4-Teknik çizim indeksleri
• Projection: projeksion
• Orthographic or multi view drawings: çok görünümlü
çizim
• Pictorial drawings: resimsel çizimler
– Isometric
– Oblique
– Perspective
• Dimensioning: boyutlandırma
• Sectioning: kesitlendirme
4.1. Projeksiyon
Mühendislik çizimlerinde, (el çizimi ya da bilgisayarla) amaç fiziksel objeleri temsil edecek çizimleri
yapabilmektir. Objeler 3B isometrik projeksiyon olarak ya da çok görünüşlü (Multiview)projeksiyon olarak
gösterilirler. 3B isometrik görünüş, tasarımcının aklındaki görünüşü temsil etmesi açısından faydalıdır ama
çoğu kes yeterli detay gösterilemez. Çünkü 3B gösteriminde objede bazı yamulmalar olabilir. Örneğin
dairesel obje elips görünebilir. Çok görünüşlü projeksiyonda ise ayrıntı vardır. Cismin farklı yanlarını
gösteren 2B çizimlerin toplamıdır.
•
Projeksiyonda iki tanım kullanılır:
– Orthographic projection
– Pictorial projection
4.1.1.Orthografik ya da çok görünümlü projeksiyon
Orthographic projection is a method of producing a number of separate 2D inter-related views, which are mutually at right angles to each other.
Using this projection, even the most complex
shape can be fully described. This method, however, does not create an immediate three -dimensional
visual picture of the object, as does pictorial projection. Orthographic projection is based on
two principal planes — one horizontal (HP) and one vertical (VP) — intersecting each other and forming
right angles and quadrants as shown in Figure 3.1.
4.1.1.Orthographic or multi view projection
Imagine that you have an object suspended by transparent threads inside a glass box, as in figure 4.
Draw the object on each of three faces as seen from that direction. Unfold the
box (figure 5) and you have the three views. We call this an "orthographic" or
"multi view" drawing.
Figure 6 shows how the three views appear on a piece of paper after unfolding the
box.
Question: Which views should one choose for a multiview drawing?
Answer: The views that reveal every detail about the object.
Three views are not always necessary; we need only as many views as are required to describe the object fully. For example,
some objects need only two views, while others need four. The circular object in figure 7 requires only two views.
4.1.2 Pictorial Drawings
• Shows an object like you would see in a photograph
• Give a three dimensional view of a room or structure
• Three common types
– Isometric
– Oblique
– Perspective
Pictorial Sketch of Kitchen
a- Isometric Drawing


The representation of the machined block (figure 1) as an object in figure 2 is called an
isometric drawing.
In an isometric drawing, the object's vertical lines are drawn vertically, and the horizontal
lines in the width and depth planes are shown at 30 degrees to the horizontal. When drawn
under these guidelines, the lines parallel to these three axes are at their true (scale) lengths.
Lines that are not parallel to these axes will not be of their true length.
Isometric of a Cube
• Any engineering drawing should show everything: a complete
understanding of the object should be possible from the drawing. If the
isometric drawing can show all details and all dimensions on one
drawing, it is ideal.
• However, if the object in figure 2 had a hole on the back side, it would
not be visible using a single isometric drawing. In order to get a more
complete view of the object, an orthographic projection may be used.
b- Oblique Drawings
•
•
•
•
•
•
The front view is drawn like it would be using orthographic projection
The front view shows all features with true shape and size
The top and side view are then projected back from the front view
Views can be at any angle
15, 30 or 45 degrees are common
Two types of oblique drawings
– cavalier
– cabinet
• Useful when the front contains more details and features than the side view
• A mental image can be created more quickly than with orthographic alone
Cavalier Oblique
•
•
The entire drawing uses the same scale
Sometimes creates a distorted appearance
Cabinet Oblique
•
•
•
Measurements on the receding axes are reduced by half
More visually realistic representation
Often used for drawing cabinets
c-Perspective Drawings
• The most realistic of all pictorial
drawings
• Receding lines in the drawing “meet”
at a vanishing point instead of being
parallel
• Eliminates distortion at the back part
of pictorial drawings
• Two types
– parallel (one-point) perspective
– angular (two point) perspective
Parallel Perspective (One Point)
• One face of the object is shown as the front view
• Lines parallel to the front view remain parallel
• Lines that are perpendicular to the front view converge at a SINGLE VANISHING
POINT
Angular Perspective (Two-Point)
•
•
•
•
Similar to isometric drawings
One edge of the object is place in front
The two faces that meet at this edge recede to DIFFERENT VANISHING POINTS
All lines parallel to each face go to the different vanishing points
Angular Perspective Drawing
4.2. Dimensioning
We have "dimensioned" the object in the isometric drawing in figure 8. As a general
guideline to dimensioning, try to think that you would make an object and dimension it
in the most useful way. Put in exactly as many dimensions as are necessary for the
craftsperson to make it -no more, no less. Do not put in redundant dimensions.
4.3. Sectioning
•
There are many times when the interior details of an object cannot be seen from the outside (figure 9).
•
We can get around this by pretending to cut the object on a plane and showing the "sectional view". The
sectional view is applicable to objects like engine blocks, where the interior details are intricate and would
be very difficult to understand through the use of "hidden" lines (hidden lines are, by convention, dotted)
on an orthographic or isometric drawing.
Imagine slicing the object in the middle (figure 10)
Take away the front half (figure 11)
REFERENCES
• Bağcı M. Bağcı C., “Teknik Resim I-II”, 1982.
• MIT OpenCourseWare:
http://www.ocw.mit.edu/NR/rdonlyres/Mechanical-Engineering/2-007Spring2005/929103E2-EBAD-40DE-88BF-E2258E0FEC49/0/drawings.pdf - 2006-11-09
• http://www.mkn.itu.edu.tr/~mkimrak/MAK112E_dersnotu.htm
• www.tech.plymouth.ac.uk/dmme/dsgn131/DSGN131_Course_Notes.pdf