FLORA i FAUNA NOWEJ ZELANDII Obserwacja natury jest jednym z najbogatszych źródeł wiedzy a obcowanie z nią, dostarczające głębokiego poczucia spełnienia, staje się nieodmiennie źródłem wielu inspiracji. Przyglądając się przyrodzie wolnej od ingerencji człowieka uświadamiamy sobie, że jest ona autorką dzieł monumentalnych, niepowtarzalnych, których stworzenie przekracza granice ludzkiej wyobraźni. Patrząc na świat pełen miejsc wspaniałych, a jednak nie powstałych za sprawą rąk ludzkich, wyzwala się w człowieku potrzeba utrwalenia tej doskonałości. Niewiele miejsc na świecie pozostało dziewiczych, prawie nieskażonych brutalną działalnością człowieka. Jednym z ostatnich tego typu bastionów jest Nowa Zelandia, która ze względu na swoje położenie geograficzne oraz umiarkowany klimat stanowi naturalne środowisko dla życia unikatowej roślinności i osobliwych zwierząt.1 Adrianna Lis, Muzyka fletowa na Antypodach. Analiza twórczości kompozytorów nowozelandzkich XX i XXI wieku na podstawie wybranych dzieł fletowych, Akademia Muzyczna im. K. Szymanowskiego w Katowicach, 2021, st 52 1 NOWA ZELANDIA Nowa Zelandia jest położona na południowo zachodniej części Pacyfiku. Tworzą ją wyspy: Północna, Południowa, Steward, Chatham oraz inne małe terytoria zamorskie. Ten nowoczesny kraj cieszący się na arenie międzynarodowej opinią niezwykle tolerancyjnego, liczył w marcu 2021 roku 5,134,240 mieszkańców.2 Większość (74%) to obywatele pochodzenia europejskiego, pozostali to rdzenni Maorysi, mieszkańcy otaczających wysp Pacyfiku oraz społeczności azjatyckie. Prawie połowa ludności zamieszkuje górną część Wyspy Północnej, z jedynym miastem Auckland z ponad milionową liczbą mieszkańców. Jej różnorodny krajobraz i piękne pejzaże tworzą: góry, lodowce, połacie lasów deszczowych, skaliste morskie wybrzeża, jeziora, a także dzikie i piaszczyste plaże. FLORA Flora Nowej Zelandii, znanej również pod nazwą Aotearoa (Kraina Długiej Białej Chmury) jest bardzo zróżnicowana. Około 82% roślin jest endemicznych, co oznacza, że można je znaleźć tylko tutaj w na tej wyspie, w tej części świata. Niektóre z nich to najstarsze na świecie lasy pierwotne, największe rodzaje mchów i największe paprocie drzewiaste.3 2 Population clock", Statistics New Zealand, https://en.wikipedia.org/wiki/New_Zealand;#cite_notepopulationestimate-10 data dostępu 21.02.2022 3 http://www.bushmansfriend.co.nz/nz-native-plant-features-xidc13127.html, data dostępu 21.02.2022 Naturalna flora Nowej Zelandii posiada następujące cechy: ✓ Większość roślin jest wiecznie zielona ✓ Posiada kilka drzew odpornych na zimno ✓ Niewiele roślin wiążących azot ✓ Kilka gatunków roślin przystosowanych ✓ Wiele gatunków roślin dwupiennych ✓ Kwiaty są zazwyczaj małe i białe ✓ Wiele roślin ma zróżnicowane formy wzrostu ✓ wiele roślin przekształciło się w większe formy w porównaniu z podobnymi rodzinami roślin w innych krajach Srebrna Paproć Cyathea dealbata tzw. srebrna paproć to gatunek paproci drzewiastej z rzędu olbrzymkowców rosnących w Nowej Zelandii. Charakteryzuje się biało-srebrnym spodem liści, które dorastają nawet do 10 metrów w długości. Silver Fern jest nieoficjalnym symbolem Nowej Zelandii i Nowozelandczyków, występuje m.in. w herbie państwa, a także w logo Nowozelandzkiego Komitetu Olimpijskiego, a także reprezentacji rugby i piłki ręcznej. 4 4 Government and nation - National animal and flower". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand, https://teara.govt.nz/en/photograph/10881/silver-fern, data dostępu 11.03.2022 Rodzime drzewa Aotearora są w większości zimozielone (wiecznie zielone), co oznacza, że zimą nie zrzucają liści. Kwiaty są często małe i białe. Większość zapylaczy, takich jak ćmy, rodzime pszczoły, owady pełzające i jaszczurki, na ogół przyciąga zapach, a nie kolor. W przeważającej mierze są to drzewa iglaste, takie jak kauri, rimu i totara oraz kilka gatunków buków. Jedną z najbardziej oryginalnych, otoczonych szacunkiem macierzystych roślin jest drzewo Kauri, symbolizujące głęboką łączność z naturą.5 Drzewo Kauri W. Bulach - CC BY-SA 4.0 Drzewo Totara Scot Nelson 5 https://www.biologyonline.com/tutorials/new-zealands-flora, data dostępu 12.03.2022 Pohutukawa „choinka bożonarodzeniowa” To piękne drzewo należące do gatunku z rodziny mirtowatych Kwitnie zwykle w okresie Bożego Narodzenia, stąd nosi zwyczajowo angielską nazwę The Christmas Tree. Roślina dobrze znosząca trudne warunki na wybrzeżach morskich. Jedno z najbardziej typowych drzew Nowej Zelandii. Nikau Rhopalostylis sapida w języku maoryskim nikau (maori: pierwotni mieszkańcy Nowej Zelandii) to rodzaj palmy występującej tylko w Aotearowa. Roślina preferuje tereny lasów przybrzeżnych i nizinnych. Może osiągnąć do 15 m wysokości. Ma zielony, mocny pień z wałem koronowym dochodzącym do 1 m długości. Liście mają do 3 m długości, a listki do 1 m długości. Kwiatostan składa się z gęsto upakowanych kwiatów o barwie od liliowego do różowego Katia Schultz Pod względem fauny, Nowa Zelandia tworzy odrębną krainę. Obszary leśne tereny w tym parki narodowe, parki leśne i rezerwaty zamieszkuje wiele gatunków ptactwa, w tym bardzo egzotyczne kiwi, papugi kakapo, kea czy pukeko, które nigdy nie nauczyły się latać ze względu na brak drapieżników. PTAKI KAKAPO KEA Kakapo rodzima i endemiczna papuga Nowej Zelandii Kakapo to jedyna nielotna, a zarazem najcięższa z papug na świecie. Ze względu na specyficzną kombinację różnych cech fenotypowych i zajmowaną niszę ekologiczną jest gatunkiem wyraźnie odmiennym od pozostałych papug. Prowadzi nocny tryb życia, jest roślinożerna, posiada niski wskaźnik podstawowej przemiany materii.6 Ze strony samca charakterystyczny jest brak opieki nad potomstwem. Kakapo to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. Papuga kakapo, podobnie jak inne gatunki nowozelandzkich ptaków, była historycznie ważna dla Maorysów, rdzennej ludności Nowej Zelandii, co przejawia się jej obecnością w wielu tradycyjnych legendach i folklorze. Kea to gatunek dużej papugi z rodziny Nestoridae, występującej w zalesionych i alpejskich regionach południowej wyspy Nowej Zelandii. Kea to jedyna na świecie papuga alpejska. Budową osiąga ok 48 cm długości, jest w większości oliwkowo-zielona z jaskrawą pomarańczą pod skrzydłami i ma duży, wąski, zakrzywiony, szarobrązowy górny dziób. Kea gniazduje w norach lub szczelinach między korzeniami drzew. Kea słynie ze swojej inteligencji i ciekawości, które są niezbędne do przetrwania w surowym górskim środowisku. 6 https://pl.wikipedia.org/wiki/Kakapo TAKAHE Takahe to gatunek nielotnego ptaka z rodziny chruścieli (Rallidae), zamieszkujący endemicznie Park Narodowy Fiordland na Wyspie Południowej w Nowej Zelandii. Gatunek skrajnie zagrożony wyginięciem. W przeciwieństwie do pukeko, takahē są całkowicie nielotne. Ich kolor waha się od opalizującego ciemnoniebieskiego koloru na głowie, szyi i piersi oraz pawich ramion, a skończywszy na oliwkowo-zielonym i niebieskim grzbiecie i skrzydłach. Mają duży, ciężko wyglądający, jasnoczerwony dziób i osłonę twarzy oraz ciężkie, czerwone nogi z dużymi, rozstawionymi palcami zakończonymi pazurami.7 PUKEKO Pukeko to należący do rodziny chruścieli (Rallidae), roślinożerny ptak wielkości kury. Występuje w Nowej Zelandii i Australii. Jest gatunkiem bardzo popularnym (występuje nawet w reklamach). Spokrewnione z nim gatunki (modrzyk ciemny i zwyczajny) zasiedlają także Azję, Afrykę i południe Europy. Wyglądem bardzo podobny do takahe, chociaż takahe ciężarem jest znacznie cięższy. Pūkeko osiągają około 51 cm długości i wyróżniają się kolorami; ciemnoniebieskie podbrzusze, z czarną głową i górną częścią ciała, białymi piórami pod ogonem oraz czerwonym dziobem i nogami. 7 https://www.britannica.com/animal/takahe KIWI Ptak kiwi będący symbolem narodowym Nowej Zelandii to niewielkiej wielkości ptak podobny do małej kury, ze szczątkowymi skrzydłami, mocnymi nogami i nozdrzami na końcu długiego dzioba, którego używa do wykrywania dżdżownic, którymi się żywi. Prowadzi nocny tryb życia i nie potrafi latać. Życie morskie Nowa Zelandia ma bogate i różnorodne życie morskie, a obserwowanie wielorybów i pływanie z delfinami to dwa z najbardziej polecanych doświadczeń dla wizytujuacych turystów. Delfiny Hector and Maui są najrzadszymi delfinami na świecie i występują tylko na wodach Nowej Zelandii. W żyznym środowisku morskim Nowej Zelandii żyją również foki, lwy morskie pingwiny oraz całe mnóstwo ryb i skorupiaków. HECTOR Bezkręgowce Nowa Zelandia ma zróżnicowaną i interesującą populację bezkręgowców. Odgrywają istotną rolę w utrzymaniu wielu rodzimych populacji ptaków w Nowej Zelandii i mają fundamentalne znaczenie dla procesów ekosystemowych. Do bezkręgowców nowozelandzkich należą raki, ślimaki, ośmiornice, weta i koralowce. Wiele bezkręgowców w Nowej Zelandii jest nielotnych i stoi na skraju wyginięcia z wielu powodów, np. rodzimych ptaków. Inne zagrożenia obejmuje modyfikację i przemieszczenie siedlisk przez egzotyczne bezkręgowce.8 WETA RAK KOURA POWELLIPHANTA ŚLIMAK 8 https://www.doc.govt.nz/nature/native-animals/invertebrates/crayfish-koura/ Starożytna tuatara Tuatara to wyjątkowy relikt przeszłości - jedyny na świecie gad z dziobo-głowiem. Wszystkie gatunki z tej rodziny gadów, z wyjątkiem hatterii, wymarły około 65 milionów lat temu. Tuatara może żyć ponad 100 lat i można je znaleźć tylko na chronionych wyspach przybrzeżnych Nowej Zelandii. Tuatara nie stanowi zagrożenia dla ludzi. TUATARA Nietoperze - jedyne rodzime ssaki lądowe Nowej Zelandii W Nowej Zelandii występują dwa gatunki nietoperzy; nietoperz długoogoniasty i mniejszy nietoperz krótko ogoniasty. Nietoperz długo ogonowy jest klasyfikowany jako “narażony na wyginięcie” a podgatunki nietoperzy krótko ogoniastych wahają się od „krajowo narażonych” do „odradzających się”. Wszystkim grozi wyginięcie, dlatego też Nowozelandczycy dokładają wszelkich starań, aby uchronić gatunki zagrożone. W folklorze Maorysów nietoperze określa się mianem pekapeka i kojarzy się z mitycznym, latającym nocą ptakiem hokioi, który zapowiada śmierć lub katastrofę. 9 Nietoperz długo ogoniasty 9 https://www.doc.govt.nz/nature/native-animals/bats-pekapeka/ Nietoperz krótko ogoniasty Duże zagrożenie dla endemicznych gatunków stanowią gatunki sprowadzone przez osadników, jak koty, psy, szczury i króliki. Ważnym elementem w życiu pierwotnych mieszkańców Maorysów oraz współcześnie żyjących pakeha-nowozelanczyków była i jest religia, ściśle związana z naturą, dlatego też współcześnie żyjący Nowozelandczycy zdając sobie sprawę z przywileju życia w tym rejonie świata, świadomi zagrożeń jakie niesie z sobą rozwój cywilizacji, walczą o zachowanie czystości powietrza i wody prowadząc szeroko zakrojone przedsięwzięcia w celu ochrony środowiska naturalnego. 10 10 https://www.kauriprotection.co.nz/significance-ofkauri/#:~:text=Kauri%20is%20known%20to%20Maori,as%20chiefs%20of%20the%20forest.
