Wijsgerige vorming 2
Docent: prof. dr. Henk de Regt
Hoorcolleges:


De wetenschappelijke methode, vooruitgang in de wetenschap
Realisme, verklaring, waarden en wetenschap
Werkcolleges:

Toepassing van deze kennis op voorbeelden uit je eigen vakgebied
Eisen en Toetsing
 Tussentijdse toets (individueel) 20% (22 februari, hoorcolleges + boek)
 Verslag (in groep van drie) 30%
 Essay (individueel) 50%
Verslag en essay inleveren via SafeAssign
De colleges (week 5-7 en 9-10)
Werkcolleges (week 5-7)
Toets: maandag 22 februari
Responsiecollege SBI: 22 maart

Hulp bij essay schrijven
Boek: An Introduction to the Philosophy of Science
Hoofdstuk 1 t/m 7 basiskennis
Appendix 4.5 is géén tentamenstof
Hoofdstuk 11 t/m 13 behandelen onderwerpen voor het afsluitend essay
Hoorcollege 1: 1 februari 2016
Wat is filosofie?


Goede filosofie is niet vaag maar juist logisch en exact
Doel: Vooronderstellingen expliciet maken en kritisch analyseren
Wat is kennis?


Hoe kunnen we iets zeker weten?
Waarop baseren we onze kennis?
Twee tradities op zoek naar onbetwijfelbaar fundament:


Rationalisme
Empirisme
Rationalisme (redeneren)



Alleen ons verstand (ratio) levert zekere en betrouwbare kennis
Zoek naar onbetwijfelbare , zelf-evidente waarheden, en baseer kennis daarop
Dominant tot 17e eeuw: Aristoteles, René Descartes
Descartes: ‘Ik denk, dus ik ben’, waarnemingen kunnen in twijfel getrokken worden.
Empirisme




We worden niet geboren met zelf-evidente waarheden
Alleen zinguigtlijke ervaring (empirie) levert betrouwbare kennis
Baseer kennis op waarneming en experiment
Dominant sinds 17e eeuw: Francis Bacon, John Locke
Wetenschappelijke Revolutie



Opkomst van empirisme leidde in de 16e en 17e eeuw tot Wetenschappelijke Revolutie
(Copernicus, Galilei, Netwon)
Moderne wetenschap hanteert empiristische methode: waarneming en experiment staan
centraal
Maar: hoe precies kunnen we daarme tot kennis komen?
Methode van empirisme


Inductieve methode: Verzamel waarnemingen (feiten) en leid daar meer algemene
uitspraken (wetten) uit af. ‘Van het bijzondere naar het algemene’
Deductieve methode: Begin met algeme ‘zelf-evidente’ waarheden, en leid daauit nieuwe
kennis af. ‘Van het algemene naar het bijzondere’
De inductieve methode



Wetenschap zoek naar universele wetten van de vorm ‘Altijd als X, dan Y’
Inductie: Als X zeer vaak en onder veel verschillende omstandigheden waargenomen is; en
als X steeds samen met Y optrad, dan is de conclusie ‘Altijd als X, dan Y’ gerechtvaardigd.
Voorbeeld van de raven die altijd zwart zijn: als je heel vaak raven heb gezien die zwart zijn,
kan je er van uitgaan dat alle raven zwart zijn.
Is dit een goede methode?
Geldigheid/waarheid
 Alle katten zijn groen
 Deze hond is een kat
 Deze hond is groen
Dit is een geldige conclusie, maar geldigheid zegt niets over waarheid
 Alle beanen zijn vruchten
 Sommige vruchten zijn geel
 Sommige bananen zijn geel
Dit is een ongeldige conclusie, ondanks de ware conclusie
Dus…



Logische redeneringen moeten allereerst geldig zijn.
Als een deductieve redenering geldig is en de premissen zijn waar, dan is de conclusie
gegarandeerd waar.
Staley: ‘A deductively valid argument with true premises is said to be sound’
Inductieve redeneringen
S1 is A
S2 is A
…
S10000 is A
Alle S zijn A (conclusie)
Hamvraag voor empirist: zijn inductieve redeneringen ook geldig?
Het inductieprobleem
Inductieve redeneringen zijn logisch gezien niet geldig: een universele uitspraak volgt nooit met
zekerheid uit een eindig aantal waarnemingen (David Hume)
Antwoord empiristen:


Geen zekerheid, maar wel waarschijnlijkheid
Confirmatie i.p.v. verificatie
Karl Popper: er is een alternatief voor de inductieve methode!
De visie van Karl Popper (1902-1994)
Poppers kritiek op de inductieve methode
Het zoeken naar en vinden van waarnemingen die een theorie ondersteunen leidt niet per se tot
goede wetenschap:
 Ook pseudowetenschap wordt vaak door feiten bevestigd (bv astrologie)
 Theorieën die altijd maar bevestigd worden zijn vaak inhoudsloos (bv. Freud)
Inductie en confirmatie leiden volgens Popper tot dogmatisme:

Theorieën worden als zeker beschouwd en immuun gemaakt voor kritiek.
Poppers alternatief: een nieuw demarcatie-criterium
Het falsificatie-criterium
Een uitspraak (theorie) is wetenschappelijk als zij falsifieerbaar is, d.w.z. de onwaarheid ervan kan in
principe d.m.v. waarneming of experiment vastgesteld worden
Vgl.:



Alle zwanen zijn wit
Koper zet uit bij verhitting
Menselijk gedrag wordt bepaald door het onbewuste
Popper’s methode

Een goede wetenschapper zoekt niet naar bevestiging, maar is juist kritisch: zoek naar
weerlegging
 Begin niet bij waarneming, maar met een theorie en probeer die te bekritiseren. (Dit is dus
een heel andere methode dan die inductieve methode van het logisch empirisme)
 Trial and error: Conjectures and Refutations
Een fout maken is niet erg, juist goed.
Hypothetisch deductieve methode
Probleem  Theorie  Test
Test  Falsificatie  Nieuw probleem
Test  Geen falsificatie  Aanvaard theorie voorlopig
Popper’s kritiek rationalisme




Combineert rationalisme en empirisme
Maar: tegen fundamentalisme, de opvatting dat zekere kennis mogelijk is
Met weerlegging wordt kennis vergroot.
Wetenschap komt steeds dichter bij de waarheid, maar theoriën blijven altijd gissingen
(hypothesen).
Wetenschappelijke kennis is nooit zeker, zij kan altijd weer werlegd worden.