Samenvatting NL literatuur
P20:
In de 17e en 18e eeuw werd de Europese politiek gedomineerd
door het absolutisme, behalve in Nederland. In Nederland
ontstond er rond 1850 2 nieuwe politieke stromingen:
- De patriotten, wie vooral naar democratie streefde.
- De prinsgezinden, wie aanhangers waren van de
stadhouders uit het huis van Oranje.
De grootste culturele stroming van de 18e eeuw was de
Verlichting, die vooral in Engeland en Frankrijk opbloeide.
P21:
In de 16e en 17e eeuw was de dominerende stroming de
Renaissance geweest, maar in de 18e eeuw werd de
Renaissance overmeesterd door de Verlichting. Deze term
betekent eigenlijk dat men vond dat de wereld duidelijker werd.
De mens had altijd in een geestelijke duisternis geleefd, maar
nu kwam daar een einde aan door de inzichten van de
Renaissance. De Franse en Amerikaanse revolutie kwamen
voort uit verlichtings ideeën.
Het proces van het onderzoeken naar hoe de wereld in elkaar
zit, heet het empirisme
De opvatting dat met rede en verstand alles opgelost kan
worden, heet het rationalisme
Het Deïsme is het geloof dat er wel een Oppermacht is, maar
dat het aanbidden via religie van deze Oppermacht zinloos is
Voltaire was een Franse geleerde die als het begrip tolerantie
introduceerde, iedereen moet kunnen denken en geloven wat
hij/zij wil.
Dan gaat het nog over de Trias Politica, waar vooral
Montesquieu en John Locke grote aanhangers van waren. Dit
is het idee dat de uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende
macht gescheiden moeten zijn.
Vervolgens was er Adam Smith, wie de stroming liberalisme
introduceerde, wat eigenlijk inhield dat de overheid zich
nergens mee moest bemoeien omtrent de economie.
In de 18e eeuw ging men ook geloven dat de mens van nature
goed is, maar dat verkeerd gedrag voortkomt uit gebrek aan
kennis. Daarom was goed onderwijs ook zo belangrijk.
P23:
De meest vrije verhaalvorm was de proza, omdat deze
stroming zich niet hield aan het neoclassicisme: een set van
regels waar een toneel of poëzie aan moest voldoen.
De verlichte prozaliteratuur is in essentie didactisch, hij
probeert je rationele opvattingen en ideeën bij te brengen. Het
taalgebruik bij prozaliteratuur is dan ook zeer zakelijk en
duidelijk. Het allergrootste didactische werk uit de verlichting is
de Encyclopédie, waar een hele boel geleerden meewerkten
om alle kennis samen te vatten. De eerste Encyclopédie werd
gemaakt door Denis Diderot. De Encyclopédie had als doel om
informatie te geven en de lezer rationeel te laten denken. Er
was dus vaak veel kritiek op wonderen en de R.K. kerk.
Tijdschriften hielpen ook met de verspreiding van
verlichtingsideeën. De tijdschriften waren didactischmoralistisch: leerzaam, maar ook opvoedend.
Verlichte tijdschriften die de burger probeert op te voeden.
De episch-didactische literatuur was hee belangrijk in de 18e
eeuw. Het grootste genre was het imaginaire reisverhaal, en
reisverhaal wat nooit heeft plaatsgevonden. Het imaginaire
reisverhaal was ideaal voor didactische doeleinden, omdat de
schrijver zelf een land kon bedenken met een verschillende
politiek en cultuur. Waaruit hij kon laten zien of hij dit juist vond
of niet. Satiren werden vaak geschreven in de vorm van een
imaginair reisverhaal. De ideale wereld was een utopie,
wanneer zo’n wereld word beschreven in een imaginair
reisverhaal heet dit een utopische roman.
Het laatste genre is de robinsonnade, een roman waarin een
persoon door omstandigheden er alleen voor komt te staan,
afgezonderd moet hij zich zien te redden. De robinsonade
ondersteunt het rationalisme, omdat het laat zien dat men zich
kan redden met zijn verstand.
Een belangrijk contrast tussen de roman en bijvoorbeeld de
satire of robinsonade is dat het bij de robinsonade/satire niet
gaat om de personen, maar de ideeën die achter het verhaal
schuil gaan, terwijl dit bij een roman andersom is. Daarnaast
zijn de robinsonade en satire tijdloos, een roman heeft een
duidelijke tijd en ruimte.
P24:
Justus van effen:




Jurist
Vertaalde Engelse literatuur naar Frans en Nederlands
Frans
Hij werd lid van The Royal Society, wetenschappelijke
genootschap, omdat hij de Engelse literatuur verspreidde
met zijn vertalingen
 Oprichter De Hollandse Spectator
 Eerst weekblad, toen 2x per week
 Er kwamen uiteindelijk 360 exemplaren met elk 8
bladzijde
 Ging over godsdienst, sociale problemen en taalkunde
 Vocht tegen chauvinisme en calvinisme, die toneel wilde
wegwerpen
 Schreef de eerste korte verhalen, maar voornamelijk
essays
P26:
Jean Jaques Rousseau: Verlichter die zei dat mens van nature
goed is.
Hiëronymus van Alphen:
 Jurist
 3 kinderen, vrouw jong overleden
 Schreef het belangrijkste Nederlandse jeugdboek uit de
tijd, proeve van kleine gedichten voor kinderen, eerst
anoniem
 Kinderen worden erin aangespannen tot leergierigheid,
gehoorzaamheid, godsdienstigheid en nationalisme
 Nog steeds populair
P27:
Elizabeth Bekker  Betje Wolff:




Streng gereformeerd, maar toch verlichte opvoeding
Éen dag affaire met militair  groot schandaal
Trouwde met predikant Adriaan Wolff
Toen die stierf, ontmoette Betje Agatha Deken(Aagje
Deken) en samen wonen en schrijven
 Bekendste boek historie van mejuffrouw Sarah Burgerhart
 Gebaseerd op Betjes eigen leven
 Sarah Burgerhart trouwt bijna met slechte man, maar
uiteindelijk toch met een goeie
 • Vanwege patriottische sympathieën moesten ze
uitwijken naar Frankrijk
• Ze raakten al hun kapitaal kwijt en leefden het eind van
hun leven in armoede
Briefroman, meerdere personages:
Voordelen:
- Van meerdere kanten, ideale vorm om karakters uit te
beelden
Nadelen:
- Veel dubbele vertelling
Realistische Roman, veel humor en spot, de historie van
mejuffrouw Sarah Burgerhart werd een groot succes
De wiskunstenaars:
- Anzelmus is de voogd van Isabel en is boos over de liefde
die hij niet kent, daarom sluit hij Isabel op
- Isabel breekt uit en vlucht weg met haar knecht Katrijn
- Isabel moest werd uitgehuwd aan Raasbollius, maar was
verliefd op Edelhart
- Edelhart heeft een knecht Filipijn
- Per toeval is iedereen in dezelfde herberg in Loenen