Oskar i pani Roza Erica-Emmanuela Schmitta Streszczenie analiza interpretacja
advertisement
61020983789016 61 zakupiono w sklepie: identyfikator transakcji: e-mail nabywcy: Legimi f9c00873-4253-4287-9eb2078ae04d35cf legimi@legimi.com znak wodny: 61020983789016 61 61020983789016 61 . OSKAR I PANI RÓZA Erica-Emmanuela Schmitta 61020983789016 61 Wydawnictwo LITERAT ul. Łazienna 28 87-100 Toruń tel.: 56 653 95 40 e-mail: wyd.literat@lit.com.pl www.ksiegarnia-najtaniej.pl Opracowanie: Danuta Anusiak Konsultacje merytoryczne i korekta: Małgorzata Ferenc Skład komputerowy: Mariusz Makuch Ilustracja na okładce: Michał Palmowski © Copyright by Literat ISBN 978-83-7774-522-9 61020983789016 61 Spis treści O autorze............................................................... 5 Plan wydarzeń.......................................................5 Streszczenie...........................................................7 Bohaterowie........................................................24 Gatunek...............................................................29 Kompozycja........................................................29 Fabuła..................................................................30 Czas i miejsce akcji.............................................31 Problematyka......................................................31 Narracja...............................................................35 Język...................................................................35 Znaczenie tytułu..................................................37 Utwór na tle epoki...............................................37 Motywy i analogie..............................................38 Zagadnienia.........................................................44 Istotne cytaty.......................................................47 Zadania sprawdzające.........................................51 Test....................................................................51 Krzyżówka........................................................54 Inscenizacje teatralne..........................................55 Bibliografia.........................................................56 3 61020983789016 61 61020983789016 61 Plan wydarzeń O autorze W ostatnich latach kilkanaście jego utworów zostało przełożonych na język polski, są to między innymi: ––Oskar i pani Róża ––Dziecko Noego ––Pan Ibrahim i kwiaty Koranu ––Przypadek Adolfa H. ––Moje życie z Mozartem ––Marzycielka z Ostendy ––Tektonika uczuć ––Małe zbrodnie małżeńskie ––Kiedy byłem dziełem sztuki. Plan wydarzeń 1. Pierwszy list Oskara napisany pod wpływem cioci Róży do Boga. 2. Podsłuchanie rozmowy rodziców z lekarzem. 5 61020983789016 PLAN WYDARZEŃ Eric-Emmanuel Schmitt urodził się 28 marca 1960 roku we Francji. Zdobył staranne wykształcenie, ukończył filozofię, ale popularność przyniosło mu pisarstwo. Jest dramaturgiem, eseistą i powieściopisarzem znanym w całej Europie. 61 Plan wydarzeń 3. Oskar i Peggy Blue oraz kłopoty wieku dojrzewania. 4. Nocna rozmowa z Peggy – decyzja o małżeństwie. 5. Operacja Peggy i zmartwienia Oskara. 6. Ciąg dalszy kłopotów z „kobietami”. PLAN WYDARZEŃ 7. Ucieczka ze szpitala w Boże Narodzenie – pogodzenie się z rodzicami. 8. Powrót do szpitala i czas spędzony z Peggy. 9. Posadzenie roślinki – prezentu od cioci Róży. 10. Pożegnanie z Peggy, ból i rezygnacja. 11. Niezwykły poranek – odwiedziny Boga. 12. Coraz krótsze listy do Boga. 13. Śmierć chłopca. 14. List pani Róży do Boga. 6 61020983789016 61 Streszczenie Tytuły poszczególnych części streszczenia to początkowe słowa listów Oskara. Oskar ma dziesięć lat. Zanim, z powodu postępującej białaczki, za- CHOROBA mieszkał w szpitalu, uczył się, łobu- OSKARA zował jak wszystkie dzieci. W szpitalu było zupełnie inaczej – czuł się samotny, choć miał kolegów i systematycznie odwiedzali go rodzice. Stwierdził, że jest złym pacjentem, ponieważ podważał wiarę w możliwości medycyny. Nie wyzdrowiał, choć poddano go chemioterapii i wykonano operację przeszczepienia szpiku kostnego. Od tego czasu wszyscy zaczęli traktować go inaczej. Tylko pani Róża, wolontariuszka, poPANI trafiła sprawić, że chłopiec czuł się leRÓŻA piej. Oskar bardzo się do niej przywiązał i nazywał ciocią. Obdarzył ją zaufaniem, stanowiła dla niego autorytet. Uczciwie odpowiadała na jego pytania, zawsze była taka sama – szczera, odważna i pogodna. Zdradziła Oskarowi swój sekret: w mło- oPOWIEŚCI dości uprawiała zapasy, sto- CIOCI RÓŻY 7 61020983789016 STRESZCZENIE Szanowny panie Boże, Na imię mi Oskar, mam dziesięć lat… 61 STRESZCZENIE Streszczenie czyła sto sześćdziesiąt wygranych walk, a zwano ją Dusicielką z Langwedocji. Lubiła wspominać swoje walki, opowiadała o nich barwnie i sugestywnie, a Oskar, słuchając tych historii, wierzył w każde słowo drobnej, kruchej starszej pani i wydawało mu się, że to on walczy i staje się silniejszy. Te opowieści stanowiły ich sekret, a pani Róża snuła je wtedy, gdy byli sami i kiedy chłopca dopadały smutne myśli. Ciocia Róża stanowiła wielką podporę dla chłopca, który domyślał się, że musi umrzeć. Nikt z nim o tym nie rozmawiał, wszyscy wokół milkli i tracili słuch, kiedy zaczynał mówić o śmierci. Tylko ciocia Róża szczerze odpowiedziała na zadane wprost pytanie: czy on umrze. – Czemu chcesz, żeby ci to mówiono, skoro sam wiesz, Oskarze! (s. 13) Pod jej wpływem chłopiec zaczął LIST DO pisać listy do Boga, choć nie od BOGA razu to uczynił. Nie lubił pisać i nie wierzył w Boga. Myślał, że to ktoś taki jak Święty Mikołaj, w którego dawno przestał wierzyć. Autorytet cioci Róży sprawił, że chłopiec dał się przekonać, iż Pan Bóg i Święty Mikołaj nie mają ze sobą nic wspólnego (s. 14). Ciocia Róża poradziła Oskarowi, aby w listach podzielił się z Bogiem swoimi myślami. Dodała 8 61020983789016 61 Streszczenie też, że może każdego dnia poprosić PROŚBY Pana Boga o jedną rzecz – nie o zaDO BOGA bawkę czy słodycze, lecz o sprawy duchowe, np. o odwagę, o cierpliwość, o zrozumienie. Może też prosić o coś dla innych. Chłopiec postanowił jednak zacząć od siebie. Szanowny Panie Boże, Brawo! Jesteś bardzo mocny. Oskar uznał, że Bóg jest mocny, ponieważ następnego dnia, zanim jeszcze zdążył wysłać list, otrzymał odpowiedź na swoje pytanie. NIEZAPOWIERankiem do świetlicy, gdzie DZIANY Oskar – nazywany przez PRZYJAZD kolegów Jajogłowym – RODZICÓW grał w szachy z Einsteinem (przezwisko chłopaka z wodogłowiem), wpadł Pop Corn (mały pacjent z otyłością) z wieścią o przyjeździe rodziców Oskara. To zaniepokoiło chłopca, bo rodzice nigdy nie odwiedzali go w środku tygodnia z powodu pracy i znacznej odległości dzielącej szpital od domu. Wrócił do swego pokoju i czekał na ich przyjście. Mimo upływu czasu nie pojawili się i wtedy Oskar domyślił się, że znajdują się w gabinecie doktora Düsseldorfa. Poszedł tam, 9 61020983789016 STRESZCZENIE Napisał pierwszy list, w którym poprosił o krótką informację na temat tego, czy wyzdrowieje. 61 Streszczenie CO USŁYSZAŁ OSKAR stanął na chwilę pod drzwiami, by uspokoić oddech, lecz zanim wszedł do środka, usłyszał słowa lekarza: STRESZCZENIE Zrobiliśmy, co w naszej mocy, proszę mi wierzyć (s. 19). Usłyszał też płacz swojej matki i jej wyznanie, że nie ma odwagi odwiedzić syna. Wtedy chłopiec pomyślał, że jego rodzice są tchórzami, i już nie chciał ich zobaczyć. Gdy do jego uszu dotarł dźwięk odsuwanych krzeseł, ukrył się w pomieszczeniu obok, które było szafą na szczotki. Zatrzasnął się tam i spędził kilka godzin, gdyż drzwi otwierały się tylko od zewnątrz, a poza tym nie miał ochoty nikogo oglądać. Około południa usłyszał, że wszyscy go szukają, wołają po imieniu, jednak postanowił się nie odzywać, a potem zasnął. Kiedy go odnaleziono, zbiegł się cały personel, wszyscy mieli niepewne miny, co Oskar natychmiast wykorzystał na swą korzyść – zażądał, by przyWYZNANIE szła pani Róża. Zebrani zadawali OSKARA mu różne pytania, ale uporczywie powtarzał swoje, aż sprowadzono wolontariuszkę. Oskar opowiedział jej o diagnozie lekarza i ucieczce rodziców, dodał też, że ich nienawidzi. Ciocia Róża zamyśliła się, a potem opowiedziała mu o jednej z najtrudniejszych swoich walk (z Sarą Bum Bum, akrobatką, węgorzycą ringu) i dodała, 10 61020983789016 61 że zawsze jest jakieś rozwiązanie. Poradziła, by napisał o wszystkim Panu Bogu i poprosił, aby go odwiedził. Zapewniła, że te odwiedziny bardzo pomagają i do tego są specyficzne – odbywają się w myślach, w duchu. Potem nieśmiało pocałowała chłopca w policzek. Oskar wpadł na pomysł, by ciocia Róża przychodziła do niego każdego dnia. Trzeba to było uzgodnić z doktorem Düsseldorfem, ale chłopiec był pewien, że otrzyma zgodę. I tak się stało. Pani Róża wróciła od dok- ZOSTAŁO tora z wieścią, że codziennie przez TYLKO dwanaście dni będzie u Oskara. 12 DNI Zareagował natychmiast: Dwanaście dni? Jest aż tak źle, ciociu Różo? (s. 27) Obojgu chciało się płakać, lecz ciocia znalazła rozwiązanie – zaproponowała, by każdy dzień oznaczał dziesięć lat. Oskar błyskawicznie wyliczył, że za dwanaście dni będzie miał sto trzydzieści lat. W liście, który chłopiec napisał tego dnia do Boga, znalazła się, oprócz opowieści o wszystkich wydarzeniach, prośba o odwiedziny. Nie miałbym nic przeciwko małym odwiedzinom. Takiej wizycie duchowej. To mi się wydaje super. Chciałbym, żebyś mi taką wizytę złożył. Jestem otwarty od ósmej rano do dziewiątej wieczór (s. 28). 11 61020983789016 STRESZCZENIE Streszczenie 61 Streszczenie STRESZCZENIE Szanowny Panie Boże, Dzisiaj przeżyłem wiek młodzieńczy… Tego dnia Oskar w południe kończył piętnaście, a wieczorem dwadzieścia lat i odkrył, że dorastanie to tak zwany trudny wiek. Rankiem pani Róża spytała go, kogo naprawdę lubi. Wymienił więc szpitalnych kolegów, ale ona chciała się dowiedzieć, którą z dziewcząt Oskar wyPEGGY różnia. Nie bez skrępowania wymieBLUE nił Peggy Blue. Nazywał ją niebieską dziewczynką podobną do wróżki, która wpadła na chwilę do szpitala, żeby odpocząć. [...] Jest wokół niej wielka cisza i mnóstwo światła, człowiek ma wrażenie, że wchodzi do kaplicy (s. 30-31). Oskar wyznał również, że chciałby ją bronić przed nocnymi duchami. Wtedy ciocia Róża nakłoniła go, by powiedział Peggy Blue o tym, co czuje i myśli. Poszedł więc do niej, lecz zaraz wrócił, ponieważ Pop Corn powiedział mu, że Peggy jest już zajęta i to on, Pop Corn, będzie ją bronił przed duchami, a Oskar, jeśli chce mieć dziewczynę, niech weźmie Sandrine. Oskar poszedł wtedy do świetlicy, gdzie była właśnie PRZYMUS Sandrine. Powiedziała OskaroCAŁOWANIA wi, że może ją pocałować. Gdy dziewczyna stwierdziła, że nie potrafi tego robić, 12 61020983789016 61 sprowokowany uznał, że powinien zachować się jak mężczyzna, i pocałował ją. W tym momencie odnaleźli go rodzice, którzy jak zwykle przywieźli mu prezenty – dostał odtwarzacz płyt i nagranie Dziadek do orzechów. Nie chciał z nimi rozmawiać, słuchał cały czas muzyki. Kiedy odeszli, pojawiła się ciocia Róża i od razu zapytała o spotkanie z Peggy. Nie pozwoliła Oskarowi rezygnować z marzeń i kazała znów do niej pójść. Wziął nową płytę i poszedł. Peggy WIZYTA była miła, posłuchała trochę mu- U PEGGY zyki, pochwaliła ją, uśmiechnęła się, a w końcu zdradziła, że pragnie, aby to Oskar bronił ją przed duchami. Poprosiła też, aby ją pocałował. Zrobił to, myśląc jednocześnie, że pocałunki to jakaś obsesja u dziewczyn, naprawdę muszą tego potrzebować (s. 39). W liście do Pana Boga chłopak opowiedział przebieg dnia i przedstawił kolejną prośbę. Chciałby, aby się z Peggy Blue pobrali. Szanowny Panie Boże, Załatwione, jesteśmy małżeństwem. Gdy w nocy Oskar usłyszał krzyk NOC Peggy, poszedł do jej pokoju. OkaW POKOJU zało się jednak, że krzyk dochodzi PEGGY z pokoju Bekona, który cierpiał 13 61020983789016 STRESZCZENIE Streszczenie 61 Streszczenie z bólu z powodu swoich oparzeń. Oskar wrócił do Peggy, a ona spytała go, czy chciałby z nią spać. Było im trochę ciasno w jednym łóżku, ale rozmawiali, przytulali się i w końcu zasnęli. Rankiem Oskar opowiedział o tym cioci Róży. Stwierdził: Jestem cholernie szczęśliwy. Pobraliśmy się dzisiaj w nocy (s. 44). STRESZCZENIE Potem mówił coraz bardziej szczerze: Poza tym, wyobraź sobie, wszystko, co dawniej, kiedy byłem młody, wydawało mi się ohydne, na przykład pocałunki, pieszczoty, teraz mi się podoba. Niesamowite, jak człowiek się zmienia, prawda? (s. 44) Ciocia Róża stwierdziła, że chłopiec dorośleje. Oskar był jeszcze ciekawy, czy od pocałunku z języczkiem można mieć dzieci, i ucieszył się, że to mało prawdopodobne. Po obiedzie oboje poszli do szpitalnej kaplicy, gdzie rozmawiali o cierpieniu i śmierci. Oskara zdumiewało w kaplicy i złościło, że Jezus na krzyżu dał przed się tak załatwić (s. 45). Wtedy krzyżem pani Róża spytała go, czy wolałby, aby jego Bóg był jak kulturysta. Pytała również, czy bliższy wydaje mu się Bóg, który cierpi, czy też taki, który nic nie czuje. Tłumaczyła, że nikt nie może uniknąć cierpienia. Ani Bóg, ani ty. Ani twoi rodzice, ani ja (s. 46). Oskar zastanawiał się 14 61020983789016 61 Streszczenie Po powrocie z kaplicy Oskar długo wieczór spał, zdarzało mu się to coraz częz peggy ściej. Wieczorem zaprosili Peggy na i ciocią herbatę. Było miło, a Peggy i pani różą Róża bardzo się polubiły. Ciocia Róża rozśmieszała dzieci opowieściami o swoich walkach. Wspominała na przykład Siostry Siuśki – trojaczki, które udawały, że są jedną osobą. W pisanym wieczorem liście do Pana Boga Oskar wyznał, że przeżył piękny dzień. Prosił też o pomyślny przebieg operacji Peggy. Szanowny Panie Boże, Peggy Blue była dzisiaj operowana. Peggy zabrano na salę operacyjną. bunt Oskar bardzo to przeżywał. Pełen oskara buntu pytał panią Różę, dlaczego Bóg pozwala, żeby były takie dzieci jak on i Peggy – chore. Ciocia Róża wyjaśniła, że z chorobą jest jak ze śmiercią. Jest faktem. Nie jest żadną karą (s. 52). Oskar jednak nadal się złościł i lekceważąco stwierdził, że pani Róża niczego nie wie, bo nie jest chora. Odpowiedź cioci: – Co możesz o tym 15 61020983789016 STRESZCZENIE nad tym, co mówiła ciocia Róża. A ona wspomniała swoją matkę, która nie bała się śmierci, a umierając, uśmiechała się i niecierpliwiła, by zobaczyć, co będzie potem. Jednak większość ludzi się boi. 61 Streszczenie STRESZCZENIE wiedzieć? (s. 52) – zaskoczyła go i spowodowała, że przestał myśleć tylko o sobie. Zapragnął jej pomóc, w końcu zaproponował, że ją zaadoptuje. Zgodziła się i pogodzeni poszli do sali Peggy, przygotować pokój na jej powrót po operacji. Potem Oskar długo spał, a Peggy udana w tym czasie powróciła do swej operacja sali. Operacja się udała, dziewpeggy czynkę odwiedzili rodzice, a później Oskar i pani Róża. Oskara posadzono obok łóżka Peggy, traktowano serdecznie i – jak odczuł – z szacunkiem. W liście do Boga tego dnia chłopiec o nic nie prosił. Uznał dzień za udany, wyliczył wszystkie pomyślne wydarzenia: Adoptowałem ciocię Różę, zaprzyjaźniłem się z teściami i odzyskałem żonę w dobrym zdrowiu, chociaż około jedenastej zrobiła się różowa (s. 54). Szanowny Panie Boże, Dzisiaj miałem między czterdzieści a pięćdziesiąt lat… peggy Od rana spotykały Oskara kłopoty obraża i przykrości, bo Sandrine wypaplała się Peggy, że całowała się z nim. Peggy 16 61020983789016 61 uznała to za zdradę i zerwała z chłopakiem. Była nieubłagana i nie przyjmowała wyjaśnień. Oskar cierpiał i smucił się, a w końcu zrobił coś, czego sam nie rozumiał – na złość Peggy pozwolił całować się Brigitte. Zobaczył to Einstein i opowiedział dziewczynom. W ten sposób Oskar zyskał opinię latającego za kobietami. Był zły na siebie i zaskoczony, że tak niemądrze postąpił. Ciocia Róża, niezawodna przewodniczka po życiu, poradziła mu, aby jeszcze raz poszedł do Peggy i powiedział, że kocha tylko ją. Wyjaśniła także, że pierwszy związek uczuciowy zawsze jest kruchy, ale trzeba o niego walczyć, jeśli jest dobry. Wieczorem Oskar był smutny. Prosił w liście Pana Boga, aby sprawił, że pogodzą się z Peggy. Ponieważ nazajutrz było Boże Narodzenie, zapytał Pana Boga, co chciałby dostać na urodziny. Szanowny Panie Boże, Dzisiaj rano, o ósmej, powiedziałem Peggy Blue… Kolejny dzień zaczął się pomyślnie, bo Peggy pogodziła się z Oskarem. Wkrótce jednak chłopiec posmutniał, uświadamiając sobie, że jest Boże Narodzenie, co w warunkach szpitalnych oznaczało odwiedziny rodzi- ucieczka ze ców. Był przekonany, że czeka go szpitala beznadziejny dzień, więc postano17 61020983789016 STRESZCZENIE Streszczenie 61 STRESZCZENIE Streszczenie wił uciec. Koledzy, przekupieni podarunkami, pomogli mu schować się w samochodzie cioci Róży. Niezauważony dotarł pod jej dom, ale sama jazda i przeżycia z nią związane tak go osłabiły, że zasnął. Obudziło go zimno. Poszedł w stronę pobliskiego domu. Ciocia Róża odnalazła go na w domu wycieraczce, bo tam upadł, próbucioci jąc dosięgnąć dzwonka. Ogrzał się róży u niej, a potem długo i poważnie rozmawiali. Oskar wyrzucił z siebie wszystkie żale do rodziców. Boją się mnie. Boją się ze mną rozmawiać. A im bardziej się boją, tym bardziej mam wrażenie, że jestem potworem. Dlaczego ich tak przerażam? (s. 61-62) Ciocia Róża zapewniła chłopca, że rodzice bardzo go kochają i są smutni, ponieważ nie potrafią porozumiewać się z nim tak dobrze jak ona. Wie to na pewno, bo rozmawiała z nimi. Słowa pani Róży uspokoiły trochę Oskara. Dodała jeszcze, że wszyscy ludzie umierają, a to, że on umrze pierwszy, nie upoważnia go do zapominania o innych i myślenia, że mu wszystko wolno. Wtepogodzenie dy Oskar zgodził się, by pani z rodzicami Róża zadzwoniła do szpitala i zaprosiła jego rodziców. Chłopiec przeprosił ich. Przepraszam, zapomniałem, że wy też kiedyś umrzecie (s. 63). 18 61020983789016 61 Streszczenie Szanowny Panie Boże, Dziś mam już skończone sześćdziesiąt lat… Oskar był zmęczony i nie miał chłopIec ochoty nigdzie się ruszać. Stwiercoraz dził żartobliwie: Dziś mam już słabszy skończone sześćdziesiąt lat i płacę rachunek za wczorajsze ekscesy (s. 65). Odwiedziła go Peggy Blue. Oskar pokazał jej figurkę Maryi, którą wyprosił od cioci Róży, bo była błękitna, miała słodką twarzyczkę i przypominała mu Peggy. Ale dziewczynka nie rozpoznała w niej siebie. Potem trzymali się za ręce i słuchali Dziadka do orzechów. Chłopiec był bardzo słaby. Wieczorem, gdy pisał list prośba do Pana Boga, zdawało o odwiedziny mu się, że pióro zrobiło 19 61020983789016 STRESZCZENIE Spędzili miły wieczór i Oskar odczuł, że rodzice są tacy jak dawniej. W liście do Boga nazwał świąteczny wieczór superowskim. Złożył też Bogu życzenia urodzinowe, ofiarowując mu jako prezent swoje pojednanie z rodzicami. Pani Róża uznała to za świetny prezent, ale Oskar za bardzo zwyczajny, nawet dość byle jaki (s. 66). Prosił Pana Boga, aby rodzice i on byli już zawsze tacy, jak w ten świąteczny wieczór. 61 Streszczenie się jakieś ciężkie. Prosił Boga o odwiedziny. Bardzo bym chciał, żebyś mnie odwiedził (s. 66). Szanowny Panie Boże, Dziś miałem między siedemdziesiąt a osiemdziesiąt lat… Tego dnia Oskar rozmyślał o poważnych sprawach. Od cioci Róży dostał ziarnko rośliny z Sahary, która w ciągu jednego dnia rozwijała się, dojrzewała i kończyła swój żywot. Posadził je, obserwował i podziwiał razem z rodzicami i opiekunką (jego rodzice mieszkali teraz u pani Róży i przychodzili do niego każdego dnia). Oskar uznał prezent za genialny, zachwycał się, że mała roślinka dzielnie w jeden dzień wypełniła całą swoją roślinną misję (s. 68). STRESZCZENIE niezwykła roślinka Razem z Peggy często przeczego nie ma glądali Słownik medyczny – w słowniku to była jej ulubiona książka. medycznym Oskar, doceniając ważność lektury, próbował znaleźć w niej hasła, które go ciekawiły: Życie, Śmierć, Wiara, Bóg, ale ich tam nie było. Pani Róża wyjaśniła, że powinien ich poszukać w Słowniku filozofii. Dodała jednak, że pewno rozczarowałby się, bo każde z tych haseł jest definiowane na rozmaite sposoby. Najciekawsze 20 61020983789016 61 Streszczenie pytania pozostają bez odpowiedzi, ponieważ kryją w sobie tajemnicę. Niech pan sobie odpuści. Niech pan się wyluzuje. Nie jest pan Panem Bogiem. To nie pan rozkazuje naturze. Pan tylko stara się naprawiać (s. 69-70). Doktor słuchał rad z otwartymi ustami, a potem ucałował Oskara. List do Pana Boga zakończył Oskar ponowną prośbą o odwiedziny: Wciąż czekam, aż mnie odwiedzisz. Przyjdź. Nie wahaj się ani chwili (s. 70). Szanowny Panie Boże, Peggy Blue opuściła szpital. Peggy opuściła szpital i Oskar wiedział, że już jej nigdy nie zobaczy, smutny więc było mu ciężko na sercu. Nie dzień chciał pisać listu do Boga z powodu smutku. List kończą słowa: Dzisiaj przestałem Cię lubić (s. 71). 21 61020983789016 STRESZCZENIE Kiedy do sali zajrzał dokrada dla tor Düsseldorf, Oskar doktora z właściwą sobie szczerodÜsseldorfa ścią poradził mu, żeby nie czuł się winny, że musi oznajmiać złe nowiny, przecież starał się uczciwie leczyć. 61 Streszczenie Szanowny Panie Boże, Dziękuję, że przyszedłeś. Oskar obudził się wczesnym rankiem, pomyślał, że ma dziewięćdziesiąt lat, i spojrzał w okno. Była cisza, nastawał świt. Wtedy chłopiec poczuł, że przychodzi Bóg. Widział, jak wskrzesza świat. Oskar obserwował to pełen podziwu i zasekret chwytu. Czuł, że Bóg jest obok i zdradza mu swój sekret: STRESZCZENIE odwiedziny codziennie patrz na świat, jakbyś oglądał go po raz pierwszy (s. 73). Chłopiec wpatrywał się pilnie w światło poranka, w drzewa, ptaki, czuł, że powietrze sprawia, iż oddycha, był uradowany życiem. Czułem, że żyję. Drżałem z rozkoprośba szy. Co za radość żyć. Byłem zado boga chwycony (s. 73). To było tak piękne i potężne przeżycie, że Oskar poprosił Pana Boga, aby czegoś takiego mogli doświadczyć też jego rodzice i Peggy. Ciocia Róża już pewnie wie (s. 73). 22 61020983789016 61 Streszczenie Oskar miał sto lat (wierzył, że tyle co ciocia Róża), dużo spał, lecz czuł oskar się dobrze. Rozmawiał z rodzicami o życiu o tym, jak zmienia się stosunek człowieka do życia. Mówił, że na początku uważamy, że otrzymujemy życie na zawsze. W końcu odkrywamy, że to nie był prezent, a jedynie pożyczka (s. 74). Chłopiec próbował wytłumaczyć to rodzicom. Prosił Boga, by ich odwiedził i dokończył dzieła (s. 75). Szanowny Panie Boże Sto dziesięć lat. To dużo. Chyba zaczynam umierać. Oskar (s. 76). List pani Róży do Boga Oskar zmarł rano, w czasie kiedy rodzice i pani Róża poszli napić śmierć się kawy. Pani Róża uważa, że cze- chłopca kał na tę porę, by ich oszczędzić. Jakby chciał, żebyśmy nie cierpieli, patrząc, jak odchodzi (s. 77). 23 61020983789016 STRESZCZENIE Szanowny Panie Boże, Dzisiaj dobijam setki. 61 Bohaterowie Pani Róża podziękowała Bogu za to, że poznała Oskara. To dzięki chłopcu wymyślała różne opowieści, była zabawna, znała się nawet na zapasach. Oskar pomógł jej uwierzyć w Boga, dzięki temu czuła, że przepełnia ją miłość, której starczy na następne lata. Kochała go i cierpiała z powodu jego śmierci, lecz ukrywała swój ból, by nie BOHATEROWIE podziękowania pani róży konkurował z bezbrzeżną rozpaczą jego rodziców (s. 77). Przez trzy ostatnie dni swego życia Oskar stawiał na szafce przy łóżku kartonik z napisem: Tylko Bóg ma prawo mnie obudzić (s. 78). Bohaterowie Oskar Ma dziesięć lat, choruje na białaczkę i z tego powodu przebywa w szpitalu, z dala od miejsca swego zamieszkania. Lekarze wyczerpali już wszystkie sposoby leczenia i nie pokonali jego choroby. Ani chemioterapia, ani przeszczep szpiku kostnego nie dały spodziewanych rezultatów, dlatego Oskar musi umrzeć. Chłopiec czujnie obserwuje zachowanie personelu medycznego, drażni go mil24 61020983789016 61 Bohaterowie Oskar to wrażliwy i inteligentny chłopiec. Potrafi poważnie i szczerze rozmawiać, ale trzeba umieć zdobyć jego zaufanie. Autorytetem dla niego stała się pani Róża, która umiała spowodować, że nie myślał tylko o swej chorobie. Przy niej jest dowcipny, czuje się bezpieczny, bez skrępowania mówi o swoich przeżyciach. Oskar ma też w szpitalu koleżanki i kolegów. Wyróżnia Peggy, dziewczynkę chorą na serce. Jest wobec niej opiekuńczy, troskliwy i serdeczny, mówi, że ją kocha i chce ją bronić przed duchami. Oskar czasem zachowuje się jak dorosły, czasem bywa bardzo dziecinny. Wierzy bez zastrzeżeń we wszystkie opowieści cioci Róży o jej zwycięskich zapaśniczych walkach, bardzo chętnie słucha tych historii, bo wtedy zdaje mu się, że staje się silniejszy. Z ciekawością wypytuje o Boga. Początkowo wierzy w niego tylko dlatego, że wierzyła ciocia Róża. Za jej radą zaczął pisać do niego listy, choć twierdził, że to bzdura, odchyłka, bezsens, jajo. To lipa. W sam raz dla dorosłych (s. 7). 25 61020983789016 BOHATEROWIE czenie lekarzy, pielęgniarek i uciekanie od mówienia na temat śmierci. Ma też pretensje do rodziców, że postępują nieszczerze wobec niego, są sztuczni, inni niż dawniej, nazywa ich tchórzami. Podejrzewa, że nie mogą go kochać z powodu jego choroby. Cierpi i złości się na zmianę. 61 Bohaterowie Pani Róża BOHATEROWIE Szpitalna wolontariuszka, która przychodzi na oddział opiekować się chorymi dziećmi. W prywatnym życiu jest matką (jej dorosły syn pracuje jako weterynarz w Kongu), ma ładne mieszkanie i stary samochód. Oskarowi wydaje się bardzo stara, a ona, żartując ze swego wieku, zgadza się na określenie, że jest przeterminowana jak jogurt. Pani Róża to mądra i doświadczona kobieta o wielkim sercu. Kocha chłopca, zdobywa jego zaufanie, mobilizuje go do życia, pomaga zapomnieć o chorobie. Ona jedna otwarcie rozmawia z Oskarem o śmierci, rozumie jego samotność, smutek i złość. Pani Róża to wolontariuszka z powołania, myśli przede wszystkim o swoim pacjencie. Kiedy Oskar zapragnął, by przychodziła każdego dnia, a do tej pory pracowała tylko dwa razy w tygodniu, zgodziła się bez wahania. Przyjęła też pod swój dach rodziców Oskara, by codziennie mogli go odwiedzać, gdy stan chłopca się pogorszył. Pani Róża stała się sprawczynią wszystkich radosnych przeżyć i wydarzeń w życiu Oskara. Bawiła go opowieściami o swojej karierze zapaśniczki, wymyślała pseudonimy zapaśniczek, z którymi staczała walki. Te opowieści rozpraszały smutek dziecka przytłoczonego chorobą i świadomością zbliżającej się śmierci. 26 61020983789016 61 Bohaterowie Pop Corn Chłopiec z nadwagą, twierdził, że Peggy jest już zajęta i radził Oskarowi zająć się inną dziewczyną. Przekupiony słodyczami pomógł Oskarowi wydostać się ze szpitala i zakraść się do samochodu cioci Róży. Bekon Chłopiec z rozległymi oparzeniami, krzyczy nocą z powodu bólu. Peggy Blue Zwana przez wszystkich niebieską dziewczynką, choruje na serce. Oskar wyróżnia ją spośród innych, przypomina mu błękitną wróżkę. Peggy to spokojne dziecko, lubi muzykę i często przegląda Słownik medyczny – pasjonuje się chorobami i wciąż się zastanawia, jakie jeszcze będzie mogła mieć w przyszłości (s. 68). Po udanej operacji opuszcza szpital. Oskar uważał ją za swoją żonę. 27 61020983789016 BOHATEROWIE Einstein Mały pacjent z wodogłowiem. Poinformował Peggy, że Oskar pozwalał całować się Brigitte. 61 Bohaterowie BOHATEROWIE Sandrine i Brigitte Pacjentki szpitala, stały się przyczyną kłopotów Oskara oraz opinii o nim, że lata za kobietami. Sandrine chorowała na białaczkę, a Brigitte miała zespół Downa. Rodzice Oskara Są bezradni wobec choroby jedynaka. Kochają Oskara, lecz nie potrafią szczerze z nim rozmawiać o jego stanie. Zazdroszczą pani Róży tego, że ma dobry kontakt z ich synem. Zasypują Oskara prezentami, odwiedzają systematycznie. W ostatnich dniach jego życia są w szpitalu codziennie, ponieważ mieszkają u pani Róży. Doktor Düsseldorf Stosuje wszystkie dostępne mu sposoby walki z chorobą Oskara. Odwiedza chłopca, lecz nic nie mówi, tylko patrzy na niego smutnym wzrokiem, co wywołuje w Oskarze poczucie winy. Któregoś dnia Oskar wygłosił lekarzowi swoją radę na temat jego podejścia do wykonywanej pracy: Niech pan się nie zachowuje, jakby czuł się winny. To nie pana wina [...]. Niech pan sobie odpuści. Niech pan się wyluzuje. Nie jest pan Panem Bogiem (s. 69). Doktor wtedy uśmiechnął się i serdecznie ucałował chłopca. 28 61020983789016 61 Kompozycja Gatunek Kompozycja Na opowieść Erica-Emmanuela Schmitta składa się czternaście listów adresowanych do Boga. Autorem trzynastu jest Oskar, ostatni, czternasty list napisała pani Róża. Pierwszy list przedstawia sytuację głównego bohatera, chłopca chorego na białaczkę, której leczenie w jego przypadku nie przyniosło żadnych efektów. Oskar domyśla się, że wkrótce umrze. W liście tym pojawia się również druga ważna bohaterka utworu, pani Róża, nazywana przez chłopca ciocią. Ona proponuje Oskarowi, aby każdy dzień, który mu pozostał, traktował jak dziesięć lat życia. Oskar poważnie podchodzi do tej propozycji i kolejne listy niosą relacje dwudziestolatka, trzydziestolatka itd. 29 61020983789016 KOMPOZYCJA Oskar i pani Róża to niewielki utwór epicki w formie listów (epistolarny), skierowany głównie do młodego czytelnika, który uczy doceniać życie, akceptować cierpienie. Takie krótkie utwory narracyjne o charakterze pedagogicznym i moralnym, przeznaczone dla dzieci i młodzieży określa się mianem powiastki. 61 Fabuła Pierwsze listy Oskara są obszerne, pełne szczegółów, zawierają cytaty rozmów z ciocią Różą, lecz potem się to zmienia. Listy stają się krótsze, zwięzłe, ponieważ dziecku brakuje sił, jest coraz bardziej zmęczone i wyczerpane. Ostatni list, autorstwa pani Róży, informuje o śmierci Oskara. FABUŁA Fabuła Fabuła Oskara i pani Róży obejmuje wydarzenia, które rozgrywają się w szpitalu w ciągu kilkunastu dni i są skupione wokół tytułowych bohaterów: Oskara i pani Róży. W pierwszym liście do Boga chłopiec relacjonuje swoją rozmowę z opiekującą się nim wolontariuszką. Oskar, świadomy tego, że przeszczep szpiku, któremu został poddany, nie powiódł się, pyta, dlaczego nikt nie powiedział mu, że umrze. Pani Róża odpowiada, że nie ma potrzeby mówić, skoro on o tym wie. Wolontariuszka radzi Oskarowi, by napisał list do Pana Boga i podzielił się z nim swoimi myślami. Kiedy chłopiec dowiaduje się, że zostało mu kilkanaście dni życia, prosi wolontariuszkę, aby odwiedzała go codziennie. Wtedy pani Róża proponuje mu, by każdy dzień traktował tak, jakby to było dziesięć lat, dzięki czemu w ciągu dwunastu dni przeżyje sto dwadzieścia lat. W kolejnych dniach Oskar przeżywa doświadczenia wieku dojrzewania, 30 61020983789016 61 Problematyka bujnej młodości, dorosłości, wreszcie postępującej starości. Ubywa mu sił, coraz więcej odpoczywa i śpi. Kończący utwór list pani Róży do Boga zawiera informację o śmierci Oskara. Wydarzenia w utworze Oskar i pani Róża rozgrywają się w czasach współczesnych. Wskazuje na to obecność przedmiotów codziennego użytku (np. odtwarzacza płyt) oraz postęp w medycynie – Oskar został poddany chemioterapii, operacji przeszczepienia szpiku kostnego (pierwszą taką operację przeprowadzono w 1959 roku). Wydarzenia obejmują kilkanaście dni, dzieją się w szpitalu, w kaplicy oraz w mieszkaniu pani Róży. Problematyka Oskar i pani Róża to niezwykły utwór, który na długo zostaje w pamięci czytelnika. Opowiada o przyjaźni i miłości, o życiu i śmierci, uczy, jak pokonać strach i nie poddawać się w obliczu nieszczęścia. Między dwojgiem ludzi, pacjentem i wolontariuszką, dzieckiem i osobą starszą, narodziła się 31 61020983789016 PROBLEMATYKA Czas i miejsce akcji 61 Problematyka przyjaźń, serdeczna więź i miłość. Pani Róża wypełniała obowiązki opiekunki chorego tak ofiarnie i mądrze, że zdobyła nie tylko zaufanie, lecz także serce dziecka. PROBLEMATYKA – Kocham cię, Oskarze. – Ja ciebie też. Co mogę dla ciebie zrobić, jeśli masz jakieś kłopoty? Chcesz, żebym cię adoptował? (s. 52) Pani Róża odgadywała nastroje Oskara, potrafiła rozpędzać jego smutki. Jej zabawne opowieści działały jak najlepsze leki, dodawały chłopcu sił, pozwalały odreagować stres i poczucie przegranej z chorobą. Ciocia Róża potrafi czasem coś tak powiedzieć, że człowiek dostaje kopa – napisał Oskar w jednym z listów. Miłość rodziców do Oskara jest bezradna, pełna rozpaczy, poszukująca. Okazują ją, obdarowując syna prezentami, odwiedzają go, spełniają jego zachcianki i zazdroszczą pani Róży umiejętności postępowania z ich dzieckiem. Pani Róża ani przez moment nie zapomina, że rodzice chłopca są ważniejsi i to ona doprowadza do pojednania między nimi a Oskarem. W utworze można dostrzec jeszcze jeden rodzaj miłości – to uczucie Oskara do Peggy, nieśmiałe, 32 61020983789016 61 Problematyka romantyczne, pełne opiekuńczości, odpowiedzialności i stałości. Opowieść Schmitta jest także utworem mówiącym, jak żyć. Rozmawiają o tym często Oskar i pani Róża. Ona powiedziała, że życie jest kruche i delikatne, a my zachowujemy się tak, jakby miało trwać wiecznie, jakbyśmy byli nieśmiertelni. Oskar szukał w Słowniku medycznym haseł: Życie, Śmierć, Wiara i Bóg. Nie odnalazł ich, ale pocieszał się, że te sprawy nie są chorobami. Ciocia Róża wyjaśniła mu, że najciekawsze pytania kryją w sobie tajemnicę i nie ma na nie ostatecznych odpowiedzi. Mały Oskar odnalazł swoją odpowiedź na pytanie: jak żyć. Stało się to w czasie, gdy przeżywał odwiedziny Pana Boga. Miał wtedy wrażenie, że Bóg wziął go za rękę i zdradził sekret: codziennie patrz na świat, jakbyś oglądał go po raz pierwszy (s. 73). Chłopiec próbował też wytłumaczyć rodzicom, że życie to taki dziwny prezent (s. 74), a w pewnym momencie człowiek odkrywa, że to jednak tylko pożyczka. 33 61020983789016 PROBLEMATYKA Spojrzałem na matkę Peggy, która nie jest niebieska, a mimo to jest bardzo ładna, i pomyślałem, że właściwie moja żona Peggy może mieć kolor, jaki zechce, a ja i tak będę ją kochał (s. 53-54). 61 Problematyka Ważnym wydarzeniem w ostatnich dniach przed śmiercią Oskara było posadzenie i obserwowanie wzrostu roślinki, która w ciągu jednego dnia przeżywa całe swoje życie. Chłopiec z podziwem patrzył na to zjawisko i napisał potem w liście, że mały kwiatek nie przypominał baobabu, PROBLEMATYKA ale dzielnie, na naszych oczach, w jeden dzień, nie przerywając ani na chwilę, wypełnił całą swoją roślinną misję (s. 68). Na okładce książki Oskar i pani Róża została zamieszczona opinia, że ten utwór działa jak ekstrakt przywracający wiarę. Sporo w nim rozmów o Bogu, którego pani Róża chce Oskarowi przybliżyć. Początkowo chłopiec słuchał jej nieufnie, jednak autorytet cioci Róży spowodował, że postanowił napisać list do Boga. Pani Róża przekonywała go: Za każdym razem, kiedy w niego uwierzysz, będzie trochę bardziej istniał. Jeśli się uprzesz, zacznie istnieć na dobre. I wtedy ci pomoże (s. 15). Później pokazała Oskarowi w kaplicy wizerunek Chrystusa na krzyżu i uświadomiła mu, że taki cierpiący Bóg jest bardzo bliski człowiekowi. Mówiła też o śmierci, której się boimy, ponieważ odczuwamy lęk przed nieznanym. Radziła Oskarowi, aby się nie lękał i zaufał Bogu. 34 61020983789016 61 Język Kiedyś ciocia Róża poradziła Oskarowi, by poprosił Pana Boga o odwiedziny. Wyjaśniła, że będzie to wizyta duchowa. Oskar przeżył taką wizytę, zdarzyło się to na krótko przed jego śmiercią. Potem postawił na swojej szafce kartkę z napisem: Tylko Bóg ma prawo mnie obudzić (s. 78). Narratorem w utworze Oskar i pani Róża jest Oskar, autor listów do Boga, zatem narracja utrzymana jest w pierwszej osobie. Narratorem ostatniego listu jest pani Róża. Język Narratorem w książce Schmitta jest dziecko. W wypowiedziach dziesięcioletniego Oskara można odnaleźć określenia potoczne, właściwe językowi ludzi bardzo młodych, starających się, by ich słowa brzmiały „doroślej”: Bo pisanie to bzdura, odchyłka, bezsens, jajo (s. 7). Tylko że jeśli tak napiszę, to dupa blada, w ogóle się mną nie zainteresujesz (s. 8). 35 61020983789016 JĘZYK Narracja 61 Język OK, ciociu Różo, jak będę miał pietra, zmuszę się, żeby wierzyć (s. 48). Język Oskara jest bogaty, barwny, nierzadko dowcipny, świadczy o inteligencji i wrażliwości bohatera. […] dziś wieczór kończę dziesięć lat, wiek rozumu (s. 28). Ciocia Róża to mistrzyni przebudzeń (s. 37). JĘZYK Pop Corn stał w drzwiach, a raczej wypełniał sobą drzwi (s. 33). Problem tylko w tym, że na korytarzu był Einstein, który może ma wodę w mózgu, ale na pewno nie ma klapek na oczach (s. 56). Charakterystyczny jest także język, którym posługuje się pani Róża – bogaty i malowniczy w opowieściach o zapaśniczych walkach, to znów dosadny, a nieraz bardzo oszczędny. Wszystko to wynika z sytuacji mówienia. Pani Róża bardzo rozumnie posługuje się językiem, wie, kiedy trzeba tylko podtrzymać rozmowę, i umie wtedy mówić zwięźle. – Pobraliśmy się dzisiaj w nocy. – Pobraliście się? – Tak. Robiliśmy wszystko, co robią mężczyzna i kobieta, kiedy są małżeństwem. – Tak? 36 61020983789016 61 Utwór na tle epoki – A co ty sobie myślisz? Która to teraz godzina? – skończyłem dwadzieścia lat i mam swoje życie, no nie? – Jasne (s. 44). Znaczenie tytułu W tytule zawarte zostały imiona dwojga głównych bohaterów, słowo pani sygnalizuje dorosłość Róży. Treścią utworu jest opowieść o relacjach, jakie łączyły dziesięcioletniego pacjenta z dorosłą wolontariuszką. Utwór na tle epoki Gdy książka Erica-Emmanuela Schmitta pojawiła się na polskim rynku wydawniczym w 2004 roku, od razu stała się popularną pozycją czytelniczą. Jeden z recenzentów nazwał ją nawet wydarzeniem literackim na miarę Małego Księcia (utwór powstał ponad pół wieku wcześniej). Oskar i pani Róża porusza sprawy uniwersalne, dotyczące ludzi od najdawniejszych czasów. Pisarz ukazuje je oczami wrażliwego, mądrego dziecka oraz starej, 37 61020983789016 UTWÓR NA TLE EPOKI Język stanowi element dodający urody opowieści o Oskarze i pani Róży. 61 Motywy i analogie doświadczonej kobiety. Prawie każda strona opowieści przynosi ważną myśl o życiu i śmierci, miłości i nienawiści, odwadze i tchórzostwie. MOTYWY I ANALOGIE Motywy i analogie W opowieści Schmitta Oskar i pani Róża można wskazać motyw choroby i śmierci dziecka, motyw przyjaźni dziecka i dorosłego, motyw pierwszej miłości, motyw wiary w Boga. Motyw choroby i śmierci dziecka Eric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża Oskar pochodził ze szczęśliwego domu, uczył się i łobuzował, rodzice go kochali, był jedynakiem. Choroba przyszła nagle i odmieniła zupełnie jego życie. Oskar znalazł się w szpitalu i to miejsce stało się odtąd jego domem. Leczenie nie dało rezultatów i chłopiec domyślał się, że umrze. Jego rodzice nie potrafili sobie poradzić z tą świadomością. W tych trudnych dla wszystkich dniach znalazł wsparcie, zrozumienie i miłość w osobie szpitalnej wolontariuszki pani Róży, nazywanej przez niego ciocią. Potrafiła rozproszyć jego smutki ciekawymi opowieściami, zachęciła go do pisania listów do Boga, sprawiła, że w ciągu dwunastu dni przeżył całe życie i nie bał się śmierci. 38 61020983789016 61 Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy Mała Nel zachorowała na febrę. Sytuacja wydawała się beznadziejna, bo znajdowała się w afrykańskim buszu pod opieką starszego o kilka lat Stasia i bezradnych murzyńskich służących. Chorobę można było pokonać, zażywając chininę, której zapas wyczerpali. Nel bredziła w gorączce i opadała z sił, a wtedy zdesperowany Staś wyruszył po ratunek, licząc, że może spotka jakąś karawanę lub choćby ludzi Smaina. Po wielu godzinach wędrówki wśród ciemności dostrzegł jakiś blask – zapowiedź obecności ludzi. Szczęśliwie trafił na obóz podróżującego po zachodniej Afryce Lindego. Otrzymał chininę i wiele innych potrzebnych w buszu rzeczy. Powrócił szczęśliwie do chorej Nel i był pewien, że teraz ją uratuje. Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę Mały Książę opuścił swą planetę, aby zdobyć doświadczenie i zyskać przyjaciela. W trakcie wędrówek po różnych planetach poznał wielu ludzi. Na Ziemi zaprzyjaźnił się z pilotem, który wylądował na Saharze z powodu awarii samolotu. Pilot polubił złotowłosego Księcia, a kiedy malec chciał wrócić na swoją planetę, zasmucił się z powodu rozstania. Mały Książę wyjaśnił, że w podróż nie może zabrać ciała, gdyż jest zbyt ciężkie. Prosił też pilota, by go zostawił i nie patrzył, bo to odchodzenie będzie wyglądało, jakby umierał. 39 61020983789016 MOTYWY I ANALOGIE Motywy i analogie 61 Motywy i analogie MOTYWY I ANALOGIE Potem wokół nogi Księcia owinęła się złocista jadowita żmija. Henryk Sienkiewicz, Janko Muzykant Głównym bohaterem jest chorowity chłopiec Janko. Spośród innych wiejskich dzieci wyróżnia go talent muzyczny. Zafascynowany dźwiękiem skrzypiec zakrada się do dworu, by ich dotknąć. Zostaje oskarżony o próbę kradzieży i skazany na karę chłosty. Chłopiec umiera z powodu zbyt surowej kary. Bolesław Prus, Antek Siostra Antka, Rozalka, zostaje żywcem upieczona w chlebowym piecu, gdzie zamknięto ją na trzy zdrowaśki za radą znachorki, by wyleczyć gorączkę. Motyw przyjaźni dziecka i dorosłego Eric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża Oskara i panią Różę nie łączą więzy krwi, są dla siebie obcymi ludźmi. Zaprzyjaźnili się mimo dzielącej ich różnicy wieku i życiowej sytuacji. W pewnej chwili wolontariuszka znaczyła dla chłopca więcej niż rodzice. Nigdy tego nie wykorzystywała. Pokochała chorego malca i starała się uczynić jego ostatnie dni życia lepszymi – miała na to swoje sposoby. Oskar cenił jej opinie, korzystał z rad, czuł, że jest dla niej ważny. Pozwalał się nawet ca40 61020983789016 61 Motywy i analogie Alfred Szklarski, Tomek w krainie kangurów Kilkunastoletni Tomek uczestniczył w wyprawie łowców zwierząt do Australii. Był to chłopak ambitny, ciekawy świata, żądny przygód, wkrótce nauczył się celnie strzelać. Tomek nie miał wśród łowców rówieśnika, lecz serdecznego druha zyskał w bosmanie Nowickim, warszawiaku tak jak i on. Wielkim zaufaniem chłopak darzył swego ojca oraz pana Smugę, znakomitego strzelca i podróżnika. Ci dwaj stanowili autorytet dla Tomka. Traktowali chłopca poważnie, okazywali mu zaufanie. Ernest Hemingway, Stary człowiek i morze Stary rybak Santiago wypływał w morze, by łowić wielkie ryby, ale prześladował go pech i od osiemdziesięciu czterech dni nie złowił ani jednej. Wcześniej w wyprawach towarzyszył mu chłopiec Manolin, którego przyuczał do zawodu. Rozumieli się dobrze, młodzieniec pomagał rybakowi na morzu i opiekował się nim na lądzie. Nawet gdy już razem nie wypływali na połów, Manolin przynosił Santiago jedzenie i przynęty. Santiago zaś codziennie rano budził chłopca. 41 61020983789016 MOTYWY I ANALOGIE łować w policzek. Najpoważniej w świecie zaproponował, że ją adoptuje. Kiedy zmarł, pani Róża mówiła, że dzięki Oskarowi śmiała się, uwierzyła w Boga i jest przepełniona miłością. 61 Motywy i analogie MOTYWY I ANALOGIE Motyw pierwszej miłości Eric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża W szpitalu Oskar spotkał dziewczynkę, Peggy Blue, która bardzo mu się podobała – była delikatna, blada, prawie błękitna. Pragnął bronić ją przed nocnymi duchami. Musiał nawet o nią trochę powalczyć z Pop Cornem. Oskar lubił przebywać z Peggy. Słuchali razem muzyki, trzymali się za ręce, a nawet całowali się i spali w jednym łóżku, co chłopiec uznał za zawarcie małżeństwa. Peggy była ważna dla Oskara, dowodzą tego jego listy do Pana Boga, w których prosił między innymi o pomyślną operację dla niej. Małgorzata Musierowicz, Kłamczucha (i inne powieści z cyklu Jeżycjada) Aniela, mieszkanka Łeby, pod wpływem wielkiego zauroczenia przystojnym Pawłem, podjęła zaskakującą decyzję. Skazała się na trudy i niewygody, aby znaleźć się jak najbliżej niego. Wbrew woli ojca przeniosła się do Poznania, zdała do technikum, które jej zupełnie nie interesowało, miała kłopoty z mieszkaniem, musiała podjąć pracę (pracowała jako pomoc domowa u matki Pawła). Początkowo wszystkie trudy wynagradzała jej możliwość widywania chłopaka. Bliskie kontakty sprawiły jednak, że wielkie uczucie minęło, Paweł ją rozczarował i na zabawę sylwestrową wybrała się z innym chłopakiem. 42 61020983789016 61 Motywy i analogie Gilbert bardzo chciał zwrócić na siebie uwagę rudowłosej Ani, pociągnął więc ją za warkocz i nazwał marchewką. Dziewczyna obraziła się na niego i na nic zdały się przeprosiny – była nieprzejednana. Upływały miesiące, a Ania nadal demonstrowała swą niechęć do przystojnego chłopaka. Czasem tego żałowała. Wreszcie jednak pogodzili się i zaprzyjaźnili. Motyw wiary w Boga Eric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża Nieznany Bóg, który dla Oskara był początkowo zmyśleniem podobnie jak Święty Mikołaj, pod wpływem rozmów z ciocią Różą stał się ważny i bliski. Chłopiec pisał do niego listy, opowiadając o wszystkim, co przeżył w ciągu dnia, i prosząc o różne dary dla bliskich jego sercu. W ostatnich dniach życia Oskar stawiał przy łóżku kartkę z napisem: Tylko Bóg ma prawo mnie obudzić. Jan Twardowski, Zeszyt w kratkę Zeszyt składa się z kilkudziesięciu opowiastek-katechez zachęcających dzieci do dobroci, życzliwości i wierności Bogu. Nakłania do pracy nad sobą, wzruszająco pokazuje posługę kapłańską, zwraca uwagę na piękno świata, zachęca do refleksji nad 43 61020983789016 MOTYWY I ANALOGIE Lucy Maud Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza 61 Zagadnienia ZAGADNIENIA sobą. Narratorem opowiastek jest dorosły, człowiek wierzący, który chce przekonać odbiorcę, że to, o czym mówi, jest ważne i dla niego, i dla dzieci. Mówi z miłością i szacunkiem o sprawach wiary – znanych, ale nie do końca przyswojonych, takich, które warto poznawać od dziecka przez całe życie. Dlatego podtytuł Zeszytu w kratkę brzmi: Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi. Zagadnienia Oskar i pani Róża – książka, która znalazła szczególne miejsce w moim sercu Są książki, które zapadają w pamięć i serce czytelnika. Należy do nich również utwór Erica-Emmanuela Schmitta. Dlaczego tak się dzieje? Składa się na to kilka powodów. Wymienianie ich należy zacząć od bohaterów. W opowieści Schmitta są nimi dziecko i starsza kobieta, osoby sobie obce, a związane uczuciem wzajemnej sympatii, miłości, życzliwości i zrozumienia. Spotykają się w szpitalu jako pacjent i wolontariuszka. Chłopiec jest nieuleczalnie chory, a wolontariuszka pomaga mu pogodzić się z tą trudną sytuacją. Spędza z Oskarem wiele czasu. Rozmawiają, spacerują, często żartują, odwiedzają innych pacjentów. Ani jedno, ani drugie nie jest 44 61020983789016 61 Zagadnienia Oskar i pani Róża to utwór poruszający sprawy ponadczasowe, czyli takie, które są ważne dla człowieka w każdej epoce, bo dotyczą życia i śmierci, choroby, cierpienia, wiary. Są to sprawy, od których uciekamy, o których próbujemy nie pamiętać, bo zakłócają nasze dobre samopoczucie, wywołują lęki, a pisarz mówi o nich odważnie. Pani Róża również spokojnie i rozsądnie rozmawia o nich z Oskarem. Nie zbywa go milczeniem, nie udaje, że nie słyszy. Wyjaśnia, iż choroby i śmierć nie są karą, że wszyscy umrzemy, bo życie jest kruche, delikatne, [...] nie trwa wiecznie (s. 13). Odnajdziemy w tej książce wiele ważnych myśli, rozsądnych wskazówek i spostrzeżeń. Oto niektóre z nich: Myśli, których się nie zdradza, ciążą nam, zagnieżdżają się, paraliżują nas, nie dopuszczają nowych i w końcu zaczynają gnić. Staniesz się składem starych śmierdzących myśli, jeśli ich nie wypowiesz (s. 15). 45 61020983789016 ZAGADNIENIA „smutasem”. Dobrze im ze sobą. Chłopiec nazywa wolontariuszkę ciocią Różą, tylko on tak się do niej zwraca. Rodzice nie potrafią z nim rozmawiać, są zagubieni, sztuczni i bezradni, a to Oskara złości, bo podsuwa mu myśl, że mogli go kochać tylko jak był zdrowy, chorego nie kochają. Pani Róża uzdrawia te relacje, zapewnia chłopca o rodzicielskiej miłości. Jest jak dobry szpitalny anioł stróż. 61 Zagadnienia Widzisz, umarła jak wszyscy, ale myśl o tym, że umrze, zatruła jej życie (s. 48). Właściwie nie boję się nieznanego. Tylko trochę szkoda mi tracić to, co znam (s. 48). ZAGADNIENIA Wtedy, ciekawa rzecz, zaczęliśmy oboje płakać, ale to było bardzo przyjemne. Fajne jest życie we dwoje. Szczególnie po pięćdziesiątce, kiedy ma się za sobą różne przejścia (s. 58). Choć Oskar i pani Róża nie jest książką o tematyce religijnej, wiele w niej mowy o Bogu, o odkrywaniu Boga – rzecz niespotykana w „zwyczajnych” lekturach. Dla Oskara początkiem tego odkrycia jest pani Róża, która mówi chłopcu po prostu, że Bóg istnieje, a potem radzi mu, żeby napisał do niego list. Oskar w tych listach sam zbliża się do Boga. Jest szczery, dziecinny, ufny, wreszcie pełen podziwu. Piękne są prośby chłopca – często prosi o dary dla innych. Bardzo trudno mówi się o sprawach wiary, tak mocno uwierzyliśmy, że to prywatna sprawa każdego człowieka. Unikamy takich rozmów, a przecież są potrzebne. Na uwagę zasługuje również zakończenie utworu – poważne, lecz nieprzygnębiające. Chłopiec umarł. Na szafce przy łóżku zostawił kartkę z napisem: Tylko Bóg ma prawo mnie obudzić. Pani Róża dziękuje Bogu za Oskara, za jego miłość i za to, że umocnił jej wiarę w Boga. 46 61020983789016 61 Zrozumiałem już, że stałem się złym pacjentem, pacjentem, który podważa wiarę w nieograniczone możliwości medycyny. Myśli lekarza są zaraźliwe. Teraz już wszyscy na naszym piętrze: pielęgniarki, praktykanci i sprzątaczki patrzą na mnie tak samo. Martwią się, kiedy jestem w dobrym humorze; zmuszają się do śmiechu, kiedy powiem jakiś dowcip. Nie chichramy się już jak dawniej. Tylko ciocia Róża się nie zmieniła (s. 9). Jeśli w szpitalu powiecie coś o umieraniu, nikt nie usłyszy. Możecie być pewni, że powstanie jakaś dziura powietrzna i zaczną mówić o czym innym. Wypróbowałem to ze wszystkimi. Oprócz cioci Róży. Więc dzisiaj rano postanowiłem przekonać się, czy ona też straci słuch, kiedy o tym wspomnę. – Ciociu Różo, dlaczego nikt mi nie mówi, że umrę? Spogląda na mnie. Czy zachowa się tak jak wszyscy? Proszę cię, Dusicielko z Langwedocji, wytrzymaj, nie zatykaj uszu! – Czemu chcesz, żeby ci to mówiono, skoro sam wiesz, Oskarze! Uff, usłyszała (s. 13). A więc, Panie Boże, w tym pierwszym liście opisałem Ci trochę, jak mi się żyje w tym szpitalu, 47 61020983789016 ISTOTNE CYTATY Istotne cytaty 61 Istotne cytaty ISTOTNE CYTATY gdzie patrzą na mnie jak na przeszkodę dla medycyny, i chciałbym Cię prosić o wyjaśnienie: czy wyzdrowieję? Odpowiedz mi tak lub nie. To nie jest skomplikowane. Tak lub nie. Niepotrzebne skreślić (s. 16). Kiedy się obudziłem, ciocia Róża już była. Uśmiechała się. – Brawo, Oskarze, dobra robota. Dałeś im niezłego prztyczka. A skutek jest taki, że teraz mi zazdroszczą. – Mamy to gdzieś. – To dobrzy ludzie, Oskarze. Bardzo dobrzy. – Mam to gdzieś. – Co się stało? – Doktor Düsseldorf powiedział moim rodzicom, że umrę, a oni uciekli. Nienawidzę ich (s. 22). Ciocia Róża wyszła, a ja się rozpłakałem. Wcześniej nie zdawałem sobie sprawy, jak bardzo potrzebuję pomocy. Wcześniej nie zdawałem sobie sprawy, jak bardzo jestem chory. Zrozumiałem to dopiero, kiedy pomyślałem, że więcej nie zobaczę cioci Róży, i teraz to wszystko wypływało ze mnie łzami, które paliły mi policzki. Na szczęście miałem trochę czasu, żeby wziąć się w garść, zanim wróci (s. 26). – To jest legenda. Legenda o dwunastu proroczych dniach. Chciałabym, żebyśmy się w coś takiego pobawili. A zwłaszcza ty. Od dzisiaj będziesz bacz48 61020983789016 61 Istotne cytaty – Zawsze marzyłam o tym, żeby mnie pocałował taki duży piętnastoletni chłopak. – Jasne, kto by nie chciał – mówię. Wtedy ona robi niesamowitą minę, wysuwa wargi do przodu, wygląda jak przyklejona do szyby przyssawka; domyślam się, że czeka na pocałunek. Odwracam się i widzę gapiących się na mnie kumpli. Nie mogę stchórzyć. Muszę zachować się jak mężczyzna. Nadeszła pora (s. 34). – Zastanów się, Oskarze. Który z nich wydaje ci się bliższy? Bóg, który nic nie czuje, czy Bóg, który cierpi? – Ten, który cierpi, oczywiście. Ale gdybym był nim, gdybym był Bogiem, gdybym miał takie możliwości jak on, uniknąłbym cierpienia. – Nikt nie może uniknąć cierpienia. Ani Bóg, ani ty. Ani twoi rodzice, ani ja. – No, dobrze. Ale dlaczego cierpimy? – Właśnie. Jest cierpienie i cierpienie. Popatrz uważne na jego twarz. Przyjrzyj mu się. Widać po nim, że cierpi? – Nie. To ciekawe. W ogóle po nim nie widać. – Bo są dwa rodzaje bólu, Oskarku. Cierpienie fizyczne i cierpienie duchowe. Cierpienie fizyczne się znosi. Cierpienie duchowe się wybiera (s. 46). 49 61020983789016 ISTOTNE CYTATY nie obserwował każdy dzień, mówiąc sobie, że ten dzień to jakby dziesięć lat (s. 27). 61 Istotne cytaty ISTOTNE CYTATY Zobaczyłem duży oświetlony dom. Poszedłem w jego kierunku. Z trudem. Żeby dosięgnąć dzwonka, musiałem podskoczyć tak wysoko, że padłem jak długi na wycieraczkę. Tam właśnie znalazła mnie ciocia Róża. – Ale... ale... – zaczęła. A potem pochyliła się nade mną i szepnęła: – Mój kochany. Wtedy pomyślałem sobie, że może jednak nie zrobiłem głupstwa (s. 60-61). I wtedy poczułem, że przychodzisz. Był ranek. Byłem sam jeden na ziemi. Było tak wcześnie, że ptaki jeszcze spały [...], Ty jednak próbowałeś stworzyć świt. Ciężko Ci szło, ale nie dawałeś za wygraną. Niebo stawało się coraz bledsze. Nasycałeś powietrze bielą, szarością, błękitem, odpychałeś noc, wskrzeszałeś świat. Bez wytchnienia. [...] Zrozumiałem, że jesteś obok. Że zdradzasz mi swój sekret: codziennie patrz na świat, jakbyś oglądał go po raz pierwszy. Więc posłuchałem Twojej rady i pilnie wykonałem polecenie. Po raz pierwszy. [...] Dziękuję ci, Panie Boże, że to dla mnie zrobiłeś (s. 72-73). Dziękuję Ci, że dałeś mi poznać Oskara. Dzięki niemu byłam zabawna, wymyślałam legendy, znałam się nawet na zapasach. Dzięki niemu śmiałam się i przeżywałam radość. Bardzo mi pomógł w Ciebie wierzyć (s. 77-78). 50 61020983789016 61 Test Zadania sprawdzające 1. Autor Oskara i pani Róży jest a) pisarzem b) dramatopisarzem c) eseistą d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 2. Oskar i pani Róża to utwór o wymowie uniwersalnej, ponieważ a) napisał go autor zachodnioeuropejski b) mówi o sprawach ponadczasowych, trudnych i poważnych c) ma inteligentnego bohatera d) został szybko przetłumaczony na język polski 3. Bohater utworu jest a) dzieckiem b) nastolatkiem c) dojrzałym mężczyzną d) starcem 4. Określenie przeterminowany dotyczy a) Oskara b) doktora Düsseldorfa c) rodziców Oskara d) pani Róży 51 61020983789016 ZADANIA SPRAWDZAJĄCE Test 61 Test ZADANIA SPRAWDZAJĄCE 5. Opowieści cioci Róży o zapasach sprawiały, że Oskar a) czuł się silniejszy b) zapominał o chorobie c) miał złudzenie, że to on zwycięża d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe 6. Błękitną wróżkę zabłąkaną w szpitalu przypominała a) Peggy Blue b) pani Róża c) mama Oskara d) pani pielęgniarka 7. Pani Róża była podobno zapaśniczką, a jej pseudonim to a) Plum Pudding b) Suka z Hamburga c) Dusicielka z Langwedocji d) Sara Bum Bum 8. Oskar całował się z Sandrine, bo a) lubił ją b) sprowokowała go i nie miał wyjścia – koledzy go obserwowali c) zrobił to na złość Peggy d) obiecała mu gumę do żucia 9. Oskar podarował Panu Bogu na urodziny a) kolejny list b) kwiaty 52 61020983789016 61 10. Chłopiec uciekł ze szpitala w Boże Narodzenie do a) rodziców b) Peggy c) znajomych d) pani Róży 11. Ciocia Róża podarowała Oskarowi na Boże Narodzenie a) płytę b) książkę c) nasionko rośliny d) dużo słodyczy 12. Po ucieczce ze szpitala Oskar a) jednak tam powrócił b) zamieszkał u cioci Róży c) rodzice zabrali go do domu d) trafił na inny oddział szpitalny 13. Ulubiona książka Peggy to a) Słownik medyczny b) Słownik muzyczny c) Słownik filozoficzny d) Słownik astronomiczny 14. Oskar poradził doktorowi Düsseldorfowi, aby a) się uśmiechał 53 61020983789016 ZADANIA SPRAWDZAJĄCE c) pogodzenie się z rodzicami d) modlitwę Test 61 Krzyżówka b) sobie odpuścił i przestał się tak przejmować c) częściej odwiedzał pacjentów d) wyjechał na urlop ZADANIA PROBLEMATYKA SPRAWDZAJĄCE Krzyżówka 1. Ukochana Oskara. 2. Czekało to w szpitalu błękitną dziewczynkę. 3. Słowo, którego – zdaniem Oskara – unika się w szpitalu. 4. Tak nazywał panią Różę Oskar. 5. W szpitalu miał przezwisko „Jajogłowy”. 6. Przezwisko chłopca z nadwagą. 7. Oskar chciał przed nimi bronić Peggy. 8. Wypełniały czas spędzany przez Oskara z panią Różą. 9. Jedno z haseł, którego Oskar szukał na próżno w Słowniku medycznym. 10. Prezent od rodziców, który chłopiec przyniósł Peggy. 11. Bohater pisał je codziennie. Hasło: ........................................................... 54 61020983789016 61 Inscenizacje 1.. 2. 3. 4. 5. 6. INSCENIZACJE 7. 8. 9. 10. 11. Inscenizacje teatralne Oskar i pani Róża Teatr Współczesny w Szczecinie Reżyseria: Anna Augustynowicz Obsada: Anna Januszewska, Wojciech Brzeziński Premiera: 29 października 2004 roku 55 61020983789016 61 Oskar i pani Róża Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego w Katowicach Reżyseria: Grzegorz Kempinsky Obsada: Alina Chechelska, Marek Rachoń Premiera: 11 marca 2005 roku Oskar i pani Róża Teatr Arka we Wrocławiu Reżyseria: Dariusz Taraszkiewicz Obsada: Renata Jasińska, Piotr Bublewicz / Leonid Zemstov Oskar Spektakl telewizyjny Reżyseria: Marek Piwowski Obsada: Agnieszka Mandat, Maciej Matulka Rok produkcji: 2005 Bibliografia Eric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża, tłum. Barbara Grzegorzewska, Kraków 2010 [wszystkie cytaty wg tego wydania]. Piotr Huniewicz, Dwanaście dni życia, [w:] „Polityka” nr 9, 2004. Milena Rachid Chehab, Pierwszorzędny pisarz drugorzędny, [w:] „Przekrój” 21 III 2010. Odpowiedzi Test: 1. d, 2. b, 3. a, 4. d, 5. d, 6. a, 7. c, 8. b, 9. c, 10. d, 11. c, 12. a, 13. a, 14. b Krzyżówka: 1. Peggy, 2. operacja, 3. śmierć, 4. ciocia, 5. Oskar, 6. Pop Corn, 7. duchy, 8. rozmowy, 9. życie, 10. płyty, 11. listy hasło: Eric Schmitt BIBLIOGRAFIA Bibliografia 56 61020983789016 61 Lektury wszech czasów streszczenie ● analiza ● interpretacja 1. F. Molnár, Chłopcy z Placu Broni 2. A. Kamiński, Kamienie na szaniec 3. Z. Nałkowska, Granica 4. A. de Saint-Exupéry, Mały Książę 5. G. Orwell, Rok 1984 6. M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata 7. M. Jaworczakowa, Oto jest Kasia 8. J. R. R. Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem 9. N. H. Kleinbaum, Stowarzyszenie umarłych poetów 10. L. M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza 11. I. Jurgielewiczowa, Ten obcy 12. J. Korczakowska, Spotkanie nad morzem 13. G. Orwell, Folwark zwierzęcy 14. H. Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem 15. G. Herling-Grudziński, Inny świat 16. Ch. Dickens, Opowieść wigilijna 17. Z. Krasiński, Nie-Boska komedia 18. Sofokles, Antygona 19. Molier, Skąpiec 20. Molier, Świętoszek 21. S. I. Witkiewicz, Szewcy 22. S. Żeromski, Ludzie bezdomni 23. S. Żeromski, Syzyfowe prace 24. W. Szekspir, Romeo i Julia 25. S. Żeromski, Przedwiośnie 26. Sofokles, Król Edyp 61020983789016 61 27. W. Szekspir, Hamlet 28. A. Fredro, Śluby panieńskie 29. J. Słowacki, Kordian 30. W. Szekspir, Makbet 31. S. Wyspiański, Wesele 32. G. Zapolska, Moralność pani Dulskiej 33. A. Fredro, Zemsta 34. H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy 35. D. Defoe, Robinson Kruzoe 36. J. Bédier, Dzieje Tristana i Izoldy 37. J. Słowacki, Balladyna 38. H. Balzac, Ojciec Goriot 39. A. Mickiewicz, Dziady 40. A. Mickiewicz, Pan Tadeusz 41. E. Hemingway, Stary człowiek i morze 42. A. Camus, Dżuma 43. B. Prus, Lalka 44. H. Sienkiewicz, Krzyżacy 45. E. Niziurski, Sposób na Alcybiadesa 46. F. Dostojewski, Zbrodnia i kara 47. S. Mrożek, Tango 48. W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk 49. K. Makuszyński, Szatan z siódmej klasy 50. H. Sienkiewicz, Quo vadis 51. W. Gombrowicz, Ferdydurke 52. C. S. Lewis, Opowieści z Narnii, cz. 1.: Lew, Czarownica i stara szafa 53. A. Szklarski, Tomek w krainie kangurów 54. M. Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego 61020983789016 61 55. S. Lem, Bajki robotów 56. A. Fiedler, Dywizjon 303 57. W. S. Reymont, Chłopi, t. 1: Jesień 58. M. Twain, Przygody Tomka Sawyera 59. H. Sienkiewicz, Potop 60. J. Brzechwa, Akademia pana Kleksa 61. A. Lindgren, Dzieci z Bullerbyn 62. A. Mickiewicz, Grażyna 63. J. W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera 64. M. Kuncewiczowa, Cudzoziemka 65. L. Kruczkowski, Niemcy 66. J. Parandowski, Mitologia 67. G. Byron, Giaur 68. F. H. Burnett, Tajemniczy ogród 69. T. Borowski, Opowiadania 70. B. Prus, Nowele i opowiadania 71. H. Sienkiewicz, Opowiadania i nowele 72. E. Orzeszkowa, Opowiadania i nowele 73. S. Żeromski, Opowiadania i nowele 74. A. Czechow, Opowiadania 75. J. Twardowski, Zeszyt w kratkę 76. C. Collodi, Pinokio 77. R. Goscinny, J.-J. Sempé, Mikołajek i inne chłopaki 78. A. A. Milne, Kubuś Puchatek 79. J. Parandowski, Przygody Odyseusza 80. E.-E. Schmitt, Oskar i pani Róża 81. F. Kafka, Proces 82. M. Musierowicz, Opium w rosole 83. M. Musierowicz, Kwiat kalafiora 61020983789016 61 Zapraszamy do księgarni internetowej 61020983789016 61 Zapraszamy do księgarni internetowej www.ksiegarnia-najtaniej.pl 61020983789016 61
