Teza: Państwo nie powinno ograniczać nierówności dochodowych, bogaci nie powinni płacić wyższych podatków, a transfery socjalne powinny być nieduże Nierówności dochodowe są w gospodarce rynkowej czymś zupełnie normalnym i wynikają z indywidualnych różnic w zdolności i pracowitości poszczególnych osób - „Każdy jest kowalem własnego losu Dlaczego ludzkości bliższa jest nierówność dochodowa niż równość? Efekt zachęty1: Wysokie, nieograniczone przez państwo dochody w przyszłości są doskonałym motywatorem do założenia własnej firmy lub podjęcia dodatkowych wysiłków już teraz w celu poprawienia własnej pozycji. Czyli nagradzając ciężką pracę możemy liczyć na wzrost produktywności prowadzącego do lepszych wyników narodowych. Przedsiębiorcy wymagają nagród. Nierówność jest konieczna do podejmowania ryzyka i startowania z nowym biznesem. Bez tego aktywność przedsiębiorców zmaleje lub przeniesie się do innego kraju. Życie w równości dochodowo-majątkowej jest dobrowolnym wyborem jedynie marginalnej części społeczeństwa. W samym Izraelu na życie w tzw. Kibucu(jest to spółdzielcze gospodarstwo rolne w którym ziemia i środki produkcji są własnością wspólną) nigdy nie żyło więcej niż 5 % ludności, mimo powszechnej akceptacji i społecznej nobilitacji wynikającej z prowadzenia takiego trybu życia. 2 Ludzie wolą żyć w nierównościach, lubią się od siebie odróżniać i dobrowolnie chcą ze sobą konkurować. Szwajcarskie referendum – czyli równość dochodowa balastem dla budżetu Jednym z narzędzi mogących potencjalnie ograniczyć nierówności dochodowe jest bezwarunkowy dochód podstawowy.Dlaczego państwa nie powinny go jednak wprowadzać? Ponieważ jest on zwyczajnie zbyt drogi. Nawet Szwajcarzy którzy pod względem dochodu per capita znajdowali się wtedy na 6 miejscu3 uznali, że idea ta jest zbyt kosztowna i szkodliwa dla gospodarki. W 2016r. w odbytym referendum w 76,9%4 odrzucili pomysł wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego 5 Minusy wysokich transferów socjalnych: 1. 2. 3. 4. 5. Są kosztowne, skomplikowane, a ostatecznie nie ma żadnej pewności, że okażą się jakkolwiek skuteczne6 Mają negatywny wpływ na efektywność ekonomiczną 7 Duże transfery socjalne zmniejszają podaż pracy w zawodach najmniej popularnych, nie wymagających żadnych kwalifikacji, których nikt nie chce wykonywać. Odbierają przyjmującej je jednostce godność i stygmatyzują społecznie, a przyznawane przez dłuższy czas utwierdzają beneficjentów w przekonaniu o ich własnej niemocy oraz umiejętności i możliwości pozyskiwania pieniędzy w standardowy sposób.8 Zgodnie z teorią wyboru publicznego, mogą być skierowane do niewłaściwych, mających powiązania polityczne grup interesu9 Podatek liniowy - czyli jak uniknąć oporu podatkowego Każdy podatek przyczynia się do obniżenia efektywności ekonomicznej 10, ale gdy podatki w danym kraju są zbyt wysokie powodują pojawienie się oporu podatkowego11. Ludzie zaczynają uchylać się od podatku, a także prowadzić różne formy oszczędzania i planowania podatkowego. W kraju powstaje szara strefa, a ta sprzyja 1 https://www.economicshelp.org/blog/3586/economics/pros-and-cons-of-inequality/ Milton Friedman Wolny Wybór s. 154-5 Wydawnictwo Aspekt, Tłumaczenie Jacek Kwaśniewski, 2009 3https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?end=2016&most_recent_value_desc=true&start=2016 4 https://www.swissinfo.ch/eng/directdemocracy/vote-june-6_basic-income-plan-awaits-voters-verdict/42200378 5 https://polskatimes.pl/szwajcarzy-odrzucili-w-referendum-pomysl-gwarantowanego-dochodu/ar/10075728 6 Rosati s.59-60 7 Ibidem 8 http://br.wszia.edu.pl/zeszyty/pdfs/br46_08gorka.pdf str.67 9 Plotnick, Robert (1986) "An Interest Group Model of Direct Income Redistribution", The Review of Economics and Statistics, vol. 68, no. 4, pp. 594–602. 2 10 11 Rosati 4.6.1 str.391 Gomułowicz A., Małecki J. (2013). Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa ISBN 9788326489570 270-275 wzrostowi m.in. przestępstw podatkowych.12 Badania empiryczne z USA z 1982r. mające zbadać rzeczywisty kształt krzywej Laffera potwierdzają, że gdy stopa podatkowa przekroczy 80% wpływy do budżetu zaczynają gwałtownie spadać.13 Zalety podatku liniowego14 1. 2. 3. 4. 5. 6. Jest sprawiedliwy, każdy obywatel płaci dokładnie taki sam procent od swoich zysków. Nie istnieje grupa, której przymusem odbierana jest większa część dochodów celem przekazania innym, jak ma to miejsce w przypadku podatku progresywnego.15 Jest dużo prostszy niż progresywny, dzięki czemu zdecydowana większość podatników jest w stanie samodzielnie wypełnić swoje karty podatkowe. Redukuje koszty państwa związane z nadmiernym rozrostem biurokracji występujące przy podatku progresywnym. Ogranicza manipulowanie zapisami kodeksu podatkowego przez specjalne grupy interesu oraz zmniejsza wpływ lobbystów na urzedników i władze państwowe, co w zawiłym systemie progresywnym jest częstą praktyką Redukuje drenaż mózgów – czyli odpływ profesjonalnej, wykwalifikowanej siły roboczej. 16 Zazwyczaj efekt ten dotyczy emigracji z krajów ubogich do bogatych, zapewniających lepszy rozwój, jednakże można go także rozszerzyć na odpływ do kraju, w którym osoba za pracę będzie otrzymywała ostatecznie większe wynagrodzenie niż w rodzimym kraju dzięki niższym podatkom17 Noblista James Mirrlees w 1996r. swoich badaniach nad optymalnym systemem podatkowym wykazał że najbardziej równym i najbliższym ideałowi jest podatek liniowy o krańcowej stopie podatku nie przekraczajacej więcej niż 20%1819. Karwat P. (2002). Obejście prawa podatkowego. Natura zjawiska i sposoby przeciwdziałania mu, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa, s. 13-14 13 Winiarski 390str 14 https://www.britannica.com/topic/flat-tax 15 http://www.taxhistory.org/thp/readings.nsf/ArtWeb/629A48DB6BB63EDD8525730800064E63?OpenDocument&fbclid=IwAR29dbr2tbPn mnHv8-AGrYpgXQ8gVbwXDWqg55wOaNiJdbxPobrvT7BVOM#:~:text=He%20even%20proposed%20a%20negative,below%20some%20minimum% 20economic%20threshold.&text=Friedman%20predicted%20that%20a%20flat,as%20it%20existed%20in%201962 16 (Makroekonomia, Mankiw, Taylor str 81) 17 Milton Friedman Wolny Wybór s. 157 18 https://www.econlib.org/library/Enc/bios/Mirrlees.html 19 https://voxeu.org/article/ideas-james-mirrlees-1936-2018 12 Jak to wygląda w praktyce? 1.Estonia: 20 Obliczenia ekonomisty Johna Chown'a oparte na danych Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju pokazują, że Estonia odnotowała prawie 73% wzrost w ciągu 10 lat od 1994 roku, w porównaniu ze średnią 35% dla wszystkich gospodarek przejściowych. Rosja osiągnęła słabe wyniki w tym dziesięcioletnim okresie. Jednak, jej wzrost od 1998 r. był jednym z najlepszych w grupie, częściowo z powodu reformy kodeksu podatkowego. (Heath, 2006) Odrębne badanie przeprowadzone przez Erica Nielsena również pokazuje, że kraje korzystające z podatku liniowego odniosły sukces gospodarczy. 2. Hong Kong21 Od 1947 roku w Hong Kongu występuja dwa systemy podatkowe. Podatnicy mogą wybrać pomiędzy podatkiem progresywnym wahającym się od 2% do 20% dochodu skorygowanego o zasiłki i odliczenia, a podatkiem liniowym w wysokości 16%. Wieloletnie doświadczenie pokazuje, że podatnicy zdecydowanie wybierają podatek liniowy ze względu na niską stawkę podatkową, zerowe koszty przygotowania oraz znacznie mniejsze prawdopodobieństwo kontroli skarbowej. Bibliografia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 20 21 S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S https://www.hayek.sk/flat-tax-reforms/ https://www.hayek.sk/flat-tax-reforms/
