T
ER
SC
A
AN
NG
TE
LA
uÛ≤cÕ e<Ûä÷ qj·Tq u≤wüŒ‘·‹ qD–+|ü
sê»düe÷àq yÓ’sê>∑´eTTqT Á|üø£{Ï+∫
ø£èwæ≈£î&Ó’ J$+#Ósê ... ‘Ó\>±D
ªø£èwüíø£$μ b˛‘·qïsê!
uÛÑ÷>∑s¡“¤eTTq ì<ÛäT\T bı+–bÕ¬s&ÉT q<äT\T
X¯è+>±s¡ eq‘·‘·T\ ã+>±s¡eTT\ |ü+≥
Hê ‘·*¢ ‘Ó\>±Dsê... yÓ\˝Òì
q+<äH√<ë´qeTTàsê!
` sêyÓfifl¯ y˚+ø£≥ sêe÷sêe⁄
(ø±]àø£, ø£s¡¸ø£, <ä[‘·, ã&ÉT>∑T ã\V”≤qesêZ\ dæú‹>∑‘·T\ HÓ]–q ø£$ sêyÓfi¯fl y˚+ø£≥sêe÷sêe⁄. KeTà+ õ˝≤¢
eTT~>=+&É eT+&É\+ >√øÏH˚|ü*¢ Á>±eT+˝À 1924 »qe] 21q »ìà+#ê&ÉT. ù|<ä\ø√dü+ ø£˝≤ìï |ü≥Tº≈£îì HÓ’C≤+ô|’
>∑fi+¯ $|æŒq BÛsT¡ &Üj·Tq. ô|<ä>› ± #·<Tä e⁄ø√˝Òøb£ ˛sTTHê ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ kÕ+>∑‘´· + qT+∫ n\e&çq C≤„q+‘√H˚ ÄX¯óø£$‘·«+
#ÓbÕŒ&ÉT. ìkÕ«s¡ú JeHêìøÏ ì\TyÓ‘·TÔ n<ä›+ sêyÓfi¯fl.
A
AN
NG
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
✤
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
≈£î\es¡í dü+ø°s¡í ø£\Vü‰\ ì]®+∫
uÀ~Ûdü‘·T«ì <Ûäs¡àuÀ<Ûäq\ H˚]Œ+~
l–] #Ó’‘·´eTTàsê ... ‘Ó\>±D
#Ó’‘·q´eTTqT #êf…sê!
✤
ø£$‘·˝À $Áø±+‹ ø±Vü≤[ì |üP]+∫
ø£eTà ‘ÓqT>∑Tq ‘˚≥ø±yê´\T $s¡∫+#Ó
bÕ\Tÿ]øÏ ÄHê&Ósê ... ‘Ó\>±D
Á|ü>∑‹ u≤≥\T B¬sÃsê!
$<ë´s¡Tú\÷!
✥ MTs¡+<äs¡÷ <Ûësêfi¯+>± #·<äTe>∑\>±*. ‘Ó*dæq <ëì >∑T]+∫ kı+‘·+>± sêj·T>∑\>±*. MT≈£î #·<äTe&É+, sêj·T&É+
sê≈£î+fÒ MT ñbÕ<Ûë´j·TTì kÕj·T+‘√ H˚s¡TÃø√yê*.
✥ MTs¡T H˚s¡TÃø√e\dæq n+XÊ\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì MTø√düy˚T ‘Ó\T>∑T|ü⁄düÔø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. á |ü⁄düÔø£+˝À MTs¡T
kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú´\ >∑T]+∫ ˇø£ ù|J˝À Ç#êÃs¡T. $<ë´ dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡j
Ô T˚ ´dü]øÏ M{Ïì MTs¡T #˚jT· >∑\>±*.
yê{Ïì #·<äTyê*.
✥ Á|ü‹ bÕsƒ¡+ yÓTT<ä{À¢ u§eTà / ù|sê / dü+|òüT≥q / |ü<ä´+... Ç˝≤ @<Ó’Hê ñ+≥T+~. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #ÓbÕŒ*. Bìe\¢ MT≈£î bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+, H˚|ü<∏ä´+, Ç‹eè‘·Ô+ >∑T]+∫ ns¡úeTÚ‘·T+~.
✥ ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ nH˚ >∑&ç˝Àì dü÷#·q\T #·~$, ns¡ú+ #˚düTø=ì |ü<ë\ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√yê*.
✥ ‘·s>
¡ ‹∑ >∑~˝À #·sá \T »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, »≥Tº|qü T\T ìs¡«Væ≤düTqÔ ï|ü&ÉT MTs¡T bÕ˝§ZHê*. e÷{≤¢&Ü*. nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚
Á|ü•ï+#ê*.
✥ bÕsƒ¡+ ∫es¡˝À ªÇ$ #˚j·T+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. M{Ïì MTs¡T kı+‘·+>± #˚j·÷*. Á|üX¯ï\≈£î MTπs
Ä˝À∫+∫ kı+‘·+>± »yêãT\T sêj·÷*. m{Ϻ |ü]dæú‘·T˝À¢ ¬>’&ÉT¢, düº&û yÓT{°]j·T˝Ÿ, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T yÓTT<ä˝…’q
yê{Ï˝À #·÷dæ sêj·Te<äT›. ˇø£y˚fi¯ n{≤¢ sêùdÔ bòÕπsà{Ïyé (ìsêàD≤‘·àø£) eT÷˝≤´+ø£q+˝À MT≈£î e÷s¡Tÿ\T Çe«s¡T.
✥ düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT m{≤¢ sêj·÷˝À ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. MTs¡T ‘·s¡>∑‹
>∑~˝À sêdæ #·÷bÕ*. Bìô|’q #·s¡Ã »]–q ‘·s¡Tyê‘·H˚ MT H√≥T |ü⁄düÔø±\˝À sêj·÷*.
✥ bÕsƒ¡+˝Àì ÁbÕC…≈£îº|üqT\T, düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT MTs¡T MT $TÁ‘·T\ düVü‰j·T+‘√ #˚j·Te#·TÃ.
M{Ïì m˝≤ #˚j·÷˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç. M{Ïì #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· MTs¡T m˝≤ #˚XÊs¡T? @+
#˚XÊs¡T? @+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T? yÓTT<ä˝…’q yê{Ï >∑T]+∫ MTπs kı+‘·+>± #Ó|üŒ>∑\>±*.
✥ nuÛ≤´kÕ\qT MTπs kı+‘·+>± #˚j·T+&ç. #˚j·T˝Òì yê{Ï >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*.
✥ nuÛ≤´kÕ\˝À Ç∫Ãq yê´ø£s¡D+XÊ\T MT≈£î ns¡ú+ø±e&ÜìøÏ yÓTT<ä≥ ñ<ëVü≤s¡D\T Ç#êÃs¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± MT≈£î
ns¡ú+ nj˚T´˝≤ dü÷Á‘êìï Ç#êÃs¡T. ø±ã{Ϻ ñ<ëVü≤s¡D\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+∫ yê{Ïì $X‚¢wæ+∫ dü÷Á‘êìï
‘Ó\TdüTø√yê*.
✥ ñ|üyê#·ø£+ bÕsƒê\qT MTπs kı+‘·+>± #·<äTyê*. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&Ü*. #·]Ã+#ê*. $X‚¢wæ+#ê*.
✥ bÕsƒê\≈£î dü+ã+~Û+∫q Ç‘·s¡ |ü⁄düÔø±\qT bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìøÏ b˛sTT n&ç– rdüTø=ì #·<äTyê*.
✥ MTs¡T ‘·|Œü ìdü]>± ì|òTü +≥Te⁄qT ñ|üj÷
Ó –+#·Tø√e&É+ n\yê≥T #˚dTü ø√yê*. yêsêÔ|Áü ‹ø£\T, e÷´>∑Cq’… T¢, ø£<\ä∏ |ü⁄døÔü ±\T
yÓTT<ä˝…’q$ #·<äTe&É+ n\yê≥T #˚düTø√yê*.
✥ ø=ìï bÕsƒê\˝À Hê≥ø°ø£s¡D #˚j·T&É+, @ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚j·T&É+, π>j·÷\qT sê>∑+‘√ bÕ&É&É+, n_Ûqj·T+,
|ü<ë´\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T&É+ e+{Ï$ ñHêïsTT. M{Ïì MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± kÕ<Ûäq #˚j·÷*.
✥ MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± yê´kÕ\T, ˝ÒK\T, ìHê<ë\T, ø£s¡|üÁ‘·+, dü+uÛ≤wüD, b˛düºs¡T ‘·j·÷Ø e+{Ï$ sêj·T>∑\>±*.
nedüs¡yÓTÆ‘˚ MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. ‘√{Ïyê] düVü‰j·T+‘√ #˚j·÷*.
✥ düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT MTs¡T sêdæq ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ |ü⁄düÔø£s¡÷|ü+˝À dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À
Á|ü<ä]Ù+#ê*.
TE
LA
✤
ø£\ŒHêr‘·eTÚ ø£eT˙j·T •\ŒeTTqT
y˚sTT ø£+u≤\˝À yÓ\sTT+∫ $T+∫q~
n&ÉT>∑&ÉT>∑T •˝≤Œ\‘√ ... ‘Ó\>±D
n+<ë\T $s¡õyÓTàsê!
✤
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
✤
nã\ j·Tì <˚X¯eTTqT ø£ã[+|ü ‘·\|ü&çq
|üs¡sêE\≈£î Åd”Ô\ |ü≥TXÖs¡´eTTqT p|æ
sê»´‘·+Á‘·eTT q&çô|sê ... ‘Ó\>±D
sêDÏ s¡TÁ<äeT<˚$sê!
lyÓ’wüíe⁄\ uÛÑøÏÔ ∫+<äT ^‘ê\‘√
ãdüeqï •e‘·‘·Ô « bÕs¡eX¯´eTT˝Àq
ñÁs¡÷‘·\÷–+~sê ... ‘Ó\>±D
yÓ\T¢yÓ’ bı+–+~sê!
T
✤
✤
ER
ø£<äHêq X¯Á‘·Te⁄\ ≈£î‘·TÔ≈£\ qe©\
qT‘·Ô]+∫q ã˝Àqà‘·TÔ˝Ò*q uÛÑ÷$T
Ms¡T\≈£î ø±D≤∫sê ... ‘Ó\>±D
BÛs¡T\≈£î yÓTT>∑kÕ\sê!
SC
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
‘Ó\+>±D
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
A
dæ+–&ç ` 2
|ü<√ ‘·s¡>∑‹
dü+bÕ<ä≈£eT+&É*
AN
‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (Á|ü<∏äeTuÛ≤wü)
TE
LA
NG
Ä#ês¡´ s¡yê« lVü≤], |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+.
Ä#ês¡´ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡´, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
&܈ˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&܈ˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\, es¡+>∑˝Ÿ.
&܈ˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, dæ~Δù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü˝Ÿ &É÷´{Ï, eTTK´eT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
düeTq«j·T+, $wüj·Tì|ü⁄DT\T
düTes¡í $Hêj·Tø˘,
&܈ˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶,
ø√`Ä]¶H≥
˚ sY,
mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T,
bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
∫Á‘ê\T, eTTK∫Á‘·+ : ≈£L¬sfi¯¢ lìyêdt, Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ. ≈£îπsà&ÉT, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
T
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D dü$T‹
mdt. »>∑Hêï<∏ä ¬s&ç¶
SC
ER
dü+#ê\≈£î\T,
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú,
‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄
_. düT<Ûëø£sY
Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£,
dü+#ê\≈£î\T,
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+,
Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú,
‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
$<ä´e\¢ m<ä>±*
$qj·T+‘√ yÓT\>±*
#·{≤º\qT >ös¡$+#ê*
Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ë*
ªªHê ‘Ó\+>±D ø√{Ï s¡‘êï\ MDμμ
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<é
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
i
A
AN
© Government of Telangana, Hyderabad
NG
First Published 2015
New Impression 2016, 2017, 2018, 2019
All rights reserved
TE
LA
No part of this publication may be reproduced,
stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission in
writing of the publisher, nor be otherwise circulated in
any form of binding or cover other than that in which
it is published and without a similar condition including
this condition being imposed on the subsequent
purchaser.
The copy right holder of this book is the Director of
School Education, Hyderabad, Telangana.
SC
ER
T
This Book has been printed on 70 G.S.M. Maplitho
Title Page 200 G.S.M. White Art Card
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
Printed in India
at the Telangana Govt.Text Book Press,
Mint Compound, Hyderabad,
Telangana.
ii
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
eTT+<äTe÷≥
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
2014 pHé 2e ‘˚Bq ‘Ó\+>±Dsêh+ Ä$s¡“¤$+∫+~. ‘Ó\+>±Dsêh+ @s¡Œ&çq dü+<äs¡“¤+>± eTq sêhÁ|üuÛÑT‘·«+
‘Ó\+>±D dü+düÿ è‹, kÕVæ≤‘·´+, #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| $<Ûä+>± bÕsƒê\T ñ+&Ü\ì ìs¡ísTT+∫+~. Ç+<äTø√dü+ ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\T,
uÛ≤cÕy˚‘·Ô\T, πøåÁ‘·kÕúsTT $wüj·Tì|ü⁄DT\‘√ ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~. ø£$T{° düuÛÑT´\T Á|üdüTÔ‘·+ neT\T˝À ñqï ‘Ó\T>∑T
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT |ü]o*+∫ ‘Ó\+>±DkÕVæ≤‘·´+, dü+düÿ è‹ Á|ü‹_+_+#˚˝≤ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+|ü≥¢
ne>±Vü≤q @s¡Œ&É&ÜìøÏ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î #Ó+~q ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\ bÕsƒê\qT ≈£L&Ü bı+<äT|ü]#ês¡T.
uÛ≤cÕyê#·ø±\ <ë«sê $<ë´]ú ‘·eT kÕúìø£ dü+düÿ è‹, kÕVæ≤‘·´ $X‚cÕ\qT, #ê]Á‘·ø£ yÓ’uÛÑyê\qT ‘Ó\TdüTø√>∑\>±*. <ë+‘√bÕ≥T
Ä˝À∫+#·&É+, $eTs¡ÙHê‘·àø£ $X‚¢wüD, düŒwüºyÓTÆq uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D kÕeTsêú´\T ô|+bı+~+#·Tø√>∑\>±*. ìs¡+‘·s¡+ kÕVæ≤‘·´|üsƒ¡q+
<ë«sê C≤„q|ü]~Ûì $düÔè‘·|üs¡#·T≈£î+≥÷ ñqï‘· e´øÏÔ‘ê«ìï, $•wüº yÓ’Ks¡T\qT dü+‘·]+#·Tø√yê*. BìøÏ nqT>∑TD+>± á
|ü<√‘·s¡>∑‹ Á|ü<∏äeTuÛ≤wü≈£î ‘Ó\T>∑Tyê#·ø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. Bì <ë«sê |æ\¢˝À¢ ne>±Vü≤q #˚düTø=ì Á|ü‹düŒ+~+#˚ kÕeTsêú´\T,
d”«j·Ts¡#·Hê X¯øÏÔ‘√bÕ≥T ‘Ó\+>±D≤ uÛ≤cÕ_Ûe÷q+, kÕe÷õø£ düŒèVü≤, e÷qe‘ê $\Te\T, e÷qe dü+ã+<Ûë\T, ‘ê´>∑>∑TD+,
‘Ó\+>±D Ms¡T\ ÁbÕX¯düÔ´+ ‘Ó*ù| bÕsƒê´+XÊ\qT ÁbÕNq Ä<ÛäTìø£, kÕVæ≤‘ê´\ qT+&ç m+|æø£ #˚XÊs¡T. ‘Ó\+>±D |ü˝…¢ Jeq∫Á‘·D,
|üsê´es¡D $\Te\T, ‘Ó\+>±D #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\ yÓ’•wüº´+, kÕ+düÿ è‹ø£ yÓ’uÛÑe+, ‘Ó\+>±D°j·TT\ dü÷Œ¤]Ô<ëj·Tø£ kÕe÷õø£ùdyê
<äèø£Œ<∏ä+, e÷qedü«uÛ≤e yÓ’∫Á‹, HÓ’‹ø£ $\Te\T, ‘Ó\+>±D Ä$sꓤe uÛ≤y√<˚«>±\T, yÓTT<ä˝…’q Ç‹eè‘êÔ\ Ä<Ûës¡+>± bÕsƒê´+XÊ\qT
m+|æø£ #˚XÊs¡T. bÕsƒê´+XÊ\T ÁbÕNq, Ä<ÛäTìø£ |ü<ä´+, ø£<∏ëìø£, Ä‘·àø£<∏ä, J$‘·#·]Á‘·, e#·qø£$‘·, dü+bÕ<äø°j·Tyê´dü+, >∑»˝Ÿ,
eTT+<äTe÷≥ yÓTT<ä˝…’q Á|üÁøÏj·T˝À¢ ñHêïsTT. $kÕÔs¡ |üsƒ¡Hêì¬ø’ uÛ≤s¡rj·T Ç‹Vü‰düyÓTÆq sêe÷j·TD≤ìï ñ|üyê#·ø£+>± ô|{≤ºs¡T.
Ç~ uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹, $\Te\T ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ, Ç‹Vü‰kÕ\|ü≥¢ n_Ûs¡T∫ ø£*–+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
Á|ü‹ bÕsƒ¡+˝À kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäqø£qT>∑TD+>± ªÇ$ #˚j·T+&çμ o]¸ø£‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. Ä˝À∫+#·&É+, düŒ+~+#·&É+,
n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+, $_Ûqï ø√D≤˝À¢ Ä˝À∫+#·&É+, düø±s¡D+>± $e]+#·&É+, nq«sTT+#·&É+,
düè»Hê‘·àø£+>±, Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± e´ø°Ôø£]+#·&É+ M{Ï dü«uÛ≤e+. |æ\¢\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ |ü]~Ûì <ë{Ï H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ M\T>±
ÁbÕC…≈£îº|üqT\ e+{Ï$ #˚sêÃs¡T. Ç$ dü«j·T+ n<Ûä´j·THêìï, n<äq|ü⁄ |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT dü+Á|ü~+#·&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#˚˝≤
ñHêïsTT. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï ne>±Vü≤q #˚düTø√e&ÜìøÏ M\T>± nsêú\qT |ü<ä$C≤„q+ ù|s¡T‘√ |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ #˚sêÃs¡T.
M{Ï˝À M\sTTq+‘· y˚Ts¡≈£î ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–+#˚ |ü<äC≤˝≤ìï bı+<äT|ü]#ês¡T.
ñbÕ<Ûë´j·TT\T k˛bÕqÁø£eT+ Á|üø±s¡+ bÕsƒêìï uÀ~Û+#·&ÜìøÏ M\T>± bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷\qT neTsêÃs¡T. >∑<ä´, |ü<ä´
bÕsƒê\qT y˚πs«s¡T>± Çe«≈£î+&Ü bÕsƒê\ dü«uÛ≤e+, ì&ç$ Ä<Ûës¡+>± es¡Tdü Áø£eT+˝À ñ+#ês¡T. yê´ø£s¡D dü÷Á‘ê\qT düT\uÛÑ+>±
Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£îH˚˝≤ ñ<ëVü≤s¡D\T bı+<äT|ü]#ês¡T. uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT\T bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï H˚s¡T>± uÀ~Û+#·≈£î+&Ü bÕsƒê´+X¯+
eTT+<äTqï n+XÊ\‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê*. ‘·sê«‘· bÕsƒê´+XÊìï #·s¡Ã\T, Á|ü‹#·s¡Ã\ <ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. Ä˝À∫+|üCÒùd
Á|üX¯ï\T n&É>±*. nuÛ≤´kÕ\ô|’ kÕ<Ûäq #˚sTT+#ê*. bÕsƒê´+X¯+˝Àì C≤rj·÷\T, |ü<äã+<Ûë\T, eTTK´yÓTÆq dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\T,
dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ ˝À‘Ó’q #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q, $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèø£Œ<∏ëìï ô|+bı+~+#ê*. uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq˝À
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ ˇø£ düVü‰j·Tø±] e÷Á‘·y˚T. |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT, bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï ‘êqT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷
|æ\¢\T $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚˝≤ uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.
‘Ó\+>±D sêh+˝À e∫Ãq ‘=*yê#·ø£+ Ç~. ø±ã{Ϻ uÛ≤cÕ|üs¡+>± ˝Ò<ë Ç‘·s¡ n+XÊ\ >∑T]+∫ $E„\T Ç#˚à dü\Vü‰\T,
dü÷#·q\qT mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. d”«ø£]+∫ ‘·>∑T #·s¡´\T #˚|ü&ÉT‘·T+~. bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ s¡÷|üø£\Œqø√dü+ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT dü\Vü‰\T
dü÷#·q\T Ç∫à Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ‘Ó\+>±D sêh ‘=* eTTK´eT+Á‹ >ös¡e˙j·TT\T l ø£\«≈£î+≥¢ #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄ >±]øÏ, >ös¡e
$<ë´XÊU eT+Á‹ l ø£&çj·T+ lVü≤] >±]øÏ, $<ë´XÊK |üPs¡« eT+Á‹ l õ. »>∑BXŸ ¬s&ç¶ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK ø±s¡´<ä]Ù
leT‹ s¡+Jyé ÄsY. Ä#ês¡´ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK |üPs¡« dü+#ê\≈£î\T l myéT. »>∑BX¯«sY >±]øÏ, Á|üdüTÔ‘· dü+#ê\≈£î\T
l {Ï.∫s¡+Je⁄\T >±]øÏ, Á|üuÛÑT‘·« dü\Vü‰<ës¡T &܈ˆ ¬ø.$.s¡eTD≤#ê] >±]øÏ Á|ü‘˚´ø£ <Ûäq´yê<ë\T. á yê#·ø£ s¡÷|üø£\Œq˝À
bÕ˝§Zqï ø£$T{° düuÛÑT´\T, dü+bÕ<äø£eT+&É* düuÛÑT´\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î <Ûäq´yê<ë\T. á
yê#·ø£+ |æ\¢˝À¢ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫, kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wü, uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq≈£î <√Vü≤<ä|ü&ç ñ‘·ÔeT yÓ’Ks¡T\T ø£*Zq e´≈£îÔ\T>±
m<ä>∑&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì Ä•düTÔHêï+.
‘˚~ : 31`01`2015
düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
dü+#ê\≈£î\T
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
iii
A
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düMTø£å eT]j·TT n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï düuÛÑT´\T
$X¯«$<ë´\j·T kÕúsTT
NG
AN
Ä#ês¡´ s¡yê« lVü≤], |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+.
Ä#ês¡´ mHé. >√|æ, |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä#ês¡´ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡´, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
Ä#ês¡´ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä#ês¡´ ãqï nsTT\j·T´, ‘Ó\T>∑TXÊK, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
&܈ˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&܈ˆ mHé. s¡»ì, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>±~Û|ü‹, &܈ˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&܈ˆ õ. u≤\lìyêdü eT÷]Ô, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑T XÊK, ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·T+, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.
$<ë´y˚‘·Ô\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T
ER
T
TE
LA
&܈ˆ #·Tø±ÿ sêeTj·T´, $<ë´y˚‘·Ô, ôV’≤<äsêu≤<é.
&܈ˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑˝Ÿ.
&܈ˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, dæ~Δù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
&܈ˆ q*yÓT\ uÛ≤düÿsY, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, mdt.ÄsY.ÄsY. &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.
&܈ˆ düT+øϬs&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, #·+&É÷s¡T, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
&܈ˆ eTT~>∑+{Ï düTC≤‘ê¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· nk˛dæj˚T{Ÿ Ábıô|òdüsY, ÄsY._.$.ÄsY.ÄsY. ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
y˚DT dü+ø√E, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« eTVæ≤fi≤ &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
dü+–XË{Ϻ lìyêdt, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, CÀ–ù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü˝Ÿ &É÷´{Ï, eTTK´eT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
&܈ˆ mHé. ñù|+<äsY ¬s&ç¶, dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄, Ábıô|òdüsY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
B|æø£, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
¬ø.sêCÒ+<äsY ¬s&ç¶, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
‘·˝≤¢esa
C\ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é.
πøåÁ‘· kÕúsTT
SC
|ü˝…¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
$. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
y=»®\ X¯s¡‘Yu≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü˝ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.
ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£˝≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., Væ≤e÷j·T‘Yq>∑sY, dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.
|ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì, uÛ≤s¡rj·T $<ë´uÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.
iv
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ >∑T]+∫...
NG
AN
‘Ó\+>±D Á|ü»\ ñ<ä´eT#·]Á‘·˝À pHé 2, 2014q n<äT“¤‘·yÓTÆq $»j·T+ #˚≈£L]+~. mH√ï <äXÊu≤›\T>± Á|ü‘˚´ø£
‘Ó\+>±D sêhkÕ<Ûäq≈£î b˛sê≥+ #˚dü÷Ô m+<äs√ Á|üC≤jÓ÷<ÛäT\qT ‘ê´>∑+ #˚dæq ‘Ó\+>±D ‘·*¢ ÄX¯j·T+ HÓs¡y˚]+~.
‘Ó\+>±D sêh+ Ä$s¡“¤$+∫+~. á H˚|ü<∏ä´+˝À ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ |ü\Ts¡ø±\ X¯óuÛÑ|ü]D≤e÷\≈£î lø±s¡+ #·T{Ϻ+~.
n+<äT˝À uÛ≤>∑+>±H˚ ø=‘·Ô bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT s¡÷bı+~+#ê\ì dü+ø£*Œ+∫+~. Hê\T>∑T>√&É\ eT<Ûä´ Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹>∑~˝À
πs|ü{Ï ø=‘·Ô‘·s¡+ ìsêàD+ ne⁄‘·T+~. Ä ìsêàD+˝À ø=‘·Ô bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ q÷‘·q ñ‘˚ÔC≤ìï n+~dü÷Ô kÕ+düÿ è‹ø£
|ü⁄qs¡TJ®eHêìøÏ <ës¡T\T y˚düTÔ+~. n˝≤+{Ï C≤„q |ü]D≤eT $ø±dü+, #Ó’‘·q´dü÷Œ¤]Ô ø√dü+ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ s¡÷|üø£\Œq
ø£$T{° XÊj·TX¯≈£îÔ˝≤ ø£èwæ#˚dæ+~.
TE
LA
ñeTà&ç ‘Ó\T>∑Tsêh+˝À ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+ uÛ≤wü, kÕVæ≤‘·´, $<ë´s¡+>±\˝À nH˚ø£ $eø£\å ≈£î >∑Ts¡sTT+~. Ä~Û|‘ü ´· esêZ\T
nH˚ø£ s¡÷bÕ\˝À ‘Ó\+>±D n_Ûeè~ΔøÏ nes√<Ûë\qT ø£*Œ+#êsTT. M≥ìï+{Ïì <äX¯\yêØ>± n~Û>∑$T+#˚ Á|üj·T‘·ï+˝À
á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\T X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq bÕÁ‘·qT b˛wækÕÔj·Tì y˚TeTT qeTTà‘·THêï+. eTTK´+>± eTq<Ó’q #·]Á‘·qT #·<äTe⁄ø√e&É+
e\q eTq Wqï‘·´+, kÕú˙j·TeT÷˝≤´\T m+‘· >=|üŒy√ ns¡úeTe⁄‘·T+~. ‘Ó\+>±D eTVü≤˙j·TT\T, ‘Ó\+>±D kÕ+düÿ è‹ø£
yÓ’uÛÑe+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&É+ e\q eTq Ä‘·à$XÊ«dü+ ~«>∑TD°ø£è‘·+ ne⁄‘·T+~. #·]Á‘·˝À <ë–q $\TyÓ’q dü‘ê´\T
˝Àø±ìøÏ yÓ\¢&Ée⁄‘·÷ $düàj·÷ìøÏ >∑T]#˚kÕÔsTT. ‘Ó\+>±D Á|ü»\T ø£<äqs¡+>∑+˝ÀH˚ ø±<äT ø£eqs¡+>∑+˝ÀqT n<äT“¤‘·yÓTÆq
düè»qX¯øÏÔ >∑\yês¡ì á ø=‘·ÔbÕsƒê\T ìs¡÷|ækÕÔsTT. $q÷‘·ï n_Ûe´øÏÔ‘√, edüTÔ$düÔ è‹‘√, Á|üÁøÏj·÷ yÓ’$<Ûä´+‘√ ‘Ó\+>±D
kÕVæ≤rø±s¡T\ Á|ü‹uÛÑqT ÄkÕ«~+#·T<ë+. ø=‘·Ô kÕVæ≤‘·´‘·sêìøÏ á bÕsƒê\T dü÷Œ¤]Ô>± ì\ã&ÉT‘êj·Tì Äø±+øÏådüTÔHêï+.
uÛ≤cÕ|üsy¡ TÓ qÆ $eø£,å Ä~Û|‘ü ê´ìï ‘=\–+#·T≈£î+≥÷ ‘Ó\+>±D uÛ≤cÕ kÂ+<äsê´ìï, j·÷dü\ |ü]eTfi≤ìï á ø=‘·Ô yê#·ø+£ ˝À
dü+<äs√“¤∫‘·+>∑ |ü]#·jT· + #˚dTü ≈£î+≥THêï+. ø±\Áø£e÷qTkÕs¡+>± eTq<Óq’ ‘Ó\+>±D uÛ≤cÕÁ|üj÷Ó >±\qT, kÂ+<äsê´‘·àø£‘q· T
dü+|üPs¡+í >± ne>±Vü≤q #˚dTü ≈£î+<ë+. Ä ~X¯>± Ç~ ˇø£ Hê+Byê#·ø+£ >± d”«ø£]<ë›+. nsTT‘˚ ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–düTqÔ ï
ÁøÏj·÷|ü<ë\ $wüj·T+˝À @ø±_ÛÁbÕj·T+ #√≥T#˚düTø√q+<äTq Á|üdüTÔ‘·+ •wüº e´eVü‰]ø£ uÛ≤wüqT $ìjÓ÷–+#·&É+ »]–+~.
SC
ER
T
á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ e÷s¡TŒ yÓqø£ #ê]Á‘ê‘·àø£ ø±s¡D≤\T ñHêïsTT. |òüTqyÓTÆq yês¡dü‘·«dü+|ü<ä>∑\ ÁbÕ+‘·+˝À $_Ûqï
ñ<ä´e÷\T, ø√{≤¢~ Á|ü»\ uÛ≤y√<˚«>±\T, $_ÛqïesêZ\T, dü+düÿ è‘·T\ Äø±+ø£å\T eTq\qT eTq+ |ü⁄q]ï]à+#·Tø√yê\qï
ÄX¯j·T+, ñqï‘·yÓTÆq $<ë´\øå±´\T á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ yÓqTø£ ø£<ä˝≤&ÉT‘·THêïj·TH˚ dü‘ê´ìï $düà]+#·˝Ò+. ˇø£ eT+∫|ü⁄düÔø£+
eTìwæì m+‘·>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+<√ eTq≈£î ‘Ó\TdüT. n<˚ $<Ûä+>± $_ÛqïyÓTÆq Ç‹eè‘êÔ\T, |ü\Ts¡ø±\ Á|üÁøÏj·T\‘√
ì+&çq uÛ≤cÕyê#·ø£+ ˇø£ ‘·sêìï >±&ÛÉ+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+~. á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ $\TyÓ’q ‘ê‹Ô «ø£ uÛÑ÷$Tø£‘√ edüTÔ+~.
ñbÕ<Ûë´j·TT\T Ä ‘ê‹Ô «ø£dü÷Œ¤]Ôì ne>±Vü≤q #˚düT≈£î+{≤s¡ì Ä•düTÔHêï+. Ç|üŒ{Ïes¡≈£î $düà è‹øÏ >∑T¬s’q ‘Ó\+>±D
kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿ è‹ø£ $X‚cÕ\‘√bÕ≥T ns¡T<Ó’q ‘Ó\+>±D Á>∑+<∏ë\qT n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T>∑\s¡ì ø√s¡T≈£î+≥THêï+.
Ä n<Ûä´j·Tq ø±+‘·T\qT $<ë´s¡Tú\ J$‘ê˝À¢ ì+|üe\dæq >∑Ts¡T‘·s¡yÓTÆq u≤<Ûä´‘· eTq<˚. Ä #ê]Á‘·ø£düŒ èVü≤‘√ eTq+
‘·s¡>∑‹>∑<äT˝À¢ J$+∫q|ü&˚ ‘Ó\+>±D˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ Ä•+∫q \øå±´ìï #˚s¡T≈£î+≥T+~. qe‘Ó\+>±D ìsêàD≤ìøÏ
|ü⁄Hê~>± ì\TdüTÔ+~. n<˚ eTq ‘Ó\+>±D ‘·*¢øÏ Ç#˚Ã neT÷\´yÓTÆq ª>∑Ts¡Tμ<äøÏåD!
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï,
‘˚~ : 31`01`2015
düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
‘Ó\+>±D sêh+, ôV’≤<äsêu≤<é.
v
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
ER
♦
AN
♦
NG
♦
TE
LA
♦
ñbÕ<Ûë´j·TT\ |üìuÛ≤sêìï, |üì~Hê\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì Ä#·s¡D≈£î M\T>± bÕsƒê´+XÊ\ dü+K´qT ‘·–Z+∫
s¡÷bı+~+∫q yê#·ø£+ Ç~. ˇø£ HÓ\˝Àì |üì~Hê\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì e÷düyêØ>± bÕsƒê\qT πø{≤sTT+#ês¡T.
ªeTT+<äTe÷≥, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´μ\qT ‘·|üŒìdü]>± #·<äyê*. ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·qμ\qT
eTT+<äT>± MTs¡T #·<äe+&ç. yê{Ïì MT |æ\¢\‘√ #·~$+#·+&ç. yê]øÏ n$ ns¡úyÓTÆHêjÓ÷ ˝Ò<√ |ü]o*+#·+&ç.
á yê#·ø±ìï 180 ø±˝≤+XÊ\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì s¡÷bı+~+#ês¡T. M{Ï˝À 168 ø±˝≤+XÊ\T bÕsƒê´+XÊ\
uÀ<Ûäq≈£î, $T>∑‘ê ø±˝≤+XÊ\qT ñ|üyê#·ø£+˝Àì n+XÊ\qT #·]Ã+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#ê*.
ñ|üyê#·ø±ìï |æ\¢\‘√ ‘·|üŒø£ #·~$+#ê*. eTTU≤´+XÊ\ô|’q e÷{≤¢&ç+#ê*. |üsƒ¡Hêe>±Vü≤q≈£î dü+ã+~Û+∫q
nuÛ≤´kÕ\qT s¡÷bı+~+∫ ìs¡«Væ≤+#ê*.
dü>∑≥Tq ˇø=ÿø£ÿ bÕsƒêìøÏ 14 ø±˝≤+XÊ\T nedüs¡eTe⁄‘êsTT.
M{Ï˝À ª#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+#·+&ç, H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+, $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q˝À¢μ Ç∫Ãq ns¡údü+Á>∑Vü≤D
ø£è‘ê´\≈£î ø£*|æ ¬s+&ÉT ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·]Ã+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ ì&ç$ì ã{Ϻ ¬s+&ÉT qT+&ç Hê\T>∑T
ø±˝≤+XÊ\ es¡≈£î πø{≤sTT+#·Tø√yê*. Ç+<äTø£qT>∑TD+>± bÕsƒêìï $uÛÑõ+∫ s√eTHé n+¬ø˝À¢ dü÷∫+#ês¡T.
ªÇ$#˚jT· +&çμ˝À Ç∫Ãq nuÛ≤´kÕ\≈£î $T>∑‘ê 7 ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#ê*. ªne>±Vü≤q`Á|ü‹düŒ+<äqμ nuÛ≤´kÕ\≈£î
2 ø±˝≤+XÊ\T, ªe´ø°Ôø£s¡D`düè»Hê‘·àø£‘·μ≈£î 3 ø±˝≤+XÊ\T, uÛ≤cÕ+XÊ\˝À Ç∫Ãq ª|ü<äC≤\+, yê´ø£s¡D≤+XÊμ\≈£î
ø£*|æ 2 ø±˝≤+XÊ\T, ªÁbÕ»≈£îº|üìμì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·]Ã+#·&ÜìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï πø{≤sTT+#·Tø√yê*.
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ç∫Ãq ª#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ n+XÊ\T ñqTàFø£s¡D≈£î dü+ã+~Û+∫q$. M{Ïì
|üP]Ô ‘·s¡>∑‹ ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
bÕsƒê´+X¯+ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+, bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T, ø£$|ü]#·j·T+˝Àì n+XÊ\qT |æ\¢\‘√ #·~$+∫ #·]Ã+#ê*.
ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ˝Àì ns¡ú dü+Á>∑Vü≤D ø£è‘ê´\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T>± ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç+<äTø√dü+ ‘·s¡>∑‹
>∑~˝À ‘·|üŒìdü]>± ì|òüT+≥Te⁄\qT n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.
bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ |ü≥¢ |æ\¢\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ #·sêÃ|ü<äΔ‹, Á|üXÀï‘·Ôs¡ |ü<äΔ‹, ø£<∏ëø£<∏äq+, Á|ü<äs¡ÙHê
|ü<äΔ‹, Hê≥ø°ø£s¡D e+{Ï |ü<äΔ‘·T\qT Äj·÷ bÕsƒê\ dü«uÛ≤yêìï ã{Ϻ ñ|üjÓ÷–+#ê*. bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À
ªÄ˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ >∑&ç˝À Á|üX¯ï\THêïsTT. M{Ïì bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#˚ düeTj·T+˝À n&É>±*. Ä˝À∫+∫
»yêãT\T #Ó|üŒeTHê*.
bÕsƒ+¡ uÀ~Û+#·&eÉ T+fÒ $wüj÷· ìï $e]+#·&+É e÷Á‘·yT˚ ø±<äT. <ë+{À¢ì $\Te\qT, ø£$ Vü≤è<äj÷· ìï, n+‘·sêsêúìï
|æ\¢\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*. Ç+<äTø√dü+ Ä˝À∫+|üCÒùd Á|üX¯ï\T n&É>±*. |ü<äã+<Ûë\T, C≤rj·÷\T,
Ä˝À#·Hê‘·àø£, dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\|ü≥¢ #·s¡Ã<ë«sê, Á|ü•ï+#·&É+ <ë«sê |æ\¢˝Ò ne>±Vü≤q bı+<˚≥≥T¢ #˚j·÷*.
|æ\\¢ n_ÛÁbÕj·÷\qT #Ó|Œæ +#·&+É , düeTø±©q n+XÊ\‘√ nq«sTT+#·&+É , ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚w¢ +æ #·&+É e+{Ï$ »s¡>∑ ±*.
ªÇ$#˚j·T+&çμ˝Àì nuÛ≤´kÕ\T |æ\¢\ uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q$. M{Ïì |æ\¢˝Ò kı+‘·+>±
sêùd≥≥T¢ #·÷&Ü*.
¬>’fi¯ófl, düº&û yÓT{°]j·Tfi¯ófl, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T e+{Ï$ #·÷dæsêj·T&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#·≈£L&É<äT. m+<äTø£+fÒ |üØø£å\˝À
Á|üXï¯ \T ñqï$ ñqï≥T¢>±H˚ sêe⁄. bÕsƒ+¡ ˝Àì nuÛ≤´kÕ\qT kı+‘·+>± sêj·T>∑*–q |æ\\¢ T e÷Á‘·yT˚ M{ÏøÏ düe÷<ÛëHê\T
sêj·T>∑\TZ‘ês¡T. ø±ã{Ϻ j·÷+Á‹ø£+>± bÕsƒê\T |üP]Ô#d˚ æ dæ\ãdt |üPs¡sÔ TTq≥T¢>± uÛ≤$+#·sê<äT. kÕeTsêú´\T kÕ~Û+#˚≥≥T¢
#·÷&Ü*.
ªne>±Vü≤q`Á|ü‹düŒ+<äqμ nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq ª$q&É+`e÷{≤¢&É≥+μ≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT |üP]Ô ‘·s¡>∑‹
ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*. ª#·<äTe&É+`ns¡ú+#˚düTø√e&ÜμìøÏ ñ<˚›•+∫q nuÛ≤´kÕ\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
bÕsƒ¡+ #·~$ »yêãT sêj·÷*‡q Á|üX¯ï\qT Ç+{Ï|üì>± Çyê«*.
ªe´ø°Ôø£s¡D`düè»Hê‘·àø£‘·μ nuÛ≤´dü+˝Àì Á|üX¯ï\T d”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£‘·, Á|üX¯+dü kÕeTsêú´\≈£î dü+ã+~Û+∫q$.
M{Ï˝À \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\qT bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#˚≥|ü&˚ Ç+{Ï|üì>± Çyê«*. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\≈£î
»yêãT\T sêj·T&ÜìøÏ |üP]Ô ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· e´øÏÔ>∑‘·+>± sêsTT+#ê*. yê{Ïì
#·~$+#ê*. |æ\¢\T sêdæq n+XÊ\qT uÛ≤yê‘·àø£+>± yêø±´\T, |ü<ë\T, nø£ås¡<√cÕ\|üs¡+>± dü]#˚j·÷*.
T
♦
A
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
♦
SC
♦
♦
vi
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
♦
♦
5) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç ‘·j·÷Ø, n<äq|ü⁄ düe÷#ês¡ùdø£s¡D
6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T
Á|ü‹ø±˝≤+X¯+˝À uÛ≤cÕuÀ<ÛäqqT øÏ+~ k˛bÕHê\ Á|üø±s¡+ ìs¡«Væ≤+#ê*. n$`
I. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£s¡D, o]¸ø± Á|üø£≥q, ñ<˚›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+ ˝Ò<ë |ü\ø£]+|ü⁄, |ü⁄qX¯Ãs¡D.
II. bÕsƒê´+X¯uÀ<Ûäq #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q : $<ë´s¡Tú\ Á|üø±X¯ |üsƒ¡q+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ Ä<äs¡Ù |üsƒ¡q+, eTÚq|üsƒ¡q+,
ns¡údü+Á>∑Vü≤D+, bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q, kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq.
III. kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq ø√dü+ ªÇ$ #˚j·T+&çμ ˝À nuÛ≤´kÕ\T #˚sTT+#ê*.
ìs¡+‘·s¡ düeTÁ>∑ eT÷˝≤´+ø£q+˝À uÛ≤>∑+>± p˝…,’ Ä>∑dTü ,º qe+ãsY, |òÁæ ãe] e÷kÕ˝À¢ ìsêàD≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£q+˝À
|ü⁄düøÔ £ düMTø£,å sê‘· n+XÊ\T, ÁbÕC…≈î£ |º qü T\T, \|òTü T|üØø£å Ä<Ûës¡+>± |æ\\¢ Á|ü>‹∑ ì n+#·Hêy˚dæ qyÓ÷<äT #˚jT· e\dæq
ñ+≥T+~.
ôdô|+º ãsY / nø√ºãsY, &çôd+ãsY / »qe] e÷kÕ˝À¢ ìs¡«Væ≤+#˚ dü+Á>∑V≤ü D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£Hêìï kÕeTsêú´\ Ä<Ûës¡+>±
s¡÷bı+~+∫q Á|üX¯ï|üÁ‘ê\T ‘·j·÷s¡T#˚düTø=ì ìs¡«Væ≤+#ê*.
uÛ≤cÕuÀ<Ûqä qT bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\πø |ü]$T‘·+ #˚jT· sê<äT. bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï, n+‘·sê®˝≤ìï (Ç+≥¬sï{Ÿ), y˚T>∑CH’… \é T,
yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, u≤\kÕVæ≤‘·´+ e+{Ï$ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*.
‘·s¡>∑‹ >∑~˝À |æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#˚ yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.
‘·s¡>∑‹ >∑~˝À uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#·&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq ì|òüT+≥Te⁄\T, ø£e⁄\ J$‘·#·]Á‘·\T, <äèX¯´ÁX¯eD
kÕeTÁ– e+{Ï$ düeT≈£Ls¡TÃø=ì $ìjÓ÷–+#ê*.
bÕsƒ¡XÊ\˝À uÛ≤cÕ_Ûeè~ΔøÏ <√Vü≤<ä|ü&˚ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T, uÛ≤cÕy˚Tfi≤\T, uÛ≤c˛‘·‡yê\T, u≤\ø£$düy˚Tàfi¯Hê\T, eø£Ô è‘·«,
yê´düs¡#·q b˛{°\T, yê]¸ø√‘·‡yê\T e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#ê*.
|æ\¢\T sêdæq düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹>∑~˝À Á|ü<ä]Ù+#ê*.
ER
♦
6) ñbÕ<Ûë´j·TTì Á|ü‹düŒ+<äq\T
7) Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TTì dü\Vü‰\T dü÷#·q\T
ˇø£ bÕsƒêìï <äèwæº˝À ô|≥Tº≈£îì bÕsƒ¡´Á|üD≤[ø£qT øÏ+~ $<Ûä+>± s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
1) bÕsƒ¡+ ù|s¡T
2) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´
3) bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
4) ø±˝≤+XÊ\ yêØ>± $uÛÑ»q
ø±˝≤+X¯+ dü+K´
uÀ<ÛäHê+X¯+
uÀ<Ûäq eP´Vü≤+
kÕeTÁ–
eT÷˝≤´+ø£q+
T
♦
TE
LA
NG
AN
A
düè»Hê‘·àø£‘/· Á|üX+¯ dü≈î£ dü+ã+~Û+∫q Á|üXï¯ \≈£î |æ\\¢ T düe÷<ÛëHê\T sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D*∫à ne>±Vü≤q
ø£*Œ+#ê*. »≥¢˝À sêj·TeTHê*. M{Ïì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·s¡Ã<ë«sê dü]~<ë›*. Ä ‘·s¡Tyê‘· M{Ïì e´øÏÔ>∑‘·+>±
sêj·TeTHê*.
♦
ÁbÕC…≈£îº |üqT\qT ≈£L&Ü Ç<˚$<Ûä+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
♦
bÕsƒ¡+ |üP]Ô ø±e&ÉeT+fÒ ª#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ ñqTàFø£s¡D n+X¯+‘√ yÓTT<ä\Tø=ì bÕsƒ¡+˝À
∫es¡ Ç∫Ãq dü÷øÏÔes¡≈£î nìï n+XÊ\qT Á|üD≤[ø±ã<äΔ+>± ìs¡«Væ≤+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+. Ç+<äTø£qT>∑TD+>±
ñbÕ<Ûë´j·TT\T ‘·j·÷s¡Tø±yê*.
♦
Ç+<äTø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\T yê]¸ø£, bÕsƒ¡´ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
♦
yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£˝À øÏ+~ n+XÊ\T+{≤sTT.
1) ‘·s¡>∑‹
2) $wüj·T+
3) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´
4) $<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
5) e÷düyêØ>± bÕsƒê\ $uÛÑ»q
ìs¡«Væ≤+#ê*‡q
e÷dü+
nedüs¡yÓTÆq
uÀ~Û+#˚ bÕsƒ¡+ nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\T
ø±s¡´Áø£e÷\T, dæ.dæ.Ç.
ù|s¡T
eqs¡T\T / kÕeTÁ–
♦
SC
♦
♦
♦
♦
♦
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
vii
A
C≤rj·T ^‘·+
e+<˚e÷‘·s¡+
AN
- s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY
»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
|ü+C≤ã dæ+<Ûé >∑T»sê‘· eTsêsƒê,
Á<ë$&É ñ‘·ÿfi¯ e+>± !
$+<Ûä´ Væ≤e÷#·\ j·Te≠Hê >∑+>±,
ñ#·Ã¤\ »\~Û ‘·s¡+>± !
‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π> !
‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π> !
>±ùV≤ ‘·e »j·T >±<∏ë !
»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
»j·TùV≤ ! »j·TùV≤ ! »j·TùV≤ !
»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤ !
- ã+øÏ+#·+Á<ä #Û·≥Ø®
TE
LA
NG
e+<˚e÷‘·s¡+, e+<˚e÷‘·s¡+
düT»˝≤+ düT|òü˝≤+ eT\j·T» o‘·˝≤+
düdü´XÊ´eT˝≤+ e÷‘·s¡+— e+<˚e÷‘·s¡+
X¯óÁuÛÑCÀ´‘ê‡ ï |ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+
|òü⁄\¢≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û˙+
düTVü‰dæ˙+ düTeT<ÛäTs¡ uÛ≤wæD°+
düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s¡+ e+<˚e÷‘·s¡+.
Á|ü‹»„
T
- ô|’&çeTÁ] y˚+ø£≥ düTu≤“sêe⁄
SC
ER
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T.
uÛ≤s¡rj·≠\+<äs¡÷ Hê düVü≤À<äs¡T\T.
H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.
düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+.
BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.
Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.
Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.
»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.
Hê <˚X¯+|ü{¢, Hê Á|ü»\|ü{¢, ùdyêìs¡‹ ø£*– ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.
yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äTΔ˝Ò Hê Äq+<ëìøÏ e∂\+.
viii
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
|ü˝…¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. ‘Ó\+>±D, ôV≤’ <äsêu≤<é.
õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
|ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,
uÛ≤s¡rj·T $<ë´uÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\,
p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.
NG
düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY,
y=»®\ X¯s¡‘Y u≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü˝ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.
TE
LA
<Ûä÷[bÕfi¯ n#·T´‘·sêeTj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
‘·˝≤¢esa
C \ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT,
õ.|ü.ñ.bÕ., eTsê´\, q˝§Z+&É õ˝≤¢.
õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é.
m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
q+~ lìyêdt, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, Væ≤e÷j·T‘Y q>∑sY,
dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.
Á|ü.ñ.bÕ., düTuÛ≤wtq>∑sY, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.
ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
$. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ñ.bÕ., s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
T
õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
yÓT+>∑es¡+ |üeHé≈£îe÷sY, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ñ.bÕ., n+u≤Øù|≥, <√eTø=+&É,
õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£˝≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.
&܈ˆ Ä≈£îq÷s¡T $<ë´<˚$, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
ø=+&ÉT »Hês¡›Hé, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
SC
ER
ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ôd.bÕ., eT+∫sê´\, n~˝≤u≤<é õ˝≤¢.
õ.|ü.ñ.bÕ., Hêsêj·TD–], es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çC…’ì+>¥ : Á|ü‹eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
ix
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
II.
AN
bÕsƒê\ <ë«sê ø£*–q nqTuÛÑ÷‘·T\qT $e]+#·>∑\>±*.
@<Ó’Hê $wüj·÷ìï ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D\‘√ düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\>±*.
|ü<ë´\qT uÛ≤ek˛Œ¤s¡ø£+>± #·<äTe>∑\>±*, Á|ü‹|ü<ësêú\T sêj·T>∑\>±*.
$$<Ûä $wüj·÷\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ #·s¡Ã˝À¢ bÕ˝§Zq>∑\>±*.
$wüj·T+ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ϻø£\qT |üP]+#·>∑\>±*.
‘·q nqTuÛÑyê\qT+&ç q∫Ãq / q#·Ãì n+XÊ\ >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü>∑\>±*.
Ç∫Ãq ø£$‘ê|ü+≈£îÔ\T / |ü<ë´˝qT #·~$ n+‘·sêsêúìï sêj·T>∑\>±*.
$$<Ûä $wüj·÷\ / n+XÊ\ eT<Ûä´ ñqï b˛*ø£\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ e÷{≤¢&É>∑\>±*.
bÕsƒê˝À¢ì eTTK´uÛ≤>±\qT / Ç∫Ãq |ü+≈£îÔ\qT / |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
o]¸ø£\qT ô|≥º>∑\>±*.
Ç∫Ãq n+X¯+ Ä<Ûës¡+>± ñ|üHê´kÕìï Çe«>∑\>±*.
bÕsƒê´+XÊ\˝Àì ø°\ø±+XÊ\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*.
|ü]∫‘·, n|ü]∫‘· >∑<ë´\qT / |ü<ë´\qT #·~$ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\qT >∑T]Ô+#·&É+, Á|üX¯ï\T
‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+, ø°\ø±+X¯|ü<ë\qT >∑T]Ô+#·&É+ ˝≤+{Ï$ #˚j·T>∑\>±*.
NG
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
TE
LA
I.
A
á bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£+ <ë«sê $<ë´s¡Tú\T kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú´\T
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
SC
ER
T
Ç∫Ãq n+XÊìï dü¬s’q ø±s¡D≤\‘√ düeT]údü÷Ô ˝Ò<ë $uÛÒ~dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\>±*.
ø£$ / s¡#·sTT‘·\ uÛ≤eq\qT, s¡#·HêXË’*ì $e]+#·>∑\>±*. n_Ûq+~dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
bÕsƒê´+XÊ\˝Àì bÕÁ‘·\ Ä+‘·sê´\qT, dü«uÛ≤yê\qT $e]dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
bÕsƒê\ <ë«sê ‘êqT Á>∑Væ≤+∫q n+XÊ\qT $e]+#·>∑\>±*.
$wüj·÷ìï $X‚¢wædü÷Ô / $eT]Ùdü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
Ç∫Ãq n+X¯+ô|’ ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT $e]dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
Ä‘·àø£<∏ä, yê´dü+, ˝ÒK, ìHê<ë\T, dü÷≈£îÔ\T, e#·qø£$‘·, ø£s¡|üÁ‘·+, n_Ûq+<äq yê´dü+, dü+bÕ<äø°j·Tyê´dü+
Á|üÁøÏj·T\T sêj·T>∑\>±*.
III. uÛ≤cÕ+XÊ\T
♦ Ç∫Ãq |ü<ë\ <ë«sê kı+‘·yêø±´\T sêj·T>∑\>±*.
♦ |ü<ë\≈£î nsêú\T, HêHêsêú\T, |üsê´j·T|ü<ë\T, e⁄´‘·Œ‘·Ô´sêú\T sêj·T>∑\>±*.
♦ Á|üø£è‘·T\≈£î $ø£è‘·T\T, $ø£è‘·T\≈£î Á|üø£è‘·T\T sêj·T>∑\>±*.
♦ dü+•¢wüº, dü+j·TTø£Ô, ø£s¡Ô], ø£s¡àDÏ, Á|ü‘·´ø£å, |üs√ø£å yêø±´\qT sêj·T>∑\>±*, e÷s¡TŒ\T #˚j·T>∑\>±*.
♦ eè~Δ, Á‹ø£, s¡T>±>∑eT dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*.
♦ d”dü+, Ä≥yÓ\~ #Û·+<√Ø‘·T\qT >∑T]Ô+∫ ‘Ó\T|ü>∑\>±*.
♦ ø£s¡à<Ûës¡j·T, ãVüQÁMVæ≤ düe÷kÕ\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*.
♦ n‹X¯jÓ÷øÏÔ, dü«uÛ≤y√øÏÔ n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
IV. ÁbÕC…≈£îº|üqT\T
♦ |üsêeTs¡Ù (]|òü¬sqT‡) |ü⁄düÔø±\T #·<äTe&É+, Ç‘·s¡T\ <ë«sê düe÷#êsêìï ùdø£]+#·&É+, |ü]o\q\T yÓTT<ä˝…’qyê{Ï
<ë«sê ùdø£]+∫q düe÷#êsêìï ìy˚~ø£ s¡÷|ü+˝À Á|ü<ä]Ù+#·>∑\>±*.
x
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
bÕsƒê´+XÊ\T
Áø£.dü+. bÕsƒ+¡ ù|s¡T
ø£$/s¡#s· TT‘·
Ç‹eè‘·+Ô
Á|üÁøÏj·T
TE
LA
NG
|ü⁄sêD+
ãyÓTàs¡ b˛‘·q
<ëq>∑TD+
1. <ëqo\eTT
(ÁbÕNq |ü<ä´+)
2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î &܈ˆ kÕeT\ dü<ë•e
uÛ≤cÕyê´dü+
uÛ≤cÕ_Ûe÷q+
$qkı+|ü⁄
&܈ˆ <ëX¯s¡~∏
‘Ó\+>±D Ms¡T\ Ä<ÛäTìø£ |ü<ä´+
3. Ms¡ ‘Ó\+>±D
ø£èwüeí ÷#ês¡´
ÁbÕX¯düÔ´+
kÕe÷õø£
4. ø=‘·uÔ ≤≥
&܈ˆ bÕø±\ j·TXÀ<ë¬s&ç¶
ø£<∏ëìø£
#Ó‘’ q· ´+
5. q>∑s^¡ ‘·+
n*XË{ºÏ Á|üuÛ≤ø£sY
kÕe÷õø£ düŒ èVü≤ e#·q ø£$‘·
6.
uÛ≤>√´<äj·T+
7.
X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT
ø£èwüíkÕ«$T eTT~sêCŸ
dü÷Œ¤]Ô, dü+|òüTùde
X¯‘·ø£ ø£e⁄\T
HÓ’‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£
$\Te\T
A
AN
10e ‘·s¡>∑‹ ` $wüj·Tdü÷∫ø£
e÷dü+ |ü⁄≥
pHé
2
p˝…’
13
p˝…’
26
Ä>∑wßü º
36
Ä>∑wßü º
47
J$‘· #·]Á‘· ôdô|+º ãs¡T 56
X¯‘ø· +£
nø√ºãs¡T 66
‘Ó\+>±D Ä$sꓤe+ dü+bÕ<äø°j·T qe+ãs¡T 77
yê´dü+
9. JequÛ≤wü´+
&܈ˆ dæ.Hêsêj·TD ¬s&ç¶ e÷qMj·T $\Te\T
>∑»˝Ÿ
qe+ãs¡T 87
‘Ó\+>±D
#ê]Á‘·ø£ yê´dü+ &çôd+ãs¡T 95
10. >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT Ä~sêE Ms¡uÛÑÁ<äsêe⁄
dü+düÿ è‹, yÓu’ eÑÛ +
\ø£å ´dæ~Δ
ER
T
8.
lHê<∏Tä &ÉT
e÷qedü«uÛ≤e+
12. uÛ÷Ñ $Tø£
>∑÷&É÷] d”‘êsê+
|üsH¡ƒ ê_Û˝≤wü
SC
11. _󿌣
ø±e´+
&çôd+ãs¡T 109
(ÁbÕNq |ü<ä´+)
|”]øƒ £
»qe] 120
ñ|üyê#·ø£+ : sêe÷j·TD+ ` 132
(p˝…’ ` Ä>∑wüߺ : u≤\ø±+&É+, njÓ÷<Ûë´ø±+&É+, ôdô|º+ãs¡T ` nø√ºãs¡T : ns¡D´ø±+&É+,
øÏwæÿ+<Ûëø±+&É+, qe+ãs¡T ` &çôd+ãs¡T : düT+<äs¡ø±+&É+, j·TT<äΔø±+&É+.)
>∑eTìø£ : 1. bÕsƒ¡+˝À ❖ |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\T ø£+sƒ¡düú+ #˚j·÷*. |ü<ä$C≤„q+ ` 166
2. $wüj·Tdü÷∫ø£˝À >∑Ts¡TÔ>∑\ bÕsƒê\qT ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡yês¡T #·<äTyê*‡q nedüs¡+˝Ò<äT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
1
1
A
1
AN
<ëqo\eTT
` ãyÓTàs¡ b˛‘·q
NG
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
ø£s¡Tíì |üPC≤eT+~s¡+˝À dü÷s¡T´&ÉT Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ ø£s¡Tíì‘√ Ç{≤¢ nHêï&ÉT.
dü÷s¡T´&ÉT : |ü⁄Á‘ê! ø£sêí! Áu≤Vü≤àD y˚wü+˝À e∫à Ç+Á<äT&ÉT ˙ ø£e#·≈£î+&É˝≤\qT <ëq+>± n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
yê{Ïì <ëq+ #˚ùdÔ ˙ ÁbÕD≤ìπø eTT|ü edüTÔ+~ Hêj·THê. C≤Á>∑‘·Ô!
TE
LA
ø£sT¡ &í TÉ : ‘·+Á&û! Ç+Á<äT&É+‘·{yÏ ê&ÉT s¡÷|ü+ e÷s¡TÃø=ì ªª<˚V≤æ μμ nì Hê<ä>sZ∑ ≈¡ î£ eùdÔ m{≤¢ ø±<ä+{≤qT.
á X¯Øs¡+ XÊX¯«‘·+ ø±<äT. m≥Te+{Ï Ä|ü<ä e∫ÃHê düπs. H˚qT ø±<äqqT. Hêô|’ MT≈£îqï
yê‘·‡˝≤´ìøÏ dü+‘√wækÕÔ. ø±ì qqTï yê]+#·≈£+&ç.
Á|üX¯ï\T:
ER
T
1. dü÷s¡T´&ÉT ø£sT¡ ìí <ëq+ #˚jT· ≈£î+&Ü Ä|ü&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
2. ø£s¡Tíì e÷≥\qT ã{Ϻ MTπøeTs¡úyÓTÆ+~?
3. ÁbÕD≤ìøÏ eTT|üŒì ‘Ó*dæHê ø£s¡Tí&ÉT m+<äT≈£î <ëq+ #˚XÊ&ÉT?
4. Ç≥Te+{Ï <ëqMs¡T\T Ç+¬øe¬s’Hê ñHêïsê? mes¡T?
bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+
SC
$s√#·qTì ≈£îe÷s¡T&Óq’ ã* ndüTs¡ #·Áø£e]Ô. Á|üV‰ü <¢ Tä ì eTqTeT&ÉT. Ç‘·&TÉ ‘·q X¯økÔÏ ÕeTsêú´\‘√ dü«s¡˝Z Àø±ìï
ÄÁø£$T+#ê&ÉT. Ç‘·ì |ü]bÕ\q˝À ø=+<äs¡T <˚e‘·\T dü«sêZìï e~*b˛>± $T–*qyês¡T $eø£å≈£î >∑T¬s’Hês¡T. á
$wüj÷· ìï yês¡T eTVü‰$wüßeí ⁄‘√ #Ó|ü ø√>± ‘êqT yêeTqTì>± »ìà+∫ <˚e‘·\ ø£cÕº\T rs¡TkÕÔqì nuÛj
Ñ T· $T#êÃ&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ eTVü‰$wüßeí ⁄ yêeTHêe‘ês¡+ m‹ÔHê&ÉT. ã* qs¡à<ëqB rs¡+˝À j·÷>∑+ #˚dTü +Ô &É>±
yêeTqT&ÉT yÓ[fl ‘·q≈£î eT÷&É&ÉT>∑T\ H˚\ ø±yê\ì ø√s¡>± ‘êqT ÇkÕÔqì ã* e÷≥ sTT#êÃ&ÉT. sêø£ådü>∑Ts¡TyÓ’q
X¯óÁø±#ês¡T´&ÉT yêeTqTì e÷≥˝À¢ @<√ yÓ÷dü+ ñ+<äì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. ã*#·Áø£e]Ôì <ëq+ Çe«e<ä›ì nHêï&ÉT.
Ç∫Ãq e÷≥≈£î ø£≥Tºe&˚ ‘·‘êÔ «ìï, <ëq+ #˚j·T&É+˝Àì >=|üŒ<äHêìï ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
2
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+ |ü⁄sêD Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. |ü⁄sêD+ n+fÒ
bÕ‘·<Ó’qq÷ ø=‘·Ô>± uÛ≤dæ+#˚~. |ü⁄sêD≤\T 18. M{Ïì dü+düÿ è‘·+˝À
yê´düT&ÉT sêXÊ&ÉT. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+ ˇø£{Ï. uÛ≤>∑e‘êìï
b˛‘·q ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ê&ÉT. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+
leTVü‰uÛ≤>∑e‘·+ nwüºeT düÿ+<Ûä+˝Àì ªyêeTq #·]Á‘·μ ˝Àì~.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
ø£$ |ü]#·j·T+
TE
LA
b˛‘·q »q>±eT õ˝≤¢ ãyÓTàs¡ Á>±eT ìyêdæ. ‘·*¢ \ø£ÿe÷+ã, ‘·+Á&ç πødüq. b˛‘·q
düVü≤»|ü+&ç‘·T&Éì Á|üdæ~Δ.
e÷qee÷Á‘·T˝…q’ sêE\≈£î ‘·qÁ>∑+<∏ëìï n+øÏ‘+· #ÓjT· ´qì, uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç∫Ãq ø£$‘êø£fiq¯ T
uÛÑ>∑e+‘·Tìπø n+øÏ‘·+ #˚kÕÔqì #Ó|æŒ ‘·q uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï lsêeT#·+Á<äTìπø n+øÏ‘·+
#˚XÊ&ÉT.
SC
ER
T
(}Vü‰∫Á‘·+)
X¯u≤›\+ø±sê\ kı>∑düT‘√ uÛÑøÏÔs¡dü Á|ü<Ûëq+>± Ç‘·ì s¡#·q kÕ>∑T‘·T+~. |ü+&ç‘· bÕeTs¡
Áø°.X¯.15e
X¯‘êã›+ »qs¡+»ø£+>± sêj·T&É+ b˛‘·q Á|ü‘˚´ø£‘·. Á|üVü‰¢<ä#·]Á‘·, >∑CÒ+Á<äyÓ÷ø£å+, s¡TøÏàD°ø£˝≤´D+
eTTqï>∑T |òüT{≤º\˝Àì |ü<ë´\T Á|ü‹ ‘Ó\T>∑Tyê&çøÏ ø£+sƒ¡‘ê ekÕÔsTT. b˛‘·q s¡#·HêXË’*,
eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ ‘·s¡Tyê‘· ø£e⁄\≈£î ˇs¡e&ç>± ì˝≤ÃsTT. Ms¡uÛÑÁ<ä $»j·T+, uÛÀ–˙ <ä+&Éø£+,
Hêsêj·TD X¯‘·ø£+ Ç‘·ì Ç‘·s¡ s¡#·q\T.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
3
A
Á|üy•˚ ø£
AN
Ç∫Ãq e÷≥ ‘·|üŒø£b˛e≥+, ‘êqT dü+bÕ~+∫q <ëì˝À X¯øÏÔy˚Ts¡≈£î <ëq+ #˚j·T&É+, ‘·q
sTT+{ÏøÏ e∫Ãq n‹~∏, nuÛ≤´>∑‘T· \qT Ä<ä]+#·≥+ nH˚$ e÷qe⁄\≈£î ñ+&Ée\dæq eTVæ≤‘· >∑TD≤\T.
eTq |ü⁄sêD≤\˝À, #·]Á‘·˝À Ç≥Te+{Ï eTVü≤˙j·TT\ ø£<∏ä\T mHÓïH√ï ñHêïsTT. yê{Ïì #·~$
eTq+ dü÷Œ¤]Ô bı+<äe\dæq nedüs+¡ ñqï~.
NG
Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ+¡ ˝À ã*#·Áø£e]Ô ‘êqT Ç∫Ãqe÷≥≈£î ø£≥Tºe&ç ‘·q >∑Ts¡Te⁄ yê]+∫Hê ôV≤#·Ã]düTHÔ êï
ªyêeTqTìμ ø√]ø£yT˚ s¡≈î£ <ëq+ #˚kÕÔ&TÉ .
TE
LA
Ä n<äT“¤‘· düìïy˚XÊìï b˛‘·q s¡eTD°jT· XË*’ ˝À ÄkÕ«~<ë›+.
I
❖eT. ≈£î\eTTHé sê»´eTT" <˚»eTTHé ì\T|ü⁄ MT ≈£îãT®+&ÉT $X¯«+uÛÑs¡T+
e.
ì»e÷q‹∫Ë ˙e⁄ eTVü‰‘·àø£!
eTVæ≤ì >∑èVü≤düú<Ûäs¡à+ãT ì~j·T
j·Ts¡ú+ãT" >±eT+ãT j·TX¯eTTqT eè‹Ôj·TT
HÓj·T´~ ÁbÕ]ú+|ü ì‘·TÔ qìj·TT
qs¡ú˝ÀuÛÑ+ãTq q]ú" u§eTàqTf…≥T¢?
|ü*øÏ ˝Ò<äqTø£+f…" u≤|ü yÓT~›
ªjÓT{Ϻ <äTwüÿs¡Tàì H˚ uÛÑ]+#Ó<ä" >±ì
dü‘·´V”≤qTì yÓ÷e"C≤\μ qqT#·T"
ã\Tø£<˚ ‘=*¢ uÛÑ÷<˚$ ÁãVü≤à‘√&É
düeTs¡eTTq qT+&ç ‹s¡T>∑ø£" »#·TÃø£+f…"
ã*øÏ u§+ø£ø£ ì»eTTq" ãs¡">∑T ø£+f…"
e÷q<ÛäqT\≈£î uÛÑÁ<ä+ãT eTiÏj·TT" >∑\<Ó
T
d”.
&É\"‹+ uÀ"&ÉT Á‹$Áø£eTdüTŒ¤s¡Dyê"&Ó’ ì+&ÉT ÁãVü‰à+&ÉeTT+
>∑\"&˚ e÷qŒ H=ø£+&ÉT? Hê |ü\T≈£î ˝≤ø£]í+|ü⁄ ø£s¡í+ãT\Hé
e\B <ëqeTT ^qeTT+— ãqT|ü⁄e÷ e]íHé e<ëH√´‘·Ôe÷ !
1
Äì sTT≥T¢ Væ≤‘·+ãT |ü\T≈£î#·Tqï ≈£î˝≤#ês¡T´q≈£î ø£åDe÷Á‘· ìMT*‘· ˝À#·qT+&ÉsTT j·TX¯dæ« sTT≥¢ìjÓT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ER
♦ X¯óÁ≈£î&ÉT ã*#·Áø£e]Ô‘√ ªªe\B <ëqeTT
SC
^qeTTHéμμ nì m+<äT≈£î ôV≤#·Ã]+#ê&√
}Væ≤+#·+&ç.
♦ ªe÷q<ÛäqT\Tμ m{≤¢ ñ+{≤s¡ì MTs¡T
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T?
♦ ªø°]ì
Ô dü+bÕ~+#·&yÉ T˚ >=|üŒμ<äìμ#Ó|Œæ q
ã*#·Áø£e]Ô e÷≥\qT MTs¡T @ $<Û+ä >±
düeT]úkÕÔsT¡ ?
‘˚.
2
4
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
<ÛëÁ‹ì Vü≤*≈£îq≈£îqT düT
πøåÁ‘·eTT ;»eTT\T H=ø£≥" CÒ≈£îiT uÛÑ+–+
õÁ‘·eTT>∑ <ë‘· ø°$j·TT"
u≤Á‘·eTT düeT≈£Ls¡Tq{Ϻ uÛ≤>∑´eTT >∑\<˚ !
3
II
❖XÊ. ø±πs sêE\T? sê»´eTT˝Ÿ >∑\T>∑y˚? >∑s√«qï‹+ u§+<äπs?
ñ&ÉT>∑ì Áø£‘·Te⁄\ Áe‘·eTT\"
u§&É>∑q" »qq{Ϻ bı&Ée⁄ bı&Ée⁄q" >∑TiT#Ó’
j·T&ç¬>&ç q"≥— qqTuÀ"{ÏøÏ
ì&Ésê<Ó eTVü‰qTuÛ≤e ! sTTcÕºs¡ú+ãT˝Ÿ
TE
LA
ø£.
NG
yêπsØ dæ] eT÷≥ >∑≥Tºø=ì b˛e+C≤*πs? uÛÑ÷$Tô|’"
uÒ¬s’q+ >∑\<˚? •_Á|üeTTKT\T+ Á;‹Hé j·TX¯'ø±eTT˝…’
sT÷πs ø√s¡Tÿ\T? yês¡\Hé eTi∫πs sTTø±ÿ\eTTHé uÛ≤s¡Zyê!
AN
ø£.
4
5
❖eT. ìs¡j·T+u…’q, ìã+<ÛäyÓTÆq, <Ûäs¡D° ìs¡÷à\q+u…’q, <äT
s¡às¡D+ u…’q" >∑T˝≤+‘·yÓTÆq ì»eTTHé sêìeTTà— ø±ìeTTà b˛—
Vü≤s¡T"&Ó’qHé, Vü≤]jÓÆTq, ˙s¡»uÛÑe⁄+ &ÉuÛ≤´>∑‘·T+&Ó’q HÍ"—
~s¡T>∑Hé H˚s¡<äT Hê<äT õVü≤«— $qTe÷! BÛes¡´! y˚j˚T{ÏøÏHé?
T
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
SC
ER
♦ ªª‹s¡T>∑Hé H˚s¡<äT Hê<äT õVü≤«μμ nHêï&ÉT
ø£$. Bìì ã{Ϻ MTπø+ ‘Ó*dæ+~?
♦ m<äT{Ïyês¡T n&ç–q <ëìì Çe«&É+˝À
m≥Te+{Ï ‘· è |æ Ô ñ+≥T+~? MT
nqTuÛyÑ ê\T #Ó|Œü +&ç?
♦ ªbı&Ée⁄ bı&Ée⁄q >∑TiT#Ó’μ nì ø£$
me]ì ñ<˚›•+∫, m+<äTø£{≤¢ nì
ñ+{≤&ÉT?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
5
6
e.
ø£.
ø£.
AN
7
nj·T´edüse¡ TTq
<äqT»˝Àø£Hê<∏äT <äsTT‘· $+<Ûë´e[
sê»e<äq eT<äeTsêfi¯ >∑eTq
e≥Tì ø±fi¯ó¢ >∑&ÉT>∑ es¡ ùV≤eT|òüT≥eTTq
»\eTT" <Ó#ÓÃ uÛÑs¡Ô düqï jÓTiÏ–.
NG
e.
Ä.
Áã<äTø£e#·TÃ">±ø£ ãVüQã+<ÛäqeTT˝…’q
e#·TÃ">±ø£ ˝Ò$T e#·TÃ">±ø£
Je<ÛäqeTT˝…’q" C…&ÉT">±ø£ |ü&ÉT">±ø£
e÷≥ ~s¡T>∑˝Òs¡T e÷q<ÛäqT\T.
nj·T´edüs¡+ãTq" >∑|ü≥e≥Tq≈£î q<ë›qy˚+Á<äT+ &ç≥¢ìjÓT.
s¡e÷à! e÷Deø√‘·ÔeT!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
˝…e÷à! ˙ yê+∫Û‘·+ãT ˝Ò <äq øÏ‘·TÔ+
♦ ªe÷≥ ~s¡T>∑˝Òs¡T e÷q<ÛäqT\Tμ
<Óe÷à! j·T&ÉT>∑T\ ì≥T sê
nqï e÷≥qT MTs¡T düeT]úkÕÔsê?
ìe÷à! ø£&ÉT>∑+>∑e\j·TT H˚"{ÏøÏ" <ä&Éj·THé?
m+<äT≈£î?
düTs¡˝Àø£ düeTT<äΔs¡DeTT
♦ ã*#˚ d æ q <ëHêìï ~≈£ î ÿ\T
ìs¡‘· lø£s¡TD eTœ\ ì>∑e÷+‘ê\+
bı–&çqeì ø£$ #Ó|Œæ q <ëììã{Ϻ
ø£s¡DeTT uÛÑedü+Vü≤s¡DeTT
MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?
Vü≤]#·s¡DeTT ˙≥" >∑&ç¬> qdüTs√‘·ÔeTT"&ÉTHé.
TE
LA
Ä.
A
III
9
10
Ç≥T¢ <Ûäs¡D°düTs¡ <äøÏåD #·s¡D Á|üøå±fi¯q+ãT ùddæ yêeTbÕ<ä+ãT >∑&ç– ‘·‘êŒeq »\+ãT •s¡+ãTq+ »\T¢ø=ì
yê]Ã <˚X¯ ø±˝≤~ |ü]>∑Dq+ãTùddæ.
XÊ. ª$ÁbÕj·T Á|üø£≥Áe‘êj·T uÛÑe‘˚ $wüßídü«s¡÷bÕj·T y˚
<ä ÁbÕe÷D´$<˚ Á‹bÕ<ä<Ûäs¡D°+ <ëkÕ´$Tμ j·T+#·T+ Á–j·÷
øÏå Á|ü⁄+&Ó’ <äqTCÒX¯«s¡T+&ÉT e&ÉT>∑T+ CÒkÕ"∫ |üPõ+∫ ªÁã
Vü≤à Á|”‘·μeTàì <Ûës¡y√ôd uÛÑTeq+ u≤X¯Ãs¡´eTT+ u§+<ä">∑Hé.
11
ER
T
e.
8
ã* #˚dæq <ëqeTTq≈£î
q*Hê≈£åî"&ÉT ìœ\uÛÑ÷‘· Hêj·T≈£î" &É>∑T≥+
>∑\ø£\ eTì <äX¯ ~≈£îÿ\T
ã[ ã[j·Tì bı>∑&Ó uÛÑ÷‘· |ü+#·ø£eTq|òü÷!
SC
ø£.
12
6
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
‘ê‘·Œsê´\T
<ë‘·˝À¢ >=|üŒyê&Ü! z ã*#·Áø£eØÔ! ˙ ≈£î˝≤˙ï, sêC≤´˙ï, |üsêÁø£e÷˙ï ì\T|ü⁄ø√. á bı{Ϻyê&ÉT
$wüßeí ⁄. ø=+#Ó+ e÷Á‘·yT˚ rdüTø=ì b˛j˚Tyê&ÉT ø±&ÉT. eT÷&É&TÉ >∑T\‘√ eT÷&ÉT˝Àø±\qT ø=*#˚ Á‹$Áø£eT
s¡÷bÕìï bı+<äT‘ê&ÉT. ÁãVü‰à+&ÉeT+‘ê ì+&çb˛‘ê&ÉT. me¬s’Hê n‘·&çì Ä|ü>∑\sê? Hê e÷≥ $qT.
<ëq+ e<äT› ^q+ e<äT›. á ÁãVü≤à#ê]ì (yêeTqT&çì) |ü+|æ+#·T.
e.
nì á $<Ûä+>± ‘·q e+X¯>∑Ts¡TyÓ’q X¯óÁø±#ês¡T´&ÉT ‘·q y˚T\Tø√] #Ó|ü‘·T+&É>± ø£åDø±\+ ø£qTï\T
eT÷düTø=ì ø°]ÔeT+‘·T&Ó’q ã* Ç≥¢Hêï&ÉT.
2)
z eTVü‰‘êà! ˙e⁄ #Ó|æŒ+~ ì»y˚T. ˝Àø£+˝À >∑èVü≤düTú\ <Ûäs¡à+ ≈£L&Ü Ç<˚. ns¡ú+, ø±eT+, ø°]Ô,
JeHê<Ûës¡+ ` M{Ï˝À @~ n&ç–Hê ÇkÕÔqì #ÓbÕŒqT. Ç|ü&ÉT <Ûäq+ô|’ <äTsêX¯‘√ ˝Ò<äì #Ó|æŒ ‹|æŒ
|ü+|æ+#·˝ÒqT. Ç∫Ãq e÷≥ ‘·|ü≥ø£Hêï bÕ|ü+ ˝Ò<äT. |üPs¡«+ uÛÑ÷<˚$ ªªm≥Te+{Ï #Ó&ɶ|üì #˚dæq
yêìHÓ’Hê uÛÑ]kÕÔqT ø±ì Ä&çq e÷≥ ‘·|æŒqyêìì e÷Á‘·+ yÓ÷j·T˝ÒqTμμ nì ÁãVü≤à‘√ #Ó|æŒ+~ ø£<ë!
j·TT<äΔ+˝À yÓqT~s¡T>∑≈£î+&Ü Ms¡eTs¡D+ bı+<ä&ÉeT÷ e÷≥≈£î ø£≥Tºe&ç dü‘·´+‘√ Áã‘·ø£&ÉeT÷
e÷q<ÛäqT˝…’qyêfi¯fl≈£î y˚T˝…’q e÷sêZ\T.
3)
s¬ ‘’ T· \≈£î eT+∫ H˚˝, eT+∫ $‘·HÔ ê\T <=s¡ø≥£ + ns¡T<äT. nfÒ¢ <ë‘·≈î£ ‘·–q+‘· <Ûqä eTT, <ëìì Á>∑V≤æ +#·{≤ìøÏ
ñ‘·ÔeTT&Ó’q e´ø°Ô <=]πø n<äèwüº+ ns¡T<˚ ø£<ë!
4)
Ä#êsê´! |üPs¡«+ sêE\T ñHêïs¡T. yê]øÏ sêC≤´\T ñHêïsTT. yês¡T m+‘√ nVü≤+ø±s¡+‘√ $Ás¡M>±s¡T.
ø±ì yê¬ses¡÷ á dü+|ü<ä\qT eT÷≥>∑≥Tºø=ì b˛˝Ò<äT. Á|ü|ü+#·+˝À yê] ù|s¡T¢ ≈£L&Ü $T>∑T\˝Ò<äT.
•_#·Áø£e]Ô e+{Ïyês¡T ø°]Ôø√dü+ dü+‘√wü+>± n&ç–qyê] ø√]ø£\T rs¡Ã˝Ò<ë? yê]ì áHê{Ïø° ˝Àø£+
eTs¡Te˝Ò<äT ø£<ë!
5)
eTVü‰qTuÛ≤yê! m&É‘>Ó ì∑ j·TC≤„\T, |ü⁄D´ø±sê´\T mìï #˚dHæ ê $wüßeí ⁄qT #·÷&É&+É kÕ<Û´ä +ø±<äT. n≥Te+{Ï
>=|üŒyê&ÉT ∫qïyêì>± e÷] n&ÉT>∑T‘·THêï&ÉT. n‘·&ÉT ø√]q <ëìì Çe«&É+ø£+fÒ Hê e+{Ï yêìøÏ
Ç+πø+ ø±yê*?
ER
T
TE
LA
NG
AN
1)
z |ü+&ç‘√‘·Ôe÷! Hê≈£î qs¡ø£+ <ë|ü⁄]+∫Hê düπs, ã+<Ûäq+ ÁbÕ|üÔyÓTÆHê eT+∫<˚. á uÛÑ÷eT+&É\+
n<äèX¯´yÓTHÆ ê, Hê≈£î <äTs¡às¡D+ e∫ÃHê düsπ . Hê e+X¯+ n+‘ê q•+∫Hê düsπ . @yÓTHÆ ê ø±˙, @<ÓH’ ê sê˙!
m+<äT≈£î Çìï e÷≥\T. e∫Ãqyê&ÉT •e⁄&ÉT, $wüßíe⁄, ÁãVü≤à me¬s’Hê düπs. Hê Hê\Tø£ yÓqT~s¡T>∑<äT.
(Ä&çq e÷≥ ‘·|üŒqT).
SC
6)
7)
u≤>± Áã‹øÏHê mìï ø£cÕº\≈£î >∑T]jÓÆTHê ù|<ä]ø£+ e∫ÃHê ÁbÕD≤ìø° <ÛäHêìø° #˚≥T e∫ÃHê ∫e]øÏ
eTs¡Dy˚T dü+uÛÑ$+∫Hê düπs, n_Ûe÷q<ÛäqT\T e÷≥ ‘·|üŒ˝Òs¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
7
nì á $<Û+ä >± ã*#·Áø£e]Ô e÷{≤¢&TÉ ‘·T+&É>± #·+Á<ä_+ã+ e+{Ï eTTKeT÷ eT‹Ô*q¢ sê»Vü≤+dü e+{Ï
q&Éø£ ø£*–q n‘·ì Ç˝≤¢\T $+<Ûë´e[ uÛsÑ Ô¡ jÓTTø£ÿ ôd>’ q∑ T >∑eTì+∫+~. Ä ÁãVü≤à#ê] ø±fi¯ófl ø£&–ç <ëq+
#˚j·T{≤ì¬ø’ ÁX‚wü˜yÓTÆq ã+>±s¡T ø£\X¯+‘√ ˙fi¯ófl ‘Ó∫Ã+~.
eˆˆ
n|ü&ÉT yêeTqTì‘√ ã* #·Áø£e]Ô Ç{≤¢ nHêï&ÉT.
AN
A
8)
z ñ‘·ÔeT ÁãVü≤à#êØ! ˝Òej·÷´! Ç≥T sêej·÷´! ˙e⁄ n&ç–+~ ˝Ò<äq≈£î+&Ü ÇkÕÔ. ˙ bÕ<ë\T
ø£&ÉT>∑ìe⁄«. Ç+ø± Ä\dü´+ <˚ìøÏ?
10) yêeTqT&Ó’q $wüßíe⁄ ≈£î&ç bÕ<ëìï ã* #·Áø£e]Ô ø£&ç>±&ÉT. Ä bÕ<ä+ <˚e‘·\qT ø£cÕº\qT+&ç ø±bÕ&˚~.
ø£\ø±\eT÷ y˚T\T ø£*–+#˚~. nìï ñ|üìwü‘·TÔ\≈£L n\+ø±s¡yÓTÆ+~. uÛÑe ã+<Ûë\qT b˛>={Ϻ yÓ÷øå±ìï
düeT≈£LπsÃ~. n<˚$<Ûä+>± Ä #·Áø£e]Ô yêeTqTì m&ÉeT bÕ<ëìï ≈£L&Ü ø£&ç>±&ÉT.
NG
9)
|ü$Á‘·yÓTÆq Ä »˝≤\qT HÓ‹Ôô|’ #·\T¢≈£îHêï&ÉT. Ä#·eTq+ #˚XÊ&ÉT. <˚X¯, ø±\ |üPs¡«ø£yÓTÆq ªdü+ø£˝≤Œìïμ
#ÓbÕŒ&ÉT.
11) ã*#·Áø£e]Ô #˚‘·T\T #ê∫ yêeTqTì |üPõ+#ê&ÉT. ªªÁu≤Vü≤àDT&ÉeP Á|üdæ<äΔyÓTÆq Áe‘·eTT ø£\yê&ÉeP $wüßí
dü«s¡÷|ü⁄&ÉeP y˚<ä Á|üe÷D+#˚ ‘Ó\TdüTø√<ä–qyê&ÉesTTq ˙≈£î eT÷&É&ÉT>∑T\ H˚\ <ëq+ #˚düTÔHêïμμ qì
|ü*øÏ ªª|üs¡e÷‘·Tàq≈£î Á|”‹ ø£\T>∑T>±ø£μμ n+≥÷ yÓqTyÓ+≥H˚ #˚‹˝À ˙{Ïì <Ûës¡y√XÊ&ÉT. n~ #·÷dæ
˝Àø£+ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç+~.
TE
LA
eˆˆ
Ç$ #˚j·T+&ç
ER
T
12) z |üØøÏåqàVü‰sêC≤! nìï uÛÑ÷‘ê\≈£L $wüßíe⁄ n~Û|ü‹. Äj·Tq≈£î ã*#·Áø£e]Ô <ëq$Tj·T´>±H˚ |ü~
~≈£îÿ\÷, |ü+#·uÛÑ÷‘ê\÷ ªªã[ ã[μμ nì bı–&ÜsTT.
I.
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
SC
1. <ëHê\˙ï y˚{øÏ y£ ˚ >=|üŒ$. nsTT‘˚ H˚{Ï ø±\+˝À s¡ø<Ô£ ëq+, eTs¡D≤q+‘·s+¡ nej·Te<ëq+ e+{Ï$ #˚dTü HÔ êïs¡T
ø£<ë! yê{Ï jÓTTø£ÿ ÁbÕ<ÛëHê´ìï #·]Ã+#·+&ç.
2. |ü⁄e⁄« >∑Ts¡T>Ô \∑ |ü<ë´\qT uÛ≤ek˛Œ¤sø¡ +£ >± #·<Tä e+&ç.
3. ˇø£{À |ü<ë´ìøÏ Çø£ÿ&É Á|ü‹|ü<ës¡+ú ñ+~. Ç<˚ $<Û+ä >± Hê\T>∑T, Äs¡T dü+K´>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T
sêj·T+&ç.
e<ëq´ G ñ‘·Ôe÷!
≈£î\eTTHé
R <ë‘·˝À¢ ÁX‚wüߘ&Ü! (z ã*#·Áø£eØÔ!)
R (MT) e+XÊìï
8
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
T
TE
LA
NG
AN
A
sê»´eTTHé
R (MT) sêC≤´ìï
‘˚»eTTHé
R ‘˚»düT‡qT
ì\T|ü⁄eTT
R ø±bÕ&ÉTeTT.
á ≈£îãT®+&ÉT
R á bı{Ϻyê&ÉT (yêeTqT&ÉT)
$X¯«+uÛsÑ T¡ +&ÉT
R $X¯«eTTqT uÛÑ]+|ü>∑\TZ yê&ÉT ($wüßíeT÷πsÔ)
n\"‹Hé G b˛&ÉT
R Ç+‘· ‘·≈£îÿe‘√ b˛&ÉT.
Á‹$Áø£eT düTŒ¤s¡Dyê"&ÉT G ◊ R Á‹$Áø£eTT&É+‘·{Ï yê&Ó’ (eT÷&ÉT ˝Àø£eTT\qT ÄÁø£$T+#·>∑\yê&Ó’)
ÁãVü‰à+&ÉeTTHé
R á ÁãVü‰à+&É+ n+‘·{Ï˙
ì+&ÉTHé
R yê´|ækÕÔ&TÉ .
ˇø£+&ÉT
R eTs=ø£&TÉ
e÷qŒHé G ø£\&˚
R ‘·|Œæ +|ü>\∑ T>∑T‘ê&Ü!
Hê
R HêjÓTTø£ÿ
|ü\T≈£î\T
R e÷≥\T
ø£s+í¡ ãT\Hé
R #Óe⁄\‘√
Äø£]+í |ü⁄
R $qT
<ëqeTT ^qeTTHé
R <ëq+ ^q+ e+{Ï$
e\<äT
R e<äT›
e]íHé
R (á) ÁãVü≤à#ê]ì
|üqT|ü⁄e÷!
R |ü+|æ+#·ej·÷´!
ER
II.
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
SC
n) ªá ≈£îãT®+&ÉT n\"‹+uÀ&ÉTμ nì X¯óÁø±#ês¡T´&ÉT #Ó|üŒ&É+˝À n‘·ì ñ<˚›X¯y˚TyÓTÆ ñ+≥T+~? <ëì‘√
MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê?
Ä) Vü‰*≈£îìøÏ ø±e\dæq edü‹ kÂø£sê´\T @$<Ûä+>± ñ+fÒ n‘·&ÉT ‘·è|æÔ C…+<äT‘ê&ÉT?
Ç) ªdæ] eT÷≥ >∑≥Tºø=ì b˛e+ C≤*πsμ? nq&É+˝À ã*#·Áø£e]Ô Ä+‘·s¡´y˚TyÓTÆ ñ+≥T+~?
á) ªÄ&çqe÷≥ ‘·|üŒ>∑÷&É<äTμ ` m+<äT≈£î?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
9
n) H˚{Ï düe÷C≤ìøÏ <ëq>∑TD+>∑\ e´≈£îÔ\ nedüs¡y˚T$T{À $e]+#·+&ç.
Ä) bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
AN
( ˝Ò<ë )
A
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
III.
NG
n) Ä&çqe÷≥ ‘·|üŒø£b˛e&É+, <ëq>∑TD+ ø£*– ñ+&É&É+ nH˚ $wüj·÷\ô|’ ìHê<ë\T, dü÷≈£îÔ\T
sêj·T+&ç.
TE
LA
uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
ER
T
1. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) |ü*øÏ ˝Ò<äqT≥
Ä) ≈£îiT#·>∑T≥
Ç) #˚‘·T˝§>∑TZ
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·Ô ´sêú\T sêj·T+&ç.
n) ˙s¡»uÛeÑ ⁄&ÉT
Ä) Á‹$Áø£eTT&ÉT
3. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘·\T ^dæq |ü<ëìøÏ dü]b˛j˚T nsêúìï#˚à eT]ìï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) »\eTT\‘√ ì+&çq #ÓiTe⁄\T $TøÏÿ* Vü‰sTT˙, Äq+<ë˙ï ø£*–kÕÔsTT.
Ä) Je#·Ã¤e+ ø±e≥+ø£Hêï j·TX¯'ø±j·TT&ÉT ø±e&É+ $Tqï.
SC
4. øÏ+~yê{Ï˝À Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î $ø£è‹ |ü<ë\T, $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) dæ]
Ä) $wüßíe⁄
Ç) <Ûäs¡àeTT
á) ÁãVü≤à
5. øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
Ä) πøåÁ‘·eTT
n) ≈£î\eTT
Ç) Vü≤]
á) ∫Á‘·eTT
10
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
ER
T
TE
LA
NG
AN
1. øÏ+~ yêø±´\˝À dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBdæ dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.
ñ<ë : s¡eTDÏ Hê{≤´ìï n‘·´<äT“¤‘·+>± Á|ü<ä]Ù+∫+~.
n‘·´<äT“¤‘·+ R n‹ G n<äT“¤‘·+ R j·TD≤<˚X¯dü+~Û
n) >∑s√«qï‹ e\¢ Äràj·TT\T <ä÷s¡+ ne⁄‘ês¡T.
G
R
R
Ä) nuÛ≤´>∑‘T· \≈£î <ëq+ #˚jT· &É+ eT+∫~.
G
R
R
Ç) s¡+‹<˚e⁄&ÉT e<ëH√´‘·eÔ TT&ÉT.
G
R
R
á) nD≤«j·TT<Ûë\T e÷qe⁄\≈£î Vü‰ì ø£*–kÕÔsTT.
G
R
R
2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ düe÷kÕ\T >∑T]Ô+#·+&ç.
,
n) Je<Ûqä eTT\T
R
Ä) eT÷&É&TÉ >∑T\T
R
,
Ç) <äX~¯ ≈£îÿ\T
R
,
á) uÛ÷Ñ ‘·Áù|‘·eTT\T
R
,
3. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\qT >∑D$uÛ»Ñ q #˚d,æ @ |ü<ë´\≈£î dü+ã+~Û+∫qy√ ìs¡sí TT+#·+&ç. \ø£Då ≤\qT sêj·T+&ç.
n) ‘Ó\>±DeTTàq >∑&b¶ç ˛#·jT· TqT dü+~Û+#ÓHé ø£èbÕDeTTà! sê
Ä) nqj·TeTT <√wüyT˚ |üsT¡ \j·T+<äT ø£qT+>=ì |ü\Tÿq{Ϻ j·÷
Á‹ø£ dü+~Û
øÏ+~ |ü<ë\qT >∑eTì+#·+&ç.
Ä G #√≥T
n) n#√Ã≥T
Ä) Ç$«<Ûeä TT
á G $<ÛäeTT
Ç) mø±ÿ\eTT
@ G ø±\eTT
ô|’ |ü<ë\˝À |üPs¡«|ü<ë˝À¢ Ä, á, @ \T ñHêïsTT.
Ç$ düs¡«Hêe÷\T.
SC
❃
á Á‹ø£eTTMT<ä ñqï ndü+j·TTø£Ô Vü≤\T¢ ~«‘·«+>± e÷s¡T‘·T+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
11
Ä, á, @ \qT
ªÁ‹ø£+μ n+{≤s¡T.
á G $<ÛäeTT
á G $«<ÛäeTT—
@ G ø±\eTT
@ G ø±ÿ\eTT
Á‹ø£+ MT~ ndü+j·TTø£Ô Vü≤\T¢q≈£î
~«‘·«+ ãVüQfi¯eTÚ‘·T+~.
A
Ä G #√Ã≥T—
Ä G #√Ã≥T
n#√Ã≥T—
á G $«<ÛäeTT
Ç$«<ÛäeTT—
@ G ø±ÿ\eTT
mø±ÿ\eTT
ãVüQfi¯+ : ˇø£ yê´ø£sD¡ ø±s¡´+ ì‘·´+>±sêe&É+,
sêø£ b ˛e&É + , $ø£ \ Œ+>±sêe&É + ,
nq´ø±s¡´+ sêe&É+ ` Ç{≤¢ Hê\T>∑T
$<Ûë\T>± »]–‘˚ ªãVüQfi¯+μ n+{≤s¡T.
NG
Ç˝≤ ~«‘·«+ (~«s¡Tø£+Ô )ô|q’ ñqï BsêÈ#T· à ÁVü≤dü«+>±
e÷s¡T‘·T+~.
AN
Ä G #√≥T
TE
LA
~«s¡Tø£yÔ TÓ qÆ Vü≤\T¢ |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT Ä∫äøy£ TÓ qÆ
Bs¡+È ÁVü≤dü«eTÚ‘·T+~.
Ä∫äø£+ : n#·Ã ‘Ó\T>∑T |ü<ä+
ÁbÕC…≈£îº |üì
♦
Äj·÷ dü+<äsꓤ\˝À $$<Ûä eT‘ê\yês¡T #˚ùd <ëq<Ûäsêà\qT ‘Ó\TdüTø=+&ç. |ü{Ϻø£ sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ
Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
dü+<äs“¡ +¤
<ëq+
SC
ER
T
eT‘·+
dü÷øÏÔ
‘·q Äø£*ì düVæ≤+#·T≈£îH˚ ‘·b˛<ÛäqT&ç X¯øÏÔø£Hêï,
Ç‘·s¡T\ Äø£* rπsà <ëqo* X¯øÏÔ $Tqï!
12
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
2
me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
NG
` &܈ˆ kÕeT\ dü<ë•e
TE
LA
‘Ó\+>±D uÛ≤wü+‘ê ª‘Ís¡ø±´+Á<Ûμä eTì me&√ nqï&ÉT. n+‘·
n>∑«≈£îqï<ë ‘Ó\+>±DuÛ≤wü? Çø£ düVæ≤+#·e<äT›. n+<äTø£H˚ H˚qT
–≥¢H˚ e÷{≤¢&,ÔÉ –≥¢Hs˚ êdüÔ nì õ<äT≈› î£ sêj·÷˝…. õ<˚+› ~ ndü\T
eTq j·÷dü˝Òï eTq ã‘·T≈£îqï~. ˙ uÛ≤wü˝Òï ˙ ã‘·T≈£îqï~. ˙
j·÷dü˝Òï ˙ dü+düÿ è‘·Tqï~. Ä j·÷dü\Tqï |ü\T≈£îãfi¯fl\¢H˚
‘Ó\+>±D J$‘·+ ñqï~. ø£eTdüÿ+ ˙ uÛ≤wü\ïqï qTe⁄« sêùd
<ÛÓ’s¡ï+ CÒsTT. eTq+ b˛>=≥Tº≈£î+≥Tqï eTq ã‘·T≈£îqT
ã‹øÏ+#·Tø√yê˝…. <ëìøÏ, u≤dü #êq eTTK´eTsTT+~. meì
j·÷dü\, meì uÛ≤wü\ yê&ÉT sêj·÷˝…. ‘Ó\TdüÔ<ë nqï~ ˝ÒH˚
˝Ò<Tä . eTq ø£e⁄\qT, s¡#s· TT‘·\qT eTq+ >∑T]Ô+∫ >ös¡$+#·Tø√yê˝….
Ç≥¢sêùdÔ ne‘·˝ÀìøÏ ‘Ó\Tdü<Ô ë nì eTT+<äsπ ï eTqeTqT≈£îqT&ÉT,
eTqqT eTq+ ‘·≈£îÿe #˚düT≈£îqïf…¢. á u≤ìdü uÛ≤eq b˛yê˝….
H˚HÓH√ïkÕs¡T¢ #Ó|æŒq. uÛ≤wü ¬s+&ÉT rs¡T¢ ` ˇø£{Ï ã&ç|ü\T≈£î\
uÛ≤wü, ¬s+&√~ |ü\T≈£îã&ÉT\ uÛ≤wü . |ü\T≈£îã&ÉT\ uÛ≤wü>±yê˝….
` ø±fiÀõ Hêsêj·TDsêe⁄
Á|üX¯ï\T:
1. |üøÿ£ ù|sê˝Àì e÷≥\T mes¡Hêïs¡T?
2. Ç{≤¢ m+<äT≈£î nì ñ+{≤&ÉT?
3. me] uÛ≤wü˝À yêfi¯ófl e÷{≤¢&É&É+,
sêj·T&É+ n+fÒ @$T{Ï?
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
ER
T
4. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î m{≤¢ nì|ædTü +Ô ~?
ˇø£ uÛ≤wü˝Àì qT&çø±s¡|⁄ü kı+|ü⁄, |ü\T≈£îã&ÉT\T, C≤rj·÷\e\¢ uÛ≤wü m+‘√ |ü]|üPs¡+í >±, kÂ+<äs´¡ e+‘·+>±
$\dæ\T¢‘·T+<√ #ÓãT‘·÷, Ç‘·s¡ uÛ≤wü˝À¢ >=|üŒ‘·Hêìï ≈£L&Ü uÒØEy˚dü÷Ô ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü >=|üŒ‘·Hêìï, ÁbÕ+rj·T
uÛ≤wü˝Àì kı>∑düTqT ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ Á|ü<ÛëH√<˚›X¯+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
13
NG
AN
á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. @<Ó’Hê ˇø£ n+XÊìï >∑T]+∫
dü+Á>∑Vü≤+>±, Äø£≥Tº≈£îH˚≥≥T¢ $e]+#˚~ yê´dü+. dü÷{Ï>±, düŒwüº+>±,
ì]›wüº+>±, düT\uÛÑ+>± ns¡úeTj˚T´ $<Ûä+>± ñ+&É≥+ yê´dü+ \ø£åD+.
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+ &܈ˆ kÕeT\ dü<ë•e ‘·q d”«j·T nqTuÛÑ÷‘·T\‘√
sêdæq ªj·÷~μ nH˚ yê´dü dü+|ü⁄{Ï˝Àì~.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
ñs¡÷› kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·, neT®<sé T¡ u≤sT÷\T, eT\j·Te÷s¡T‘ê\T, j·÷~, dü+^‘· •Ksê\T
yÓTT<ä˝q’… $ Ç‘·ì s¡#q· \T. ªneT®<é s¡Tu≤sT÷\Tμ nqTyê<ëìøÏ 1964˝À Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+#˚
ñ‘·ÔeT nqTyê<ä s¡#·Hê |ü⁄s¡kÕÿs¡+, ªdü«s¡\j·T\Tμ Á>∑+<∏ëìøÏ 2011˝À πø+Á<ä kÕVæ≤‘·´
nø±&ÉMT nyês¡T¶ \_Û+∫+~. ø±ø£rj·T, ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·÷\T >ös¡e&Üø£ºπs{Ÿ‘√
dü‘ÿ· ]+#êsTT. dü<ë•eqT Væ≤+<äTkÕú˙ ` ø£sêí≥ø£ dü+^‘êìøÏ kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡~>Û ± $<ë«+düT\T
>∑T]Ô+#ês¡T. düVü≤è<äj·T $eTs¡Ù≈£î&Ó’q Ç‘·ì s¡#·q˝À¢ uÛ≤wü düVü≤» düT+<äs¡+>±, düs¡fi¯+>±
eTT#·Ã≥¢ s¡÷|ü+˝À eTqdüT≈£î Vü≤‘·TÔ≈£î b˛j˚T≥≥T¢ ñ+≥T+~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
SC
ER
T
11`05`1928
07`08`2012
TE
LA
&܈ˆ kÕeT\ dü<ë•e ≈£î+s¡+;Û+ ÄdæbòÕu≤<é õ˝≤¢˝À uÛ≤>∑yÓTÆq <äôV≤>±yéT eT+&É\+
‘ÓqT>∑T|ü˝˝¢… À »ìà+#ê&ÉT. dü+düÿ è‘·+, Væ≤+B, Ä+>∑+¢ , ñs¡÷,› bòÕ؇, eTsê؃ uÛ≤wü˝À¢ áj·Tq
|ü+&ç‘·T&ÉT. ñs¡÷›, bòÕ؇, Væ≤+B, eTsê؃ ø£e⁄\ s¡#·sTT‘·\ kÕVæ≤‘ê´ìï áj·Tq ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTyê<ä+ #˚XÊ&ÉT.
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
14
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Á|üy•˚ ø£
AN
dü+düÿ è‘ê+Á<Ûä uÛ≤wü˝À¢, ø±e´yê´ø£sD¡ XÊÅkÕÔ˝À¢ ñ<ä+› &É |ü+&ç‘T· &ÉT— ªÄ+Á<Û_ä \ΩDμ _s¡T<ë+∫‘·T&É÷
nsTTq ø£|üŒ>∑+‘·T\ \ø£ÎD XÊÅdæÔ ` ªªyêØ! sêeT#·+Á<ë ! Ç>∑|ü≥Tμμ nHêï&ÉT.
>∑T&ç|üPC≤] ` ªªyÓTT<ä\T MT ø£+&É¢≈£î ˙fi¯ófl ô|≥Tºø√+&çμμ nì ÄX¯Ãs¡´|üs¡#ê&ÉT.
NG
ªªeTd”<Tä yÓT≥¢MT<ä ≈£Ls=Ãì |òøü s° T¡ ,¢ _#·Ã>±fi¯ófl, _#·Ã>∑‘\ÔÓ T e÷{≤¢&TÉ ≈£îH˚ e÷≥\T ÁX¯<>Δä ± $ì
Á|ü»\ |ü\T≈£îã&çì, C≤rj·÷\qT H˚s¡TÃ≈£îHêïqTμμ nHêï&ÉT uÛÒwü»+ ˝Ò≈£î+&Ü Á|üeTTK ø£$ MTsY
‘·FMTsY.
TE
LA
á nqTuÛÑyê\˙ï Á|üeTTK kÕVæ≤ry˚‘·Ô kÕeT\ dü<ë•e ªj·÷~μ ˝Àì$. Ç≥Te+{Ï eT¬sH√ï
ÄX¯Ãs¡´ø£s¡ dü+|òTü ≥q\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ á bÕsƒ+¡ #·<Tä ee\dæ+<˚!
I
ER
T
ªª‘ê‘ê ! Ç>∑|ü≥T ˙ bÕqT, »sê› &É;“μμ nì Hê Hê\Tπ>fi¯¢ eTqTeTsê\T ˝≤eD´ Hê #˚‹øÏ∫Ã+~. ÄyÓT ø£+fÒ
¬s+&˚fi¯ó¢ ô|<ä› eTqTeTsê\T ø±e´ ôd\e⁄˝À¢ neTàeTà >±]+≥ e⁄qï~. ôV’≤<äsêu≤<é˝À e⁄+&˚ Hê Ç<ä›s¡T eTqTeTsêfi¯ó¢
Væ≤+B e÷{≤¢&‘É ês¡T. yêfi¢̄≈î£ ‘Ó\T>∑Tsê<äT. n+fÒ ø=ìï ‘Ó\T>∑T e÷≥\T Væ≤+B˝À+∫ nqTe~+#·Tø=ì e÷{≤¢&‘É ês¡T
>±ì ‘Ó\T>∑Tyêfi¯¢ |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡eTT yêfi¯¢≈£î ‘Ó*j·T<äT. Hêø£edüs¡yÓTÆq edüTÔe⁄\˙ï ‘Ó∫à Ç#˚à ˝≤eDÒ´ HêøÏ|ü⁄&ÉT
‘√&ÉT. Hê\Tπ>fi¯ó¢ |üP]Ô>± ì+&Éì ˝≤eD´ ªªÇ>∑|ü≥Tμμ nq>±H˚ ÄyÓT≈£î á ÁbÕ+‘·|ü⁄ rj·Tì ‘Ó\T>∑T |ü≥Tºe&ɶ+<äT≈£î
nãT“s¡|ü&ܶqT. Äq+~+#êqT. ªª‘ê‘·>±s¡+&û! Ç~>√q+&û MT bÕqTμμ nHêï eT+∫ ‘Ó\Tπ>. nsTT‘˚ @ ÁbÕ+‘·|ü⁄ yêfi¯¢
‘Ó\T>∑T Ä ÁbÕ+‘·|ü⁄ yêfi¯¢≈£î Ç+ø± eT+∫>± e⁄+≥T+~. ø=Hêïfi¯¢ ÁøÏ+<ä{Ï ˇø£ eTT#·Ã≥ j·÷~øÏ e∫Ã+~.
SC
ÁbÕø£è‘·, dü+düÿ è‘·, Ä+Á<ÛäuÛ≤wü˝À¢ |ü+&ç‘·T˝…’q ‹s¡TeT\ sêeT#·+Á<ä>±s¡T ø=+‘·ø±\+ Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ yês¡|üÁ‹ø£˝À
∫e]ù|J sêùdyês¡T. <ëìù|s¡T ôV≤’ <äsêu≤<é H√{ŸãTø˘. @ |üÁ‹ø£øs£ TTHê ∫e] ù|Jj˚T n+<ä+. ø£s+¡ õj·÷ ìs¡«Væ≤+#˚
_¢{Ÿ® |üÁ‹ø£˝À ¬ø.¬ø.nu≤“dt sêùd ∫e]ù|J ø√düy˚T ø=+<äsê|üÁ‹ø£qT ø=H˚yêfi¯¢ì Ä ‘·s¡+ yêfi¯¢≈£î ‘Ó\TdüT. ˇø£yês¡+
ôV’≤<äsêu≤<äT H√≥TãT≈£îÿ˝À ‘·eT u≤\´$TÁ‘·T˝…’q ø£|üŒ>∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdæÔ >±]ì düà]+#·T≈£îHêïs¡T. XÊÅdæÔ>±s¡T
‹s¡T|ü‹øÏ yÓ[¢e∫ÃHês¡≥. nø£ÿ&É qT+∫ ‘Ó∫Ãq ˇø£ \&É÷¶qT ‘·eT $TÁ‘·T˝…’q sêeT#·+Á<ä >±]øÏ∫ÃHês¡≥. Çdü÷Ô
yês¡qïe÷≥qT yê] uÛ≤wü˝ÀH˚ sêdæHês¡T sêeT#·+Á<ä>±s¡T. n<˚ yÓTT<ä{Ï yêø£´+. ªªyêØ sêeT#·+Á<ë! Ç>∑|ü≥T ‹s¡T|ü‹
\&É÷¶.μμ e÷ ˝≤eD´ yêø£´+ $q>±H˚ sêeT#·+Á<ä>±s¡T sêdæq yêø£´+ j·÷~øÏ ‘·>∑\≥+ düVü≤»y˚T. ªªyêØ sêeT#·+Á<ë!
Ç>∑|ü≥T....μμ nqï ø£|üŒ>∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T dü+düÿ è‘ê+Á<Ûä uÛ≤wü˝À¢, ø±e´ yê´ø£s¡D XÊÅkÕÔ˝À¢ ñ<ä›+&É |ü+&ç‘·T\T.
dü+düÿ è‘·+˝À _\ΩD eTVü‰ø£$ sêdæq $Áø£e÷+ø£<e˚ #·]Á‘·eTH˚ ÁbÂ&ÛøÉ ±yê´ìï ‘Ó\T>∑T˝À Ç+ø± ÁbÂ&Û+É >± nqTe~+∫Hês¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
15
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
n~ #ê˝≤ ô|<ä› |ü⁄düøÔ +£ . <ëìï yês¡T ‘·eT J$‘·
ø±\+˝À yÓTT‘·+Ô n#·TÃy˚dqæ ≥T¢ ˝ÒsT¡ . nø£ÿ&Éøÿ£ &É
ø=ìï n#·ÃsTTq |ü<ë´\T ø£ì|ækÕÔsTT. _\ΩD
eTVü‰ø£$<˚ nsTTq ø£s¡ídüT+<ä] nH˚ Hê≥ø±ìï
nqTe~+∫ Á|ü # · T ]+#· T ≈£ î Hêïs¡ T . yê]
$Áø£e÷+ø£<˚e #·]Á‘· n#·TÃø±≈£îHêï sê‘· Á|ü‹
MT<äH˚ ∫\ø£eT]Ô \ø°Îqs¡dæ+Vü≤+ |ü+‘·T\T
yÓ T T<ä \ Tø=ì ÄHê{Ï eTVü ‰ |ü + &ç ‘ · T \
Á|üX¯+kÕ|üPs¡«ø±\sTTq n_ÛÁbÕj·÷\T H˚qT
#·~$HêqT. yês¡T Ä+Á<Ûä _\ΩD _s¡T<ë+∫‘·T\T.
H˚qT yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #˚j·T˝Ò<äT ø±ì
ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT yê] düìï<Ûëq+˝À ≈£Ls¡TÃ+&ç,
‘·s¡#·T>± C≤ãT\T sêdü÷Ô yê] <ë«sê nH˚ø£
kÕVæ≤‘·´ $wüj÷· \T ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. ø±ã{Ϻ yês¡T
Hê >∑ T s¡ T kÕú ˙ j· T T\T. n+‘· { Ï y ês¡ T ªyêØ
sêeT#·+Á<ë!μ nì dü+uÀ~Û+#·≥+ ªÇ>∑|ü≥Tμ
nq≥+ $+‘·>± nì|ædüTÔ+~ ø£<ë! n~ yê]øÏ
|üd+ü <Óq’ ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü. Çø£ÿ&=ø£ ∫qï eTT#·Ã≥
j·÷~ #˚düT≈£î+≥THêïqT. á q&ÉTeT yê´dü
|üP]íeT dü+<äsꓤq u≤düs¡ düs¡dü«r πøåÁ‘·+˝À
m+<äs√ yê´düyêvàj·T+ MT<ä n~Ûø±s¡eTTqï
|ü+&ç‘T· \T, bÂsêDÏ≈î£ \T Á|üd+ü –+#ês¡T. ˇø£Hê{Ï
yê´düuÛ≤s¡‘·+ MT~ Á|üdü+>∑+ ñkÕàìj·÷
j·T÷ìe]‡{° qT+∫ dü+düÿ è‘·+ Ábıô|òdüsY>±
ñ<√´>∑ $s¡ e TD #˚ d æ $ÁXÊ+‘· J$‘· +
>∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï ¬ø.ø£eT\>±s¡T #˚dæHês¡T. ÄyÓTqT
#·÷dü÷Ô e⁄+fÒ, yê>±Δ{Ï $+≥÷ e⁄+fÒ mes√
j· ÷ ~øÏ e∫ÃHês¡ T . eT<Û ë ´Vü ≤ ï uÛ À »q
düeTj·T+˝À ÄyÓTqT |ü]#·j·T+ #˚düT≈£îHêïqT.
ÄyÓT ø£|Œü >∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdÔæ >±] ≈£îe÷¬s.Ô
e÷ >∑Ts¡T |ü⁄Á‹ø£, qeTdüÿ]+∫HêqT.
\ø£àå DXÊÅdÔæ >±s¡T eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢˝Àì
eq|ü]Ô dü+kÕúHêìøÏ #Ó+~qyês¡T.
16
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
ìC≤+ ø±\+˝À düe÷#ês¡, bÂs¡ dü+ã+<Ûë\ XÊK˝À ndæôdº+{Ÿ
&Ó’¬sø£ºsY>± ñ<√´>∑+˝À #˚], ∫e]øÏ dü÷ÿ˝Ÿ m&ÉT´πøwüHé &Ó’¬sø£ºsY
♦ ªª@ ÁbÕ+‘·|ü⁄ yêfi¯¢ ‘Ó\T>∑T Ä ÁbÕ+‘·|ü⁄ yêfi¯¢≈£î Ä|òd
” Tü ˝À &ç|Pü ´{° &Ós¬’ ø£sº Y |òsü Y z]j·T+≥˝Ÿ ˝≤+π>«C…dt |ü<$ä ˝À
Ç+ø± eT+∫>± e⁄+≥T+~.μμ düeT]ú+#·+&ç. ñ<√´>∑ $s¡eTD #˚dæHês¡T.
♦ s¡#s
· TT‘· ø=+<äsT¡ |ü+&ç‘T· \qT >∑Ts¡TkÕú˙j·TT\ì
II
#Ó b ÕŒ&É T . >∑ T s¡ T e⁄\q>±H˚ yêfi¯ fl ˝À @j˚ T
eTVü≤ã÷uŸq>∑sY yêfi¯¢ uÛ≤wü ‘Ó\T>∑T‘·q+ ø£*– e⁄+≥T+~.
Á|ü‘´˚ ø£‘\· T+&Ü\ì MTs¡T Ä•düTHÔ êïs√ ‘Ó\T|ü+&ç.
♦ ªª|üd+
ü <Óq’ ÁbÕ+rj·T uÛ≤wüμμ ` Bìì m{≤¢ ns¡+ú düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|üs¬ &ç¶ >±]~≈£L&Ü eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢H.˚ yê]
sê‘·˝Àq÷, e÷≥˝Àq÷ eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ ÁbÕ+rj·T‘·
#˚düT≈£îHêïs√ $e]+#·+&ç.
ø£ì|æ+#˚~. s¬ &ç>¶ ±] dü«Á>±eT+ ˙fi¯ó˝¢ ìÒ Ç{Ïø±´\bÕ&ÉT. ˇø£|ü &ÉT
ìC≤+ sê»´+˝Àì sêj·T#·÷sY õ˝≤¢≈£î #Ó+~q<˚. uÛ≤cÕÁ|üj·TTø£Ô sêÅcÕº˝Òs¡Œ&çq|ü&ÉT sêj·T#·÷sY õ˝≤¢˝À ø=+‘·uÛ≤>∑+
ø£sêí≥ø£˝À #˚]b˛sTT+~. ø=+‘·uÛ≤>∑+ eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢˝À ø£*dæb˛sTT+~. Ç{Ïø±´\bÕ&ÉT, n\+|üPsY H˚&ÉT
eTVü≤ã÷uŸq>∑s˝Y À e⁄Hêï ˇø£|ü &ÉT sêj·T#·÷sY õ˝≤¢˝Àìy˚.. n\+|üPsY ÁãùV≤àX¯«sê\j·÷ìï |ü⁄qs¡T<ä]Δ +#˚ ø±s¡´Áø£eT+˝À
#·Ts¡T≈£î>± bÕ˝§Zqï >∑&j
ç ÷· s¡+ sêeTø£èwüí X¯sà¡ >±s¡T eT+∫ |ü+&ç‘T· \T. |ü]XÀ<Û≈ä î£ \T, |üÁ‹ø± ìsê«Vü≤≈£î\T. ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À
Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ j˚Ts¡Œ&É{≤ìøÏ ø±s¡≈£î˝…’q ø=+<äs¡T eTTKT´˝À¢ >∑&çj·÷s¡+ yês=ø£s¡T. yês¡÷ Hê≈£î nH˚ø£
$wüj·÷\T ‘Ó*j·TCÒdæHês¡T ø±ã{Ϻ Hê≈£î >∑Ts¡TkÕú˙j·TT˝Ò.
TE
LA
NG
AN
A
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ER
T
q˝§Z+&É õ˝≤¢ ‘Ó\T>∑T>∑÷&Ü kı+|üsTTq<˚. eTVü≤ã÷uŸq>∑s,Y q˝§Z+&Éõ˝≤¢˝≈£î #Ó+~q m+<äs√ ø£e⁄\T, ø£<≈ä∏ î£ \T,
|üÁ‹ø± $˝Òø£s¡T\T ôV’≤<äsêu≤<äT˝À e⁄Hêïs¡T. j·÷uÛ…’@fi¯¢ øÏ+<ä{Ïes¡≈£î q˝§Z+&É˝Àì @<√ ÄÁX¯eT+˝À, n+ã{Ï|üP&ç
yÓ+ø£≥s¡‘ï· + >±s¡H˚ ø£$ e⁄+&˚yês¡T. ªe‘·‡\T&ÉTμ yÓTT<ä˝q’… s¡eT´yÓTqÆ ø±yê´\T mH√ï sêdæHês¡T yês¡T. Ä+Á<Ûä kÕs¡d«ü ‘·
|ü]wü‘·TÔ ìsêà‘·˝À¢ ø=+<äs¡T yê] •wüß´\T. |ü]wü‘·TÔ ìs¡«Væ≤+#˚ |üØø£å˝À¢ n+ã{Ï|üP&ç yê] @<√ ø±e´+, ø£|üŒ>∑+‘·T\
yê] dü+øÏå|üÔ yê´ø£s¡D+ dæ\ãdüT˝À e⁄+&˚$. H˚qT yê] Á>∑+<∏ë\T #·~$HêqT >±ì yê] |ü]#·j·T+ bı+<ä˝Ò<äT. yês¡T
≈£L&Ü y˚\÷] yê] •wüß´˝Ò. y˚\÷] yê] @ø£\e´ •wüß´qïsTT H˚qT @$T H˚sT¡ Ã≈£îHêïH√ (ø=+&É÷] Ms¡ sê|òTü yê#ês¡T´\T
≈£L&É y˚\÷] yê] @ø£\e´ •wüß´˝Ò) Ç|ü&É+‘·>± >∑Ts¡TÔ˝Ò<äT >±ì, Ç~>√, á e÷Á‘·+ sêj·T>∑\T>∑T‘·THêïqT.
‘Ó\T>∑T˝ÀqT, ñs¡÷˝› ÀqT m+<äs¬ +<ä] <ä>sZ∑ ¡ @y˚T$T H˚sT¡ Ã≈£îHêïH√
n<ä+‘ê sêj·÷\+fÒ ˇø£ |ü⁄düÔø£eTe⁄‘·T+~. Çø£ÿ&É H˚qT sêdüTÔqï~
ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü |ü\T≈£îã&ç >∑T]+∫. |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡+, C≤rj·÷\T
♦ ªªyê] sê‘·˝ÀqT, e÷≥˝ÀqT ÁbÕ+rj·T‘·
ø£ì|æ+#˚~μμ Bì >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç. nH˚ yê{ÏøÏ ñs¡÷›˝À #ê˝≤ ÁbÕeTTK´+ e⁄qï~. yê{Ïì s√CŸeTÁsê,
yÓTTVü‰$sê n+{≤s¡T. ñs¡÷› yÓTTVü‰$sê\ >∑T]+∫ ‘·sê«‘· sêkÕÔqT.
♦ ª@ø£\e´•wüß´μ&ÉH˚ |ü<+
ä ˝Àì n+‘·sêsêúìï n~ sêj·T+<˚ á eTT#·Ã≥T¢ eTT–j·Te⁄. es¡+>∑\T¢ ‘Ó\T>∑TqT ≥ø±‡©
$e]+#·+&ç.
‘Ó\T>∑T nqe#·TÃ. ~©¢ ñs¡÷›qT ≥ø±‡© ñs¡÷› n+{≤s¡T. ≥ø±‡˝≤
♦ ªª|ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡+, C≤rj·÷\T ˇø£ n+fÒ ≥+ø£ k Õ\. ≥+ø£ k Õ\˝À ‘· j · ÷ s¡ j ˚ T HêDÒ \ π ø $\Te.
uÛ ≤ wü ≈ £ î n\+ø±sê\e+{Ï $ μμ á Ç‘·s¡T˝…e¬s’Hê ‘·j·÷s¡T#˚ùdÔ n$ qøÏ© HêDÒ\T. n$ #Ó˝≤eTDÏ˝À
n_ÛÁbÕj·÷ìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç. ˝Òe⁄. ô|’>± Á|üuÛÑT‘·«+ »|ü⁄Ô #˚düTÔ+~.
SC
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
17
A
III
Ä&Éyêfi¯H¢ √≥ ndü˝q’… uÛ≤wü
TE
LA
NG
AN
e÷ eP]˝À |üP»\T #˚sTT+#˚ eTsê؃ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ªªyÓTT<ä\T MT ø£+&É≈¢ î£ ˙fi¯ó¢ ô|≥Tºø√+&çμμ n+{≤&ÉT. ªªnj·÷´!
n≥¢qe<äT.› X¯óuÛeÑ ÷ n+≥÷ |üP» #˚dTü +Ô fÒ ø£fi≈¢¯ î£ ˙fi¯ó¢ ô|≥Tºø√e≥y˚T$T{Ï? á dü+<äsꓤq y˚T+ ns¡+ú #˚dTü ≈£î+{≤+>±ì
Ç+ø√ dü+<äs¡“¤+˝À Bì ns¡ú+ y˚πs ne⁄‘·T+~. ‘Ó\T>∑T˝À m{≤¢ nHê˝À ‘Ó*j·Tì MTs¡T Ç≥Te+{Ï ‘Ó\T>∑T˝À m+<äT≈£î
#ÓbÕÔs¡T? e÷≈£L eTsê؃ e#·TÃø£<ë eTsê؃˝À #Ó|üŒ+&çμμ n+{≤qT. ø±ì n‘·&ÉT $q&ÉT. eT<Ûä´˝À ª≈£îμ wüwæ˜ #˚s¡TkÕÔ&ÉT.
n~ ø=+‘·qj·Ty˚T. ªªø£fi¯¢˙fi¯ó¢ ô|≥Tºø√+&çμμ nq&ÉT. Ç~ ≥+ø£kÕ\ ãj·T≥ ‘·j·÷s¡sTTq qøÏ© HêD…+. es¡+>∑\T¢˝À
≈£Ls¡>±j·T\y˚Tà Åd\Ô” e÷≥˝À¢q÷ mø£ÿ&√ ˇø£ n#·ÃeTsTTq ‘Ó\T>∑T qT&ç $ì|ædTü +Ô ~. @ ÁbÕ+‘·+˝ÀHÓH’ ê ndü˝q’… uÛ≤wü
Ä&Éyêfi¯¢ H√≥H˚ $q>∑\+. ñs¡÷› e÷{≤¢&˚ eTTdæy¢ Té Åd\Ô” T, Ç\T¢ <ë{Ï yÓfi좯 yêfi¯ó¢ ` sê»eTVü≤\¢˝À e⁄+&˚ uÒ>e∑ TT\ uÛ≤wü
X¯ó<äΔyÓTÆ+<äì n|üŒ{Ï $<ë«+düT\ n_ÛÁbÕj·T+. n+<äTπø bı\÷´{Ÿ ø±ì ñs¡÷›qT ªuÒ>∑e÷rEu≤Héμ ªeTôV≤˝≤¢r Eu≤Héμ
nH˚yêfi¯ó¢. e÷ ∫qï‘·q+˝À Ä>± kÕôV≤uŸ nH˚ ñs¡÷› Ábıô|òdüsY ìC≤yéT ø±˝Òõ˝À |üì#˚ùdyês¡T. n‘·ì ù|s¡T Ä>±
ôV’≤<äsYVüQùdHé nqT≈£î+{≤qT. nqT≈£î+{≤H˚ ø±ì >∑{Ϻ>± nq˝ÒqT. n‘·&ÉT >∑+≥\T >∑+≥\T ~©¢ uÒ>∑e÷r Eu≤Hé˝À
Á|üd+ü –+#˚yê&ÉT.
SC
ER
T
es¡+>∑\T¢ ‘Ó\T>∑T >∑T]+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïqT >∑<ë. ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ô|<ä› ø±fiÀJ es¡Δ+‹ düuÛÑ˝À bÕ˝§ZHêïqT.
kÕ<Ûës¡D+>± ø±fiÀJ sTT+≥ »]π> es¡Δ+‹, »j·T+‹ düuÛÑ˝À¢ bÕ˝§ZH˚yêìï. Hê≈£î |æ\T|ü⁄e#˚Ã~. ˝Ò<ë, H˚H˚ yÓfi‚¢yêìï,
Ä düuÛÑ˝À¢ ∫qïbÕ{Ï ø£$ düy˚Tàfi¯q+, ∫qïbÕ{Ï ñs¡÷› eTTcÕsTTsê. ø=ìï Á|üdü+>±\T »]π>$. ‘·sê«‘· nø£ÿ&ç Ç<ä›s√
eTT>∑TZs√ >±j·T≈£î\T (MTsêdü+^‘Y düuÛÑ) yê<ë´\ MT<ä cÕ<é >∑»\T¢ $ì|æ+#˚yês¡T. ô|<ä› ø±fiÀJ ñs¡÷›ø£$. ø£\+ ù|s¡T
cÕ<é. H˚qT yÓfi‚¢≥|üŒ{ÏøÏ kÕVæ≤r $TÁ‘·eT+&É* ø£e⁄\T ‘·eT ø£$‘·\T $ì|ædüTÔHêïs¡T. Ä kÕVæ≤‘·´ düuÛÑ≈£î ]f…ÆsY¶ &ç|üP´{°
ø£˝ø… sº£ Y n<Û´ä ≈£îå ˝…’ e⁄Hêïs¡T. yê¬ses√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. nø£ÿ&É n+<äsT¡ ‘Ó\T>∑T $<ë«+düT\T+&É>±, n+<äsT¡ j·T÷ìe]‡{°
Ä#ês¡T´\T+&É>± ˇø£ ]f…ÆsY¶ ¬syÓq÷´ Ä|ò”düsY n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+#·≥y˚T$T{Ï? nqT≈£îHêïqT. ø±fiÀJ\≈£î Ä|ü⁄Ô&˚yÓ÷
nqT≈£îHêïqT. ¬syÓq÷´ yêfi¯¢≈£î ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ düuÛÑ˝À¢ n<Ûä´ø£å‘·
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
eVæ≤+#˚ ns¡Ω‘· ˝Ò<äqT≈£îH˚yêìïø±qT. ñ‘·ÔeT ø£$‘·\÷, ø£<∏ä\÷
sêdæq ¬syÓq÷´, b˛©dt XÊK\ Ä|ò”düs¡¢qT á j·÷~ o]¸ø£ øÏ+<˚
Á|ükÕÔ$+∫ e⁄HêïqT. H˚qT Á|ükÕÔ$+#·ì yêfi¯¢H˚≈£î\T. n+<äTπø.. ♦ ªªyÓTT<ä\T MTø£fi≈¢¯ î£ ˙fi¯ó¢ ô|≥Tºø√+&çμμ nì eTsê؃
|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT nHêï&ÉT >∑<ë! MT ì‘·´J$‘·+˝Àì
ø£$ düyT˚ àfi¯q+ ‘·sê«‘· n<Û´ä ≈£îå \yês¡T ˝Ò∫ e÷{≤¢&Hç ês¡T. n#·ÃyÓTqÆ
es¡+>∑\T¢ ÁbÕ+rj·T ‘Ó\T>∑T˝À dü+düÿ è‘· |ü<ë\q+‘·>± Ç{≤¢+{Ï dü+|òüT≥q\qT $e]+#·+&ç.
ÄÁX¯sTT+#·≈î£ +&Ü, Ç+^¢wßü , ñs¡÷› |ü<ë\ CÀ*ø£+‘·>± yÓfi≈¢¯ î£ +&Ü ♦ ªª@ ÁbÕ+‘·+˝ÀHÓq’ ndü˝q’… uÛ≤wü Ä&Éyêfi¯¢ H√{H˚
‘·eT eTqdüT˝Àì uÛ≤yê\qT yÓ\¢&ç+∫Hês¡T. ‘·sê«‘· qqTï $q>∑\+μμ Bìï düeT]údü÷Ô #·]Ã+#·+&ç.
e÷{≤¢&ÉeTHêïs¡T. ªªn<Ûä´≈£åî\yê] ø£©Ô˝Òì ‘Ó\T>∑T $qï ‘·sê«‘· ♦ ø£$düy˚Tàfi¯q+ n+fÒ MT≈£î ‘Ó\TkÕ? m|ü⁄&Ó’Hê
‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&˚ kÕVü≤dü+ #˚jT· ˝ÒqT. ñs¡÷˝› À e÷{≤¢&‘É êqTμμ ø£ $ dü y ˚ T àfi¯ q dü u Û Ñ ˝ À bÕ˝§Z H êïsê? MT
nì e÷{≤¢&˚ Hê\T>∑T e÷≥\T ñs¡÷›˝ÀH˚ e÷{≤¢&çHêqT. nqTuÛyÑ êìï ‘Ó\T|ü+&ç.
18
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
IV
AN
A
n<Û´ä ≈£îå \yê]˝≤π> ø£©˝Ô ìÒ es¡+>∑\T¢ ‘Ó\T>∑T e÷{≤¢&˚ Ä#ês¡T´\T ø=+<äsT¡ Hêïs¡øÿ£ &É. Ç‘·sT¡ \÷ e⁄Hêïs¡T. yês¡Ô |üÁ‹ø£˝À
ø=Hêïfi¯ó¢ ñs¡÷› ø£e⁄\ >∑T]+∫ sêdæHêqT. Ç|ü&ÉT j·÷~ sêdüTÔHêïqT. Ä ø±\+ qT+∫ Hê s¡#·q\T #·<äTe⁄‘·Tqï
>∑T+≥÷s¡T $<ë«+düT\T, n&=«πø{Ÿ ñ|üŒ\÷] >√bÕ\ø£èwüí X¯s¡à >±s¡T Hê yê´kÕ\T u≤>∑THêïj·Tì C≤ãT\T sêdüTÔHêïs¡T.
‘·s#¡ T· >±, ªªMT yê´kÕ˝À¢ ‘Ó\+>±D≤ ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü ø£ì|æd÷ü Ô e⁄qï~. MTs¡T Ä ÁbÕ+‘·+yêπsHê? e÷ ÁbÕ+‘êì¬ø|ü&É÷
sê˝Ò<ë?μμ nì Á|ü•ïdü÷Ô e⁄+{≤s¡T. yês¡T @ ñ<˚X› +¯ ‘√ n{≤¢ Á|ü•ïkÕÔs√ ‘Ó*j·T<äT>±ì n~ Hê Á|üX+¯ dü>±H˚ uÛ≤$kÕÔqT.
‘Ó\+>±D≤˝ÀH˚ e⁄+≥÷ Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·+ yêfi¯ó¢ >∑÷&Ü #·~y˚≥T¢ sêdüTÔHêïq+fÒ $X‚wüy˚T ø£<ë.
T
TE
LA
Ç+‘·ø±\+ ‘Ó\+>±D≤ d”y÷Ó \¢+|òTü q+ #˚dæ ‹s¡T|ü‹ yÓ+ø£qïqT >∑÷&É #·÷&Éøb£ ˛‹ì. >∑‘· e÷]Ã˝À e÷Á‘·+ ø±sê
e÷cÕºs¡T>±] Ä»„qT ‹s¡düÿ]+#·˝Òø£ eT÷&ÉT s√E\ ø√dü+ $XÊK≈£î, lø±≈£îfi≤ìøÏ yÓ[¢ e∫ÃHêqT. nø£ÿ&ç ÁbÕ+rj·T
‘Ó\T>∑T n+<ä+ y˚πs. >∑<ä´ |ü<ä´ kÕVæ≤‘·´+ Á|ü#ês¡+˝À e⁄qï+‘·ø±\+ mø£ÿ&ç ‘Ó\T¬>’Hê ˇø£ÿfÒ. yê´eVü‰]ø£ uÛ≤wü
yê´|æÔ˝ÀøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘·H˚ á ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü\÷ ` e÷+&É*ø£ uÛ≤wü\÷. H˚q÷ ˇø£|ü&ÉT |ü⁄düÔø±\÷, yê´kÕ\÷
Á>±+~∏ø£ uÛ≤wü˝À sêdæqyêH˚ï. n$|ü&ÉT Hêπø s¡T∫+#·e⁄. Á>±+~∏ø£ uÛ≤wü sêùd ø±\+˝Àq÷ |æ\¢\≈£î ‘Ó\T>∑T #Óù|Œ
|ü+‘·T\TqT ø£qTø£ yê´eVü‰]ø£ yê<äT\‘√H˚ >=+‘·T ø£*ù|yêìï. ñs¡÷›, eTsê؃ |æ\¢\T ‘·eT sTT+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüH˚
ãfiÀ¢ #·<äTe⁄‘·T+fÒ, ‘Ó\T>∑T |æ\¢\T Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü y˚s¡T. ãfiÀ¢ #·~y˚ uÛ≤wü y˚s¡T. |òüTÀs¡eTì|æ+#˚~. á
yê´eVü‰]ø£+ e∫Ãq ‘·sê«‘· ‘Ó\T>∑T |æ\\¢ T ≈£L&Ü eTsê؃, ñs¡÷› |æ\˝¢ ≤¢>± Çfi¯˝¢ À e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüH˚ ãfi¯˝¢ À #·<Tä e⁄‘·THêïs¡T.
nsTT‘˚, e÷+&É*ø£ uÛÒ<ë\≥T+∫, ÁbÕ+rj·T uÛÒ<ë\qT dü]#˚düTø√˝Òø£b˛‘·THêï+, dü]#˚düTø√yê\+fÒ ‘=\–+#·≥eT÷
ø±<äT. ~<äT›ø√e≥eT÷ ø±<äT. nìï ÁbÕ+‘ê\ |ü\T≈£îãfi¯¢qT Ç|ü&ÉT ‘Ó\T>∑qT≈£î+≥Tqï uÛ≤wü˝À ø£\T|ü⁄ø√e≥+.
ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü Á|ü»\ e´eVü‰s¡+˝À e⁄qï~. Ç+<äT˝À |ü+&ç‘·T\, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò<äT. á q&ÉTeT
@<√ {Ï.$.#Ûêq˝À¢ ªª‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ sêj·T+&ç. ‘Ó\Tπ> e÷{≤¢&É+&çμμ nì #Ó|üŒ≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ç~ $qï|ü&É˝≤¢ H˚qT
¬s+&ÉT Á|üX¯ï\T y˚düT≈£î+{≤qT. ªª@ ‘Ó\T>∑T? mø£ÿ&ç ‘Ó\T>∑Tμμ nì.
SC
ER
ñs¡÷› kÕVæ≤‘·´+˝À |ü+&ç‘·T\ bòÕs¡d” düe÷kÕ\≈£+fÒ, Á|ü»\ |ü\T≈£îã&çπø ÁbÕ<Ûëq´eTì sêdæHêqT ø£<ë. ñs¡÷›
ø£e⁄˝À¢ nÁ>∑>∑DT´&Ó’q ø£$ MTsY ‘·FMTsY. n‘·ì ø£$‘· >∑+;Ûs¡ uÛ≤e uÛÑ]‘·yÓTÆHê, uÛ≤wü Á|ü»\ |ü\T≈£îã&ç˝À+∫ e∫Ãq
düVü≤» düT+<äs¡yÓTÆq~. mes√ n‘·qï&ç–Hês¡≥ ªªñkÕÔ<é! bòÕs¡d”, ns¡;, ñs¡÷› uÛ≤wü˝À¢ kÕ{Ï˝Òì |ü+&ç‘·T\T >∑<ë MTs¡T.
&Û©ç ¢ Á|ü»\ |ü\T≈£îã&çì m{≤¢ |ü≥Tº≈î£ Hêïs¡T?μμ nì. ªªX¯óÁø£yês¡+ X¯óÁø£yês¡+ ~©¢ C≤yÓT eTd”<Tä yÓT≥¢ MT<ä ≈£Ls¡TÃ+{≤qT.
Ä yÓT≥¢ MT<äH˚ n≥÷sTT≥÷ es¡Tdü>± |òüø°s¡T¢, _#·Ã>±fi¯ó¢, _#·Ã>∑‘ÓÔ\T ≈£Ls¡TÃ+&ç @y˚y√ e÷{≤¢&ÉT≈£î+{≤s¡T. ne˙ï
ÁX¯<äΔ>± $+{≤qT. qe÷E #·<äe{≤ìøÏ m+<äs√ edüTÔ+{≤s¡T, b˛‘·T+{≤s¡T. e÷{≤¢&ÉT≈£î+{≤s¡T. n$ $+{≤qT. n˝≤
Á|ü»\ |ü\T≈£îã&çì, C≤rj·÷\qT H˚s¡TÃ≈£îHêïqT. Hê~ Á|üC≤ ø£$‘· ø£<ëμμ nHêï&É≥ eTVü‰ø£$ MTsY ‘·FMTsY. ˇø£ ùwsY
>∑÷&É sêdæHê&ÉT—
>√ yÓTπs ùwsY ôV’≤" Kyêdt |üdü+<é
|üsY yÓTØ >∑T|òüÔ>∑÷ nyêyéT ùdôV’≤
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
19
NG
AN
A
U≤dt ` ÄyéT nH˚ ¬s+&ÉT e÷≥\THêïsTT. U≤dt
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
n+fÒ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. (ôdŒwü˝Ÿ) <ëì ãVüQe#·q+
Kyêdt. n+fÒ $<ä«‘·T˝Ô ÀH√, dü+|ü<˝ä ÀH√, ¨<ë˝ÀH√ ♦ ªªHê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<äT #˚düTÔHêïs¡T. ø±ì
Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ yêfi¯ó.¢ ÄyéT n+fÒ kÕe÷q´+. ÄyêyéT n+fÒ H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+ kÕe÷q´ Á|ü»\‘√H˚μμ nì
ãVüQe#·q+˝À kÕe÷q´ Á|ü»\T (ø±eTHé |”|ü⁄˝Ÿ). s¡#s· TT‘· nq&É+˝À Ä+‘·s´¡ y˚T$T{Ï?
ø£$ @eT+≥THêï&É+fÒ, ªªHê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T ♦ ªª|æ\\¢ T Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüys˚ T¡ . ãfiÀ¢ #·~y˚ uÛ≤wüys˚ T¡ .μμ
|üd+ü <é #˚dTü HÔ êïs¡T ø±ì H˚qT e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï~ e÷Á‘·+ nq&É+ ì»e÷? ø±<ë? ø±s¡D≤\T #·]Ã+#·+&ç.
♦ ÁbÕ+rj· T uÛ ≤ cÕ uÛ Ò < ë\qT m{≤¢ dü ] #˚ d ü T ø√yê*?
kÕe÷q´ Á|ü»\‘√H˚μμ nì.
e÷{≤¢&+É &ç?
I.
TE
LA
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
SC
ER
T
1. øÏ+~ n+XÊìï >∑÷]Ã e÷{≤¢&É+&ç.
n) ªª‘Ó\T>∑T uÛ≤wü >=|üŒ‘·q+μμ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç. ◊‘˚ ˇø£ÿ Ä+>∑¢|ü<ä+ ø±˙, Væ≤+B, ñs¡÷›... Ç˝≤
Ç‘·s¡ uÛ≤cÕ|ü<ë\T yê&É≈£î+&Ü e÷{≤¢&Ü*. Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T+&ç. mes¡T u≤>± e÷{≤¢&ÉT‘ês√
#·÷<ë›+.
2. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãTqT >∑T]Ô+#·+&ç.
>√ yÓTπs ùwsY ôV’≤" Kyêdt |üdü+<é
|üsY yÓTØ >∑T|òüÔ>∑÷ nyêyéT ùdôV’≤
U≤dt ` ÄyéT nH˚ ¬s+&ÉT e÷≥\THêïsTT. U≤dt n+fÒ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. (ôdŒwü˝Ÿ) <ëì ãVüQe#·q+
Kyêdt. n+fÒ $<ä«‘·TÔ˝ÀH√, dü+|ü<ä˝ÀH√, ¨<ë˝ÀH√ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆqyêfi¯ó¢. ÄyéT n+fÒ kÕe÷q´+. ÄyêyéT
n+fÒ ãVüQe#·q+˝À kÕe÷q´ Á|ü»\T (ø±eTHé |”|ü⁄˝Ÿ). ø£$ @eT+≥THêï&É+fÒ, ªªHê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£
e´≈£îÔ\T |üdü+<é #˚düTÔHêïs¡T ø±ì H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+ kÕe÷q´ Á|ü»\‘√H˚μμ nì.
Á|üX¯ï\T :
n) ªU≤dtμ nH˚ ñs¡÷› |ü<ëìøÏ ns¡ú+.
(
)
m) ø£$‘·
_) Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq dæ) kÕ<Ûës¡DyÓTÆq
&ç) kÕe÷q´+
Ä) kÕe÷q´ Á|ü»\qT ñs¡÷›˝À @eT+{≤s¡T?
(
)
m) nyêyéT
_) ÄyéT
dæ) U≤dt
&ç) Kyêdt
20
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
3. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
)
A
(
AN
Ç) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<é CÒdüTÔHêïs¡T. øÏ+<ä ^‘· ^dæq
|ü<ëìøÏ düe÷Hês¡úø£ ñs¡÷›|ü<ä+.
m) dü+ã+<é
_) nyêyéT
dæ) Kyêdt
&ç) |üdü+<é
á) ô|’ ø£$‘·˝À ø£$ me] uÛ≤wüqT ñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT?
m) Á>±+~∏ø£uÛ≤wü _) ñs¡÷›uÛ≤wü dæ) Á|ü»\uÛ≤wü
&ç) @Mø±<äT.
(
)
Á|üX¯ï\T :
TE
LA
NG
ñs¡÷› eTq<˚oj·TT\ ñeTà&ç uÛ≤wü . ø±ì @<√ ˇø£ ≈£î˝≤ìø√, eT‘êìø√ #Ó+~q uÛ≤wü ø±<äHêïs¡T
Ábıô|dò sü Y s¡|j
æò ÷· düT˝≤ÔHê. Ä ‘·s+¡ yêfi¯+¢ <äs÷¡ n{≤¢>π nqT≈£îHêïs¡T. Ç|üŒ{Ïø° ñqï Ä ‘·s+¡ yêfi¯ó¢ n{≤¢>π
nqT≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTπø Hê eTT#·Ã≥¢˝À ñs¡÷›‘√ e÷≈£î >∑\ dü+ã+<Ûëìï j·÷~ #˚düT≈£î+≥THêïqT.
e÷ #·<äTe⁄ ñs¡÷› MT&çj·T+˝À »]–+~. ôV≤&ÜàdüºsY nq«s¡TB›Hé kÕôV≤ãT. ñs¡÷› #Óù|Œ eTÚ©«
kÕôV≤ãT\T Ç<ä›s√, eTT>∑TZs√ ñ+&˚yêfi¯ó¢. nsTT‘˚, ô|’ ‘·s¡>∑‹˝À #·~y˚ e÷≈£î sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsY ñs¡÷›
#Óù|Œyês¡T. yês¡T eT+<∏Óq Áu≤Vü≤àDT\T. m|òt.m.(Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ) #·~$q Ä kÕs¡T≈£î ‘Ó\T>∑T, dü+düÿ è‘·+,
eTsê؃, Ç+^¢wüß uÛ≤wü˝À¢ eT+∫ bÕ+&ç‘·´+ e⁄+&˚<äH˚yêfi¯ó¢. ñs¡÷›˝À @<√ ô|<ä› |üØø£å bÕdüsTTHês¡T. yês¡T
ô|<ä› ‘·s¡>∑‹øÏ ñs¡÷› #Ó|ü⁄Ô+fÒ ñs¡÷› &çÁ^\T >∑\ yÓ÷©« ` kÕôV≤ãT˝…es¡÷ nuÛÑ´+‘·s¡+ ˝ÒeBj·T˝Ò<äT. ô|’>±
‘·eT≈£î dü]>± ns¡+ú ≈£î<äsì¡ ñs¡÷› ùws¡¢ ‘ê‘·Œs¡´+ e÷ eTT+<äsπ sêeTHê<∏sä êe⁄kÕsY‘√ #Ó|Œæ +#·T≈£îH˚yêfi¯ó.¢
ER
T
n) s¡|òæj·÷ düT˝≤ÔHê ‘·s¡+yêfi¯ófl @eTì nqT≈£îHêïs¡T?
Ä) s¡#·sTT‘· ‘·q eTT#·Ã≥¢˝À @ uÛ≤cÕ dü+ã+<Ûëìï j·÷~ #˚düT≈£îHêï&ÉT?
Ç) sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsY mø£ÿ&çyês¡T? @ $wüj·÷ìï uÀ~Û+#˚yês¡T?
á) eTÚ©«\T sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsYqT @ $wüj·TyÓTÆ dü+Á|ü~+#˚yêfi¯ó¢?
II.
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
SC
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) eTqTeTsê* e÷≥\T $ì ‘ê‘·j·T´ m+<äT≈£î nãT“s¡|ü&ܶ&ÉT?
Ä) ø£|üŒ>∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±]ì s¡#·sTT‘· >∑Ts¡TkÕú˙j·TT\T>∑ m+<äT≈£î uÛ≤$+#ês√ $e]+#·+&ç.
Ç) ªªn+<äs¡T j·T÷ìe]‡{° Ä#ês¡T´\T+&É>± ˇø£ ]f…ÆsY¶ ¬s$q÷´ Ä|ò”düsY n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+#·&Éy˚T$T{Ï?μμ
nì s¡#·sTT‘· nqTø√e&É+˝À ñ<˚›X¯y˚TyÓTÆ ñ+≥T+~?
á) s¡#·sTT‘· s¡#·Hê XË’*ì Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
21
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
AN
n) á bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕeT\ dü<ë•e >∑T]+∫ MTπøeTs¡úeTsTT+<√ sêj·T+&ç.
A
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) MT ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ë´uÛ≤´dü J$‘·+˝À MTs¡T eTs¡∫b˛˝Òì C≤„|üø±\qT ˇø£ yê´dü+>± sêj·T+&ç.
( ˝Ò<ë )
III.
NG
Ä) MT |ü]düsê˝À¢ »]–q @<Ó’Hê dü+|òüT≥qqT yê&ÉTø£uÛ≤wü˝À dü+uÛ≤wüD>± sêj·T+&ç.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
TE
LA
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\qT kı+‘·yêø±´\˝À Á|üj÷Ó –+#·+&ç.
ñ<ë: j·÷~#˚düTø=qT R
H˚qT, Hê ùdïVæ≤‘·T&ÉT ∫qï|üŒ{Ï dü+>∑‘·T\T j·÷~#˚düTø=ì u≤>± qe⁄«≈£îHêï+.
n)
|üd+ü <äT R
s¡eT´+ R
T
Ä)
øπ Áå ‘·+
R
ER
Ç)
n) ø£$
:
,
,
Ä) øπ Áå ‘·+
:
,
,
SC
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç
3. øÏ+~ |üsê´j·T|ü<ë\≈£î bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± dü]jÓTÆ q |ü<ëìï sêj·T+&ç.
n) Ç\T¢, >∑èVü≤+
Ä) bı>∑&ÉÔ, k˛ÔÁ‘·+
22
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
4. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹, $ø£è‘·T\qT sêj·T+&ç.
n) MT yê´kÕ˝À¢ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü ø£ì|ædü÷Ô ñqï~.
AN
Ä) Hê~ Á|üC≤ ø£$‘· ø£<ä !
Ç) e÷ neTàeTà s√p ø£‘· #Ó|ü‘·T+~.
á) ≈£Ls¡>±j·T\T ny˚Tà Ç+‹ e÷≥˝À¢ ‘Ó\T>∑T qT&ç ø£ì|ædüTÔ+~.
NG
5. øÏ+~ e⁄´‘·Œ‘·TÔ \≈£î |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
n) nC≤„qeTHÓ&ÉT n+<Ûäø±sêìï ‘=\–+#·Tyê&ÉT :
Ä) uÛ≤wæ+|üã&ÉTq~ :
TE
LA
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ yêø±´\qT kÕe÷q´ yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) ‹s¡TeT\ sêeT#·+Á<ä>±s¡T dü+düÿ è‘·, Ä+Á<ÛäuÛ≤wü\˝À |ü+&ç‘·T&ÉT.
Ä) H˚H=ø£|ü&ÉT |ü⁄düÔø±\T, yê´kÕ\T Á>±+~∏ø£ uÛ≤wü˝À sêùdyê&çì.
Ç) Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü, ã&ç˝À #·~y˚ uÛ≤wü y˚s¡Ty˚s¡T.
2. øÏ+~ yêø±´\qT dü+j·TTø£Ô yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
ER
T
n) ‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±sê\T |ü˝¢… Á|ü»\ uÛ≤wü˝À <=s¡T≈£î‘êsTT. yê{Ïì eTq+ uÛÁÑ <ä|sü T¡ #·Tø√e&É+
˝Ò<äT.
Ä) q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À m+<äs√ ø£e⁄\T ñHêïs¡T. q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À ø£<∏ä≈£î\÷ ñHêïs¡T. q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À
|üÁ‹ø± $˝ÒKs¡T\T ñHêïs¡T.
Ç) qe÷E #·<äe&ÜìøÏ m+<äs√ edüTÔ+{≤s¡T. qe÷E #·~$ m+<äs√ b˛‘·T+{≤s¡T.
SC
3. øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wºü yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) n+ã{Ï|üP&ç yÓ+ø£≥s¡‘·ï+ ø±e´+ sêXÊ&ÉT. n+ã{Ï|üP&ç yÓ+ø£≥s¡‘·ï+ n#·TÃy˚sTT+#ê&ÉT.
Ä) >∑&j
ç ÷· s¡+ sêeTø£èwüXí s¯ à¡ eT+∫ bÕ+&ç‘´· + dü+bÕ~+#ê&ÉT. >∑&j
ç ÷· s¡+ sêeTø£èwüXí s¯ à¡ nH˚ø£ düHêàHê\T
bı+<ë&ÉT.
Ç) ø£|Œü >∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdÔæ ø£sdí¡ Tü +<ä] Hê≥ø±ìï nqTe~+#ê&ÉT. ø£sdí¡ Tü +<ä] Hê≥ø±ìï Á|ü#T· ]+#ê&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
23
á øÏ+~ |ü<ë\qT >∑eTì+∫ $&ÉBj·T+&ç.
n) ù|<äsê\T
Ä) ;<äsê\T
Ç) u≤*+‘·sê\T
ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ m{≤¢ ñ+{≤jÓ÷ >∑eTì<ë›+. m{≤¢ e÷sêjÓ÷ |ü]o*<ë›+.
n) ù|<ä G Ä\T
ù|<äsê\T
Ä) ;<ä G Ä\T
;<äsê\T
Ç) u≤*+‘· G Ä\T
u≤*+‘·sê\T
ù|<ä G Ä\T ù|<ä G sY G Ä\T
ù|<äsê\T
;<ä G Ä\T ;<ä G sY G Ä\T
;<äsê\T
♦
♦
♦
♦
♦
u≤*+‘· G Ä\T u≤*+‘ä G sY G Ä\T
ô|’ eT÷&ÉT dü+<äsꓤ\˝À |üs¡ |ü<+ä ªÄ\Tμ
u≤*+‘·sê\T
ˇø£ es¡+í $TÁ‘·T&çe˝… n<äq+>±
ù|<ä, ;<ä, u≤*+‘· |ü<ë\≈£î ªÄ\Tμ |üsy¡ TÓ +Æ ~.
#˚s&¡ yÉ T˚ ªÄ>∑eT+μ.
ù|<ä, ;<ä, u≤*+‘· yÓTT<ä˝q’… X¯u≤›\qT ªù|<ë<äT\Tμ n+{≤s¡T.
ù|<ë~|ü<ë\≈£î ªÄ\Tμ nH˚ |ü<ä+ ø£*dæq|ü&ÉT ªsYμ nH˚ nø£ås¡+ n<äq+>± e∫Ã+~.
ªsYμ nH˚~ n<äq+>± sêe&Üìï ªs¡T>±>∑eT+μ n+{≤s¡T.
BH˚ï Ç{≤¢ ≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃ
T
♦
TE
LA
NG
AN
❃
A
s¡T>±>∑eT dü+~Û
ER
ù|<ë~ X¯u≤›\≈£î ªÄ\Tμ X¯ã+› |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT s¡T>±>∑eTeTe⁄‘·T+~.
♦
ô|’q #Ó|æŒq eT÷&ÉT |ü<ë\˝À |üPs¡«|ü<ä+ $X‚wüD+, ñ‘·Ôs¡|ü<ä+ $X‚wü´+ (HêeTyê#·ø£+)
Ç˝≤ $X‚wüD $X‚cÕ´\‘√ ≈£L&çq |ü<ëìï ø£s¡à<Ûës¡j·TeT+{≤s¡T.
♦
SC
ø£sà¡ <Ûës¡jT· eT+<äT ù|<ë~ X¯u≤›\≈£î ªÄ\Tμ X¯ã+› |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ s¡T>±>∑eTeTe⁄‘T· +~.
ô|’ |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ >∑eTì+#·+&ç. $X‚¢wæ+#·+&ç.
G
n) eTT<ä›sê\T
Ä) »esê\T
G
Ç) eTqTeTsê\T
G
á) ø=eTsê\T
G
24
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
>∑TDe+‘·Tsê\T
ãT~ΔeT+‘· G Ä\T
ãT~ΔeT+‘·Tsê\T
leT+‘· G Ä\T
leT+‘·Tsê\T
AN
>∑TDe+‘· G Ä\T
A
ô|’q #Ó|æŒq ù|<ë~ |ü<ë\T ‘Ó\T>∑T|ü<ë\T. Ç|ü&ÉT dü+düÿ è‘êìøÏ düe÷qyÓTÆq (‘·‘·‡eT) |ü<ë\≈£î Ä\T
X¯ã›+ |üs¡yÓTÆ‘˚ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√ |ü]o*<ë›+.
á dü+<äsꓤ\˝À ≈£L&Ü ªsYμ edüTÔ+~. ø±˙ dü«\ŒyÓTÆq ‘˚&Ü e∫Ã+~ >∑eTì+#êsê? n<˚$T{À |ü]o*<ë›+!
>∑TDe+‘· G ñG Ä\T >∑TDe+‘·T G Ä\T
>∑TDe+‘·Tsê\T
leT+‘·· G Ä\T
leT+‘·· G ñG Ä\T leT+‘·T G Ä\T
leT+‘·Tsê\T
TE
LA
n˝≤π>
ãT~ΔeT+‘· G Ä\T
>∑TDe+‘·T G sY G Ä\T
NG
>∑TDe+‘· G Ä\T
leT+‘·T G sY G Ä\T
ãT~ΔeT+‘· G ñG Ä\T ãT~ΔeT+‘·T G Ä\T
ãT~ΔeT+‘·Tsê\T
ãT~ΔeT+‘·T G sY G Ä\T
ô|’ eT÷&ÉT#√≥¢ ‘·‘·‡eT|ü<ë\≈£î ªÄ\Tμ ø£*ùdÔ yÓTT<ä{Ï|ü<ä+ ∫es¡ ñqï n#·Tà ªnμø±sêìøÏ ã<äT\T
ªñμ ø±s¡eTT e∫à ‘·s¡Tyê‘· s¡T>±>∑eTsTT+~. Bìï Ç{≤¢ #Ó|üŒe#·TÃ.
ÁbÕC…≈£îº |üì
>±+BÛJ ªdü‘·´XÀ<Ûäqμ, kÕeT\ dü<ë•e ªj·÷~μ, ø±fiÀõ ªHê>=&Ée,μ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡´ ªJeqj·÷q+μ,
>∑&çj·÷s¡+ sêeTø£èwüí X¯s¡à ªX¯‘·|üÁ‘·eTTμ yÓTT<ä\>∑T yê{Ï˝À yê]yê] C≤„|üø±\T, nqTuÛÑyê\T Á>∑+<∏ädüúyÓTÆ
ñHêïsTT. M{Ï˝À @<ÓH’ ê ˇø£ Á>∑+<∏ëìï ùdø£]+∫ n+<äT˝Àì $wüj÷· \qT #·<Tä e+&ç. yê{Ï˝À MT≈£î q∫Ãq
ˇø£ dü+|òüT≥qqT ù|s=ÿ+≥÷ m+<äT≈£î q∫Ã+<√ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.
SC
ER
♦
ø£sà¡ <Ûës¡jT· eT+<äT ‘·‘‡· eT X¯ãe› TT\≈£î ªÄ\Tμ X¯ãe› TT |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT
|üPs¡«|ü<+ä ∫es¡ñqï ªnø±sêìøÏμ ñø±s¡eTT e∫à s¡T>±>∑eT+ nsTT+~.
T
♦
dü÷øÏÔ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
Ä‘·à\qT |ü*øÏ+#˚<˚ ndü˝…’q uÛ≤wü
Ä $\Te ø£s¡TyÓ’b˛‘˚ n~ ø£+sƒ¡XÀwü.
` &܈ˆdæ.Hêsêj·TD ¬s&ç¶
25
A
3
AN
Ms¡‘Ó\+>±D
` &܈ˆ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´
NG
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
Á|üX¯ï\T:
TE
LA
‘Ó\T>∑T >∑T+&Ó\ _>∑Te⁄
‘Ó*|æ+~ ‘Ó\>±D
‘Ó\T>∑T CÀ<äT\ ‘Ó>∑Te
#·÷|æ+∫ ‘Ó\>±D
<˚XÊìπø eTT+<äT ì*Ã+~sê ‘Ó\>±D
<˚XÊìπø ù|s¡T ‘Ó∫Ã+~sê!
|üsêqïuÛTÑ ≈£îÿ\≈£î
|üø£ÿ˝À ã˝…¢yÓTÆ
<˚X¯Á<√VüQ\ øÏ+ø£
‘êe⁄˝Ò<äì #ê{Ï
&ÛÉ+ø± ãC≤sTT+#Ósê ‘Ó\>±D
<Ís¡®q´ yÓT~]+#Ósê!
»j·TuÛÒ] yÓ÷–+#Ósê ‘Ó\>±D
»j·TeTT ¬s’‘·T\ ø£+<Ósê!
(ø=‘·|Ô *ü ¢ s¡+>±sêe⁄ ` ‘Ó\+>±D b˛sê≥ bÕ≥\T)
ER
T
1. á π>j·÷ìï sêdæ+<Óes¡T?
2. á π>j·T+ <˚ì >∑T]+∫
‘Ó*j·TCÒdTü qÔ ï~?
3. á π>j·÷ìï m+<äT≈£î sêdæ
ñ+{≤&ÉT?
4. Ç{≤¢ ‘Ó\+>±D >∑T]+∫ sêdæq
ø£e⁄\T, s¡#s· TT‘·\T mes¡T? m+<äT≈£î
s¡#·q\T #˚dæ ñ+{≤s¡T?
bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+
SC
‘Ó\+>±D Ms¡T\ |ü⁄]{Ï>∑&ɶ. m+<äs√ jÓ÷<ÛäT\T ‘Ó\+>±D $eTTøÏÔ ø√dü+ ‘·T~XÊ«dü es¡≈£î b˛sê&Üs¡T.
<äTsêàs¡TZ˝…’q s¡C≤ø±s¡¢ nsê#·ø£‘ê«ìï m~]+∫q s¡DπøåÁ‘·+ ‘Ó\+>±D. n≥Te+{Ï H˚\ ndæÔ‘·« |ü]s¡ø£åD ø√dü+
‘Ó\+>±D Á|üC≤düeT÷Vü≤+ ‘·eT<Ó’q |ü<äΔ‘·T˝À¢ ~Ûø±ÿs¡dü«s¡+ $ì|æ+∫+~. Äj·TT<Ûä+ <Ûä]+∫ b˛sê&çqyês¡T
ø=+<äs¬ ‘’ ˚ nø£så êj·TT<Û+ä ‘√ b˛sê&çqyês¡T eT]ø=+<äsT¡ . kÕVæ≤rjÓ÷<ÛTä &ÉT &܈ˆ <ëX¯s~¡ ∏ ø£èwüeí ÷#ês¡´ ` Á|ü‘´· ø£+å >±
b˛sê≥+˝À eTyÓTÆø£eTÚ‘·÷H˚ ‘Ó\+>±D <ÛÓ’s¡´kÕVü≤kÕ\qT |ü<ë´\˝À Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT.
Ms¡T\ ‘ê´>±\qT düà]+#·&É+, ‘Ó\+>±D ‘·*¢ Wqï‘ê´ìï ø°]Ô+#·&É+, dü«kÕúHê_Ûe÷Hêìï Áù|πs|æ+#·&Éy˚T á
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ ñ<˚›X¯+.
26
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
á bÕsƒ¡+ |ü<ä´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. #ê]Á‘·ø£ n+XÊ\qT
edüTÔe⁄>± rdüTø=ì sêdæq |ü<ë´*$. &܈ˆ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´
s¡∫+∫q ªª<ëX¯s¡~∏ kÕVæ≤‘·´+μμ ˇø£≥e dü+|ü⁄{Ï ª
s¡TÁ<äMDμ ˝Àì~.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
ø£$ |ü]#·j·T+
SC
ER
T
TE
LA
&܈ˆ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´ eTVü≤ã÷u≤u≤<é õ˝≤¢˝Àì ∫qï>∑÷&É÷s¡T˝À »ìà+#ê&ÉT.
Hê{Ï bÕ\≈£î\ô|’ Á|üC≤e´‹πsø£ b˛sê{≤˝À¢ Ä#·s¡D≤‘·àø£ yÓ’K]‘√ Á|ü»\qT #Ó’‘·q´e+‘·+
#˚dqæ ñ<ä´eTø£$. ªHê ^‘êe[ m+‘· <ä÷s¡eTT Á|üj÷· D+uÖH= n+<ëø£ á uÛ÷Ñ >√fi¯+ãTqø£–Z
ô|f…º<äμ qHêï&ÉT. ìC≤+≈£î e´‹πsø£+>± |ü<ë´\qT C…’\T>√&É\MT<ä sêdæq BÛs¡T&ÉT. n–ï<Ûës¡,
s¡TÁ<äMD, eTVü‰+Á<Û√<äjT· +, |ü⁄qs¡ïe+, ø£$‘ê|ü⁄wüŒø£+, ‹$Ts¡+‘√ düeTs¡+, neTè‘ê_Ûùwø£+,
Ä˝À#·Hê˝À#·Hê\T yÓTT<ä˝…’q ø£$‘ê dü+|ü⁄{≤\qT, qe$T (Hê{Ïø£\T) j·÷Á‘êdüà è‹
22`7`1925 (d”«j·T#·]Á‘·) e+{Ï |ü\T Á>∑+<∏ë\qT s¡∫+∫, dæ˙ π>j·Tø£$>± ÄDÏeTT‘ê´˝e+{Ï bÕ≥\T
05`11`1987 sêdæ dæìe÷bÕ≥≈£î kÕVæ≤‘·´ >ös¡yêìï rdüTø£e∫Ãq eTVü‰ø£$.
‘Ó\T>∑T˝À >∑»˝Ÿ Á|üÁøÏj·T≈£î ÁbÕD+b˛dæq <ëX¯s¡~∏ 1961˝À >±*uŸ >∑»fi¯flqT
nqTe~+#ê&ÉT. Á|üd<æ Δä ñs¡÷ø› e£ ⁄\ ø£$‘ê«ìï nqTe~+∫ $eTs¡Ù≈£î\ Á|üX+¯ dü\qT bı+<ë&ÉT.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ #˚dæq ùde≈£î>±qT Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ kÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT nyês¡T¶ (1967)
øπ +Á<ä kÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT nyês¡T¶ (1974) n+<äT≈£îHêï&ÉT. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ sêh ∫e] ÄkÕúqø£$.
Äy˚XÊìøÏ nø£åsêìï ‘=&ç– nuÛÑT´<äj·T |ü<∏ëq ‘·q ø£$‘ê«ìï q&ÉT|ü⁄‘·÷H˚ düTìï‘·yÓTÆq
uÛ≤e⁄ø£‘‘· √q÷, ÁbÕNq |ü<´ä XË*’ ‘√q÷ Á|ü»\ Vü≤è<äj÷· \qT Äø£≥Tº≈î£ qï düeTq«j·T Á|ü‹uÛ≤o\
Á|üC≤ø£$.
G
G
G
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
27
TE
LA
I
z ‘Ó\>±D! ˙ ô|<äe⁄˝§‹Ôq X¯+K eTVü‰s¡eeTTà©
uÛÑ÷‘·\yÓT\¢ H=ø£ÿyÓTT– u§ã“\T ô|{Ϻqj·T≥T¢ ‘√#Ó, z
¨! ‘Ó\yê]Ãy˚dæq$ ˇø=ÿø£ ~≈£îÿ qy√<äj·÷s¡ÿ s¡Tø˘
Á|”‘· »˝Ò» dü÷q ‘·s¡∞ø£è‘· <˚eqB‘·s¡+>∑eTT˝Ÿ
1
XÊ. ‘·©¢! ˙ Á|ü‹uÛ≤ $X‚wüeTT\T uÛÑ÷‘·Áù|‘· Vü≤düÔeTTà\Hé
&ÉT˝…¢Hé ø=ìï ‘·sê\<ëø£! Ç|ü⁄&É&ÉT¶˝Ÿ y√jÓT— kÂ<ëeT˙
e©¢ |òü⁄\¢$uÛ≤efi¯ó˝Ÿ Áã‘·T≈£îÁ‘√e˝Ÿp|ü⁄ ø±\eTTà\THé
eTfiËflHé! dü«#·Ã¤‘·s√»®«\ Á|ü<∏äeT dü+<Ûë´uÛ≤qTy˚‘Ó+#Ó&çHé
2
ER
T
ñ.
AN
NG
düeTTÁ<ä+ ñbıŒ+>∑T‘·T+&É>± #·÷ùdyês¡T ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡T. düeTTÁ<ä+
#Ó*j·T*ø£≥º <ë≥&É+ mes¡÷ }Væ≤+#·˝Òs¡T. ø±ì ‘Ó\+>±D H˚\ á
ns¡T<Óq’ |ü]D≤e÷\qT, n<äT“¤‘ê\qT Á|ü|+ü #êìøÏ #·÷ô|{Ï+º ~. ‘Ó\+>±D
H˚\MT<ä »]–q ìC≤+ $eTTøÏÔ ñ<ä´eT+˝À ‘Ó\+>±D Á|ü»\T düeTTÁ<ä+˝À
n\\ e÷~]>± ñyÓ«‘·TÔq ñbıŒ+– m–XÊs¡T. Ä ¨s¡TqT, ‘Ó\+>±D
Ms¡T\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T CÀs¡TqT, eT¨qï‘· ‘ê´>±\ rs¡TqT <ëX¯s~¡ ∏ |ü<ë´˝À¢
$ì ñ‘˚Ôõ‘·T\+ ø±e&ÜìøÏ... á bÕsƒ¡+˝ÀøÏ |üj·Tì<ë›+...
A
Á|üy•˚ ø£
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ á uÛ÷
Ñ eT+&É\eT+‘ê m+<äT≈£î
SC
Á|ü‹<Û«ä ì+∫+~?
♦ Áã‘· T ≈£ î ‘√e #· ÷ ù| ø±\+
sêe&É+ n+fÒ @$T{Ï?
28
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
II
AN
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
3
♦ ªª‘Ó\+>±D H˚\˝À m+‘·
ã\+ ñqï<√ ø£<ë!μμ nì
ø£$ m+<äTø£Hêï&ÉT?
♦ ª>∑&ç¶b˛#·≈£L&Ü ø£‹Ôe˝…
4
e÷s¡&É+μ n+fÒ @$T{Ï?
♦ qy√<äj·T+ sêe&ÉeT+fÒ
MTπseTì nqT≈£î+≥THêïs¡T?
TE
LA
NG
ÁbÕj·TeTT e∫Ãq+‘·HÓ ø£èbÕDeTT*∫Ë, j·TT<äΔe÷&ç yê
ÁCÒj·T uÛÑTC≤ã\eTTà <ä]dæ+|ü »>∑eTTà, qyêãT‘√ düyê˝Ÿ
#˚j·TTeT≥+{Ï— M ‘Ó\T>∑T πs>∑&ç˝À õ– yÓT+&ÉT e÷‘·s√!
❖eT. ‘Ó\>±DeTTàq >∑&ç¶b˛#·j·TTqT dü+~Û+#ÓHé ø£èbÕDeTTà! sê
»\˝≤eTT+ &ÉqTyêì |”#·eT&É#·Hé kÕ–+#Ó j·TT<äΔeTTà! ;Û
‹*b˛jÓTHé »>∑yÓT\¢ j˚T$Tj·T>∑TH√ ‘Ó\´+>∑sêø£Hé! ~XÊ+
#·\eTT˝Ÿ X¯Áø£<ÛäqT'|üs¡+|üs¡\‘√ düj·÷´≥˝≤&ÓHé ~$Hé
ñ. Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄\Hé »\~Û Hê\ÿ\T kÕ#·T#·T ≈£Ls¡T#·T+&Ó! ø£
˝À¢\eTT πs|æHês¡T uÛÑT$˝À! q\T~≈£îÿ\ >∑+&çø={Ϻ dü+
Á<ë\≈£î <ë]ì∫Ã]! <Ûäsê‘·\yÓT\¢ dü«‘·+Á‘· yê] <Ûë
sê\T*‘·eTTà ø±<=&ɬ>, sêE ]yêE\T ã÷E |ü≥º>∑Hé
A
❖ñ. ˙ jÓTT&ç˝Àq ô|+∫‹$ ì+&ÉT>∑ ø√{Ï ‘Ó\T+>∑T ≈£îÁs¡\Hé!
5
III
❖eT. ‘Ó\>±D≤! uÛÑeBj·T |ü⁄Á‘·≈£î\˝À r+Á&ç+#·T yÓ’|ü¢e´ dü+
6
7
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ER
T
#·\qeT÷às¡ø£ b˛e˝Ò<äT! edüT<Ûë #·Áø£eTTà kÕ]+∫ ñ
»®«\ yÓ’uÛ≤‹ø£ uÛ≤qTìHé |æ*∫ <˚X¯+ã+‘·≥Hé ø±+‹ yê
s¡TΔ\T ì+&ç+∫], Ms¡T Ms¡T\T |üsês¡Tú˝Ÿ ‘Ó\TZCÀ<äT˝Ÿ ãfi≤!
eT. eT‘·ô|’XÊ∫ $ø±s¡ <ä+Åwæºø£\‘√ e÷ uÛÑ÷$T \+|òæT+∫ e÷
≈£î‘·Tø£˝Ÿ >√ôd&ç y˚fi¯ >∑÷&É, jÓT≥T ~≈£îÿHé ‘√#·≈£îqï|ü&ÉTHé
Áã‘·Tπø <äTs¡“¤s¡yÓTÆq j·T|ü&ÉTqT Ä+Á<Ûä‘·«eTTà b˛Hê&É ˝Ò
<äT, ‘·T~Hé ¬>*ËeTeTà j·TT<äΔeTTq s¡TÁ<äT˝Ÿ yÓT#·ÃHê+Á<Ûë+_ø±!
d”. ø±ø£rj·TT\ ø£+#·T >∑+≥ ÁyÓ÷–qHê&ÉT
ø£s¡≈£î sêE\≈£î ‘·‘·Ôs¡\T |ü⁄f…º
Ms¡ s¡TÁ<äeT<˚$ $Áø£$T+∫q Hê&ÉT
‘Ó\T>∑T C…+&Ü\T q]Ô+#Ó $T+≥
ø±|üj·T´ Hêj·T≈£î+&˚|ü⁄ dü÷|æq Hê&ÉT
|üs¡sêE\≈£î >∑T+&Ó |ü≥Tºø=ìjÓT
#êfi¯óø£´ |ü•Ãe÷XÊ bÕ\qeTTàq
ø£fi≤´D |òüT+≥\T >∑D>∑DeTHÓ
‘˚.^. Hê&ÉT H˚&ÉTqT ‘Ó\>±D yÓ÷&É˝Ò<äT
X¯Á‘·Te⁄\ <=+>∑<ë&çøÏ— ÁXÊeD≤ÁuÛÑ
eT≥T\ >∑+;Ûs¡ >∑sê®≥ºVü‰düeT\s¡
Hê ‘Ó\+>±D b˛e⁄#·Tqï~ |ü<∏ëq
♦ ‘Ó\+>±D Ms¡T\ Á|ü‘˚´ø£‘·
SC
@$T{Ï?
♦ Áã‘·T≈£î m|ü&ÉT <äTs¡“¤s¡+
ne⁄‘·T+~?
♦ Äø±XÊq C…+&Ü\T
¬s|ü¬s|ü˝≤&É≥+ <˚ìøÏ
dü+øπ ‘·+?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
29
8
A
‘ê‘·Œsê´\T
z ‘Ó\+>±De÷! ˙ ô|<äe⁄\‘√ }~q X¯+K<Ûä«qT\T á uÛÑ÷eT+&É\ eT+‘ê ˇø£ÿe÷s¡T>± u§ã“\T
ô|{Ϻq≥T¢>± Á|ü‹<Ûä«ì+#êsTT. ÄVü‰! ñ<äsTT+∫q dü÷s¡T´ì øÏs¡D≤\#˚‘· Á|”‹bı+~q |ü<ëà\‘√ #·*+∫q
Äø±X¯>∑+>±‘·s¡+>±\T nìï ~≈£îÿ\qT ‘Ó\yêπs≥≥T¢ #˚XÊsTT.
2)
ne÷à ‘Ó\+>±De÷! ˙ >=|üŒ‘·q|ü⁄ $X‚cÕ\T ø=ìï ‘·sê\ es¡≈£î <äTsêàs¡TZ\ #˚‘·T\˝À ∫≈£îÿø=HêïsTT.
Ç|ü&ÉT n&É+¶ ≈£î\T ‘=*>±sTT. $#·TÃ≈£îqï yÓTs¡T|ü⁄ r>∑\ ø±+‹ sπ K\T ã‘·T≈£î‘√e #·÷ù| ø±\+ e∫Ã+~.
dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ ø±+‹eT+‘·yTÓ qÆ dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTT+#ê&ÉT.
3)
ne÷à! ø√{ÏeT+~ ‘Ó\T>∑T |æ\¢\qT ˙ ˇ&ç˝À ô|+#êe⁄. yê]øÏ ej·TdüTsê>±H˚ #˚‘·T\≈£î ø£‘·TÔ\ì∫Ã, eÁC
düe÷qyÓTÆq uÛÑT»|üsêÁø£e÷\qT ˝Àø£+ #·÷ùd≥≥T¢ ìC≤+sêE‘√ ‘·\|ü&ÉeTHêïe⁄. á ‘Ó\T>∑T H˚˝˝À
m+‘· ã\+ ñqï<√ ø£<ë!
4)
á ‘Ó\+>±D˝À >∑&b¶ç ˛#·≈L£ &Ü ø£‹ãÔ {Ϻ m~]+∫+~. ‘êqT >=|üŒsêEqì nqTø=H˚yêì >∑sê«ìï nD#˚≥≥T¢>±
j·TT<ä+Δ kÕ–+∫+~. @$T »s¡T>∑T‘·T+<√ ‘Ó*j·Tø£ »>∑eT+‘ê uÛj
Ñ T· |ü&bç ˛sTT+~. ~>∑+‘ê\˙ï Äø±X¯+˝À
Ç+Á<ä<ÛäqTdüT‡\ es¡Tdü\‘√ düj·÷´≥˝≤&ÜsTT.
5)
‘Ó\+>±D≤ kÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+ düeTTÁ<ä+ e÷~]>± ñbıŒ+>∑T‘·Tqï~. Hê\TZyÓ’|ü⁄\ qT+&ç düeTTÁ<ëìøÏ
>∑+&çø={Ϻ ‘Ó\+>±D H˚\q+‘ê kÕ«‘·+Á‘·´|ü⁄ ˙{Ï‘√ ‘·&TÉ |ü⁄‘·THêïs¡T. ñÁ~ø£‘Ô · ø£*–+∫q qyêãT\ Ä»„\≈£î
ø±\+ #Ó*¢b˛sTT+~.
6)
ne÷à ‘Ó\+>±D≤! ˙ |æ\¢˝˝À Á|üø±•+#˚ $|ü¢yê‘·àø£yÓTÆq ø£<ä*ø£ }]πø b˛˝Ò<äT. Ms¡T uÛÑ÷eT+&É˝≤qï+‘ê
düe]+∫ ñ»®«\yÓTÆq ø±+‹eT+‘·yÓTÆq dü÷s¡T´&çì |æ*∫ <˚X¯eT+‘ê ø=‘·Ô ø±+‹ düeTTÁ<ë\T ì+bÕs¡T.
Ms¡+‘ê Ms¡T\T, |üs√|üø±s¡T\T ≈£L&Ü.
7)
ne÷à! eT‘·+ nH˚ |æXÊ∫ ‘·q Á≈£Ls¡yÓTÆq ø√s¡\‘√ e÷ H˚\qT ÄÁø£$T+∫ e÷ >=+‘·T\T ø√düTÔqï|ü&ÉT, @
~≈£Lÿ ‘√#·q|ü&ÉT, Áã‘·ø£&Éy˚T uÛ≤s¡yÓTÆq|ü&ÉT ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T<äHêìï ø√˝ÀŒ˝Ò<äT. s¡TÁ<äT\T yÓT#˚Ã≥≥T¢
j·TT<äΔ+ #˚dæ ∫es¡≈£î $»j·÷ìï kÕ~Û+#ê+.
ER
T
TE
LA
NG
AN
1)
ø±ø£rj·T sêE\ ø£+#·T>∑+≥ ÁyÓ÷–q|ü&ÉT <äTsêàs¡TZ˝…’q X¯Á‘·TsêE\T ø£\es¡|ü&ܶs¡T. s¡TÁ<äeT<˚$
|üsêÁø£$T+∫q|ü&ÉT ‘Ó\T>∑T C…+&Ü\T Äø±XÊq ¬s|ü¬s|ü˝≤&ÜsTT. ø±|üj·T´ Hêj·T≈£î&ÉT ‘·q $»è+uÛÑD+
#·÷|æq|ü&ÉT X¯Á‘·TsêE\≈£î >∑T+&Ó\T Ä–b˛j·÷sTT. #êfi¯óø£´ sêE\T |ü•ÃeT ~≈£îÿq |ü]bÕ\q #˚ùd≥|ü&ÉT
eT+>∑fi¯ø£s¡yÓTÆq »j·T<Ûä«qT\T yÓ÷>±sTT. Hê{Ï qT+&ç H˚{Ï es¡≈£î X¯Á‘·Te⁄\ <=+>∑ <Óã“\≈£î ‘Ó\+>±D+
z&çb˛˝Ò<äT. ÁXÊeD e÷dü+˝Àì y˚T|òüT+ e÷~]>± >∑+;Ûs¡yÓTÆq >∑s¡®q\T n\sês¡T‘·T+&É>± Hê ‘Ó\+>±D+
eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷H˚ ñqï~.
SC
8)
30
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
I.
A
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
NG
1. øÏ+~ n+XÊ\qT >∑÷]Ã #·]Ã+#·+&ç.
n) ªMs¡ ‘Ó\+>±Dμ nH˚ bÕsƒ+¡ ù|s¡T $q>±H˚ MT≈£î m≥Te+{Ï nqTuÛ÷Ñ ‹ ø£*–+~? <ëX¯s~¡ ∏ ‘Ó\+>±DqT
Ms¡ ‘Ó\+>±D nq&Üìï ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D\‘√ düeT]ú+#·+&ç.
2. øÏ+~ n|ü]∫‘· ø£$‘·qT #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ER
T
TE
LA
‘√≥e÷* ã*<ëq+ #˚ùdÔH˚
|ü⁄e⁄«\T |ü]eTfi≤\ ˙q>∑\e⁄
e÷qe⁄&ÉT ø£\yê* e÷qe⁄DÏí
‹&ç‘˚ @+ ˝≤uÛÑ+ ø£ì|æ+#·ì <˚e⁄DÏí
Äø±XÊìøÏ XÀuÛÑ #·+<äe÷eT
$TDT>∑Ts¡T‘√ $<äT´‘Yø±+‘·T\T Á|üdü]+#·e⁄
e÷sê* H˚{Ï Hê≥Te´øÏÔ
ø±≈£î+fÒ ˝Ò <Óqï{ÏøÏ $eTTøÏÔ
e÷qe⁄ìøÏ e÷qe⁄&˚ <Û˚´j·T+
e÷qe‘·«y˚T e÷qeC≤‹øÏ ÁX‚j·T+
#·]Á‘·\T eTq ñìøÏøÏ ø±e⁄ Á|üe÷D+
<Ûä]Á‹ì yÓqøÏÿ HÓ{Ϻ #˚j·÷* Á|üj·÷D+
(ø£$sê» eT÷]Ô)
SC
Á|üX¯ï\T :
n) |üP\T m|ü&ÉT ‘·eT |ü]eTfi≤\qT yÓ<ä»\¢>∑\TZ‘êsTT?
Ä) me]ì ‹≥º>∑÷&É<äT?
Ç) mes¡T e÷sê*? m+<äT≈£î e÷sê*?
á) e÷qe⁄&ÉT @$<Ûä+>± Á|üj·÷D+ #˚j·÷*?
ñ) ô|’ ø£$‘·≈£î o]¸ø£ ìs¡ísTT+#·+&ç.
}) ô|’ ø£$‘·qT sêdæ+~ mes¡T?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
31
AN
neֈ!
˙ jÓTTø£ÿ
Á|üC≤„ $X‚cÕ\T
ø=ìï ‘·sê\ es¡≈£î
#Ó&ÉT X¯≈£îÔ\ (uÛÑ÷‘·Áù|‘ê\)
#˚‘·T\˝À
|ü&çb˛sTTq$ (∫≈£îÿ≈£îqï$).
Ç|ü&ÉT
n&ɶ+≈£î\T ‘=\–b˛j·÷sTT.
yÓTs¡T|ü⁄r>∑\
$#·TÃ≈£îqï
ø±+‘·T\es¡Tdü\T
Áã‘·T≈£î <ës¡T\qT
#·÷ù|
düeTj·TeTT\T
‹]–e∫Ãq$ (n~>√).
n‘·´+‘· dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ
Á|üø±X¯e+‘·yTÓ qÆ
‘=* bı<äT›
dü÷s¡T´&ÉT
edüTÔHêï&ÉT (ñ<äsTTdüTÔHêï&ÉT).
NG
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
SC
ER
T
TE
LA
‘·©¢
˙
Á|ü‹uÛ≤$X‚weü TT\T
ø=ìï ‘·sê\<ëø£
uÛ÷Ñ ‘·Áù|‘·
Vü≤düÔeTTà\Hé
&ÉT˝…H¢ é
Ç|ü⁄&TÉ
n&ÉT¶˝Ÿ G b˛jÓTHé
kÂ<ëeT˙e©¢
|ò⁄ü \¢
$uÛ≤GÄefi¯ó˝Ÿ
Áã‘·T≈£îÁ‘√e˝Ÿ
#·÷|ü⁄
ø±\eTTà\THé
eTfiËflHé
dü«#·Ã‘¤ s· ¡
ñ»®«\
Á|ü<∏äeT dü+<Ûë´
uÛ≤qTe⁄
@‘Ó+#Ó&Hç é
A
3. ¬s+&√ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡ú+ øÏ+<ä ñ+~. Ç<˚ $<Ûä+>± 3, 4, 6 dü+K´>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T
sêj·T+&ç.
II.
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´\˝À »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªª‘Ó\+>±D >=|üŒ‘·q|ü⁄ $X‚cÕ\T ø=ìï ‘·sê\es¡≈£î <äTsêàs¡TZ\ #˚‹˝À ∫≈£îÿø=HêïsTTμμ nqï ø£$
e÷≥\qT MT¬s{≤¢ düeT]úkÕÔs¡T?
32
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
Ä) ªª‘Ó\>±DeTTàq >∑&ç¶b˛#·j·TTqT dü+~Û+#ÓHé ø£èbÕDeTTàμ nì <ëX¯s¡~∏ m+<äTø£Hêï&ÉT?
Ç) ‘Ó\+>±D≤˝À dü+<Ûë´uÛ≤qTe⁄ yÓTT<ä{ÏkÕ] ñ<äsTT+#ê&Éì ø£$ m+<äTø£Hêï&ÉT?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝˝À »yêãT sêj·T+&ç.
n) Ms¡ ‘Ó\+>±D bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
III.
TE
LA
uÛ≤cÕ+XÊ\T
NG
n) ª‘Ó\+>±D ‘·*¢μ ‘·q >=|üŒ<äHêìï $e]düTÔqï≥T¢>± @ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. ˝Ò<ë
Ä‘·àø£<∏ä sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\T #·<Tä e+&ç. ^‘·^dæq |ü<ë\ nsêú\qT|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) >±*øÏ }>∑T‘·Tqï |ü⁄e⁄«\T ∫>∑Ts¡T{≤≈£î\‘√ düj·÷´≥˝≤&ÉT‘·THêïsTT.
Ä) kÕ«‘·+Á‘√´<ä´eT+ Á_{Ïwt yê] >∑T+&Ó˝À¢ ø£˝À¢\+ πs|æ+~.
Ç) Ms¡T˝…|ü&É÷ ÁbÕD≤\qT n]Œ+#·&ÜìøÏ yÓqTø±&És¡T.
á) ~≈£îÿ ‘√#·q|ü&ÉT njÓ÷eTj·T+˝À |ü&ÉT‘ê+.
T
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
ER
n) ñ<äj·TeTT
:
Ä) ÄX¯
:
Ç) nÁuÛeÑ TT
:
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
SC
n) eTTs¡∞s¡eeTT e÷qdæø£ ÄVü‰¢<ëìïdüTÔ+~.
Ä) s¡TÁ<äeT<˚$ ø£èbÕDeTT‘√ X¯Á‘·Te⁄\qT #Ó+&Ü&ç+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
33
A
Ç) »\~Û nH˚ø£ JesêX¯ó\≈£î ì\j·T+.
AN
á) C≤rj·T C…+&ÜqT >ös¡$+#ê*.
NG
ñ) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#ê&ÉT.
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ sêdæ dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç.
R
G
R
TE
LA
n) »>∑yÓT\¢
Ä) düj·÷´≥˝≤&ÓHé
R
G
R
Ç) <ë]ì∫Ã]
R
G
R
á) <Ûäsê‘·\yÓT\¢
R
G
R
ñ) ~XÊ+#·\eTT
R
G
R
}) ÁXÊeD≤ÁuÛÑeTT
R
G
R
ãTT) y˚Tq‘·Ô
R
G
R
T
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.
n) ø±ø£rj·TT\ ø£+#·T>∑+≥ R
Ä) ø£˝≤´D |òüT+≥\T
R
,
Ç) Áã‘·T≈£î Á‘√e
R
,
á) eTVü‰s¡eeTT
R
,
ñ) $ø±s¡<ä+Åwüº\T
R
,
}) ø±+‹yês¡T\Δ T
R
,
ãTT) ‘Ó\+>±D sêh+
R
,
ãT÷) eT‘·|Xæ Ê∫
R
,
SC
ER
,
34
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
á yêø±´ìï |ü]o*+#·+&ç.
˙{Ï˝À |ü&çq ‘˚\T ‘˚\T‘·<ë!
AN
❃
A
#Û˚ø±qTÁbÕkÕ\+ø±s¡eTT
á yêø£´+˝À ‘˚\T, ‘˚\T nH˚ |ü<ë\≈£î nsêú\T y˚s¡T y˚s¡T>± ñHêïsTT. Ä |ü<ë\T yÓ+≥yÓ+≥H˚
Á|üjÓ÷–+#·ã&ܶsTT. Vü≤\T¢\ »+≥ ns¡úuÛÒ<ä+‘√ yÓ+≥yÓ+≥H˚ yê&Éã&ç‘˚ <ëìì ª#Û˚ø±qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+μ
n+{≤s¡T.
n) ns¡{‘Ï =ø£ÿ ‘=ø£ÿsê<äT.
Ä) ì|ü˝À |ü&ç‘˚ ø±\T ø±\T‘·T+~.
NG
eT]ø=ìï yêø±´\T #·÷&É+&ç. düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
Vü≤\T¢\ »+≥ ns¡uú <ÒÛ +ä ‘√
ne´e<Ûëq+>± eùdÔ
#Ûø˚ ±qTÁbÕdü+.
❃
TE
LA
Ç) ‘·eTTàìøÏ #Ó|ü! #Ó|ü ‘Ó–b˛≈£î+&Ü q&ÉTe⁄eTì.
Ç{≤¢+{Ï$ bÕsƒ+¡ ˝À yÓ‘ø· +£ &ç. ø=ìï kı+‘·+>± ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
♦
‘Ó\+>±D≤ b˛sê≥ H˚|<ü ´ä∏ +˝À e∫Ãq @yÓH’ ê s¬ +&ÉT eT÷&ÉT bÕ≥\T ùdø£]+#·+&ç. yê{Ïì bÕ&ç $ì|æ+#·+&ç.
(˝Ò<ë)
<ëX¯s¡~∏ sêdæq @<Ó’Hê ˇø£ |ü⁄düÔø£+ / bÕ≥ / ø£$‘· #·<äTe+&ç. <ëì Ä<Ûës¡+>± ìy˚~ø£ sêdæ #·~$
$ì|æ+#·+&ç.
T
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
SC
ER
<ëX¯s~¡ ∏ 1952˝À &܈ˆ dæ.Hêsêj·TD s¬ &ç,¶ e{Ïøº √≥ Äfi≤«s¡T kÕ«$T, &܈ˆ _s¡T<äTsêE sêeTsêE yÓTT<ä\>∑Tyê]‘√
ø£*dæ ‘Ó\+>±D≤ s¡#s· TT‘·\ dü+|ò÷ü ìï kÕú|+æ #ê&ÉT. áj·Tq e{Ïøº √≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T‘√ ø£*dæ ìC≤e÷u≤<é˝À
C…\’ T •ø£å nqTuÛ$Ñ +#ê&ÉT. ‘Ó\+>±D ñ<ä´eT ø±yê´˝˝À¬ø\¢ nÁ>∑>D∑ ´yÓTqÆ ~ <ëX¯s~¡ ∏ ªn–ï<Ûës¡μ. Ç~ |”&‘ç ·
Á|ü»\ eTH√uÛ≤yê\≈£î Á|ürø£. ªn–ï<Ûës¡μqT ìC≤e÷u≤<é˝À C…’\T düVü≤yêdæ e{Ϻø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$TøÏ
n+øÏ‘·$T#êÃ&ÉT. nfÒ¢ ªs¡TÁ<äMDμ nH˚ ø£$‘êdü+|ü⁄{Ïì ‘Ó\+>±D Á|üC≤˙ø±ìøÏ n+øÏ‘·$T#êÃ&ÉT.
dü+ø£\Œy˚T düø£\ $»j·÷\≈£î eT÷\+
dü÷øÏÔ
kÕ~Û+#ê\H˚ ‘·|üH˚ $»j·T+yÓ’|ü⁄ y˚ùd ‘=* n&ÉT>∑T
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
35
A
ø=‘·Ôu≤≥
AN
4
NG
` &܈ˆ bÕø±\ j·TXÀ<ë¬s&ç¶
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
LA
e÷¬sÿ{Ÿ≈î£ yÓfifl‚ e÷s¡+Z |üøÿ£ q Çfi¯óflHêïsTT. yê{Ï˝À ø=ìï >∑{ºÏ Ç≥Tø£\‘√ ì]à+|üã&ܶsTT. >√&É\≈£î
yÓ\¢y˚dæ ñqï~. ekÕsê >√&É\ô|’ Äø£s¡¸D°j·TyÓTÆq |üP\T ∫Á‹+#·ã&ç ñHêïsTT. eT]ø=ìï Çfi¯ófl eT{Ϻ‘√
ì]à+|üã&ܶsTT. Ä Çfi¯fl≈£î ∫]–q ‘ê{Ïj·÷≈£î\ ø£|ü ñqï~. ∫qï, ô|<ä›, Çfi¯fl˝ÀqT, ù|<ä\, <Ûäì≈£î\
Çfi¯fl˝ÀqT, nìï Çfi¯fl˝ÀqT Á|üyX˚ <¯ ë«s¡+ Á|üøÿ£ ≈£î+&û˝À ‘·T\dæyTÓ Tø£ÿ ñqï~. |üd|æ \æ \¢ T, }s¡≈î£ ø£ÿ\‘√bÕ≥T
<äTeTTà˝À Ä&ÉT‘·THêïs¡T. Åd”Ô\T _j·T´+ ø£&ÉT>∑T‘·÷, Ä ø£&ç–q ˙{Ïì dü+<äT˝À b˛düTÔHêïs¡T.
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ ù|sê˝À <˚ìì >∑T]+∫ ñqï~?
2. Ç≥Te+{Ï yê‘êes¡D+ mø£ÿ&É ñ+≥T+~?
T
3. MTs¡T #·÷dæq |ü˝…¢ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
ER
4. |ü˝˝¢… À¢ Hê{Ï‘√ b˛*ùdÔ H˚&TÉ @j˚T e÷s¡TŒ\T #√≥T#˚dTü ≈£îHêïsTT?
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘·sê«‘· y˚>∑+>± #√≥T#˚düT≈£îqï e÷s¡TŒ\T, Áø£e÷qTkÕs¡+>±
sêuÀj˚T ø=‘·Ô e÷s¡TŒ\T, }Væ≤+#·ì |ü]D≤e÷\T, |üs´¡ ekÕHê\T, kÕúìø£ Ä~Û|‘ü ´· X¯≈î£ \Ô MT<ä kÕe÷qT´&ç
ø=‘·Ô $»j·÷\qT dü+πø‘ê‘·àø£+>± ∫Á‹düTÔ+B ø£<∏ä.
ÁbÕ+rj·T, uÛ≤cÕ|üs¡yÓTÆq <äèø£Œ<∏ä+˝À ‘Ó\+>±D ndæÔ‘·«#Ó’‘·Hê´ìøÏ ì<äs¡Ùq+>± ì\ã&ç ø=‘·Ôu≤≥˝À
q&ç∫q ø£<∏äqT |ü]#·j·T+ #˚j·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
36
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
á bÕsƒ¡+ ø£<∏ëìø£ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ¬s+&ÉT ‘·sê\≈£î
dü+ã+~Û+∫q $esê\T, ‘·sê\eT<Ûä´ ø±˝≤qT>∑TD+>± e∫Ãq
e÷s¡TŒ\T yÓTT<ä˝…’q $wüj·÷\qT &܈ˆ |æ.j·TXÀ<ë¬s&ç¶ ‘·eT
ªø=‘·Ôu≤≥μ˝À ‘Ó*j·T|ü]∫+~. H˚wüq˝Ÿ ãTø˘Á≥dtº Á|ü#·T]+∫q
ªj·TXÀ<ë¬s&ç¶ ñ‘·ÔeT ø£<∏ä\Tμ Á>∑+<∏ä+ ˝Àì~ á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
&Üø£sº Y bÕø±\ j·TXÀ<ë¬s&ç¶ Hê>∑søY s£ ÷¡ ï˝Ÿ õ˝≤¢˝À uÛ≤>∑yTÓ qÆ _õH˚|*ü ¢ Á>±eT+˝À
»ìà+∫+~. ª‘Ó\T>∑T˝À Vü≤]e+XÊ\Tμ nH˚ n+X¯+ô|’ |ü]XÀ<Ûäq#˚dæ &Üø£ºπs{Ÿ
|ü{≤ºbı+~+~. ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À ‘Ó\T>∑T Ábıô|òdüsY>± |üì#˚dæ+~.
sêh n~Ûø±s¡uÛ≤cÕ dü+|òü÷ìøÏ n<Ûä´≈£åî\T>± |üì#˚dæq ‘=* eTVæ≤fi¯. Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘·´
$ø±düeTT, bÕ]C≤‘ê|üV≤ü s¡D |üsê´˝À#·qeTT, mÁsêÁô|>∑&,É ø£<ë∏ #·]Á‘· e+{Ï |ü]XÀ<ÛHä ê
Á>∑+<∏ë\qT, e÷eP] eTT#·Ã≥T¢, m#·ÃeTàø£<∏ä\T, <Ûäs¡àXÊ\ e+{Ï ø£<∏ë dü+|ü⁄{≤\qT,
|ü]XÀ<ÛäHê|ü{ÏeT>∑\ yê´kÕ˝HÓH√ï sêdæ+~. M] πs&çjÓ÷ <ÛësêyêVæ≤ø£ ø±s¡´Áø£eT+
ªeTVü‰\øÏÎ eTT#·Ã≥T¢μ m+‘√ Á|üC≤<äs¡D bı+~+~. ‘Ó\+>±D uÛ≤cÕ kÂ+<äsê´ìï
‘Ó\|ü&ÜìøÏ ø£<qä∏ T X¯øeÔÏ T+‘·yTÓ qÆ kÕ<Ûqä +>± eT\#·T≈£îqï~. Hê{Ï ‘Ó\+>±D kÕe÷õø£,
kÕ+düÿ è‹ø£ »qJeq yÓ’$<Ûë´ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ Äqyêfi¯ófl áyÓT ø£<∏ä\T.
SC
ER
T
8`8`1929
7`10`2007
TE
LA
s¡#·sTTÁ‹ |ü]#·j·T+
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
37
A
Á|üy•˚ ø£
I
NG
AN
á ªø=‘·Ôu≤≥μ >∑T]+∫ &܈ˆ |æ.j·TXÀ<ë¬s&ç¶ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ªªá ø£<∏ä ‘Ó\+>±D e÷+&É*ø£+˝À
Áyêj·Tã&ç+~. nø±ÿ‘·eTTà[fl<äs› ÷¡ ãdüT‡~– nø£ÿ&ç qT+&ç m<äT\› ã+&ç˝À yêfi¯fl }] es¡≈î£ Á|üj÷· D+
#˚dæq ¬s+&ÉT >∑+≥˝À¢ ¬s+&ÉT ‘·sê\≈£î »]–q |òüTs¡¸D, kÕ~Û+∫q $»j·÷\T düÁ|üe÷D+>±
Á|ü<ä]Ù+|üã&ܶsTT. á dü+uÛ≤wüD˝À mH√ï kÕ+|òæTø£ <äTsê#êsê\T ‘·&ÉeTã&ܶsTT. uÛ≤wü ‘Ó\+>±D
e÷+&É*ø±ìï J]í+#·Tø=ì, Ä C≤rj·÷ìï, JeqØ‹ì, qT&çø±sêìï Á|ü<ä]ÙdüTÔ+μμ<äì #Ó|æŒ+~. Ä
ø=‘·uÔ ≤≥˝À eTq+ q&Éø£ yÓTT<ä\T ô|&ÉT<ë+.
TE
LA
ªªH˚qT sêÁHê ‘·eTTà&ÉT! n~ ‘·sê\ Hê{Ï u≤{. m|ü&˚dæ+<√ @+ ø£‘·H√? á yêq\≈£L y=s¡<ä\≈£î @s¡T¢
bı+>∑+>∑ n~ mìï ø£jT· ´\T >={Ï+º <√? mìï >∑+&ÉT¢ e&É<¶ √? ≈£LdüT+fÒ q&ÉTeTT*¬s,Z q&çôdÔ ø±fi¯ófl u…Dø¬Ï q+≥ y=Á¬s\\¢
y=+|ü⁄\\¢ e&ç Ä u≤≥ bı+{Ï e&çq&É« HêXÊ‘·>±<äT ‘·+Á&ç.μμ n+≥ m+‘· C…|æŒq>∑ì yêì ôde⁄« MT<ä ù|qT yê¬sÔHê?
Hê e÷≥ sTT+f…Hê? yêì |ü≥Tº Ç&çôdÔHê?
‘·TeTàã+ø£ n+≥T≈£îqï≥T¢ m+≥e&ç ªªø±<äø±ÿ! eTq÷]ø√ ø=‘·Ô u≤fÒdæq+, ˙e⁄ #·÷dæ yÓT∫Ã+<ëø£ >±<äTμμ n+≥
ˇø£fÒ |ü≥Tº, yÓTT+&ç|ü≥Tº, »ì¬>|ü≥Tº, Ç<Óø£ÿ&ç kı<ä? M&Óø£ÿ&ç qø£åÁ‘·≈£î&ÉTsê? HêsTTHê! n+≥ |üj·TqyÓTÆ ã+&ÓøÏÿ
ãj·T\T<˚s¡ï. ‘√ebı+{Ï }≈£îHêï&Ü? ˝Ò<äT, ñ˝≤¢dü+ ã≥º˝Òø£ ˇø£fÒ #Ó|üø£ b˛‘·T+&É&ÉT. edü<ë–q |æ{Àº˝….
SC
ER
T
ªªnø±ÿ! Ç~ á>∑ ø±\+ ø±<Ó! |üP\ø±\+, mHÓï\ e÷dü+, ‹j·T´{Ï r|ü⁄\ ~q+, @eTqT≈£îqïy√? mø£ÿ&É pdæq
ø£eTà{Ï yêdüq, Çq kı+ô|’q s=<ä, |ü+&Ü≈£î sê\+>∑ n&É$ n+‘· |üdüsê≈£î b˛cÕ≈£î\T ‘=&çZ k˛≈£î\T b˛‘·T+&É~. Ä
yÓ÷<äT>∑T eq+ p&ÉT! ô|sTT n+‘·|⁄ü \ÿ]∫Ãq≥T¢ yÓTT>∑<Z =&ç–, mÁs¡>|∑ Pü dæ, ø=‘·uÔ ≤≥≈£î eT+>∑fi≤s¡T\Ô T |ü&TÉ qÔ ï eTT‘Ó<ÌÔ ˝ä À˝…
kÕfi¯ófl kÕfi¯ófl>∑ ì\e&ɶ$. Ä bı+f… ñqï eT<äT›\ »s¡yês¡ p&ÉT! m+‘· m‘·TÔ≈£î m~–qy√? ø={≤] ø=eTà\¢\¢
‘˚HÓ‘Óf…º\ìï |æø£ÿ{Ï\¢+>∑ ‘˚HÓ\T m≥¢ ì+|ü⁄ø=qïy√? @+<˚? nø±ÿ! ñ\ÿe⁄? |ü\ÿe⁄?
n<√! nø£ÿ&ç ~≈£îÿ C…sH¡ ê #Óe⁄yê]∫à ÇqT, m&Éyêdæq m<ä\qT @ø£+CÒjT· ù|s¡T ô|{Ϻ |æ\TdüTqÔ ï≥T¢ Ä ø√sTT\≈£L‘·\T!
nø±ÿ! n<√! Ä ø£+&É¢|ü&˚<˚ ∫+‘·\‘√|ü⁄, ∫+‘·*+ø± ∫>∑Ts¡Tø√˝Ò<äT. >∑Tqïe÷$fi¯ófl p&ÉT! bıqïø±j·T\k˛+{Ï
Ä&É|æ\¢\T dæ+>±]+#·T≈£îqï≥T¢ ø±H=düTÔ+&É$. j·÷|ü\T Ç|ü&ç|ü⁄&Ó yÓTT>∑Z\T Ç#·TÃ≈£î+≥T+&É$.
n<√! dü÷&ÉT! e÷≥\\¢H˚ eTq÷] bı*y˚Ts¡ sêHÓe#ÓÃ. m<äTs¡Tø√fi¯fl Hê&ÉT yÓTT>∑ô|+&ç¢ düT{≤º\≈£î eTsê´<ä\TCÒj·T
>∑T+|ü⁄ >∑{Ϻq≥T¢ >∑TãTs¡Z yÓ]–q á yêsTT\T bı<ä\T p&ÉT! nø±ÿ! u≤≥ |üø£ÿ\ bı+{Ï eTTdü* e÷q¢ìï >∑÷\+>∑
m~– edüTÔqï ø=‘·Ô #Ó≥¢qT p&Ée÷à!
á dü÷|ü⁄‘√fÒ ø=+#Ó+ n≥T~≈£îÿ ˙ ø£qTïyês¡CÒsTT, Ä #Ós¡T«p&ÉT! Ç|ü&ÉT ì+&ÉT>∑ ˙\ düeTTÁ<äyÓ÷˝… ˙s¡T
yÓ÷düTÔ+&É~. á #Ós¡T«≈£î Äj·Tø£≥º ø£{Ϻq |ü⁄D≤´q n+<ä]ø° Ä<Ós¡TyÓ’+~μμ.
38
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
TE
LA
NG
AN
A
ne⁄qT ì»+>∑HÓ! @ø£dædüTÔ>∑ bÕ<äs¡dü+ y=\ÿy√dæq≥T¢ á #Ós¡T« mHÓï\≈£î yÓTs¡TdüTÔ+&É~. >∑ì, Ç\¢\Tø£+>∑HÓ
|ü+&ÉT¬>’‘ê~? á bÕj·T≈£î+≥\ ¬ø[fl ô|<ä› ø=Ás¡e÷qT¢ #Ó+>∑T #Ó+>∑Tq <äT+≈£î≈£î+≥ m–] düqï #ê|ü\qT >∑T≥Tÿ >∑T≥Tÿ
eTqT≈£î+≥ düT&ç>∑T+&Ü\qT ˝Ò|üÔH˚ ñ+&É$. >∑$q¢ >∑T&Ó¶\T>∑T\T #Ó<ä\ |ü⁄≥º\qT >√fi¯fl^øÏ |ü⁄≥º≈£î |ü⁄≥º ô|s¡T>∑T\
¬>f…º\qT yÓTøÏÿ+~ C≤\ø£, #Ó≥¢ •¬ø\≈£î m>∑yêøÏ C…+{Ï ‘˚HÓ\T Ä|üP≥+
EÁs¡Tø=qï~ kÕ\ø£, Ä |üP≥ ø£\T¢≈£î >∑{Ϻq á‘·˝§{Ϻ ø√dü+ á&çÿ Ä&çÿ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ø±fi¯ófl >±*q |æ\T¢˝À˝… ÄdüTy√düÔH˚ ñ+&É$. nì, eTqdüT\ nqT≈£î+≥,
Ä >∑T&Ó¶\TZ\qT pùd ø£+{Ïì n≥¢ MT~MT~øÏ kÕ]#˚Ã{≤´fi¯fl≈£î >∑≥TºMT<ä ♦ ªªôde⁄« MT<ä ù|qT yê¬sHÔ ê?μ n+fÒ MTπø$T
C≤s¡T&ÉT ã+&É\ mqÿ n\TZ<äT+¬ø ø±&É, ∫s¡Ô>∑+&ÉT Ä ø±<äT, Ä&ç<˚! ns¡yú TÓ +Æ ~?
n|ü&˚ áì+<˚ @yÓ÷? ø£+&ÉT¢ >±qø£ bı{≤º|‹ü øÏ >±+Á&ÉT>±+Á&ÉT eTqT≈£î+≥ ♦ MTs¡ T m|ü  &Ó ’ H ê mø£ ÿ &ç ¬ ø ’ H ê
‘·q bı≥ºq |ü⁄{Ϻq ‘·q ≈£Lq˝Òï qeTT\ÿ $T+>∑ pdüTÔ+&É~. Ä |üø£ÿH˚ q&ÉT#·T≈£î+≥÷ b˛‘êsê? b˛j˚T≥|ü&ÉT
>=Á¬sb˛‘·TqT ne÷‘·+ eT+<äT >∑T&ç¬>\T $T+–q≥T¢ $T+–q ‘êdüTbÕeTT @y˚T+ >∑eTìkÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç?
d”¬øs¡ #Ó≥Tº≈£î r>√˝… düT≥Tº≈£îqï~. ‹qï~ ns¡T>∑ì |üP&ÉTyêeTT ♦ MT }] bı*y˚Ts¡˝À¢ Á|üø£è‹ m{≤¢
>∑T]–+»˝À˝… >∑T&ÉT¢ $T≥Tÿ$T≥Tÿq $T≥ÿ]#·TÃ≈£î+≥ düT≥º≈£î<äTs√˝… ñ+≥T+<√ #Ó|Œü +&ç?
düT≥Tºø=ì ªnr >∑rμ ms¡T>∑≈£î+&É e&ɶ~. Ä&Ü&É qø£ÿ\T bı+#·Tø=ì
n<äTqT>±düTÔqï bÕ*ô|s¡ >∑+&É¢e&ÉÔHÓ ñ+&É~.
II
SC
ER
T
eT]! e÷ ‹ø£ÿ düHêïdæ ø=‘·Ô u≤fÒdæq+, ø=‘·Ô<ë], ø=‘·ÔeT\T|ü⁄ n+≥ |ü<ä+ u≤&ÉÔ+&˚+~? Ç<ä+‘· Hê≈£î <Ó*‡q
u≤≥HÓ! mH˚ï+&É¢ qT+#√ ‘=≈£îÿ&ÉT e&ɶ u≤≥! Ç+<äT≥¢ ø=‘·Ô j·÷&ÉT+&É~? n+≥ nqT≈£îqï>∑ì, Hê eTqdüT Hê≈£î ãT~Δ
#Ó|ü ‘·Tqï≥¢ì|æ∫Ã+~.
nsTTq >±≈£îqï>∑ì eTØ, Ç+‘· ≈£s¡T>∑ì‘·q+, ñ+&É>∑÷&É<äT. |ü⁄sê>∑ m\T‘·Ts¡T≈£î <ä&ç>∑{Ϻq≥T¢ ˇø£ÿ |ü#·Ãs¡+
ãs¡«>∑÷&É<äT. j·÷<ëìï yÓT#·Ã≈£î+&É eT] n+f… eT], s=eTTàq meTTø£\T ˝…ø£ÿu…&ÉÔq+f… m≥¢? s=+&ÉT ø£+&ÉT¢ <Ó]‡
ì<ëq+>∑ ˝À‘·T\T yê{Ï∫à dü÷&Ü˝…, j·÷~ ø£qTeTs¡T>¬ q’ , eTs¡T>∑Tq |ü&ç ‘·|Œæ qf…¢ >∑<!ä Hê≈£î mqï{Ï qT+&√ ms¡T≈£îqï
u≤f…Æ‘˚ eT≥Tÿ u≤¬>’+<ë? ˝Ò<ë? u≤≥ q&çôd ø±\T≈£î s=+|æ n+≥Tø√≈£î+f… ≈£LdüTqï ø±&çøÏ e∫à ø±fi¯fl≈£î s=#·TÃ,
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
39
AN
A
‘êø£<Ô ë? ‘·>T∑ \Ô<ë? m+‘· #Ó&>¶É ì∑ , m+‘· u≤>∑ ã‹øÏq >∑ì Ç+ø√ì Ädüs‘¡ √{Ï, eT+~ ãTC≤˝…øÿÏ q&ÉTe≈£î+&É |üsTTq+
kÕ–‘Ó kÕ\T eTq≈£î ø±e\dæ+~, eTq+ p&Ée\dæ+<ä˝¢, ˇ>∑&ÉT ‘·q ø±fi¯flMT<ä ‘êqT ì\e&ɶ&Ü? ˝Ò<ë? nH˚~.
}s¡ #ÓsT¡ e⁄ <ë{Ïq+, eT‘·&Ô ç <ë{Ïq+, yÓ÷‘Óã] s¬ ‘’ T· \ |üdTü \ ø={≤º\T >±ÁHêe{Ïqº $, á ø={≤º\¢ >∑&y¶ç êeTT\ìï
Ç– #Ó<äs¡≈£î+&É ≈£î<äTs¡T>∑ eT≥ºdü+>∑ ñ+&É$. Ç+{ÏyÓTTø£+ ã{Ϻq m&ÉT¢ \π>düTÔ+&É$. e÷ }] m\¢eTà >∑T&ç y=∫Ã+~.
ÄyÓT |üdüT|ü⁄ ã+&Üs¡¢‘√{Ï #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡≈£î+&É ñ+&É~. |üPC≤] øÏwüºe÷#ês¡¢ Ç\T¢ <ë{Ïq+.
NG
Ä ø£+&É¢ e&˚<˚! >√bÕÁ˝≤j·Tì uÛÑe+‹ ã+>∑T\. á&çÿ ã+&ç CÒ]+~ n+fÒ dü÷|ü⁄≈£î >√&É >∑{ϺqfÒ¢. Ç+<ëø£
eT]dæ+~ j·÷~øÏ e∫Ãq≥T¢ eTT]bÕ\ edüTÔe⁄qT >∑e⁄ôdq¢ <ëdæq≥T¢, me]ø£+≥¢ |ü&É≈£î+&É á ‘ê´|ü >∑÷&É e÷
‘·eTàj·T´ H=>∑\ MT~¬ø[fl #Ó+>∑Tq <äT+øÏ ø£Á#êìøÏ mÁs¡|sü ê›\T dæ+>±]dü&Ô qÉ Tø=ì Hê bÕô|≥¢ ôd~]q m+{Ïø\£ T düøÿ£ q
~<äT›ø=ì ø=+>∑T ì+&ÉT>∑ düe]#·TÃ≈£îqï, nkı+{Ï <ë|ü]ø£|ü⁄ |üqT\T j·÷$ »s¡T>∑˝Ò<äT. n+‘·ø=ôdÔ Ä&É |üsê›\T ñqï
ñìøÏ >∑÷&É ø£+&É¢|ü&É˝Ò<äT. Hê ÁbÕD≤ìøÏ ø=‘·Ô>∑ }|æ] |”\TÃ≈£îqï≥¢ì|æ∫Ã+~.
ER
T
TE
LA
ô|+&ç¢ dü÷|ü⁄\ Hê&ÉT |æ\>±D√fi¯ófl ô|+&ç¢ |æ\¢qT >√{Ïø=q qT+&ç •¬øfi¯fl pdæq≥T¢ H˚qT e÷ }]ì p&Ée{Ϻq.
Hê ø£+{Ï m<äTs¡T+>∑HÓ s¡#·Ãø£≥º. ø£+<Ós¡T>∑ì eTDTdüT˝À˝… e÷ s¡#·Ãø£≥º sê– #Ó≥Tº s=+&ÉT ˇø£<ëìï&ç‡ Ç+>√{Ï
ñ+&É<qä ï≥T¢ ˇø£<ëìø√{Ï ‘√&É+≥ B≥T>∑ ì\e&É$¶ . n<˚+ dæÁ‘·yTÓ T?
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
>∑ì ákÕ] dü÷&ÉT dü÷&ÉT eT+≥ e÷ s¡#·Ãø£≥º øÏ+<ä nìï #Ó|ü˝…
≈£î|üŒ˝…q’ $. m|üŒ{Ï rs¡!Z eTT#ÓÃ\ø£qï øÏ+<Ó’ y√s¡>∑ >∑÷düT+&Ó eTDTdüT\T
♦ ªª‘·q ø±fi¯fl MT<ä ‘·qT ì\ã&É≥+μμ n+fÒ
eT≥Tÿ ø±ÁHê˝Ò<äT. Ç<˚+ eTT+#·Tø=#Óà e÷ }]øÏ? Ç~ ø£\Hê?
@$T{Ï? #·]Ã+#·+&ç.
e÷j·THê? n+≥ ì<ëì∫à #·÷ôd{≤´fi¯fl≈£î yêfi¯fl\¢ ˇ>∑s√ Ç<ä›s√
♦ Hê{Ï H˚{Ï Ä#ês¡ e´eVü‰sê˝À¢ ‘˚&Ü\T
s¡#÷ MT<ä ≈£LdüTqï≥T¢ >±H=∫ÃÁqT. Hê ø£+&Éq¢ T Hêπø qeTàãT~Δ>±˝Ò<Tä .
ñHêïj·÷? @$T{$?
s=+&ÉT CÒ‘·T\ u≤>∑ q\TŒø=ì eTfi¯fl pdæq >∑÷&É n<˚ ì\Tø£&Ó’
♦ MT }s√¢ s¡#·Ãã+&É / Á>±eT dü∫yê\j·T+ ì\e&ç ì»+ nì ‘√dæ+~. z s¡#·Ãã+&É! z sê–#Ó≥Tº! mHêïfi¯fl
ñqï<ë? nø£ÿ&É me¬ses¡T @j˚T $wüj÷· \ ¬øHêïfi¯fl≈£î @s¡T‘ês¡T¢ m#·Tà ‘·#·TÃ\T e÷ì ‘√{Ï eTìwæøÏ düe÷q+>∑
>∑T]+∫ e÷{≤¢&ÉT‘ês¡T?
‘êe⁄qT, ˙&ÉqT |ü+∫ Ç#˚à jÓ÷>∑+, ãT~Δ MT≈£î <äøÏÿ+~! nì
yÓT#·TÃ≈£î+≥ dü+ãTsêq eTT+<äT≈£î kÕ–q.
III
SC
ã+&ç kÕ–b˛‘·H˚ ñ+&É~. Ç+>∑, >√bÕÁ˝≤j·Tì ã+>∑¢ m+≥H˚ nsTTq u≤eTà]› s¡+>∑sêj·Tì ¬s+&É+‘·düTÔ\ >∑#·TÃ
ãe+‹, }s¡+‘·{ÏøÏ ≈£î\ô|<ä›q+≥ HÓ‹Ô m‘·TÔø√ì ì\e&ɶ≥T¢ >±H=∫Ã+~. eT]? mqï&ÉT ˝Ò+~ Ä uÛÑe+‹ ã+≈£î˝ÒyÓTT
~>∑÷fi¯fl\¢ BbÕ\T m\T>∑T‘· ˝Òe⁄, H˚qT pdüTÔqï~ bı<äT› e÷|ü⁄ |üP≥H˚>∑ì, Á|ü$T<ä\ìï #·eTTs¡T ì+&ÉTø√+>∑ <äTeTTà
ø={≤¢&ÉT‘·T+&É$. Ç\¢+‘· bÕ&ÉT >={≤¢&çq≥T¢, ø£fi¯<ä|æŒ ª<√μ n+≥T+&É~. m+<äTø√? n+≥ nqTe÷q |ü&ÉTÔ+&É+>∑HÓ
e÷y√&ÉT ô|<ä›|ü⁄*ì ÁbÕD+‘√{Ï |ü>±Zq @dæq ≈£îXÊ\T ‘√{Ï.
ªªnø±ÿ! ÇHêïfi¯fl≈£î eTq÷]øÏ e{Ϻq ª$T‹Ô <=sê‡ìμ n<˚ ô|<ä› e÷¬seTà ù|s¡T ˝Ò≈£î+&É }&ÉT‡ø£ b˛sTT+~. eTq
}s√fi¯fl+‘· Ç|ü&ç|ü&Ó ‘Ó*$ <Ó*‡ $T‹Ô |üP» MT<äHÓ $T<Ó›\T yÓ÷|æ leT+‘·T&Ó’q s¡+>∑sêj·Tì MT<ä eTfiËfle&ç
nsTTq¬ø |ü+>∑HêeT+ u…{ϺÁqT. <ë+‘√{Ï nsTTq ~eTà~]– #Ó|ü≈£î+f… dæ>∑TZyêjÓT, eT÷düT≈£î+f… ÁbÕD+ u≤jÓTq+≥
40
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
TE
LA
NG
AN
A
Çs¡Tÿ{≤q e&ç ≈£î&çÔ\ |ü&ɶ m\ÿrs¡Z ‘·+&Ü¢&çq >∑ì ñbÕj·T+ <√düø£ ô|+&Ü¢+ |æ\¢\ Bkıÿì düT{≤º\ e÷s¡Z+ n+≥
s¡+>±|ü⁄s¡+ CÒ]+&ÉT.μμ
á s¡+>∑sêj·TT&ÉT ∫qï düH√ï&ÉT>±&˚! á |üdøæ ±s¡T s=+&ÓsøZ¡ £ ìe⁄s¡T >∑$Tàq ø=]$ ‘√{Ï HÓ‹Ô >√≈£îÿ+≥ ˝ÒsT¡ >∑<ë!
@yÓ÷? eTqTdüT ñ{Ϻ }–q≥T¢ }–+~.
ã+&ç e÷ bÕ˝§+&É¢ Ç+&É¢ø±&ç¬ø[fl kÕ>∑T‘·T+&É~. Ç|ü&ÉT e÷ u≤e b˛©düT|üfÒ\T bÕ|æ¬s&ç¶øÏ kÕ>∑Tyê≥T
dü]>∑˝Ò<ä+≥ dü÷#êj·T>∑ Çqï. eT] ÄsTTH˚+ |ü#·Ã|üPdü >∑qÿHê? s¡+>∑sêj·TìøÏ ≈£î&ç m&Éà n+‘Ó! ùds¡T≈£î düeX‚s¡T
ªñ~›μ. }fi¯fl ˇø£DÏí møÏÿ∫à ˇ>∑DÏí ~+∫ Ç<ä›]ï m<äT>∑˙j·T≈£î+&É m|üŒ{Ï •>∑\T n|ü&Ó >∑‘·Ô]#Óà $<Ó›\T á nj·T´\≈£î
bı‹Ôfifl¯ Hê&Ó nãT“ø=∫Ãq$. ne⁄qT >∑ì, nqTeT+‘·sêj·TT&ÉT? ÄsTTì H√≥¢, Hê*¬ø dæ+>√≥+? Mfi¯ófl eT]? nqT≈£î+≥Tqï
e÷≥qT |üdæ>∑{Ϻq≥T¢ Hê ‘·eTTà&ÉT.
ªªnø±ÿ! Ä ≈£î{Ï\yêõ nqTeT+‘·sêj·TT&ÉT, ø£&ÉTŒ\ Çdü+ Hê˝…ÿq r|æ ‘√{Ï q>∑T≈£î+≥ >=Á¬s <ë≥TeT+~
>=+‘·T\≈£î ñs¡T\T <ä–*düT+Ô f… qø£ÿ‘·+‘·T\ dæ+>√≥+ ñqï~ ˝Ò+~ <ä|⁄ü sÔ +¡ \ møÏÿdüT+Ô &Ó. Ç+>∑ Ç|ü&ÉT ø£+&ÉT¢ <Ó]‡q
»q+ yêfi¯fl ø£qï s=+&Ü≈£î\T m≈£îÿe »~$q≥T¢ Ä ‘·+Á‘ê\ìï |ü⁄s¡T≥¢HÓ |ü⁄≥TÿeTì|ædüTÔ+&És¡T. ˝Ò≈£î+f… @+<ä≥?
mHêïfi¯fl+≥ Mfi¯fl #Ó|ü øÏ+<ä ‘˚fifl¯ rs¡Z nDÏ– eTDÏ– ñ+≥s¡T? düqïø±s¡T
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
eT+~ n+‘· Ç|ü&ÉT nsTT+<ëìøÏ ø±ì<ëìøÏ ø£j÷· ´\≈£î ~– ≈£îdæ|Ô ≥ü T¢
|ü{Ϻ HÓ‘·TÔs¡T ø£+&É¢ pk˛ÿì |ü+#êsTT‹\ |ü&ç Ä |ü+#êsTT‹<ës¡¢≈£î ♦ ªø£&TÉ Œ\ Çdü+ Hê˝…ÿq r|æμ n+fÒ MTπs+
n|ü dü|ü CÒdæ <ä+&ÉT>∑\T >∑≥Tºø£+ ˝Ò<äT. @ yê&Éq |ü+#êsTT‹ Ä
ns¡+ú #˚dTü ≈£îHêïs¡T?
yê&ÉHÓ rs¡TŒ\T »s¡T>∑T‘·T+&É$. nø±ÿ! ÇHêïfi¯fl rs¡T>∑ n<ä›eTà sêÁ‹s¡T¢
♦ |ü+#êsTTr\T #Ó|üŒ&É+ n+fÒ @$T{Ï?
<=+>∑‘·Hê\T ˝Òe⁄, ùd+&É¢ <√|æ+&ÉT¢ ˝Òe⁄, |ü]ø£ÿ+|ü\T ˝Òe⁄, ˝≤>∑T\
|ü+#êsTTr\qT m{≤¢ »s¡T|ü⁄‘ês¡T?
‘=+&É\T ˝Òe⁄, eTT+‘·bı>∑\T ˝Òe⁄, á|ü⁄ eTT<Ó›s¡T¢ ˝Òe⁄, ã+&É ãs¡T«\T
♦ ªªø£fi¯<ä|æŒq Ç\T¢μμ m{≤¢ ñ+≥T+~?
˝Òe⁄, n&ÉT≈£îÿ ‹+&ÉT¢ ˝Òe⁄μμ.
T
IV
SC
ER
ã+&ç e÷ Ç+{Ï~≈£îÿ eT÷\eT\TŒ ~]–+~. Ä&É e÷ ô|<äe÷eT Ç+{Ïb˛+{Ï ñqï >∑]ôd\ Ç+&É¢\¢ BbÕ\T
m*–q≥T¢ q\T>∑Ts¡T eTDTdüT\T yÓTdæ\ï≥T¢ »fi¯ø£fi¯ >∑\>∑\ dü|ü&ÉT Çì|æ∫Ã+~. Ç<˚+~sê? nqï≥T¢ e÷ ‘·eTTàDÏ
~≈£îÿpdæq, m+≥HÓ e÷ Vü‰õsY »yêãT mø£ÿfi‚flì ñ˝≤¢d+ü ‘√{Ï ãTC≤q @düT≈£îqï <ädTü Ô s¡Te÷\T C≤&ç∫à <äT\T|ü⁄≈£î+≥
ªªnø±ÿ! Ç~ eTq e÷´q |ü\¢ø° \T+&Ó bÕ‘· bı‘·TÔ*\T¢, »q+ yÓT<äT\ø£ ã+&É õ+ø£\T CÒ] nuÀ“ nqï≥T¢+≥T+&Ó, n~
Ç|ü&ÉT eTq÷]øÏ sêÁ‹ã&ç ◊+~. y˚TeT+‘· >∑*dæ á }fi¯fl me] ô|+&ç¢fiË’flq>±ì, yêfiËfl+‘· yÓ÷‘Óã] ø£s¡í|üŒfÒ+&Ó¢Ìq,
yê+&É¢ ô|+&ç¢+&É¢≈£î eTDTdüT\T yÓ÷ùd e÷´Hê |ü\¢ø°\T sê>∑÷&É<äT. dü+ãTsêìøÏ yÓT]yÓTD CÒdæ |ü>∑{Ï BbÕ˝…*–∫Ã
}s¡+‘· yÓT]∫Ãq yÓT]j·T´ì }πs–+|ü⁄\T rôd eT>∑÷s› T¡ ˝Ò<Tä n+≥ ø£≥&º ç CÒdqæ +. Ç+>∑ eTqô|‘êÔ‘· ø£+&ÉT¢ ì|üø£\T
ôds¡T>∑+>∑, #˚ùd~ ˝Òø£ ‘êeTdü+ Ä|ü⁄ø=ì |üDMT~ #ÓeTT≥\T ∫qï|ü+#Ó ‘√{Ï ‘·T&ÉT‡≈£î+≥ ãTdüT‡ ãTdüT‡ eT+≥T+&É+>∑
y˚TeT+‘· á bÕ‘· düyêØ\qT ã<äT›s¡+>∑ >∑TeTTà*+≥¢ n\+ø±sê˝À˝… j·÷fi≤fl&É>∑{Ϻq+μμ.
ã+&ç e÷ Ç+{Ï ø£e÷qT eTT+>∑\ Ä–+~. >∑C…®\ dü|ü&ÉT Çì Ä düT≥Tº|üø£ÿ\ |æ\¢\+‘· ñs¡T≈£îÿ+{§∫à düT≥Tº
E≥Tº≈£îqïs¡T. á |æ\¢\T ÇHêïfi¯fl rs¡Z ádüTs¡TeT+≥ ˝Òs¡T, Ç|ü&ÉT d”$T&ç eTT≈£îÿ\T ˝Òe⁄, dæ+|ü⁄\T ˝Òe⁄, d”s¡ù|+&ÉT¢
˝Òe⁄, y√s¡>±fi¯ófl ˝Òe⁄, }&ÉT‡ø£+&ÉT¢ ˝Òe⁄, |æ\¢\+<äs¡T <√dü|ü+&√¢˝…, ñ+≈£î #Ó+&√¢˝… ø£fi¯ø£fi¯ ˝≤&ÉTÔ+&És¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
41
A
AN
TE
LA
NG
ã+&ç~– ã+≈£î\T <ë{Ï Ç+≥¢≈£î q&ç‡q. n\Tyê≥T kı|üq u≤sTTø±&ç
>∑#·TÃ\¢≈£î q&ç‡q. Ä&É m|üŒ{Ï rs¡Z ø£+&ÉT¢ ãj·T≥ ã+≈£î\¢≈£î kÕ]∫Ã, z #˚‘·
ôd+ãT, z #˚sTT q&ÉTeTTq yÓ{Ϻ y=j·÷´s¡+>∑ y√qe÷* ì\e&ç ˝Ò<äT.
y=qe÷\eTà Ç|ü&ÉT e÷ ô|<䛑·Ô |üø£ÿq <˚e⁄DÏ+{Ï eTT+<ä\ >∑÷düT+&ç
y=‘·TÔ\T ù|qT‘·T+&É~. Ç~ ø£\Hê? ì»e÷? n+≥ &ç+¬>’ nø£ÿ&çø£ø£ÿ&É
pdüTÔ+&É+>∑HÓ ªnø±ÿ!μ n+≥ $\T‡≈£î+{§∫à ≈£îdüTeT Hê≈£î ˙\¢ #Ó+ãT
n+~∫Ã+~. ˇø£ÿkÕ] ne÷+‘·+ Hê #˚‘T· \Tqï #Ó+ãT C≤]q+‘· |üH+’Ó ~,
>∑ì nqTø√≈£î+&É Hê s=+&ÉT #˚‘·T\T e÷ bÕ˝Òs¡T sê»ì _&ɶ ≈£îdüTeT
(<ëìøÏ Ä ù|s¡T ô|{Ϻ+~ H˚H˚) ~≈£îÿ kÕ–q$. n~ Hê m<äø=∫Ã
Äì+~. nìï ø£+&ÉT¢ ˇø£ ~πøÿ ùd&Ée{Ïqº $. Çe«s¡Tø£<Tä \˝Ò<Tä .
Çe«]H√≥ e÷≥ ô|≈£î\˝Ò<äT. e÷ u≤sTT <ä¬>Zs¡Tqï
‘·sê\Hê{Ï ø±s¡TeT˝…¢ yÓTT<äT› nqTø√≈£î+&É eTfi≤fl áHê{ÏøÏ
dæ>∑Tπsdæ dæ>±Z] rs¡Z eHÓï\T e&ÉTÔ+&É~. Ç+‘·≥¢πø e÷
‘·eTTà&=∫à eTTdæ eTTdæ q>∑T≈£î+≥ u≤sTTø±&ç
ø£e÷qT düÔ+uÛ≤ìøÏ Äì ì\e&ɶ&ÉT. Ç\¢+‘·
mHÓï\\T ≈£î]dæq≥¢ì|æ∫Ã+~.
ER
T
ne⁄qT Ç~ ø=‘·Ô u≤≥HÓ! Ç+‘·ø£+f…
ø=‘· Ô u ≤≥, eT+∫u≤≥ Ç+¬ > ≥T¢ + ≥~?
j·÷&ÉT+≥~? u≤≥ @ôd{Àfi¯ófl q&ÉTdüT+Ô &Ü˝… >∑ì,
bÕ|ü+ Ä u≤≥ y=\¢q+≥<ë? y=<äT>∑q+≥<ë?
q\TZs¡T |ü*ÿ+<Ó e÷≥, q\TZs¡T yÓT∫Ã+<Ó q&ÉT‘·,
q\TZs¡T q&çdæ+<Ó u≤≥.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ sêÁ‹ã&ç n+fÒ @$T{Ï? sêÁ‹ ãfi¯flqT
SC
m+<äT≈£î q&ÉT|ü⁄‘ês¡T?
♦ ªq\TZsT¡ q&çd+
æ <Ó u≤≥μ˝Àì n+‘·sês¡+ú
@$T{Ï? #·]Ã+#·+&ç.
♦ MT |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ |æ\\
¢ s¡÷|ü⁄sπ K\T,
y˚wü<Ûës¡D m{≤¢ ñ+{≤sTT?
42
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
I.
A
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
NG
1. á ø£<∏ä≈£î ªø=‘·Ôu≤≥μ nH˚ ù|s¡T ‘·–q<äì uÛ≤$düTÔHêïsê? m+<äT≈£î? #·]Ã+#·+&ç.
2. bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. øÏ+~ ù|sê\ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ϻø£ ì+|ü+&ç.
2
7
13
18
ù|sê o]¸ø£
ù|sê˝Àì eTTK´yÓTqÆ $wüjT· +
TE
LA
ù|sê dü+K´
ER
T
3. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
|ü˝d¢… e” T≈£î |ü≥Tºø=eTà˝≤>∑ e÷s¡TeT÷\ –]»q Á>±eTyÓTqÆ ø=+&Ü|üPsY Ä<äsÙ¡ +>± ì*∫+~. es¡+>∑˝Ÿ
s¡÷s¡˝Ÿ (ø±ø£rj·T) õ˝≤¢ q\¢u…*¢ eT+&É˝≤ìøÏ 18 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷sêq ñqï ø=+&Ü|üPsY #·T≥÷º <ä≥ºyÓTÆq
n&É$eT<Û´ä ì*∫q n≥M Á>±eT+. Çø£ÿ&É 1945˝À Á|ü‘´˚ ø£ Á>±eT|ü+#êsTTr @s¡Œ&ç+~. 2007 &çôd+ãsY
5q düs¡Œ+#Y yêdü+ ø£qïj·T´ n<Ûä´ø£å‘·q »]–q Á>±eTdüuÛÑ˝À Á>±eT düeTdü´\ |ü]cÕÿsêìøÏ, Á>±e÷_Ûeè~ΔøÏ
8 ø£$T{°\qT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. á ø£$T{°\T ˝À&çd+ü düú düV≤ü ø±s¡+‘√, Á>±eTdüT\ú ÁX¯eT<ëq+‘√ y˚T&çyê>∑Tô|’
|üø±ÿs√&ÉT¶ ì]à+#êsTT. n~Ûø±s¡T\ düVü≤ø±s¡+‘√ eT<ä´bÕq ìùw<Ûä+ neT\T˝À ñqï~. e+<äXÊ‘·+
nø£åsêdü´‘· kÕ~Û+#ês¡T. Á>±eT »HêuÛ≤≈£î dü]|ü&Ü $Tqs¡˝Ÿ bÕ¢+{Ÿ @sêŒ≥T #˚düT≈£îHêïs¡T. Á>±eT+˝À
u≤\ø±]à≈£î\T ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. |æ\¢\+<ä]ì ãfi¯fl˝À #˚sêÃs¡T. –]»qT\T kÕ~Û+∫q á n_Ûeè~Δì
#·÷dæ n+‘·sê®rj·T >∑÷>∑T˝Ÿ ÄsYZ dü+düú á Á>±e÷ìï ñ‘·ÔeTÁ>±eT |ü⁄s¡kÕÿsY≈£î m+|æø£ #˚dæ+~.
SC
n) ø=+&Ü|üPsY mø£ÿ&É ñqï~?
Ä) Á>±eT|ü+#êsTTr m|ü&ÉT @s¡Œ&ç+~?
Ç) Á>±eT düs¡Œ+#Y mes¡T?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
43
A
á) |üø±ÿ s√&ÉT¶ me] düVü≤ø±s¡+‘√, mes¡T ì]à+#ês¡T?
AN
ñ) Á>±eT Á|ü»\T kÕ~Û+∫q $»j·÷\T @$?
II.
NG
}) á ù|sê≈£î o]¸ø£ @+ ô|≥ºe#·TÃ? m+<äT≈£î?
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
TE
LA
n) ªªm+‘· #Ó&ɶ>∑ì, m+‘· u≤>± ã‹øÏq >∑ì Ç+ø√DÏ Ädüs¡‘√{Ï eT+~ uÛÑTC≤˝…øÏÿ q&ÉTe≈£î+&É |üsTTq+
kÕ–‘Ó kÕ\Tμμ nqï nø£ÿe÷≥˝À¢ Ä+‘·s¡´+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
Ä) ªªnø£ÿ&Éø£ÿ&É qø£ÿ\T n<äTqT>±düTÔqï C≤&É\T ø£qã&ÉTÔqï$μμ n+fÒ MTπø+ ns¡úyÓTÆ+~?
Ç) MT Á>±eT+˝Àì Á|üø£è‹ì ˝Ò<ë MT }] Á|ü‘˚´ø£‘·\qT >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
á) #Ós¡Te⁄\ ÁbÕeTTK´‘· @$T{Ï?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± |ü˝…¢˝À¢ e∫Ãq e÷s¡TŒ\qT $X‚¢wædü÷Ô sêj·T+&ç.
T
3. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î düè»Hê‘·àø£+>± düe÷<Ûëq+ sêj·T+&ç.
n) |ü˝…¢ kÂ+<äsê´ìï e]ídü÷Ô |ü~ |ü+≈£îÔ\ e#·q ø£$‘· sêj·T+&ç.
ER
III.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
SC
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq |ü<ë\qT kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT #Óù|Œ bÕsƒêìï #Ó$yê]∫à $Hê*.
Ä) ∫s¡T‘·|ü⁄\T\T >∑$q¢˝À ìedækÕÔsTT.
Ç) ≈£î{Ï\yêõ‘·q+ |üìøÏsê<äT.
á) e÷ }] bı*y˚Ts¡ ˝À |ü+≥bı˝≤\THêïsTT.
44
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
2. øÏ+~ yêø±´˝À¢ |üsê´j·T|ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
3. øÏ+~ |ü{Ϻø£ qT+&ç Á|üø£è‹, $ø£è‘·T\qT y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.
düeTTÁ<ä+
n<ÓsT¡ e⁄
•K
$<ä´
$<Ó›
Á|üj÷· D+
dü+Á<ä+
dæ>∑
AN
n) s√p ô|sTT ø£&ÉTø√ÿyê*. ˝Òø£b˛‘˚ y˚TqT yêdüq edüTÔ+~. <˚Vü≤+ ì+&Ü á>∑\T eTTdüTs¡T‘êsTT.
Ä) eTqTwüß\T ˙fi¯ófl <=]¬ø ‘êe⁄\¢ ìedækÕÔs¡T. düs¡T≈£î\T ny˚Tà #√≥T\≈£î <ä>∑Zs¡T+{≤s¡T. n+<äyÓTÆq
Á|ü<˚XÊ\qT Çwüº|ü&É‘ês¡T.
ô|q’ +
NG
Ä<Ûës¡+
4. øÏ+~ C≤rj·÷\qT @ ns¡+ú ˝À yê&ÉT‘ês√ ‘Ó\|ü+&ç.
qø£Áå ‘·≈î£ &ÉT
yÓ+ã&ç|ü&ç |”&ç+#˚yê&ÉT nH˚ ns¡ú+˝À yê&ÉT‘ês¡T
<ä&ç>∑≥Tº
TE
LA
ì+&ÉTø=qï$
ì|üø£\Tôds¡T>∑+>∑
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+#·+&ç.
R
R
R
R
R
G
G
G
G
G
ER
T
n) ÁbÕD≤\T >√˝ÀŒe⁄
Ä) eT÷≥">∑≥Tº
Ç) ÄdüTy√j·TT≥
á) ø±\Tùd‘·T\T
ñ) |üP#ÓqT>∑\Te\T
R
R
R
R
R
SC
eè~Δdü+~Û
❃
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
ñ<ë: s¡ôdø’ £
n) @¬øø’ £
Ä) edüT<Ûø’Ó £
R
R
R
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
s¡dü G @ø£
G
G
R
R
R
45
( nG@R◊)
(
)
(
)
ER
♦
T
TE
LA
NG
AN
A
ñ<ë: ~yÓ´’ sêe‘·+ R
~e´ G ◊sêe‘·+
R ( nG◊R◊)
n) <˚XX’Ë «¯ s¡´+ R
G
R (
)
Ä) nôwX̺ «¯ sê´\T R
G
R (
)
ñ<ë: |òTü HÍwü~Û R
|òüTq G zwü~Û
R ( n G z R W)
n) eHÍwü~Û R
G
R (
)
Ä) eTVü≤Öwü~Û R
G
R (
)
ñ<ë:s¡kÂ∫‘·´+ R
s¡dü G W∫‘·´+
R ( n G W R W)
n) ~yÍ´wü<+äÛ R
G
R (
)
Ä) Hê≥øö∫‘·´+ R
G
R (
)
ô|’q Ç∫Ãq |ü<ë\qT $&ÉBdæq|ü&ÉT MTs¡T >∑eTì+∫q $wüj·÷\T dü]#·÷&É+&ç.
n) á dü+~Û @s¡Œ&˚≥|ü&ÉT Á|ü‹ kÕ] |üPs¡«dü«s¡+>± ªn, Äμ \˝À ˇø£{Ï e∫Ã+~.
Ä) |üs¡dü«s¡+ kÕúq+˝À es¡Tdü>± @, ◊, z, W \THêïsTT.
◊, W \qT
Ç) ªnμ ø±sêìøÏ @, ◊ \T ø£*dæq|ü&ÉT ª◊μ e∫Ã+~.
ªeè<äT\Δ Tμ n+{≤s¡T.
á) ªnμ ø±sêìøÏ z, W \T ø£*dæq|ü&ÉT ªWμ e∫Ã+~.
n+fÒ...
i) ªnμ ø±sêìøÏ @, ◊ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ª◊μ edüTÔ+~.
ii) ªnμ ø±sêìøÏ z, W \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªWμ edüTÔ+~.
ªeè<äTΔ\μe\¢ @s¡Œ&çq dü+~Û ø£qTø£ Ç~ eè~Δ dü+~Û.
dü÷Á‘·+ : nø±sêìøÏ (n, Ä \≈£î) @, ◊ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ª◊μ ø±s¡+, z, W \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªWμ ø±s¡+ @ø±<˚X¯+>±
ekÕÔsTT.
ÁbÕC…≈£îº |üì
SC
n+<äyTÓ qÆ |ü˝≥¢… ÷s¡T ∫Á‘ê\qT ùdø£]+#·+&ç. |ü˝≈¢… î£ dü+ã+~Û+∫q ø£$‘· / bÕ≥ ùdø£]+∫ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
MT $TÁ‘·T\T sêdæqe˙ï ˇø£ #√≥ #˚]à dü+ø£\q+ ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.
dü÷øÏÔ
|ü]dæú‘·T\T e÷sê\+fÒ qTe⁄« e÷sê*.
n$ u≤>∑T|ü&Ü\+fÒ qTe⁄« u≤>∑T|ü&Ü*.
e÷s¡T‘·Tqï Á|ü|ü+#·+‘√bÕ≥T
eTqeT÷ e÷sê*.
46
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
q>∑s¡ ^‘·+
AN
5
NG
` n*XË{Ϻ Á|üuÛ≤ø£sY
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
Á|üX¯ï\T:
1. ª#ê≥Te÷≥T>± nsêΔ+– #˚≥˝À
ø£˙ïfi¯ófl #Ós¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉTμ yêø£´+
<ë«sê MTπs+ Á>∑Væ≤+#ês¡T?
2. ø£$ ìyêdü+ m{≤¢ ñqï~?
3. q>∑s¡ Hê>∑]ø£‘·qT qs¡ø£ÁbÕj·TeTì
ø£$ m+<äT≈£î nì ñ+{≤&ÉT? <ëìô|’
MT n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.
4. ø£$‘ê‘·àø£ yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë!
á ø£$ >∑T]+∫ MT≈£î @eTs¡yú TÓ +Æ ~?
bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+
ER
T
TE
LA
#ê≥Te÷≥T>± nsêΔ+– #˚≥˝À ø£˙ïfi¯ó¢ #Ós¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT
dü+kÕs¡+ ãs¡TyÓ+‘√ düMTøÏå+#·>∑*–qyêDÏí
Ä≈£î|ü#·Ãì #Ó≥Tº, ÄVü‰¢<äuÛÑ]‘·yÓTÆq yê‘êes¡Dy˚T$T ˝Ò≈£î+&ÜH˚
|ü>∑\÷sêÁ‹ Äôd“kÕºdt πs≈£î\øÏ+<ä |ü&ç m+‘· y˚&ÓøÏÿHê
e÷&çb˛≈£î+&Ü ñ+&É>∑*Zq e÷qyêr‘·TDÏí
qs¡øÁ£ bÕj·TyÓTqÆ q>∑s¡ Hê>∑]ø£‘q· T qs¡qsêHê J]í+#·T≈£îqïyêDÏí
s√Eø√ ¬s+&ÉT ø£$‘ê yêø±´*ï sêj·T˝ÒHê...
n~ eTq≈£î ô|qTï‘√ ô|{Ϻq $<ä´... n|òtø√s¡T‡...
ø£$‘·«+ m+‘· ì‘·´q÷‘·q+>± yÓ*øÏ e∫ÃHê
sêdæq Á|ü‹B ÄDÏeTT‘·´+ ø±<äì n+<ä]øÏ ‘Ó\TdüT
` n*XË{Ϻ Á|üuÛ≤ø£sY
SC
Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À eTqTwüß\+‘ê q>∑sê˝À¢ J$+#ê\ì ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. eTs√yÓ’|ü⁄ |ü˝…¢˝À¢ ñbÕ~Û
neø±XÊ\T ‘·>&Z∑ +É ‘√ ã‘·T≈£î‘ÓsT¡ e⁄ø√dü+ q>∑sê\≈£î e\dü\T ô|]>±sTT. q>∑s+¡ ˝Àì nqT≈£L˝≤+XÊ\ìï+{Ïì
$ìjÓ÷–+#·Tø√yê\H˚ ø√]ø£‘√ eTqTwüß\T q>∑s¡+˝À ñ+&É&ÜìøÏ ‘ê|üÁ‘·j·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Bì‘√ nH˚ø£
q>∑sê\T n‘·´~Ûø£ »HêuÛ≤‘√ øÏøÿÏ ]dæb˛‘·THêïsTT. #ê˝≤ düeTdü´\T ô|]–b˛j·÷sTT. Á|ü|+ü Nø£sD¡ Á|üu≤Û e+‘√
q>∑s¡+ X¯s¡y˚>∑+>± ‘·q s¡÷|ü+ e÷s¡TÃ≈£î+≥Tqï~. kÕe÷qT´&çøÏ n+<äq+‘· <ä÷s¡+>± ø£~*b˛‘·Tqï~.
eT<Ûä´‘·s¡>∑‹øÏ n+‘·T∫ø£ÿì ÁbÕ+‘·+>± e÷]b˛sTT+~. eTìwæ j·÷+Á‹ø£ dæú‹˝ÀøÏ e÷]b˛‘·THêï&ÉT.
‘·q≈£î‘êH˚ |üsêsT÷ø£s¡D≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêï&ÉT.
á H˚|<ü ´ä∏ +˝À q>∑sJ¡ $‘·+˝Àì j·T<∏ës¡<ú èä XÊ´*ï eTq ø£fifl¯ eTT+<äT ì\T|ü⁄‘·÷ q>∑s|¡ ⁄ü eTs√ bÕsêÙ «ìï
#·÷|ü⁄‘·÷ yêdüÔyê*ï ø£]ƒq+>± ìs¡«∫+∫q rs¡TqT ‘Ó*j·TC…|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
47
AN
á bÕsƒ¡+ ªª$T˙ ø£$‘·μμ nH˚ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. @<Ó’Hê ˇø£ n+XÊìï
ø=düyÓTs¡T|ü⁄‘√ e´+>∑´+>± #·Ts¡ø£\‘√ ‘·≈£îÿe |ü+≈£îÔ˝À¢ #Ó|üŒ&Éy˚T $T˙ ø£$‘·.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
NG
ªn*XË{Ϻ Á|üuÛ≤ø£sY ø£$‘·μ nH˚ Á>∑+<∏ä+˝Àì ªdæ{°˝…’|òtμ nH˚ $T˙ ø£$‘·\˝À
ø=ìï{Ïì ªq>∑s¡^‘·+μ>± ≈£Ls¡Ã&ÉyÓTÆq~.
ø£$ |ü]#·j·T+
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
SC
ER
T
TE
LA
»–‘ê´\ õ˝≤¢˝Àì »–‘ê´\ »qàdüú\+. yÓTT<ä≥ ∫Á‘·ø±s¡T&ÉT>± J$‘·+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À |ü+&ÉT>∑\, Á|üøè£ ‹ <äèXÊ´\, dæ˙q≥T\ u§eTà\qT |üÁ‹ø£\≈£î
y˚XÊ&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· »–‘ê´\˝À ªkÕVæ≤r$TÁ‘·B|æÔμ dü+düú |ü]#·j·T+‘√ ø£$‘·«s¡+>∑+˝ÀøÏ
Á|üy˚•+#ê&ÉT. 1974˝À Ä+Á<Ûädü∫Á‘· yês¡|üÁ‹ø£˝À e∫Ãq ª|ü]cÕÿs¡+μ n#·ÃsTTq Äj·Tq
yÓTT<ä{Ï ø£$‘·. »–‘ê´\˝À ªdü÷º&çjÓ÷ |üP]íeTμ (1976), ø£Ø+q>∑sY˝À ªdü÷º&çjÓ÷ •*Œμ
12`01`1954 (1979) ôV’≤<äsêu≤<é˝À ªdü÷º&çjÓ÷ ∫Á‘·˝ÒKμ (1983) @sêŒ≥T #˚düTø=ì J$ø£ø√dü+
12`01`1993 bò˛{ÀÁ>±|òsü >Y ± J$‘· b˛sê≥+˝À ø£$>± m~>±&ÉT. @Hê&É÷ dü+bÕ<äq ø√dü+ Äsê≥|ü&˝É <Ò Tä .
‘·q ø£fi¯ Á|ü»\ ø√düyT˚ nì ∫e]es¡≈î£ qe÷à&ÉT. mÁs¡ bÕe⁄sê\T (1978) yÓTT<ä{Ï ø£$‘ê
dü+ø£\q+. eT+≥\ C…+&Ü\T, #·Ts¡ø£\T (1979), s¡ø£ÔπsK (1985), mìïø£\ m+&Ée÷$
(1989), dü+øå√uÛ^Ñ ‘·+ (1990), dæ{˝° |’… tò (1992) n#·ÃsTTq ø£$‘·« dü+ø£\Hê\T. Ä+Á<ÛCä À´‹
~q|üÁ‹ø£˝À Äπsfi¯flbÕ≥T d”]j·T˝Ÿ>± ªªdæ{°˝…’|òtμμ ù|s¡T‘√ ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ô|’ sêdæq
$T˙ ø£$‘·\‘√ Á|üU≤´‹bı+<ë&ÉT. ‘·q ø£$‘·«+‘√ bÕsƒ≈¡ î£ ˝À¢ Ä˝À#·Hê<äèø£Œ<∏ëìï, kÕe÷õø£
#Ó’‘·Hê´ìï ô|+bı+~+∫q ø£$ n*XË{Ϻ Á|üuÛ≤ø£sY.
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
48
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
NG
TE
LA
<äèwæºì ã{Ϻ düèwæº >√#·]düTÔ+~.
ø=+<ä]ì ø=ìï düìïy˚XÊ\T $X‚w+ü >± Äø£]¸kÕÔsTT.
düV≤ü è<äjT· T&ÉT Á|ü‹ ø£<*ä ø£ qT+N Áù|s¡D bı+<äT‘ê&ÉT.
n‘·ìøÏ uÛ≤wü Äj·TT<ÛäyÓTÆ‘˚, uÛ≤e+ ø£$‘ês¡÷|ü+
dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~.
q>∑s¡+˝Àì eT÷\\qT, eT÷˝≤\q÷ z ø£$
Vü≤è<äjT· + m{≤¢ <ä]Ù+∫+<√ ` ªn*XË{μºÏ $T˙ ø£$‘·(\T)
eTq ø£fifl¯ ≈£î >∑&TÉ ‘·T+~. eTqdüT øÏ{øÏ ° ‘Ó]∫ #·÷ùdÔ nø£så ê\
yÓqTø£ nq+‘· <äèXÊ´\T ø£ì|ækÕÔsTT...
A
Á|üy•˚ ø£
I
SC
ER
T
q>±sê yÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Hê\T>∑Ts√&É¢ ≈£L&É*˝À @eT~?
n<˚, q>∑sês¡D´¨s¡T
qs¡T&ç Jeq|òüTÀwü
‘·*¢ ˇ&çe+{Ï
|ü˝…¢d”eT˝§ï~*
‘·s*¡ e∫Ãq ù|<äs¬ ‘’ T· \÷
Çqô|Œf…˝º ≤¢+{Ï
á |ü≥ºD≤˝À¢
}|æsê&Éì MT ã‘·T≈£î\÷
q>∑s¡+˝À Á|ü‹eTìwæ
|üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏äy˚T
eT] ˙ ã‘·T≈£î
ù|J\T ‹s¡π>ùd<Óes√!
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
49
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ |ü˝…¢d”eT*ï ø£$ ‘·*¢ˇ&ç‘√ m+<äT≈£î b˛˝≤Ã&ÉT?
AN
A
ñ<äjT· y˚T
ãdüT‡˝À¢ ]øå±˝À¢
ù|yéyTÓ +≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq
ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄«\ dü+<ä&ç
sê˝Ò #·<äTe⁄\ |ü⁄bıŒ&ç!
NG
♦ |ü≥ºD≤\qT ªÇqô|Œf…º\Tμ nì nq&É+˝À ø£$ ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
♦ ªªq>∑s¡+˝À Á|ü‹ eTìwæ |üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏äy˚Tμμ nH˚ yêø£´+ >∑T]+∫ MT≈£î @eTs¡úyÓTÆ+~?
♦ ªªù|yéyTÓ +≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄«\ dü+<ä&μç μ nì ø£$ me] >∑T]+∫ nHêï&ÉT?
Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\T|ü+&ç.
TE
LA
II
SC
ER
T
dæ{° n+fÒ n˙ï
ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄
n≥T uÛÑe+‘·T\÷ Ç≥T |üP]fi¯Sfl
<ë]Á<ä´+, kÂuÛ≤>∑´+ düe÷+‘·s¡ πsK\T!
Ç~ yÓ¬s’{° düeTdü´\ eTqTwüß´\
düy˚Tàfi¯q ø√˝≤Vü≤\+!
m+‘·#˚dæHê me]ø°
r]ø£ <äø£ÿ<äT ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äT
yÓTs¡÷ÿ ´Ø qe⁄«\T, bÕ<äs¡dü+ q&Éø£\T
ø=+<ä]øÏ ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl
]øå±yêfi¯fløÏ eT÷&ÉTø±fi¯ófl
ñqïyêfi¯fløÏ Hê\Tø±ÿfi¯ófl!
q>∑s¡+˝À nìï|üø£ÿ˝≤
kÕ]+#ê* eTq #·÷|ü⁄\T
eTVü‰q>∑sê\ s√&É¢øÏ
eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄\T!
q>∑s¡+ eTVü‰eèø£å+MT<ä
me]øÏ yêπs @ø±øÏ!
q>∑s¡+ ns¡ú+ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\!
q>∑s¡+ ∫≈£îÿM&Éì |ü<äàeP´Vü≤+!!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªdæ{° n+fÒ n˙ï ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄!μ Ç~
yêdüÔey˚THê? m+<äT≈£î?
♦ ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl, eT÷&ÉT ø±fi¯ófl, Hê\T>∑T ø±fi¯ófl
nì ø£$ nq&É+˝À ñ<˚›X¯+ @$T{Ï?
♦ ªªeTVü‰q>∑sê\ s√&Éø
¢ Ï eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ|’ ⁄ü \Tμμ
n+fÒ @$T{Ï?
♦ q>∑sêìï s¡kÕj·TqXÊ\ n˙, |ü<äàeP´Vü≤+
n˙ ø£$ nq&É+˝À ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
50
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
kÕsê+X¯+
NG
AN
nH˚ø£ yêVü≤Hê\ X¯u≤›\T, eTqTwüß\ e÷≥\T, ∫s¡Tyê´bÕs¡T\ ns¡T|ü⁄\‘√ q>∑s¡+˝Àì Hê\T>∑T s√&É¢
≈£L&É*˝À $ì|æ+#˚ s¡D>=D <Ûä«qT\T >∑T+&Ó\~]b˛j˚T˝≤ yÓ÷–düTÔqï &ÛÉ+ø±Hê<ä+˝≤, ñ<äΔ è‘·yÓTÆq y˚>∑+‘√ <ä÷πø
qj·÷>∑sê »\bÕ‘·+ ¨s¡T˝≤ nì|ækÕÔsTT. ìC≤ìø£$ ns¡D´+˝≤+{Ï q>∑s¡+ #˚düTÔqï <Ûä«ì˝≤, q>∑s¡J$
ã‘·T≈£îb˛sê≥+˝À+∫ e∫Ãq ñiTeTT˝≤+{Ï X¯ã›+˝≤ ñHêïj·Tì ø£$ e]ídüTÔHêï&ÉT.
neTà ˇ&ç˝≤+{Ï |ü⁄{Ϻq }s¡TqT e~* ñbÕ~Ûø√dü+ q>∑s¡+ ‘·s¡*e∫Ãq yê]øÏ Ç+‘· ô|<ä›|ü≥ï+˝À
‘·\<ë#·Tø√e&ÜìøÏ ø±dæ+‘· düú\+ ≈£L&Ü <=s¡ø£<äT. ù|<ä¬s’‘·T\T Çqô|Œf…º˝≤¢+{Ï Çs¡TøÏs¡T≈£î eTT]øÏ Á|ü<˚X¯+˝À
}|æsê&Éì dæú‹ì nqTuÛÑ$dü÷Ô ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T.
TE
LA
q>∑s¡+˝À Á|ü‹eTìw” #·<äee\dæq ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ˝≤+{Ïyê&ÉT. nsTT‘˚ mes¡÷ n‘·ì ã‘·T≈£î |ü⁄düÔø£+˝Àì
ù|J\qT #·~y˚yêπs ñ+&És¡T. q>∑s¡+˝Àì eTìwæ yÓqø£ nH˚ø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq Äq+<ä, $cÕ<ä>±<∏ä\T+{≤sTT.
ˇø£ÿ¬s’Hê n‘·ì u≤>√>∑T\T |ü{Ϻ+#·T≈£îH˚yêπs ñ+&És¡H˚ #˚<äTìC≤ìï #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT ø£$.
SC
ER
T
q>∑s¡+˝À ñ<äj·÷H˚ï $s¡ã÷dæq |ü⁄e⁄«˝≤¢+{Ï dü÷ÿ˝Ÿ|æ\¢\T dæ{°ãdüT‡˝À¢, Ä{À˝À¢, ù|yéyÓT+≥¢ô|’ dü+<ä&ç
#˚düTÔ+{≤s¡T. yê] e÷≥˝À¢+∫ #·<äTe⁄\kÕs¡+ |ü⁄bıŒ&ç˝≤ sê\T‘·T+≥T+~.
q>∑s+¡ ì+&Ü nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ n+<äyTÓ qÆ m‘ÓqÌÔ uÛeÑ Hê\T ñ+{≤j·TqTø√e<äT.› ˇø£y|’Ó ⁄ü KØ<Óq’ uÛeÑ +‘·T\ |üøÿ£ H˚
∫qï ∫qï |üP]bÕø£\÷ ñ+{≤sTT. Çø£ÿ&É ◊X¯«s¡´+, <ë]Á<ä´+ |üøÿ£ |üøÿ£ H˚ düe÷+‘·s¡ sπ K\T>± ø£ì|ækÕÔsTT. q>∑s+¡
yÓ’$<Ûä´yÓTÆq düeTdü´\‘√ $_ÛqïeTqdüÔ‘êÔ «\‘√ ø£\dæb˛sTT ø£\ø£\+‘√ ì+&ç ñ+≥T+~. m+‘· ìs¡+‘·sêj·T+>±
|üì#˚dæHê q>∑s¡+˝Àì eTìwæøÏ $ÁXÊ+‹ rdüTø√e&ÜìøÏ nqTyÓ’q düeTj·T+ <=s¡ø£<äT. dü+bÕ~+∫q <Ûäq+‘√
ø√]ø£qT rs¡TÃ≈£îH˚ r]ø£ <=s¡ø£<äT. ø£èÁ‹eTyÓTÆq yÓ\T>∑T˝≤¢+{Ï ndüVü≤»|ü⁄ qe⁄«\‘√, dæús¡‘·«+˝Òì Vü≤&Üe⁄&ç
q&Éø£\‘√ yÓfi‚flyêfi¯ófl, Ä{À]øå±˝À¢ ‹]π>yêfi¯ófl, ø±s¡¢˝À Á|üj·÷DÏ+#˚ <Ûäqe+‘·T\÷ ñ+{≤s¡T.
q>∑s+¡ ˝À ìs¡+‘·s+¡ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&Ü*. nø£ÿ&É nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ Á|üe÷<ë\T bı+∫ ñ+{≤sTT. Hê\T>∑T~≈£îÿ˝À¢ì
s√&É¢˝À eTè‘·T´e⁄ bı+∫ ñ+≥T+<äì ø£$ ôV≤#·Ã]düTÔHêï&ÉT.
eèøå±\MT<ä ñ+&˚ |ü≈£åî\T |üs¡düŒs¡+ ø£*dæb˛sTT ø£*$&ç>± ñ+{≤sTT. q>∑s¡eTH˚ eTVü‰eèø£å+MT<ä ìedæ+#˚
á eTqTwüß\T kÕ{ÏeTìwæ‘√ m≥Te+{Ï Äràj·TyÓTÆq |ü\ø£]+|ü⁄\T ˝Ò≈£î+&Ü Çs¡T>∑÷bıs¡T>∑H˚ uÛ≤eq ≈£L&Ü
˝Ò≈£î+&Ü me]øÏ yêπs @ø±øÏ>± ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T. á j·÷+Á‹ø£ e÷qdæø£dæú‹ì ìs¡dædüTÔHêï&ÉT ø£$.
Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À @y˚y√ s¡kÕj·Tq Á<äyê\T, Äe÷¢\T ñ+{≤sTT. yê{Ï #·s¡´\T n+<ä]ø° ns¡ú+ ø±e⁄. q>∑s¡+
n+‘·ø+£ fÒ ns¡+ú ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\˝≤ ñ+≥T+~. q>∑s+¡ ˝À ã‘·T≈£î<ëeTì e∫Ãqyêfi¯ófl, ñbÕ~Û <=s¡øø£ b£ ˛sTTHê
@<√ ˇø£s√E <=s¡T≈£î‘·T+<äì ÄX¯>± y˚∫#·÷düT+Ô {≤s¡T. Çø£ÿ&ç kÂø£sê´\T, $˝≤kÕ\T, $H√<ë\T ô|ô’ |’ yÓTs¡T>∑T\T
ã\+>± Äø£]¸kÕÔsTT. eTs√yÓ|’ ⁄ü ìs¡T<√´>∑+, Jeqe´j·T+ uÛj
Ñ T· ô|&ÉT‘·THêï q>∑s+¡ $&ç∫ yÓfifl¯ ãT~Δø±<äT. ø±\Twü´+
ø£\es¡ô|{ϺHê, Á{≤|òæø˘ C≤yéT˝À J$‘·+ Çs¡T≈£îÿb˛sTTHê q>∑s¡+ $&ç∫ Á|üXÊ+‘·+>± |ü˝…¢\≈£î ‹]–b˛ìj·T´ì,
∫≈£îÿeTT&ç $&ÉBj·T˝Òì |ü<äàeP´Vü≤+ ˝≤+{Ï~ q>∑s¡+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
51
AN
I.
A
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
NG
1. øÏ+~ n+XÊ\˝À ˇø£<ëì >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
TE
LA
n) MTs¡T Ç|üŒ{Ïes¡≈£î @@ q>∑sê\qT #·÷XÊs¡T? MTs¡T #·÷dæq q>∑sê˝À¢ MT≈£î q∫Ãq, q#·Ãì n+XÊ\T
‘Ó\T|ü+&ç.
Ä) MT }] qT+&ç me¬s’Hê q>∑sê\≈£î e\dü yÓfi≤flsê? m+<äT≈£î yÓfi¯fle\dæ e∫Ã+~? yêfi¯ófl nø£ÿ&É @+
#˚dTü HÔ êïs¡T?
SC
ER
T
2. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ ø£$‘ê |ü+≈£îÔ˝À¢ <ë–q n+‘·sêsêúìï >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) q>∑s¡+˝À Á|ü‹ eTìwæ |üsƒ¡˙j·TÁ>∑+<∏äy˚T.
Ä) q>∑s¡+ eTVü‰eèø£å+MT<ä me]øÏ yêπs @ø±øÏ.
Ç) eTVü‰q>∑sê\ s√&É¢≈£î eTs¡D+ Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄\T.
3. øÏ+~ e#·q ø£$‘·qT #·<äe+&ç.
Hê C≤„|üø±˝À¢ >∑÷&ÉT ø£≥Tºø=qï eTeT‘·\ eTT˝…¢
eT*q yÓTs¡T>∑ì eT{Ϻ eTqTwüß\ m<äeT˝…¢ Hê |ü˝…¢!
#·T≥÷º u≤+<Ûäyê´\ bÕ‘êfi¯ >∑]¬> Hê |ü˝…¢
nqTã+<Ûë\ ô|s¡T>∑T >∑T]– Hê |ü˝…¢!
‘·qTe+‘ê ‘·+π>&ÉT |üP\T ù|s¡TÃø=qï ã‘·Tø£eTà
ø±|ü⁄sê»j·T´ ^‘·˝À¢ uÀHê˝…‹Ôq |ü˝…¢|ü&É‹ u§eTà
nk˛jYT <ä÷˝≤\ |”Ø\ |ü+&ÉT>∑
n˝≤jYT ã˝≤jYT\ <ädüsê |ü+&ÉT>∑
Ä≥\ n*¢_*¢ p˝≤ Hê |ü˝…¢!
Hê |ü˝…¢˝À e÷ Çfi¯ófl
}s¡+‘·{ÏøÏ Äq+<ë*ï |ü+#˚ ˝À–fi¯ófl!
❃
ø£$‘· #·~yês¡T ø£<ë! øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ø£$‘·˝Àì ÁbÕdü |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
».
52
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
II.
A
NG
AN
Ä) ø£$‘·˝À ø£$ @j˚T |ü+&ÉT>∑\T Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT?
».
Ç) eTqTwüß\ q&ÉTeT u≤+<Ûäyê´\qT ø£$ y˚{Ï‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?
».
á) ø£$‘·≈£î o]¸ø£ ô|≥º+&ç. m+<äT≈£î Ä o]¸ø£ ô|{≤ºs√ $e]+#·+&ç.
».
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
TE
LA
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) n*XË{Ϻ Á|üuÛ≤ø£sY >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
Ä) ªªq>∑s¡J$øÏ r]ø£ <äø£ÿ<äT. ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äTμμ nH˚ ø£$‘ê|ü+≈£îÔ˝À¢ì yêdüÔyêìï $e]+#·+&ç.
Ç) q>∑s¡ J$‘·+˝Àì Á|ü‹≈£L\ n+XÊ\qT Ç+‘· ø£]ƒq+>± e]í+#·&É+˝À ø£$ Ä+‘·s¡´+ @$T{Ï?
á) q>∑s¡+˝À eTìwæ Jeq $<Ûëq+ >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\T|ü+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) H˚&ÉT q>∑s¡ Jeq+ m+<äT≈£î dü+øÏ¢wüº+>± e÷]+<√ $X‚¢wæ+#·+&ç.
T
3. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
ER
n) eTq |ü]düsê\ |ü]X¯óÁuÛÑ‘· ø√dü+ n+<äs¡÷ ø£èwæ#˚j·÷\ì ‘Ó*ù|≥≥T¢ ø£s¡|üÁ‘·+ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
SC
III.
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.
n) q>±sê R
Ç) |òüTÀwü R
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
|ü<äC≤\+
Ä) dü+<ä&ç R
á) |üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏ä+ R
53
Ä) ns¡D´+
}) yê+#Û·
Ç) ¬s’‘·T
m) eèø£å+
á) |ü⁄e⁄«
@) |ü˝…¢
AN
n) qs¡T&ÉT
ñ) eTs¡D+
A
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
NG
ñ<눈
|ü˝…¢ ` Á>±eT+, »q|ü<ä+
|ü˝˝¢… Ò <˚XÊìøÏ |ü≥Tº>=eTà\T nì Á>±eTdü«sê»´+ ø√dü+ >±+BÛJ ø£\\T ø£Hêï&ÉT. »q|ü<ë\qT u≤>∑TCÒdTü &˚
<˚X¯ kÂuÛ≤>∑´eTqT≈£îHêï&ÉT.
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
ER
T
TE
LA
1. øÏ+~ ø£$‘êuÛ≤>±˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) q>±sê yÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Ä) ø=+<ä]øÏ ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl
]øå±yêfi¯fløÏ eT÷&ÉT ø±fi¯ófl
ñqïyêfi¯fløÏ Hê\Tø±ÿfi¯ófl
2. øÏ+~ |ü<ë´˝˝Àì n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) n&ç¬><ä qì ø£&ÉTe&ç" »qT
q&ç–q"<äqT eT>∑T&É qT&ÉT>∑"&Éì q&É j·TT&ÉT>∑THé
yÓ&ÉyÓ&É ∫&çeTT&ç ‘·&É"ã&É
q&ÉT–&ÉT q&ÉT–&É<äT »&çeT q&ÉT–&ÉT HÓ&É\Hé
Ä) s¡+>∑<sä ê‹uÛ+Ñ >∑— K>∑s껑·Ts¡+>∑— $|ü‘Œ· s¡+|üs√
‘·TÔ+>∑ ‘·eT'|ü‘·+>∑— |ü]‘√wæ‘·s¡+>∑— <äj·÷+‘·s¡+>∑— dü
‘·‡+>∑— <Ûäsê‘·àC≤ Vü≤è<äj·T kÕs¡dü uÛÑè+>∑— ìXÊ#·sêã® e÷
‘·+>∑— X¯óuÛ≤+>∑! uÛÑÁ<ä–] <ëX¯s¡B∏! ø£s¡TD≤|üjÓ÷ìBÛ!
s¡÷|üø±\+ø±s¡eTT
øÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
(i) ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT C≤„qCÀ´‘·T\qT Á|üø±•+|üCÒkÕÔ&ÉT.
(ii) ã‘·Tø±≥˝À ¬>\T|ü⁄ z≥eTT\T düVü≤»+.
(iii) yêqC≤D ∫qT≈£î|üP\qT #·*¢+~.
(iv) qe⁄«\Hêe˝À ‘·Tfi¯ófl‘·÷ |üj·TìdüTÔHêï+.
ô|’ yêø±´\qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! @+ ns¡úeTsTT´+~.
SC
❃
54
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
yÓTT<ä{Ï yêø£´+˝À C≤„qy˚T CÀ´‹>± #Ó|üŒã&ç+~. Ç+<äT˝À C≤„q+ ñ|üy˚Tj·T+. CÀ´‹ ñ|üe÷q+.
á s¬ +&ç+{ÏøÏ uÛ<Ò +ä ˝Òq≥T¢ (nuÛ<Ò +ä )>± #Ó|Œü ã&ç+~. Ç{≤¢ nuÛ<Ò +ä #Ó|Œü &ÜH˚ï ªs¡÷|üø±\+ø±s¡+μ n+{≤s¡T.
ñ<눈 q>∑sês¡D´ ¨s¡T qs¡T&ç Jeq|òüTÀwü.
AN
\ø£åD+ : ñ|üy˚Tj·÷ìøÏ, ñ|üe÷HêìøÏ uÛÒ<ä+ (‘˚&Ü) ñHêï, ˝Òq≥T¢ #Ó|æ‘˚ n~ s¡÷|üø±\+ø±s¡+.
düeTq«j·T+ : Ç+<äT˝À q>∑s¡+ ñ|üy˚Tj·T+. ns¡D´+ ñ|üe÷q+. Çø£ÿ&É ñ|üy˚Tj·TyÓTÆq q>∑sêìøÏ,
ñ|üe÷qyÓTqÆ ns¡D≤´ìøÏ uÛ<Ò +ä ñHêï, ˝ÒqfÒ¢ #Ó|Œü ã&ç+~. ø±ã{Ϻ Ç~ s¡÷|üø±\+ø±s¡+.
NG
(ii) (iii) (iv) \˝À ˇø£ yêø±´ìøÏ düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
Ç˝≤+{Ï$ bÕsƒ¡+˝À yÓ‹øÏ sêj·T+&ç. düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
|ü˝…¢\T / |ü{≤ï\˝Àì Jeq $<ÛëHêìøÏ >∑\ ‘˚&Ü\T |ü{Ϻø£>± sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
TE
LA
♦
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
SC
ER
T
|ü≥Dº M<ÛTä ˝À¢ $<äT´‘·TÔ yê&Éø+£ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+&É&ÜìøÏ ìj·÷Hé BbÕ\qT yê&ÉT‘ês¡T. nsTT‘˚ á ìj·÷Hé
BbÕ\ yÓ\T>∑T Äs√>±´ìøÏ Vü‰ìø£*–düTÔqï<äì ªÇ+≥πsïwüq˝Ÿ Çìdæº≥÷´{Ÿ Ä|òt düôdºÌqãT˝Ÿμ nH˚ dü+düú
Á|üø{£ +Ï ∫+~. eTT+ãsTT q>∑s+¡ ˝À ìj·÷Hé BbÕ\ yê&Éø±ìï ìùw~Û+#ê\ì eTT+ãsTT q>∑sb¡ Õ\ø£ dü+düú
MT<ä ø√s¡Tº˝À πødüTy˚dæ+~. eTT+ãsTT ø√s¡Tº ˇø£ ø£$T{°ì @s¡Œs¡∫+~. ø£$T{° ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+ ìj·÷Hé
BbÕ\ yÓ\T>∑T #ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+fÒ eT÷s¡Ã¤s√>∑+ e#˚à neø±X¯+ ñ+≥T+~. ø£fi¯ófl, yÓT<ä&ÉT≈£î Vü‰ì
ø£*–düT+Ô ~. n~Ûøs£ ø¡ |Ô£ &” qÉ +, qsê\ø°Då ‘·, n\‡s¡T e+{Ï s√>±\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. n+<äTe\q sêÁ‹
|ü<øä =+&ÉT >∑+≥\qT+&ç ìj·÷Hé BbÕ\qT yê&Ésê<äì ôV≤’ ø√s¡Tº rs¡TŒì∫Ã+~.
dü÷øÏÔ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
düVü≤»yÓTÆq |üsê´es¡D |ü]düsê\e\¢
JeHêq+<ä+ |ü⁄qs¡T‘˚Ô»+ bı+<äT‘·T+~.
J$+#ê\H˚ ‘·|üq ìs¡+‘·s¡+
|ü⁄qsêeè‘·ÔeTe⁄‘·T+~.
55
AN
6
A
uÛ≤>√´<äj·T+
NG
` ø£èwüíkÕ«$T eTT~sêCŸ
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
LA
qeuÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑ ìsêà‘·, #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT, C≤rj·T‘êyê~, ‘·‘Ô· «XÊgy˚‘,Ô· <ä[‘· Hêj·T≈£î&ÉT
&܈ˆ_.ÄsY.n+uÒ<ÿä sY. <˚X+¯ ˝Àì ndüŒ èX¯´‘·qT ìyê]+#·&ÜìøÏ, <ä[‘·T\ nuÛTÑ ´qï‹øÏ m+‘·>±H√
ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. ìeTï esêZ\˝À ªn+<ä]˝≤>∑ eTqeT÷ n˙ï #˚j·T>∑\+μ nqï Ä‘·à$XÊ«kÕìï
ô|+bı+~+#·&É+ n‘·ì \ø£å´+. <˚X¯Á|ü»\+<ä]ø° düe÷q Vü≤≈£îÿ\T ø£*Œ+#ê\H˚ ñ<˚›X¯+‘√
ñ‘·ÿ èwüyº TÓ qÆ sêC≤´+>±ìï s¡÷bı+~+#ê&ÉT. <˚X¯ $<˚XÊ\˝À $<ä´qT nuÛ´Ñ dæ+∫ Á|ü|+ü #·+˝ÀH˚
eTVü‰y˚T<Ûë$>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ë&ÉT.
Á|üX¯ï\T:
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
ER
T
1. ô|’ ù|sê me]ì >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~?
2. Äj·Tq me] >∑T]+∫ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT? m+<äT≈£î?
3. eTq sêh+˝À <ä[‘·T\T, ìeTïC≤‘·T\ yê]ø√dü+ ø£èwæ #˚dqæ e´≈£î\Ô T mes¡T?
yêfi¯fl >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
dü«j·T+ø£èwæ, Ä‘·à$XÊ«dü+ ñ+fÒ Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ @yÓTHÆ ê kÕ~Û+#·>\∑ s¡T. nìï esêZ\ yêfi¯fl˝À kÕe÷õø£
uÛ≤>∑kÕ«eT´+, #Ó’‘·q´+ nedüs¡+. kÕ«s¡ú+ ô|]–b˛‘·Tqï Á|üdüTÔ‘· düe÷»+˝À Ç‘·s¡T\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫,
yêfi¯fl Á|ü>∑‹øÏ ‘√&ÉŒ&˚ e´≈£îÔ\T ns¡T<äT. n≥Te+{Ï e´øÏÔ‘·«+ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô bı+<ä&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
56
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
á bÕsƒê´+X¯+ ªJ$‘· #·]Á‘·μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. $_Ûqï
s¡+>±\˝À |üì#˚dü÷Ô düe÷»+MT<ä Á|üuÛ≤e+ #·÷|æq e´≈£îÔ\
$•wüº‘·\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ sêùd Á>∑+<∏äy˚T ªJ$‘· #·]Á‘·μ. uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à
≈£îe÷s¡T&Ó’q m+._.>ö‘·yéT s¡∫+∫q ªuÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à J$‘·#·]Á‘·μ
Á>∑+<∏ä+˝Àì ø£èwüíkÕ«$T eTT~sêCŸ sêdæq yê´dü+˝Àì~ á
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
SC
ER
T
TE
LA
ôV’≤<äsêu≤<é˝À kÕe÷õø£ sê»ø°j·T ñ<ä´e÷\≈£î Hê+B ^‘·+ |ü*øÏq #Ó’‘·q´o* ø=]«
ø£èwükí Õ«$T eTT~sêCŸ. áj·Tq kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡j÷Ó <ÛTä &ç>± s¡#s· TT‘·>± »s¡ï*dt>º ± $<ë´dü+dü\ú
kÕú|ü≈£î&ç>± $<ë´y˚‘·Ô>± ôV’≤<äsêu≤<é y˚Tj·TsY>± Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ ìsê«Vü≤≈£î&ç>± ãVüQ»q
düe÷» dü+düÿs¡Ô>± Á|ü»\ eTqïq\+<äT≈£îqï ãVüQeTTK Á|üC≤„XÊ*. 1957˝À ôV’≤<äsêu≤<é
q>∑s¡y˚Tj·TsY>± mìï¬ø’ q>∑sê_Ûeè~Δø√dü+ sêuÀj˚T eTTô|’Œ¤@+&É¢ nedüsê\ø£qT>∑TD+>±
ªe÷düºsYbÕ¢Héμ ‘·j·÷s¡T#˚dæq <ës¡Ùì≈£î&ÉT. ª<äø£ÿHékÕºsYμ nH˚ Ä+>∑¢yês¡|üÁ‹ø£qT kÕú|æ+∫
dü+bÕ<ä≈£î&ç>± $\TyÓ’q dü+bÕ<äø°j·÷\T, yê´kÕ\qT s¡∫+#ê&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<é #·]Á‘·qT
25`08`1893 ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ áj·Tq s¡#·q\T ÁbÕe÷DÏø£ Ä<Ûësê\T>± ì\ã&ÉT‘êsTT. n+‘˚ø±<äT
15`12`1967 ôV’≤<äsêu≤<é q>∑sêìï #Ûêj·÷∫Á‘ê˝À¢ yÓsTT´ù|J˝À¢ ã+~Û+∫ ª|æø√º]j·T˝Ÿ ôV’≤<äsêu≤<éμ nH˚
n<äT“¤‘·yÓTÆq Á>∑+<∏ëìï #·]Á‘·≈£î <äèX¯´s¡÷|ü+>± eTq≈£î n+~+#ê&ÉT.
‘·q $TÁ‘·T&ÉT uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à‘√ ø£*dæ <ä[‘·T\ nuÛÑT´qï‹ ø√dü+ ø£èwæ#˚XÊ&ÉT. 1948˝À
ñs¡÷›˝À ªôV’≤<äsêu≤<é`øÏ rdt kÕ˝≤ dæj·÷dæ »<äT õVæ≤<éμ ù|s¡T‘√ ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì
sê»ø°jÓ÷<ä´e÷\ô|’ Á>∑+<∏ëìï sêXÊ&ÉT. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ªuÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘√´<ä´eT #·]Á‘·μ
sêùd dü+|òüT+˝À bÕ´q˝Ÿ düuÛÑT´&ç>± ìj·T$T‘·T&Éj·÷´&ÉT.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
57
A
Á|üy•˚ ø£
TE
LA
NG
AN
Äj·Tq nH˚ø£ ãVæ≤s¡+>∑ düu\ÑÛ T ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT.
kÕe÷õø£ dü«#·Ã‘¤ · >∑T]+∫ #Ó|Œæ , ‘·q C≤‹ »qT\qT
@ø£‘ê{Ïô|’ q&ÉT|ü>∑*>±&ÉT. Äj·Tq #˚|ü{Ϻq
|üqT\˝À¬ø˝≤¢ eTs¡|ü⁄sêì~ <˚e<ëdæ, eTTØ¢,
y˚XÊ´dü+Á|<ü ëj·÷\qT n&ÉTø¶ √e&É+. Ä&É, eT>∑ |æ\\¢ qT
<˚e⁄ìøÏ e~*y˚j·T&Üìï rÁe+>± ìs¡dæ+#ê&ÉT.
‘ê>∑T&ÉTqT e÷ì|æ+#ê&ÉT ` á $<Ûä+>± kÕe÷õø£
u≤<Û´ä ‘·qT HÓsy¡ s˚ á &ÜìøÏ ‘·q J$‘êqï+‘ê <Ûës¡b˛ùd
eT¨qï‘· e´≈£î\Ô T ø=+<äsπ ñ+{≤s¡T. Ä ø=+<ä]˝Àq÷
eTT+<äT es¡Tdü˝À ñ+&˚ uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√e&É+ m+‘√ nedüs+¡ ø£<ë!
I
SC
ER
T
‘·q C≤‹ »qT\ u≤>∑Tø√dü+ ∫qï|üŒ{Ï qT+&˚
n+øÏ‘·eTsTTq uÛ≤>∑´¬s&ç¶ es¡à 1888˝À |ü⁄{ϺHê&ÉT.
Äj·Tq ∫qï|ü&ÉT #·<Tä e⁄≈£îqï #·<Tä y˚ Äj·Tq J$‘·
>∑eTHêìï ìπs›•+∫+~. n+≥sêì esêZ\T n|üŒ{ÏøÏ
nqTuÛ$Ñ düTqÔ ï nedü\ú qT+∫ >∑føº… ÿÏ +#·&ÜìøÏ Äj·Tq
n+øÏ‘· uÛ≤e+‘√ |üì #˚XÊ&ÉT. ‘êqT #·~$q #·<Tä e⁄
e\¢ ≈£î\e´edüú n+fÒ @$T{À <ëì ì»dü«s¡÷|ü+
m≥Te+{Ï < √ ne>∑ ‘ · e TsTT+~. Ç+<ä T ≈£ î
<Ûäs¡àXÊÁkÕÔ\qT, #·]Á‘·qT u≤>± #·~$Hê&ÉT. yê{Ï
e\¢ n+≥sêì esêZ\ ø£&>É +∑ &Éq¢ T ns¡+ú #˚dTü ø√e&ÜìøÏ
yê{Ïì ìs¡÷à*+∫ yê]˝À kÕe÷õø£ $ø±dü+
ø£*–+#·&ÜìøÏ Äj·Tq≈£î <ë] <=]øÏq≥ºsTT+~.
n‘·´+‘· eTTK´eTsTTq á |üìøÏ dü+ã+~Û+∫
Ä#· s ¡ D , Ä˝À#· q ˝À Äj· T q |ü P ]Ô ùd«#· à ¤ q T
nqTuÛ Ñ $ +#ê&É T . dü « ‘· + Á‘· + >± |ü ì #˚ X Ê&É T .
Á|üuTÑÛ ‘·«|üø+å£ qT+∫ ôd‘’ +· Äj·Tq≈£î n+&É <=]øÏ+~.
58
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ≈£î\ e´edüú e\q düe÷»+˝À @+
»s¡T>∑T‘·Tqï~?
♦ ∫‘·ÔX¯ó~Δ, ìC≤sTTr n+fÒ MT≈£î @$T
ns¡eú TsTT+~?
♦ nC≤„q+, ñ<ëd”q‘· e\q qcÕº˝$
Ò T{Ï?
#·]Ã+#·+&ç.
NG
ˇø£y˚fi¯ Væ≤+<ä÷eT‘·+, Væ≤+<äTe⁄\T ‘·eT #·]Á‘·qT *œ‘· ã<äΔ+
#˚j÷· \qT≈£î+fÒ dü+düÿs¡>Ô ± uÛ≤>∑´s¬ &çe¶ s¡à ù|s¡T yÓTT<ä{kÏ Õúq+˝À ñ+≥T+~.
nD>±]qesêZ\ $ø±kÕìøÏ Äj·Tq ‘·q düeTkÕÔìï n]Œ+#ê&ÉT. ‘·q
‘Ó*$‘˚≥\qT n+<äTø√düyT˚ yÓ∫Ã+#ê&ÉT. @MT Ä•+#·≈î£ +&Ü, ‘·eTø√dü+
m|üŒ{Ïø° |üì#˚ùd Äj·TqqT #·÷dæ n+≥sêì esêZ\˙ï Äj·TqqT
‹s¡T>∑T˝Òì Hêj·T≈£îì>± ˇ|ü≈£îHêïsTT. ∫‘·XÔ ó¯ ~Δ, ìC≤sTTr, |ü≥Tº<\ä ‘√
|üì#˚ùd es¡à n∫s¡ø±\+˝ÀH˚ yê] qeTàø±ìï #·÷s¡>=q>∑*>±&ÉT. ‘·eT
<äTdæú‹øÏ ø±s¡D+ ‘·eT nC≤„q+, ñ<ëd”q‘˚qqï ms¡Tø£qT ‘·q
nqT#·s¡T\˝À ø£*π>≥≥Tº #˚j·T>∑*>±&ÉT.
AN
A
nD>±]q ≈£î˝≤\ Hêj·T≈£î\‘√ ≈£L&Ü á Áø£eT+˝À |ü]#·j·T+ ô|]–+~. Áø£eT Áø£eT+>± yê] qT+∫ düVü≤ø±s¡+,
HÓ’‹ø£ eT<䛑·T ≈£L&É>∑≥Tº≈£îHêï&ÉT. >=|üŒ eTqTwüß\˝À, dü+düÿs¡Ô\˝À ñ+&˚ ∫‘·ÔX¯ó~Δì n\es¡TÃ≈£îì Äj·Tq n+≥sêì
esêZ\ ñqï‹ ø√dü+ dü+düÿs¡D yÓTT<ä\T ô|{≤º&ÉT.
TE
LA
II
eTqTwüß\+‘ê |ü⁄≥Tºø£‘√ düe÷qeTì, mes¡÷ m≈£îÿe, mes¡÷ ‘·≈£îÿe ø±<äqï dü‘ê´ìï ‘Ó\TdüT≈£îH˚≥≥Tº #˚XÊ&ÉT.
nsTT‘˚ ˝À˝À|ü\ J]í+#·T≈£îb˛sTTq eT÷&ÛÉqeTàø±\T nC≤„Hêìï ‘=\–+#·&É+ n+‘·>± düT\Te⁄ø±<äqï~ ‘Ó*dæ+<˚.
nsTT‘˚ ø=~› ø=~›>±H˚ nsTTq|üŒ{Ïø° Äj·Tq ìs¡+‘·s¡ ÁX¯<Δä e\¢ n+≥sêì esêZ\T #·<Tä e⁄ô|’ #·÷|ü⁄ ô|≥º&+É kÕ<Û´ä yÓT+Æ ~.
Ç+<äTe\¢ ø=ìï kÕ+|òæTø£ <äTsê#êsê\T eT≥Te÷j·T+ ø±e&É+ »]–+~.
ER
T
Äj·Tq nH˚ø£ ãVæ≤s¡+>∑ düuÛÑ\T ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. kÕe÷õø£ dü«#·Ã¤‘· >∑T]+∫ #Ó|æŒ ‘·q C≤‹ »qT\qT @ø£‘ê{Ïô|’
q&ÉT|ü>∑*>±&ÉT. Äj·Tq #˚|ü{Ϻq |üqT\˝À ¬ø˝≤¢ eTs¡T|ü⁄sêì~ <˚e<ëdæ, eTTØ¢, y˚XÊ´ dü+Á|ü<ëj·÷\qT n&ÉT¶ø√e&É+.
|üdæyêfi¯flsTTq Ä&É, eT>∑ |æ\¢\qT <˚e⁄ìøÏ e~* y˚j·T&Üìï rÁe+>± ìs¡dæ+#ê&ÉT. ‘ê>∑T&ÉT e\q ≈£î≥T+u≤\T m{≤¢
>∑T\¢>± e÷]b˛‘êjÓ÷ ≈£î\ ô|<ä›\≈£î Ä eTVü≤e÷à] >∑T]+∫ #Ó|æŒ yê]ì e÷ì|æ+#·>∑*–Hê&ÉT. ìs¡+‘·s¡+ ‘·q
ø±sê´#·s¡D≈£î <=]πø düVü≤ø±s¡+e\q Äj·Tq ø=ìï ≈£î≥T+u≤\qT á <äTsê#êsê\qT+∫ ãj·T≥|ü&˚˝≤ #˚XÊ&ÉT.
SC
Á|ü‹ @{≤ »]π> eT‘· kÕ+|òTæ ø£duü \ÑÛ ≈£î Äj·Tq Vü‰»s¡jT˚ ´yês¡T. Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷ìï ≈£L&É>f∑ ºÒ Á|üeTTKT\ô|’ Äj·Tq
Á|üuÛ≤e+ m+‘·>±H√ ñ+&˚~. Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ, Ä~Væ≤+<ä÷
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
eTVü‰düu,ÑÛ nœ\uÛ≤s¡‘· n+≥sêìesêZ\ düuÑÛ e+{Ï dü+dü\ú T C≤rj·T
kÕúsTT˝À ìs¡«Væ≤+∫q nH˚ø£ düuÛÑ\˝À Äj·Tq #·Ts¡T≈£î>±
bÕ˝§ZHêï&ÉT. Äj·Tq bÕ˝§Zqï Á|ü‹ düuÛÑ˝À ‘·q C≤‹ »qT\T ♦ eT÷&ÛÉ qeTàø±\T n+fÒ MTπø+ ns¡eú TsTT´+~?
m<äTs=ÿ+≥Tqï <äTs¡“s¤ ¡ |ü]dæ‘ú T· \ô|’ $es¡+>± #Óù|Œyê&ÉT. Äj·Tq ♦ es¡à ‘·q C≤‹ »qT˝À¢ @ $<ÛäyÓTÆq e÷s¡TŒqT
»q J$‘·+˝À ø±\T ô|{Ϻq<ë~>± yÓTT‘·Ô+ 3,348 ñ|üHê´kÕ\T rdüT≈£îsê>∑*>±&ÉT?
Ç∫Ãq≥Tº ‘˚*+~. Äj·Tq nD>±]q esêZ\˝À #Ó’‘·Hê´ìï ♦ eT+∫eø£Ô nì me]ì nqe#·TÃ?
‘˚e&ÜìøÏ ø£èwæ #˚dæHê&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
59
AN
A
1925˝À Hê´j·TeT÷]Ô sêjYTu≤\ eTT≈£î+<é n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+∫q ˇø£ düuÛÑ˝À ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq+˝À >∑\ Ä~
Væ≤+<äTe⁄\ Á|ü‹ì<ÛäT\+‘ê Äj·TqqT ‘·eT e÷s¡Z<äs¡Ù≈£îì>± mqTï≈£îHêïs¡T. Ç~ @ kÕe÷õø£ es¡Z|ü⁄ Hêj·T≈£îì¬ø’Hê
>∑s¡«ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. Äj·Tq 1925˝À Ä~Væ≤+<äTe⁄\ Ä≥\ Á|ü<äs¡Ùq ìs¡«Væ≤+∫, Ä~Væ≤+<ä÷ j·TTerj·TTe≈£î\T
dües¡í j·TTer j·TTe≈£î\‘√ düeT+>± sêDÏkÕÔs¡ì ìs¡÷|æ+#ê&ÉT.
III
NG
Ä~ Væ≤+<äTe⁄\ y˚T\Tø√dü+ es¡à ìs¡+‘·s+¡ #˚|{ü qºÏ ø±sê´#·sD¡ m+‘√ eT+~ Á|üeTTKT\ eTqdüT\qT #·÷s¡>=ì
yês¡T Ä~Væ≤+<äTe⁄\≈£î <ä>∑Zs¡j˚T´˝≤ #˚dæ+~. uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à ìs¡+‘·s¡ ø±sê´#·s¡D düuÛÑ\ e\q Ä~Væ≤+<ä÷ düe÷»+
C≤>∑s¡÷ø£eTsTT´+~. Ä~Væ≤+<äTe⁄\T kı+‘·ø±fi¯fl MT<ä ì\ã&Ü\+fÒ #·<äTe⁄ ˇø£ÿfÒ e÷s¡ZeTì es¡à ã\eTsTTq
qeTàø£+. á $wüj·T+˝À Äj·Tq Á|üuÛÑT‘·«+‘√ dü+Á|ü~+|ü⁄\T »]|æ ‘·q u≤<Ûä´‘·qT >∑T]Ô+#˚˝≤ #˚XÊ&ÉT.
ø£èwæ, b˛sê≥+ |òü*‘·+>± Á|üuÛÑT‘·«+ Ä~Væ≤+<äTe⁄\ ø√dü+
mH√ï bÕsƒ¡XÊ\\T HÓ\ø=*Œ+~. 1931 »HêuÛ≤ ˝…ø£ÿ\ ùdø£s¡D
♦ #· < ä T e⁄ø√e&É + e\¢ dü e ÷»+ @$<Û ä + >± dü+<äs¡“¤+>± es¡à m+‘·>±H√ ÁX¯eT|ü&ç n+≥sêì esêZ\qT Ä~
Væ≤+<äTe⁄\T>± qyÓ÷<äT #˚sTT+#ê&ÉT. Ç~ Äj·Tq Hêj·Tø£‘·«
#Ó‘’ q· ´e+‘·eTe⁄‘·T+~?
|ü{ÏeT≈£î eT#·TÑ·Tqø£. Væ≤+<ä÷ düe÷»+ yÓTT‘·Ô+>± Äj·Tq≈£î
♦ Hêj· T ø£ ‘ · « |ü { Ï e TqT @$<Û ä + >± n+#· H ê
s¡TD|ü&ç ñ+&Ü˝…. Ä #·s´¡ ‘√ Væ≤+<ä÷ düe÷C≤ìï Äj·Tq N*ø£\T,
y˚jT· e#·TÃ?
ù|*ø£\T ø±≈£î+&Ü s¡øÏå+#·>∑*>±&ÉT.
Ç$ #˚j·T+&ç
ER
T
TE
LA
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
I.
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
SC
1. ìeTï esêZ\˝À uÛ≤>∑´¬s&ç¶ es¡à ‘Ó∫Ãq e÷s¡TŒ\T #Ó|üŒ+&ç.
2. uÛ≤>∑´s¬ &ç¶ es¡à, n+uÒ<ÿä sY\ eT<Û´ä b˛*ø£\qT ‘Ó\T|ü+&ç.
3. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
eTVü‰sêh˝À |ü⁄{Ïqº CÀ´‹u≤|òPü ˝… ãVüQ»qT\ n_Ûeè~ΔøÏ $X‚wøü è£ wæ #˚XÊ&ÉT. <=s¡\ <√|æ&û <Ís¡H® ê´\qT
<ÛÓ’s¡´+‘√ m<äTs=ÿHêï&ÉT. ù|<ä\+<ä]ø° $<ä´ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ sêyê\ì ñ<ä´e÷\T #˚XÊ&ÉT. dü‘·´XÀ<Ûäø£
60
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
dü¬s’q »yêãT >∑T]Ô+∫ ≈£î+&É©ø£s¡D+(Áu≤¬ø{Ÿ)˝À sêj·T+&ç.
Ä) ù|<ä\+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝ÀìøÏ sêe*dæ+~.
n) &ÉãT“
Ä) #·<äTe⁄
TE
LA
Ç) <˚e<ëd” <äTsê#ês¡ ìs¡÷à\q≈£î ø£èwæ#˚dæ+~.
n) CÀ´‹u≤|üP˝…
Ä) n+uÒ<äÿsY
á) Ä~Væ≤+<ä÷ eTVü‰düuÛÑqT kÕú|æ+∫q dü+e‘·‡s¡+.
n) 1936
Ä) 1926
II.
(
)
(
)
(
)
(
)
Ç) qedüe÷»+
NG
n) CÀ´‹u≤|üP˝… kÕú|æ+∫q düe÷»+ ù|s¡T @$T{Ï?
n) dü‘·´XÀ<Ûäø£
Ä) düeTdüe÷»+
AN
A
düe÷»+ @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT. _.j·Tdt.yÓ+ø£≥sêe⁄ ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì |òü÷dteT+&ç˝À |ü⁄{≤º&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<äT
n+uÒ<ÿä sY>± Á|üd~æ Δ #Ó+<ë&ÉT. ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À n+uÒ<ÿä ]C≤ìøÏ bÕ<äT\T rdæ, <ës¡T\T y˚XÊ&ÉT. düeTs√‘ê‡Vü≤+‘√
<ä[‘· ñ<ä´e÷\qT q&ç|qæ BÛXÊ*. ôV≤’ <äsêu≤<é˝À <˚e<ëd” <äTsê#ês¡ ìs¡÷à\q≈£î, <ä[‘·T\˝À $<ë´_Ûeè~ΔøÏ
ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. 1926˝À Ä~Væ≤+<ä÷ eTVü‰düuÛÑqT kÕú|æ+#ê&ÉT.
Ç) Hê´j·T+
Ç) _.mdt.yÓ+ø£≥sêe⁄
Ç) 1916
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´\˝À »yêãT\T sêj·T+&ç.
ER
T
n) #·<äTe⁄≈£î+fÒ ø£*π> ˝≤uÛ≤\qT ‘Ó\T|ü+&ç.
Ä) ndüe÷q‘·\T ‘=\– düe÷q‘·«+ sêyê\+fÒ @+ »s¡>±*?
Ç) n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ |üì #˚j·T&É+ n+fÒ @$T{Ï?
á) e´düHê\ e\q m{≤¢+{Ï qcÕº\T ø£\T>∑T‘êsTT?
SC
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î |ü~ yêø±´\˝À »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) MT #·T≥÷º ñqï düe÷»+˝À HÓ\ø=qï eT÷&ÛÉqeTàø±\qT bÕs¡<√\&ÜìøÏ MTs¡T @+ #˚j·T>∑\s¡T?
(˝Ò<ë)
Ä) uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à Ä~Væ≤+<äTe⁄\ø√dü+ #˚dæq ø£èwæì $e]+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) uÛ≤>∑´¬s&ç¶es¡à >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç{≤¢π> düe÷»+ ø√dü+ bÕ≥T|ü&çq yêfi¯fl˝À me]
>∑T]+#Ó’Hê ªn_Ûq+<äqμ yê´dü+ sêj·T+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
61
III.
AN
A
uÛ≤cÕ+XÊ\T
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
n) n+&É
R
,
Ä) ñqï‹
R
,
Ç) ùd«#·Ã¤
R
,
á) $ø±dü+
R
,
NG
|ü<äC≤\+
TE
LA
2. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –dü÷Ô kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) @ø£‘ê{Ïô|’ R
Ä) eT#·TÑ·Tqø£ R
Ç) eTVü≤e÷à] R
á) ìs¡+‘·s+¡
R
ER
T
3. øÏ+~ |ü<ë\qT / |ü<ãä +<Ûë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) n+øÏ‘+· ø±e&É+
R
Ä) HÓ‹’ ø£ eT<ä‘› T·
R
Ç) ∫‘·XÔ ó¯ ~Δ
R
á) kÕ+|òTæ ø£ <äTsê#êsê\T R
ñ) kı+‘·ø±fi¯flô|’ ì\ã&É&+É R
Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq+
øÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
SC
❃
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
n) ªªnø±ÿ! Ä #Ós¡Te⁄ p&ÉT.μμ
Ä) ªªH˚qT sêÁHê ‘·eTTà&ÉT.μμ
Ç) ªª|æ\¢\÷! πs|ü⁄ ;sY|üPs¡T C≤‘·s¡≈£î yÓfi¯ó‘·THêïqT.μμ
á) ªªy˚TeT÷ ekÕÔ+ düsY.μμ
62
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
ô|’ yêø±´\T H˚qT, y˚TeTT yÓTT<ä˝…’q yês¡T #ÓãT‘·Tqï≥T¢>± ñHêïsTT ø£<ë!
A
ô|’ yêø±´\qT |ü]o*+#ês¡T >∑<ë!
AN
Ç{≤¢ ñ‘·eÔ T|ü⁄s¡Twü˝Àì yêø±´\T kÕ<Ûës¡D+>± Á|ü‘´· ø£+å >± #Ó|⁄ü ‘·Tqï≥T¢ ñ+{≤sTT. ø±ã{Ϻ Ç$ ªªÁ|ü‘´· ø£μå μ
ø£<∏äq+˝À ñqï yêø±´\T. ` Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äHêìøÏ ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T ( ªª μμ ) ñ+&Ü*.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç.
NG
n) ªªeTqTwüß\+‘ê |ü⁄≥Tºø£‘√ düe÷q+, mes¡÷ m≈£îÿeø±<äT, mes¡÷ ‘·≈£îÿe ø±<äTμμ nHêï&ÉT uÛ≤>∑´¬s&ç¶
es¡à.
Ä) s¡TÁ<äeT<˚$‘√ ‘·*¢ Hêsê+ã ªªqTe⁄« H˚qT e÷eT÷\T Åd”Ô\+ ø±<äT. qTe⁄« |ü≥ºeTVæ≤wæ$, H˚qT uÛ≤$
#·Áø£e]Ôì, eTq≈£î ø£+&ÉT¢ eT≥Tπø ñ+&Ü* ø±ì ø£˙ïfi¯ófl ñ+&É≈£L&É<äTμμ nqï~.
♦
ˇø£s¡T #Ó|æŒq e÷≥\T / yêø±´\qT #Ó|æŒ+~ #Ó|æŒqfÒ¢ sêj·÷*.
♦
Ä e÷≥\≈£î / yêø±´\≈£î ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T ñ+&Ü*.
♦
|üs√ø£å ø£<∏äq+
Á|ü<∏äeT|ü⁄s¡Twü˝À ñqï |ü<ë\T (nq>± ‘·eTqT, ‘·eT, ‘êqT, ‘êeTT e+{Ï |ü<ë\T) ñ‘·ÔeT
|ü⁄s¡Twü˝ÀìøÏ H˚qT, y˚TeTT>± e÷s¡T‘êsTT.
øÏ+~ yêø±´\T #·<Tä e+&ç.
T
❃
TE
LA
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*ùdÔ Á|ü‘´· ø£å ø£<qä∏ +˝À sêùd≥|ü&ÉT øÏ+~ ìj·Te÷\qT >∑Ts¡T+Ô #·Tø√yê\ì
‘Ó\TdüTÔqï~.
ER
n) Vü≤s¡¸es¡ΔHé ‘êqT sêqì Vü≤]¸DÏ‘√ nHêï&ÉT.
Ä) Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT #Ó|æŒq≥T¢ #˚kÕÔeTì |æ\¢\T nHêïs¡T.
Ç) ‘·qqT ø£å$T+#·eTì sêE ‘·q $TÁ‘·Tì‘√ nHêï&ÉT.
SC
ô|’qTqï yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë!
Ç$ dü÷{Ï>± yêfi‚¢ #Ó|ü⁄Ôqï≥T¢ø±≈£î+&Ü! Ç+ø=ø£fi¯ófl #Ó|ü⁄Ôqï≥T¢HêïsTT ø£<ë!
Ç˝≤+{Ï yêø±´\qT ªª|üs√ø£å ø£<∏äq+μμ˝À ñqï yêø±´\T n+{≤s¡T.
M{Ï˝À ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T ñ|üjÓ÷–+#·e\dæq nedüs¡+ ˝Ò<äT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
63
n) ªªH˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqTμμ nHêï&ÉT lìyêdt. (Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq+)
AN
Ä) ‘êqT ‘·q <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqì lìyêdt nHêï&ÉT. (|üs√ø£å ø£<∏äq+)
A
øÏ+~ yêø±´\qT #·<äTe+&ç. @+ e÷s¡TŒ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.
yÓTT<ä{Ï yêø£´+˝À lìyêdt e÷≥\≈£î ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T ô|{≤ºs¡T.
¬s+&Ée yêø£´+˝À lìyêdt e÷≥\qT Ç+ø=ø£s¡T #Ó|æŒq≥T¢ sêXÊs¡T.
NG
Ç+<äTø√dü+ ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T rùddæ ªªnìμμ #˚]à yêø£´+ sêXÊs¡T.
yÓTT<ä{Ï~ Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq+. ¬s+&Ée~ |üs√ø£å ø£<∏äq+.
ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\ |ü]o\q <ë«sê |üs√ø£å ø£<qä∏ yêø±´\T sêùd≥|ü&ÉT øÏ+~ ìj·Te÷\qT >∑Ts¡T+Ô #·Tø√yê\ì
‘Ó\TdüTqÔ ï~.
TE
LA
|üs√ø£å ø£<∏äq+˝À ñ<äΔs¡D ∫Vü‰ï\T ‘=\–+∫ ªªnìμμ #˚s¡TkÕÔs¡T.
ñ‘·eÔ T |ü⁄s¡Twü |ü<ë\T H˚qT, y˚TeTT, Hê, e÷ e+{Ï$. Á|ü<eä∏ T |ü⁄s¡Twü |ü<ë\T>± ‘êqT, ‘êeTT, ‘·q
‘·eT \T>± e÷s¡T‘êsTT.
bÕsƒ¡+˝Àì |üs√ø£å ø£<∏äq yêø±´\qT >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ïì Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
ã&ÉT>∑TesêZ\ ø√dü+ ø£èwæ#d˚ qæ CÀ´‹u≤|òPü ˝…, n+uÒ<ÿä sY, kÕ$Áru≤sT÷|òPü ˝… J$‘ê˝À¢ì @<ÓH’ ê eTTK´yÓTqÆ
|òüT{≤ºìï MT e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À #·~$ $ì|æ+#·+&ç.
SC
ER
T
♦
dü÷øÏÔ
eT+∫ düe÷»+ eTìwæ X¯Øs¡+ e+{Ï~.
n+<äTπø X¯Øs¡yÓTÆHê, düe÷»yÓTÆHê ` n+<äT˝À
@ ˇø£ÿ uÛ≤>±ìøÏ u≤<Ûä ø£*–Hê, ìyês¡D≈£î
n+<äs¡÷ q&ÉT+ _–+#ê*.
` $H√u≤uÛ≤y˚
64
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
&
Td
ç
‘Ó\+>±D >∑]«+#·<ä>∑Z |ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT
ªXÊdüHê\ XÊÅdæÔ ` _.mHé.XÊÅdæÔμ
AN
#
ä·ä<Te+
Ó\
ç`‘
&
øüT =+
SC
ER
T
TE
LA
NG
ø=+<äs¡T @ |üì #˚dæHê B+{À¢ Hêπø+ ˝≤uÛÑ+? nì Ä˝À∫düTÔ+{≤s¡T. ªHê<ä+‘ê <ë#·Tø√yê\μqTø=H˚yês¡T
ø=+<ä¬s’‘˚, <=]øÏq+‘· <√#·Tø√yê\qTø=H˚yês¡T eT]ø=+<äs¡T. ø±ì ìkÕ‡«s¡ú+>± ìC≤sTTr>± ‘·q dü+|ü<äqT,
C≤„qdü+|ü<äqT düe÷C≤_Ûeè~ΔøÏ düeTs¡ŒD#˚ùd ‘ê´>∑<ÛäqT\T ø=+<äπs. n˝≤+{Ïyê]˝À _.mHé.XÊÅdæÔ eTT+<äTes¡Tdü˝À
ì\TkÕÔ&ÉT.
_.mHé.XÊÅdæÔ |üP]Ôù|s¡T _Ûq÷ï] qs¡dæ+Vü≤XÊÅdæÔ. |ü⁄{Ϻ+~ j·÷<ëÁ~ uÛÑTeq–] õ˝≤¢ Ç+Á<äbÕ\q>∑s¡+
(‘·TeTà\>∑÷&Ó+). dü«dü\ú + e*>=+&É. ø£$, s¡#s· TT‘·, $eTs¡Ù≈£î&ÉT, dü+bÕ<ä≈î£ &ÉT, #ê]Á‘·ø£ |ü]XÀ<Û≈ä î£ ì>± ãVüQeTTK
Á|ü»q„ T Á|ü<]ä Ù+#ê&ÉT. mìï s¡+>±\˝À ø£èwæ#d˚ Hæ ê yê] ù|s¡T $q>±H˚ #·]Á‘· |ü]XÀ<Û≈ä î£ &˚ ø£fifl¯ eTT+<äT yÓT<äT\T‘ê&ÉT.
@&˚+&É¢ ej·TdüT˝À ñqï|ü&ÉT yêfi¯fl }] >∑T&ç<ä>∑Zs¡ #Ó+&Ü≥ Ä&ÉT‘·THêï&ÉT. #Ó+&ÉT ø√H˚s¡T˝À |ü&ɶ~. ‘˚e&ÜìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É sêsTTô|’ @y√ nø£åsê\T ø£ì|æ+∫HêsTT. ny˚$T{À ‘Ó\TdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT. Ä ø√]ø£, |ü≥Tº<ä˝Ò
n‘·&çì ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À |ü]XÀ<Ûä≈£î&ç>± ì*bÕsTT.
‘=$Tà<√‘·s¡>∑‹˝ÀH˚ ªdü+<Ûë´sê>∑+μ qe\ sêXÊ&ÉT. ‘·b˛uÛÑ+>∑+, bÕbÕsTT |ü‘·ø£+ (π>j·Tø±yê´\T), sê<Ûä
Jeq+, rs¡ì ø√]ø£, yêø±≥ø£ eTVü‰<˚$ e+{Ï qe\\T, ìs¡“+<Ûä$<ä´, nb˛Vü≤ e+{Ï Hê≥ø±\T, |ü⁄*C≤\
yÓ+ø£≥s¡+>±sêe⁄ J$‘·#·]Á‘·, ø±oK+&ÉeTT ` <ëì ÁbÕX¯düÔ´eTT (kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù) e+{Ï s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT.
Çe˙ï ˇø£ m‘ÓÔÌ‘˚ Ä+Á<Ûä<˚X¯#·]Á‘· ` dü+düÿ è‹ (3 uÛ≤>±\T), uÛ≤s¡‘·<˚X¯#·]Á‘·`dü+düÿ è‹ (21 dü+|ü⁄{≤\T)
eTs=ø£m‘·TÔ. M{Ï‘√bÕ≥T q\¢>=+&É, Ä~˝≤u≤<é, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢\ düs¡«kÕ«\qT, ¬s&ç¶sê»´, Áu≤Vü≤àDsê»´
düs¡«kÕ«\qT Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. 12 XÊdüq dü+|ü⁄{≤\qT Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. y˚\ Á>±e÷\T ‹]– e+<ä\ø=~› XÊdüHê\qT
yÓ*øÏrdæ ªXÊdüHê\ XÊÅdæÔμ>± ø°]Ô bı+<ë&ÉT. ìwüŒø£åbÕ‘·+>±, ÁbÕe÷DÏø£ #·]Á‘·qT C≤‹ø£+~+#ê&ÉT.
|ü≥Tº<\ä ≈£î |üsê´j·T|ü<+ä _.mHé.XÊÅd.Ôæ m+.m. #·~$q ‘·sT¡ yê‘· XÊdüHê\ô|’ |ü]XÀ<Ûqä #˚j÷· \qT≈£îHêï&ÉT.
ø±ì |ü⁄≥º|]ü Ô lìyêkÕ#ês¡T´\T ª‘Ó\T>∑T #·~$H√&çøÏ XÊdüHê˝Ò+<Ó\Tdüj
Ô T· μì møÏÿ]+#ê&ÉT. Bìï düyê\T>± rdüTø=ì
ªXÊdüq kÕVæ≤‘·´+˝À ‘Ó\T>∑TuÛ≤cÕ $ø±dü+μ nqï $wüj·T+ô|’ |æôV≤#Y.&ç. #˚XÊ&ÉT. Bìø√dü+ bÕ[, ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü\T,
$$<Ûä XÊdüq *|ü⁄\qT H˚s¡TÃø=Hêï&ÉT. á |ü]XÀ<Ûäq˝À uÛ≤>∑+>± Ä~ø£$ qqïj·T ø±<äT qHÓï#√&ÉT&ÉT nì
ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. nsTT‘˚ á $wüj·÷ìï J]í+#·Tø√˝Òì $X¯«$<ë´\j·T Ä#ês¡T´\T |ü]XÀ<ÛäqÁ>∑+<∏ä+˝À Ä uÛ≤>±ìï
rùdùdÔH˚ |æôV≤#Y.&ç. |ü{≤ºìkÕÔeTHêïs¡T. ø±ì Ä‘êà_Ûe÷ìjÓÆTq XÊÅdæÔ ‘êqT düÁ|üe÷D+>± ìs¡÷|æ+∫q <ëìï
rdæy˚j·T&ÜìøÏ ˇ|üø√ø£ |æôV≤#Y.&ç.H˚ e<äT\T≈£îHêï&ÉT. ÇB Äj·Tq |ü]XÀ<Ûäq ìã<äΔ‘·. $wüßí≈£î+&çqT\ sê»<Ûëì
>∑T+≥÷s¡TÁbÕ+‘·+ ø±<äì q\¢>=+&ÉÁbÕ+‘·+ nì ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT. ìÁ<ëVü‰sê\T e÷ì Äs√>±´ìï ˝…ø£ÿ#˚j·T≈£î+&Ü
#·]Á‘· s¡#·q ø√dü+ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. ‘·q eT÷d” |üÁ‹ø£ <ë«sê mH√ï #ê]Á‘·ø£, kÕ+düÿ è‹ø£, kÕVæ≤‘·´ |ü]XÀ<Ûäq\≈£î
‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#ê&ÉT. m+<äs√ ø£$, s¡#·sTT‘·\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. ‘·q |ü⁄düÔø±\<ë«sê e#˚à &ÉãT“qT ;<ä $<ë´s¡Tú\
düVü‰j·÷ìøÏ yê&Ü&ÉT. |ü]XÀ<Ûäq˝À, |ü⁄düÔø±\ eTTÁ<äD˝À ‘·q ÄdæÔì b˛>=≥Tºø=ì n|ü\bÕ\j·÷´&ÉT. ø±ì
C≤‹øÏ ‘·s¡>∑ì #ê]Á‘·ø£ dü+|ü<äqT dü+bÕ~+∫ô|{≤º&ÉT. ≈£î\, eT‘·, ejÓ÷uÛÒ<ë\T bÕ{Ï+#·ì ìwüÿ|ü{Ï.
ìC≤+$yÓ÷#·H√<ä´eT+˝À bÕ˝§Zqï _.mHé.XÊÅdæÔøÏ ‘Ó\+>±D n+fÒ n$T‘·yÓTÆq Áù|eT. mH√ï dü+düú\T,
$X¯«$<ë´\j·÷\T #˚j·÷*‡q #ê]Á‘·ø£ |ü]XÀ<ÛäqqT ˇø£ÿ#˚‹MT<äT>± #˚XÊ&ÉT nB me]˙ (Ä]úø£+>±)
j·÷∫+#·≈£î+&Ü. Ç‘·H˚ ˇø£ eTVü‰dü+düú. <˚X¯+˝À Ç˝≤+{Ï |ü]XÀ<Ûä≈£î\T #ê˝≤ ns¡T<äT. n+<äTπø _.mHé.XÊÅdæÔ
‘Ó\+>±D >∑]«+#·<ä>∑Z eTVü‰|ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
65
NG
AN
7
A
X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
LA
q\¢>=+>∑&ç<Ó∫à #·\¢q~›q>±ì
eT˝…¢|üP\ $<Ûä+ãT ‘Ó\¢"ã&ÉTHÓ
y˚bÕ≈£î |üdü¬s+‘·ùd|ü⁄ >±∫q >±ì
‘˚HÓ‘√ düeTeTT>∑ ‹j·T´"ã&ÉTHÓ
yÓ*¢bÕj·T\T <Ó∫à y˚ >∑+<ÛäeTTq" >∑÷s¡Ã
|ü]eT[+#·THÓ yÓTT\¢ $s¡T\e˝…qT
≈£îø£ÿ‘√ø£≈£î sê‹>∑T+&ÉT >∑{Ϻq >±ì
e+ø£uÀsTTq ø=q #·ø£ÿq>∑THÓ
Á|üX¯ï\T:
1. á |ü<´ä + mes¡T sêXÊs¡T? @ X¯‘ø· +£ ˝À ñqï~?
2. á |ü<ä´+ <ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?
3. Ç{≤¢+{Ï |ü<ë´\T MTøÏ+ø± @$T ‘Ó\TdüT?
4. M{Ïì m+<äT≈£î H˚s¡TÃø√yê*?
T
ø=+f…\qT dü»®qT\‘√qT >∑÷]Ñ˚$T
Ä‘·à|ü]X¯ó<äTΔ˝…’ uÛÑ≈£îÔ˝Ö<äT¬s≥T¢
#·Áø£<Ûäs¡! <Ûäs¡à|ü⁄]<ÛëeT! kÕs¡«uÛÖeT!
qs¡Vü≤Ø! uÛÑø£Ô»qø£\Œ! Hê>∑‘·\Œ!
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
ER
` qs¡Vü≤] X¯‘·ø£eTT. ø±≈£î‘·ú‡+ X‚wü|üŒø£$
düe÷»Væ≤‘êìï ø√] ø£e⁄\T X¯‘ø· £ s¡#q· \T #˚XÊs¡T. düe÷»+˝Àì |ü]dæ‘ú T· \qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ e÷qe⁄\˝À
HÓ’‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\qT ô|+bı+~+#·T≥≈£î X¯‘·ø£ ø£e⁄\T ø£èwæ#˚XÊs¡T. n{≤¢+{Ï $$<Ûä X¯‘·ø£ |ü<ë´˝À¢ì
$\Te\qT ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ ñ<˚›X¯+.
66
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
á bÕsƒ¡+ X¯‘·ø£ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. X¯‘·ø±\˝Àì |ü<ë´\qT ªeTTø£Ôø±\Tμ
n+{≤s¡T. eTTø£Ôø£ |ü<ä´+ <˚ìø£<˚ dü«‘·+Á‘· uÛ≤e+‘√ ñ+≥T+~. X¯‘·ø±˝À¢
eT≈£î≥+ kÕ<Ûës¡D+>± |ü<ä´bÕ<ä+ ∫es¡ ñ+≥T+~. nsTT‘˚ eT≈£î≥
s¡Væ≤‘·+>± ≈£L&Ü ø=ìï X¯‘·ø±\T ñHêïsTT. á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+˝À düπs«X¯«s¡,
lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡, eT\¢uÛÑ÷bÕ©j·T,
<ëX¯s¡~∏, qs¡dæ+Vü≤, $X¯«Hê<∏˚X¯«s¡, ˝§+ø£ sêy˚TX¯«s¡,
y˚DT>√bÕ\ X¯‘·ø±\ |ü<ë´\T ñHêïsTT.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
TE
LA
ø£$ |ü]#·j·T+
1.
(}Vü‰∫Á‘·+)
(13e X¯‘êã›+)
düπs«X¯«s¡ X¯‘·ø£+ : j·T<∏ëyê≈£îÿ\ nqïeTj·T´ 13e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~qyê&ÉT. Ç‘·ì
XË*’ <Ûësêfi¯yTÓ qÆ ~. düsπ «X¯«s¡ X¯‘ø· ±ìøÏ X¯‘ø· £ kÕVæ≤‘·´+˝À >=|üŒ ÁbÕ#·Ts¡´eTTqï~.
SC
ER
T
2. lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡ X¯‘·ø£+ : <Ûä÷s¡®{Ï lø£èwüí<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝Àì nwüº~>∑ZC≤˝À¢
ˇø£&ÉT. 16e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~q áj·Tq lø±fi¯Vü≤dæÔ e÷Vü‰‘·à´eTH˚ Á|üã+<Ûä+
sêXÊ&ÉT. ø£èwüí<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝À ñ+&ç ≈£L&Ü ªªsêE˝Ÿ eT‘·TÔ\T, yê] ùde
qs¡ø£ÁbÕj·T+μμ nì #Ó|æŒq BÛXÊ*.
(}Vü‰∫Á‘·+)
(16e X¯‘êã›+)
(}Vü‰∫Á‘·+)
(17e X¯‘êã›+)
3. eT\¢uÛÑ÷bÕ©j·T+ : m\≈£L∫ u≤\düs¡dü«‹ Hê>∑sYø£s¡÷ï˝Ÿ õ˝≤¢ »≥Áb˛\T
dü+kÕúHêBÛXó¯ &Óq’ düTs¡_Û e÷<Ûeä sêj·T\ ÄkÕúqø£$. ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä{Ï Á‘·´]úø±e´yÓTqÆ
ªsê|òTü e j·÷<äe bÕ+&ÉMj·T+μqT sêXÊ&ÉT. uÛsÑ Ô¡ èVü≤] dü+düÿ è‘·+˝À sêdæq ªdüTuÛ≤wæ‘·
Á‹X¯‹μì ‘Ó\T>∑T˝À nqTe~+∫q ‘=*ø£$. áj·Tq s¡#·q bÕ+&ç‘·´ k˛Œ¤s¡ø£+>±
<Ûësêfi¯+>± ñ+≥T+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
67
(1934`2011)
NG
(18e X¯‘êã›+)
TE
LA
(17e X¯‘êã›+)
AN
A
4. <ëX¯s¡~∏ X¯‘·ø£+ : sêeT<ëdüT>± ù|s¡Tbı+~q ø£+#·s¡¢ >√|üqï KeTà+ õ˝≤¢
H˚\ø=+&É|ü*¢yêdæ. uÛÑÁ<ë#·\+˝À lsêe÷\j·÷ìï ì]à+∫q uÛÑø±ÔÁπ>düs¡T&ÉT.
uÛÁÑ <ë#·\ lsêeT#·+Á<äkÕ«$T ù|s¡Tq ª<ëX¯s~¡ ∏ X¯‘ø· ±μìï sêXÊ&ÉT. á kÕ«$Tô|’
mH√ï ø°sqÔ¡ \qT s¡∫+∫q yêπ>j
Z T· ø±s¡T&ÉT. n+<äyTÓ qÆ X¯u≤›\+ø±sê\T áj·Tq
ø£$‘·«+˝À C≤\TyêsêsTT.
5. qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+ : ø±≈£î‘·ú‡+ X‚wü|üŒ ø£$ »–‘ê´\ õ˝≤¢ <Ûäs¡à|ü⁄] ìyêdæ. qs¡Vü≤],
qèπødü] X¯‘·ø±\‘√bÕ≥T <Ûäs¡à|ü⁄] sêe÷j·TDeTH˚ j·Tø£å>±q+ sêXÊ&ÉT. á‘·ì
s¡#q· ˝À¢ uÛøÑ ÔÏ ‘·‘Œ· s¡‘‘· √bÕ≥T ‘ê‹Ô«ø£ ∫+‘·q, kÕe÷õø£dŒü èVü≤ ø£ì|ædTü +Ô ~. ‘Ó\+>±D
ÁbÕ+‘·+˝Àì C≤q|ü<äT\T ≈£L&Ü qs¡dæ+Vü≤X¯‘·ø£ |ü<ë´\qT n\y√ø£>±
bÕ&ÉT≈£î+{≤s¡T.
6. $X¯«Hê<∏X˚ «¯ s¡ X¯‘ø· +£ : >∑TeTàqï>±] \ø°Îqs¡d+æ Vü≤X¯sà¡ dæ~ùΔ |≥ õ˝≤¢ b˛‘ê¬s&çù¶ |≥
Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. eT÷&ÉT e+<ä\≈£îô|’>± ncÕºe<ÛëHê\T #˚dæ ªne<Ûëì
X¯XÊ+ø£μ ªÄX¯óø£$‘êπødü]μ nqï _s¡T<äT\qT bı+<ë&ÉT. Væ≤+<√fi¯ sê>∑+˝À áj·Tq
|ü<ä´|üsƒ¡q $Hê´dü+ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. ø£$‘ê ø£fi≤´DÏ, ne<Ûëq düs¡dü«‹, yê^X¯«Ø
düTÔ‹, Ä<ä´e÷‘·èø£, |ü<√´<ë´qeTT yÓTT<ä˝…’q$ áj·Tq s¡#·q\T.
7. l˝§+ø£sêy˚TX¯«s¡ X¯‘ø· +£ : q+_ l<Ûsä s¡ êe⁄ ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ ;ÛyTé >∑˝Ÿ (y˚eTT>∑\T¢)
ìyêdæ. leTìï+u≤#·\ e÷Vü‰‘·à´eTT, leTìï+ã–] qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+ áj·Tq
s¡#·q\T. ªø£$sê»μ _s¡T<äTqT bı+<ë&ÉT.
(1934`2000)
SC
ER
T
8. y˚DT>√bÕ\ X¯‘ø· +£ : >∑&>¬ç ;ÛeTø£$ s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢ cÕu≤<é eT+&É\+ Hê>∑s≈¡ î£ +≥
Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. M~∏ã&ç es¡≈î£ $<ë´uÛ≤´dü+ #˚dqæ áj·Tq≈£î |ü<´ä s¡#q· ˝À
HÓ’|ü⁄D´+ nã“&É+ $X‚wü+. y˚DT>√bÕ\ X¯‘·ø£+˝Àì |ü<ë´\T düs¡fi¯XË’*˝À
düTuÀ<Ûäø£+>± ñ+{≤sTT.
(14`01`1920
03`04`2010)
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
68
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Á|üy•˚ ø£
NG
AN
e÷qe⁄\ Á|ües¡qÔ m{≤¢ ñ+&Ü*? Á|ü»\T me]ì ÄÁX¯sTT+#ê*? ùdïVæ≤‘·T\T m{≤¢ ñ+{≤s¡T?
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì >∑TD >∑D≤\T, uÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ m{≤¢ ñ+&Ü*? ø°]eÔ T+‘·T\T mes¡T?eTqTwüß˝À¢ì sêø£då >ü T∑ D≤\T
@$? nì ‘Ó\T|ü⁄‘÷· $$<Ûä X¯‘ø· ø£ s£ \Ô¡ T sêdæq |ü<ë´\qT bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø=+&ç. M{Ï ÄeX¯´ø£‘q· T
ns¡ú+ #˚düTø=+&ç. Ä#·]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T+&ç.
I
❖eT. uÛÑeBj·÷s¡Ãq ùdj·TT#√" Áã<∏äeT |ü⁄wüŒ+u…qï dü‘·´+ãT, ¬s+
TE
LA
&Ée |ü⁄wüŒ+ãT <äj·÷>∑TD+, ã‹$•wüº+ uÒø£ìcÕ˜ düyÓ÷
‘·‡e dü+|ü‹Ô ‘·èrj·T |ü⁄wüŒeT~ uÛ≤dü«<䓤øÏÔ dü+j·TTøÏÔ jÓ÷
>∑$<Ûëq+ ã$ ˝Òì |üP»\ eT~+¬>’ø√e⁄ düπs«X¯«sê.
1
❖XÊ. }s¡÷s¡+ »qT˝…\¢ _Ûø£å$T&És√, j·TT+&É+>∑TVü≤\Z\Zy√
ER
T
Nsê˙ø£eTT M<∏äT\+<=s¡ø£<√, o‘êeTè‘· dü«#·Ã¤yê'
|üPs¡+ uÒs¡T\ u≤s¡<√, ‘·|üdüT\+ ÁuÀe+>∑ ˙ y√|üy√
#˚s¡+ uÀe⁄<äTπs\ sêE\ »qT˝Ÿ lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! 2
❖eT. dæ] ˝Ò¬ø’q $uÛÑ÷wæ‘·T+&Ó j·TsTT uÛ≤dæ\T¢Hé ãT<ÛäT+&Í<ä\Hé
SC
>∑Ts¡TbÕ<ëq‹ πø\˙– #Óe⁄\+<äTì«ìÿ eÅø£Ô+ãTqHé
dæús¡ dü‘√´øÏÔ uÛÑT»+ãT\ì«»j·TeTTHé ∫‘·Ô+ãTqHé düqàH√
Vü≤s¡ k»q´eTT >∑*ZqHé düTs¡_ÛeT˝≤¢! ˙‹yê#·düŒr! 3
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ <Ó’yêìï |üPõ+#˚ $<ÛëHê\T m{≤¢ ñ+&Ü*? m+<äT≈£î?
♦ Á|ü»\T sêE\qT ÄÁX¯sTT+#· e#·TÃHê? m+<äT≈£î?
♦ dæ]˝Ò≈£îHêï |ü+&ç‘·T&ÉT @j˚T >∑TD≤\e\¢ XÀ_ÛkÕÔ&ÉT?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
69
NG
AN
A
II
TE
LA
❖ñ. uÛÑ+&Éq;ÛeTT" &Üs¡Ô»q u≤+<Ûäe⁄" &ÉT»® «\ u≤D‘·÷D ø√
<ä+&É ø£fi≤Á|ü#·+&É uÛÑT»‘ê+&Ée ø°]ÔøÏ sêeTeT÷]ÔøÏHé
¬s+&Ée kÕ{Ï <Ó’e$Tø£ ˝Ò"&ÉqT#·THé >∑&É>∑{Ϻ uÛÒ]ø±
&Ü+&É &É&Ü+&É&Ü+&É ìq<ä+ãT\C≤+&ÉeTT ì+&É eT‘·Ôy˚
<ä+&ÉeTT HÓøÏÿ #êf…<äqT <ëX¯s¡B∏! ø£s¡TD≤ |üjÓ÷ìBÛ!! 4
❖d”. Vü≤]<ëdüT\qT ì+<ä˝≤&É≈£î+&çq" C≤\T"
ER
T
düø£\ Á>∑+<∏äeTTà\T #·~$q≥T¢
_Ûø£å$Tj·T´+>∑" <ä|æŒ+|ü≈£î+&çq" C≤\T"
CÒeTT{Ϻ <ëq+ãT #˚dæq≥T¢
$T+∫ dü»®qT\ e+∫+|ü≈£î+&çq" C≤\T"
ì+|ü⁄>± ãVüQe÷q $T∫Ãq≥T¢
<˚yêÁ>∑Vü‰s¡eTT˝Ÿ Bj·T≈£î+&çq" C≤\T"
>∑qø£ø£+ã|ü⁄>∑Tfi¯ófl >∑{Ϻq≥T¢
SC
‘˚.^. ˇø£] esê¸X¯qeTT eTT+#·≈£îqï" C≤\T"
uÒs¡T ø°]Ô>∑ düÁ‘·eTT˝Ÿ ô|{Ϻq≥T¢
uÛÑ÷wüD$ø±dü! l<Ûäs¡à|ü⁄] ìyêdü!
<äTwüºdü+Vü‰s¡! qs¡dæ+Vü≤! <äT]‘·<ä÷s¡!
5
70
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ sêeTTì >=|üŒ<äHêìï @ $<Û+
ä >±
#ê{Ï#|Ó Œü e#·TÃ?
♦ düÁ‘·Œes¡q
Ô e\¢ bı+<˚ |ò*ü ‘ê\T
@$T{Ï?
♦ yÓ÷dü+ m+<äT≈£î #˚jT· ≈£L&É<Tä ?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
III
AN
❖eT. |òüTqT&Éyê«&É>∑T, y˚&ÉT ‘ê´>∑eTj·T Bø£å+ã÷ì düs¡«+düVü‰
NG
»q <Ó’q´dæú‹ uÀq&É+∫ düø£˝≤XÊù|X¯˝≤q+<ä J
eq dü+s¡+uÛÑeTT ô|+∫, <˚X¯»q˙ ÁbÕX¯düÔ´eTTHé |ü+#·TH√
nì<ä+|üPs¡« j·TX¯dæ« j·÷‘·&É>∑T qHêï! $X¯«Hê<∏˚X¯«sê! 6
❖XÊ. bı‘·Ô+u…’ ø£&ÉTH˚s¡TŒ‘√ Væ≤‘·eTT qT<√“~Û+#·T $TÁ‘·T+&ÉT, dü+
TE
LA
$‘·Ô+u…’ jÓTTø£ ø±s¡´kÕ<ÛäqeTTqHé yÓ˝§Z+<äT $TÁ‘·T+&ÉT, kÕ«
j·T‘·Ô+u…’q ø£èbÕDyÓTÆ j·Ts¡T\ HêVü‰]+#·T $TÁ‘·T+&ÉT, Áb˛
∫Ñ·Ô+u…’ düTK$T#·Tà $TÁ‘·T&ÉT <ä>∑Hé l˝§+ø£sêy˚TX¯«sê! 7
❖d”. ø£\HÓ’q dü‘·´+ãT ã\Tø£H=\¢ìyê&ÉT
SC
ER
T
e÷j·Te÷≥\ kıeTTà Bj·TTyê&ÉT
≈£î\>∑s¡«eTTq ù|<ä ø=+|ü˝≤¬sÃ&çyê&ÉT
\+#·+ãT\≈£î yÓ\ u…+#·Tyê&ÉT
#Ó&ÉT Á|ües¡Ôq\+<äT C…\– ‹s¡T>∑Tyê&ÉT
es¡Tdüyê$øÏ ˙fi¯ófl e<äT\Tyê&ÉT
eTT#·Ã{≤&ÉT#·T ø=+|ü eTT+#·p#Ó&çyê&ÉT
ø£qïyês¡\ ¬>+≥T#·Tqïyê&ÉT
^.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ø£$ <äèwæº˝À ì»yÓTÆq |òüTqT&Óes¡T?
♦ $TÁ‘·Tì düVü‰j·T+ mìï $<Ûë\T>± ñ+≥T+~?
♦ qs¡s¡÷|ü sêø£ådüT\+fÒ mes¡T?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
71
|ü⁄&É$T˝À qs¡s÷¡ |ü⁄&Ó’ |ü⁄{Ïj
º T· Tqï
sêø£ådüT&ÉT >±ø£ y˚söq sêeT#·+Á<ä!
ø£è|üìBÛ! <Ûäs¡Hê>∑s¡≈£î+≥bÂ]!
y˚DT>√bÕ\ø£èwüí! eT<˚«\TŒ XÖ]
8
3)
4)
5)
AN
ER
T
6)
NG
2)
düπs«X¯«sê! ˙ |üP» #˚ùd≥|ü&ÉT yÓTT<ä{Ï |ü⁄wüŒ+ dü‘·´+. ¬s+&Ée |ü⁄wüŒ+ <äj·T. eT÷&√ |ü⁄wüŒ+ $TøÏÿ*
$•wüºyÓTÆq @ø±Á>∑‘·. Ç~ uÛÑøÏÔjÓ÷>∑ $<Ûëq+. á eT÷&ÉT |ü⁄cÕŒ\T ˝Òì |üP»\qT ˙e⁄ n+^ø£]+#·e⁄ø£<ë!
lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! ‹q&ÜìøÏ n&ç–‘˚ mes¡sTTHê Ç+‘· _Ûø£å+ ô|&É‘ês¡T. ìedæ+#·&ÜìøÏ >∑TVü≤\THêïsTT.
eÁkÕÔ\T M<ÛäT˝À¢ <=s¡T≈£î‘êsTT. ‘ê>∑&ÜìøÏ q<äT˝À¢ #·\¢ì neTè‘·+e+{Ï dü«#·Ã¤yÓTÆq˙s¡T <=s¡T≈£î‘·T+~.
‘ê|üdüT\qT ø±bÕ&É{≤ìøÏ ˙e⁄Hêïe⁄. nsTTHê á Á|ü»\T sêE\qT m+<äT≈£î ÄÁX¯sTTkÕÔs√ ‘Ó*j·T<äT.
˙‹˝À ãèVü≤düŒ‹ n+‘·{Ï yê&ÉesTTq z düTs¡_ÛeT˝≤¢! ‘·\e+∫ >∑Ts¡Te⁄ bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#˚yê&ÉT,
<ëq>∑TD+ ø£*–qyê&ÉT, #Óù|Œ $wüj÷· ìï ÁX¯<>Δä ± $H˚yê&ÉT. dü‘´· Áe‘·T&Óq’ yê&ÉT, uÛTÑ »ã\+‘√ $»j·÷\qT
bı+<˚yê&ÉT, eTqdüT‡ì+&Ü eT+∫‘·q+ ø£\yê&ÉsTTq |ü+&ç‘·T&ÉT dü+|ü<ä\T ˝Ò≈£îHêï Á|üø±•kÕÔ&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTì ≈£îe÷sê! <äj·÷düeTTÁ<äTìyÓ’q z lsêe÷! ˙e⁄ j·TT<äΔs¡+>∑+˝À X¯Á‘·TuÛÑj·T+ø£s¡T&Ée⁄, <äT'U≤\T
bı+<˚yê] bÕ*≥ ã+<ÛäTe⁄e⁄, ø±+‹eT+‘·yÓTÆq u≤D≤\T, neTTà\bı~, ø√<ä+&ÉeTTqT ø£*–, Á|ü#·+&É
uÛÑT»‘ê+&Ée+‘√ <ÛäqT]«<ë´ø£fi¯˝À ø°]Ô bı+~q ˙≈£î kÕ{Ïe#˚à <Ó’e+ eTs=ø£s¡T˝Òs¡ì, eT~+∫q @qT>∑T
HÓøÏÿ &ÛÉ+ø± ÁyÓ÷–dü÷Ô uÛÑ÷eT+&É\eT+‘ê $qã&˚≥≥T¢ #ê≥T‘êqT!
n\+ø±sê\#˚‘· XÀ_Û˝Ò¢yê&Ü! <Ûäs¡à|ü⁄]πøåÁ‘·+˝À yÓ\dæqyê&Ü! <äTwüߺ\qT dü+Vü≤]+#˚yê&Ü! bÕbÕ\qT
<ä÷s¡+#˚ùdyê&Ü! qs¡dæ+Vü‰! $wüßíuÛÑ≈£îÔ\qT ì+~+#·≈£î+&Ü ñ+fÒ#ê\T, nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\qT #·~$qfÒ¢.
_Ûø£å$T#˚Ãyê]ì Ä|ü≈£î+fÒ#ê\T, n~ <ëqeTT #˚dæqfÒ¢. dü»®qT\qT yÓ÷dü+ #˚j·T≈£î+&Ü ñ+fÒ#ê\T, >=|üŒ
ãVüQeT‹ì∫ÃqfÒ¢. <˚e‘ê e÷q´eTT\qT ÄÁø£$T+#·≈£î+&Ü ñ+fÒ#ê\T, ã+>±s¡T <Ûä«»düÔ+uÛÑ+‘√ ≈£L&çq
>∑T&çø{£ +ºÏ ∫qfÒ.¢ Ç+ø=ø£] ªesê¸XH¯ êìïμ (ˇø£ @&Ü~øÏ dü]|ü&˚ uÛÀ»Hêìï) eTT+#·≈î£ +fÒ#ê\T, ‘·q ù|s¡T‘√
düÁ‘ê\T ø£{Ϻ+∫qfÒ¢ ne⁄‘·T+~.
$X¯«Hê<∏X˚ «¯ sê! ‘ê´>∑+‘√ ≈£L&çq Bø£qå T|üPì, »qT\+<ä] Bqdæ‹ú ì s¡÷|ü⁄e÷|æ, n+<ä]øÏ düT≈£îe÷s¡yTÓ qÆ ,
Äq+<äøs£ ¡ J$‘·dTü U≤ìï |ü+∫, e÷‘·è<˚X|¯ ⁄ü >=|üŒ‘·Hêìï mes¡sTT‘˚ $X¯<|ä sü T¡ kÕÔs√ yêπs >=|üŒ yês¡e⁄‘ês¡T.
n|üPs¡«yÓTqÆ ø°]eÔ T+‘·T\e⁄‘ês¡T.
z ˝§+ø£ sêy˚TX¯«sê! $TÁ‘·T&ÉT |ü⁄düÔø£+e÷~]>± $TøÏÿ*H˚s¡TŒ‘√ eT+∫ì uÀ~ÛkÕÔ&ÉT. ø±s¡´ dü|òü\‘·˝À
$\TyÓ’q <Ûäq+e˝… ñ|üø£]kÕÔ&ÉT. X¯Á‘·THêX¯q+˝À kÕ«BÛqyÓTÆq ø£‹Ôe˝… düVü‰j·T|ü&ÉT‘ê&ÉT. ì+&ÉT eTqôd’‡
düTU≤ìïkÕÔ&TÉ .
<äj·T≈£î ì~Ûe+{Ïyê&Ü! Hê>∑s¡≈£î+≥ |ü⁄s¡eTTq+<äT ø=\TyÓ’qyê&Ü! y˚DT>√bÕ\ø£ècÕí! Hê <Ó’ee÷! XÖØ!
ø£\˝À ≈£L&Ü dü‘ê´ìï |ü\ø£&ÜìøÏ Çwü|º &ü ìÉ yê&ÉT, e÷j·Te÷≥\T #Ó|Œæ Ç‘·sT¡ \ kıeTTà n|üV≤ü ]+#˚yê&ÉT,
≈£î\>∑s¡«+‘√{Ï ù|<äyê+&É¢ Ç+&É¢qT HêX¯q+ #˚ùdyê&ÉT, \+#ê\≈£î $\TeqT ô|+#˚yê&ÉT, #Ó&ÉT Á|ües¡Ôq‘√
‹]π>yê&ÉT, yê$es¡Tdü\qT bÕ{Ï+#·ìyê&ÉT, qe⁄«‘·÷ eTT#·Ã{≤&ÉT‘·÷H˚ m<äT{Ïyê&çì HêX¯q+
#˚j·÷\qT≈£îH˚yê&ÉT, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT Ç+{ÏqT+∫ yÓfi¯fl>=fÒºyê&ÉT á uÛÑ÷$TMT<ä e÷qes¡÷|ü+˝À ñqï
sêø£då Tü &˚.
TE
LA
1)
A
‘ê‘·Œsê´\T
7)
SC
8)
72
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
I.
A
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
NG
1. X¯‘ø· £ Á|üÁøÏjT· X¯‘êu≤›\ ‘·sã¡ &ç ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñqï~. bÕsƒ+¡ ˝Àì X¯‘ø· £ |ü<ë´\ uÛ≤yê\T H˚{Ï ø±˝≤ìøÏ ≈£L&Ü
‘√&ÉŒ&ÉT‘êj·Tì uÛ≤$düTHÔ êïsê? m+<äT≈£î? #·]Ã+#·+&ç.
2. øÏ+~ uÛ≤eeTTqï |ü<´ä bÕ<ë\qT bÕsƒ+¡ ˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
TE
LA
n) $TÁ‘·T&ÉT j·TT<äΔs¡+>∑+˝À ø£‹Ôe˝… ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘ê&ÉT.
Ä) sêeTTì $T+∫q <Ó’e+ ˝Ò&Éì #ê≥T‘êqT.
3. $<ë«Hé ø£\Te≈£î+≥ ø£èwüíe÷#ês¡´ sêdæq øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç. uÛ≤yêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
|ü<ë´ìøÏ ‘·–q o]¸ø£qT ô|≥º+&ç.
nqTuÛÑeeTTàq H˚]Ãq j·T{Ϻ #·<äTe⁄
‘·+Á&çe˝… ø±|ü⁄ì#·TÃqT ‘êqT eTT+<äT
|ü&çq ø£cÕº\#˚ >∑TDbÕsƒ¡eTsTT´
‘·–q Áù|s¡D ` ø±bÕ&ÉT ‘·*¢y√˝…
ER
T
uÛ≤e+ :
SC
o]¸ø£ :
II.
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) MT <äèwæº˝À n|üPs¡« ø°]ÔeT+‘·T&É+fÒ m{≤¢ ñ+&Ü*?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
73
Ç) $TÁ‘·T&ÉT |ü⁄düÔø£+e˝… eT+∫ <ë] #·÷|ü⁄‘ê&Éì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
A
Ä) ‘ê´– \ø£åD≤˝…{≤¢ ñ+{≤sTT?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
AN
á) |üP»≈£î dü‘·´+, <äj·T, @ø±Á>∑‘· nH˚ |ü⁄cÕŒ\T nedüs¡eTì bÕsƒ¡+˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! eT]
#·<äTe⁄ $wüj·T+˝À @y˚$ nedüs¡eTqT≈£î+≥THêïs¡T?
n) X¯‘·ø£ |ü<ë´\˝Àì ˙‘·T\T ì‘·´J$‘·+˝À m{≤¢ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘êjÓ÷ $X‚¢wæ+∫ sêj·T+&ç.
NG
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± eTq+ n\es¡TÃø√yê*‡q eT+∫ >∑TD≤\T, n\es¡TÃø√≈£L&Éì >∑TD≤\qT
$e]dü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
TE
LA
Ä) @<Ó’Hê ˇø£ |ü<ä´uÛ≤e+ Ä<Ûës¡+>± ˙‹ø£<∏ä sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
III.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
T
1. øÏ+~ |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
R
Ä) ñ<√“~Û+#·T
R
Ç) <Óq’ ´dæ‹ú
R
ER
n) uÛ≤dæ\T¢
á) qs¡s÷¡ |üsêø£då Tü &ÉT R
SC
2. øÏ+~ yêø±´\˝Àì |üsê´j·T |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. sêj·T+&ç.
n) n&É$˝À @qT>∑T\ >∑T+|ü⁄ ñqï~. Ä >∑T+|ü⁄≈£î ˇø£ >∑»eTT Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤düTÔqï~. Ä ø£] ‘·q
>∑T+|ü⁄˝Àì Hê>∑eTT\qT s¡øÏådüTÔ+~.
Ä) ùdïVæ≤‘·T\‘√ ìC≤sTTr>± ñ+&Ü*. Ä ìC≤sTTr m+<äs√ $TÁ‘·T\qT dü+bÕ~düTÔ+~. Ä HÓ#ÓÃ\T˝Ò
eTq≈£î ì»yÓTÆq dü+|ü<ä.
74
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Ç) sêE\ Ms¡‘ê«ìøÏ ∫Vü≤ï+ ø£èbÕD+. yês¡T ø£‹ÔkÕeTT˝À HÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´$TkÕÔs¡T. Ä
ndæ‘√H˚ sêE\T X¯Á‘·Te⁄\ô|’ $»j·T+ kÕ~ÛkÕÔs¡T.
AN
á) ã+>±s¡+ n+fÒ n+<ä]ø° Çwü+º . n+<äTøπ ø£qø£+ ø=q&ÜìøÏ n+<äs÷¡ ÄdüøÔÏ #·÷|ü⁄‘ês¡T. Ä dü«s¡+í ‘√
dü«s¡íø±s¡T\ <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl ‘·eT≈£î q∫Ãq |üdæ&ç ÄuÛÑs¡D≤\qT ‘·j·÷s¡T #˚sTT+#·T≈£î+{≤s¡T.
3. øÏ+~ yêø±´˝˝Àì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\qT >∑T]Ô+#·+&ç. y˚s¡T #˚dæ sêj·T+&ç.
n) ‘·÷s¡T|ü⁄ <Ódü mÁs¡ã&ç+~. <äøÏåD ~X¯yÓ’|ü⁄qï H˚qT ˇø£ÿkÕ]>± n≥T ‹]>±qT.
NG
Ä) düeTTÁ<ä+˝Àì ¬øs¡{≤\T ñyÓ«‘·TÔq ˝ÒdüTÔHêïsTT. Ä düeTj·T+˝À dü+Á<ä+ uÛÑj·÷ìï ø£*–düTÔ+~.
Ç) sêj·T&ÉT ‘·\T#·T≈£î+fÒ n˙ï kÕ<Ûä´+. sêE eTqdüTqT |üdæ>∑≥º&É+ ø£wüº+.
TE
LA
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ yêø±´\T #·~$ dü+~Û |ü<ë\T >∑T]Ô+∫, $&ÉBdæ dü+<ÛäT\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
n) d”‘·qT n+<äs¡÷ ãT~ΔeT+‘·Tsê\T n+{≤s¡T.
Ä) n#√Ã≥ Ä >∑T˝≤_ yÓTTø£ÿ≈£î mìï |üP\T |üP∫HêjÓ÷!
Ç) s√–øÏ yÓ’<äT´&ÉT ~yÍ´wü<Ûä+ Ç#êÃ&ÉT.
á) me¬sdüTº q~Ûs√Væ≤+∫q |üPs¡í kÕVü≤düe+‘·Tsê\T.
ñ) düe÷»+ n_Ûeè~Δ #Ó+<ë\+fÒ düyÓTÆø£´‘· nedüs¡+.
T
}) $<ë´e+‘·T˝Ò mø±ÿ\+˝ÀHÓ’Hê ø°]Ô+#·ã&É‘ês¡T.
ER
2. øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ëìøÏ >∑D$uÛÑ»q #˚dæ >∑Ts¡T \|òüTTe⁄\qT >∑T]Ô+∫ @ |ü<ä´bÕ<äyÓ÷ ‘Ó\T|ü+&ç.
n) uÛÑ+&Éq;ÛeTT" &Üs¡Ô»q u≤+<Ûäe⁄" &ÉT»® «\ u≤D‘·÷D ø√
Ä≥yÓ\~
øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\qT >∑eTì+#·+&ç.
q Vü≤ Vü≤
dü\
dü\
I I I U I UI I I U I I I U I
n) Áã‘·Tø£ e#·TÃ" >±ø£ ãVüQã+<Ûä qeTT˝…’q
Vü≤ Vü≤ Vü≤ Vü≤
Vü≤
U I U I UI U I
U I
Ä) e#·TÃ" >±ø£ ˝Ò$T e#·TÃ" >±" ø£
SC
❃
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
75
Vü≤ q Vü≤
dü\
dü\
I I I UI I I U I I I U I
Ç) Je <ÛäqeTT ˝…’q" C…&ÉT >±ø£ |ü&ÉT">±ø£
Vü≤ q Vü≤ Vü≤
q
U I I I I UI U I I I I
á) e÷≥ ~s¡T>∑ ˝Òs¡T e÷q <ÛäqT\T
♦
AN
NG
❃
ô|’ |ü<ä´+˝À 4 bÕ<ë\THêïsTT.
Á|ü‹ bÕ<ëìøÏ ◊<äT >∑D≤\T ñHêïsTT.
1, 3 bÕ<ë˝À¢ es¡Tdü>± eT÷&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T, ¬s+&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤\T ñHêïsTT.
2, 4 bÕ<ë˝À¢ ◊<äT dü÷s¡´>∑D≤\T ñHêïsTT.
Á|ü‹ bÕ<ä+˝À 4e >∑D+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹ #Ó*¢+~.
ÁbÕdüìeTj·T+ bÕ{Ï+#·˝Ò<äT.
Ç{≤¢+{Ï \ø£åD≤\Tqï |ü<ë´ìï ªÄ≥yÓ\~μ |ü<ä´+ nì n+{≤s¡T.
TE
LA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
A
UI
øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ëìï >∑D $uÛÑ»q #˚dæ @ |ü<ä´bÕ<äyÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç.
ªªe≥Tì ø±fi¯ófl >∑&ÉT>∑ es¡ùV≤eT|òüT≥eTTqμμ.
ÁbÕC…≈£îº |üì
♦
6 qT+&ç 10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î #·<äTe⁄ø=qï X¯‘·ø±\ $esê\T øÏ+~ |ü{Ϻø£˝À sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ
Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. yê{Ï˝À mìï |ü<ë´\T MTs¡T ø£+sƒ¡düú+ #˚XÊs√ ‘Ó\T|ü+&ç.
X¯‘·ø£+ ù|s¡T
ø£$ ù|s¡T
ø±\+
ø£+sƒ¡düú+>± ñqï |ü<ë´\ dü+K´
SC
ER
T
Áø£.dü+
dü÷øÏÔ
‘·q ‘√{Ï yê]‘√ ùdïVü≤+>± ñ+≥÷
Ç‘·s¡T\≈£î eT+∫ì |ü+#·T‘·÷, >∑Ts¡Te⁄\≈£î
$<Û˚j·TT&Ó’ ñ+≥÷ nuÛÑ´dæ+#˚ $<ä´ eT+∫
|òü*‘êìïdüTÔ+~.
76
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
\ø£å´dæ~Δ
AN
8
NG
pHé 2, 2014 s√E ‘Ó\+>±D˝Àì $$<Ûä ~q|üÁ‹ø£˝À¢ e∫Ãq dü+bÕ<äø°j·T o]¸ø£\T #·<äTe+&ç.
yê{Ï >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
ER
T
TE
LA
mH˚ïfiÀ¢ y˚∫q ñ<äj·T+`
bı<äT›bı&ÉT|ü⁄`
‘Ó\+>±D≈£î qeedü+‘·+`
kÕ«>∑‘ê+»*`
\ø£å´dæ~Δ`
qe‘Ó\+>±D `
Á|üX¯ï\T:
SC
1. ô|’ q Tqï dü + bÕ<ä ø ° j · T o]¸ø£ \ T @
$wüj÷· ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT?
2. Ä yês¡Ô≈£îqï ÁbÕ<Ûëq´y˚T$T{Ï?
3. MT¬s|ü&ÓH’ ê dü+bÕ<äøj
° ÷· \T #·~yêsê?
dü+bÕ<äø°j·TeT+fÒ @$T{Ï?
4. dü+bÕ<äø°j·÷\ <ë«sê Äj·÷ |üÁ‹ø£\
>∑÷]Ã eTq+ @+ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
~q |üÁ‹ø£˝À¢ì dü+bÕ<äøj
° ÷· \T, yê´K´\T düe÷»
#Ó‘’ H· ê´ìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘êsTT. ø±ã{Ϻ $<ë´s¡T˝ú À¢ dü+bÕ<äøj
° T·
yê´kÕ\T yê´K´\ |ü≥¢ n_Ûs¡T∫ì ø£*–dü÷Ô ÄdüøÏÔì
ô|+bı+~+|ü C Ò j · T &É + , kÕ<Û ë s¡ D yês¡ Ô \ ≈£ î ,
dü+bÕ<äøj
° ÷· \≈£î eT<Û´ä ñ+&˚ ‘˚&ÜqT, yê{Ï ÁbÕ<ÛëHê´ìï
ns¡ú+ #˚düTø=H˚+<äT≈£î ñ<˚›•+∫q<˚ á bÕsƒ¡+.
77
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
NG
AN
á bÕsƒ¡+ dü+bÕ<äø°j·T Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. düeTø±©q dü+|òüT≥q\˝À eTTK´yÓTÆq
yê{Ïì rdüTø=ì |üÁ‹ø£˝À¢ yê´U≤´q s¡÷|ü+‘√ |üPsê«|üsê\qT |üsêeT]Ùdü÷Ô kÕπ> s¡#·q
dü+bÕ<äø°j·T yê´dü+. ‘·≈£îÿe e÷≥˝À¢ bÕsƒ¡≈£î\qT Äø£≥Tº≈£î+≥÷, Ä˝À∫+|ü
#˚j·T>∑\>∑&É+ eT+∫ dü+bÕ<äø°j·T \ø£åD+. Ç$ ‘·‘êÿ˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ nsTTHê
ˇø=ÿø£ÿ dü+<äs¡“¤+˝À $_Ûqï ø±˝≤\≈£L nqTe]Ô+|üCÒdüTø√e#·TÃ.
TE
LA
‘Ó\+>±D sêh ne‘·s¡D dü+<äs¡“¤+>± 2e pHé, 2014 Hê&ÉT ªªqeTùdÔ ‘Ó\+>±Dμμ
~q|üÁ‹ø£˝À yÓ\Te&çq dü+bÕ<äø°j·Tyê´dü+ Ç~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
T
Á|üy•˚ ø£
SC
ER
ªdü+bÕ<äøj
° T· +μ düeTø±©q Á|ü|+ü #·+˝À »]–q kÕúìø£, C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T kÕúsTT dü+|òTü ≥q\qT
>±ì, <ëì |ü]D≤e÷\qT>±ì, n<äT“¤‘· $X‚cÕ\qT>±ì $e]düT+Ô ~. C≤‹|æ‘· eTVü‰‘êà>±+BÛ eTè‹
#Ó+~q|ü&ÉT n+‘·sê®rj·T kÕúsTT˝À |üÁ‹ø£\˙ï dü+‘ê|ü+ ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô >±+BÛ >=|üŒ‘·Hêìï ø°]Ôdü÷Ô
Á|ü‘˚´ø£ dü+bÕ<äø°j·÷\T sêXÊsTT. n<˚ $<Ûä+>± eTq uÛ≤s¡rj·T Áø°&Üø±s¡T\T, XÊgy˚‘·Ô\T Äj·÷
s¡+>±˝À¢ n<äT“¤‘· $»j·÷\T Ä$wüÿ]+∫q|ü&ÉT (ÄHê{Ï) ~q|üÁ‹ø£\˙ï yê]ì Á|üX¯+dædü÷Ô
dü+bÕ<äø°j·÷\T sêXÊsTT. n{≤¢π> 1969 qT+&ç 2 pHé, 2014 es¡≈£î kÕ–q ‘Ó\+>±D sêh
ñ<ä´eT+ dü|\üò yÓT,Æ ‘Ó\+>±D düø\£ »qT\ dü«|üï+ kÕø±s¡yTÓ qÆ y˚fi,¯ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ |ü≥+ô|’ 29e sêh+>±
ª‘Ó\+>±Dμ ne‘·]+∫+~. á dü+<äs¡“¤+>± |üÁ‹ø£\˙ï |ü‘êø£ o]¸ø£\‘√ á yês¡ÔqT Á|ü#·T]+∫,
Á|ü‘˚´ø£ dü+bÕ<äø°j·÷\T sêXÊsTT. n{≤¢+{Ï dü+bÕ<äø°j·÷˝À¢ ˇø£{Ï Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+. ‘Ó\+>±D
ñ<ä´eT eTVü‰Á|ükÕúq+˝Àì yÓT\Æ Tsêfi¯flqT eTq≈£î |ü]#·jT· + #˚dTü qÔ ïB yê´dü+.
78
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
TE
LA
NG
AN
ªªns¡sΔ êÁ‹ y˚fi¯ Á|ü|+ü #·eT+‘ê ìÁ~düTqÔ ï|ü&ÉT, uÛ≤s¡‘Y düJe+>± dü«‘·+Á‘·+>±
y˚T˝§ÿ+≥T+~. zø£åD+ edüTÔ+~. #·]Á‘·˝À ns¡T<äT>± edüTÔ+~. bÕ‘·<äq+ qT+∫
ø=‘·Ô<äq+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|&ÉT‘·+. ˇø£ X¯ø£+ eTT>∑TdüTÔ+~. düTBs¡Èø±\+
nD∫y˚jT· ã&çq C≤‹ Ä‘·à ‘·q >=+‘·T $ì|ædTü +Ô ~μμ. <˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+
e∫Ãq|ü&ÉT HÓÁVüA #Ó|æŒq á e÷≥\T Ç|ü&ÉT ‘Ó\+>±D≤≈£î nø£åsê˝≤
dü]b˛‘êsTT. pHé ˇø£≥e ‘˚B ns¡ΔsêÁ‹ Á|ü|ü+#·eT+‘ê ìÁ~düTÔqïy˚fi¯
‘Ó\+>±DC≤‹ ‘·q kÕ«‘·+Á‘·´ Á|üø≥£ q #˚d+æ ~. n~ ‘Ó\+>±D düe÷»+
#˚dqæ düeTwæº Á|üø≥£ q. ns¡sΔ êÁ‹ y˚fi¯ Äø±X¯+˝À |ü+#· eHÓï\ dü÷s¡T´\T
|ü\ø£]+∫q≥T¢... Ç+Á<ä<qäÛ düT‡ $s¡>ã∑ ÷dæq≥Tº, ‘ês¡\T ~–e∫Ã
‘Ó\+>±D dü+ãTsê˝À¢ ‘êsê&çq≥Tº ‘Ó\+>±D n+‘ê ñ<˚«>∑
uÛ]Ñ ‘·+. ‘Ó\+>±D b˛sê≥+ >∑e÷´ìï eTT<ë›&qç ø£Då eT~.
C≤‹ #·]Á‘·˝À ns¡T<Ó’q ø£åD+... n‘·´<äT“¤‘·yÓTÆq ø£åD+!
A
I
T
‘Ó\+>±D sêh+ Ä$s¡“¤$+∫q y˚fi¯ eT÷&ÉT ‘·sê\
_&ɶ\ ø£+&É¢ qT+∫ uÛ≤y√<˚«>∑+‘√ u≤cÕŒ\T sê˝≤sTT.
1969 ñ<ä´eT+ eT*<äX¯ b˛sê≥+, |ü‘êø£kÕúsTT
|òüT{≤º\T... ˝≤؃\T, ‘·÷{≤\T... >±j·÷\T Ç{≤¢ me]
C≤„|øü ±\T, nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T yê]$. Äq+<√‘ê‡Vü‰\‘√
bÕ≥T b˛sê≥C≤„|üø±\T ≈£L&Ü eTTdüTs¡Tø=ì
Vü≤è<äj·÷\qT ÄÅs¡›+>± e÷sêÃsTT.
ER
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªªdüTBs¡ø
È ±\+ nD∫y˚jT· ã&çq C≤‹ Ä‘·à
SC
‘·q >=+‘·T $ì|ædTü +Ô ~μμ. á e÷≥\qï~
@ dü+<äs¡“¤+˝À? mes¡Hêïs¡T?
♦ Á|ü‘˚´ø£ ‘Ó\+>±D sêh b˛sê≥+˝Àì
@j˚ T |ò ü T {≤º \ T á ÁbÕ+‘· Á|ü » \
Vü≤è<äj·÷\qT ÄÅs¡›+>± e÷sêÃsTT?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
79
A
II
TE
LA
NG
AN
‘Ó\+>±D˝Àì Á|ü‹ n&ÉT>∑&ÉT>∑÷ ñ<ä´eT #·]Á‘·‘√ eTT&ç|ü&ç |ü$Á‘·yÓTÆq |ü$Á‘· düú\y˚THêjÓT! dü∫yê\j·T+˝À
q\¢b˛#·eTàqT e÷j·T+ #˚dæ ªu…»yê&É <äTs¡ZμqT ô|{Ϻq|ü&ÉT ‘Ó\+>±D ñ<√´>∑T\T b˛sê{≤ìøÏ ~>±s¡T. B+‘√ eTfi≤fl
q\¢b˛#·eTà yÓ*dæ+~. Ç|ü&Ü >∑T&ç˝ÀH˚ ‘=* eTTK´eT+Á‹>± øπ d”ÄsY |üP»\T CÒjT· &É+! ñ<ä´eT+ ∫e] <äX˝¯ À |üsπ &é
Á>ö+&é˝À düuÛÑ ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ nqTeT‹ \_Û+#·˝Ò<äT. Ç|ü&Ü yÓTÆ<ëq+˝ÀH˚ ‘Ó\+>±D eTTK´eT+Á‹ >ös¡e e+<äq+
d”«ø£]+#ês¡T. ôV’≤Á<ëu≤<äT M<ÛäT˝À¢ Ä+ø£å*ï ~Ûø£ÿ]dü÷Ô ‹]–q s√E\THêïsTT. Ç|ü&Ü M<ÛäT˝À¢H˚ ªC…’ ‘Ó\+>±Dμ
ìHê<ë˝ÀÔ ñ<ä´eTø±s¡T\T sê#·Øƒ$‘√ ‹s¡T>±&ÉT‘·THêïs¡T. ñkÕàìj·÷ø±´+|üdt˝À mìï ñÁ~ø£Ô |òüT{≤º\ì! ø±´+|üdt˝À
|æ\\¢ qT ˝≤؃\‘√ ø=&ÉT‘·T+fÒ #·÷&É˝øÒ ,£ <˚X¯ $<˚XÊ\˝Àì
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘Ó\+>±D≤ _&É\¶ +‘ê ‘·\&¢ *ç b¢ ˛sTTq ø£Då ≤˝…H√ï! ñ<ä´eT+
♦ ªC…’ ‘Ó\+>±Dμ ìHê<ä+ ã\|ü&É&ÜìøÏ <ë]rdæq Á|ü‹ eT\T|ü⁄˝À ‘Ó\+>±D _&ɶ\T >∑HébÕsYÿ neTs¡Ms¡T\
dü+|òüT≥q˝Ò$? yê{Ï |üs¡´ekÕHê˝Ò$?
dü÷Ô|ü+ <ä>∑Zs¡ ø£\TdüTø=ì #·]Ã+#·T≈£îH˚{Àfi¯ófl. e\dü
♦ ñ<ä´eT ø±\+˝À ôV’≤<äsêu≤<äT M<ÛäT\T, yÓTÆ<ëHê\ bÕ\≈£î\ Ä+ø£å\ eT<Ûä´ ˝≤؃<Óã“\≈£î »&ÉTeø£ eTTfi¯fl
Á|ü‘´˚ ø£‘\· T @$T{Ï?
r>∑\qT #Û~˚ +#·Tø=ì neTs¡Ms¡T\ dü÷|Ô +ü <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ñs¡ø&£ +É
Ñ y˚T! pHé s¬ +&ÉT Á|üyX˚ ¯ |òTü &çjT· ˝À¢
♦ ªª>∑ H é b ÕsY ÿ neTs¡ M s¡ T \ dü ÷ Ô | ü + ‘√ eTT&ç e &ç q #ê˝≤ eT+~øÏ nqTuÛe
dü+|òüT≥q˝…H√ï...μμ Ä dü+|òüT≥q\qT >∑T]+∫ nH˚ø£ eT+~ nø£ÿ&É #˚] #ÓeTà–*¢q ø£qT\‘√ neTs¡Ms¡T\≈£î
ìyêfi¯ó\T n]Œ+#ês¡T.
#·]Ã+#·+&ç.
III
SC
ER
T
d”«j·Tsêh+ dæ~Δ+∫+~ >∑qTø£, Çø£ C≤‹ düs¡«‘√eTTU≤_Ûeè~Δø√dü+ bÕ≥T|ü&Ée\dæ ñ+~. e\dü bÕ\q˝À
nD∫y˚‘·≈£î >∑T¬s’q ‘Ó\+>±D uÛ≤wü, dü+düÿ è‘·T\≈£î eT∞fl ÁbÕD+ b˛j·÷˝…. ñ‘·ÿ èwüºyÓTÆq ‘Ó\+>±D Jeq $<ÛëHêìï
|ü⁄qs¡T<äΔ]+#·Tø√yê˝…. ‘Ó\+>±D≤ ndæÔ‘ê«ìï düeTTqï‘·+>± ì\u…fÒº ø£èwæ @ ˇø£ÿ s¡+>±ìø√ |ü]$T‘·yÓTÆ+~ ø±<äT.
Ç<=ø£ düeTwæº j·T»„+. |üsêsTT bÕ\q˝À ‘Ó\+>±D düe÷»+ m+‘√ øå√uÛÑqT, dü+øå√uÛ≤ìï nqTuÛÑ$+∫+~. kÕe÷õø£
Jeq+ ∫ÛÁ<äyTÓ +Æ ~. kÕe÷õø£ dü+ã+<Ûë\T ‘Ó–b˛j·÷sTT. ‘Ó\+>±D düe÷»+ Ç|ü&ÉT Á|üXÊ+‘·‘q· T, |ü#÷ ì ã‘·T≈£îqT
ø√s¡T‘·Tqï~. á |ü⁄q]ïsêàD+ n+‘· düT\uÛyÑ TÓ +Æ ~ ø±<äT. X¯øj
ÔÏ T· T≈£î\Ô ˙ï, ≈£L&É>≥∑ Tº≈î£ ì ì]›wºü ø±sê´#·sD¡ ‘√ eTT+<äT≈£î
kÕ–‘˚H˚ á $cÕ<ä+ qT+∫ ãj·T≥ |ü&É>∑\+. »HêìøÏ ‘·ø£åD+ ø±e*‡+~ ø£&ÉT|ü⁄ ì+&Ü ‹+&ç. ø£+{Ï ì+&Ü ìÁ<ä.
sπ |ü{Ï >∑T]+∫ ãT>∑T\T ˝Òì J$‘·+. Çy˚MT #·+Á<äT&çì ‘Ó∫Ãe«eTì ø√s¡&+É ø±<äT. ø£˙dü nedüsê\T rs¡&+É , >ös¡eyÓTqÆ
Áã‘·T≈£î Á|ü»\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ. πød”ÄsY mìïø£\ eTT+<äT Á|üø£{Ï+∫q Á|üD≤[ø£. n~Ûø±s¡+ #˚|ü≥º>±H˚ Ç∫Ãq ‘=*
Á|üdü+>∑+ á ÄX¯j·T kÕ<Ûäq≈£î nqT>∑TD+>±H˚ ñ+&É&É+ Vü≤s¡¸D°j·T+! kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘=* <äXÊu≤›\˝À nH˚ø£
dü+πøåeT |ü<∏äø±\T neT\T nj˚T´$. |üsêsTT bÕ\q˝À ì<ÛäT\ eT[fl+|ü⁄ bÕ\Hê |üs¡yÓTÆq $eø£åe\¢ n$ ‘Ó\+>±D≈£î
80
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
TE
LA
NG
AN
A
n+<ä˝Ò<äT. n+<äTe\¢ eT÷&ÉT ‘·sê\ nD∫y˚‘·˝À eT–Zq düe÷C≤ìï eTfi≤fl dü+πøåeT |ü<∏äø±\ s¡÷|ü+˝À Ä<äTø√e&É+
‘·|üŒìdü]. s¡TD≤\e÷|ò”, ¬s+&ÉT |ü&Éø£>∑<äT\ Ç\T¢ yÓTT<ä˝…’qe˙ï dü+πøåeT sê»´ $<ÛëHêìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq Vü‰MT\T.
‘Ó\+>±D≈£î ˙{ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>∑+˝À »]–q nHê´j·÷ìï #·øÿ£ ~<ä&› +É ˇø£ ãèVü≤‘êÿs¡´+. øπ d”ÄsY yÓTT<ä{sÏ √CÒ Á|üø{£ +Ï ∫q≥T¢
|ü]bÕ\Hês¡+>∑+˝À dü+düÿs¡D\T Á|üy˚X¯ô|≥º&É+ ≈£L&Ü nedüs¡y˚T. ‘Ó\+>±D ˇø£|ü&ÉT <˚X¯+>± ñ+&˚~. d”«j·T
|ü]bÕ\q eTq≈£î ø=‘·Ôø±<äT. nbÕs¡yÓTÆq eqs¡T\THêïsTT. Á|ü»\T ø£wæº+#˚ ‘·‘·«+>∑\yês¡T. ãT~Δu˝≤ìøÏ ø=<äe˝Ò<äT.
Ç+<äT≈£î‘√&ÉT eT÷&ÉT ‘·sê\ bÕ≥T ùd«#êä
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
kÕ«‘·+Á‘ê´\ø√dü+ b˛sê&çq C≤‹øÏ yê{Ï $\Te
‘Ó*dæ ñ+≥T+~. n+<äTe\¢ ‘Ó\+>±D uÛ$Ñ wü´‘·TôÔ |’ ♦ ‘Ó\+>±D |ü⁄q]ïsêàD+˝À m{≤¢+{Ï #·s¡´\T yÓ+≥H˚
dü+<˚V‰ü ìøÏ ‘êe⁄˝Ò<Tä . dü«‘·+Á‘· ‘Ó\+>±D n_Ûeè~Δ
#˚|ü{≤º\ì dü+bÕ<ä≈£î&ÉT uÛ≤$düTÔHêï&ÉT? Bìï MTs¡T
u≤≥˝À |üj·TìdüTÔ+~. Á|ü|ü+#êìøÏ Ä<äs¡Ù+>±
düeT]úkÕÔsê?
ì\TdüTÔ+~.
♦ qe ‘Ó\+>±D ìsêàD+˝À Á|üuÛÑT‘·« eP´Vü‰\T @$T{Ï?
♦ ‘Ó \ +>±D sêh |ü ⁄ q]ïsêàD+˝À MT¬ s {≤¢ + {Ï bÕÁ‘·
b˛wækÕÔsT¡ ?
T
Ç$ #˚j·T+&ç
I.
ER
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. ‘Ó\+>±D sêh Ä$sꓤyêìøÏ ø£èwæ#d˚ qæ yê]ì n_Ûq+~+#·&ÜìøÏ MT bÕsƒX¡ Ê\˝À düe÷y˚X+¯ ìs¡«Væ≤düTHÔ êïs¡T.
Ç+<äTø√dü+ @<ÓH’ ê ˇø£ n+X¯+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&Ü*. MT¬s‘’ ˚ øÏ+~ n+XÊ\˝À <˚ì >∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ‘ês¡T?
SC
n) sêhkÕ<Ûäq˝À ø£e⁄\T, ø£fi≤ø±s¡T\ bÕÁ‘·.
Ä) ñ<√´>∑T\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, $<ë´s¡Tú\ bÕÁ‘·.
Ç) Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ bÕÁ‘·.
á) düø£\»qT\ bÕÁ‘·.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
81
A
2. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
TE
LA
NG
AN
1926 y˚T 19q >√\ø=+&É |üÁ‹ø£ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. H˚&TÉ ñqï dü<Tä bÕj·÷\T Hê&ÉT |üÁ‹ø± ìs¡«Vü≤D≈£î
@e÷Á‘·+ ˝Ò≈£î+&Ó. dü+bÕ<ä≈£î&˚ nìï |üqT\T ìs¡«Væ≤+#·Tø=H˚yê&ÉT. $˝ÒK]|üì, yê´düs¡#·sTT‘·\|üì,
>∑Te÷kÕÔ|üì, Á|üP|òtØ&ÉsY |üì Ç{≤¢ <ë<ë|ü⁄ nìï |üqT\qT ˇø£ÿπs #˚j·Te\dæe#˚Ã~. á |ü]dæú‘·T˝À¢
>√\ø=+&É |üÁ‹ø£ mH√ï Ä≥Tb˛≥¢qT m<äTs=ÿqï~. ã+<ÛäT$TÁ‘·T\ düVü≤ø±s¡+‘√ düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶
|ü≥Tº<ä\‘√ |üÁ‹ø£ ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. 1939 Ä>∑düTº 3e ‘˚B qT+&ç >√\ø=+&É |üÁ‹ø£≈£î dü+bÕ<ä≈£î&ç>±
Á|ü‘ê|üs¬ &ç¶ ìj·T$T‘·T&Éj÷· ´&ÉT. >√\ø=+&É |üÁ‹ø£ Á|ü‘ê|üs¬ &ç¶ Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ n<ä+› |ü{+ºÏ ~. ‘Ó\+>±D Á|üC≤˙ø±ìï
C≤>∑è‘·|ü]∫+~. Äj·Tq sêdæq yê´kÕ\T, $eTs¡Ù\T, dü+bÕ<äø°j·÷\T yÓsTT´øÏô|’>± ñ+{≤sTT. |üÁ‹ø£˝À
#·sêÃy˚~ø£qT ìs¡«Væ≤+∫ dü‘ê´\qT ì>∑T‘Z ˝˚ ÃÒ neø±XÊ\qT $eTs¡Ù≈£î\≈£î ø£*–+#˚yê&ÉT. e´øÏÔ kÕ«‘·+Á‘·´+,
bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T, ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü\≈£î, |üÁ‹ø± kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ >∑&ÉT¶s√E\Tqï|üŒ{Ïø° ≈£L&Ü ìC≤+ Á|üuÛÑT‘·«+
Ä+ø£\å HÓ<Tä s=ÿ+≥÷ >√\ø=+&É |üÁ‹ø£ ‘Ó\+>±D Á|ü»˝À¢ ø=‘·Ô uÛ≤yê\qT, Ä˝À#·q\qT, #Ó‘’ H· ê´ìï s¡–*Ã+~.
n) >√˝ø=+&É |üÁ‹ø£ dü+bÕ<ä≈£î&Óes¡T?
Ä) Hê{Ï |üÁ‹ø±dü+bÕ<ä≈£î\T @j˚T |üqT\T #˚ùdyês¡T?
Ç) Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ >√\ø=+&É|üÁ‹ø£ <ë«sê @+ #˚XÊ&ÉT?
á) >√\ø=+&É |üÁ‹ø£e\¢ ‘Ó\+>±D Á|ü»\≈£î ø£*–q Á|üjÓ÷»qy˚T$T{Ï?
T
ñ) ô|’ ù|sê≈£î ù|s¡T ô|≥º+&ç.
II.
ER
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
SC
n) ‘Ó\+>±D sêh @sêŒ≥TqT C≤‹ #·]Á‘·˝À ˇø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq |òüT≥º+>± m+<äT≈£î nqT≈£î+≥THêïs¡T?
Ä) ‘Ó\+>±D sêh |ü⁄q]ïsêàD+˝À MTs¡T m{≤¢+{Ï bÕÁ‘· b˛wækÕÔs¡T?
Ç) dü+bÕ<äø°j·÷\T |üÁ‹ø£˝À¢ m+<äT≈£î sêkÕÔs¡T?
á) |üÁ‹ø£˝À¢ì dü+bÕ<äø°j·÷\≈£î, kÕ<Ûës¡D yêsêÔ+XÊ\≈£î eT<Ûä´qTqï uÛÒ<ë˝Ò$?
82
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
AN
n) ªdü+bÕ<äø°j·÷\T düeTø±©q n+XÊ\qT Á|ü‹_+_kÕÔsTTμ. ` Bìì düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.
III.
NG
n) á eT<Ûä´ø±\+˝À #√≥T #˚düT≈£îqï @<Ó’Hê ˇø£ Á|ü<Ûëq kÕe÷õø±+X¯+ / dü+|òüT≥q\ Ä<Ûës¡+>±
dü+bÕ<äø°j·Tyê´dü+ sêj·T+&ç. MT ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
TE
LA
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\T ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) eTTdüTs¡Tø=qT
R
Ä) ÁbÕD+b˛j·TT
R
Ç) >=+‘·T $ì|æ+#·T R
R
T
á) j·T»„+
ER
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêdæ, yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë:‘ês¡\T R #·Tø£ÿ\T, qø£åÁ‘ê\T
Äø±X¯+˝À qø£åÁ‘ê\T eT˝…¢\T $s¡ã÷dæq≥T¢>± m+‘√ n<äT“¤‘·+>± ñHêïsTT.
SC
n) C≤„|øü +£ R
Ä) b˛sê≥+ R
Ç) $cÕ<ä+ R
á) dü+düÿs¡D R
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
83
A
3. ~q |üÁ‹ø£\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<äC≤\+ Ä<Ûës¡+>± uÛ≤eHê ∫Á‘êìï ^j·T+&ç.
AN
ˇø£ n+XÊìøÏ #Ó+~q Á|ü<ëÛ q
$wüj·÷\qT eØZø£]+#·Tø=ì
<ëìøÏ dü + ã+~Û + ∫q
ñ|üuÛ≤eq\qT / ø°\ø£yÓTÆq
yê{Ïì bı+<äT|üs¡Tdü÷Ô ^ùd
∫Á‘êìï uÛ ≤ eHê ∫Á‘· +
n+{≤s¡T.
kÕúìø£ yês¡\Ô T
NG
~q|üÁ‹ø£\T
˝ÒK\T
TE
LA
(Conceptual Understanding)
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq yêø±´\qT |üs√ø£å ø£<∏äq+˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
n) sê»ø°jT· bÕغ\ yês¡T ªª»HêìøÏ ‘·øDå£ + ø±e*‡+~ ø£&TÉ |ü⁄ì+&Ü ‹+&ç, ø£+{Ïì+&Ü ìÁ<äμμ nì mìïø£\
Á|üD≤[ø£˝À¢ Á|üø£{Ï+#ês¡T.
Ä) ªªdüTBs¡Èø±\+ nD∫y˚j·Tã&çq C≤‹ Ä‘·à ‘·q >=+‘·T $ì|ædüTÔ+~μμ nì HÓÁVüA nHêï&ÉT.
T
2. øÏ+~ |üs√ø£å ø£<∏äq yêø±´\qT Á|ü‘·´ø£å ø£<∏äq+˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
ER
n) |ü]bÕ\Hês¡+>∑+˝À dü+düÿs¡D\T Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É nedüse¡ Tì eTTK´eT+Á‹ Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT.
Ä) düe÷C≤ìï dü+øπ eå T|ü<øä∏ ±\ s¡÷|ü+˝À Ä<äTø√e&É+ ‘·|Œü ìdüsì¡ y˚T<Ûëe⁄\T ìs¡sí TT+#ês¡T.
Ç) ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ sêj·T+&Éì, ‘Ó\Tπ> e÷{≤¢&É+&Éì {Ï.$. #Ûêq˝À¢ Á|ükÕs¡+ #˚XÊs¡T.
SC
3. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+∫, dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
n) Á|ü|+ü #·eT+‘ê
G
R
Ä) n‘·´<äT“¤‘+·
G
R
Ç) dü∫yê\j·T+
G
R
84
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
,
Ä) X¯øj
ÔÏ T· T≈£î\Ô T
,
AN
n) ãèVü≤‘êÿs¡´+
Ç) dü+øπ eå T|ü<øä∏ ±\T
,
n‹X¯jÓ÷øÏÔ n\+ø±s¡+
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç.
NG
❃
A
4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
ñ<ë: Væ≤e÷\j·T •Ksê\T Äø±XÊìï ‘ê≈£î‘·THêïsTT.
♦
❃
TE
LA
Væ≤e÷\j·T |üs«¡ ‘ê\T #ê˝≤ m‘·T>Ô ± ñ+{≤sTT. ø±ì n$ ì»+>± Äø±XÊìï ‘êø£e⁄. ø±ì yê{Ïì m≈£îÿe#˚dæ
#Ó|Œü &É+e\¢ ªÄø±XÊìï ‘ê≈£î‘·THêïsTTμ nì n+≥THêïeTT.
@<Ó’Hê ˇø£ edüTÔe⁄qT >±ì, $wüj·÷ìï >±ì ñqï<ëì ø£+fÒ m≈£îÿe #˚dæ #Ó|üŒ&É+ ªn‹X¯jÓ÷øÏÔμ
n\+ø±s¡+.
øÏ+~ \øå±´\qT |ü]o*+#·+&ç. n\+ø±s¡+ >∑T]Ô+#·+&ç.
(øÏ+~ |ü<ä´+ d”‘ê<˚$, nXÀø£eq+˝À Vü≤qTeT+‘·Tì $sêÁ&É÷|ü <äs¡Ùq dü+<äs¡“¤+˝Àì~)
T
n) ø£+. #·Tø£ÿ\T ‘·\ |üPe⁄\T>±
qø£ÿ»eTT>∑ y˚TqT ô|+∫ j·T+ãs¡M~∏Hé
yÓøÿ£ düyTÓ Æ #·÷|ü{qºÏ
qø√ÿeT* eTT<äeTT H=+<Ó Hê‘·àdæ‹ú ˝ÀHé.
` yÓTT\¢ sêe÷j·TD+
ER
Ä) e÷ }s√¢ düeTTÁ<äeT+‘· #Ós¡Te⁄ ñqï~.
Ç) n_Ûsê+ ‘ê{Ï #Ó≥º+‘· bı&Ée⁄ ñHêï&ÉT.
dü«uÛ≤y√øÏÔ n\+ø±s¡+
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç.
SC
❃
•yêJ mÁs¡ã&çq ø£qTï\‘√ n~]|ü&˚ ô|’ ô|<ä$‘√ |òTü qVüQ+ø±s¡eTT‘√ ø£<˝ä ≤&˚ ø£qTu§eTà eTT&ç‘√ >∑]d® ÷ü Ô
ªª>ös¡$+#·<ä–q, |üPõ+#·<ä–q Åd”Ôì ã+~Û+∫ nee÷ìkÕÔyê?μμ nì k˛Hé<˚e⁄ì eT+<ä*+#ê&ÉT.
ô|’ yêø£´+˝À ø£qTï\T mÁs¡ã&É≥+, ô|’ ô|<ä$ n<äs&¡ +É , >∑{>ºÏ ± VüQ+ø£]+#·&+É , ø£qTu§eTà eTT&ç ø£<˝ä ≤&É≥+
ø√|ü+>± ñqï|ü&ÉT ø£*>π dü«uÛ≤yê\T. Ç{≤¢ @<ÓH’ ê $wüj÷· ìï ñqï~ ñqï≥T¢>± e]í+#·&+É ≈£L&Ü ˇø£ n\+ø±s¡yTÓ .
Bìï ªdü«uÛ≤y√øÏμÔ n\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
85
AN
ªªõ+ø£\T _‘·Ôs¡ #·÷|ü⁄\T #·÷dü÷Ô #Óe⁄\T ì–&çà #Ó+>∑T #Ó+>∑Tq ¬>+‘·T‘·THêïsTT.μμ
ô|’ yêø£´+˝Àì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
ÁbÕC…≈£îº |üì
$$<Ûä ~q |üÁ‹ø£\ Ä<Ûës¡+>± 5 dü+bÕ<äøj
° T· yê´kÕ\T ùdø£]+#·+&ç. #·~$ ns¡+ú #˚dTü ø=+&ç. ø°\ø±+XÊ\qT
>∑T]Ô+#·+&ç. |ü{Ϻø£˝À qyÓ÷<äT #˚j·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
‘˚B
|üÁ‹ø£
dü+bÕ<äøj
° T· o]¸ø£
$wüjT· +
TE
LA
Áø£.dü+
NG
♦
A
dü«uÛ≤y√øÏÔ n\+ø±s¡+ : $wüj·÷ìï ñqï~ ñqï≥T¢>± e]í+#·&Éy˚T ªdü«uÛ≤y√øÏÔ n\+ø±s¡+μ.
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
SC
ER
T
1969 ` Á|ü‘˚´ø£ ‘Ó\+>±D sêh ñ<ä´eT+ : ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘êìøÏ Ç∫Ãq ø=ìï s¡ø£åD\T, wüs¡‘·T\T
ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ @s¡Œ&ç+~. ô|<ä›eTqTwüß\ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃø=qã&ç+~. Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ‘·>∑T
dæbòÕs¡T‡\T #˚ùd≥+<äT≈£î ˇø£ ÁbÕ+rj·T dü+|òüT+ ñ+&˚~. ô|<ä›eTqTwüß\ ˇ|üŒ+<ä+ ‘·T.#·. ‘·|üŒ≈£î+&É
neT\e⁄‘·T+<äì πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+yês¡T Vü‰MT Ç#êÃs¡T. ø±ì $|òü\eTj·÷´s¡T. Á|ü»\ qeTàø±ìøÏ Á<√Vü≤+
»]–+~. Á|ü»˝À¢ ô|<äô› |≥Tºq ndü+‘·è|æÔ #Ó\sπ –+~. ‘Ó\+>±D Á|ü»\T eTTø£Ô ø£+sƒ+¡ ‘√ Á|ü‘´˚ ø£ ‘Ó\+>±D
sêÁcÕºìï ø√s¡T≈£îHêïs¡T. dü«\Œ e´e~Û˝ÀH˚ Ç~ dü«#·Ã+¤ <äyTÓ qÆ , ñ<äèΔ ‘·yTÓ qÆ Á|üCÀ<ä´eT+>± e÷]+~. Á>±eT+
yÓTT<ä\Tø=ì q>∑s¡+ es¡≈£î nìï s¡+>±\≈£î #Ó+~q j·TTe≈£î\T, eTVæ≤fi¯\T, ñ<√´>∑T\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T
n+<äsT¡ ñ<ä´eT+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. Hê{Ï |üÁ‹ø£˝q’… ªC…’ ‘Ó\+>±Dμ, ª‘Ó\T>∑T>∑&μ¶É , ª‘Ó\T>∑TyêDÏμ ≈£L&É M{ÏøÏ
‘·eT eT<ä‘› T· qT Á|üø{£ +Ï #êsTT. á dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ ‘Ó\+>±D Á|üC≤dü$T‹, ‘Ó\+>±D $yÓ÷#·H√<ä´eT dü$T‹
e+{Ï dü+dü\ú T Ä$s¡“$¤ +#êsTT.
dü÷øÏÔ
dü‘ê´ìï Á‹ø£s¡DX¯ó~Δ>± q$Tà‘˚ $»j·T+ ‘·<∏ä´+.
HÓeTà~>±HÓ’Hê düπs eTq+ »sTT+#·ø£ ‘·|üŒ<äT.
` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä
86
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
9
A
Jeq uÛ≤wü´+
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
|üs¡T\ø√dü+ bÕ≥T|ü&Éì
TE
LA
qs¡Tìã‘·T≈£î <˚ìø£ì?
NG
` &܈ˆ dæ.Hêsêj·TD ¬s&ç¶
eT÷>∑H˚\≈£î ˙s¡+~e«ì
yê>∑T|üs¡T>∑T <˚ìø£ì?
»\T¢≈£î ì\eì m+&É≈£î Ä>∑ì
Á|üX¯ï\T:
∫\T¢\>=&ÉT>∑T <˚ìø£ì?
|ü<ä|ü<äeT+≥÷ |ü<äeTT˝Ò>±ì
1. |üsT¡ \ø√dü+ bÕ≥T|ü&≥É + n+fÒ @$T{Ï?
ø£<ä\ì n&ÉT>∑T <˚ìø£ì?
2. ø£$ Á|üX¯ï˝À¢ì Ä+‘·s¡´+ @$T{Ï?
3. Bìì sêdæ+<Óes¡T?
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
ER
T
` dæHê¬s
eTìwæ <˚ìï >∑T]+∫ ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&É≈£L&É<äT. <˚HÓ’ïHê Á|üj·T‘·ï+ <ë«sê kÕ~Û+#·e#·TÃ. <äT'U≤ìï
‘·≥Tº≈£î+≥÷ ø£cÕº\qT m<äTs=ÿ+≥÷ ‘·q+‘·≥‘êqT m<äT>∑T‘·÷ Ç‘·s¡T\ ø√dü+ bÕ≥T|ü&ÉT‘·÷ J$+#˚
eTìwæ düe÷»+˝À >ös¡e+ bı+<äT‘ê&Éì #Ó|üŒ&É+, ‘Ó\T>∑T˝À >∑»˝Ÿ Á|üÁøÏj·TqT |ü]#·j·T+ #˚j·T&É+
á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
87
AN
á bÕsƒ¡+ ª>∑C˝Ÿμ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. >∑»˝Ÿ˝À |ü\¢$ì ªªeT‘ê¢μμ nì,
∫e] #·s¡D≤ìï ªªeTø±Ôμμ nì, ø£$ HêeTeTTÁ<äqT ªª‘·K\T¢dtμμ nì n+{≤s¡T.
|ü\¢$ ∫es¡ ñqï |ü<ä+, Á|ü‹ #·s¡D+ ∫es¡ n+‘·´ÁbÕdüqT s¡÷bı+~düTÔ+~.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
düs¡dü uÛ≤eq, #·eT‘êÿs¡ UÒ\q, Ç+|üP, ≈£î~+|üP >∑»˝Ÿ Je>∑TD≤\T.
NG
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+ ªª&Üø£ºsY dæ.Hêsêj·TD¬s&ç¶ düeTÁ>∑ kÕVæ≤‘·´+μμ Äs¡e
dü+|ü⁄{Ï˝Àì ªª‘Ó\T>∑T >∑»fi¯óflμμ ˝Àì~.
TE
LA
ø£$ |ü]#·j·T+
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
SC
ER
T
sê»qï dæ]dæ\¢ õ˝≤¢ Vü≤qTe÷Jù|≥ Á>±eT+˝À »ìà+∫q Ä#ês¡´ dæ+–¬s&ç¶ Hêsêj·TD
¬s&ç¶ Á|üeTTKø£$. >=|üŒ eø£Ô. kÕVæ≤r|ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT, ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô, Á|üjÓ÷>∑o*.
Hê>±s¡T®q kÕ>∑s¡+, ø£s¡÷Œs¡ edü+‘·sêj·T\T, eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ eT+<äVü‰dü+, ~«|ü<äT\T,
Á|ü|ü+#·|ü<äT\T yÓTT<ä˝…’q 70øÏ ô|’>± ø±yê´\T sêXÊ&ÉT. dæìe÷ bÕ≥\≈£î kÕVæ≤r
>∑Tu≤[+|ü⁄\qT n~›q s¡dVü ≤ü è<äjT· T&ÉT dæHê¬s. ªªÄ<ÛTä ìø±+Á<Ûä ø£$‘·«eTT ` dü+Á|ü<ëj·TeTT\T
` Á|üj÷Ó >∑eTT\Tμμ nqï M] ÁbÕe÷DÏø£ dæ<ëΔ+‘· Á>∑+<∏+ä m+<äs√ |ü]XÀ<Û≈ä î£ \≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£+.
ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À ‘Ó\T>∑TXÊK˝À Ä#ês¡T´&ÉT>± n~Ûø±s¡ uÛ≤cÕ dü+|òTü +
29`07`1931
12`06`2017 n<Û´ä ≈£îå &ÉT>± n+uÒ<ÿä sY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·÷ìø° ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·÷ìø° ñ|ü≈î£ \|ü‹
(yÓd’ t #ÛêHé‡\sY)>± |üì #˚XÊ&ÉT. sê»´düuÑÛ düuTÑÛ ´\T>±. Ä+Á<Ûä kÕs¡d«ü ‘· |ü]wü‘T· Ô n<Û´ä ≈£îå \T>±
ùde\+~+#ê&ÉT. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ªª|ü<äàuÛÑ÷wüDYμ |ü⁄s¡kÕÿs¡+‘√ dü‘·ÿ]+#·ã&ܶ&ÉT.
ª$X¯«+uÛsÑ μ¡ ø±yê´ìøÏ C≤rj·TkÕúsTT˝À n‘·T´qï‘· kÕVæ≤r |ü⁄s¡kÕÿs¡yTÓ qÆ ªªC≤„q|”s¡ƒ nyês¡Tμ¶ μqT
n+<äT≈£îHêï&ÉT. X¯ã›X¯øÏÔ, ns¡új·TTøÏÔ dæHê¬s ø£˝≤ìø°, >∑fi≤ìø° ñqï Á|ü‘˚´ø£‘·.
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
88
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
Á|üy•˚ ø£
@ Ä≥+ø±\T ˝Ò≈£î+&Ü kÕ|ò”>± »]π> Á|üj·÷D≤ìøÏ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq >∑T]Ô+|ü⁄ ñ+&É<äT.
nH˚ø£ s¡ø±\ nes√<Ûë\qT, Ä≥Tb˛≥¢qT nqTuÛ$Ñ dü÷Ô $»j·÷ìï kÕ~Û+#·&+É ˝ÀH˚ Äq+<ä+,
e÷qe $ø±dü uÛ≤cÕ´ìï $+<ë+.
NG
dü+‘·è|æ‘Ô √bÕ≥T ì»yÓTqÆ >∑T]Ô+|ü⁄ \_ÛdTü +Ô ~. n≥Te+{Ï nH˚ø£ Jeq $\Te\qT ñ<√“~Û+#˚
TE
LA
I
T
eTãT“≈£î eTqùd ø£]–‘˚ n~ ˙s¡e⁄‘·T+~
eTqdüT≈£î eTuÒ“ eTTdæ]‘˚ ø£˙ïs¡e⁄‘·T+~
e+ø£\T &=+ø£\T ø£\e˙ »&ç|æ+#·≈£î H˚düÔ+!
»+ø£ì n&ÉT>∑T\T ø£~*‘˚ n~ <ës¡e⁄‘·T+~.
ER
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªeTqdüT≈£î
eTãT“eTTdüs¡&É+μ
nq&É+˝À Ä+‘·s´¡ y˚T$T{Ï?
SC
♦ ª»+ø£ì n&ÉT>∑T\T ø£~*‘˚ n~
<ës¡e⁄‘·T+μ<äq&Üìï
düeT]úkÕÔsT¡ ?
MT¬s{≤¢
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
89
A
II
AN
m&Ü] ~ã“\T <äTìï‘˚ |òü\y˚TeTT+<äq≈£î
ÇdüTø£ >∑T+&Ó\T |ü–*‘˚ n~ ô|’s¡e⁄‘·T+~
eTìw” eTè>∑eT÷ ˇø£≥˙ nqT≈£î+fÒ e´s¡ú+
eTqTwüß\T |ü<äT>∑Ts¡T ≈£L&ç‘˚ ˇø£ }s¡e⁄‘·T+~
NG
m+‘·{Ï m‘·TÔ\ ¬ø~–Hê ñ+≥T+~ |üØø£å
Væ≤eT–] •s¡ùd e÷&ç‘˚ n~ j˚Ts¡e⁄‘·T+~
_s¡T<äT\T bı+<˚ yê´|æÔø° $\Ty˚$T ªªdæHê¬sμμ
#Ós¡>∑ì ‘ê´>∑+ $T–*‘˚ ˇø£ ù|s¡e⁄‘·T+~.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
TE
LA
♦ eTìw” eTè>∑eTT ˇø£fÒHê? ø±<ë? #·]Ã+#·+&ç.
♦ Væ≤eT–] •s¡dTü e÷&É≥+ n+fÒ MTπøeTs¡e
ú TsTT+~?
♦ ª#Ós¡>∑ì ‘ê´>∑+ $T–*‘˚ ˇø£ ù|s¡e⁄‘·T+μ<äq&Üìï
MTs¡T düeT]úkÕÔsê? m{≤¢?
kÕsê+X¯+
T
˙{Ï‘√ ì+&çq eTãT“\T ‘˚eT‘√ ãs¡TyÓøÿÏ ‘˚ es¡¸yTÓ Æ n$ uÛ÷Ñ $T MT<ä ≈£îs¡TkÕÔsTT. n˝≤π> eTqdüT≈£î Ä+<√fi¯q\T,
u≤<Ûä\T, ∫+‘·\T nH˚ ~>∑T\TeTãT“\T ø£eTTà≈£î+fÒ <äT'Kdæú‹ edüTÔ+~. n~ ø£˙ïs¡T>± e÷s¡T‘·T+~.
ER
ˇø£ \øå±´ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚]q|ü⁄&ÉT n&ÉT>∑&TÉ >∑THê mH√ï ø£cÕº\T, n&É+¶ ≈£î\T m<äTs¡e⁄‘êj·Tì
˝Àø£+ uÛÑj·Tô|&ÉT‘·T+~. ø±ì Ä e÷≥\≈£î uÛÑj·T|ü&É≈£î+&Ü ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&É≈£î+&Ü eTT+<äT≈£î q&çùdÔH˚ $»j·T+
\_ÛdüTÔ+~. Ä dü÷Œ¤πsÔ q\T>∑Ts¡T nqTdü]+#˚ <ë]>± e÷s¡T‘·T+~.
SC
;&ÉT|ü&,ç |üìøÏsê≈£î+&Ü ñqï H˚\˝À @ |ü+≥\÷ |ü+&Éeì @ Á|üjT· ‘êï\÷ #˚jT· ≈£î+&ÜH˚ ìsêX¯|&ü eÉ <äT.›
ø£wüº|ü&ç Ä H˚\qT <äTìï‘˚, $XÊ«dü+‘√ $‘·ÔHê\T Hê{Ï‘˚ eT+∫ |ü+≥\T |ü+&ÉT‘êsTT.
q\T>∑Ts¡T eTqTwüß\T ø£*dæ |üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡+‘√ J$+#·&Éy˚T ñ‘·ÔeT kÕ+|òæTø£ Jeq+. kÕ{Ï eTqTwüß\
|ü≥¢ kÕqT≈£L\ <äèø£Œ<∏ëìï @s¡Œs¡#·Tø√yê*. n|ü&˚ n+<äs¡T ø£*dæ Äq+<ä+>± J$+#·>∑\T>∑T‘ês¡T. n≥Te+{Ï
eTqTwüß\T ø£*ùdÔH˚ ˇø£ }s¡T @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
m+‘· kÕeTs¡ú´eTTHêï, n~Ûø±s¡+, dü+|ü<ä\T ñHêï mH√ï$»j·÷\T kÕ~Û+∫Hê Çø£ Hê≈£î @ ø£cÕº\÷
u≤<Ûä\÷ sêeì BÛe÷>± ñ+&É˝Ò+. $~Û m|ü&ÉT @ ø£cÕº\T ø£*–düTÔ+<√ düeTdü´\ |üØø£å\T ô|&ÉT‘·T+<√ mes¡÷
90
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
}Væ≤+#·˝Òs¡T. <ëì X¯øÏÔeTT+<äT me¬s’Hê ‘·\e+#·e\dæ+<˚. ñqï‘·yÓTÆq Væ≤e÷\j·T |üs¡«‘·•Ks¡+ ≈£L&Ü m+&É
y˚&çøÏ ø£]–b˛sTT q~>± Á|üeVæ≤+#·e\dæ+<˚! n˝≤π> m+‘·{Ï eTìwæ >∑s¡«yÓTÆHê ˙s¡Tø±]b˛e\dæ+<˚.
NG
AN
eTqù|s¡T Á|ü|+ü #êìø£+‘ê ‘Ó*ùd˝≤ Á|üU≤´‹ bı+<ëeTì, Á|ü‹cÕ˜‘à· ø£ _s¡T<äT\T, dü‘êÿsê\T bı+<ëeTì
nqTø√e&É+˝À ì»yÓTÆq$\Te, >∑T]Ô+|ü⁄ ˝Ò<äT. e÷qyê[øÏ |üìøÏe#˚à >=|üŒ|üì, #Ós¡>∑ì ‘ê´>∑+ #˚ùdÔH˚ Ä
eTìwæù|s¡T #·]Á‘·˝À XÊX¯«‘·+>± ì*∫b˛‘·T+~.
Ç$ #˚j·T+&ç
I.
TE
LA
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) ªªJequÛ≤wü´+μμ nH˚ o]¸ø£ á >∑»˝Ÿ≈£î m˝≤ dü]b˛sTT+<√ #Ó|üŒ+&ç.
2. bÕsƒ¡+ #·~$ ÁbÕdü |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç. sêj·T+&ç.
ER
T
ÁbÕdü |ü<ë\T
SC
3. øÏ+~ n|ü]∫‘· π>j·T bÕ<ë\qT #·<äTe+&ç.
;Û‹ ˝Òø£ eTìwæ m#·≥ •s¡eTTHÓ‹Ô ì\T#·TH√
‘·ì$ rs¡ »qT\¬ø\¢ C≤„qdüT<Ûä\T <=s¡T≈£îH√
n&ÉT¶>√&É ˝Òì düeTdüe÷»yÓT#·≥ qT+&ÉTH√
Vü≤è<ä+‘·sêfi¯ »ì‘·eTÚ dü‘·´yÓT#·≥ es¡\TH√
Ä dü«‘·+Á‘· dü«s¡Zd”eT ì]à+|ü>∑ ‘·s¡* s¡eTTà
˝…eTTà ˝…eTTà ˝…eTTà ˝…eTTà ˝…eTTà k˛<äsê!
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
91
AN
NG
II.
A
π>j·T+ #·~$ øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ª•s¡eTTHÓ‹Ô ì\T#·TH√μ n+fÒ MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~?
».
Ä) C≤„qdüT<Ûä\T m{≤¢ ñ+&Ü\ì π>j·T+˝À ñqï~?
».
Ç) düeTdüe÷»+ m{≤¢ @s¡Œ&ÉT‘·T+~?
».
á) dü‘·´+ $\dæ\¢&É+ n+fÒ @$T{Ï?
».
ñ) ªdü«s¡Zd”eTμ nq&É+˝À n+‘·sês¡ú+ @$T{Ï?
».
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
TE
LA
❃
SC
ER
T
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªª#Ós¡>∑ì ‘ê´>∑+ $T–*‘˚ ˇø£ ù|s¡e⁄‘·T+~μμ n+fÒ ‘ê´>∑+ #˚ùdyê], eT+∫|üqT\T #˚ùd yê] ù|s¡T¢
#·]Á‘·˝À XÊX¯«‘·+>± ì\TkÕÔsTT nì ns¡ú+. n+<äTø√dü+ m{≤¢+{Ï eT+∫|üqT\T #˚j·÷*?
Ä) ªªm&Ü] ~ã“\T <äTìï‘˚ |òü\y˚TeTT+<äq≈£îμμ nH˚ yêø£´+ <ë«sê $<ë´s¡Tú\≈£î ªdæHê¬sμ Ç#˚à dü+<˚X¯+
@yÓTÆ ñ+&Ée#·TÃ?
Ç) ªeTqTwüß\T |ü<äT>∑Ts¡T ≈£L&ç‘˚ ˇø£ }s¡e⁄‘·T+~μ nì ªdæHê¬sμ m+<äT≈£î nì ñ+{≤&ÉT?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\˝À ˇø£<ëìøÏ |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) ªJequÛ≤wü´+μ n+~+#˚ dü+<˚XÊìï $e]+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
ªJeq uÛ≤wü´+μμ >∑»˝Ÿ˝Àì n+‘·´
ÁbÕdü\ Ä<Ûës¡+>± kı+‘·+>±
ˇø£ e#·q ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
Ä#ês¡´ dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶ >±s¡T ˇø£yfi˚ ¯
`````` ˙s¡e⁄‘·T+~.
(˝Ò<ë) MT bÕsƒX¡ Ê\≈£î eùdÔ MTs¡T yê] qT+&ç
`````` <ës¡e⁄‘·T+~.
@+ ‘Ó\TdüTø√yê\qTø=+≥THêïs√ Á|üXï¯ \T sêj·T+&ç.
`````` ô|s’ e¡ ⁄‘T· +~.
`````` }s¡e⁄‘·T+~.
`````` @s¡e⁄‘·T+~.
`````` ù|s¡e⁄‘T· +~.
92
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
III.
AN
A
uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
n) eTãT“
:
Ä) >∑T+&Ó
:
Ç) •s¡dTü
:
NG
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) yê´|æÔ
TE
LA
2. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
:
Ä) »+ø£ì n&ÉT>∑T\T :
Ç) m&Ü] ~ã“\T
:
á) #Ós¡>∑ì ‘ê´>∑+
:
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
T
1. øÏ+~ |ü<ë\T ø£*|æ, dü+~Ûì >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
R
G
,
Ä) m‘·TÔ\≈£î G m~–q
R
G
,
Ç) ù|s¡T G ne⁄‘·T+~
R
G
,
ER
n) ˙s¡T G ne⁄‘·T+~
SC
2. øÏ+~ |ü+≈£îÔ\˝Àì düe÷dü |ü<ë\T >∑T]Ô+∫, $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, n$ @ düe÷kÕ˝À ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.
n) m&Ü] ~ã“\T <äTìï‘˚ |òü\y˚TeTT+<äq≈£î.
Ä) ÇdüTø£ >∑T+&Ó\T |ü–*‘˚ n~ ô|’s¡e⁄‘·T+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
93
A
3. øÏ+~ yê{Ïì #·~$ @ n\+ø±sê˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
n) ˙≈£î e+<ä e+<äHê\T
AN
»ˆˆ
NG
Ä) ‘Ó\T>∑T C≤‹øÏ nuÛÑT´<äj·T+
qe uÛ≤s¡‹πø qy√<äj·T+
»ˆˆ
Ç) sêE ]yêE\T ã÷E |ü≥º>∑Hé
»ˆˆ
»ˆˆ
TE
LA
á) nC≤„Hê+<Ûäø±s¡+ ‘=*–‘˚ eT+∫~
ÁbÕC…≈£îº |üì
&܈ˆ dæ.Hêsêj·TD¬s&ç¶ sêdæq @yÓH’ ê s¬ +&ÉT >π j·÷\T / >∑»˝Ÿ\qT ùdø£]+#·+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
ER
T
♦
SC
dü÷øÏÔ
eTìwæ˝À @ >∑TD+ düqï–*¢Hê e÷qe‘·«+
eTè‹ #Ó+<ä≈£î+&Ü ñ+fÒ #ê\T.
Ä e÷qe‘·«y˚T eTìwæì eTVü≤˙j·TT&çì
#˚düTÔ+~.
94
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
10
AN
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT
` Ä~sêE Ms¡uÛÑÁ<äsêe⁄
Á|üX¯ï\T:
T
TE
LA
NG
∫Á‘êìï #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
3. C…+&ÜqT mø£ÿ&É m>∑Ts¡y˚XÊs¡T? m+<äT≈£î?
4. >√\ø=+&É ø√≥ Á|ü‘˚´ø£‘·\T MTπøyÓTÆHê ‘Ó\TkÕ?
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
SC
ER
1. ô|’ ∫Á‘·+˝À @+ ø£ì|ædüTÔqï~?
2. C…+&Ü m>∑Ts¡y˚düTÔqïyês¡T mes¡T?
‘Ó\+>±D˝À #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\≈£î ø=<äTe ˝Ò<äT. M{Ï˝À >√\ø=+&É |òüTqyÓTÆq #ê]Á‘·ø£ÁbÕ<Ûëq´+
dü+‘·]+#·Tø=qï~. á |ü≥ºD+ jÓTTø£ÿ ÁbÕX¯düÔ´+... Hê{Ï ø√≥\ ìsêàD+... eT+∫˙{Ï edü‘·T\ ø£\Œq... n<äT“¤‘·
kÕ+πø‹ø£ ìsêàD≤\T... |ü≥ºD+˝À »]–q Á|ü|ü+#·kÕúsTT es¡Ôø£, yê´bÕsê\T... ÄVü‰s¡|ü⁄≥\yê≥T¢, ø√≥˝À
»]–q ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T, kÕú|æ+∫q |ü]ÁX¯eT\T, >√\ø=+&É |ü≥ºD ÁbÕeTTK´‘·‘√bÕ≥T 1940\Hê{Ï ‘Ó\+>±D
e#·q s¡#·Hê XË’*ì ‘Ó\T|ü&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
95
NG
á yê´dü+ Ä~sêE Ms¡uÛÑÁ<äsêe⁄ sêdæq
ªeTq ‘Ó\+>±DeTTμ nH˚ yê´düdü+|ü⁄{Ï ˝Àì~.
AN
á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. yê´dü+ n+fÒ $e]+∫
#Ó|üŒ&É+. #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| yê´kÕìï #ê]Á‘·ø£ yê´dü+ n+{≤s¡T.
‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì ø√≥\ ìsêàD yÓ’uÛÑyêìï, $•wüº‘·qT
‘Ó\T|ü⁄‘·÷ sêdæq yê´düy˚T á bÕsƒ¡+.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
#·]Á‘·, kÕVæ≤‘·´ |ü]XÀ<Û≈ä î£ &ç>± Á|üU≤´‹>±+∫q Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <äsêe⁄ KeTà+õ˝≤¢
eT~Ûs¡ ‘ê\÷ø±˝À »ìà+∫ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À dæús¡|ü&ܶ&ÉT. #·]Á‘· s¡#·Hêø£fi¯˝À
ÁbÕe÷DÏø£kÕúsTTì n+<äT≈£îqï áj·Tq ÁbÕNHê+Á<Ûä q>∑s¡eTT\T, \*‘· ø£<∏ëe[,
s¡‘ï· Á|üu,ÑÛ J$‘· #·]‘êe[, J$‘· #·]Á‘·\T, qe⁄«\ |ü⁄e⁄«\T, $TsƒêsTT#Ó≥Tº, wæ‘êuŸU≤Hé
nH˚ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. dü+Á>∑V‰ü +Á<Ûä $C≤„qø√X¯+˝À j·÷uÛy’… ê´kÕ\T sêXÊ&ÉT. ôV≤’ <äsêu≤<é
πs&çjÓ÷˝À ‘=* Á|üdü+>∑+ #˚dæqyê&ç>± #·]Á‘·¬øø±ÿ&ÉT. Á^≈£î |ü⁄sêDø£<∏ä\T Ç+ø±
eT¬sH√ï yê´kÕ\T neTTÁ~‘·+>± ñHêïsTT. #ê<äsY|òü÷{Ÿ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ ôV’≤<äsêu≤<é˝À
Á|ü<ëÛ q ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘T· &ç>± |üì#˚XÊ&ÉT. ª\ø£ÎDsêj·T |ü]XÀ<Ûøä £ eT+&É*μøÏ ø±s¡´<ä]Ù>±
e´eVü≤]+#ê&ÉT. ‘·q bÕ+&ç‘·´+, |ü]XÀ<Ûäq\‘√ ª‘Ó\+>±D ;Ûwüßà&çμ>± ù|s¡T
‘Ó#T· Ã≈£îHêï&ÉT.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
SC
ER
T
16`11`1890
28`09`1973
TE
LA
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
96
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Á|üy•˚ ø£
NG
AN
@ C≤‹¬øH’ ê, @ ÁbÕ+‘êì¬øH’ ê ‘·eT #·]Á‘·qT eTs¡∫b˛e&ÉeT+‘· <äTs¡<èä wü+º eTs=ø£{Ï ñ+&É<Tä .
‘Ó\+>±D˝ÀH˚ m+‘√ $•wü‘º q· T dü+‘·]+#·T≈£îqï >√\ø=+&É |ü≥Dº yÓu’ yÑÛ êìï, Hê{Ï n<äT“¤‘· ìsêàD≤\qT
e]í+#·&ÜìøÏ e÷≥\T #ê\e⁄. ∫s¡düàs¡D°j·TyÓTÆq á ø£≥º&É+˝Àì kÕ+πø‹ø£ HÓ’|ü⁄D≤´ìï m+<äs√
#·]Á‘·ø±s¡T\T n_Ûe]í+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. >√\ø=+&É yÓu’ yÑÛ êìï ø£fifl¯ ‘√ #·÷&Ée\dæ+<˚ø±ì e÷≥˝À¢
#Ó|Œü &É+ kÕ<Û´ä + ø±<äT. Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <ä sêe⁄ Ä Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Äj·Tq e÷≥˝À¢H˚ >√\ø=+&É
|ü≥Dº $X‚cÕ\qT, ÄHê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT á bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø=+&ç. Á|ü‘´· ø£+å >± #·÷dæq nqTuÛ÷Ñ ‹ì
bı+<ä+&ç.
TE
LA
I
ER
T
|ü≥ºDeTq>± >√\ø=+&É|ü≥ºDeTìj˚T <äøÏåD≤|ü<∏äeTTq Á|üdæ~Δ. >√\ø=+&É <äTs¡ZeTq>± ˇø£ÿ ø√≥ >±<äT. eT÷&ÉT
ø√≥\T. á eT÷&ÉT ø√≥\TqT ˇø£ <ëìì #·T≥Tºø=ì eT]jÓTTø£{Ï ø£≥ºã&çq~. yÓTT<ä{Ï ¬s+&Ée ø√≥\ ÁbÕø±s¡eTT\
eT<Û´ä eTTqH˚ >√\ø=+&É|≥ü Dº eTTK´ uÛ≤>∑eTT yÓ\dæjT· T+&ÓqT. <äTs¡eZ TTq≈£î düTe÷s¡T @&ÉT yÓTfiÆ fl¯ ø¬ y’ ês¡eTT, mqTã~@&ÉT
ãTs¡TE\T, mì$T~ <äsê«C≤\T ñ+&ÓqT. düTe÷s¡T Hê\T>∑T yÓTÆfi¯¢ yÓ’XÊ\´eTT+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥ºD ìsêàD |ü<∏äø£eTTq≈£î ø£s¡Ô Ä»+U≤Hé nqT Ç+»˙s¡T nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á‘·&˚ |ü≥ºDeTT
jÓTTø£ÿ s¡÷|ü⁄sπ K\qT ~~›qyê&ÉT. |ü≥Dº eTTqT ô|≈£îÿ uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +∫]. Ä uÛ≤>∑eTT\qT yÓTTVü≤˝≤¢\T nqT#·T+&ç].
á yÓTTVü≤˝≤¢\ ù|s¡T¢ ‘Ó\T|ü⁄ ]ø±s¡T¶\T ˝Òe⁄. $es¡eTT\T u≤>∑T>± <Ó*j·T<äT. ◊qqT, Vü≤ø°¸ø£e÷Hé, ~ø±uŸu≤>¥,
ø£{ÀsêVü≤e⁄E, MTs¡TEe÷¢ yÓTTVü≤˝≤¢, e÷<äqï yÓTTVü≤˝≤¢ nqT ù|s¡T¢ ø=ìï ‘Ó*j·TT#·Tqï$. MTs¡TEe÷¢, e÷<äqï
ìedæ+#·T eT+~sê\T+&ÉT≥#˚ Ä ÁbÕ+‘·eTT\≈£î yê] ù|πs¢ j·TT+#·ã&çq$.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À @qT>∑T\T, ˇ+f…\T, >∑Ti≤¿\T, n~Ûø£dü+K´˝À qT+&ç |ü≥ºDeTT˝À dü+<ä&ç>±
dü+#·]+#·T#·T+&ÓqT. ø±e⁄q M<∏äT\T $XÊ\eTT\sTT j·TT+&ç j·TT+&ÉTqì eTqeTT Á>∑Væ≤+#·e˝…qT. sê»uÛÑeHê\T
|ü&ÉeT{Ï ~X¯j·T+<äT+&ÓqT. ‘·÷s¡TŒ, <äøÏåD, ñ‘·Ôs¡ ÁbÕ+‘·eTT\+<äT, Á|üC≤ düeTT<ëj·TeTT ìedæ+#·T#·T+&ÓqT. ñ‘·Ôs¡
ÁbÕ+‘·eTT e÷Á‘·eTT n~Ûø£ »qdüeTàs¡›eTT >∑*– j·TT+&ÓqT.
SC
>√\ø=+&É |ü≥Dº eTTq≈£î ô|+|ü⁄, kı+|ü⁄\T ø£*–+#·T≥˝À yÓTT<ä{yÏ ê&É>T∑ ≈£î© ≈£î‘·TãTcÕ, Hê\Zeyê&É>T∑ ÇÁu≤V”≤+
≈£î‘·TuŸcÕ (1550`1580) ◊<äeyê&É>∑T eTVü≤eTà<äT ≈£î© ≈£î‘·TuŸcÕ, @&Éeyê&É>∑T nãT›˝≤¢ ≈£î‘·TuŸcÕ #ê\ ÁX¯<äΔ
eVæ≤+∫].
ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ düs<¡ ës¡q¢ T, uÛ≤>∑´e+‘·T\qT ø√≥˝À|ü\ y˚T&É\T ø£≥eº \dæq~>± ÄC≤„|+æ #ÓqT. á $<Ûeä TT>±
|ü≥Dº eTT n\+ø±s¡ uÛ÷Ñ sTTwüe˜ TT>± qT+&ÉT≥≈£î n+<äsT¡ qT ñ‘ê‡Vü≤eTT‘√ bÕ≥Tã&ç]. ø£#Ã˚ ] uÛeÑ qeTT\T, ñ<√´>∑dTü \ú
uÛÑeqeTT\T, <˚yê\j·TeTT\T, eTd”<äT\T, <Ûäs¡àXÊ\\T, _Ûøå±>∑èVü≤eTT\T, s¡yÓ÷´<ë´qeTT\T, bÕsƒ¡XÊ\\T, kÕïq
eT+~s¡eTT\T eTTqï>∑Tq$ ì]à‘·eTT\jÓT´qT. ÇÁu≤V”≤+≈£î‘·TuŸcÕ |ü+Á&Ó+&ÉT _Ûø±å >∑èVü≤eTT\T ì]à+#ÓqT. á |üHïÓ +&ÉTqT
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
97
A
AN
NG
TE
LA
SC
ER
T
|üHïÓ +&ÉT>∑Ts¡T Çe÷eTT\≈£î n+øÏ‘e· TT #˚jT· ã&ÓqT. q^Hêu≤>¥ ˇø£ n+<ë\ ≈£î|üŒj·T>∑T s¡y÷Ó ´<ë´qeTDÏ. cÕVæ≤eTVü≤\T\T
nqT sê» Vü≤s¡à´eTT\T ÄHê{Ï Ç+»˙s¡¢ Á|ü‹uÛÑ≈£î Á|üø±X¯e+‘·eTT\>∑T ñ<ëVü≤s¡DeTT\T. ªª~˝Ÿ≈£îcÕμμ uÛÑeqeTT
eTH√Vü≤s¡yÓTÆq eT+~s¡sê»eTT. á eT+~s¡eTTq+<˚ bÕs¡oø£<˚X¯|ü⁄ sêj·Tu≤]øÏì, n‘·ì nqT#·s¡es¡ZeTTq≈£î ãdü
@sêŒ≥T #˚j·Tã&ÓqT. j·TT<äΔuÛÑ≥T\≈£î Á|ü‘˚´ø£eTT>± ¬s+&ÉT u≤s¡ø±düT \T+&ÓqT. ¬s+&ÉT ÁbÕø±s¡eTT\ eT<Ûä´ H=ø£{Ïj·TT,
|üs¡«‘· •Ks¡eTTq+<äT eTs=ø£{Ïj·TT u≤s¡ø±düT\T ñ+&ÉT#·T+&ÓqT. >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À ñ<ë´qeq ìsêàDeTT
q+<äT $\ø£åDeTsTT, Äø£s¡¸D°j·TyÓTÆq{Ϻ$ $T<Ó›\MT~ ‘√≥\T (Roof gardens) uÛÑeqeTT\ ô|’uÛ≤>∑eTTq m+‘√
HÓ|’ ⁄ü D´eTT‘√ s¡÷|ü⁄sπ K\T ~~›, r]Ã, s¡y÷Ó ´<ë´qeTT\qT eTH√Vü≤s¡eTT>∑ ì]à+∫Hês¡T. á ñ<ë´q eqeTTq≈£î ˙{Ïì
dü|s¢ü TT#˚jT· T $<ÛëqeTT n+<äT˝À ˙{Ï ø±\Te\T, »˝≤X¯jT· eTT\T, øπ fi≤≈£Lfi¯ó\T, »\bÕ‘·eTT\T n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ#·T+&ÓqT.
á n+‘·sêfi¯ q+<äqeqeTT u≤_˝Àìj·÷˝À n‘·´+‘·
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ÁbÕNq ø±\+˝À qT+&Ó q T. uÛ ≤ s¡ ‘ · u Û Ñ ÷ $T˝À
@¬øø’ <£ èä X¯´eTT>± >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝ÀH˚ j·TT+&ÓqT.
♦ Ä»+U≤qT mes¡T? Äj·Tq >=|üŒ‘·q+ @$T{Ï?
eTpï ãTs¡TE≈£î yêj·Te´~X¯j·T+<äT <=&ɶu≤˝À“yê
♦ |ü≥D
º + n\+ø±s¡ uÛ÷Ñ sTTwü+˜ >± ñ+&É&+É n+fÒ @$T{Ï? (Balaboa) eèø£åyÓTTø£{Ïj·TT+&ÓqT. Bì düÿ+<Ûä|ü⁄
¬ø’yês¡eTT 80 n&ÉT>∑T\T+&ÓqT. Ä #Ó≥Tº jÓTTø£ÿ
bÕ<äeTTq+<ä* ‘=i¿˝À ˇø£ >∑T+Á&Éìã\¢, <ëì#·T≥Tº
♦ >√\ø=+&É ø√≥ m+<äT≈£î n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ‘·Tqï~?
Hê\T>∑T ≈£îØÃ\T y˚dæø=ì q\T>∑Ts¡T ≈£Ls¡TÃ+&ç
98
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
II
A
ñbÕVü‰s¡eTT |ü⁄#·TÃø=qT≥≈£î M\>∑Tq+‘· $XÊ\ Á|ü<˚X¯eTT+&ÓqT. Ä ‘=i¿ >∑~˝ÀìøÏ >±*, yÓ\T‘·Ts¡T>∑÷&É #·ø£ÿ>±
Á|üdü]+#·T#·T+&ÓqT. á #Ó≥TºqT düT˝≤ÔHé nãT›˝≤¢ ≈£î‘·TuŸcÕ ÄÁ|òæø± qT+&ç ‘Ó|æŒ+∫Hê&É≥. ø£{Àsê Vü≤e⁄E nqTq~
ˇø£ »˝≤X¯j·TeTT. á ø£{Àsê Vü≤e⁄E ÁbÕ+‘·eTT y˚dü$ ø±\eTT˝À >=|üŒyê]øÏ $Vü‰s¡uÛÑ÷$T>± qT+&ÓqT.
SC
ER
T
TE
LA
NG
ôV’≤<äsêu≤<äTq>∑s¡eTT ìsêàDyÓTÆ Áø£e÷_Ûeè~Δ #Ó+<äT#·T+&ÉT≥#˚, >√\ø=+&É ÁbÕ<Ûëq´eTT ‘·>∑TZ#·T+&ÓqT. n+<äT#˚
>√\ø=+&É˝Àì es¡≈Ô î£ \T, düsê›sT¡ \T, kÕe÷q´»qeTT >√\ø=+&ÉqT e<ä* ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À ìedæ+|ükÕ–]. ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À
<=]øÏq ]ø±s¡T¶qTã{Ϻ ˇø£ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT }Væ≤+∫ >√\ø=+&É|ü≥ºDeTT˝À s¡e÷s¡$T q\Tã~y˚\ sTT+&ÉT¢
ñ+&çj·TT+&ÉTqìj·TT, ¬s+&ÉT \ø£å\ Á|ü»\T ìedæ+#·T#·T+&ç j·TT+<äTs¡ìj·TT ˝…ø£ÿ‘˚*ÃHê&ÉT. á Á|ü»\ kÂø£sê´s¡úeTT
eTVü≤eTà<äT ≈£î© ≈£î‘·TãTcÕ 78 \ø£\å ¨qT\T yÓ∫Ã+∫Hê&ÉT. |ü≥Dº eTT˝Àì »qeTTq≈£î bÕ˙j·T»\eTT \_Û+#·T≥≈£î
eT+∫ @sêŒ≥T #˚jT· ã&ÓqT. <äTs¡eZ TTq ø=+‘·<÷ä s¡eTT˝À m‘·TÁÔ |ü<X˚ e¯ TTq <äTs¡‘Z {· ≤ø£eTT ì]à+|üã&ÓqT. Ä <äTs¡‘Z {· ≤ø£eTT
qT+&ç, uÛÑ÷$T˝ÀqT+&ç eT{Ϻ>=≥ºeTT\ <ë«sê ˙{Ïì Á|üeVæ≤+|üCÒdæ ø£{Àsê Vü≤e⁄EqT ì+|ü⁄#·T+&ç]. ø£{Àsê Vü≤e⁄E
qT+&ç ˙s¡T eT{Ϻ>=≥ºeTT\<ë«sê |ü≥ºDeTT˝Àì |ü\T ÁbÕ+‘·eTT\≈£î dü|ü¢sTT n>∑T#·T+&ÓqT. ˙{Ïì ì\Te#˚j·TT≥≈£î
ô|≈£îÿ Vü≤e⁄E\T ì]à‘·eTT\jÓT´qT. ø=ìï Vü≤e⁄E\T »HêHê yê]øÏ ìj·T$T‘·eTT\sTTj·TT+&ÓqT.
sêE>±] Vü≤s¡à´eTTqT #˚s¡e˝…q+fÒ |üHÓï+&ÉT <ë«s¡eTT\T <ë≥e\dæ j·TT+&ÓqT. ñÁe÷e⁄\ jÓTTø£ÿj·TT, ô|<ä›
n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT eT+~s¡eTT\ìïj·TT #ê\es¡≈î£ ˝À|ü*ø√≥˝À qT+&ÉT#·T+&ÓqT. >=|üŒyê]øÏ >√\ø=+&É j·T+<äTqT
uÛ≤>±q>∑s¡eTT q+<äTqT eT+~s¡eTT \T+&ÉT#·T+&ÓqT. |ü≥ºDeTT˝Àì ãC≤s¡¢˝À ∫\¢s¡ edüTÔe⁄\T, ‹qTã+&Üs¡eTT\T
$˝≤düedüTeÔ ⁄\T, q>∑\T, HêD…eTT\T $]$>± neTàã&ÉT#·T+&ÓqT. >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝À eDÏø£ +>∑e⁄\T $<˚Xe¯ TT\‘√
es¡Ôø£eTT #˚j·TT#·T ≈£îuÒs¡düeTT\sTT j·TT+&ç]. n|ü&û |ü≥ºDeTT˝À <=s¡ø£ìedüTÔy˚ ˝Ò≈£î+&ÓqT. eÁC≤\≈£î >√\ø=+&É
|ü⁄{ìºÏ ˝Ò>¢ <∑ ë! uÛ≤s¡‘u· ÷ÑÛ $T q\TeT÷\\ qT+&ç es¡øÔ e£ TT kÕ>∑T#·T+&ÓqT. $<˚Xe¯ TT\ qT+&ç e#ÓÃ&ç düsT¡ ≈£î\T eT∫©|ü≥Dº eTT
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
99
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
(ã+<äsT¡ ) qT+&ç H˚sT¡ >± >√\ø=+&É≈î£ e#·TÃ#·T+&ÓqT.
$<˚ X ¯ yê´bÕs¡ e TT #˚ j · T Tyê]˝À &É ∫ Ãyês¡ T
Á|ü < Û ë qT\T>± qT+&ç ] . á es¡ Ô ø £ e TTq≈£ î
>√\ø=+&É | ü ≥ º D eTT π ø +Á<ä e TT>± qT+&ç
‘Ó\+>±DeTT q+‘·≈î£ qT ÁbÕ≈£î#·T+&ÓqT. ÇÁu≤V”≤+
≈£î©≈£î‘·TãTcÕ ø±\eTT˝À ‘Ó\+>±DeTT áõ|ü⁄eº ˝…
Á|ü|+ü #·|⁄ü n+>∑&>ç ±qT+&ÓqT. ‘·T]ÿkÕúH,é nπs_j·÷,
bÕs¡oø£eTT yÓTT<ä\>∑T <˚XÊ\qT+&ç es¡Ô≈£î\T
e#· T Ã#· T +&ç ] . øöX¯ \ ´eTT>∑ \ •\TŒ\T,
∫Á‘·ø±s¡T\T ñ+&ç].
|ü ≥ º D eTT˝ÀìøÏ
dü s ¡ T ø£ + ‘· j · T T
ã+C≤sê<ä s ê«C≤ <ë«sêH˚ e#· T Ã#· T +&É T qT.
ã+C≤sê\qã&ÉT \+u≤&û\T <Ûëq´eTT, ñ|ü
yÓTT<ä\>∑Tq$ ‘Ó#·TÃ#·T+&ÉT≥#˚ Á|üy˚X¯<ë«s¡eTTq≈£î
ã+C≤sê <äsê«C≤ nqT ù|s¡Te∫Ãq~.
_j·T´eTT, C§qï\T, >√<ÛäTeT\T, #·+<äqeTT, d”düeTT, ‘·>∑s¡eTT, ø£dü÷Ô], #Ó’Hê|ü≥Tº>∑T&ɶ\T, ø£s¡÷Œs¡eTT,
>±EkÕe÷qT\T, düTyêdüqÁ<äe´eTT\T yÓTT<ä\>∑Tq$ ~>∑TeT‹ n>∑T#·T+&ÓqT. ø=ìï edüTÔe⁄\T <Ûäs¡\T
$e]+#·Tø=qT#·THêïqT.
1. >√<ÛäTeT\T
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
4 ¨qT\T
2. _j·T´eTT
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
1 ¨qT\T
3. $T]j·÷\T
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
25 ¨qT\T
4. #·+<äq|ü⁄ #Óø£ÿ
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
12 ¨qT\T
5. d”deü TT
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
12 ¨qT\T
6. ‘·>s∑ e¡ TT
|ü⁄{Ϻ 1`øÏ
80 ¨qT\T
7. \e+>±\T
40 X‚s¡¢ eTDTeTTq≈£î
10 ¨qT\T
8. yÓqï
12 X‚s¡¢ eTDTeTTq≈£î
10 |üDeTT\T
9. |ü≥Tºq÷\T
eTDTeTT 1`øÏ
45 ¨qT\T
10. ø£dü÷Ô]
X‚s¡T 1`øÏ
12 ¨qT\T
11. |ü#÷ ø£s÷¡ Œs¡eTT
X‚s¡T 1`øÏ
20 ¨qT\T
12. m<äT›
ˇø£ÿ{ÏøÏ
2 ¨qT\T
13. y˚Tø£
ˇø£ÿ{ÏøÏ
2 |üDeTT\T
14. ø√fi¯ófl
60 øÏ
1 ¨qT
15. >∑T&ÉT¢
80 øÏ
1 |üDeTT
100
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
TE
LA
NG
AN
A
á $<ÛäeTT>± 300 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ <Ûäs¡ \T+&ÓqT. ªª¨qTμμ nqTq~ ˇø£ ã+>±s¡T HêD…eTT. Bìì
ô|>√&Ü nì≈£L&É n+<äTs¡T. ˇø=ÿø£ÿ ¨qT 4 s¡÷bÕj·T\ $\TeqT ø£*–j·TT+&ÓqT. ªª|üDeTTμμ nqTq~ ¨qT˝À
|ü<Vä ‰ü s¡e uÛ≤>∑eTT. ô|>√&Ü\˝À ns¡,Δ bÕe⁄ ô|>√&Ü\T≈£L&Ü ñ+&ÓqT. Ç$>±ø£ ô|d’ \ü T, >∑e«\T Áø£jT· $Áø£j÷· <äT\j·T+<äT
Á|ü#ês¡eTT˝ÀqT+&ÓqT. ô|s’ H¡ƒ é eÁkÕÔ\T, ã+<äsT¡ ø£\+ø±Ø Ns¡\T m≈£îÿe>± neTTà&ÉTuÀe⁄#·T+&ÓqT. s¡+>∑T\ ø£sêà>±s¡eTT
&É∫Ãyês¡T q&ÉT|ü⁄#·T+&ç]. ñìï |ü]ÁX¯eT, ÇqTeTT |ü]ÁX¯eT kÕ>∑T#·T+&ÓqT. á ÇqTeTT ø£sêà>±s¡eTTq+<˚ Äj·TT<Ûeä TT\T,
|òæs¡+>∑T\T ì]à+#·T#·T+&ç]. ≈£Ls¡>±j·T\T, e÷+düeTT neTTà <äTø±DeTT\T+&ÓqT. ø±ì n$ n+‘·ô|<ä›$ø±e⁄.
ø√≥yÓ\T|ü\ ô|<ä› e÷¬sÿ≥T¢+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝ÀìøÏ sêø£b˛ø£\ $wüj·TeTT˝À #ê\ C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#·T#·T+&ç]. Áø=‘·Ôyê&ÉT e∫Ãq#√ yêìøÏ
Á|üy˚X¯eTT #ê\ <äTs¡¢uÛÑeTT. yêìøÏ <ës√>± jÓTT~›qT+&ç nqTeT‹ |üÁ‘·yÓTÆHê j·TT+&Ée˝…qT. ˝Ò<ë sêCÀ<√´>∑T\˝À
me«ì |ü]#·j·TeTsTTHê j·TT+&Ée\j·TTqT. Áø=‘·Ôyê&ÉT sê>±H˚ yêìe<ä› ñ|ü>±ì, bı>±≈£î>±ì ñqï<˚yÓ÷qì efi¯ófl,
ã≥º\T u≤>± ‘·&É$#·÷#Ó<äs¡T. á ¬s+&ÉT edüTÔe⁄\e\¢ sêE>±]øÏ m≈£îÿe>± ¬s$q÷´ edü÷\>∑T#·T+&ÓqT. yêìøÏ
ˇø=ÿø£ÿkÕ] ¬s+&ÉT eT÷&ÉT s√E\es¡≈£î Á|üy˚X¯eTT \_Û+|üø£b˛e#·TÃqT. nqTeT‹ì#·Tà <ës√>± ˝Ò&ÉìjÓ÷, eTπsy˚y√
kÕ≈£î\T >∑*Œ+∫, <ë«s¡s¡ø£å≈£î\T yêì qT+&ç ˝≤uÛÑeTT u§+<äT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·T#·T+<äTs¡T.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À >=|üŒ n~Ûø±s¡T\T ≈£L&É es¡Ôø£eTT #˚j·TT#·T+&ç]. MTs¡TEe÷¢ j·TqT eT+Á‹ ø=ìï
eÁ»|ü⁄>∑qT\≈£î kı+‘·<ës¡T&ÉsTT eÁC≤\ yê´bÕs¡eTTq $T>∑T\ <Ûqä eTT >∑&+ç #·T#·T+&ÓqT. n‘·ìe<ä› Çs¡TesTT eTDT>∑T\
‘·÷ø£eTT>∑\ eÁC≤\T+&ÓqT. nø£ÿqï ùdHêì ø=ìï z&É\≈£î kı+‘·<ës¡T&ÉsTT z&É\yê´bÕs¡eTT #˚j·TT#·T+&ÓqT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ >√\ø=+&É e~* kÕe÷q´»q+ ôV≤’ <äsêu≤<äT≈£î
SC
ER
T
m+<äT≈£î yÓ[fl ñ+{≤s¡T?
♦ >√\ø=+&É |ü≥ºD+˝À es¡Ôø£ yêDÏC≤´\T m{≤¢
kÕ>±sTT?
♦ >√\ø=+&É |ü≥ºD+˝ÀøÏ sêø£b˛ø£\ $wüj·T+˝À
m+<äT≈£î C≤Á>∑‘·Ô\T rdüT≈£îH˚yês¡T?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
III
>√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\˝À ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TãTcÕ
$<ë´Á|æj·TT&ÉT. á‘·ì ÄkÕúqeTT˝À ø£e⁄\T, |ü+&ç‘·T\T
Væ≤+<äTe⁄\˝À, eTVü≤àBj·TT\˝À ñ+&ç]. $<ë´>√wæ̃ dü<ë
kÕ>∑T#·T+&ÓqT. bÕ<äTcÕ yês¡T |ü+&ç‘·T\qT u≤>∑T>±
düHêàì+#·T#·T+&ç]. ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ #ê˝≤ø±\eTT
$»j·Tq>∑se¡ TTq+<äT sêC≤<äsD¡ eTTq ô|]–qyê&É>T∑ ≥#˚
Ä+Á<Û ä u Û ≤ cÕ e÷<Û ä T s¡ ´ eTTqT Á>√*qyê&É T . Ä+Á<Û ä
uÛ ≤ wü j · T +<ä T n_Û e ÷qeTT>∑ * –, Ä+Á<Û ä ø £ e ⁄\qT
101
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
dü‘·ÿ]+#·T#·T+&ÓqT. n<ä›+øÏ >∑+>±<Ûäs¡ø£$ ª‘·|ür dü+es¡D√bÕU≤´qμ ø±e´eTTqT s¡∫+∫ á bÕ<äTcÕ≈£î n+øÏ‘·
$T∫Ãj·TTHêï&ÉT. ÇÁu≤V”≤+bÕ<äTcÕ eTVü≤ã÷ãTq>∑s¡T õ˝≤¢˝À ìe•+#·T#·T+&çq Ädü÷] eT]+>∑+{Ï dæ+>∑sê#ês¡´
eTVü‰ø£$øÏ ªeT‘·Ô>∑+<Û˚uÛÑdæ‘·#Û·Á‘· eTT‘·Ôe÷X¯« Vü‰≥ø±+ãs¡ #·‘·Ts¡+‘·j·÷q j·TÁ>∑Vü‰s¡eTT\μqT Ç∫à dü‘·ÿ]+∫Hê&ÉT.
düT˝≤ÔHé ÇÁu≤V”≤+ bÕ<äTcÕ ùdHêìj·T>∑T nMTsYU≤Hé yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï n#·Ã‘ÓqT>∑T ø£ã“eT>∑T ªªj·Tj·÷‹#·]Á‘·μμ≈£î ø£è‹uÛsÑ j
Ô¡ T· sTT,
Ä ø±e´eTTqT s¡∫+∫q bıqï>∑+{Ï ‘Ó\>∑Hês¡T´ì dü‘·ÿ]+∫Hê&ÉT. @&Ée bÕ<äTcÕj·T>∑T nãT›˝≤¢ bÕ<äTcÕ Áu≤Vü≤àDuÛÑøÏÔ
ø£\yê&ÉT. Ç‘·ì #·T≥TºqT m\¢|ü&ÉT Áu≤Vü≤àDT\T |ü]y˚wæº+∫ j·TT+&Ó&çyês¡T. á Áu≤Vü≤àDT\ dü\Vü‰ Á|üø±s¡eTT
sêE>±s¡T q&É#·Tø=qT#·T+&ç]. Ç‘·&ÉT $C≤„q XÊgeTT\T, \*‘·ø£fi¯\T, yêvàj·TeTT eè~Δ#˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#ÓqT.
n+<äT#˚ <˚X¯<˚XÊ˝À¢ì $<ë«+düT\T á‘·ì ÄkÕúqeTTq≈£î e#·TÃ#·T+&ç].
˝À|ü* ø√≥˝À ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤>∑eTTq+<äT õ+ø£\ eqeTT ˇø£{Ï j·TT+&ÓqT. á õ+ø£\ >∑T+|ü⁄qT mes¡Tq÷ ø=≥º>÷∑ &É<Tä .
u≤~Û+|ü>∑÷&É<äT nì sêC≤»„ j·TT+&ÓqT.
|ü≥ºDeTT˝À Á<ëø£å‘√≥\T ô|≈£îÿ ñ+&ÓqT. Á<ëø£å\T »qe], |òæÁãe], e÷]Ã, @Á|æj·T˝Ÿ HÓ\\˝À |üø£«eTTq≈£î
e#·TÃqT. Á<ëø£å\≈£î eT+∫>± <√Vü≤<äeTT #˚j·TT<äTs¡T. á Á<ëø£å|ü+&É¢ qT+&ç Á<ëøå±düeeTT ‘·j·÷s¡T#˚dæ Á‘ê>∑T#·T+&ç].
nX‚wü »qeTTq≈£î ‘ê{Ï ø£\T¢ Á|”‹ø£s¡eTsTTq bÕ˙j·TeTT>± qT+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À 1589 ÁbÕ+‘·eTT˝À eTVü‰e÷Ø |”&É dü+uÛÑ$+#ÓqT. ˝…ø£ÿ˝Òq+‘·eT+~ eTs¡DÏ+∫].
∫es¡≈£î ø=+<äs¡T kÕ<ÛäTe⁄\T |”s¡¢ |ü+C≤\T, ‘êã÷‘·T\T |ü≥Tºø=ì uÛÑ»q\‘√ }πs–]. ‘·‘·Œ¤*‘·eTT>± Ä eTVü‰e÷]
|”&eÉ <ä˝q… T. ‘·‘Y C≤„|øü £ ∫Vü≤ïeTT>± ø£è‘·»‘„ ê dü÷#·øe£ TT>± eTVü≤eTà<äT ≈£î©≈£î‘·TuŸcÕ bÕ<äTcÕyês¡T 1591 dü+e‘·‡s¡eTTq
ôV’≤Á<ëu≤<äT˝À ‘êã÷‘·T Äø±s¡eTTq #ês¡T$THês¡T ìsêàDeTT >±$+∫].
ñÁe÷e⁄\T ãC≤s¡T\j·T+<äT uÀe⁄≥ #ê\ |ü{≤{À|üeTT>± qT+&ÉT#·T+&ÓqT. ˇø£ ñÁe÷e⁄ ãj·T\T<˚]‘˚ eTT+<äT
ˇø£{À, ¬s+&√ @qT>∑T\T b˛e⁄qT. M{ÏMT<ä <Ûä«»eTT\T |ü≥Tºø=ì eTT>∑TZs¡T uÛÑ≥T\T ≈£Ls¡TÃ+<äTs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ng
X¯ÁkÕÔ<äT\qT <Ûä]+∫q @ã~, ns¡Te~eT+~ uÛÑ≥T\T nXÊ«s¡÷&ÛÉT˝…’ b˛e⁄<äTs¡T. M] yÓqTø£ >∑Ti≤¿\ MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&ç
u≤ø±\÷<äT#·T, düHêïsTT\T u≤&ÉT#·T ø=+<äs¡T ãj·T\T<˚s¡T<äTs¡T. M] yÓqTø£ ñÁe÷e⁄ nXÊ«s¡÷&ÛÉT&ÉsTT e#·TÃqT.
á‘·ì ø£+>∑sø¡ ≈å£ î£ \T>± eTT|üŒ~, q\Tã~ eT+~ |ü<ë‹es¡eZ TT+&ÉTqT. ø=+<äsT¡ ñÁe÷e⁄\≈£î düTs¡{\° T $düTs¡T#·T+<äTs¡T.
ˇø£&ÉT >=&É>∑T |ü≥TºqT. Ç+ø=ø£&ÉT VüQø±ÿ|ü≥Tºø=ì e#·TÃ#·T+&ÉTqT. ˇø£&ÉT ø±e&ç˝À »\|üPs¡í ≈£î+uÛÑeTT\qT |ü≥Tºø=ì
e#·TÃqT. ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ |ü\¢øÏì q\T>∑Ts¡T yÓ÷düTø=ì e#·TÃ#·T+<äTs¡T. uÛÑTC≤\T e÷s¡TÃø=q&ÜìøÏ Ç<ä›s¡T uÀsT÷\T
$&ç>±qT+<äTs¡T. Ms¡+<ä] ∫es¡ ˇø£{À, ¬s+&√ ˇ+f…\T ãj·T\T<˚s¡TqT. ˇ+f…\MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&ç uÛÑ≥T\T ‘·ô|Œ≥\T
yêsTT+#·T#·T+<äTs¡T. qyêãT>±]øÏ Çwüeº TsTTq|ü&ÉT >∑Ti¿eTT~– |ü\ø¢ ˝Ï À |üsT¡ +&Ó<sä T¡ . |ü\ø¢ ø° Ï yÓ+&ç|Pü ‘· |üPj·Tã&ç
j·TT+&ÉTqT. |ü\¢øÏ <ä+&Ó\≈£î yÓ+&çbıqTï \T+&ÉTqT. |ü\¢øÏ˝À |üs¡T+&çq|ü&ÉT ñÁe÷e⁄ #˚‹˝À |ü⁄wüŒ>∑T#·Ã¤eTTqT
|ü≥Tºø=ì j·TT+&ÉTqT. ‘ê+ã÷\ #·s¡«DeTT #˚j·TT#·TH√, VüQø±ÿ |”\TÃ#·TH√ ø£qT|ü≥Tº#·T+&ÉTqT.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À H˚s¡düTú\qT •øÏå+#·T $<ÛëqeTT $T>∑T\ ø£]ƒqeTT>± qT+&ÓqT. yê]ì C…’\T˝À u…≥Tº
|ü<äΔ‹j˚T ˝Ò≈£î+&ÓqT. yÓ+≥H˚ $#ês¡D #˚j·TT≥j·TT, <√wæjÓÆTq#√ •øÏå+#·T≥j·TT, ìs√›wæjÓÆTq#√ $&ç∫ô|≥Tº≥j·TT
»s¡T>∑T#·T+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À »HêuÛ≤e‹Ô&ç n~Ûø£eTjÓT´qT. ˙{Ï edü‹ ≈£L&É #ê\<äjÓT´qT. n+<äT#˚ bÕ<äTcÕ\T,
>=|üŒyês¡T, ø=+<äs¡T es¡Ô≈£î\T ôV’≤Á<ëu≤<äT˝À ìedæ+|ükÕ–]. nsTTqqT eTTK´eTsTTq Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·TeTT\T,
<ÛäHê>±s¡eTT, ùdHêdæã“+~ >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝ÀH˚ j·TT+&ÉT#·T+&ÓqT. j·TT<äΔ;Û‹ ø£*–q|ü&ÉT sêE\T, sêDT\T
yÓTT<ä\>∑Tyês¡T >√\ø=+&É <äTs¡ZeTT˝À ‘·\<ë#·Tø=qT#·T+&ç]. >√\ø=+&ÉqT+&ç ôV’≤Á<ëu≤<äT sê»<Ûëì>± m|ü&ÉT
e÷s¡Ãã&çq<√ dü]>± ‘Ó*j·T<äT. ø±ì |ü<äTHês¡e X¯‘êã›eTT ∫es¡ì~ »]–j·TT+&Ée#·TÃqì #·]Á‘·ø±s¡T
\÷Væ≤+#·T#·THêïs¡T.
102
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
A
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝Àì |ü⁄s¡Twüß\T, Åd”Ô\T dü]düe÷qyÓTÆq nej·Tedü÷Œ¤]Ô >∑*–j·TT+&ç]. eTH√»„yÓTÆq
eTTK$˝≤düeTT\‘√ ˇ|ü#·T+&ç]. ñÁe÷e⁄\T, ùdHêqT\T >∑+;Ûs¡ düT+<äsêø±s¡eTT >∑*–j·TT+&ç Äø£s¡¸D°j·TeTT>±
qT+&ç]. ñÁe÷e⁄\T $T‹˝Òì uÛ≤>∑´e+‘·T\T. sêE yÓTT<ä\Tø=ì
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
;<äes¡≈£î Ä≥bÕ≥\‘√ $H√~+#·T#·T, uÛÀ>∑˝≤\düT˝…’ j·TT+&ç].
♦ >√\ø=+&É bÕ<ä T cÕ\T Jeø±s¡ T D´+
s¬ +&ÉT e+<ä\ @ã~ dü+e‘·‡s¡eTT\T düø\£ dü+|ü<«’Ó uÛeÑ eTT\‘√ >∑ \ yês¡ ì , Á|ü ø £ è ‹ Áù|$T≈£ î \ì m{≤¢
$sêõ*¢, Á|ü|+ü #·eTTqT $Ts¡T$T≥T¢ >=*|æq >√\ø=+&É |ü≥Dº eTTqT #Ó|üŒ>∑\e⁄?
1687e dü+e‘·‡s¡eTTq Ws¡+>∑CãÒ T #·Áø£e]Ô yÓ÷düeTT>± »sTT+∫,
düs¡«HêX¯qeTT >±$+#ÓqT. n+‘·{Ï‘√ >√\ø=+&É |ü≥ºD|ü⁄ ♦ |ü≥ºD≤˝À¢ »HêuÛ≤ m+<äT≈£î ô|s¡T>∑T‘·T+~?
n+<ä#·+<äeTT\T, yÓ’uÛÑeeTT\T, ؃$ |ü]düe÷|æÔ C…+<ÓqT.
I.
TE
LA
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï #·]Á‘·, dü+düÿ è‹øÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T m{≤¢ ñ+&˚eì
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T? #·]Ã+#·+&ç.
2. øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\T @j˚T ù|sê˝À¢ ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, |ü{Ϻø£˝À $e]+∫ sêj·T+&ç.
ù|sê
ù|sê dü+K´
SC
ER
T
q^Hêu≤>¥
~˝Ÿ≈£îcÕuÛÑeqeTT
u≤s¡ø±düT\T
u≤˝À“yê
eDÏø£+>∑e⁄\T
ã+C≤sê<äsê«C≤
¨qT\T
eT‘·>Ô +∑ <Ûu˚ +ÑÛ
øπ fi≤≈£Lfi¯ó\T
n+‘·sêfi¯ q+<äqeqeTT
<ÛäHê>±s¡+
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
103
<˚ì >∑T]+∫ $e]+#·ã&ç+~.
A
3. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. |ü{Ϻø£ sêj·T+&ç.
ø√≥˝À @y˚T$T ñqï$?
ø√≥≈£î dü+ã+~Û+∫q
$X‚cÕ\T
TE
LA
ì]à+∫qyês¡T
NG
AN
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á|üdæ~Δ #Ó+~q ø√≥˝À¢ <˚es¡ø=+&É ø√≥ ˇø£{Ï. πs#·s¡¢ Hêj·Tø£sêE\ |ü]bÕ\q˝À
á ø√≥ m+‘√ >=|üŒ>± $sêõ*¢q~. ¬s+&Ée e÷<ë Hêj·T≈£î&ÉT á ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. m‘ÓÔÌq @&ÉT
ø=+&É\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ á <äTsêZìï n‘·´<äT“¤‘·+>± ì]à+#ê&ÉT. ◊<äTe+<ä\ mø£sê\ô|’>± $d”Ôs¡í+>∑\ á
ø√≥˝À |ü+≥uÛ÷Ñ eTT\T, ø±\Te\T, <ÛëHê´>±sê\T, ôd\j˚Tfi¯ófl, ôdì’ ø£ •_sê\T, >∑TÁs¡|⁄ü XÊ\\T, Ä\j·÷\T
ñHêïsTT. á ø√≥≈£î 360 ãTs¡TE\T ñHêïsTT. 9 Á|ü<ëÛ q<ë«sê\T, 23 ô|<äu› ≤e⁄\T, 53 ~>∑T&ÉT u≤e⁄\T,
6 ø√H˚s¡T¢ ñHêïsTT. n‘·´+‘· ø£fi≤ø£è‘·yÓTÆq dæ+Vü≤<ë«sê\T ñHêïsTT. eTq bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ yÓTT<ä{Ïù|J˝À
ø£ì|æ+#˚ $•wüyº TÓ qÆ ª|üPs¡≈í î£ +uÛμÑ ∫Vü≤ï+ Çø£ÿ&˚ \_Û+∫+~. á ø√≥jÓTTø£ÿ $X‚w+ü @$T≥+fÒ @ X¯Á‘·TsêE
Bìï ÄÁø£$T+#·Tø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. Hêj·Tø£sêE\ ø±\+˝À Ç~ dü«j·T+Á|ü‹|ü‹Ô>∑\ <äTs¡Z+>± yÓ*–+~.
BìøÏ <ä>∑Zs¡˝À ø£\ sê#·ø=+&É düMT|ü+˝Àì Hê>∑düeTTÁ<ä+ #Ós¡Te⁄\qT á sêE˝Ò ‘·$«+#ês¡T.
II.
Hêj·Tø£sêE\ bÕ\Hê
Á|ü‘´˚ ø£‘·
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
T
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
ER
n) ªª>√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\T kÕVæ≤‘·´ b˛wü≈£î\Tμμ nq&ÜìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\T|ü+&ç.
Ä) Hê{Ï ‘Ó\+>±D˝À ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ñ#·Ãdæú‹˝À ñ+<äì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
Ç) ªª‘Ó\+>±DeTT áõ|ü⁄ºe˝… Á|ü|ü+#·|ü⁄ n+>∑&çμμ nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.
á) áHê&ÉT |ü≥ºD≤\˝À »HêuÛ≤ n~Ûø£eTe&É+ e\q ø£*π> Çã“+<äT\T @$T{Ï?
SC
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT $•wüº‘·qT ‘Ó\T|ü+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) @<Ó’Hê ˇø£ |ü≥ºD+ ˝Ò<ë }] #ê]Á‘·ø£ / kÕ+düÿ è‹ø£ $X‚cÕ\‘√ yê´dü+ sêj·T+&ç.
104
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
III.
|ü<äC≤\+
n) |ü⁄{Ïìº \T¢
:
Ä) bÕ≥T|ü&&É +É
:
Ç) |”&eÉ <ä\&É+
:
á) ‘·\<ë#·Tø√e&É+:
TE
LA
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
NG
1. øÏ+~ yê{Ïì kı+‘·yêø±´˝À¢ Á|üj÷Ó –+#·+&ç.
AN
A
uÛ≤cÕ+XÊ\T
n) |ü{≤{À|üeTT
:
Ä) nÁ>∑V‰ü s¡+
:
Ç) ã+C≤sê<äsê«C≤
:
á) <Ûäs¡àXÊ\
:
T
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
ER
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+~Û |ü<ë\qT $&ÉBdæ n$ @ dü+<ÛäT˝À sêj·T+&ç.
SC
n) |ü+&ÉT>∑ ~Hê\˝À <˚yê\j·÷\T uÛÑ≈£îÔ\‘√ øÏ≥øÏ≥˝≤&ÉT‘êsTT.
G
R
Ä) eT<ÛäTs¡˝Àì s¡yÓ÷´<ë´qeTT\T #·÷|üs¡T\ eTqdüT‡\qT Äø£≥Tº≈£î+{≤sTT.
G
R
Ç) #Û·Á‘·|ü‹ •yêJ nXÊ«s¡÷&ÛÉT&ÉT nsTT X¯Á‘·Te⁄\qT dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
G
R
á) sêC≤»„ ˝Òì<˚ @ ø±s¡´Áø£e÷\T »s¡T|üs¡T.
G
R
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
105
øÏ+~ düe÷dü|<ü ë\qT yê{Ï $Á>∑V≤ü yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
`
C≤qTe⁄\ es¡≈£î u≤VüQe⁄\T ø£\yê&ÉT.
Ä) eTTø£ÿ+{Ï
`
eT÷&ÉT ø£qTï\T ø£\yê&ÉT.
Ç) >∑sT¡ &É yêVü≤qT&ÉT
`
>∑sT¡ &ÉT&ÉT yêVü≤qeTT>± ø£\yê&ÉT.
á) #·‘T· s¡TàKT&ÉT
`
Hê\T>∑T eTTU≤\T ø£\yê&ÉT.
ñ) |ü<ëàøÏå
`
|ü<àä + e+{Ï ø£qTï\T ø£\~.
AN
n) ÄC≤qTu≤VüQ&ÉT
NG
❃
A
ãVüQÁMVæ≤ düe÷dü+
TE
LA
ô|’ |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï |ü<ëìøÏ >±ì s¬ +&Ée |ü<ëìøÏ >±ì ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT |ü<ë\T eTs√ |ü<+ä jÓTTø£ÿ
nsêúìï düTŒ¤]+|üCÒdüTÔHêïsTT. Ç˝≤ eTs√ |ü<ä+ jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï düe÷kÕìï ªªãVüQÁMVæ≤μμ
düe÷dü+ n+{≤s¡T.
ñ<ë:ª#·Áø£bÕDÏμ nH˚ düe÷dü |ü<ä+˝À ª#·Áø£eTTμ nH˚ |ü<ëìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+
˝Ò<äT. ªbÕDÏμ (#˚sTT) nH˚ |ü<ëìøÏ ≈£L&Ü ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<äT. #·Áø£eTT nq´|ü<ës¡ú ÁbÕ<Ûëq´+
ãVüQÁMVæ≤.
bÕDÏjT· +<äT ø£*–q yêìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. Ç{≤¢ düe÷dü+˝À |ü<ë\
<ë«sê e#˚à eTs√ |ü<äeTT jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~ ø±ã{Ϻ
Ç~ ãVüQÁMVæ≤ düe÷dü+.
2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤ yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\qT sêj·T+&ç.
ñ<ë: j·Tj·÷‹#·]Á‘· ` j·Tj·÷‹ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ` wüw”˜ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+
T
düe÷dü|<ü +ä
$Á>∑V≤ü yêø£´+
düe÷dü+ù|s¡T
106
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
ER
n) Áu≤Vü≤àDuÛÑøÏÔ
Ä) ˙\y˚DÏ
Ç) |ü⁄wüŒ>∑T#·Ãe¤ TT
SC
á) >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT
ñ) >∑sfi¡ ø¯ +£ sƒT¡ &ÉT
}) düT+<äsêø±s¡eTT\T
ãTT) <äj÷· +‘·s+¡ >∑T&ÉT
ãT÷) n+<ä#+· <äeTT\T
A
3. øÏ+~ yêø±´\qT e´eVü‰s¡u≤Û wü˝ÀìøÏ e÷s¡Ã+&ç.
AN
ñ<ë: |ü≥Dº eTT n\+ø±s¡eTT>± qT+&ÉT≥≈£î n+<äsT¡ qT ñ‘ê‡Vü≤eTT‘√ bÕ≥T|ü&]ç .
|ü≥Dº + n\+ø±s¡+>± ñ+&É&ÜìøÏ n+<äs÷¡ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ bÕ≥T|ü&ܶsT¡ .
n) á eT+~s¡eTT q+<˚ bÕs¡oø£|ü⁄ sêj·Tu≤]øÏì, n‘·ì nqT#·s¡es¡ZeTTq≈£îqT ãdü @sêŒ≥T #˚dæ].
Ä) ˙{Ï ø±\Te\T, »˝≤X¯j·TeTT\T, »\bÕ‘·eTT\T n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ#·T+&ÓqT.
á) eÁ»eTT\≈£î >√\ø=+&É |ü⁄{Ϻì˝Ò¢ >∑<ë!
NG
Ç) ô|<ä› n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT eT+~s¡eTT\ìïj·TT ˝À|ü* ø√≥˝À qT+&ÉT#·T+&ÓqT.
TE
LA
ñ) |ü≥ºDeTT˝ÀìøÏ düs¡Tø£+‘·j·TT ã+C≤sê<äsê«C≤ <ë«sêH˚ e#·TÃ#·T+&ÉTqT.
ÁbÕC…≈£îº |üì
♦
MT õ˝≤¢˝Àì $$<Ûä ø√≥\ ∫Á‘ê\T ˝Ò<ë MTs¡T #·÷dæq ø√≥ / ÁbÕNq >∑T&ç / ø£≥º&É+ Ä<Ûës¡+>± ìy˚~ø£
sêj·T+&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
SC
ER
T
>√˝§ÿ+&É ø√≥qT ã+&Ésêfi¯fl‘√ ø£{≤ºs¡T. >√˝§ÿ+&É ¬ø’yês¡eTT Hê\T>∑T yÓTÆfi¯flqT $T+∫ ñ+≥~. BìøÏ
mì$T~ ãTs¡TE\Tqï$. á ãTs¡TE\ìïj·TT X¯‘|· Tüò Tï\ kÕúes¡eTT\T. yÓTT>∑\T ôdq’ ´+ düs«¡ X¯øj
ÔÏ T· T≈£î\Ô qT
≈£L&ÉBdüTø=ì ‘=$Tà~ HÓ\\T ÁX¯$T+∫ ˇø£ÿ ãTs¡TEqT e÷Á‘·yT˚ ≈£L\Ã>∑*–]. ◊‘˚ Ä ãTs¡TE kÕúqeTTq
ˇø£ÿ sêÁ‹˝À eTs=ø£ ãTs¡TEqT ≈£î‘Y“cÕV”≤ ôdì’ ø±~Ûø±s¡T\T ø£≥>º *∑ –]. >√˝§ÿ+&É ø√≥˝À ø=+&É•Ks¡eTTq
ªu≤\Væ≤kÕ‡s¡Tμ nqT ÁbÕkÕ<äeTTqï~. <ëìøÏ b˛e⁄ e÷s¡eZ TTq≈£î, ø√≥ ÁbÕø±s¡eTTq≈£î neT]Ãq <ë«s¡eTTø£&É
ˇø£ sê‹ >∑T+&ÉTqï~. Ä sê‹ô|’ ì\∫ #·|Œü ≥T¢ ø={Ïqº Ä X¯ãe› TT u≤\Væ≤kÕ‡s¡T˝ÀìøÏ düŒwü+º >∑ $ì|æ+#·TqT.
n≥T¢ Á|ü‹<Ûä«ì+#·T @sêŒ≥TqT ìsêàDeTT˝ÀH˚ ø£*Œ+∫]. Ç$ nìïj·TT e÷qe⁄ì Á|ü»„ e\q HÓ\ø=qï
neTs¡TŒ\T.
` eT÷\+ : ¬ø.$.uÛÑ÷bÕ˝Ÿsêe⁄ sêdæq ªeTVü‰eT+Á‹ e÷<äqï ø£<∏äμ ˝Àì~.
#·]Á‘· dü«<˚XÊ_Ûe÷Hêìï H˚πsŒ
dü÷øÏÔ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
#·ø£ÿHÓ’q kÕ<Ûäq+
107
C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ªˇ>∑TZ ø£<∏äμ
AN
&
ä·ä<Te+ ‘Ó\+>±D˝ÀH˚ |ü⁄{Ϻ Çø£ÿ&˚ ô|]–q n|ü⁄s¡÷|ü C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ˇ>∑TZø£<∏ä. Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\˝À
ñ|üjÓ÷–+#˚ ˇø£ yêsTT<ë´ìï Ä ø£fi¯≈£î o]¸ø£>± ô|≥º&É+ ns¡T<äT. Ä \ø£åD+ ˇ>∑TZø£<∏ä≈£î ñqï~. ˇ>∑TZ n+fÒ
•e⁄ì #˚‹˝Àì &ÛÉeTs¡Tø£+ nì ns¡ú+. á |ü<ä+ πøe\+ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ $ì|ædüTÔ+~. Ç~ n#·ÃyÓTÆq
<˚o|ü<ä+. ˇ>∑TZø£<∏ä*ï ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì >=\¢, ≈£îs¡à\T ‘·eT ≈£î\|ü⁄sêD+>± uÛ≤$kÕÔs¡T. ≈£îs¡à\T á
ø£<∏ä\qT m≈£îÿe Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\ yêfi¯ófl ≈£L&Ü á ø£fi≤s¡÷bÕìï H˚s¡TÃø=ì
Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ;s¡|üŒ, eT\¢j·T´ ø£<∏ä\T yÓTT<ä{Ï qT+∫ ñHêïsTT. Ä ‘·s¡Tyê‘· Ç‘·s¡ ø£<∏ä\T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT.
ˇ>∑TZ ø£fi≤s¡÷|ü+ #·÷düTÔ+fÒ ˇø£ Hê≥ø£+ #·÷dæq nqTuÛÑ÷‹, ˇø£ Hê≥´ø£fi¯qT MøÏå+∫q+‘· Äq+<ä+, ˇø£
Á|üe#·q+ $qï+‘· dü+‘·è|æÔ, ˇø£ dü+^‘· ø£#˚]˝À <=]πø+‘· s¡kÕkÕ«<äq \_ÛdüTÔ+~. ˇ>∑TZø£<∏ë Á|ü<äs¡Ùq≈£î
ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ yêsTT<ë´˝À¢ eTTK´yÓTÆq~, ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+&Ü*‡+~ ˇ>∑TZ. |ü\T düìïy˚XÊ˝À¢ ‘êfi≤ìøÏ nqT>∑TD+>±
dü+|òüT≥q\≈£î nqT≈£L\+>± yêsTTdüTÔ+{≤s¡T. ˇ>∑TZ&√\T nìï yêsTT<ë´˝À¢¬ø˝≤¢ ô|<ä›~, eTTK´yÓTÆq~. &√\T
yÓ÷‘·‘√H˚ ø£<∏ë ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. >∑+;Ûs¡yÓTÆq <Ûä«ì#˚dü÷Ô Á|ü‹ düìïy˚X¯+˝À ‘·|üŒø£ yÓ÷π> yêsTT<ä´+ &√\T.
ø£<∏ë >∑eTq+˝À ø=ìï düìïy˚XÊ˝À¢ ñÁ<˚ø£+ ø£*–+#·&ÜìøÏ &√\Tì yÓTfiÀfl y˚düT≈£îì qè‘·´+ #˚kÕÔs¡T. |üfi¯fl‘√
_–+∫ |ü≥Tº≈£îì ‘ê+&Ée+ #˚kÕÔs¡T. >∑T+Á&É+>± Äy˚X¯+‘√ ‹s¡T>∑T‘ês¡T. M|ü⁄≈£î ‘·–*+#·T≈£îì $Hê´dü+>±
yêsTTkÕÔs¡T. ‘êfi≤\T ns¡#˚‹øÏ ¬s+&ç+‘·\T ô|<ä›>± ñ+&ç Á|ürsê>±ìøÏ \j·Tì n+~dü÷Ô ÁXÊe´+>∑ yÓ÷π>
yêsTT<ä´+. M{ÏøÏ ‘√&ÉT>± ∫qï‘êfi≤\qT ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. ø±fi¯fl≈£î >∑C…®\T, uÛÑT»+ô|’ s¡Te÷\T, #˚‹˝À
∫qï ø£Ás¡ì ø£<∏ëq&Éø£≈£î ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+{≤s¡T.
Ç‹eè‘·Ô+ <ä>∑Zs¡ qT+∫ ø£<∏äq+ es¡≈£î Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq XË’*˝À ìsêàD+ bı+~q Á|üÁøÏj·T ˇ>∑TZø£<∏ä. ø£<∏äqT
ñ|üHê´dü <Û√s¡DÏ˝À ˝Òø£ Hê≥ø£ s¡÷|ü+˝ÀH√ ˝Òø£ dü+^‘· s¡÷|üø£+˝ÀH√ ˝Ò<ë |ü<ë´\ s¡÷|ü+˝ÀH√ #Ó|üŒ≥+
Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\ dü«uÛ≤e+. Çìï $uÛ≤>±\qT ‘·q˝À |ü*øÏ+#·&É+ ˇ>∑TZø£<∏ä Á|ü‘˚´ø£‘·. ˇø£ Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT
ˇø£ düVü‰j·T≈£î&ÉT eTT>∑TZs¡T e+‘·>±fi¯ófl ñ+fÒ #ê\T ˇ>∑TZ ø£<∏ä n\y√ø£>± kÕ–b˛‘·T+~.
ˇ>∑TZø£<∏ä Hê≥ø£ Á|üÁøÏj·Tø±<äT. nsTTHê Hê≥ø£ düìïy˚XÊ\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. dü+Á|ü<ëj·T y˚wü<Ûës¡DÒ ø±˙
bÕÁ‘√∫‘· y˚wü<Ûës¡D ñ+&É<äT. ø£<∏ä≈£î\T ø£<∏äqT #ÓãT‘·÷ yÓ+≥H˚ ‘·eTqT ‘êeTT bÕÁ‘·\T>± eT\T#·T≈£î+{≤s¡T.
>±+;Ûs¡´Á|ü<äs¡Ùq˝À, ˝≤*‘·´ b˛wüD˝À Ç‘·s¡ Hê≥ø£ ø£fi≤ø±s¡T\≈£î @e÷Á‘·+ ‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü q{ÏkÕÔs¡T.
eTTKø£e[ø£\T ø£<ä|ü≥+˝À, #˚‘·T\‘√ Hê≥ø£ eTTÁ<ä*ï Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T.
ˇ>∑TZø£<∏ë ìs¡«Vü≤D˝À X¯ã›+ bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆ+~. dü+uÛ≤wüD\T, <Ûä«q´qTø£s¡D\T, sê>±\T n˙ï X¯ã›+ô|’H˚
Ä<Ûës¡|ü&ç Á|üe]Ô\T¢‘êsTT. dü+uÛ≤wüD\T Åd”Ô, |ü⁄s¡Twü bÕÁ‘·\≈£î nqT>∑TD+>∑ eT\T#·T≈£î+{≤s¡T. ø=ìï Åd”Ô bÕÁ‘·\T
@&˚à dü+<äs¡“¤+˝À ø£fi≤ø±s¡T\T ≈£L&É @&ÉTkÕÔs¡T. ÁXÀ‘·©ï @&ç|ækÕÔs¡T. ø=ìï ø=ìï#√≥¢ <Ûä«q´qTø£s¡D #˚düTÔ+{≤s¡T.
>=Á¬s˝≤>∑ ns¡e≥+, >=s¡¢ø±|üs¡T¢ #˚ùd $∫Á‘·yÓTÆq <Ûä«ìì nqTø£]dü÷Ô ÁXÀ‘·*ï q$«dü÷Ô ñ+{≤s¡T.
ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T ÄX¯ó s¡#·Hê HÓ’|ü⁄D´+ ≈£L&Ü ø£*– ñ+{≤s¡T. j·T‹, ÁbÕdü\T ‘·|üŒ≈£î+&É e÷Á‘ê
#Û·+<ädüT‡˝À ø£<∏ë dü+<äsꓤìøÏ ‘·–q $<Ûä+>∑ bÕ≥\T n\T¢‘ês¡T. eT÷\ø£<∏ä≈£î @e÷Á‘·+ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑≈£î+&É
M{Ïì C§|æŒkÕÔs¡T. ÁbÕs¡úHê^‘·+˝À yÓTT<ä≥ >∑+>∑ì ‘·\e≥+ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. <˚oj·T‘· ñ{Ϻ|ü&˚≥≥Tº>± >∑+>∑
>=|üŒ‘·Hêìï #Ó|üŒ&É+, »Hê*ï eT+Á‘· eTT>∑TΔ*ï #˚ùdsê>±˝≤|üq, $düàj·T+ ø£*–+#˚ ÄVü‰s¡´+, bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T,
C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T, nq´<˚XÊ´\T ø£<∏ä˝À düVü≤»+>± Á|üe]Ô\T¢‘êsTT.
$T<Ó›sêeTT\T, #·Tø£ÿdü‘·Ôj·T´ ˝≤+{Ï ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T Á|ü|ü+#·|ü⁄ C≤q|ü<ä ø£fi≤j·Teìø£ô|’ ˇ>∑TZø£<∏ë s¡÷bÕìï
dæús¡+>∑ ì*bÕs¡T. á ø£fi≤s¡÷bÕìï uÛ≤$‘·sê\≈£î n+~<ë›+.
` ªqeTùdÔ ‘Ó\+>±Dμ k»q´+‘√
SC
ER
T
TE
LA
NG
#
Td
ç
A
Ó\
ç`‘
&
øüT =+
108
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
11
AN
_󿣌
` lHê<∏äT&ÉT
NG
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
LA
ø£+. ‘·qø√|üyÓT ‘·qX¯Á‘·Te⁄
‘·qXÊ+‘·yÓT ‘·q≈£îs¡ø£å <äj·T #·T≥º+uÖ"
<äqdü+‘√wüyTÓ dü«s¡eZ TT
‘·q<äT'KyÓT qs¡ø£eT+Á&ÉT ‘·<∏ä´eTT düTeTr.
Á|üX¯ï\T:
1. á |ü<ä´+˝À X¯Á‘·Te⁄>± <˚ìì ù|s=ÿHêï&ÉT? m+<äT≈£î?
2. XÊ+‹ s¡ø£å>± ñ+≥T+<äq&É+˝À ø£$ ñ<˚›X¯y˚T$T{Ï?
3. dü+‘√cÕìï dü«s¡Z+>± ø£$ m+<äT≈£î uÛ≤$düTÔHêï&ÉT?
bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+
ER
T
4. ø√|ü+e\¢ ø£*>π nqsêú\qT >∑T]+∫q dü+|òTü ≥q\T MTπøyÓTHÆ ê ‘Ó\TkÕ? #Ó|Œü +&ç.
SC
y˚<ä$uÛÑ»q #˚dæ, |ü+#·eTy˚<ä+>± eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï s¡∫+∫, ncÕº<äX¯(18) |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+∫q ÁãVü≤àC≤„ì
y˚<äyê´düT&ÉT. |üs¡eT|ü$Á‘·+, |üs¡y˚TX¯«s¡TìøÏ Á|”‹bÕÁ‘·+ nsTTq ø±•˝À yê´düT&ÉT ‘·q |ü~y˚\eT+~ •wüß´\‘√
ø=+‘·ø±\+ ìedæ+#ê&ÉT. Áu≤V”≤àeTTVüAs¡Ô+˝À ìÁ<ä˝Ò∫, ÁbÕ‘·sêà<Ûë´Væ≤ïø£ $<ÛäT\qT |üP]Ô>±$+∫ •wüß´\‘√
ø±oq>∑s+¡ ˝À _Ûø±å ≥q+ #˚ùdyê&ÉT. •wüß´\T, ‘êq÷ y˚sT¡ y˚sT¡ >± ‘Ó∫Ãq _Ûø˝å£ À dü>+∑ n‹~∏ nuÛ≤´>∑‘T· \≈£î düeT]Œ+∫,
$T–*+~ uÛTÑ õ+#˚yês¡T. ˇø£s√Eq ø±o $X¯«Hê<∏Tä ìøÏ yê´düT&çì |üØøÏ+å #ê\qï dü+ø£\Œ+ ø£*–+~. Ä dü+<äs“¡ +¤ >±
»]–q dü+|òüT≥H˚ á bÕsƒ¡+.
Äø£* m+‘· yê]HÓ’Hê $#·ø£åD ø√˝ÀŒj˚T˝≤ #˚düTÔ+~. Ç~ eT+∫~ ø±<äì ‘Ó*j·TC…|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
109
NG
AN
á bÕsƒ¡+ ø±e´Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ø±e´+ es¡íHê
Á|ü<ÛëqyÓTÆq~.
Ç~ lHê<∏ä ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT s¡∫+∫q ªø±oK+&ÉeTTμ
dü|üÔe÷XÊ«dü+ ˝Àì~.
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
ø£$ |ü]#·j·T+
eTs¡T‘·Ôsê≥Ã]Á‘·, XÊ*yêVü≤q dü|üÔX¯‹, |ü+&ç‘êsê<Ûä´ #·]Á‘·, X¯è+>±s¡HÓ’wü<Ûä+,
;Û e TK+&É + , ø±oK+&É + , Vü ≤ s¡ $ ˝≤dü + , <Û ä q +»j· T $»j· T +, Áø° & Ü_Û s êeT+,
•esêÁ‹e÷Vü‰‘·à ´+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#·]Á‘·, q+<äq+<äq #·]Á‘· lHê<∏äTì s¡#·q\T.
#·eT‘êÿsêìøÏ, ˝Àø±qTo\q≈£î, s¡dü»„‘·≈£î, J$‘·$<ÛëHêìøÏ n<ä›+|üfÒº #ê≥Te⁄\T #ê˝≤
#ÓbÕŒ&ÉT.
T
(}Vü‰∫Á‘·+)
(1380`1470)
TE
LA
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ù|¬sìïø£>∑qï ø£$ lHê<∏äT&ÉT. áj·Tq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T e÷s¡j·T,
;Ûe÷+ã. ø=+&ÉM{Ïì |ü]bÕ*+∫q ô|<äø√eT{Ï y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúq+˝À $<ë´~Ûø±].
$»j·Tq>∑s¡ ÁbÂ&Û<É e˚ sêj·T\ ÄkÕúq+˝À ª>ö&É&+ç &çeTuÛ≥Ñ TºμqT ‘·qyê<äHê |ü{eÏ T‘√ z&ç+∫
ø£qø±_Ûùwø±ìï, ªø£$kÕs¡«uÛÖeTμ _s¡T<äTqT bı+<ë&ÉT.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
SC
ER
ñ<ä+› &É ©\, ñuÛj
Ñ T· yêÁøöŒ&Û,ç s¡kÕuÛTÑ ´∫‘·ã+<Û+ä , dü÷øÏÔ yÓ∫’ Á‹ ‘·q ø£$‘ê\ø£Då ≤\ì
#Ó|ü≈£îqï lHê<∏äT&ÉT d”dü|ü<ä´ s¡#·q˝À y˚T{Ï.
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
110
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Á|üy•˚ ø£
NG
AN
áHê&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚ e÷≥ πøe\+ ªn&ÉT≈£îÿ‹q&É+μ nH˚ n˝≤ŒsêúìøÏ |ü]$T‘·yÓTÆ+~ ø±ì,
ˇø£|ü&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚~ |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq Áe‘·+. •e⁄&ÉT Ä~_Û≈£åîe⁄>± Á|üdæ~Δ. >∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î
ªC≤„q_Ûøμå£ ô|fÒyº êfi¯ófl. ãT<äT&Δ TÉ _Ûø±å <Ûsä à¡ +‘√H˚ Jeq+ kÕ–+#˚yê&ÉT— uÖ<äT\Δ +<ä]ø° n<˚ Jeqdü÷Á‘·+>±
ñ+&˚~. >∑Ts¡T≈£î\+˝À #·<äTe⁄≈£îH˚ sê»≈£îe÷s¡T˝…’Hê _Ûøå±≥q+‘√ $<ë´]úJeq+ >∑&çù|yês¡T.
_Ûø£åô|fÒºyêfi¯ófl ≈£L&Ü n~ eTVü‰|ü⁄D´ø±s¡´+>± uÛ≤$+∫, ‘·eT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]øÏ qeTdüÿ]+∫,
|üPõ+∫, _Ûø£å düeT]Œ+#˚yêfi¯ófl. _Ûøå±<Ûäs¡à+‘√ #·]+∫q y˚<äyê´düeTVü≤]¸ ø±oq>∑s¡+˝À bı+~q
nqTuÛÑey˚T$T{À á bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
TE
LA
I
‘˚.^. HÓ≥Tºø=ì ø±j·T ;i…+&É |ü≥º|ü>∑\T
‘êqT •wüß´\T ì*¢\T¢ <ä|üŒ≈£î+&É"
>±•ø± $Á|ü>∑èVü≤ yê{Ïø£\ H=qs¡TÃ
qœ\ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûøå±≥q+ãT.
1
‘˚.^. e+&ÉT#·THêïs¡eTqT H=ø£ÿ eq»H˚Á‘·
‹]– s¡eTàqT H=ø£ÿ ˝Ò"B"¬>uÀ"&ç
<˚eø±s¡´+ãT H˚"&ÉqT" <Óie jÓ÷s¡TÔ
<ë«'ø£yê≥+ãT" <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó
2
T
eTT+–≥ >√eTj·T+ãTq >√eTTKeTT B]Ã
ø£&É\T Hê\TZ>∑ ÁeTT>∑TZø£i¿ yÓ{Ϻ,
j·T‹~∏ q#√à ì*Œ j·Ts¡È ´bÕ<ä´eTT *∫Ã
|ü⁄wüŒ>∑+<Ûä+ãT\" ã÷»ùddæ,
Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTTq
qqï+ãTMT"<ä HÓj·T´_Û|òüT]+∫,
|òü\bÕj·TkÕ|üP|ü ãVüQ|ü<ës¡úeTT\‘√
uÛÑøÏÔ$XÊ«dü ‘ê‘·Œs¡´>∑]eT"
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ER
d”.
♦ ÁbÕNqø±\+˝À _Ûøå±≥Hêìï
SC
|ü$Á‘·ø±s¡´+>± m+<äT≈£î
uÛ≤$+#˚yês¡T?
♦ _Ûø£å düeT]Œ+#˚≥|ü&ÉT Hê{ÏøÏ,
H˚{ÏøÏ ñqï ‘˚&Ü˝Ò$T{Ï?
‘˚.^. u…≥Tº<äTs¡T e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å _Û≈£åî≈£î\≈£î"
>∑+ø£D+ãT\‘√ dü÷&ç>∑eTT\T sêj·T"
>∑ÁeTø£s¡eTT\ Áu≤Vü≤àD≤+>∑q\T ø±•
qqï|üPs¡í uÛÑyêì ø£≥ºqT">∑T" C…\T\T
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
3
111
A
ø£+. Ä |üse¡ T|ü⁄s¡+Á<ÛTä \j·T+
<˚ |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£å sTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
πsbÕ&ç y˚T\Tø£ì j˚T
H˚ bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+∫‹H√?
AN
4
NG
‘˚.^. ñ|üedæ+‘·TeTT>±ø£ H˚"&ÉT&ç– eT&ç"–
j·TdüÔ$T+#·T#·T qTqïyê" &ÉVæ≤eTuÛ≤qT"
&Ó*¢ bÕs¡D¬ø’q ˝Ò<Ó≥T¢ eTq≈£î?
e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å Áu≤Vü≤àDeT+~s¡eTT\
II
nì j·÷ sêÁ‹ >∑&É|æ eTiTHê"&ÉT eT<Ûë´Vü≤ïø±\+ãTq •wüß´\T+ <ëqT y˚iTy˚iT $Á|üuÛÑeq yê{Ïø£\
_Ûø±å ≥q+u§qs¡Œ+uÀsTT, ‘=\THê"{ÏjT· ≥¢ eTTø£ÿ+{Ïe÷j·T H˚ eT#ÓÃø£+{ÏjT· T e+≥ø£+ãT ô|≥º≈î£ qï" >∑≥ø£≥+ã&ç
_Ûøå±bÕÁ‘·+ãT q≥ºq&ÉTM~∏+ ã>∑T\yÓ’∫ ø√bÕy˚X¯+ãTq `
6
TE
LA
e.
‘˚.^. <ÛäqeTT ˝Ò≈£î+&Ó<äs¡T eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\+<äT
eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\" C…&ÉT">±ø£ yÓ÷ø£å\øÏÎ
$<ä´j·TTqT eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\ yÓ&É\e\j·TT"
ã+#·»qT\≈£î">±•ø±|ü≥ºDeTTq
7
nì bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü+<ä\+#·T qedüs¡+ãTq H=ø£ÿ $Á|üuÛÑeq+ãT yê"øÏ≥+
u≤s¡«‹ ÁbÕø£è‘·yw˚ +ü ãTq
8
❖ñ. y˚<ä|ü⁄sêDXÊg |ü<äM q<äMj·TdæjÓÆTq ô|<ä›eTT
‘ÓÔÌ<äTe ø±•ø±q>∑s¡ Vü‰≥ø£|”sƒ¡ •U≤~Ûs¡÷&ÛÉ j·T
j·÷´~eT X¯ø,ÔÏ dü+j·T$Tesê! sTT≥T s¡eTàì |æ˝Ã… Vü≤düdÔ +ü
C≤„<äs¡©\ s¡‘·ïK∫‘êuÛÑs¡D+ãT\T |òüT\T¢ |òüT\¢qHé 9
SC
ER
T
e.
5
112
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
10
AN
˝Ò≈£îqï+ >∑&ÉT q+>∑˝≤¬sÃ<äe⁄ y˚T˝Ò? ˝…dü‡! XÊ+‘·T+&Éy˚!
˙ø£+f…Hé eT‹V”≤qT˝Ò ø£≥ø£{≤! ˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝Ÿ
XÊø±Vü‰s¡T\T" >∑+<äuÛÀE\T, •˝À+#Û·Á|üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdüT˝Ÿ!
A
❖XÊ. Äø£+sƒ¡+ãT>∑ ì|ü⁄¶ e÷<ÛäTø£s¡ _Ûøå±qï+ãT uÛÑøÏå+|ü">±
TE
LA
NG
‘˚.^. z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqï j·T÷s¡T"
>∑qï‘·*¢j·TT H=ø£ÿ s¡÷|üqï Ø‹
j·T≥T $X‚wæ+∫ •e⁄ì j·TsêΔ+>∑\øÏÎ
ø±•— sTTM«{ÏMT"<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ?
11
e. Ç{Ϻ ø±•ø±q>∑s¡+ãTMT<ä _Ûø£å ˝Ò≈£î+&ÉT≥ ø±s¡D+ãT>± ˙j·T+‘· yê&ÉT ø£≥ø£≥+ã&ç X¯|æsTT+|ü+<ä\+#·TH˚?
$X‚wæ+∫ j·÷"ø=qïyê"&Ée⁄ >±e⁄q ˙ j·Tedüs¡+ãTq ìqTï ôV≤#·Tà >∑T+<ë&ÉT≥ eTeTT uÀ"{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î
yÓT#·TÃ>±<äT. e÷ sTT+{ÏøÏ+ >∑T&ÉTe s¡eTTà! ≈£î&ç∫ ≈£Ls¡TÃqï |æeTà≥+ >=ìïe÷≥\T ˙‘√ Hê&É">∑\qìq
qeTàVü‰kÕ~Û«+>∑ì, bÕsêX¯s¡T´+&ç≥Tº\ìjÓT `
12
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ _Ûø£å <=s¡ø£ì yê´düT&ÉT ø√|ü–+#ê&ÉT ø£<ë! Bìô|’q MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
♦ ªÄø£* eTìwæì $#·ø£åD ø√˝ÀŒj˚T≥≥T¢ #˚düTÔ+~μ Bìï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
SC
ER
T
♦ ñqï }s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷qeTì m+<äT≈£î n+{≤s¡T?
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
113
A
III
AN
‘˚.^. ndüÔ$T+|ü>∑"CÒdæHê" &ÉVæ≤eTø£s¡T"&ÉT
•wüß´˝Ò">±ø£ j·Tj·TT‘·+ãT ∫>∑Ts¡TuÀ"&ç!
Áe‘·eTT ‘·|æŒ uÛÑTõ+|ü+>∑ e\qT >±<äT
H˚"&ÉT ìqï{Ï eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãT
13
❖#·. nqe⁄&ÉT q\¢ q$« ø£eT˝≤qq sTT≥¢qT, ˝…dü‡>±ø£, jÓ÷
nìq q≥¢ø±ø£ eTVü‰Á|ükÕ<ä+ãì y˚<äyê´düT+&ÉT
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
•wüß´\+>∑÷s¡TÃø=ì uÛ≤^s¡~ø∏ +Ï »ì j·TT|üdŒü s¡Ù+u≤#·]+∫
j˚T‘Ó+∫q `
♦ uÛÀ»HêìøÏ ÄVü‰«ì+∫q >∑èVæ≤DÏ‘√
TE
LA
e.
NG
eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´q s¡eTTà $X¯«Hê
<∏äTì ø£è|üù|]à HÓ+<äi‹<∏äT˝Ÿ #·qT<Ó+∫q" >±eT<Û˚qTe⁄+
ãì>=qTq≥T¢ ô|≥Tº<äT qbÕs¡eTT˝…’q j·T;Û|懑êqïeTT˝Ÿ
‘˚.^. >=&ÉT>∑T bÕ>∑\ –\ø£\T >∑T\ø£]+|ü
ì+<äT_+u≤dü´ jÓT<äTs¡T>± H˚>∑T<Ó+∫
#ÛêÁ‘·düVæ≤‘·+ãT>±" ãsêX¯s¡‘·q÷E
ã+‹ kÕ–+#Ó uÛÑTøÏÔ XÊ˝≤+‘·s¡eTTq
yê´düT&ÉT |ü*øÏq e÷≥\qT ã{Ϻ
MTπø$T ns¡úeTsTT+~?
♦ á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï >∑Ts¡T•wü´
dü+ã+<Ûë\ >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
14
15
16
düeTdüÔ $<ä´\≈£î >∑Ts¡T&Ó’q yê´düeTVü≤]¸ •wüß´\‘√ ≈£L&ç |ü≥º|ü>∑\T, eT+&ÉTf…+&É˝À ø±oq>∑s¡+˝Àì
Áu≤Vü≤àDM~∏˝À _Ûø£åø√dü+ Ç*¢\÷¢ ‹s¡T>∑kÕ>±&ÉT.
ˇø£ Ç˝≤¢\T ªªe+&ÉT‘·THêï+μμ nqï~— eTs=ø£ Åd”Ô ªªeT∞fl s¡+&çμμ nqï~— Ç+ø=ø±yÓT ás√E Áe‘·+
(<˚eø±s¡´+) nì #Ó|ü⁄‘·T+~— y˚s=ø±yÓT ndü\T ‘·\T|ü⁄˝Ò ‘Ós¡e&É+ ˝Ò<äT.
ø±oq>∑s+¡ ˝Àì >∑èVæ≤DT\T nqï|üPs¡uí yÑÛ êìøÏ Á|æjT· yÓTqÆ #Ó\T\T>± ù|s¡T>±+#ês¡T. yêfi¯ófl _Ûø±å s¡yú TÓ Æ e∫Ãq
yê]øÏ yêøÏ{À¢ Äe⁄ù|&É‘√ #·ø£ÿ>± n*øÏ, Hê\T>∑+#·T\÷ ø£*ùd≥≥T¢ eTT>∑TZô|{Ϻ, e∫Ãq n‹~∏ì <ëì
eT<Ûä´˝À ì\u…{Ϻ, ø±fi¯fl≈£L #˚‘·T\≈£L ˙[fl∫Ã, |üPe⁄\‘√ >∑+<Ûä+‘√ yê]ì n]Ã+∫, X¯óÁuÛÑ+>± ø£&ç–q
ã+>±s¡T>∑]f…‘√ nqï+ MT<ä HÓsTT´ n_Û|òüT]+∫(y˚dæ), |ü+&ÉT¢, |üs¡e÷qï+, |æ+&çe+≥\T #˚]Ã, uÛÑøÏÔ
$XÊ«kÕ\T ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·T+&É>± ø£+ø£D≤\T, >±E\÷ |üsd¡ Œü s¡+ ˇs¡TdüT ø=+≥T+&É>± ‘·eT n+<äyTÓ qÆ #˚‘T· \‘√
_Û≈£åî≈£î\≈£î _Ûø£å düeT]ŒkÕÔs¡T.
ER
1.
T
‘ê‘·Œsê´\T
2.
SC
3.
114
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
ªªn≥Te+{Ï |ü⁄D´Åd”Ô\Tqï á H˚\˝À ˇø£ÿ¬s’Hê _Ûø£å düeT]Œ+#·&É+ ˝Ò<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ñqï~. ás√E
ñ<äj·Ty˚T ˝Ò∫, @ bÕ|æwæ˜yêì eTTK+ #·÷XÊH√μμ nqT≈£îHêï&ÉT yê´düT&ÉT.
5.
ªªdüsπ , Çø£ _Ûø±å ≥q+ e÷ì á s√E≈£î ñ|üyêdüyT˚ #˚kÕÔ+. dü÷s¡T´&ÉT ndü$Ô TdüTHÔ êï&ÉT. sπ ô|H’ ê eTq≈£î á
Áu≤Vü≤àDyê{Ïø£˝À ñ|üyêkÕ+‘·uÛÀ»HêìøÏ dü]|ü&É _Ûø£å <=s¡ø£ø£b˛<äT.μμ
6.
nì yê´düT&ÉT •wüß´\‘√ Ä sêÁ‹ eTsƒ¡+˝À >∑&ç|æ, eTs¡THê&ÉT j·T<∏ë$~Û>± eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·÷ìøÏ
•wüß´\T, ‘êqT y˚sT¡ y˚sT¡ >± $Á|üyê{Ïø˝£ À¢ _Ûø±å ≥q+ #˚jT· kÕ>±s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï s√E˝≤>±H˚ $X¯«Hê<∏Tä ì
e÷j·Te\¢ @ Ç˝≤¢\÷ _Ûø£å ô|≥º˝Ò<äT. <ë+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ø√|ü+‘√ _Ûøå±bÕÁ‘·qT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\j˚T´≥≥T¢
q≥ºq&ç M~∏˝À $dæ]ø={Ϻ Äy˚X¯+‘√`
7.
ªªá ø±o |ü≥ºD+˝À ìedæ+#˚yê]øÏ eT÷&ÉT ‘·sê\ <ëø± <Ûäq+, $<ä´, yÓ÷ø£å+ ˝Ò≈£î+&ÉT>±ø£!μμ
8.
nì Äø£*<ä|ü \#˚ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·Tqï yê´düT&ÉT X¯|+æ #·uÀsTTq düeTj·T+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDeT+~s¡|⁄ü yêøÏ≥
bÕs¡«r<˚$ kÕe÷q´ Åd”Ô y˚wü+˝À e∫Ã+~.
9.
y˚<ä|ü⁄sêD XÊÁkÕÔ\T ìπs›•+#˚ C≤„q dü«s¡÷|æDÏ Ä eTT‘ÓÔÌ<äTe. ø±oq>∑s¡+ nH˚ dü«s¡í|”sƒ¡ •Ksêìï
n~Ûs√Væ≤+∫ ñqï Ä~X¯øÏÔ ` #˚‹øÏ <Ûä]+∫q s¡‘·ïø£+ø£D≤\T |òüT\T¢ |òüT\T¢eTH˚≥T¢ Ä<äs¡+‘√ #ÓsTT´
}|ü⁄‘·÷ ªªz dü+j·TMT+Á<ë! Ç≥Tsêμμ nì |æ*∫+~.
TE
LA
NG
AN
A
4.
T
10. ªª>=+‘·T<ëø± ‹q&ÜìøÏ e÷<ÛTä ø£s¡ _Ûø<å£ =s¡ø˝£ <Ò ìä Ç+‘·>± ∫+<äT\Ty˚dTü HÔ êïe⁄ ø£<ë! Ç~ ˙≈£î eT+∫<ë?
u≤>∑Tqï~. ì»+>± ˙e⁄ XÊ+‘·d«ü uÛ≤e⁄&Éyê? |æ&ø¬ç &ÉT e]–+»\‘√ ø±\+ yÓfifl¯ ãT#˚Ãyês¡T, XÊø±Vü‰s¡+‘√,
<äT+|ü\‘√ dü]ô|≥Tºø=H˚yêfi¯ófl, s√fi¯fle<ä› #Ó~]|ü&ɶ _j·T´+ @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚ eTTqT\T ˙ø£+fÒ
‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyêfi≤fl?
ER
11. z eTTìÁX‚cÕ˜! ªñqï}s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷q+μ nH˚ ˙‹ ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë? n+‘·ø£+f… $X‚wæ+∫ •e⁄ì
nsêΔ+>∑\øÏÎjÓTÆ q á ø±oq>∑]MT<ä ˙$+‘· ø√|ü+ #·÷|æ+#·&+É ‘·>T∑ Hê?μμ nì eT+<ä*+∫+~ bÕs¡«r<˚$.
SC
12. ªªπøe\+ _Ûø£å <=s¡ø£˝Ò<äH˚ HÓ|ü+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ˙˝≤+{Ï ñ‘·ÔeTT&ÉT $•wüºyÓTÆq ø±oq>∑sêìï
X¯|æ+#ê\qT≈£î+{≤&Ü? #ê˝≤ Äø£*‘√ ñHêïe⁄. ø±ã{Ϻ á düeTj·T+˝À ìqTï m≈£îÿe>± u≤<Ûäô|≥º&É+
e÷e+{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î eT+∫~ø±<äT. e÷sTT+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏ sê! ‹ì ≈£Ls¡TÃqï ‘·sê«‘· ˙‘√ ø=ìï
e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘êμμ nqï Ä eTVü‰kÕ~Û«ì #·÷dæ, yê´düT&ç{≤¢ nHêï&ÉT `
13. ªª‘·©¢! dü÷s¡T´&ÉdüÔ$TdüTÔHêï&ÉT. H˚H˚ ø±<äT, Hê‘√bÕ≥T m+‘√eT+~ •wüß´\÷ ñHêïs¡T. •wüß´\‘√ ø£\dæ
uÛÑTõ+#ê\H˚ Hê Áe‘·+ $&ç∫ô|{Ϻ MT Ç+≥ H˚H=ø£ÿ&çH˚ uÛÑTõ+#·˝ÒqT. ás√E ìqï{ÏøÏ eTs¡THê&˚ø£<ë!μμ
(n+fÒ ìqï{Ï˝≤π> ás√E ≈£L&Ü ñ|üyêdü+ ‘·|üŒ<äì n+‘·sês¡ú+)
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
115
AN
A
14. nì y˚<äyê´düT&ÉT |ü\Tø£>± ø=+#Ó+ q$« |ü<äàeTTœjÓÆTq Ä Ç˝≤¢\T ªªdüπs˝Ò! eTT˙+Á<ë! $X¯«Hê<∏äTì
<äj·Te\¢ m+‘·eT+~ n‹<∏äT\T e∫ÃHê ø±eT<Û˚qTe⁄e˝… ø√]q |ü<ësêú\˙ï nq+‘·+>± H˚qT @sêŒ≥T
#˚j·T>∑\qT. ˙ •wü´>∑D≤ìï rdüTø=ì yÓ+≥H˚ sê!μμ nqï~.
15. nq>±, ªªdüsπ ! eTVü‰Á|ükÕ<ä+μμ nì, y˚<yä ê´düT&ÉT •wüß´\qT rdüTø=ì >∑+>±q~øÏ yÓ[fl, kÕïq, Ä#·eTHê<äT\T
|üP]Ô >±$+#·Tø=ì sê>±`
NG
16. yê] >=&ÉT>∑T bÕe⁄ø√fi¯fl (>=&ÉT>∑T Äø±s¡+˝Àì ãT&çô|\Tqï bÕe⁄ø√fi¯ófl) –\ø£\T yÓ÷>∑T‘·T+&É>± #·+Á<äeTTœ
nsTTq Ä Ç˝≤¢\T yêfi¯fl≈£î m<äTs¡TyÓ[fl ÄVü‰«ì+∫+~. •wüß´\‘√ yê´düT&ÉT uÛÀ»qXÊ\˝À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
n|ü&ÜyÓT e&ɶq kÕ–+∫+~.
I.
TE
LA
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äTe+&ç. lHê<∏äT&ÉT ‘·q >∑T]+∫ ‘êqT @eTì #Ó|üø=Hêï&√ ‘Ó\T|ü+&ç.
e∫sTT+‘·T y˚eTT\yê&É ;ÛeTq uÛÑ+–
qT<ä›+&É©\ H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
uÛ≤wæ+‘·T qqïj·TuÛÑ≥Tº e÷s¡Z+ãTq
qTuÛÑj·TyêÁøöŒ&Ûç H=ø=ÿø£ÿ e÷≥T
yêÁ≈£î‘·TÔ ‹ø£ÿj·T»« Á|üø±s¡eTT s¡kÕ
uÛÑT´∫‘· ã+<ÛäeTTq H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
|ü]&Û$É +‘·T Á|üã+<Û|ä sü y¡ T˚ X¯«s¡Tì sπ eƒ
dü÷øÏÔyÓ’∫Á‹ H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
ER
T
d”ˆˆ
SC
‘˚ˆˆ^ˆˆ HÓ’wü<Ûë~ eTVü‰Á|üã+<ÛäeTT\T ô|≈£îÿ
#Ó|æŒHê&Ée⁄ e÷≈£î HêÁ•‘·T&É eq|òüT
Ç|ü⁄&ÉT #Ó|üŒ"<=&É+–q sT÷ Á|üã+<Ûä
eT+øÏ‘e· TTùdj·TT Ms¡uÁÑÛ <äjT· ´ù|s¡
(ø±o 1`18)
2. ªnìï <ëHê˝À¢ø° nqï<ëq+ $Tqïμ nH˚ n+X¯+ô|’ ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
3. ªÄø£+sƒ+¡ ãT>∑.................•˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdTü ˝Ÿ!μ |ü<ë´ìï bÕ<äu+ÑÛ >∑+ ˝Ò≈î£ +&Ü |üP]+∫, uÛ≤yêìï
sêj·T+&ç.
116
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
II.
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
AN
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
n) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± yê´düT&ÉT Á|üe]Ô+∫q rs¡Tô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ sêj·T+&ç.
NG
Ä) ªªH˚"&ÉT ìqï{ÏøÏ eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãTμμ nqT e÷≥\T mes¡T me]‘√, @ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T?
M{Ï n+‘·sês¡úy˚T$T{À $e]+#·+&ç.
Ç) Äø£* e\¢ yê´düT&ÉT ø±oq>∑sêìï X¯|+æ #ê\qT≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ªÄø£* eTìwæ $#·øDå£ qT q•+|üCdÒ Tü +Ô ~μ
nH˚ <ëì >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
TE
LA
n) _Ûø£å bÕsƒ¡+˝Àì ø£<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
Ä) ø√|ü+e\¢ ø£*π> <äTwüŒ]D≤e÷\qT >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ\qT >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) _Ûø£å, s¡ø£å, |üØø£å, düMTø£å, $eø£å...... e+{Ï |ü<ë\‘√ ˇø£ #·ø£ÿì uÛ≤yêìï Á|üø£{Ï+#˚ ø£$‘· sêj·T+&ç.
III.
ER
T
uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
SC
n) <ë«'ø£yê≥+ãT <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó.
Ä) Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTT.
Ç) bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü"<ä\+#ÓqT.
á) ÇM«{ÏMT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT ‘·>∑THÓ?
ñ) ndüÔ$T+|ü>∑ CÒdæHê&ÉT nVæ≤eTø£s¡T&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
117
Ä) MøÏå+#·T
á) eT#ÓÃø£+{Ï
ñ) uÛÑTøÏÔXÊ\
Ç) n+>∑q
AN
n) <ë«'ø£yê≥eTT
A
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\qT sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ HêHêsêú\T e#˚à |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) M&ÉT @ M&ÉTyê&√>±ì <äTcÕÿs¡´eTT\qT M&ÉT#·THêï&ÉT.
NG
Ä) sêE Äø±X¯+˝Àì sêEqT #·÷dæ dü+‘√wæ+#ê&ÉT.
4. øÏ+~ Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î dü¬s’q $ø£è‹ |ü<ë\qT m+|æø£ #˚j·T+&ç.
#·) $»®
≥) $<Ó›
#·) ã#·Ã
#·) C≤‘·s¡
≥) C…’Á‘·
#·) eT‹Ôj·TeTT ≥) eT#ÓÃeTT
#·) s¡#·Ã
T
ER
≥) _#·Ã
#·) |ü‹Ô
≥) s¡#·ÃeTT
≥) ã+‹
(
)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
)
‘·) $<ä´
TE
LA
n) $<ä´
ø£) $~j·T
Ä) _Ûøå£
ø£) ã‘ÓÔeTT
Ç) j·÷Á‘·
ø£) j·T‘·s¡
á) eT‘·‡ ´eTT
ø£) eTNä
ñ) s¡‘ï· eTT
ø£) s¡‘·qeTT
}) |ü+øÏÔ
ø£) |ü+‘·T\T
‘·) _#·ÃeTT
‘·) j·T‘·qeTT
‘·) eT‘·ÔeTT
‘·) s¡‘·ÔeTT
‘·) |ü+≈£î
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
SC
1. øÏ+<ä ^‘· ^dæq |ü<ë˝À¢ì dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£å sTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
Ä) ø±•— sTTM«{Ï MT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ.
Ç) z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´.
2. bÕsƒ+¡ ˝Àì ‘˚≥^‹ |ü<ë´ìï >∑T]Ô+∫ \ø£Då ≤\‘√ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
118
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
øÏ+~ ‘·s>¡ ‘∑ T· \˝À ‘˚≥^‹, Ä≥yÓ\~ |ü<ë´\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç|ü&ÉT ªd”dü |ü<´ä μ \ø£Då ≤\qT |ü]o*<ë›+.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç.
s¡
dü\
s¡
ñ<ë:
UIU I I U I
UI U
dü\
I IU I
q
Vü≤
II I U I I I U I I I
q>∑
q>∑
UI
ø£s¡≈£î sê E\≈£î ‘· ‘·Ôs¡\T |ü⁄f…º
Ç+Á<ä Ç+Á<ä dü÷s¡´ dü÷s¡´
‘·
s¡
dü\
U I U UIU
I IU I
TE
LA
UI U
s¡
ø±|üj·T´ Hêj·T≈£î+ &˚|ü⁄dü÷ |æqHê&ÉT
dü\
d”dü|ü<ä´ \ø£åD+ :
♦ Ç+<äT˝À Hê\T>∑T bÕ<ë\T+{≤sTT.
♦ Á|ü‹bÕ<ä+˝À Äs¡T Ç+Á<ä>∑D≤\T,
¬s+&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T es¡Tdü>±
ñ+{≤sTT.
♦ |ü<ä´bÕ<ä+ ¬s+&ÉT düeTuÛ≤>±\T>±
ñ+≥T+~.
♦ s
¬ +&ÉT uÛ≤>±˝À¢qT eT÷&√ >∑D+˝Àì
yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹ ˝Ò<ë ÁbÕdü
j·T‹.
♦ ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Ò<äT.
♦ ‘˚ ≥ ^‹ ˝Ò < ë Ä≥yÓ \ ~ BìøÏ
∫es¡>± ñ+≥T+~.
NG
ø±ø£r j·TT\ø£+#·T >∑+≥ ÁyÓ÷ –qHê&ÉT
Ç+Á<ä
Ç+Á<ä
Ç+Á<ä Ç+Á<ä
AN
❃
A
X d”dü|ü<ä´+
IIUI
Vü≤
q
II U I UI
dü\
II I
|üs¡sêE \≈£î >∑T+&Ó |ü≥Tº ø=ìjÓT
ER
T
ô|’ |ü<ä´bÕ<ë˝À¢ `
♦ ˇø=ÿø£ÿ{Ï ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± ñHêïsTT.
♦ ¬s+&ÉT uÛ≤>±˝À¢ ø£*|æ mì$T~ >∑D≤\THêïsTT. (Äs¡T Ç+Á<ä>∑D≤\T G ¬s+&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T)
♦ j·T‹, ÁbÕdü j·T‘·T\T (ø±`>∑— s¡`s¡) (|ü`|ü⁄— |ü`|ü) ñHêïsTT.
♦ ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Ò<äT. M{Ïì ã{Ϻ Ç~ d”dü|ü<ä´+ nì >∑T]Ô+#·e#·TÃ.
3. bÕsƒ+¡ ˝Àì d”d|ü <ü ë´ìøÏ >∑D$uÛ»Ñ q #˚dæ \ø£Då ≤\qT nq«sTT+#·+&ç.
lHê<∏äT&ÉT s¡∫+∫q @yÓ’Hê 5 |ü<ë´\T ùdø£]+#·+&ç. (˝Ò<ë) ø±o|ü≥ºD $X‚cÕ\T ‘Ó\TdüTø=ì sêj·T+&ç.
ìy˚~ø£ sêdæ $ì|æ+#·+&ç.
SC
♦
ÁbÕC…≈£îº |üì
dü÷øÏÔ
y˚T<Ûë$ mìïø£cÕº\T|ü&ܶ, X¯ó<äΔyÓTÆq q&Ée&çì,
JeHêìï e<ä\&ÉT. <ëìe\¢H˚ n‘·&ÉT Á|ü‹wü˜qT,
ñ‘·ÔeT >∑‘·T\q÷ bı+<äT‘ê&ÉT.
` eTVü‰uÛ≤s¡‘·+ ñ<√´>∑|üs¡«+
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
119
A
uÛÑ÷$Tø£
AN
12
NG
` >∑÷&É÷] d”‘êsê+
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
LA
|ü⁄düÔø±\≈£î ¬sø£ÿ\T+&Ée⁄. ø±ì yê{Ïì #·~$‘˚ eTq≈£î ¬sø£ÿ\T yÓTT*∫q≥T¢>± ñ+≥T+~.
Ä s¬ ø£ÿ\T C≤„Hêìï, Ä˝À#·HêX¯øìÔÏ , düè»Hê‘·àø£‘ê HÓ|’ ⁄ü D≤´ìï, ˝Àø£|]ü o\Hê <äèwæìº , õC≤„dqü T,
ñ‘ê‡Vü‰ìï n+~kÕÔsTT. eT+∫|ü⁄düÔø£+ ñ‘·ÔeT$TÁ‘·Tì‘√ düe÷q+. X¯ØsêìøÏ yê´j·÷eT+
m{≤¢+{Ï X¯øÏÔìdüTÔ+<√ eT+∫|ü⁄düÔø£+ #·<äe&É+e\¢ eTqdüT≈£î n˝≤+{Ï ñ‘˚Ô»+ ø£\T>∑T‘·T+~.
@~ eT+∫|ü⁄düÔø£+, @ |ü⁄düÔø±ìï #·<äTyê\H˚ m+|æø£˝À |ü⁄düÔø£ |ü]#·j·Tyêø±´\T e÷s¡Z<äs¡Ùq+
#˚kÕÔsTT.
Á|üX¯ï\T:
1. |ü⁄düÔø±\T #·<äTe&É+e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T @$?
T
2. m≥Te+{Ï |ü⁄düÔø±\qT #·<äTyê*?
ER
3. ª@<Ó’Hê |ü⁄düÔø±ìï #·<äTyê*μ nH˚ ÄdüøÏÔì ø£*–+#˚ n+X¯y˚T~?
4. MTs¡T #·~$q ø=ìï |ü⁄düÔø±\ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
SC
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+
eTT+<äTe÷≥e\¢ |ü⁄düÔø£+ô|’ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ne>±Vü≤q m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+<√ |ü⁄düÔø±ìï #·<äyê\H˚
ÄdüøÏÔ, Ä‘·Ts¡‘· m{≤¢ @s¡Œ&ÉT‘êjÓ÷ ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô <ëì dü«s¡÷|üdü«uÛ≤yê\qT |ü]#·j·T+ #˚j·T&Éy˚T
á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
120
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
TE
LA
NG
AN
á bÕsƒ¡+ ª|”]ƒø£μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ÄX¯j·÷ìï,
n+‘·kÕ‡sêìï, ‘ê‹Ô «ø£‘·qT, s¡#·sTT‘· <äèø£Œ<∏ëìï, Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô e´j·TÁ|üj·÷dü\qT
‘Ó*j·TCÒùd<˚ |”]ƒø£. ˇø£ Á>∑+<∏ä H˚|ü<∏ë´ìï, \øå±´\qT |ü]#·j·T+ #˚dü÷Ô Ä Á>∑+<∏ä
s¡#·sTT‘·>±ì, eTs=ø£s¡T>±ì, $eTs¡Ù≈£î&ÉT>±ì sêùd $X‚¢wüD≤‘·àø£ |ü]#·j·Tyêø±´\qT
|”]ƒø£ n+{≤s¡T. Bìπø eTT+<äTe÷≥, uÛÑ÷$Tø£, Á|ükÕÔeq, ‘=*|ü\T≈£î, eTTqTï&ç,
ÄeTTK+ yÓTT<ä˝…’q ù|¬s¢H√ï ñHêïsTT. H˚wüq˝Ÿ ãTø˘Á≥dtº Á|ü#·T]+∫q ªHÓ\÷¢]
πøX¯ekÕ«$T ñ‘·ÔeT ø£<∏ä\Tμ dü+|ü⁄{ÏøÏ >∑÷&É÷] d”‘êsê+ sêdæq |”]ƒø£
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+.
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
SC
ER
T
sê»qï dæ]dæ˝¢ õ˝≤¢ <ä>∑Zs¡>∑\ Vü≤qTe÷Jù|≥ Á>±eT+˝À >∑÷&É÷] d”‘êsê+
»ìà+#ê&ÉT. 1953 qT+&ç 1965 es¡≈î£ düTe÷s¡T 80 ø£<\ä∏ es¡≈î£ sêXÊ&ÉT. M{Ï˝À ø=ìï
ø£<∏ä\T e÷Á‘·y˚T <=s¡T≈£î‘·THêïsTT. ‘Ó\+>±D ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´+˝À ù|<ä≈£î˝≤\ J$‘ê\qT,
n≥º&TÉ >∑T esêZ\ uÛ≤wüqT nø£så ã¡ <ä+Δ #˚dqæ s¡#s· TT‘·. kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡ ‘Ó\+>±D ‘=*‘·s+¡
ø£<∏ä\≈£î ~≈£L‡∫>± ì\ã&É≥y˚T >±≈£î+&Ü 1953˝À ‘Ó\+>±D s¡#·sTT‘·\ dü+|òü÷ìøÏ
18`07`1936 ø±s¡´<ä]Ù>± |üì#˚XÊ&ÉT. |ü\T Á>∑+<∏ë\≈£î dü+bÕ<ä≈£î&ç>± e´eVü≤]+#ê&ÉT. ªe÷sêE,
25`09`2011 \∫Ã, |æ#√Ã&ÉT, sê»eTà sêJ]ø£+μ áj·Tq Á|üdæ<äΔ ø£<∏ä\T. ‘Ó\+>±D uÛ≤wüqT, j·÷düqT
ˇ*øÏ+#·&É+ áj·Tq ø£˝≤ì≈£îqï Á|ü‘˚´ø£‘·.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
G
bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
G
bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
121
A
Á|üy•˚ ø£
NG
AN
ø£<∏ä\T ˇø£|ü&ÉT e÷qdæø±q+<ëìï, HÓ’‹ø£ $\Te\qT #Ó|üŒ&ÜìøÏ |ü]$T‘·yÓTÆ ñ+&˚$. 20e
X¯‘êã›+˝À Ä<ÛäTìø£ ø£<∏ëìø£ kÕVæ≤rs¡+>∑ Á|üy˚X¯+ #˚j·T&É+‘√ ø£<∏ä dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê˝À¢ düŒwüºyÓTÆq
e÷s¡TŒ\T #√≥T#˚dTü ≈£îHêïsTT. ø£<ë∏ ìø£ kÕe÷õø£ u≤<Û´ä ‘·qT ‘·\ø¬ ‘·T≈Ô î£ qï~. e÷qe eTqdü‘Ô êÔ «ìï,
dü+|òüTs¡¸DqT. _Ûqï dü+düÿ è‘·T\qT ‘·q Je\ø£åD≤\T>± #˚düT≈£îqï~. ‘Ó\T>∑T ø£<∏ëìø£ n+‘·sê®rj·T
y˚~ø£\ MT<ä >∑s«¡ +>± ‘·˝‘… T· øÔ =ì ì\ã&ç+~. n≥Te+{Ï >=|üŒ ø£<ë∏ ìø± s¡#s· TT‘·˝À¢ HÓ\÷¢] øπ X¯ekÕ«$T
ˇø£sT¡ .
TE
LA
$•wüyº TÓ qÆ edüT,Ô •\Œ HÓ|’ ⁄ü D´+‘√ eT¨qï‘·yTÓ qÆ ø£<\ä∏ T sêdæq HÓ\÷¢] øπ X¯ekÕ«$T uÛ≤s¡rj·T
ø£<ë∏ kÕVæ≤‘·´+˝À düTÁ|üd<æ Tä ˝Δ q’… Áù|yéT#·+<é, øÏwHü é #·+<äs\Y ‘√ b˛\Ã<ä–qyê&ÉT. Äj·Tq ñ‘·eÔ T ø£<\ä∏
>∑T]+∫ ø=+‘Ó’Hê ‘Ó\TdüTø√e&É+ m+‘Ó’Hê nedüs¡+.
I
ER
T
HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T‘√ Hê ùdïVü≤+ 1950\ Hê{Ï~. H˚qT ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì ìC≤+ ø±˝ÒJ˝À &çÁ^ #·<äTe⁄‘·Tqï
ø±\+˝À |ü˝≤¢ <äTs¡Zj·T´, eTVü‰ø£$ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´, <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡´, e{Ϻø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T, _s¡T<äTsêE
sêeTsêE, C≤„q|”sƒ¡ nyês¡T¶ Á>∑V”≤‘·, &܈ˆ dæ.Hêsêj·TD ¬s&ç¶, &ç. sêeT*+>∑+, HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T, Hê ∫qïHê{Ï
ùdïVæ≤‘·T&ÉT õ. düTs¡eTÚ[, eT]ø=+<äs+¡ ‘·s#¡ ÷· Hêsêj·TD>∑÷&É˝À ø£\TdüT≈£îH˚ yêfi¯fl+. kÕVæ≤‘·´ #·sá \T kÕ>∑T‘·T+&˚$.
H˚qT Ä ø±\+˝ÀH˚ $]$>± ø£<∏ä\Tsêj·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#êqT. ‘Ó\T>∑T dü«‘·+Á‘·, Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ yês¡|üÁ‹ø£, ‘Ó\T>∑T<˚X¯+,
düTC≤‘·, |ü˝…¢≥÷s¡T, Á|üC≤e÷‘· yês¡|üÁ‹ø£, Ádüe+‹ e÷dü|üÁ‹ø£\˝À ø£<∏ä\T n#·Ãe⁄‘·T+&˚$. HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T,
&ç.sêeT*+>∑+, õ.düTs¡eTÚ[, <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡´, H˚qT ø£<∏ä\T sêdüTÔ+fÒ $T>∑‘êyêfi¯ófl ø£$‘·«+ sêdüTÔ+&˚ yêfi¯ófl.
y˚TeTT n|üŒ{Ï e÷ ø£<∏ä\ n#·TÃÁ|ü‘·T\qT ø±bÕ&ÉTø√˝Òø£ b˛j·÷eTT. n|ü&ÉT Ä <Ûë´dü ≈£L&Ü ñ+&˚~ ø±<äT.
Hê ø£<∏ä˝≤¢π> HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T ø£<∏ä\T mH√ï <=s¡ø£≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. n<äèwüºy˚TeT+fÒ Äj·Tq 1969˝À,
1981˝À ø=ìï ø£<∏ä\HÓ’Hê dü+|ü⁄{≤\T>± yÓ\Te]+#·&É+ e\¢ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ <äø±ÿsTT.
SC
1902 qT+&ç ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ ‘Ó\+>±D ø£<∏ä kÕe÷õø£ |ü]D≤e÷\qT ∫Á‹dü÷Ô edüTÔqï~. ã+&Üs¡T n#·Ãe÷+ã
‘=* ø£<∏ä≈£îsê\ì #·]Á‘· düŒwüº+ #˚dæ+~. n|üŒ{Ï ‘Ó\+>±D ø£<∏ä |ü⁄≥Tºø£ qT+&ç kÕe÷õø£ #Ó’‘·q´+‘√H˚ ø=qkÕ>∑T‘·÷
e∫Ã+~. düe÷»|ü]o\q, $X‚¢wüD, e÷qdæø£∫Á‘·D, kÕe÷õø£ |ü]D≤e÷\T, |òüP´&É˝Ÿdüe÷»+, Á|üC≤kÕ«$Tø£
ùd«#êäyêj·TTe⁄\T, ‘Ó\+>±D |ü\T≈£îã&ÉT\T, Á>±MTD ≈£î\eè‘·TÔ\T, dü+düÿ è‹, Á>±MTDJ$‘·+, ñs¡÷›MT&çj·T+
b˛sTT ‘Ó\T>∑TMT&çj·T+ sêe&É+, Á|üC≤kÕ«$Tø£ ñ<ä´e÷\T, sê»ø°j·T |ü]D≤e÷\T yÓTT<ä˝…’q$ ‘Ó\+>±D ø£<∏ä˝À
|ü\T ø√D≤˝À¢ ∫Á‹+#·ã&ܶsTT. 1918˝À kÕú|æ+#·ã&ç, <˚X¯+˝ÀH˚ $TøÏÿ* Á|üdæ~Δ >±+∫q ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{°
Ç+<äT≈£î uÛÑ÷$Tø£q+~+∫+~.
122
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
NG
T
TE
LA
ôV≤’ <äsêu≤<é sê»´+˝À ìC≤e÷+Á<Ûä eTVü‰düu,ÑÛ
ø£eT÷´ìdüT\º T, ùd{º Ÿ ø±+Á¬>dt, Á|üC≤kÕ«$Tø£ Vü≤≈£îÿ\
ø√dü+, kÕ«‘·+Á‘´· +ø√dü+ ñ<ä´$T+#ês¡T. 1946`1951
eT<Ûä´ ‘Ó\+>±D ¬s’‘ê+>∑ b˛sê≥+ »]–+~. á
kÕj·TT<Ûä ¬s’‘ê+>∑ b˛sê≥+˝À Hê\T>∑Ty˚\ eT+~
#·ìb˛j·÷s¡T. eTs√yÓ’|ü⁄ s¡C≤ø±s¡T¢ $»è+_Û+∫
¬s’‘ê+>∑ b˛sê≥+ô|’ <ë&ÉT\T #˚XÊs¡T. s¡C≤ø±s¡¢≈£î
ø±o+s¡õ« Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#ê&ÉT. 1944`51
eT<Ûä´ ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝Àì n+‘·s¡T´<äΔ+,
kÕe÷õø£ dü+øå√uÛÑ+e\¢ Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé
ôd’ H ê´\T ôV’ ≤ <ä s êu≤<é sê»´+ô|’ <ä + &Ó ‹ Ô
s¡C≤ø±s¡¢qT, ñ<ä´eTø±s¡T\qT, ≈£eT÷´ìdüTº\qT
nDÏ∫y˚XÊs¡T. 13 ôdô|+º ãsY, 1948q ôV≤’ <äsêu≤<é
sê»´+˝ÀøÏ Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé ôd’Hê´\T
Á|üy•˚ +#êsTT.
A
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ |üPs¡«+
ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£<X˚ +¯ >±, sê»´+>± kı+‘·øs¬£ ˙‡ì, ôdH’ ê´ìï
ø£*–e⁄+&çq, ◊ø£´sê»´ dü$T‹˝Àì düuÛÑ´<˚X¯+.
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ Á_{°wæ+&çj·÷˝Àì n‹
ô|<äs› ê»´+. n+‘· ô|<äs› ê»´+ Ç+&çj÷· ˝À eTs=ø£{Ï
˝Ò<Tä . ‘Ó\+>±D, ø£sêï≥ø£, eTVü≤sêh, ÁbÕ+‘ê\‘√
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ ø=qkÕ–+~.
SC
ER
17 ôdô|º + ãsY , 1948q ìC≤+ sêE
˝§+–b˛sTTq≥Tº Á|üø{£ +Ï #·&+É , ôV≤’ <äsêu≤<é sê»´+
Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé˝À $©qyÓTÆq≥Tº düsê›sY
e\¢uÛ≤jYT |üfÒ˝Ÿ Á|üø£{Ï+#·&É+, ˇ|üŒ+<ë\T
≈£î<äTs¡TÃø√e&É+ »]–+~. ôV≤’ <äsêu≤<é sê»´+ qT+&ç
ø=+<äs¡T eTTdæ¢+\T bÕøÏkÕÔHé≈£î yÓ[flb˛yê\ì
uÛ≤$+#ês¡T. ø=+<äs¡T yÓ[flb˛j·÷s¡T. á #ê]Á‘·ø£,
kÕe÷õø£ |ü]D≤e÷\qT dü+≈£åî_Û‘· düe÷C≤ìï,
e÷qdæø£ dü+|òTü s¡¸DqT ø£<\ä∏ s¡÷|ü+˝À ìøÏ|å +Ôü #˚dqæ
ø£<∏ä≈£î&ÉT HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
123
♦ ø£<∏ä\≈£î, ø£$‘ê«ìøÏ >∑\ uÛÒ<ä+ @$T{Ï? MT≈£î
TE
LA
@e+fÒ Çwüº+? m+<äT≈£î?
♦ Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<äT sê»´+˝À Vü≤≈£îÿ\ø√dü+,
kÕ«‘·+Á‘·´+ø√dü+ Á|ü»\T m+<äT≈£î ñ<ä´$T+∫
ñ+&Ée#·TÃ?
♦ ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡ J$‘êìï, dü+düÿ è‹ì
‘Ó\T>∑T˝À ∫Á‹+#·&+É n+fÒ MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~?
Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé˝Àì C≤rjÓ÷<ä´eT ø±\+˝À
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝À @+ »s¡T>∑T‘·÷ e∫Ã+<√ HÓ\÷¢]
πøX¯ekÕ«$T ø£<∏ä\ <ë«sê eTq≈£î ø=+‘Ó’Hê ‘Ó\TdüTÔ+~.
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ >∑T]+∫ ‘·$Tfi¯+˝À, eTsê؃˝À e∫Ãq+‘·
kÕVæ≤‘·´+ ‘Ó\T>∑T˝À sê˝Ò<äT. ‘·$Tfi¯+, eTsê؃˝À e∫Ãq
ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ >∑T]+∫q ø£<∏ä\T, qe\\T πø+Á<ä kÕVæ≤‘·´
nø±&ÉMT <ë«sê |ü\TuÛ≤wü˝À¢øÏ nqTe~+#·ã&ܶsTT. n˝≤
‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ e#êÃsTT. øπ X¯ekÕ«$T ø£<\ä∏ T ‘Ó\T>∑T˝À sêj·Tã&çq
ø£<∏ä\T. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À á ø£<∏ä\≈£î $•wüºkÕúq+ e⁄+~.
NG
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
AN
A
ôV’≤<äsêu≤<é˝À |ü⁄{Ϻq HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T ìC≤+ ø±˝ÒJ˝À ªÁ|æ &çÁ^μ #·~$ ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À
Ç+»˙sY>± |ü≥ºuÛÑÁ<äT&Ó’ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« |ü_¢ø˘esYÿ‡ &çbÕs¡TºyÓT+≥T ˙{ÏbÕs¡T<ä\ XÊK˝À Ç+»˙sY>± |üì#˚dæ
]f…Æs¡j·÷´s¡T. πøX¯ekÕ«$T ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À ìedædü÷Ô, nø£ÿ&ç J$‘ê\qT, dü+düÿ è‹ì ‘Ó\T>∑T˝À ∫Á‹+∫q
s¡#s· TT‘·.
II
T
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêh+˝À ñ‘·Ôsê+Á<Ûä, ø√kÕÔ+Á<Ûä, sêj·T\d”eT, ‘Ó\+>±D nH˚ ÁbÕ+rj·T $uÛ≤>±\THêïsTT. HÓ\÷¢]
πøX¯ekÕ«$T ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘êìøÏ #Ó+~q ‘Ó\T>∑T s¡#·sTT‘·. ôV’≤<äsêu≤<é˝À ìedæ+∫ ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì JeuÛ≤wüqT
ø£<∏ä˝À¢ ∫Á‹+∫q s¡#·sTT‘·. Äj·Tq #ê˝≤ ø£<∏ä\T sêXÊs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ yê{Ï˝À ø=ìï e÷Á‘·y˚T \_ÛdüTÔHêïsTT. M] ‘=*
ø£<\ä∏ dü+|ü⁄{Ï ª|üd&æ uç §eTàμ Ä>∑dTü º 1969˝À yÓ\Te&ç+~. eTs√ ‘Ó\+>±D düTÁ|üd<æ sΔä #¡ s· TT‘· ø°.X‚.uÛ≤düÿs¡u≥ÑÛ ¢ ø£ècÕísêe⁄>±]øÏ
á ø£<∏ä\ dü+|ü⁄{Ï n+øÏ‘·+ Çe«ã&ç+~. á dü+|ü⁄{Ï˝Àì ø£<∏ä\T s¡#·sTT‘· ÁbÕs¡+uÛÑ<äX¯qT ‘Ó\|ü&É+‘√ bÕ≥T Áø£eT+>±
#·ø£ÿì s¡#·sTT‘·>± m~–q Áø£e÷ìï ≈£L&Ü düŒwüº+ #˚kÕÔsTT.
ER
πøX¯ekÕ«$T ¬s+&Ée ø£<∏ëdü+ø£\q+ ªª#êsY$THêsY ø£<∏ä\Tμμ. Ç$ πøe\+ }Vü‰»ì‘· ø£<∏ä\T ø±e⁄. kÕe÷õø£
|ü]D≤e÷\≈£î kÕVæ≤‘·´ s¡÷|ü+ Ç∫Ãq kÕe÷õø£ #·]Á‘· s¡#·q nì #Ó|üŒe#·TÃ. #êsY$THêsY ø£<∏ä\T ôV’≤<äsêu≤<é
sê»´+ #·]Á‘·qT, dü+düÿ è‹ì, e÷qe dü+ã+<Ûë\qT, Çø£ÿ&ç eTTdæ¢+\ J$‘ê\qT n|üPs¡«+>± ∫Á‹+#êsTT. Ç+<äT˝À
ª$eTTøÏÔμ, ªs¡÷Væ≤ÄbÕμ, ªwüØbòÕμ, ªÁ|ürø±s¡+μ, ªn<äèwüº+μ, ªj·TT>±+‘·+μ, ªe+XÊ+≈£îs¡+μ, ªπøe\+ eTqTwüß\+μ ªÄK]
ø±qTø£μ, ªuÛÑs√kÕμ nH˚ o]¸ø£\‘√ sêdæq 11 ø£<∏ä\THêïsTT.
SC
#êsY$THêsY ø£<∏ä˝À¢ì qyêãT\T, <˚$&û\T, eTVü≤ã÷uŸ øÏ yÓTVæ≤+B, ø√؃\T, ~yêHéU≤Hé\T, CHêHê U≤Hê\T,
uÒ>∑+ kÕôV≤u≤\T, <äT\ΩHé bÕcÕ\T, bÕHé<ëHé, |üsê{≤ ø°e÷, <ë˝≤Ã, qe÷E\T, |üs¡<ë\ yÓqTø£ J$‘·+˝Àì
dü+düÿ è‹, dü+|òüT≥q\T \ø√ï, ne<Ûé, &Ûç©¢\˝Àì eTTdæ¢+ sêE\, sêC≤´\, Á|ü»\ J$‘ê\qT, n$uÛÑø£Ô Ç+&çj·÷˝Àì
bÕøÏkÕÔHé, ã+>±¢<˚XŸ ÁbÕ+‘ê\ dü+düÿ è‹ì, eT<Ûä´ Ädæj·÷ eTTdæ¢+ <˚XÊ\ dü+düÿ è‹ì >∑Ts¡TÔ≈£î ‘ÓkÕÔsTT. á ø£<∏ä\T
n+‘·sê®rj·T dü+düÿ è‹, Jeq $<Ûëq+ ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝À ì]›wüº+>± m˝≤ e⁄+&˚<√ ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. 11e X¯‘êã›+
124
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
qT+&ç Ç+&çj·÷˝À kÕ–q eTTdæ¢+\ e\dü\T, sêC≤´\T, n$ ‘Ó∫Ãq |ü]bÕ\Hê $<ÛëHê\T, Jeq $<Ûëq+, dü+düÿ è‹
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹ô|,’ Jeq $<Ûëq+ô|’ #Ós>¡ ì∑ eTTÁ<ä y˚kÕsTT. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹˝À, J$‘·+˝À n+‘·sꓤ>y∑ TÓ HÆ êsTT.
n$ Væ≤+<ä÷ Á|ü»\ J$‘·+˝ÀøÏ ≈£L&Ü Á|üy˚•dü÷Ô, ¬s+&ÉT eT‘ê\ eT<Ûä´ Ä˝À#·q˝À¢, dü+düÿ è‹˝À, J$‘·+˝À Ä<ëq
Á|ü<ëHê\T »]>±sTT. n˝≤ ˇø£ q÷‘·q düeTq«j·T dü+düÿ è‹ $dü]Ô +∫+~. n˝≤ $dü]Ô +#·&+É ˝À uÛ≤>∑+>± ôV≤’ <äsêu≤<é
q>∑s¡+ ø±k˛àbÕ*≥Hé q>∑s¡+>± m~–+~. Ä H˚|ü<∏ë´ìï, Ä J$‘ê\qT πøX¯ekÕ«$T ‘·q ø£<∏ä˝À¢ ∫Á‹+#ês¡T.
NG
ªj·TT>±+‘·+μ ø£<∏ä Á|ü‘˚´ø£+>± #ÓbÕŒ*‡q ø£<∏ä. Ç+&çj·÷ ¬s+&ÉT <˚XÊ\T>± $&çb˛sTT bÕøÏkÕÔHé @s¡Œ&çq Hê{Ï
|ü]dæú‘·T\T, dü+øå√uÛ≤\T, Vü≤‘ê´ø±+&É >∑T]+∫ ;Ûwüà düVü‰ì ª‘·eTdtμ qe\˝À ∫Á‹+#ês¡T. n~ <ä÷s¡<äs¡ÙHé˝À {°M
d”]j·T˝Ÿ>± Á|ükÕs¡yÓTÆq|ü&ÉT ô|<ä› m‘·TÔq #·s¡Ã kÕ–+~. n˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝Ò ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝À 1946`50\
eT<Ûä´ m˝≤ ø=qkÕ>±jÓ÷ #ê˝≤ eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. ôV’≤<äsêu≤<ésêh #·]Á‘· Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ @s¡Œ&ɶ+‘√ eT÷\≈£î
HÓ{Ϻy˚j·Tã&ç+~. ˇø£ kÕe÷õø£ e´edüú, sê»]ø£ e´edüú n+‘·eTe⁄‘·÷ ˇø£ q÷‘·q<äX¯˝ÀøÏ düe÷»+, e÷qe
dü+ã+<Ûë\T e÷s¡T‘·Tqï |ü]D≤e÷\qT ∫Á‹+#·&É+ e\¢ ø£<∏ä≈£î ªj·TT>±+‘·+μ nH˚ ù|s¡T kÕs¡úø£‘·qT #˚≈£L]Ã+~.
TE
LA
ªj·TT>±+‘·+μ ì»+>±H˚ ˇø£ j·TT>±+‘êìï ∫Á‹+∫q >=|üŒ ø£<.ä∏ ôV≤’ <äsêu≤<é sê»´+˝Àì Á|ü‘´˚ ø£ |ü]D≤e÷\qT,
kÕe÷õø£ #·]Á‘·qT á ø£<∏ä ˇø£ #ê]Á‘·ø£ &Ü≈£î´yÓT+≥T˝≤ eTqeTT+<äT+#·T‘·T+~. á ˇø£ÿ ø£<∏ä sêdæ eTπsMT
sêj·Tø£b˛sTTq|üŒ{Ïø° HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ >∑]«+#·<ä–q >=|üŒ ø£<∏ä≈£î˝À¢ ˇø£&ÉT>± ø°]Ô+#·ã&˚yê&ÉT.
#êsY$THêsY ø£<\ä∏ dü+|ü⁄{Ï yÓ\Te&çq H˚|<ü ´ä∏ + HÓ\÷¢sT¡ øπ X¯ekÕ«$Tì s¡#s· TT‘·>± Væ≤e÷\j·÷\ ñqï‘· •Ksê\ô|’
ì\T|ü⁄‘·T+~. ø=ìï nkÕ+|òæTø£ X¯≈£îÔ\T ôV’≤<äsêu≤<é z˝Ÿ¶ dæ{°˝À Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+ dü+|òüTs¡¸D\ ù|]≥ nbÕsêú\T
düèwæº+∫ e÷s¡Dø±+&ÉqT »]bÕs¡T. Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+\ eT<Ûä´ ndü\T H˚s¡düTÔ\T, yê] sê»ø°j·T \øå±´\T ‘Ó*j·Tø£
nqTe÷q ;C≤\T ô|]>±sTT.
SC
ER
T
Ä dü+≈£îå _Û‘· yê‘êes¡D+˝À Væ≤+<ä÷, eTTdæ+¢ \ düK´‘·
ø√dü+ m+<äs√ Á|üC≤kÕ«$Tø£yê<äT\T q&ÉT+ _–+#ês¡T.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
s¡#·sTT‘·>±, ˝ÀVæ≤j·÷ k˛wü*düTº>± HÓ\÷¢s¡T πøX¯ekÕ«$T á
dü+|òüT≥q\ |ü≥¢ #·*+∫b˛sTT nXÊ+‹>± >∑&ç|æq ìÁ<ä˝Òì ♦ nbÕsêú\T m+<äT≈£î ekÕÔsTT?
sêÁ‘·T˝…H√ï... ‘êqT á düe÷»+˝À ‹]– Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+
düK´‘· ø√dü+ @$T #˚j·T˝ÒHê? sê»ø°j·÷\ ø√dü+ e÷qe ♦ ª#êsY$THêsYμ ø£<∏ä\qT m+<äT≈£î #·<äTyê*?
dü+ã+<Ûë\T, eTeT‘·\T, eT‘ê\T, ≈£î˝≤r‘·, eT‘êr‘· ♦ s¬ +&ÉT eT‘ê\ eT<Û´ä Ä˝À#·q\T, dü+düÿ è‹˝À
ùdïVü‰\T, Äràj·T‘·\T ã*ø±e*‡+<˚Hê nì... n˝≤
Ä<ëqÁ|ü<ëHê\T »s¡>∑&É+ n+fÒ @$T{Ï?
ø±e&ÜìøÏ M˝Ò¢<äì, ‘êqT J$+∫q, ‘êqT nqTuÛÑ$+∫q
ùdïVü≤+, Äràj·T‘·, ≈£î˝≤r‘·, eT‘êr‘· eTeT‘·\T, z˝Ÿ¶ dæ{°
J$‘êìï #ê]àHêsY ø£<∏ä\T>± yÓ\Te]+#êsêj·Tq. Ç˝≤ ˇø£ kÕe÷õø£ XÊgy˚‘·Ô>± #Ó’‘·q´o*>± ‘·q e+‘·T ø£s¡Ôyê´ìï
πøX¯ekÕ«$T HÓs¡y˚s¡Tdü÷Ô sêdæq ø£<∏ä*$. #êsY$THêsY ø£<∏ä\T πøe\+ ø£<∏ä\T ø±e⁄. yêdüÔe J$‘ê\, kÕe÷õø£
|ü]D≤e÷\ kÕe÷õø£ #·]Á‘·qT ìøÏ|å +Ôü #˚dTü ≈£îqï #ê]Á‘ê‘·àø£ ø£<\ä∏ T. eTTK´+>± ìC≤+ sê»´ j·TT>±+‘· |ü]D≤e÷\qT
∫Á‹+∫q ø£<∏ä\T. á ø£<∏ä˝À¢ HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$T Vü≤è<äj·T+ e⁄+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
125
A
III
AN
n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± #·÷dæq|ü&ÉT øπ X¯ekÕ«$T sêdæq ªs¡TV”≤ ÄbÕμ ø£<ä∏ eT¨qï‘·yTÓ qÆ e÷qMj·T dü+ã+<Ûë\qT,
eTìwæ˝Àì düTìï‘·yÓTÆq Vü≤è<äj·÷ìï ≈£î\eT‘ê\≈£î nr‘·+>± düŒ+~+#˚ eTìwæì ∫Á‹+∫q ø£<∏ä. eTTÁC≤\ J$‘ê˝À¢
Äq+~+#˚, J$‘·eT+‘ê Vü≤è<äj·T+˝À <ë#·T≈£îH˚ dü+‘√wü düìïy˚XÊ\T ªs¡÷V”≤ ÄbÕμ˝À ∫Á‹+#ês¡T πøX¯ekÕ«$T.
¬s+&ÉT ø£<∏ä\ bÕÁ‘·\≈£î ny˚ ù|s¡T¢ ñ+#·&É+˝À s¡#·sTT‘· ˇø£ düŒwüºyÓTÆq <äèw溑√H˚ sêXÊ&Éì #Ó|üŒø£H˚ ‘Ó\TdüTÔqï~.
TE
LA
NG
ˇø£ s√E s¡eTDÏ bÕ≥ $q&ÜìøÏ qyêãT>±s¡T edüTÔHêïs¡ì neTà ‘·j·÷s¡Tø£eTàì #Ó|ü⁄‘·T+~. @<√ nqTe÷q+
bı&Édü÷|æ‘˚ n˝≤+{Ï<˚MT ˝Ò<äì ‘·*¢ Vü‰MT ÇdüTÔ+~. qyêãT eTT+<äT ˇø£ >∑»˝Ÿ n+<äT≈£î+~. n~ $qï+‘·ùd|ü⁄
qyêãT>±s¡T ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îH˚ e⁄Hêïs¡T. qyêãT>±s¡T HÓ\≈£î yÓsTT´ s¡÷bÕj·T\T uÛÑs¡D+ ÇkÕÔs¡ì yêsêìø√kÕs√,
HÓ\ø√kÕs√ yê] <˚$&ûøÏ (uÛÑe+‹øÏ) eT<Ûë´Vü≤ï+ |üP≥ yÓ[fl >∑+{À ¬s+&ÉT >∑+≥˝À bÕ≥\T $ì|æ+∫ sêyê\ì
eTTÁC≤\T |üP]Ô>± e÷ìy˚j÷· \ì, ø±yê\+fÒ sπ &çj÷Ó ˝À Áb˛Á>±+ Çy=«#·Ãì #Ó|Œæ q≥Tº ‘·*¢ #Ó|⁄ü ‘·T+~. ÄHê{Ï qT+∫
s¡eTDÏ s√E yê] ø±s¡´Áø£eT+ e÷]b˛sTT+~. ˇø£s√E qyêãT ˙ø° ù|s¡T u≤>±˝Ò<äì ªs¡÷Væ≤μ nì ù|s¡T‘√ |æ\TkÕÔqì
ø√s¡T‘ê&ÉT.
¬s+&˚fi¯fl ‘·sê«‘· n‘·ì ø=&ÉT≈£î s¡÷Væ≤øÏ m<äTs¡e⁄‘ê&ÉT. qyêãT ePs¡T≈£î yÓ[flq düeTj·T+˝À ∫qï qyêãT dü©+
s¡÷Væ≤ì ÄVü‰«ìkÕÔ&TÉ . s¡÷Væ≤ |ü]|ü] $<Ûë\T>± b˛‘·T+~. dü©+ ÄyÓTì ‘·eT s¡V≤ü dü´ >∑~˝ÀøÏ rdüTø¬ fi≤Ô&TÉ . nø£ÿ&É ˇø£
|üs<¡ ë y˚dqæ bò˛{À #·÷|ækÕÔ&TÉ . Ä bò˛{À n#·Ã+ s¡÷Væ≤ (s¡eTDÏ) ˝≤π> e⁄+≥T+~. s¡÷Væ≤ Ä bò˛{À #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛‘·T+~.
e÷ nø£ÿ nì dü©+ #Ó|ü⁄‘ê&ÉT. ìqTï nø£ÿ nì |æ\yê\ì e⁄+<äì s¡÷Væ≤nbÕ nì |æ\TkÕÔ&ÉT. s¡÷Væ≤nbÕqT qyêãT
m+<äTø£+‘· Çwüº|ü&ç yê‘·‡\´+ #·÷bÕ&√ eTq≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~. ÄyÓT qyêãT ≈£L‘·Tsê? nì bÕsƒ¡≈£î\≈£î dü+<˚Vü≤+
ø£\T>∑T‘·T+~. kı+‘· ≈£L‘·Ts¡T˝≤ qyêãT, qyêãT ø=&ÉT≈£î ˇø£ eTTÁC≤\ s¡eTDÏì >ös¡$+∫q rs¡TqT ∫Á‹+#·&É+
<ë«sê eTTdæ¢+ qyêãT˝À¢ ø=qkÕ–q Vü≤è<äj·T dü+kÕÿsêìï s¡#·sTT‘· ˇ&çdæ |ü{≤º&ÉT.
ER
T
Ç+<äT˝Àì ªwüØbòÕμ, ªÁ|ürø±s¡+μ, ªn<äèwüº+μ, ªe+XÊ+≈£îs¡+μ, ªπøe\+ eTqTwüß\+μ, ªuÛÑs√kÕμ, ªÄK] ø±qTø£μ
yÓTT<ä\>∑T ø£<∏ä\T $•wüºyÓTÆq$. <˚ìø£y˚ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq$. ªe+XÊ+≈£îs¡+μ ø£<∏ä˝À eTTdæ¢+ ô|[¢ dü+ã+<Ûë˝…˝≤ e⁄+{≤jÓ÷,
ø=&ÉT≈£î |ü⁄{≤º\H˚ ÄX¯ Ä&É|\æ \¢ J$‘ê\qT m˝≤ n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚dæ Ä‘·àVü≤‘·´≈£î |ü⁄]ø=\TŒ‘êjÓ÷ Vü≤è<äjT· $<ës¡ø+£ >±
∫Á‹+∫+~.
ªπøe\+ eTqTwüß\+μ ø£<∏ä˝À VüQùd‡Hé $Tsê®, eTVü≤ã÷uŸsêjYT düø°‡Hê <äXÊu≤›\ ùdïVæ≤‘·T\T. yê] ≈£î≥T+u≤\T
ùdïVü≤+>± ø£*dæ e⁄+{≤sTT. eT‘ê\ dü]Vü≤<äT›\qT #Ó]|æy˚dæq ùdïVü≤+ >∑T]+∫q #·ø£ÿì ø£<∏ä.
SC
ªuÛsÑ √kÕμ ø£<ä∏ q$Tàq ù|<ä\qT qfÒ≥º m˝≤ eTT+#·T‘ês√ uÛsÑ √kÕqT uÛ>Ñ ï∑ + #˚dqæ j·T<∏ës¡ú ø£<.ä∏ ªÄK] ø±qTø£μ ø£<ä∏
s√Es√E≈£î ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ á&É«ã&ÉT‘·Tqï eTTdæ¢+ ≈£î≥T+u≤\T ns¡ãT“ <˚XÊ\ ùwø˘\≈£î ‘·eT ≈£L‘·Tfi¯flqT Ç∫à ô|[fl
#˚dæ ‘·<ë«sê ø±düÔ Ä]úø£ kÂ\uÛÑ´+ bı+<ë\qT≈£îH˚ <äTdæú‹ì ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.
Ç˝≤ yêdæ˝À, $•wüºyÓTÆq edüTÔ, •\Œ HÓ’|ü⁄D´+‘√ eT¨qï‘·yÓTÆq ø£<∏ä\T sêdæq HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$Tì uÛ≤s¡rj·T
kÕVæ≤‘·´+˝À b˛\Ãe\dæ eùdÔ ñs¡÷›, Væ≤+B˝À¢ sêdæq düTÁ|üdæ<äΔ s¡#·sTT‘·\T Áù|+#·+<é, øÏwüHé#·+<äsY\ ø√e≈£î#Ó+~q
126
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
NG
AN
A
s¡ # · s TT‘· . n\Hê&É T ôV’ ≤ <ä s êu≤<é
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
sê»´+˝Àì >√˝§ÿ+&É >∑qT˝À¢ \_Û+∫q
Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹ >±+∫q ø=Væ≤q÷sY, ♦ Vü≤è<äj·T dü+kÕÿs¡+ n+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|üŒ+&ç.
C≤ø√uŸ eÁC≤\ e+{Ïy˚ dü«ØZj·T HÓ\÷¢] ♦ ªùdïVü≤+ eT‘ê\ dü]Vü≤<äT›\qT #Ó]|æy˚düTÔ+~?μ ` düeT]ú+#·+&ç.
πøX¯ekÕ«$T ø£<∏ä\T.
♦ ù|<ä\ ø£cÕº\T m{≤¢ ñ+{≤sTT? ù|<ä\ J$‘ê˝À¢ e÷s¡TŒ\T sêe&ÜìøÏ
@+ #˚ùdÔ u≤>∑T+≥T+~?
I.
TE
LA
Ç$ #˚j·T+&ç
ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. ø£e⁄\T, s¡#s· TT‘·\T sêdæq |ü⁄düøÔ ±\qT n+<ä]ø° |ü]#·jT· + #˚jT· &ÜìøÏ |ü⁄düøÔ ±$wüÿs¡D e+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\T
ìs¡«Væ≤kÕÔsT¡ . Ç≥Te+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\˝À @y˚T+ #˚kÕÔs√ #Ó|Œü +&ç.
2. H˚{Ï düe÷C≤ìøÏ m≥Te+{Ï s¡#·sTT‘·\ nedüs¡+ ñ+<√ #Ó|üŒ+&ç.
T
3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{øºÏ q£ T |üP]+#·+&ç.
<˚ì >∑T]+∫ $e]+#·ã&ç+~.
SC
ER
ù|sê
1) Ç+&ç j · T Hé j· T ÷ìj· T Hé ˝ Àì ......
......................$•wüº kÕúq+ ñ+~.
2) j·TT>±+‘·+ ø£<∏ä .....................
...... kÕs¡úø£‘·qT #˚≈£L]Ã+~.
3) Ä dü+≈£åî_Û‘· ............................
...... Vü≤è<äj·T+ ñ+~.
4) uÛÑs√kÕø£<∏ä .............................
.............. ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
127
II.
AN
A
e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
NG
n) ªˇø£ uÛ≤wü˝Àì kÕVæ≤‘·´+ #·<eä &É+ <ë«sê Hê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT ns¡+ú #˚dTü ø√e#·TÃμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+
#Ó|Œü +&ç.
Ä) ‘Ó\+>±D |ü\T≈£îã&ÉT\+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T sêj·T+&ç.
Ç) ªª‘Ó\+>±D ø£<∏ä |ü⁄≥Tºø£ qT+&ç kÕe÷õø£ #Ó’‘·q´+‘√H˚ ø=qkÕ>∑T‘·÷ e∫Ã+~μμ nH˚ yêø£´+ <ë«sê
MTπøeTs¡eú TsTT+<√ ‘Ó\T|ü+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
TE
LA
n) yÓT‘·T≈£îqT #·÷dæ nqï+ ñ&çøÏ+<√ ˝Ò<√ #Ó|üŒe#·TÃ. nfÒ¢ ª|ü⁄düÔø£ |ü]#·j·T yê´kÕìï ˝Ò<ë düMTø£åqT
#·~$‘˚ ≈£L&Ü Ä |ü⁄düÔø£+ >∑T]+∫ ÄeT÷˝≤Á>∑+>± ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃμ m{≤¢>√ sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
Ä) πøX¯ekÕ«$T ø£<∏ä\ >∑T]+∫ >∑÷&É÷] d”‘êsê+ sêdæq yê´dü+ Ä<Ûës¡+>± πøX¯ekÕ«$T s¡#·q\ >∑T]+∫
sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
ER
T
n) MT bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì @<ÓH’ ê ˇø£ ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ rdüTø=ì #·<Tä e+&ç. BìøÏ |ü⁄düøÔ £ |ü]#·jT· +
(|”]ƒø£) sêj·T+&ç.
III.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
SC
|ü<äC≤\+
1. ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î nsêú\qT sêj·T+&ç.
n) sêE <Ûë´dü n+‘ê ÁøϬø{Ÿ Ä≥ô|’H˚ ñqï~.
Ä) Á|ü»„, eTH√»„ Ç<ä›s¡÷ düK´‘· ‘√ yÓT\T>∑T‘ês¡T.
Ç) |òü\TZDY Vü≤düÔyêdæ #ê˝≤ eT+∫~.
128
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
á) ‘Ó\+>±D˝À j·÷<ä–] \ø°Î qs¡dæ+Vü≤kÕ«$T <˚yê\j·T+ Á|üU≤´‹ #Ó+~+~.
AN
ñ) |üPs¡«+ »MT+<ës¡T\ <˚$&û\˝À #·sêÃ>√wüߘ\T »]π>$.
n) Vü≤è<äjT· dü+kÕÿs¡+ :
Ä) kÕe÷õø£ |ü]D≤eT+ :
Ç) uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹ :
á) n‘·˝≤≈£î‘·\+
:
NG
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
TE
LA
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\Tsêdæ, düe÷kÕ\T >∑T]Ô+#·+&ç.
SC
ER
T
,
n) <äXø¯ +£ sƒT¡ &ÉT R
Ä) |”‘ê+ãs¡T&ÉT R
,
Ç) ns¡$+<ëqq R
,
á) eTè>∑H˚Á‘·
R
,
ñ) #·+#·˝≤øÏå
R
,
}) e÷q<ÛäqT\T R
,
ãTT) sê»e<äq R
,
ãT÷) ˙s¡»uÛeÑ ⁄&ÉT R
,
2. øÏ+~ Á|ü‘·´ø£å yêø±´\qT |üs√ø£å yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) ªªôV’≤<äsêu≤<äT sê»´+ Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé˝À $©qyÓTÆ+~μμ nì düsê›sY e\¢uÛÑuÛ≤jYT |üfÒ˝Ÿ
Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT.
Ä) ªª‘Ó\T>∑T ø£<ë∏ kÕVæ≤‘·´+˝À s¡eTD°jT· yÓTqÆ b˛ø£&\É T ø£*Œ+∫q Á|üd<æ Δä ø£<≈ä∏ î£ ˝À¢ ˇø£sT¡ HÓ\÷¢] øπ X¯ekÕ«$Tμμ
nì >∑÷&É÷] d”‘êsê+ nHêï&ÉT.
Ç) ªª#êsY$THêsY nH˚ ù|s¡TqT ãfÒº á ø£<∏ä\ $•wüº‘· e´ø£ÔeTe⁄‘·T+~μμ nì &ç. sêeT*+>∑+ ù|s=ÿHêï&ÉT.
3. øÏ+~ ø£s¡Ô] yêø±´\qT ø£s¡àDÏ yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) bÕøÏkÕÔHé @s¡Œ&çq Hê{Ï |ü]dæú‘·T\ >∑T]+∫ ;ÛwüàdüVü‰ì ª‘·eTdtμ qe\˝À ∫Á‹+#ê&ÉT.
Ä) ôV’≤<äsêu≤<é sêh #·]Á‘·qT Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ @s¡Œ&çq ‘·s¡Tyê‘· eT÷\≈£î HÓ{Ϻy˚XÊs¡T.
Ç) HÓ\÷¢] πøX¯ekÕ«$Tì uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ >∑]«+#·<ä–q >=|üŒ ø£<∏ä≈£î˝À¢ ˇø£&ç>± ø°]Ô+#ês¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
129
X‚¢cÕ\+ø±s¡+
A
\' ❃ øÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
TE
LA
NG
AN
n) $TeTTàe÷<Ûeä ⁄&ÉT s¡ø+åÏ #·T>±ø£!
ns¡+ú
1. $TeTTà e÷<Ûäe⁄&ÉT ($wüßíe⁄) s¡øÏå+#·T>±ø£!
2. $TeTTà ñe÷<Ûäe⁄&ÉT (•e⁄&ÉT) s¡øÏå+#·T>±ø£!
Ä) e÷qe Jeq+ düT≈£îe÷s¡+.
ns¡+ú
1. e÷ qe (Ä<ÛäTìø£) Jeq+ düT≈£îe÷s¡yÓTÆ+~.
2. e÷qe (eTìwæ) Jeq+ düT≈£îe÷s¡yÓTÆ+~.
ô|’ nsêú\qT >∑eTì+∫Hês¡T ø£<ë! ˇπø X¯ã›+ ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T nsêú\q+~düTÔqï~. ($_Ûqï nsêú\T
ÄÁX¯sTT+∫ ñHêïsTT.) Ç{≤¢ $_Ûqï nsêú\qT ø£*– ñ+&˚ |ü<ë\T+fÒ <ëìì ªX‚¢cÕ\+ø±s¡+μ nì
n+{≤s¡T.
\ø£åD+ : HêHêsêú\qT ø£*– ñ+&˚ n\+ø±s¡+ X‚¢wü.
4. øÏ+~ \øå±´\˝À ñqï n\+ø±sêìï >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
n) sêE ≈£îe\j·÷q+<äøs£ T¡ &ÉT.
Ä) ˙y˚\ e#ÓÃ<äe⁄.
5. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
ER
T
n) e÷$&Ü≈£î\T ‘Ó∫Ãe«+&ç.
Ä) yê&ç ø£‹Ô rdüTø√+&ç.
Ç) ÄyÓT \‘· |üø£ÿq ì\T#·Tqï~.
yêsêÔ |üÁ‹ø£\T ˝Ò<ë e÷´>∑CH’… \é ˝À e∫Ãq |ü⁄düøÔ +£ |ü]#·j÷· \qT / düMTøå± yê´kÕ\qT ùdø£]+#·+&ç. ìy˚~ø£
sêdæ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
SC
♦
ÁbÕC…≈£îº |üì
dü÷øÏÔ
eT+∫|ü⁄düÔø£+ eT+∫eTqdüT≈£î eTs√ù|s¡T
kı+‘·|ü⁄düÔø£+ eT+∫eTìwæøÏ eTs√‘√&ÉT
130
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
$X¯«ø£$ ª^‘ê+»*μ
A
&
Td
ç
AN
#
ä·ä<Te+
Ó\
ç`‘
&
øüT =+
TE
LA
NG
kÕVæ≤‘·´ düè»q˝À n+‘·sê®rj·T ø°]Ôq+<äTø=qï eTVü‰ø£$ s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY. ø£$>± s¡#·sTT‘·>±
‘·‘«Ô· y˚‘>Ô· ± dü+^‘·E&„ >ç ± ∫Á‘·ø±s¡T&ç>± ãVüQeTTK Á|ü»q„ T Á|ü<]ä Ù+#ê&ÉT. s¡M+Á<äTìù|s¡T $q>±H˚ #·|ü q
düTŒ¤]+#˚$ ª»q>∑DeTqμ ^‘·+, ª^‘ê+»*μ. ª»q>∑DeTqμ ^‘·+ uÛ≤s¡‘· C≤rj·T^‘·+>± >∑T]Ô+|üã&ç+~.
ã+>±¢<˚XŸ C≤rj·T^‘·+ ≈£L&Ü Ç‘·ì ˝Òœì qT+&ç yÓ\Te&çq<˚. Ç˝≤ ¬s+&ÉT C≤rj·T^‘ê\q+~+∫q
ø£$>± n|üPs¡« #·]Á‘·qT düèwæº+#ê&ÉT. ªXÊ+‹ìπø‘·Héμ ù|s¡Tq Ä<äs¡Ù$<ë´\j·÷ìï kÕú|æ+∫ ª>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉTμ>±
ø°]Ô+|üã&ܶ&ÉT. á dü+düú<ë«sê dü+kÕÿs¡j·TTø£ÔyÓTÆq $<ä´q+~+#ê&ÉT.
ø£$>± Ç‘·ìøÏ Á|ü|ü+#·yê´|üÔ >∑T]Ô+|ü⁄qT ‘Ó∫Ãq s¡#·q ª^‘ê+»*μ. 1913˝À BìøÏ ªH√u…˝Ÿ kÕVæ≤‘·´
|ü⁄s¡kÕÿs¡+μ <äøÏÿ+~. H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹ì n+<äT≈£îqï ‘=* uÛ≤s¡rj·TT&ç>± sƒê>∑÷sY ns¡T<Ó’q >ös¡yêìï
bı+<ë&ÉT. ª^‘ê+»*μ uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü˝À¢øÏ e÷Á‘·y˚Tø±ø£ mH√ï $<˚o uÛ≤wü˝˝ÀøÏ nqTe~+|üã&ç+~. ˇø£ÿ
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝ÀH˚ <ë<ë|ü⁄ 50 <ëø± nqTyê<뽧#êÃj·T+fÒ Bì >=|üŒ<äqy˚T$T{À }Væ≤+#·e#·TÃ.
‘ê‹Ô«ø£, kÕe÷õø£ n+XÊ\qT düŒ è•dü÷Ô kÕ–q á s¡#·q bÕsƒ¡≈£îì Vü≤è<äj·÷ìï ø£~*düTÔ+~.
ª^‘ê+»*μ˝Àì ¬s+&ÉT nqTyê<ä ø£$‘ê K+&çø£\qT Ç|ü&ÉT #·÷<ë›+.
SC
ER
T
1. mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡“¤j·T+>± ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqTwüß\T ‘·˝…‹Ô ‹s¡T>∑T‘ês√
mø£ÿ&É C≤„q+ $]$>± yÓ\TdüTÔ+<√
dü+kÕs¡|ü⁄ >√&É\eT<Ûä´ mø£ÿ&É uÛ≤>±\ øÏ+<ä Á|ü|ü+#·+ $&çb˛˝Ò<√
mø£ÿ&É dü‘ê´+‘·sêfi¯+˝À+∫ |ü\T≈£î\T u…’\T yÓ&É\‘êjÓ÷
mø£ÿ&É n\dü≥HÓs¡>∑ì ÁX¯eT ‘·q u≤VüQe⁄*ï |ü]|üPs¡í‘·yÓ’|ü⁄ C≤düTÔ+<√
mø£ÿ&É ìØ®eyÓTÆq Ä#ês¡|ü⁄f…&Ü]˝À dü«#·Ã¤yÓTÆq ãT~ΔÁ|üyêVü≤+ Ç+øÏb˛≈£î+&Ü ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡+‘·s¡+ $ø£dæ+#˚ uÛ≤yê\˝Àø°, ø±sê´\˝Àø° ˙#˚ q&É|üã&ÉT‘·T+<√
Ä ùd«#êä dü«sêZìøÏ, ‘·+Á&û! Hê <˚XÊìï y˚T˝§ÿ\T|ü⁄.
` #·\+
2. Hê Vü≤è<äj·T+˝Àì ù|<ä]ø±ìï düeT÷\+>± ‘=\–+#·T Á|üuÛÑ÷ ` Ç<˚ Hê ÁbÕs¡úq.
Hê düTK<äT'U≤\qT ‘˚*ø£>± uÛÑ]+#· >∑*π> X¯øÏÔì Hê≈£î Á|ükÕ~+#·T.
ùde˝ÀH˚ Hê Áù|eTqT |òü*+|üCÒdüTø=H˚ X¯øÏÔì n+<äCÒsTT.
ù|<ä\qT ø±<äq≈£î+&Ü, n~Ûø±s¡<äsêŒìøÏ <ëk˛Vü≤eTq≈£î+&Ü ñ+&˚ X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·T.
<Ó’q+~q n\Œ$wüj·÷\≈£î nr‘·+>± ãT~Δì ì\T|ü⁄ø√>∑\ X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·T.
˙ n;ÛcÕºìøÏ Áù|eT‘√ Hê X¯øÏÔì n]Œ+#·Tø√>∑*π> X¯øÏÔ ìe⁄«.
` &܈ˆ C…. uÛ≤>∑´\øÏÎ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
131
eTq Ç‹Vü‰dü+
A
NG
sêe÷j·TD+
AN
ñ|üyê#·ø£+
(yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ dü+øÏå|üÔ e#·qs¡÷|ü+)
sêe÷j·TD≤ìï m+<äT≈£î #·<äTyê\+fÒ...
SC
ER
T
TE
LA
e÷qe J$‘êìï dü+düÿ]+#·>∑\ eTVü‰ø±e´+ sêe÷j·TD+. e÷qe
Vü≤è<äj·÷\ qT+&ç m|üŒ{Ïø° #Ós¡>∑ì ø£<∏ä. ªne÷àHêqï\ nqTsê>∑+, |ü⁄Á‘·T\
n_Ûe÷q+ ` nqï<äeTTà\ nqTã+<Ûä+, uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\ dü+ã+<Ûä+ ` >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ,
•cÕ´qTs¡øÔÏ ` ùdïVü≤|ò\ü +, <Ûsä à¡ ã\+ ` $qj·T+‘√ ˇ<ä>&∑ +É , $y˚ø+£ ‘√ m<ä>&∑ +É
`Jeø±s¡TD´uÛ≤eq, Á|üø£è‹˝≤\qμ ` Ç˝≤ J$‘· bÕsêÙ«\HÓìï+{ÏH√ |ü{Ϻ
#·÷|ædüTÔ+~ sêe÷j·TD+. sêe÷j·TD≤ìï #·<äe&ÉeT+fÒ J$‘êìï #·<äe&Éy˚T.
sêe÷j·TD+ bÕsêj·TD Á>∑+<∏+ä ø±<äT, Ä#·sD¡ Á|ü<ëÛ q Á>∑+<∏+ä . ñ‘·eÔ T <Ûsä êà\qT
Ä#·]ùdÔ eTìwæ eT˙wæ>± m˝≤ m<ä>∑>∑\&√ H˚s¡TŒ‘·T+~. ∫qï ∫qï bÕÁ‘·\
<ë«sê düeTTqï‘· dü+<˚XÊqï+~düT+Ô ~. ªªsêyÓ÷ $Á>∑V≤ü yêHé<säÛ à¡ ' dü‘´· <Ûsä à¡ |üsêÁø£eT'μμ
nqï eTVæ≤‘√øÏÔì e÷Ø#·Tì H√{ÏqT+&ç eTVü≤]¸ |ü*øÏ+#ê&ÉT. sêeTTìe+{Ï
Ä<äs¡ÙeT÷]Ô, sêe÷j·TD+ e+{Ï Ä<äs¡Ùø±e´+ ªquÛÑ÷‘√ quÛÑ$wü´‹!μ eTìwæ
ñqï+‘·ø±\+ sêe÷j·TD+ ñ+≥T+~.
Á|ü|ü+#· kÕVæ≤‘·´+˝ÀH˚ Ä~ø±e´+ sêe÷j·TD+. yê©àøÏ eTVü≤]¸ Bìì
s¡∫+∫ ªÄ~ø£$μ>± ø°]Ôbı+<ë&ÉT. ªsêe÷j·TD+, bÂ\düÔ´e<Ûä, d”‘êj·÷X¯Ã]‘·+
eTVü≤‘Yμ nH˚ eT÷&ÉT ù|s¡T¢ Bì≈£îHêïsTT. Äs¡T ø±+&É\ ($uÛ≤>∑+) ‘√, Çs¡yÓ’
Hê\T>∑T y˚\ XÀ¢ø±\‘√, dü+düÿè‘· uÛ≤wü˝À kÕ–q s¡#·q Ç~. ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. eTq <˚X+¯ ˝ÀH˚ ø±<äT Á|ü|+ü #·+˝Àì |ü\T<˚XÊ˝À¢
á sêe÷j·TD ø£<∏ä eTq≈£î ø£ì|ædüTÔ+~. yê] yê] Á|ü‹uÛÑqqTdü]+∫ yê©àøÏ
ø£<∏ä≈£î CÀ&ç+|ü⁄\T #˚dæq ø£e⁄\÷ ñHêïs¡T. ny˚ ì»+ nqï+‘·>± Á|ü#ês¡+
bı+<ësTT ø=ìï dü+|òüT≥q\T.
yê©àøÏ sêe÷j·TD ø£<qä∏ T dü+øÏ|å +Ôü >± n+~+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ Ç~. düeTTqï‘·
düe÷C≤ìï ì]à+#·&Éy˚T \ø£å´+>± eTT+<äT ‘·sê\yê]øÏ dü÷Œ¤]Ô ø√dü+ #˚dæq
s¡#·q Ç~.
132
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
NG
u≤\ø±+&É+
SC
ER
T
TE
LA
leTHêïsêj·TDTì ìs¡+‘·s¡+ düà]+#˚ Hês¡<äeTVü≤]¸ ˇø£Hê&ÉT eTTìÁX‚wüߘ&Ó’q yê©àøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. Hês¡<äT&ÉT
‘·|üdæ«, yêø£Ã‘·Ts¡T˝À¢ ÁX‚wüߘ&ÉT. yê©àøÏ õC≤„dü‘√ Hês¡<äT\ yê]q&ç>±&ÉT (õC≤„ùd $C≤„HêìøÏ eT÷\+). ªªz eTVü≤ظ! n˙ï
eT+∫ >∑TD≤\T ø£\yê&ÉT, m˝≤+{Ï Ä|ü<ä\T #·T≥TºeTT{ϺHê ‘=Dø£ìyê&ÉT, <Ûäs¡à+‘Ó*dæqyê&ÉT, ÄÁX¯sTT+∫qyê]ì
Ä<äT≈£îH˚yê&ÉT, e÷≥‘·|üŒìyê&ÉT, düø£\ ÁbÕDT\≈£î y˚T\T#˚ùdyê&ÉT, Ms¡T&ÉT, BÛs¡T&ÉT, ndü÷j·T˝Òìyê&ÉT, n+<äeTTqïyê&ÉT...
Ç˝≤+{Ï X¯óuÛ\Ñ ø£Då ≤\T ø£\yê&ÉT me¬sH’ ê á ˝Àø£+˝À ñHêï&Ü?μμ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√ düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
ªªeTVü‰eTT˙! Çìï \ø£åD≤\T ˇπø e´øÏÔ˝À ≈£î<äTs¡Tø√e&É+ kÕ<Ûës¡D+>± »s¡>∑<äT. ø±˙, ˙e⁄ ‘Ó*|æq $•wüº >∑TD≤\˙ï
eT÷ØÔuÛÑ$+∫qyê&ÉT lsêeTTμμ&Éì ‘Ó*bÕ&ÉT. sêe÷j·TD>±<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± yê©àøÏøÏ $ì|æ+#ê&ÉT Hês¡<äT&ÉT. nø£ÿ&ç qT+∫
ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
sêeTø£<∏ä yê©àøÏ eTqdüT˝À Hê≥T≈£îb˛sTT+~. Hês¡<äTì e÷≥\T Ç+ø± #Ó$˝À Ç\T¢ ø£≥Tº≈£îì b˛s¡T‘·THêïsTT.
>∑+>±qB düMTbÕq>∑\ ‘·eTkÕq~øÏ kÕïq+ #˚j·T&ÜìøÏ ãj·T˝Ò›sê&ÉT. uÛÑs¡<ë«C≤~ •wüß´\T yÓ+≥ q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ‘·eTkÕq~
eT+∫yêì eTqdüTe˝… dü«#·Ã¤+>± ñ+~.
kÕïHêìøÏ q~˝ÀøÏ ~–q yê©àøÏ #·T≥÷º ñqï Á|üø£è‹ n+<ë\≈£î |üs¡e•düTÔHêï&ÉT. düMT|ü+˝À ˇø£ ø=eTàô|’q Áøö+#·
|ü≈£åî\ »+≥qT #·÷XÊ&ÉT. yê{Ï nqTsê>∑+ eTT#·Ã≥>=\T|ü⁄‘·Tqï~. yê{Ï eT<ÛäTs¡<Ûä«qT\T MqT\$+<äT #˚düTÔHêïsTT. Ç+‘·˝À
ˇø£ y˚≥>±&ÉT Á≈£Ls¡u≤D+‘√ eT>∑|øü ìåÏ H˚\≈£L˝≤Ã&ÉT. n~ HÓ‘T· sÔ √&ÉT‘·÷ $\$\˝≤&ÉT‘·÷ ÁbÕD≤\qT $&É∫+~. Ä m&Éu≤≥TqT
‘·≥Tºø√˝Òì Ä&É|üøÏå ‘·\¢&ç*¢b˛sTT+~. Vü≤è<äj·T $<ës¡ø£yÓTÆq á <äèXÊ´ìï #·÷XÊ&ÉT yê©àøÏ. ø£s¡TDs¡dü+ C≤\Tyê]+~.
<Ûäsêày˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. yÓ+≥H˚ H√{Ï yÓ+≥ nÁ|üj·T‘·ï+>±...
e÷ìcÕ<ä Á|ü‹cÕ˜+‘·«
eT>∑eT' XÊX¯«r' düe÷'ˆ
j·T‘Y Áøö+#·$T<∏äTHê<˚ø£yéT
neBÛ' ø±eTyÓ÷Væ≤‘·yéTˆˆ
(ªªz øÏsê‘·T&Ü! Áøö+#·|üøÏå »+≥˝À |üs¡eX¯yÓTÆj·TTqï ˇø£ |üøÏåì #·+|æq ˙e⁄ XÊX¯«‘·+>± n|üø°]Ô bÕ˝e⁄‘êe⁄μμ) nqï
e÷≥\T e#êÃsTT.
nqHÓ‘’ ˚ nHêï&ÉT ø±˙ ‘·sy¡ ê‘· n‘·ìøπ ÄX¯Ãs¡´+y˚d+æ ~. á e÷≥\T düe÷Hêø£så ê\T>∑\ Hê\T>∑T bÕ<ë\‘√ \j·Tã<ä+Δ >±
e#êÃsTT. Ç~ #Û·+<√ã<äΔyÓTÆq XÀ¢ø£y˚Tqì ìsêΔ]+#·T≈£îHêï&ÉT. XÀø£+ qT+∫ XÀ¢ø£+ |ü⁄{Ϻ+~. ÄÁX¯e÷ìøÏ ‹]–e#êÃs¡+<äs¡÷.
ø±ì Áøö+#·|üøÏå <ës¡TD <äèX¯´+ e÷Á‘·+ yê©àøÏ eTqdüTqT+∫ yÓqT~s¡>∑&É+ ˝Ò<äT. n<˚ Ä˝À#·q. n<˚ Äy˚<äq. Ç+‘·˝À
düèwæºø£s¡Ô nsTTq ÁãVü≤à yê©àøÏì #·÷&É&ÜìøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏe#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ XÊÁk˛Ôø£Ô ñ|ü#êsê\˙ï #˚XÊ&ÉT yê©àøÏ. ÁãVü≤à
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
133
AN
A
yê©àøÏì ≈£Ls√ÃeTHêï&ÉT. ÁãVü≤à Ädüq+ø£Hêï ø=+#Ó+ ‘·≈£îÿe m‘·TÔ>∑\ Ädüq+ô|’q ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT yê©àøÏ. Ç~ ô|<ä›\|ü≥¢
Á|üe]Ô+#·e\dæq rs¡T. ÁãVü≤à m<äTs¡T>± ñHêï Áøö+#·|üøÏå u≤<Ûä yê©àøÏì e<ä\&É+ ˝Ò<äT. eTqdüT˝À ªe÷ìcÕ<äμ XÀ¢ø£y˚T eT∞fl
<Ûä«ì+∫+~. n˙ï ‘Ó*dæq ÁãVü≤à ∫s¡Tqe⁄«qT ∫+~dü÷Ô ªªz ãTTw”X¯«sê! ˙e⁄ |ü*øÏq~ XÀ¢ø£y˚T. n~ Hê dü+ø£\Œ Á|üuÛ≤e+.
á #Û+· <ädTü ‡ (nqTwüß|º )t ˝ÀH˚ lsêeT#·]Á‘·qT sêj·TμμeTì Ä<˚•+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT düŒwü+º >± $e]+|üì sêeTø£<ë∏ s¡V≤ü kÕ´\T
≈£L&Ü düTŒ¤]kÕÔj·Tì nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. á uÛÑ÷eT+&É\+˝À |üs¡«‘ê\T, q<äT\T ñqï+‘·ø±\+ sêe÷j·TD>±<∏äqT »qT\T
ø°]Ôdü÷ÔH˚ ñ+{≤s¡ì Äos¡«~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Ä<˚XÊqTkÕs¡+ sêe÷j·TDs¡#·q≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT yê©àøÏ eTVü≤]¸.
njÓ÷<Ûë´ q>∑s¡+ :
TE
LA
NG
düs¡j·T÷qBrs¡+˝À ªø√dü\μ nH˚ düTÁ|üdæ<äΔ <˚X¯eTT+~. n+<äT˝Àì<˚ ªnjÓ÷<Ûë´μ nH˚ eTVü‰q>∑s¡+. ªnjÓ÷<Ûë´μ n+fÒ
jÓ÷<ÛäT\≈£î »sTT+#·&ÜìøÏX¯ø£´+ø±ì~. eTqTe⁄ Bìï ì]à+#ê&ÉT. ø√dü\ <˚XÊìï <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE |ü]bÕ*düTÔHêï&ÉT. n‘·&ÉT
dü÷s¡´e+X¯+ yê&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. <˚e‘·\ |üøå±q sêø£ådüT\‘√ mH√ïe÷s¡T¢ j·TT<äΔ+ #˚dæqyê&ÉT. <Ûäs¡à|üsêj·TDT&ÉT. Á|ü»\qT
ø£qï_&ɶ\e˝… #·÷düT≈£îH˚yê&ÉT. edæwü˜, yêeT<˚e⁄\T n‘·ì Á|ü<Ûëq|ü⁄s√Væ≤‘·T\T. düTeT+Á‘·T&ÉT yÓTT<ä\T>±>∑\ mì$T~ eT+~
eT+Á‘·T\T. Ç‘·ì bÕ\q˝À ø√dü\ <˚X¯+ uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√ $\dæ*¢+~. Á|ü»\T <Ûäs¡àes¡ÔqT˝…’ düTKdü+‘√cÕ\‘√ ñHêïs¡T.
(ªj·T<∏ësêC≤ ‘·<∏ë Á|üC≤'μ ` sêE m˝≤ ñ+fÒ Á|ü»\÷ n˝≤π> ñ+{≤s¡T.)
mìï ñHêï dü+‘êq+ ˝Ò<äqï ∫+‘· <äX¯s¡<∏äTDÏí ≈£î+>∑Bdæ+~. dü+‘êqÁbÕ|æÔ ø√dü+ nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ #˚j·÷\qï Ä˝À#·q
ø£*–+~. yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, >∑Ts¡Te⁄\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. eTqdüT˝Àì e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. yês¡T ‘·<∏ëdüTÔ nHêïs¡T.
düs¡j·T÷q~øÏ ñ‘·Ôs¡ rs¡+˝À j·T»„y˚~ø£ dæ<äΔyÓTÆ+~. eT+Ár, kÕs¡B∏ nsTTq düTeT+Á‘·T&ÉT á j·÷>±ìøÏ ãTTwü´X¯è+>∑
eTVü≤]¸ì ÄVü‰«ìùdÔ |òü\e+‘·eTÚ‘·T+<äì dü÷∫+#ê&ÉT. ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT $uÛ≤+&Éø£ eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT. ìcÕ˜>∑]wüߘ&ÉT. n‘·&ÉT
mø£ÿ&É ñ+fÒ nø£ÿ&É yêq\T u≤>± ≈£îs¡TkÕÔsTT. <äX¯s¡<∏äTì Ä»„y˚Ts¡≈£î ãTTwü´X¯è+>∑TDÏí dü>ös¡e+>± ‘√&=ÿìe#êÃs¡T. eT÷&ÉT
s√E\bÕ≥T nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ XÊÁk˛Ôø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
T
‘·s¡yê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ãTTwü´X¯è+>∑Tì‘√ |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ ø√dü+ #˚j·Te\dæq Áø£‘·Te⁄qT >∑T]+∫ n&ç>±&ÉT. Ä uÛ≤sêìï
ãTTwü´X¯è+>∑Tìô|’H˚ ñ+#ê&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì nuÛÑ´s¡úqqT eTìï+∫q ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT ª|ü⁄Á‘·ø±y˚Twæºμ nH˚ j·÷>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Vü≤$düT‡\+<äTø√e&ÜìøÏ ÁãVü‰à~<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, dæ<äTΔ\T, eTVü≤s¡T¸\T j·T»„XÊ\˝À Á|ü‘·´ø£åeTj·÷´s¡T.
ER
n<˚ düeTj·T+˝À <˚e‘·\+<äs¡÷ ÁãVü≤àqT #˚] ‘·eT>√&ÉT yÓfi¯fluÀdüT≈£îHêïs¡T. sêeD≤düTs¡T&ÉT ÁãVü≤à es¡Á|üuÛ≤e+#˚‘·
$Ás¡M>∑T‘·÷ ‘·eTqT ∫Á‘·V≤æ +dü\≈£î >∑T]#˚dTü HÔ êï&ÉHêïs¡T. eTT˝À¢ø±\qT u≤~Û+#·&yÉ T˚ >±ø£ Ç+Á<äTDÏôí d‘’ +· sê»´ÁuÛwÑ ßü Dº íÏ #˚jT· &ÜìøÏ
|üPqTø=Hêï&Éì ‘Ó*bÕs¡T. n‘·ì <äT+&É>±\≈£î n+‘˚˝Ò<äHêïs¡T. ãTTwüß\, j·Tø£å>∑+<Ûäs¡T«\ e÷≥ n≥T+∫ n‘·ì uÛÑj·T+‘√
dü÷s¡T´&ÉT, düeTTÁ<äT&ÉT, yêj·TTe⁄ ≈£L&Ü ‘·eT düVü≤»dæú‹ì Á|üø£{Ï+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡ì yêb˛j·÷s¡T. n‘·ì |”&É $s¡>∑&Éj˚T´
Ä˝À#·qqT ÁãVü≤àH˚ #Ó|üŒeTì y˚&ÉT≈£îHêïs¡T.
SC
ÁãVü≤à <˚e‘·\‘√ ªªsêeDT&ÉT >∑+<Ûäs¡«, j·Tø£å, <˚e, <ëqe⁄\#˚ eTs¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü qqTï es¡+ ø√sê&ÉT. e÷qe⁄\ |ü≥¢
n‘·ìøÏ #·T\ø£quÛ≤e+. n+<äTπø yê] >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#·˝Ò<äT. ø£qTø£ e÷qe⁄ì #˚‹˝ÀH˚ sêeDTìøÏ eTs¡D+ ñ+<äμμì
nHêï&ÉT.
Ç+‘·˝À leTVü‰$wüßíe⁄ X¯+K#·Áø£>∑<ë<Ûë] nsTT e#êÃ&ÉT. <˚e‘·\T Ä <˚e<˚e⁄DÏí nH˚ø£ $<Ûë\T>± düTÔ‹+#ês¡T.
es¡>∑s¡«+#˚‘· ø£q÷ï$Tq÷ï>±qø£ Á|üe]ÔdüTÔqï sêeDTDÏí dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ e÷qe⁄&ç>± ne‘·]+#·eTì nuÛÑ´]ú+#ês¡T. <äX¯s¡<∏ä
eTVü‰sêE>±] eTT>∑TZs¡T uÛ≤s¡´\≈£î Hê\T>∑T s¡÷bÕ\˝À |ü⁄Á‘·T&Ée⁄ ø£eTàì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&ܶs¡T. nuÛÑj·T$T#êÃ&ÉT ÄÁ•‘·e‘·‡\T&ÉT.
n+<ä] |üP»\+<äTø=ì n+‘·sêΔqeTj·÷´&ÉT.
134
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
<äX¯s¡<∏äT&ÉT |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæº #˚dæq|ü&ÉT j·T»„≈£î+&É+qT+∫ >=|üŒ ‘˚»düT‡‘√ ≈£L&çq ˇø£ ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT.
n‘·&ÉT ÁãVü≤à|ü+|ü>± e∫Ãqyê&ÉT. #˚‹˝À ã+>±s¡TbÕÁ‘· yÓ+&çeT÷‘·‘√. n+<äT˝À ~e´bÕj·TdüeTT+~. <ëìï
<äX¯s¡<∏äTqø£+~+#ê&ÉT. ªªá bÕj·Tdü+ dü+|ü<ä\ìdüTÔ+~ Äs√>±´ìï ô|+bı+~düTÔ+~. nìï{Ï˙ $T+∫ dü+‘êHêìï
Á|ükÕ~düTÔ+μμ<äHêï&ÉT. ù|<äyêìøÏ ô|ìï~Û <=]øÏqf…¢Ì+~ <äX¯s¡<∏äTìøÏ. n‘·ì eTqdüT‡ Äq+<ä‘ê+&Ée+ #˚dæ+~.
~e´bÕj·TkÕìï ‘·q uÛ≤s¡´˝…’q øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT\≈£î |ü+#ê&ÉT. dü+e‘·‡s¡ø±\+ >∑&ç∫+~. #Ó’Á‘·X¯ó<äΔqe$THê&ÉT
øödü\´≈£î lsêeTT&ÉT »ìà+#ê&ÉT. <äX¯$THê&ÉT ¬ø’πøsTTøÏ uÛÑs¡‘·T&ÉT, düT$TÁ‘·≈£î \ø£ÎD X¯Á‘·T|òüTTï\T »ìà+#ês¡T. á yês¡Ô
$qï njÓ÷<Ûä´ Äq+<ädü+Á<äyÓTÆ+~.
NG
sêeT\ø£ÎD uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T X¯óø£¢|üø£å #·+Á<äTì˝≤ ô|s¡T>∑T‘·THêïs¡T. y˚<äXÊÁkÕÔ\quÛÑ´dæ+#ês¡T. <ÛäqT]«<ä´˝À HÓ’|ü⁄D´+
dü+bÕ~+#ês¡T. $C≤„qKqT\j·÷´s¡T. dü<äTZD≤\≈£î Ä≥|üf…ºÌHês¡T. (ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú\≈£î ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤*$.) sêeTT&ÉT
m|ü&É÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde˝À ìeT>∑ïeTj˚T´yê&ÉT. ∫qïHê{Ï qT+N nqïùdy˚ $Tqï>± uÛ≤$+#˚yê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç‘·&ÉT
sêeTT&çøÏ ãVæ≤'ÁbÕD+. uÛÑs¡‘·X¯Á‘·T|òüTTï\T nH√´q´ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T ø£\yês¡T.
TE
LA
ø±\#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·Tqï~. ˇø£Hê&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·q eT+Á‘·T\T |ü⁄s√Væ≤‘·T\T yÓTT<ä˝…’qyê]‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT.
‘·q ≈£îe÷s¡T\ $yêVü≤ Á|ükÕÔeq #˚düTÔHêï&ÉT. dü]>±Z n<˚ düeTj·T+˝À nø£ÿ&É n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT eTVü‰‘˚»XÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·
eTVü≤]¸. düèwæºøÏ Á|ü‹düèwæº #˚j·T>∑\ düeTs¡Tú&É‘·&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT m<äTπs– kÕ<äs¡+>± kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. n‹~∏<˚y√uÛÑe ` n‹~∏
eTq≈£î <˚e⁄ì‘√ düe÷q+. Ç~ ‘Ó*dæq <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tq≈£î düeTT∫‘·Ø‹q eTsê´<ä\T >±$+#ê&ÉT. $qj·T|üPs¡«ø£+>±
#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ $XÊ«$TÁ‘·Tì sêø£≈£î ø±s¡D≤ìï n&ç>±&ÉT. ‘·qô|’q ø±s¡´uÛ≤s¡+ ô|&ç‘˚ HÓs¡y˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì
$qj·÷ìøÏ eTT]dæb˛j·÷&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªªedæwßü ì˜ ñ|ü<X˚ Ê\qT bı+~qyê&ç$. ˙e⁄ Ç˝≤π> Á|üe]ÔkÕÔμμeì yÓT#·TÃø=Hêï&ÉT.
ER
T
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ ì‘√ ‘êqT e∫Ãq |üìì ‘Ó\T|ü⁄‘êqHêï&ÉT. <ëìì Ä#·]+#·eTHêï&ÉT. Ä&çqe÷≥ ‘·|Œü e<äH› êï&ÉT.
ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. ªªz sêC≤! H˚H=ø£ j·TC≤„ìï dü+ø£*Œ+#êqT. ø±ì e÷Ø#·, düTu≤VüQ\H˚ sêø£ådüT\T Ä j·TC≤„ìøÏ
$|òü÷ï\T ø£*–düTÔHêïs¡T. yê]ì ø√|æ+#·&ÜìøÏ, X¯|æ+#·&ÜìøÏ X¯øÏÔ ñHêï j·T»„Bø£å˝À ñHêïqT ø±ã{Ϻ n~ Hê≈£î ‘·>∑ì|üì
(ñ∫‘êqT∫‘ê\T Á>∑Væ≤+#·≈£î+&Ü X¯øÏÔì <äT]«ìjÓ÷>∑|üs¡#·>∑÷&É<äT.) n+<äT≈£î dü‘·´|üsêÁø£eTT&ÉT, X¯Ss¡T&ÉT nsTTq lsêeTTDÏí
|ü~~Hê\bÕ≥T Hê yÓ+≥ |ü+|ü⁄. n‘·&˚ Ä sêø£ådüT\qT #·+|ü>∑\ düeTs¡Tú&ÉT. Hê yÓ+≥ e∫à j·÷>∑dü+s¡ø£åD #˚j·T&É+e\¢
lsêeTTìøÏ nH˚ø£ ÁX‚j·TdüT‡\T ø£\T>∑T‘êsTT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√ Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Hêπø ø±<äT edæwüߘ\yê]øÏ,
yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\≈£L ‘Ó\TdüT. yês¡+‘ê n+^ø£]+∫q ‘·sê«‘˚ sêeTTDÏí Hê‘√ |ü+|üμμeTì nHêï&ÉT.
SC
á e÷≥\T $+≥÷+fÒ <äX¯s¡<∏äTì >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&ɶ~. #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ ªªeTVü≤ظ! Hê sêeTT&ÉT |ü<äVü‰πs+&ÉT¢ ≈£L&Ü
ì+&Éìyê&ÉT. <ÛäqT]«<ä´ Ç+ø± |üP]Ôø±˝Ò<äT. j·TT<äΔ$wüj·÷\‘√ ‘·–q |ü]#·j·T+ ˝Òìyê&ÉT. ø£qTø£ <äj·T#˚dæ Hê sêeTTDÏí
ø√s¡ø£+&ç. n+‘·>± ø±yê\+fÒ <ÛäqTsê“DbÕDÏHÓ’ H˚qT MT yÓ+≥ekÕÔqT. MT j·÷>±ìï dü+s¡øÏå+#˚ u≤<Ûä´‘· Hê~. Çe˙ï m{≤¢
ñHêï sêeTTDÏí e<ä* H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê ã‘·ø£˝ÒqT. e÷ H√eTT\ |ü+≥ sêeTT&ÉT. Ç+‘·≈£L Ä sêø£ådüT\T me] n+&É‘√ á
<äT+&É>±ìøÏ ˇ&ç>∑{≤ºμμs¡ì n&ç>±&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô ªªbÂ\düÔ ´e+X¯E&Ó’q $ÁX¯edüT&ÉH˚ eTTì ≈£îe÷s¡T&ÉT sêeD≤düTs¡T&ÉT. n‘·&ÉT ≈£îuÒs¡Tì
k˛<äsT¡ &ÉT. nH˚ø£ sêø£då ü ã˝≤\T ø£\yê&ÉT. ÁãVü≤à Ç∫Ãq nkÕ<Ûës¡D esê\e\¢ n‘·ì >∑s«¡ + Çã“&çeTTã“&Ó+’ ~. eTT˝À¢ø±\q÷
n\¢ø£˝À¢\+ #˚düTÔHêï&ÉT. n≥Te+{Ïyê&çøÏ j·T»„+ uÛÑ>∑ï+#˚j·T&ÉeTH˚~ n\Œ+>± ‘√düTÔqï~. n+<äTπø Ç≥Te+{Ï |üqT\˝À
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
135
A
bÕ˝§Zq&ÉT. e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T Ç‘·ì#˚‘· Áù|]‘·T˝…’ j·TC≤„\≈£î $|ò÷ü ï\qT ø£*–düTHÔ êïμμs¡q>±H˚ <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT eT]+‘· uÛj
Ñ T· |ü&ܶ&TÉ .
ªªj·TT<ä+Δ ˝À j·TeTTì‘√ düe÷qT˝…q’ yê] HÓ<Tä s√ÿe&ÜìøÏ Hê ∫ìïbÕ|üDíÏ |ü+|üqT. H˚qT ≈£L&Ü j·TT<äΔ $wüjT· +˝À nX¯≈î£ μÔ μ&Éqì
|ü*ø±&ÉT.
NG
AN
<äX¯s¡<∏äTì e÷≥\≈£î $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT n–ZMT<ä >∑T–Z\yÓTÆHê&ÉT. ªªÇ∫Ãqe÷≥ ‘·|üŒ≥+ MT Ç+{≤ e+{≤ ˝Ò<äT. ˙e+<äT≈£î
dæ<äΔ|ü&ç‘˚ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ ‹]– yÓfi¯‘êqT. MTs¡T düTK+>± ñ+&É+&çμμ nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. |ü]dæú‹ rÁe‘·qT >∑eTì+#ê&ÉT
edæwü˜eTVü≤]¸. Ç∫Ãq e÷≥ ì\u…≥Tºø√eTì <äX¯s¡<∏äTìøÏ Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. e÷≥ ì\u…≥Tºø√ì yêìøÏ <Ûäs¡àø±sê´\Hê#·]+∫q
|òü\+ q•düTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. $$<Ûëg Á|üjÓ÷>∑<ä≈£åî&Ó’q $XÊ«$TÁ‘·T&ç yÓ+≥ sêeTTDÏí |ü+|ü&É+˝À dü+X¯j·÷ìøÏ
‘êe⁄+&É>∑÷&É<äHêï&ÉT. sêeTTDÏí |ü+|æ‘˚ y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+<äì düT‹yÓT‘·Ô>± dü÷∫+#ê&ÉT.
edæwüߘì Væ≤‘·e#·Hê\≈£î <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·˝§>±Z&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. øödü\´‘√ ø£*dæ Äos¡«~+#ê&ÉT.
Á|üXÊ+‘·yÓTÆq eTqdüT‡‘√ $XÊ«$TÁ‘·T&çøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT.
TE
LA
$XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ <ÛäqTsêΔ] nsTT sêeTT&ÉT
q&ÉTdüTHÔ êï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT nqTdü]düTHÔ êï&ÉT. düsj
¡ T· ÷qB rs¡+
yÓ+ã&ç #ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+#ês¡T eTT>∑TZs¡÷. ‘·s¡yê‘·
sêeT\ø£ÎDT\≈£î ªã\μ ªn‹ã\μ $<ä´\qT|ü<˚•+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸. M{Ï Á|üuÛ≤e+e\¢ n\dü≥,
Äø£*<ä|ü\T+&Ée⁄. s¡÷|üø±+‘·T\T ‘·>∑Ze⁄. ìÁ<ä˝À ñHêï,
@eTs¡TbÕ≥T‘√ ñHêï sêø£ådüT˝ÒMT #˚j·T˝Òs¡T. eTT˝À¢ø±˝À¢
m<äTs=&ç¶ ì\#˚yês¡T+&És¡T.
T
sêeTT&ÉT >∑Ts¡Tùde˝À ìeT>∑Tï&Éj·÷´&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì
bÕ<뽧‘êÔ&ÉT. ùde\T #˚XÊ&ÉT. (>∑Ts¡Tùde $X‚wü
|òü*‘êìïdüTÔ+~.) düs¡j·T÷qB rs¡+˝ÀH˚ yêfi¯ófl Ä sêÁ‹
ìÁ~+#ês¡T.
ER
‘Ó\¢yês¡T‘√+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeT\ø£ÎDT\≈£î
y˚T˝§ÿ\T|ü⁄ |ü*ø±&ÉT.
øödü˝≤´düTÁ|üC≤sêeT |üPsê« dü+<Ûë´ Á|ües¡Ô‘˚
ñ‹Ôwü˜ qs¡XÊs¡÷›\ ø£s¡Ôe´+ <Ó’ee÷Væ≤ïø£yéT.
SC
ªªøödü˝≤´<˚$ dü‘·‡+‘êqyÓTÆq z sêe÷! ‘·÷s¡TŒq ñwü'ø±+‘·T\T Á|üdü]düTÔHêïsTT. ìÁ<ä˝Ò∫ ì‘·´ø£s¡à\qT
Ä#·]+#·μμeTHêï&ÉT. >∑Ts¡Tyêø£´+ •s¡kÕeVæ≤+#ê&ÉT sêeTT&ÉT, \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ. eT∞fl Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+~. düs¡j·T÷
>∑+>±q<äT\ dü+>∑eT Á|ü<˚XÊìï #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç $X‚cÕ\qT >∑Ts¡TeTTK‘·' ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. (C≤„Hêìï bı+<ä&É+˝À
ìs¡+‘·s¡+ nÁ|üeT‘·TÔ˝…’ ñ+&É&É+ ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú\ \ø£åD+.)
Á|üj÷· D+ kÕ>∑T‘·Tqï~. ªeT\<äμ, ªø£s÷¡ X¯μ nH˚ »q|ü<ë\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ç+Á<äTì nqTÁ>∑V≤ü $X‚w+ü #˚‘· á ÁbÕ+‘ê\T
<Ûäq<ÛëHê´\düeTè~Δì ø£*– ñ+&˚$. ø±ì ª‘ê≥ø£μ nH˚ j·TøÏåDÏ á ÁbÕ+‘ê\≈£î e∫à $<Ûä«+kÕìï düèwæº+∫+~. |ü⁄≥Tºø£‘√H˚
y˚sTT @qT>∑T\ ã\+ ø£*–q áyÓTqT mes¡÷ m~]+#·˝øÒ b£ ˛‘·THêïs¡T. ªn–ïøÏ Ä»´+‘√&Óq’ ≥T¢μ áyÓT‘√u≤≥T áyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT
ªe÷Ø#·T&ÉTμ $s¡T#·Tø£|ü&ÉT‘·÷ á »q|ü<ë\qT n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚düTÔHêï&ÉT. <äTwüߺsê˝…’q ‘ê≥ø£qT e~Û+#·eTì sêeTTì‘√
136
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ˇø£ÿø£åD+ sêeTT&ÉT eTÚqeTTÁ<ä <ë˝≤Ã&ÉT. sêeTTì uÛ≤e+ Á>∑Væ≤+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªªÅd”Ôì m˝≤
#·+bÕ\H˚ dü+X¯j·T+ e<äT›. n<Ûäs¡à|üsêj·TD nsTTq ‘ê≥ø£qT #·+|æ‘˚ <√wü+ sêμμ<äì ø£s¡Ôe´eTT|ü<˚•+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚
sêeTT&ÉT <äè&ÛÉìX¯Ãj·TT&Ó’ n+»* |òüT{Ï+#ê&ÉT. ªªMTs¡T #Ó|æŒq≥T¢>± q&É#·Tø=eTàì e÷ Hêqï>±s¡T qqTï Ä<˚•+#ês¡T. yê]
Ä»„ Hê≈£î •s√<Ûës¡´μμeTì |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\HêdüøÏÔì #ê{≤&ÉT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ Ä»„qT bÕ*+#·&É+ •wüß´ì>± ‘·q ø£s¡Ôe´eTì
uÛ≤$+∫ ‘ê≥ø£e<Ûä≈£î ñ<äT´≈£îÔ&Ó’Hê&ÉT.
NG
$ø£è‘êø±s¡+‘√ $s¡T#·T≈£î|ü&ÉT‘·Tqï ‘ê≥ø£ #˚‘·T\qT ‘·q ì•‘· u≤D≤\‘√ K+&ç+#ê&ÉT sêeTT&ÉT. nsTTHê Äy˚X¯+‘√
MT~øÏ edüTÔqï ‘ê≥ø£ eTT≈£îÿ #Óe⁄\qT ø√dæy˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘ê≥ø£ Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. ‘êqT ø£qã&É≈£î+&Ü yêfi¯flô|’
sêfi¯fl yêq≈£î]|ædüTÔqï~. Ç<ä+‘ê >∑eTìdüTÔHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. dü+<Ûë´ø±\+ düMT|ædüTÔqï~. á˝Àù| ‘ê≥ø£qT |üs¡˝Àø±ìøÏ
|ü+|üeTì |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. ndüTs¡dü+<Ûë´ø±\+˝À sêø£ådüT\T eTVü‰ã˝≤ìï bı+<äT‘ês¡T. m<äTs√ÿe&É+ ø£wüº+.
Çø£ @ e÷Á‘·+ Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü sêeTT&ÉT X¯ã›y˚~Û u≤DÁ|üjÓ÷>∑+ #˚XÊ&ÉT. ø£åDø±\+˝À ‘ê≥ø£ H˚\ô|’ã&ç ÁbÕD≤\qT
e~*+~. ‘ê≥ø£ e<Ûä‘√ <äTwüº dü+Vü‰sêìøÏ |üPqTø=Hêï&ÉT sêeTT&ÉT. Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T sêeTTDÏí düTÔ‹+#ês¡T. dü+‘·Twüߺ&Ó’q
$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ sêeTTìøÏ mH√ï ~yê´ÁkÕÔ\qT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. (>∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑Væ≤ùdÔ Çe«˝Òì<˚$T{Ï? •wüß´&ÉT
bı+<ä˝Òì<˚$T{Ï?)
TE
LA
sêeT\ø£ÎD düV≤æ ‘·T&ÉsTT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªdæ<ëΔÁX¯eT+μ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. n<˚ n‘·ì j·T»„u÷ÑÛ $T. sêeT\ø£ÎDT\T $qj·T+>±
#˚‘T· \T CÀ&ç+∫ >∑Ts¡Te⁄>±]ì j·T»„Bø£qå T d”«ø£]+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. eTìï+#ê&ÉT eTVü≤]¸. j·T»„BøÏ‘å T· &Éj÷· ´&ÉT. eTs¡THê&˚
j·T»„+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Äs¡T s√E\bÕ≥T kÕπ> á j·T»„ $wüj·T+˝À n‘·´+‘· C≤>∑s¡÷≈£î˝…’ ñ+&ÉeTì sêeT\ø£ÎDT\≈£î
dü÷∫+#ês¡T eTTqT\T. ◊<äTs√E˝…’+~. ø£+{ÏMT<ä ≈£îqT≈£î˝Ò≈£î+&Ü j·TC≤„ìï ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. (ø£s¡Ôyê´ìï
HÓs¡y˚s¡Ã&É+˝À Ç+‘· ìwü˜ ñ+&Ü*.) ∫e]s√E ñqï≥Tº+&ç ˇø£ÿkÕ]>± j·T»„≈£î+&É+qT+&ç C≤«\\T m>∑dæ|ü&ܶsTT. Ç~
sêø£ådüT\ sêø£≈£î dü÷#·q.
T
e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T nqT#·sT¡ \‘√ e#êÃs¡T. j·T»„y~˚ ø£ |ü]düsê\T s¡øeÔ£ s¡¸+‘√ ‘·&dç æ eTT<äj
› ÷· ´sTT. sêeTT&ÉT ªo‘˚wßü e⁄μ
nqï e÷qyêÁkÕÔìï e÷Ø#·T&çô|’øÏ Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. <ëì <Óã“≈£î e÷Ø#·T&ÉT q÷s¡T jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ m–] düeTTÁ<ä+˝À
|ü&bç ˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTT –s¡–sê ‹s¡T>∑T‘·÷ ø=≥Tº≈î£ b˛‘·THêï&ÉT. eTs¡T ì$Twü+˝À ªÄπ>ïj·÷g+μ‘√ düTu≤VüQì eø£då ˝úü ≤ìï
Áeø£ÿ\T #˚XÊ&ÉT. ªyêj·Tyê´g+μ‘√ $T>∑‘ê sêø£ådüT\ uÛÑs¡‘·+|ü{≤º&ÉT. sêø£ådüu≤<Ûä ‘=\–+~. j·T»„+ ì]«|òüTï+>± »]–+~.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT dü+‘√wæ+#ê&ÉT. (düeTs¡Tú˝…’q •wüß´\qT #·÷dæ @ >∑Ts¡Te⁄ dü+‘√wæ+#·&ÉT?)
ER
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·÷H˚ï sêeT\ø£ÎDT\T $XÊ«$TÁ‘·Tì m<äT≥ $qj·T+‘√ ì*#ês¡T. Ç+ø± @$T #˚j·÷˝À
ÄC≤„|æ+#·eTHêïs¡T. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªªz sêe÷! $T~∏˝≤q>∑s¡ Á|üuÛÑTe⁄, |üs¡eT<Ûë]à≈£î&Ó’q »qø£ eTVü‰sêE ˇø£ j·TC≤„ìï #˚j·T
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eTq+ nø£ÿ&çøÏ yÓfió¯ <ë+. nø£ÿ&É n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ˇø£ eTVü‰<Ûqä TdüT‡+~. ˙e⁄ #·÷&Ée#·TÃμμqHêï&ÉT. dü+dæ<Tä \Δ j·÷´s¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. eTTìqqTdü]dü÷Ô $T~∏\yÓ’|ü⁄>± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.
SC
n&ÉT>∑T\‘√bÕ≥T e÷≥\÷ kÕ>∑T‘·THêïsTT. sêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î ‘·eT e+X¯ |ü⁄≥Tº |üPs√«‘·Ôsê\qT $e]+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. Ä sêÁ‹ XÀD≤qB rs¡+˝À $ÁX¯$T+#ês¡T. eTs¡THê&ÉT |ü$Á‘· >∑+>±q~ì <ä]Ù+#ês¡T. kÕïHê˝≤#·]+∫
$<ÛTä ´ø£Ô <Ûsä êà\qT HÓsy¡ s˚ êÃs¡T. >∑+>±eè‘êÔ+‘êìï $q>√s¡T‘·THêïqì $qj·T+>± n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. $ì|æ+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
(õC≤„düTe⁄˝…’q •wüß´\T, $C≤„ì nsTTq >∑Ts¡Te⁄ ` Çø£ C≤„q Á|ükÕsêìøÏ n&ÉT¶+≥T+<ë?)
bÕ‘êfi¯+˝À ã÷&ç<ä≈£î|üŒ˝…’ |ü&ç ñqï ‘·q |æ‘·s¡T˝…’q dü>∑s¡ |ü⁄Á‘·T\≈£î ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£*Œ+#·&ÜìøÏ dü+ø£*Œ+#ê&ÉT
uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT. n+<äT≈£î ˇø£fÒ e÷s¡Z+ ñ+~. düTs¡>∑+>∑qT yê] ã÷&ç<ä≈£î|üŒ\ô|’ Á|üeVæ≤+|üCÒj·T&É+. ø±ì Äø±X¯+˝Àì
>∑+>∑qT bÕ‘êfi≤ìøÏ ~+|ü&É+ ˇø£ |ü{≤ºq »]π> |üH˚Hê? nsTTHê <äè&ÛÉdü+ø£˝≤ŒìøÏ nkÕ<Ûä´yÓTÆq~ ˝Ò<äT. uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT rÁeyÓTÆq
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
137
A
‘·|üdüT‡#˚XÊ&ÉT. ÁãVü≤àqT, •e⁄DÏí yÓT|æŒ+#ê&ÉT. mìï n&ɶ+≈£î\T m<äT¬s’Hê dü+ø£\Œ+ qT+∫ |üø£ÿ≈£î ‘·|üø√˝Ò<äT. >∑+>∑qT
bÕ‘êfi¯+<ëø± rdüT≈£îyÓfifl¯ &É+˝À dü|\üò eTH√s¡<Tä∏ &Éj÷· ´&ÉT. (n+<äTøπ |ü≥Tº<\ä $wüjT· +˝À ªuÛ^Ñ s¡<ä∏ Á|üjT· ‘·ï+μ nqï C≤rj·T+
@s¡Œ&ç+~.) uÛÑ^s¡<∏äTì e+X¯+˝Àì yê&˚ sêeTT&ÉT.
AN
>∑+>±e‘·s¡D≤ìï >∑T]+∫ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeTTìøÏ #Ó|üŒ&É+˝À ˇø£ Ä+‘·s¡´eTTqï~. ‘·q |üP]«≈£î\T m+‘·>=|üŒyês√
‘Ó\TdüT≈£îì <ëìø£qT>∑TD+>± q&Ée≥+. |æ‘s· T¡ \|ü≥¢ m+‘· uÛøÑ ÔÏ Á|ü|‘ü T· \Ô T+&Ü˝À ‘Ó\T|ü&+É . |ü{qºÏ |üì |ò\ü e+‘·eTj˚T´es¡≈î£
|ü≥Tº<ä\ m˝≤ ñ+&Ü˝À #Ó|üŒ≥+. nsTT‘˚ Çe˙ï H˚s¡T>± #Ó|üŒ˝Ò<äT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. nsTTHê Ä+‘·sê´ìï Á>∑Væ≤+#ê&ÉT
sêeTT&ÉT. (Ç<˚ ñ‘·ÔeT >∑Ts¡T•wüß´\ e´eVü‰s¡+.)
TE
LA
NG
$T~∏˝≤q>∑s¡ düMTbÕìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&É ˇø£ ÄÁX¯e÷ìï #·÷XÊ&ÉT sêeTT&ÉT. n~
bÕ‘·<Ó’Hê n+<ä+>± n>∑T|ædüTÔqï~. ø±ì »qdü+#ês¡y˚T ˝Ò<äT. ªª@$T{° ∫Á‘·μμeTì n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. n~ >ö‘·eT eTVü≤]¸
ÄÁX¯eTeTì, Ä ø£<∏äq+‘ê $e]+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªªeTVü‰‘·|üdü‡+|üqTï&Ó’q >ö‘·eT eTVü≤]¸ ‘·q uÛ≤s¡´ nsTTq nVü≤\´‘√
á ÄÁX¯eT+˝À ñ+&˚yê&ÉT. ˇø=H=ø£ dü+<äs¡“¤+˝À nVü≤\´ n|üsê<Ûä+ #˚dæ+<äì uÛ≤$+∫ ÄÁ>∑¨<äÁ>∑T&Éj·÷´&ÉT >ö‘·eTT&ÉT.
y˚\ dü+e‘·‡sê\T nqïbÕHê<äT\T ˝Òø£ yêj·TTe⁄H˚ ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ á ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ ã÷&ç<ä˝À |ü&ç ñ+&ÉeTì
ÄyÓTqT X¯|+æ #ê&ÉT. me«]ø° ø£qã&É≈î£ +&Ü ñ+{≤eHêï&ÉT. sêeTTì sêø£‘√ XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*– ì»s¡÷bÕìï bı+<äT‘êμμeHêï&ÉT.
ªªsêe÷! >ö‘·e÷ÁX¯eT+˝À ø±\TyÓ÷|æ nVü≤\´≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+#·Tμμ nì $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ÄC≤„|æ+#ê&ÉT.
#·T≥÷º ã÷&ç<ä Äe]+∫ ñ+&ç ø£sƒ√s¡Bø£å˝À ñqï nVü≤\´ bı>∑ø£eTTàø=qï n–ï ‘˚»düT‡˝≤ ñ+~. Ä eTVü‰‘·Tàsê*ì
sêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ç <äsÙ¡ q+‘√ ÄyÓT≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+~. nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\T sêeTTDÏí j·T<∏ë$~Û>± >ös¡$+#ês¡T.
yê] dü‘êÿsê\+<äTø=ì sêeTT&ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ \ø£ÎD düVæ≤‘·T&Ó’ $T~∏˝≤ q>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
$T~∏˝≤q>∑s¡+˝À Á|üuÛÑTyÓ’q »qø£eTVü‰sêE M]ì düeTT∫‘·+>± düe÷<ä]+#ê&ÉT. $T~∏\˝À nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\ ô|<ä›
≈£îe÷s¡T&Ó’q X¯‘êq+<äT&ÉT sêeT<äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. ‘·q ‘·*¢qT<äΔ]+∫q+<äT\≈£î ø£è‘·»„‘ê+»\T\T düeT]Œ+#ê&ÉT.
eTVü‰‘·|üXÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·Tì nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<ä>∑\>∑&É+ #ê˝≤ $X‚wüeTì sêeTTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸
nkÕ<Ûës¡D X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT X¯‘êq+<äT&ÉT.
SC
ER
T
eTs¡THê&ÉT ÁbÕ‘·'ø±\+˝À »q≈£î&ÉT $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\qT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ø£s¡Ôy√´|ü<˚X¯+ #˚j·Te\dæ+~>±
$XÊ«$TÁ‘·TDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü&ÉT Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$Tdü÷Ô $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªªMs¡T <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T\T. »>∑Á‘·Œdæ<äTΔ˝…’q
Ms¡T\T. MT <ä>∑Zs¡ ñqï <ÛäqTdüT‡qT #·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïs¡T. <ëìï #·÷|æ+#·+&ç. X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+~. yêfi¯fl eTT#·Ã{≤
rs¡T‘·T+μμ<äHêï&ÉT. n|ü&ÉT »q≈£î&ÉT ‘·q<ä>sZ∑ T¡ qï ª•e<Ûqä TdüT‡μ #·]Á‘·qT $e]+#ê&ÉT. j·÷>∑+ ø√dü+ uÛ÷Ñ $Tì <äTqTï‘·T+&É>±
ˇø£ bÕ|ü <=]øÏ+<äì, Hê>∑{Ï#ê\Tq <=]øÏq+<äTe\¢ áyÓT≈£î ªd”‘·μ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+<ä˙ #Ó|ü⁄‘·÷ ÄyÓTqT >=|üŒ
|üsêÁø£eTe+‘·T&çøÏyê«\qï ‘·q n_ÛeT‘êìï yÓ*|ü⁄#êÃ&ÉT. •e<ÛäqTdüT‡qT
m≈£îÿô|≥º>\∑ yê&˚ d”‘≈· î£ ‘·–q uÛsÑ Ô¡ nHêï&ÉT. >∑‘+· ˝À m+<äs√ sêE\T
e∫à •e<ÛäqTdüT‡ m≈£îÿô|≥º&ÜìøÏ $|òü\Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡ì,
m≈£îÿô|≥º&+É e÷≥ m˝≤ ñHêï ø£˙dü+ ø£<*ä +#·˝øÒ b£ ˛j·÷s¡Hêï&ÉT.
Ç<ä+‘ê $ì •e<Ûqä TdüT‡qT ‘Ó|Œæ +#·eTHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
düπsqHêï&ÉT »q≈£î&ÉT. ã*wüߘ\T, Bs¡Èø±j·TT˝…’q ◊<äTy˚\ eT+~
n‹ø£wüº+ MT<ä •e<ÛäqTdüT‡‘√ ≈£L&çq ù|{Ïø£qT rdüT≈£îe#êÃs¡T.
138
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ nqTeT‹‘√ <ÛäqTdüT‡ eT<Ûä´uÛ≤>±ìï ne©\>± |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT sêeTT&ÉT. <ÛäqT]«<ä´j·T+<äT Ä]‘˚]q
sêeTTì #˚sTT k˛øÏq+‘·H˚ Ä <ÛäqTdüT‡ e+–+~. $+{ÏHê]ì kÕ]+#ê&ÉT. y˚\ø=\~ dü<ädüT´\T ÄX¯Ãs¡´+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
n˝…¢‘ê&ÉTqT Äø£sêí+‘·+>± ˝≤>±&ÉT sêeTT&ÉT. |æ&ÉT>∑TbÕ≥T˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡X¯u≤›ìï #˚dü÷Ô $\T¢ ô|òfi¯óflq $]–+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT,
»q≈£î&ÉT, sêeT\ø£ÎDT\T ‘·|üŒ $T>∑‘êyês¡+‘ê eT÷s¡Ã¤y√j·÷s¡T.
NG
Ç∫Ãqe÷≥ Á|üø±s¡+ »q≈£î&ÉT d”‘êsêeTT\ $yêVü≤+ »s¡|ü&ÜìøÏ dü+dæ<äTΔ&Éj·÷´&ÉT. <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE≈£î es¡Ôe÷q+
|ü+bÕ&ÉT. njÓ÷<Ûä´qT+∫ n+<äs¡÷ ‘·s¡*e#êÃs¡T. »q≈£î&ÉT ‘·q ≈£îe÷¬sÔ˝…’q d”‘· }]àfi¯\qT sêeT\ø£ÎDT\≈£î, ‘·q
‘·eTTà&ÉT ≈£îX¯<Ûä«Eì ≈£îe÷¬sÔ˝…’q e÷+&É$ì, uÛÑs¡‘·Tq≈£î, ÁX¯ó‘·ø°]Ôì X¯Á‘·T|òüTTïq≈£î Ç∫à $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT.
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± »]>±sTT ø£˝≤´D≤\T.
TE
LA
eTs¡ T Hê&É T $XÊ«$TÁ‘· eTVü ≤ ]¸ ø=‘· Ô
<ä + |ü ‘ · T \qT Äos¡ « ~+∫, <ä X ¯ s ¡ < ∏ ä
»qø£eTVü‰sêE\qT M&=ÿì Væ≤e÷\j·T|üs¡«‘êìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. ‘·sy¡ ê‘· ã+<ÛTä $TÁ‘· düyT˚ ‘·+>± <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT
njÓ÷<Ûä´≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.
T
<ë]˝À Mfi¯fl≈£î |üs¡X¯ósêeTT&ÉT m<äTs¡T>±
e#êÃ&ÉT. n‘·&ÉT Á|üfi¯j·Tø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ ñHêï&ÉT.
>∑+Á&É>=&É*¶ ì, <Ûqä Tsê“D≤\qT <Û]ä +#ê&ÉT. Á|ü»«® ]˝Ò¢
n–ï˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡+>± ñHêï&ÉT. ø£åÁ‹j·TT\+fÒ
Ç‘·ìøÏ dü]|ü&É<äT. |üPs¡«+ ø£åÁ‹j·TT&Ó’q
ø±s¡ÔMsê´s¡T®qT&ÉT Ç‘·ì ‘·+Á&ç nsTTq »eT<ä–ïì
#·+bÕ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç ø£åÁ‹j·T ìs¡÷à\HêìøÏ
ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îHêï&ÉT. Çs¡yÓ’ ˇø£ÿkÕs¡T¢
uÛÑ÷Á|ü<äøÏåD+ #˚dæ m+‘√eT+~ ø£åÁ‹j·TT\qT ‘·q
>∑+Á&É>=&ɶ*øÏ ã*#˚XÊ&ÉT.
ER
|üs¡X¯ósêeTT&ÉT lsêeTTì‘√ ‘·q<ä>∑Zs¡Tqï
yÓ’wüíe <ÛäqTdüT‡HÓ≈£îÿô|≥ºeTì düyê\T $dæsê&ÉT.
dü π s qì sê|ò ü T e⁄&É T ne©\>± m≈£ î ÿô|{≤º & É T .
z≥$Tq+^ø£]+∫q |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ‘·ø£åDy˚T
eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘êìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
SC
<äX¯s¡<∏äT&ÉT dü|ü]yês¡+>± njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·T&ÉT X¯Á‘·T|òüTTïì‘√ y˚Tqe÷eT yÓ+≥ ‘ê‘·>±]+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde˝À, >∑Ts¡Te⁄\ ùde˝À ‘·]dü÷Ô njÓ÷<Ûä´˝ÀH˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
139
A
AN
NG
njÓ÷<Ûë´ ø±+&É+
TE
LA
<äX¯s¡<∏äTìøÏ |ü⁄Á‘·T\MT<ä m+‘√ Áù|eT. yê]ì ‘·q X¯Øs¡+ qT+&ç |ü⁄{Ϻq Hê\T>∑T #˚‘·T\T>∑ uÛ≤$+#ê&ÉT. á q\T>∑Ts¡T
≈£îe÷s¡T\˝À uÛÑs¡‘·, X¯Á‘·T|òüTTï\T <˚XÊ+‘·s¡+˝À ñ+&É&É+e\¢ u…+>∑ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêfi¯flqT eT∞fleT∞fl ‘·\#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTìøÏ lsêeTTìMT<ä eT≈£îÿe m≈£îÿe. <ëìøÏ ø±s¡D+ lsêeTT&ÉT dü<äTZDsê• ø±e&Éy˚T. s¡÷|ü+˝Àq÷ >∑TD+˝Àq÷
ÁX‚wüߘ&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. eTè<äTe⁄>± e÷{≤¢&É‘ê&ÉT. X¯s¡Dqïyê]ì ø±bÕ&É‘ê&ÉT. ø√|ü+, >∑s¡«+ ˝Òìyê&ÉT. dü‘·´+ |ü*πøyê&ÉT.
|üsT¡ \ dü+|ü<qä T Ä•+#·ìyê&ÉT. BqT\qT Ä<äTø=H˚yê&ÉT. ø±˝≤ìï eè<∏ë#˚jT· ≈£î+&Ü C≤„qT\‘√, dü»q® T\‘√ $$<Ûä $wüj÷· \qT
#·]Ã+#˚yê&ÉT. $qj·To*. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\|ü{≤¢, >∑Ts¡Te⁄\|ü{≤¢ ìX¯Ã\uÛÑøÏÔ ø£\yê&ÉT. k˛eT]‘·q+, @eTs¡TbÕ≥T ˝Òìyê&ÉT,
ø£fi¯\˝À Ä]‘˚]qyê&ÉT, ndü÷j·T, e÷‘·‡s¡´+ ˝Òìyê&ÉT. Á|ü»\|ü≥¢ yê‘·‡\´+ ø£\yê&ÉT... Çìï eT+∫>∑TD≤\≈£î bÕ<Ó’q
lsêeTT&É+fÒ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\πø ø±<äT, Á|ü»\+<ä]ø° |üs¡eT Á|”‹.
T
düø£\ >∑TD≤_ÛsêeTT&Ó’q lsêeTT&ÉT ‘·eT≈£î Á|üuÛÑTe⁄ ø±yê\ì Á|ü»\ ø√]ø£ ` BìøÏ ‘√&ÉT ªªH˚qT J$+∫ ñqï|ü&˚
lsêeTT&ÉT sêC…’‘˚ m+‘· u≤>∑T+≥T+~? H˚HÓ+‘·>± dü+‘√wækÕÔH√?μμ nì ñ$«fi¯Sfls¡T‘·THêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. eT+Á‘·T\‘√
Ä˝À∫+∫ lsêeTTDÏí j·TTesêEqT #˚j·T&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. sê»´+˝Àì Á|üeTTKT\qT, C≤q|ü<äT\qT,
kÕeT+‘·sêE\qT, Á|ü»\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTTì j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·÷ìï yÓ\¢&ç+#ê&ÉT. Ç~ n+<äs¡≈£î
q∫Ãqf…¢Ì‘˚H˚ nqTeT‹ìe«eTHêï&ÉT. Bìø£Hêï Á|ü»\≈£î y˚T\Tø£*–+#˚~ @<Ó’Hê ñHêï Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒeTHêï&ÉT.
(Á|üC≤qTs¡+»ø£bÕ\q n+fÒ Ç<˚.) düuÛÑ˝Àìyês¡+‘ê lsêeT |ü{≤º_Ûùwø±H˚ï düeT]údü÷Ô Vü≤s¡¸<Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T.
SC
ER
sêC≤»„y˚Ts¡≈£î edæwüߘ&ÉT eT+Á‘·T\qT, n~Ûø±s¡T\qT j·TÚesê»´|ü{≤º_Ûùwø£eT¨‘·‡yêìøÏ @sêŒ≥¢qT #˚j·Te\dæ+<äì
Ä<˚•+#ê&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTDÏí |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫à ‘·+Á&çøÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTDÏí
n≈£îÿq CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ã+>±s¡T dæ+Vü‰düq+MT<ä ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. ∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ªªsêe÷! ˙ düT>∑TD≤\‘√ Á|ü»\qT
yÓT|æŒ+#êe⁄. ø£qTø£ ˙e⁄ j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚düTø√yê*. ˙ u≤<Ûä´‘· ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. eT]+‘· $qj·Te+‘·T&ç$ ø±yê*.
õ‘˚+Á~j·TT&ç$ ø±yê*...μμ n+≥÷ sê»<Ûäsêà\qT q÷]b˛XÊ&ÉT. ‘·+Á&çe<ä› ôd\e⁄rdüTø=ì ‘·*¢ nsTTq øödü\´ <ä>∑Z]øÏ
e#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT ÄodüT‡\+<äT≈£îHêï&ÉT. edæwüߘì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î |ü{≤º_Ûùwø±ìøÏ nqTe⁄>± d”‘êsêeTT\T ñ|üyêdü
Bø£åqT ¬>’ø=Hêïs¡T.
lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ eT¨‘·‡e+ø√dü+ njÓ÷<Ûä´ ‘·qqT‘êqT n\+ø£]+#·T≈£î+~. q>∑s¡eT+‘ê Äq+<äXÀuÛÑ
‘ê+&É$düTqÔ ï~. Ç~ #·÷dæq eT+<∏sä ¡ ø£fifl¯ ˝À ì|ü\T b˛düT≈£îqï~. ø¬ øπ’ sTT n‘·yÔ ê]+{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓ+≥e∫Ãq ns¡D|ü⁄<ëdæ
eT+<∏äs¡. |üs¡T>∑T |üs¡T>∑Tq ¬ø’πøsTT <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+ #Ó|æŒ+~. ¬ø’πøsTT #ê˝≤ Äq+~+∫, yês¡Ô #Ó|æŒq+<äT≈£î
eT+<∏äs¡≈£î $\TyÓ’q ãVüQe÷Hêqï+~+∫+~. ìX‚Ãwüߺsê˝…’+~ eT+<∏äs¡. ªª<äT'œ+#·e\dæq düeTj·T+˝À m+<äT≈£î
140
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
dü+‘√wædTü HÔ êïμμeì ì\Bdæ+~ ø¬ øπ’ sTTì. ªªHê≈£î sêeTT&ÉT, uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT Ç<äs› ÷¡ düe÷qy˚T. sêeTT&ÉT |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ &Ô TÉ ne⁄‘·THêï&É+fÒ
n+‘·ø£Hêï Hê≈£î Äq+<äy˚TeTT+≥T+μμ<äqï~ ¬ø’πøsTT.
NG
AN
¬ø’πøsTT e÷≥\T $ì eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£î+~ eT+<∏äs¡. ªªsêeTT&ÉT sêC…’‘˚ øödü\´ sê»e÷‘· ne⁄‘·T+~. n|ü&ÉT
e÷‘√bÕ≥T ˙e⁄ ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î <ëdæee⁄‘êe⁄. sêeTTìøÏ ˙ ø=&ÉT≈£î <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+~. sêeTTì dü+‘êHêìπø
‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À sêC≤´~Ûø±s¡+ edüTÔ+~. ø±ì uÛÑs¡‘·Tì dü+‘êHêìøÏ sêe&É+ X¯Sq´+. ø£qTø£ uÛÑs¡‘·TìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡+
<äπøÿ≥≥T¢, sêeTT&ÉT n&Ée⁄\ bÕ\j˚T´≥≥T¢ #·÷&ÉμμeTì <äTs√“<Ûä #˚dæ+~. ¬ø’πøsTT eTqdüT e÷]+~. (#Ó|ü&ÉT e÷≥\T
#˚≥T≈£î ø±s¡D+.) ‘·–q ñbÕj·÷ìï #Ó|üŒeTì eT+<∏äs¡qT ø√]+~ ¬ø’πøsTT. >∑‘·+˝À <äX¯s¡<∏äT&ÉT Ç∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT
Ç|ü&ÉT|üjÓ÷–+#·Tø=eTàì dü÷∫+∫+~ eT+<∏äs¡. á dü÷#·q y˚Ts¡≈£î <äX¯s¡<∏äTì e\q esê\T bı+<ä&ÜìøÏ ø√|ü>∑èVü≤+˝ÀøÏ
Á|üy˚•+∫+~ ¬ø’πøsTT.
TE
LA
<äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ yês¡ÔqT ‘Ó\|ü&ÜìøÏ ¬ø’πøsTTe<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. ø£{Ïø£H˚\ô|’ ñqï~ ¬ø’πøsTT. rÁeyÓTÆq
n\ø£‘√ ñqï~. <äX¯s¡<∏äT&ÉT z<ës¡Ã&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. ø±ì n‘·ì Á|üj·T‘·ïeT+‘ê ã÷&ç<ä˝À b˛dæq |ü˙ï¬s’+~. @+
#˚j·÷˝À bÕ\Tb˛˝Ò<äT. $wüj·TeT&ç>±&ÉT. n<˚ n<äqT>± uÛ≤$+∫+~ ¬ø’πøsTT. ªªHêø=ø£ ø√]ø£ ñ+~. <ëìï MTπs rsêÃ*.
n˝≤ rs¡TkÕÔqì e÷≥ Çyê«μμ\qï~. ÁbÕD≤ìøÏ ÁbÕDyÓTÆq lsêeTTì MT<ä ˇ≥Tº ô|{Ϻ düπsqHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. Ç+πø+
eTqdüT˝Àì e÷≥qT #Óù|Œdæ+~. ªª>∑‘·+˝À MT]∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. lsêeTTì ø√dü+
@sêŒ≥T#˚dæq düHêïVü‰\‘√ uÛÑs¡‘·T&çøÏ |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚j·÷*. lsêeTT&ÉT Hês¡N¬s\T, õ+ø£#·s¡à+ <Ûä]+∫, »{≤<Ûë] nsTT
<ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ yÓ[fl ‘ê|üdeü è‹Ô˝À |ü<Tä Hê\TZ dü+e‘·‡sê\T ñ+&Ü*. lsêeTT&ÉT Ç|ü&˚, H˚qT #·÷düT+Ô &É>±H˚ ãj·T\T<˚sê*μμ
nì ø√]+~.
¬ø’πøsTT e÷≥\≈£î düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·qTïø=ì edüTÔqï <äT'K+‘√ ªª¬ø’ø±!
sêeTT&ÉT ˙πø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? uÛsÑ ‘¡ T· &çøH£ êï m≈£îÿe>± ìqTï ùd$+#ê&ÉT. n≥Te+{ÏyêDÏí n&Ée⁄\ bÕ˝Òj
® T· eTì n&É>&∑ ÜìøÏ
˙≈£î H√¬s˝≤ e∫Ã+~? Hê sêeTTDÏí $&ç∫ H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê ã‘·ø£˝ÒqT. #˚‘·T\T CÀ&çdüTÔHêï. ˙ bÕ<ë\T |ü≥Tºø=+{≤...
sêeTTDÏí e÷Á‘·+ Hê≈£î <ä÷s¡+ #˚j·Te<ä›μμì ã‹e÷˝≤&ÉT. ¬ø’πøsTT e÷s¡˝Ò<äT. (ø£]ƒq•\ ø£˙ï{ÏøÏ ø£s¡T>∑T‘·T+<ë?)
ER
T
lsêeTTDÏí ‘√&=ÿì sêe\dæ+~>± ¬ø’πøsTT düTeT+Á‘·TDÏí ÄC≤„|æ+∫+~. sêC≤»„ ø±yê\Hêï&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. ªªlsêeTTDÏí
#·÷&Ü\ì ñ+~ yÓ+≥H˚ rdüT≈£îs¡μμeTàHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. sêC≤»„qT bÕ{Ï+#ê&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã, <äX¯s¡<∏äT&çøÏ,
¬ø’πøsTTøÏ bÕ<ë_Ûe+<äHê\T #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äTìøÏ e÷≥ sêe&É+ ˝Ò<äT ø£˙ïfi¯ófl ‘·|üŒ. ‘·+Á&ç u≤<Ûä≈£î ø±s¡Dy˚T$T{À ‘Ó*j·Tø£
dü‘·eT‘·eTe⁄‘·THêï&ÉT <ëX¯s¡~∏. ¬ø’πøsTTì n&ç>±&ÉT. ªª>∑‘·+˝À HêøÏ∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT n&ç>±qT. ìqTï <äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì
yê{Ïì ñ\¢+|òæT+#˚+<äT≈£î #·÷düTÔHêïs¡T. yê{Ïì qTe⁄« bÕ{ÏkÕÔqì Á|üe÷D+#˚ùdÔ #Ó|ü⁄‘êqTμμ nqï~ ¬ø’πøsTT.
SC
sêeTT&ÉT ø£åD+ ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·˝Ò<äT ªªHê ‘·+Á&˚ Hê≈£î >∑Ts¡Te⁄, bÕ\≈£î&ÉT, Væ≤‘·T&ÉT. Äj·Tq Ä<˚•+#ê˝Ò ø±ì
$cÕìï ‘ê>∑&Üì¬ø’Hê, düeTTÁ<ä+˝À <ä÷ø£&Üì¬ø’Hê dæ<äΔy˚T. ‘·+Á&ç >±] ø√]ø£ @$T{À #Ó|æ‘˚ ‘·|üŒø£ bÕ{ÏkÕÔqT. sêeTT&ÉT
Ä&çqe÷≥ ‘·|üŒμμ&Éì |ü*ø±&ÉT. (lsêeTTì |æ‘·èuÛÑøÏÔ, dü‘ê´qTs¡øÏÔ n˝≤+{Ï$.)
¬ø’πøsTT ¬s+&ÉT esê\qT >∑T]+∫ #Ó|æŒ+~. sêeTTì eTTK+˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ˝Ò<äT. dü+‘√cÕ\≈£î bı+>∑ø£b˛e&É+,
u≤<Ûä\≈£î ≈£î+>∑ø£b˛e&É+ dæú‘·Á|üE„ì \ø£åD+. ªªne÷à! ˙e⁄ #Ó|æŒqfÒ¢ #˚kÕÔ. uÛÑs¡‘·T&É+fÒ Hê≈£î ÁbÕD+. n‘·ì |ü{≤º_Ûùwø±ìï
>∑÷]à Hêqï>±s¡T Hê≈£î #Ó|æ‘˚ ø±<ä+{≤Hê? Äj·Tq e÷≥\qT bÕ{Ï+#·≈£î+&Ü ñ+&É>∑\Hê? Hê≈£î sê»´ø±+ø£å ˝Ò<äT.
‘·+Á&çøÏ ùde#˚j·T&É+, Äj·Tq Ä»„\qT bÕ{Ï+#·&É+ø£Hêï $T+∫q <Ûäsêà#·s¡D+ e÷qe⁄\≈£î Ç+ø=ø£{Ï ˝ÒH˚˝Ò<äT. Hêqï>±s¡T
qqTï dü«j·T+>± Ä<˚•+#·≈£îHêï MTs¡T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! n~ #ê\T. H˚ì|ü&˚ <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ ãj·T\T<˚s¡T‘êμμqHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
141
AN
A
lsêeTTì e÷≥\T $qï <äX¯s¡<∏äT&ÉT XÀø£uÛ≤s¡+‘√ düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝≤¢&ÉT.
ø¬ øπ’ sTT bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n+‘·'|ü⁄s¡+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT. \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ øödü˝≤´e÷‘·qT <ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT.
‘·q ns¡D´yêdü $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. Ä e÷≥\T $+≥÷H˚ øödü\´ >∑+Á&É>=&É*¶ #˚‘· q]øÏq eT~›#≥Ó Tº˝≤ H˚\ MT<ä |ü&bç ˛sTT+~.
n+‘·T˝Òì Äy˚<äq≈£î ˝ÀHÓ’+~. eqyêkÕìøÏ yÓfi¯fle<ä›ì øödü˝≤´ \ø£ÎDT\T |ü]|ü]$<Ûë\ lsêeTTìøÏ q#·ÃC…|üŒpXÊs¡T.
ø±ì lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç e÷≥πø ‘·˝§>±Z&ÉT. yÓfi¯flø£ ‘·|üŒ<äHêï&ÉT. ¬ø’πøsTT|ü≥¢ ‘·q≈£î @e÷Á‘·+ nHê<äs¡uÛ≤e+ ˝Ò<äHêï&ÉT. ‘·q
|ü{≤º_Ûùwø£+ Ä–b˛e&ÜìøÏ ¬ø’πøsTT ø±s¡D+ ø±<äì, $~Û Áù|s¡D#˚ ÄyÓT n{≤¢ e÷{≤¢&ç+<äì düeT]ú+#ê&ÉT. ‘·q≈£î sê»´yÓTÆHê
eqyêdüyÓTÆHê düe÷qy˚Tqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT.
NG
|ü⁄Á‘· yê´yÓ÷Vü≤+‘√ øödü\´ lsêeTTì yÓ+≥ eqyêkÕìøÏ dæ<äΔ|ü&ç+~. ø±ì uÛÑs¡ÔqT e<ä*sêe&É+ <Ûäs¡à+ø±<äHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. m˝≤>√ eTqdüTqT dæÔ$T‘·|üs¡#·Tø=ì øödü\´ lsêeTTDÏí B$+∫+~. ªªsêe÷! dü‘·TŒs¡Twüß\ u≤≥˝À q&ÉTe⁄. ˙
<Ûäs¡ày˚T ˙≈£îs¡ø£å. qTe⁄« #˚dæq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde, ˙ dü‘·´ ã\+ ˙≈£î s¡ø£å>± ñ+{≤sTT. ˙≈£î m˝≤+{Ï u≤<Ûä\T ø£\T>∑≈£î+&ÉT>±ø£μμ
nì X¯óuÛ≤odüT‡\+~+∫+~.
TE
LA
nø£ÿ&ç qT+&ç d”‘êeT+~sêìøÏ yÓfi≤fl&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q eqyêdü $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. njÓ÷<Ûä´˝À m˝≤ eTdü\Tø√yê˝À
d”‘·≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT. ø±ì d”‘· sêeTTìyÓ+fÒ eqyêkÕìøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£î+~. Ä e÷fÒ lsêeTTì‘√ #Ó|æŒ+~.
ªªMTs¡T ˝Ò≈î£ +&Ü dü«s¡dZ Tü U≤\T \_Û+∫Hê Çwü|º &ü qÉ T. |ü‹ì nqTdü]+#·&yÉ T˚ dü‹øÏ <Ûsä à¡ +, düTKÁ|ü<+ä , X¯óuÛÁÑ |ü<μä μeTì ‘Ó*|æ+~.
lsêeTT&ÉT n+^ø£]+#·ø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT. ‘·qqT ≈£L&Ü yÓ+≥ rdüT¬øfi¯fleTì \ø£ÎDT&ÉT lsêeTTDÏí ÁbÕ<Û˚j·T|ü&ܶ&ÉT. lsêeTTì
ùdyêuÛ≤>∑´+ eTT+<äT Á‹˝Àø±~Û|‘ü ´· + ≈£L&Ü ∫qï<˚qì, düø˝£ À|ü#êsê\T #˚ùd neø±X¯+ ‘·qøÏeTàì nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. düsπ qHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. ‘·*¢ nsTTq düT$TÁ‘·≈£î, Äràj·TT\≈£î á $wüj·T+ ‘Ó*|æ yê] ÄyÓ÷<ëìï bı+<äeTHêï&ÉT.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äX¯s¡<∏äTì <ä]Ù+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚sês¡T. ø±*q&Éø£q edüTÔqï lsêeTTDÏí #·÷dæ Á|ü»\T
u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T. \ø£ÎDTì˝≤>∑ ‘êeT+<äs¡÷ sêeTTì yÓ+≥ yÓfi≤¢\qTø=Hêïs¡T. sêeTT&ÉT ñ+fÒ #ê\T n~ n&É$jÓÆTHê ‘·eT
bÕ*{Ï njÓ÷<Û´˚ qqT≈£îHêïs¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äXs¯ <¡ Tä∏ ì eT+~sêìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT sêDT\+<ä]˙ s¡|Œæ +#ê&ÉT.
n+<äs¡÷ $\|ædüTÔHêïs¡T ¬ø’πøsTT ‘·|üŒ. <äX¯s¡<∏äTì eT+~s¡+ ø£˙ï{ÏXÊ\ nsTT+~.
ER
T
¬ø’πøsTT dü«j·T+>± ‘Ó∫à Ç∫Ãq Hês¡ Ns¡\qT d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <Ûä]+#ês¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qeTdüÿ]+#ês¡T. düT$TÁ‘·
\ø£ÎDTì‘√ ªªHêj·THê, lsêeTTDÏí ˙ ‘·+Á&ç nsTTq <äX¯s¡<∏äT\yê]˝≤>±, d”‘·qT qqTï>± uÛ≤$+#·T. n&É$ì njÓ÷<Ûä´
nqTø√. düTK+>± yÓ[fl s¡μμeTàì B$+∫+~. düTeT+Á‘·T&ÉT s¡<∏ëìï dæ<äΔ+#˚XÊ&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T s¡<∏ëìï mø±ÿs¡T. s¡<∏ä+
y˚>∑+>± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·Tqï~. lsêeTTDÏí $&Ée˝Òø£ ø=+<äs¡T bÂs¡T\T Ä s¡<∏ëìøÏ ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤, yÓqTø£ uÛ≤>∑+˝À y˚˝≤&Üs¡T.
eT+>∑fi¯ yê<ä´|òTü Àwü‘√ e÷s√à>∑e\dæq njÓ÷<Û´ä <äT'Kdü+Á<äyTÓ +Æ ~. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT rÁeyÓTqÆ u≤<Û‘ä √ øödü˝≤´eT+~sêìøÏ e#êÃ&ÉT.
øödü˝≤´<˚$ XÀø£eT÷]Ô˝≤ ñ+~. düT$TÁ‘ê<˚$ ÄyÓTqT z<ë]Ã+~.
SC
lsêeTTì s¡<ë∏ ìï ˙&É˝≤ nqTdü]düTHÔ êïs¡T Á|ü»\T. njÓ÷<Û´ä ≈£î eT[flbı+&Éì yêfi¯fl≈£î lsêeTT&ÉT m+‘·>±H√ #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT.
ªªMTπs njÓ÷<Ûä´≈£î s¡+&ç ˝Ò<ë y˚TeTT MT yÓ+≥ sêe&ÜìøÏ nqTeT‹+#·+&çμμ nì y˚&ÉT≈£î+≥THêïs¡T Á|ü»\T. s¡<∏ä+ ‘·eTkÕqB
rsêìøÏ #˚]+~. Ä sêÁ‹ n+<äs¡÷ nø£ÿ&˚ $&ç~ #˚XÊs¡T. ‘Ó\¢yês¡T‘·Tqï~. n\dü≥#˚‘· bÂs¡T\+<äs¡÷ >±&ÛÉìÁ<ä˝À ñHêïs¡T.
Ç+ø± yêfi¯flqT ÁX¯eTô|≥º&É+ lsêeTTìøÏ Çwüº+˝Ò<äT. n+<äTø£ì yêfi¯ófl ìÁ<ä˝Ò#˚˝Àù| nø£ÿ&ç qT+&ç yÓfi≤fl\ì \ø£ÎDTì‘√
nHêï&ÉT. düTeT+Á‘·Tì kÕs¡<∏ä´+˝À d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T nø£ÿ&çqT+∫ ãj·T\T<˚sês¡T. ìÁ<ä˝Ò∫q bÂs¡T\T lsêeTT&ÉT
ø£qã&Éø£b˛e&É+‘√ ‹ø£eTø£|ü&ܶs¡T. ‘·eT yÓTT<äT›ìÁ<äqT ‘êy˚T ì+~+#·T≈£îHêïs¡T. #˚ùd~˝Òø£ njÓ÷<Ûä´≈£î ‹s¡T>∑TeTTK+
|ü{≤ºsT¡ .
142
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
s¡<+ä∏ y˚<Áä X¯ó‹, >√eTr, düq+~ø± q<äT\qT <ë{Ï+~. ø√dü\ <˚X|¯ ⁄ü bı*y˚Ts¡\≈£î #˚sT¡ ≈£î+~. nø£ÿ&ç qT+&ç njÓ÷<Û´ä yÓ|’ ⁄ü >±
‹]– lsêeTT&ÉT qeTdüÿ]+#ê&ÉT. eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷ >∑+>±rsêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä rs¡+˝À X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡eTTqï~.
ª>∑TVüQ&ÉTμ Ä Á|ü<˚XÊìøÏ sêE. n‘·&ÉT lsêeTuÛÑ≈£îÔ&ÉT. lsêeTT&ÉT e#êÃ&Éqï yês¡Ô $ì ‘·qyê]‘√ lsêeTTì <ä>∑Zs¡≈£î
ãj·T˝Òs› ê&ÉT. >∑TVüQDÏí #·÷dæ sêeTT&ÉT \ø£ÎDT&ç‘√bÕ≥T m<äTs¡TyÓ[fl ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. Ä sêÁ‹ >∑TVüQ&ç Ä‹<∏´ä + rdüT≈£îHêï&ÉT.
T
TE
LA
q~ eT<Ûä´˝À Hêe kÕ>∑T‘·Tqï~.
d”‘· >∑+>∑qT ÁbÕ]ú+∫+~. Hêe <äøÏåD
rsêìøÏ #˚]+~. Hêe~–q lsêeTT&ÉT
d” ‘ ê \ø£ Î D dü y ˚ T ‘· T &Ó ’ eHê\≈£ î
ãj·T\T<˚sê&ÉT. lsêeTTì Ä<˚X¯+
y˚Ts¡≈£î eTT+<äT \ø£ÎDT&ÉT yÓqø£ d”‘·,
ÄyÓT yÓqø£ lsêeTT&ÉT q&ÉTdüTÔHêïs¡T.
kÕj·T+ø±˝≤ìø£˝≤¢ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯e÷ìøÏ
#˚sês¡T. Ç~ >∑+>± j·TeTTq dü+>∑eT
Á|ü < ˚ X ¯ + ˝À ñ+~. eTTì yêfi¯ fl ≈£ î
n‹~∏ d ü ‘ êÿsê\T
#˚ X Ê&É T .
eqyêdü ø ±˝≤ìï Ä ÁbÕ+‘· + ˝ÀH˚
>∑&É|üeTì ø√sê&ÉT. ø±ì sêeTT&ÉT
düT‹yÓT‘·Ô>± ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT.
NG
eTs¡THê&ÉT lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î >∑TVüQ&ÉT HêeqT dæ<äΔ+ #˚XÊ&ÉT. lsêeTT&ÉT eTÁ]bÕ\qT ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. yê{Ï‘√
‘·q≈£î \ø£ÎDTq≈£î »&É\qT dæ<äΔ|üs¡#ê&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T »{≤<Ûës¡T\j·÷´s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T |ü&Ée mø±ÿs¡T. ne‘·*
rsêìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl\ì Hê$≈£î\≈£î dü÷∫+#ê&ÉT >∑TVüQ&ÉT. lsêeTT&ÉT düTeT+Á‘·TìøÏ, >∑TVüQìøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTeT‹ì#êÃ&ÉT.
HêeqT eTT+<äT≈£î kÕ–+#·e\dæ+~>± Hê$≈£î\qT Ä<˚•+#ê&ÉT.
ER
»qT\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&Éì, ÄÁX¯eTyêkÕìøÏ nqTyÓ’q Á|ü<˚X¯y˚T<Ó’Hê dü÷∫+#·eTì lsêeTT&ÉT ø√sê&ÉT. |ü~
ø√düT\ <ä÷s¡+˝À ª∫Á‘·≈£L≥+μ nH˚ |ü$Á‘·yÓTÆq |üs¡«‘· Á|ü<˚X¯+ ñ+<äì, eTVü≤s¡T¸\ ìyêdükÕúqyÓTÆq n<˚ ‘·–q #√≥ì
uÛÑs¡<ë«E&ÉHêï&ÉT. eTVü≤]¸ dü÷#·qqqTdü]+∫ j·TeTTHêq~ì <ë{Ï ∫Á‘·≈£L≥+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nqï
Ä<˚X¯+ Á|üø±s¡+ nø£ÿ&É H˚πs&ÉT ø£Ás¡\‘√ ≈£î{°sêìï ì]à+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. düXÊÅd”Ôj·T+>± n+<äT˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
SC
á $wüj÷· qï+‘ê >∑÷&Û#É ês¡T\ <ë«sê >∑TVüQ&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. >∑TVüQì <ë«sê düTeT+Á‘·T&ÉT Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. düTeT+Á‘·T&ÉT
>∑TVüQ&ç <ä>∑Zs¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì njÓ÷<Ûä´≈£î yÓfi≤fl&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT düTeT+Á‘·T&ç <ë«sê sêeTTì $wüj·÷\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
øödü˝≤´<äX¯s¡<∏äT\ Äy˚<äq≈£î n+‘·T˝Ò<äT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT >∑‘·+˝À ‘êqT eTTìu≤\≈£îDÏí bıs¡bÕ≥T>± #·+|æq dü+|òüT≥qqT,
n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT*∫Ãq XÊbÕìï >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£îHêï&ÉT. n<˚ |ü⁄Á‘·$jÓ÷>±ìøÏ ø±s¡DeTHêï&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤≥T≈£î eTqdüT
ø£ø±$ø£\yÓTÆ+~, <äX¯s¡<∏äTìøÏ. <äT'U≤–ïøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ >∑T+&Ó #·\¢ã&ç+~. ns¡úsêÁ‹ ‘·s¡Tyê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT.
n+<äs¡÷ u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
143
A
<äX¯s¡<∏äTì <˚Vü‰ìï ˇø£ ‘Ó’\Á<√DÏ˝À uÛÑÁ<ä|üs¡#ês¡T. edæwüߘ&ç Ä»„y˚Ts¡≈£î <ä÷‘·\T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
yÓfi≤fls¡T. @&ÉTs√E\T Á|üj·÷D+ #˚dæ mì$T<äeHê&ÉT njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T. ‘·+Á&ç eTs¡D≤ìøÏ
‘·\¢&ç˝≤¢&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. ‘·+Á&ç n+‘·´ÁøÏj·T\qT uÛÑs¡‘·T&ÉT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
AN
lsêeT eqyêdü $wüj·T+˝À ‘·*¢ì ‘·|üã{≤º&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eT+<∏äs¡qT #·+|ü&ÜìøÏ ñ<äT´≈£îÔ&Ó’q X¯Á‘·T|òüTTï&ÉT uÛÑs¡‘·Tì
e÷≥ $ì $s¡$T+#·T≈£îHêï&ÉT. eT+Á‘·T\T uÛsÑ ‘¡ T· DÏí sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|≥ü eº THêïs¡T. ø±ì uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . ªªô|<äy› ê&Óq’
lsêeTT&˚ sêE ø±yê*. Äj·Tq≈£î ã<äT\T H˚qT |ü<äTHê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T eqyêdü+ #˚kÕÔqT. #·‘·Ts¡+>∑ ã˝≤\qT
dæ<äΔ|üs¡#·+&ç. H˚qT yÓ[fl lsêeTTDÏí njÓ÷<Ûä´≈£î rdüT≈£îekÕÔqTμμ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.
NG
uÛÑs¡‘·T&ÉT njÓ÷<Ûë´yêdüT\‘√ ≈£L&ç ãj·T\T<˚sê&ÉT. X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡+ #˚sê&ÉT. >∑TVüQ&ÉT uÛÑs¡‘·Tì Ä+‘·s¡´+ ‘Ó*j·Tø£
j·TT<äΔdüqï<äTΔ&Éj·÷&ÉT. rsê $wüj·T+ ‘Ó*XÊø£ m<äTs¡TyÓ[fl uÛÑs¡‘·TDÏí ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. >∑TVüQì düVü≤ø±s¡+‘√ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯eT+
#˚s¡T≈£îHêï&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eTVü≤]¸ dü‘êÿsê\q+~ ∫Á‘·≈£L≥+ yÓ’|ü⁄ Á|üj·÷DÏ+#ês¡+<äs¡T.
SC
ER
T
TE
LA
n&É$˝À eTè>±\ n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. ø±s¡Dy˚T$T{À #·÷&ÉeTHêï&ÉT \ø£ÎDTì‘√ lsêeTT&ÉT. yÓ+≥H˚ \ø£ÎDT&ÉT ˇø£
ô|<ä› eT~› #Óf…ºø±ÿ&ÉT. $wüj·T+ ns¡úyÓTÆ+~. #Ó≥Tº ~– lsêeTTì e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. ªªuÛÑs¡‘·T&ÉT <äTs¡T“~Δ‘√ düôd’q´+>± edüTÔHêï&ÉT.
eTq <ÛäqTsê“D≤\qT dæ<äΔ+#˚düT≈£î+<ëμμeTHêï&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì Ä˝À#·q˝À bıs¡bÕ≥T ñ+<äì #ÓbÕŒ&ÉT.
uÛÑs¡‘·T&É˝≤+{Ïyê&ÉT ø±<äHêï&ÉT. ªª\ø£ÎD≤! ˇø£y˚fi¯ ˙≈£î sê»´ø±+ø£å ñ+fÒ #Ó|ü uÛÑs¡‘·TìøÏ #Ó|æŒ Ä sêC≤´ìï ˙πø
Ç|æŒkÕÔμμqHêï&ÉT. Ç+‘·˝À uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT |üsXí¡ Ê\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. lsêeTTDÏí #·÷&É>±H˚ <äT'U≤ìï Ä|ü⁄ø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT
lsêeTTì bÕ<ë\ MT<ä ã&ܶ&ÉT. lsêeTTì ø£fi¯fl qT+∫
nÁX¯ó<Ûës¡\T ≈£î]XÊsTT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·TDÏí
≈£îX¯\ Á|üX¯ï\T y˚XÊ&ÉT. Á|üdü+>∑eXÊ‘·TÔ sê»˙‹ <Ûäsêà\qT
uÀ~Û+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç eTs¡Dyês¡Ô $ì $\|æ+#ê&ÉT.
lsêeTTDÏí njÓ÷<Ûä´≈£î s¡eTàì, sêEe⁄ø£eTàì dü$qj·T+>±
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. ø±ì ‘·+Á&çe÷fÒ •s√<Ûës¡´eTì lsêeTT&ÉT
n+^ø£]+#·˝Ò<äT. lsêeTTì HêdæÔø£yê<ä+‘√ ˇ|æŒ+|üp#ê&ÉT
C≤u≤*. Ç‘·&ÉT <äX¯s¡<∏äTì |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT. ø±ì C≤u≤* yê<ëìï
lsêeTT&ÉT K+&ç+#ê&ÉT.
uÛÑs¡‘·Tì nuÛÑ´s¡úq y˚Ts¡≈£î lsêeTT&ÉT bÕ<äTø£\qT
nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. n|ü&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT ªªnHêï! á bÕ<äTø£\MT<äH˚
sê»´bÕ\HêuÛ≤sêìï ñ+#·T‘êqT. á |ü<Tä Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T
H˚qT≈£L&Ü »≥\qT <Ûä]+∫, Hês¡Ns¡\T ø£{Ϻ, eqyêdü
ìj·Te÷\‘√, q>∑s+¡ yÓ\T|ü\ ñ+{≤qT. |ü<Tä Hê\Ze dü+e‘·‡s¡+
ø±>±H˚ ˙ <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ n–ïÁ|üy˚X¯+ #˚kÕÔμμqHêï&ÉT.
düπsqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ä<äs¡Ù k˛<äs¡uÛ≤eeT+fÒ Ç~. uÛÑs¡‘·T&ÉT
q+~Á>±eT+ #˚s¡Tø=ì, bÕ<äTø£\≈£î |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT d”‘ê \ø£ÎD düyT˚ ‘·+>± nÁ‹eTVü≤]¸ ÄÁX¯e÷ìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. nÁ‹ nqdü÷j·T\T M]øÏ düeTT∫‘· eTsê´<ä\T #˚XÊs¡T. eTVü‰|ü‹Áe‘· nsTTq nqdü÷j·÷<˚$ d”‘·≈£î
~e´eÁkÕÔuÛÑs¡D≤\ì∫Ã+~. eTT˙X¯«s¡T\ ÄodüT‡\T rdüTø=ì d”‘ê sêeT \ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
144
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
NG
ns¡D´ ø±+&É+
TE
LA
<ä+&Éø±s¡D´+ |ü$Á‘· Á|ü<˚X¯+. Á|üXÊ+‘· Á|ü<˚X¯+. nø£ÿ&É eTTqT\ ÄÁX¯e÷\T mH√ï ñHêïsTT. |ü≈£åî\T, eTè>±\T `
düø£\ ÁbÕDT\≈£î düTs¡øÏå‘·yÓTÆq ÁbÕ+‘·+ n~. nø£ÿ&É ˝Àø£πøåeT+ ø√dü+ j·T»„j·÷>±\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ÄÁX¯eT düeTT<ëj·÷ìï
#·÷&É>±H˚ n˝…¢‘ê&ÉTqT <ÛäqTdüT‡qT+&ç y˚s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. (nø£ÿ&É $qj·÷ìøÏ ‘·|üŒ Ms¡‘ê«ìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<äT. mø£ÿ&É
m{≤¢ Á|üe]Ô+#ê˝À ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚T ñ∫‘·»„‘·. Ç~ lsêeTTì˝À dü+|üPs¡í+>± ñ+~.)
d”‘ê sêeT \ø£ÎDT\≈£î eTVü≤s¡T¸\T kÕ<äs¡ kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. Ä düeTT<ëj·T+˝Àì ˇø£ |üsXí¡ Ê\˝À $&ç~ @sêŒ≥T#˚XÊs¡T.
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·T+ ì‘√´∫‘· ø£s¡à\qT eTT–+#·Tø=ì eTVü≤s¡T¸\≈£î M&√ÿ\T |ü*øÏ d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T Á|üj·÷D≤ìï
ø=qkÕ–+#ês¡T.
T
eq+ eT<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ç+‘·˝À $ø£è‘êø±s¡+˝À ñqï $sê<ÛäT&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT ne÷+‘·+>± d”‘êsêeT\ø£ÎDT\
ô|ø’ Ï $s¡T#·T≈£î|ü&ܶ&TÉ . sêeT\ø£ÎDT\qT ‘·q uÛTÑ C≤\ô|’ y˚dTü ø=ì rdüT≈£îb˛kÕ>±&ÉT. d”‘· >∑>√Z\T ô|&ÉT‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\T
$sê<ÛäTì ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\qT q]øÏy˚XÊs¡T. H˚\ô|’ ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT $sê<∏äT&ÉT. eTTwæº|òü÷‘ê\‘√, yÓ÷ø±fi¯fl‘√ <ë&ç#˚XÊs¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. m+‘·≈£L #êeì $sê<∏äTDÏí >√‹˝À bÕ‹ô|≥º&ÜìøÏ dü+dæ<äTΔ\j·÷´s¡T. yÓ+≥H˚ $sê<ÛäT&ÉT ‘·q |üPs¡«ø£<∏äqT
$e]+#ê&ÉT. ‘·T+ãTs¡T&ÉH˚ >∑+<Ûäs¡T«&Ó’q ‘êqT ≈£îuÒs¡Tì XÊ|ü+#˚ sêø£ådüT&ç>± e÷]q $wüj·T+ ‘Ó*bÕ&ÉT. lsêeTTì e\¢
XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£\T>∑T‘·T+<äqï ≈£îuÒs¡Tì e÷≥\qT C≤„|üø£+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. <ä>∑Zs¡˝ÀH˚ ñqï X¯s¡uÛÑ+>∑ eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·Tø=eTàì,
X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+<äì lsêeTTìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·qqT >√‹˝À |üP&ÉÃeTHêï&ÉT. n˝≤π> #˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T.
ER
$sê<ÛTä ì e÷≥ Á|üø±s¡+ X¯su¡ +ÑÛ >∑ eTVü≤]¸ <äsÙ¡ HêìøÏ ãj·T˝Òs› ês¡T. X¯su¡ +ÑÛ >∑T&ÉT eTVü‰‘·|dü «æ . <Óe’ kÕø屑êÿs¡+ bı+~qyê&ÉT.
lsêeTTì #·÷dæ lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ ‘êqT y˚∫ ñHêïqHêï&ÉT. ‘·q ‘·|'ü |ò˝ü ≤qï+‘ê lsêeTTìøÏ <Ûës¡y√kÕ&ÉT. (uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
lsêeTT&ÉT #˚j·Te\dæq sêeDdü+Vü‰sêìøÏ Ç~ ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. ˇø£ eTVü‰ø±s¡´ kÕ<Ûäq˝À me]e+‘·T yês¡T
düV≤ü ø±s¡eT+~+#ê*‡+<˚.) nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ e˝ÀH˚ ñqï ªdüTrø£íμå eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·eTì lsêeTTìøÏ dü÷∫+#ê&ÉT X¯su¡ +ÑÛ >∑eTVü≤]¸.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T #·÷düTÔ+&É>±H˚ ‘·q <˚Vü‰ìï $&É∫ n–ï‘˚»düT‡‘√ ÁãVü≤à˝Àø£+ #˚sê&ÉT.
SC
nø£ÿ&ç eTTqT\+<äs¡÷ lsêeTTì e<ä›≈£î e∫à ‘·eT>√&ÉTqT yÓfi¯fluÀdüT≈£îHêïs¡T. sêø£ådüT\T eTTqT\ô|’ #˚ùd nø£è‘ê´\qT
@ø£s¡Te⁄ô|{≤ºs¡T. sêø£ådüT\ #˚‹˝À ã˝…’q eTTqT\ ø£fi‚ãsê\qT #·÷|æ+#ês¡T. sêø£ådüT\ u≤] qT+&ç s¡øÏå+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
yê]‘√ lsêeTT&ÉT ªªeTVü‰‘·Tà˝≤sê! MTs¡T qqTï ÁbÕ]ú+#·&É+ ‘·>∑<äT. ÄC≤„|æ+#ê*. MT Ä»„\qT H˚qT •s¡kÕeVæ≤kÕÔμμqHêï&ÉT.
(nVü≤+ø£]+#·≈£î+&Ü ‘·q u≤<Ûä´‘·qT >∑T]Ô+#·&É+˝ÀH˚ >=|üŒ<äqeTT+~.)
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T düTrø£íå eTVü≤]¸ ÄÁX¯eT+ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ düTrø£åí eTVü≤]¸ <˚V≤ü + $&ÉTe≈£î+&Ü
ñHêï&ÉT. ‘·q ‘·|üX¯ÙøÏÔq+‘ê lsêeTTìøÏ <Ûësê<ä‘·Ô+ #˚XÊ&ÉT. eTs¡THê&ÉT yês¡T eTVü≤]¸ nqTeT‹ rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
145
AN
A
<ä+&Éø±s¡D´+˝Àì eTTqT\ ÄÁX¯e÷\qT dü+<ä]Ùdü÷Ôb˛‘·THêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=+‘·ø±\+
ñ+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü~ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫+~. eT∞fl düTrø£åí eTVü≤]¸ e<ä›≈£î e#êÃs¡T. n‘·ì‘√ n>∑düÔ ´ eTVü≤]¸ì
<ä]Ù+#·Tø√yê\qï ‘·eT Äø±+ø£qå T yÓ*|ü⁄#êÃs¡T. düTrø£íå eTVü≤]¸ e÷sêZìï #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ <äøDåÏ +>± Hê\TZj÷Ó »Hê\
<ä÷s¡+˝À n>∑düÔ ´ k˛<äs¡Tì ÄÁX¯eT+, nø£ÿ&çøÏ jÓ÷»q<ä÷s¡+˝À n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ ñ+<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. eTVü≤]¸e<ä› ôd\e⁄
rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
NG
kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ n>∑düÔ ´k˛<äs¡Tì ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. (Çø£ÿ&√ $wüj·T+ #Ó|üø√yê*. n>∑düÔ ´k˛<äs¡Tì ù|πsyÓ÷
#Ó|üŒã&É˝Ò<äT. mø£ÿ&É dü+<äs¡“¤+ e∫ÃHê n>∑düÔ ´ÁuÛ≤‘· (k˛<äs¡T&ÉT) nH˚ #ÓbÕŒs¡T. n+<äTπø ù|s¡T ‘Ó*j·Tì yê]ì ªn>∑düÔ ´ÁuÛ≤‘·μ
n+≥T+{≤s¡T. á |ü<äã+<Ûä+ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&ç+~.) n>∑düÔ´k˛<äs¡Tì Ä‹<∏ä´+˝À ÄsêÁ‹ >∑&çbÕs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
ñ<äj·÷H˚ï n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ yÓ’|ü⁄>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊs¡T.
n>∑düTÔ ´&ÉT ‘·|üX¯ÙøÏÔ dü+|üqTï&ÉT. Äø±XÊìï ‘êøÏq $+<Ûä´ |üs¡«‘· >∑sê«ìï nD∫qyê&ÉT. ªn>∑yéT düÔ+uÛÑj·Tr‹ n>∑düÔ ´'μ
|üs¡«‘êìï düÔ+_Û+|üCÒdæqyê&ÉT ø£qTø£ n>∑düTÔ ´&Éj·÷´&ÉT.
TE
LA
lsêeTTì sêø£qT >∑eTì+∫ n>∑dTü ´Ô &ÉT •wü´düyT˚ ‘·+>± m<äTs¡TyÓfi≤fl&ÉT. n‹~∏ì >ös¡$+#˚ dü+Á|ü<ëj·TeT~. lsêeTT&ÉT
d”‘ê\ø£ÎD düyT˚ ‘·T&Ó’ eTVü≤]¸øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. n>∑dTü ´Ô &ÉT lsêeTTìøÏ ~e´<Ûqä TdüT‡, nø£j
å T· ‘·÷D°sê\T, nyÓ÷|òTü yÓTqÆ
K&ÜZìï ãVüAø£]+#ê&ÉT. »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì Äos¡«~+#ê&ÉT. ø£cÕº\‘√ ≈£L&çq eqyêkÕìøÏ d”‘· ø√]sêe&É+ kÕVü≤düeTì
n_Ûq+~+#ê&ÉT. ÄyÓT≈£î>∑\ uÛÑs¡Ô èÁù|eTqT yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
lsêeTT&ÉT ‘êeTT ìedæ+#·&ÜìøÏ nqTyÓ’q ÁbÕ+‘êìï dü÷∫+#·eTì n>∑düTÔ ´DÏí nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. ˇø£ÿ ø£åD+
<Ûë´qeT>∑Tï&Ó’Hê&ÉT eTVü≤]¸. ‘·s¡Tyê‘· lsêeTTì‘√ ªªÇø£ÿ&çøÏ ¬s+&ÉT jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝À ª|ü+#·e{Ïμ nH˚ Á|ü<˚X¯+ ñ+~.
nø£ÿ&É |òü˝≤\≈£î, »˝≤ìøÏ ø=<äTe˝Ò<äT >√<ëeØqB rs¡+˝À ñqï Ä ÁbÕ+‘·+˝À »qdü+#ês¡+ ñ+&É<äT. Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+μμ<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. n>∑düTÔ ´&ç <ä>∑Zs¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì |ü+#·e{ÏøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´s¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
T
<ë]˝À ã*wü˜yÓTÆq ˇø£ ô|<ä› >∑<ä›qT #·÷XÊs¡T. |üøÏås¡÷|ü+˝À ñ+&˚ sêø£ådüT&˚yÓ÷qqT≈£îHêïs¡T. ªªqTyÓ«e]μμeì n&ç>±s¡T.
‘·qù|s¡T ª»{≤j·TTe⁄μ n˙ <äXs¯ <¡ Tä∏ &ç $TÁ‘·T&çq˙ #Ó|ü ø=Hêï&ÉT. ‘·q e+X¯#]· Á‘·q÷ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT »{≤j·TTe⁄.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄q≈£î d”‘·s¡ø£åD u≤<Ûä´‘·qT n|üŒ–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì Ä»„y˚Ts¡≈£î |ü+#·e{Ï˝À
|üs¡íXÊ\ ìsêàD+ #˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
SC
ER
|ü+#·e{Ï˝À Jeq+ Á|üXÊ+‘·+>± >∑&ÉTdüTÔqï~. ˇø£Hê&ÉT lsêeTT&ÉT |ü⁄sêDø£<∏ë Á|üdü+>∑+˝À ñHêï&ÉT. Ç+‘·˝À
ªX¯Ss¡ŒDKμ nH˚ sêø£ådæ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã+~. áyÓT sêeD≤düTs¡T&ç #Ó˝…¢\T. lsêeTTì kÂ+<äsê´ìøÏ eTT>∑TΔsê˝…’+~. ‘·qqT
#˚|ü≥ºeTqï~. ‘·eT eT<Ûä´ n&ÉT¶>± ñqï d”‘ê\ø£ÎDT\qT #·+|æ‹+{≤qqï~. lsêeTT&ÉT |ü]Vü‰dü+>± \ø£ÎDTì e<ä›≈£î
yÓfi¯fleTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT ‘êqT nqï≈£î <ëdüT&Éqì ‘·q‘√ ñ+fÒ X¯Ss¡ŒDK ≈£L&Ü <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+<äì, n+<äTπø
lsêeTTDÏí #˚s&¡ yÉ T˚ düããì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. lsêeTTìyÓ|’ ⁄ü ‹]–+~ X¯Ss¡ŒDK. d”‘· ñ+&É&+É e˝Ò¢ ‘·qqT ìsêø£]düTHÔ êï&Éì
n≥Tº&çøÏb˛sTT+~. d”‘ê<˚$ n&ÉT¶ ‘=\–+#·Tø√yê\ì ÄyÓTô|’ <ë&çøÏ ~–+~.
Á≈£Ls¡T˝…’q <äTwüߺ\‘√ |ü]Vü‰dü+ |üìøÏsê<äT. n~ m+‘√ Á|üe÷<äø£s¡+. Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü X¯Ss¡ŒDKqT
$s¡÷|æì#˚j·TeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. nqï ÄCÒ„ Ä\dü´+ ` X¯Ss¡ŒDK eTT≈£îÿ #Óe⁄\T ‘Ó–|ü&ܶsTT \ø£ÎDTì ø£‹Ô<Óã“≈£î.
\uÀ~uÀeTì yÓTT‘·TÔø=+≥÷ k˛<äs¡T&Ó’q Ks¡T&ç <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl+~ X¯Ss¡ŒDK. Ks¡T&ÉT |ü<ëï\T>∑TeT+~ jÓ÷<ÛäT\qT |ü+bÕ&ÉT.
yêfi¯fl+‘ê lsêeTTì #˚‹˝À eT{Ϻ>∑s¡#ês¡T. Ç~ #·÷dæq X¯Ss¡ŒDK Ks¡Tì e<ä›≈£î yÓ[fl #Ó|æŒ+~. Ks¡<ä÷wüDT\T |ü<ëï\T>∑Ty˚\
eT+~ sêø£ådüT\‘√ sêeTTìMT<ä≈£î <ä+&Ó‘êÔs¡T. eT÷&ÉT >∑&çj·T˝À¢ yêfi¯fl+<ä]˙ j·TeT|ü⁄]øÏ |ü+|æ+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT.
146
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
á yês¡Ô nø£+|üqT&ç <ë«sê y˚>∑+>± \+ø£≈£î#˚]+~. nø£+|üqT&ÉT sêeD≤düTs¡T&ç >∑÷&ÛÉ#ês¡T˝À¢ ˇø£&ÉT. á $wüj·÷ìï
düV≤æ +#·Tø√˝Òì sêeDT&ÉT lsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡TkÕÔqì Äy˚X|¯ &ü ܶ&TÉ . nø£+|üqT&ÉT, ndüV‰ü j·TX¯Ss¡T&Óq’ lsêeTTDÏí e~Û+#·&+É
<˚yêdüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü kÕ<Ûä´+ø±<äì ‘˚˝ÒÃXÊ&ÉT. ø±ì n+<äT≈£î ‘·–q ˇø£ ñbÕj·÷ìï #ÓbÕŒ&ÉT. ªªlsêeTTì uÛ≤s¡´ d”‘·
n+<ë\ sê•. lsêeTTìøÏ ÁbÕD+. m˝≤¬>’Hê ÄyÓTqT n|üVü≤]ùdÔ #ê\T ` Ä m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ sêeTT&ÉT J$‘êìï
#ê*kÕÔ&ÉTμμ nì. Ç~ sêeDTìøÏ m+‘·>±H√ q∫Ã+~.
eTs¡THê&ÉT<äj·Ty˚T s¡<∏ä+MT<ä Äø±X¯+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô e÷Ø#·T&ç ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. d”‘· n|üVü≤s¡D $wüj·T+
‘Ó*bÕ&ÉT. á |üì˝À ‘·q≈£î düVü‰j·T|ü&ÉeTHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ÉT eT+&ç|ü&ܶ&ÉT. ªªz sêø£åùd+Á<ë! á Ä˝À#·q ˙¬øe&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT?
ì»+>± n‘·&ÉT ˙≈£î $TÁ‘·T&ç s¡÷|ü+˝À ñqï X¯Á‘·Te⁄. lsêeTT&ÉT dæ+Vü≤+e+{Ïyê&ÉT. dæ+Vü≤+<ä>∑Z]øÏ yÓfi¯fl&É+ m+‘·
Á|üe÷<ä+? ô|’>± Ç‘·s¡T\≈£î Vü‰ì #˚j·÷\H˚ Ä˝À#·q ˝Ò≈£î+&Ü Á|üXÊ+‘·+>± ñqï sêeTTDÏí ø£$«+#·&É+ ø=]$‘√ ‘·\
>√ø√ÿe&Éy˚T. XÊ+‹+∫, á Ä˝À#·q $s¡$T+∫ düTœ+#·TμμeTì dü<äT|ü<˚X¯+ #˚XÊ&ÉT. sêeDTì Äy˚X¯+ ‹s¡T>∑T eTTK+
|ü{Ϻ+~. sêeDT&É÷ ‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{≤º&ÉT \+ø£≈£î.
Ks¡<ä÷wüD Á‹X¯s¡T\T, |ü<ëï\T>∑T y˚\eT+~ sêø£ådüMs¡T\T sêeTTì<Ûë{ÏøÏ ì\Te˝Òø£ j·TeTT&ç Ç+{ÏøÏ b˛e&Üìï
uÛ]Ñ +#·˝øÒ b£ ˛sTT+~ X¯Ss¡ŒDK. \+ø£≈î£ |üsT¡ >∑TBdæ+~. eT+Á‘·T\‘√ ø=\Te⁄B]q sêeDTì düu˝ÑÛ ÀøÏ yÓ[fl+~. $ø£è‘·s÷¡ |ü+‘√
e∫Ãq #Ó˝…¢* BHêedüúqT #·÷dæ≈£L&Ü #·*+#·˝Ò<äT sêeDT&ÉT. X¯Ss¡ŒDK Äy˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. sêeDT&ç eT÷s¡â‘ê«ìï
‹{Ϻb˛dæ+~. lsêeTTìe\¢ \+ø£≈£î eTT|üyê{Ï\¢>∑\<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. ªªkÂ+<äs¡´e‹ nsTTq d”‘·≈£î ‘·–q uÛÑs¡Ôe⁄ ˙y˚μμqì
sêeDT&ç˝À ø=‘·Ô ÄX¯\qT πs¬ø‹Ô+∫+~.
ˇø£yÓ’|ü⁄ e÷Ø#·T&ç e÷≥\T, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ X¯Ss¡ŒDK |ü\T≈£î\T \+πøX¯óì eTqdüTqT ≈£î~ù|düTÔHêïsTT. njÓ÷eTj·T+˝À
|ü&ܶ&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D+˝Àì eT+∫#Ó&ÉT\qT Ä˝À∫+#ê&ÉT. lsêeTTì ã\+‘√ ‘·q ã˝≤ìï b˛\TÃ≈£îHêï&ÉT. ∫es¡≈£î d”‘·qT
n|üVü≤]+#·&Üìπø ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT eT∞¢ e÷Ø#·Tìe<ä›≈£î yÓfi≤fl&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D≈£î
ã+>±s¡T˝Ò&ç>± e÷] düVü≤ø£]+#·eTHêï&ÉT. Ä Ä˝À#·qqT
$s¡$T+#·Tø√eTì \+πøX¯óìøÏ |ü]|ü]$<Ûë\ q#·ÃC…|üŒpXÊ&ÉT
e÷Ø#·T&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì j·÷>∑ dü+s¡ø£åD dü+<äs¡“¤+˝À sêeTu≤D+
s¡T∫ @$T{À ‘êqT ‘Ó\TdüT≈£îHêïqHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷≥\qT
ô|&É#$Ó q ô|{≤º&TÉ sêeDT&ÉT. (eT÷s¡T\â ≈£î Væ≤‘·uÀ<Û\ä T #Ó$ø¬ ø£ÿe⁄.)
ªªH˚qT #Ó|æŒq≥T¢ #˚j·T≈£î+fÒ Hê #˚‹˝À ˙≈£î #êe⁄ ‘·|üŒμμ<äì
ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfiÔ‚ lsêeTT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
yÓfifl¯ ≈£î+fÒ sêeDT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ªeTT+<äT qTsTT´ yÓqø£ >=sTT´μ˝≤
ñ+~ e÷Ø#·Tì dæú‹. ∫es¡ø=ø£ ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeDTì‘√
ªª˙ #˚‹˝À #êe&É+ ø£Hêï lsêeTTì #˚‹˝À #êe&Éy˚T qj·T+. Hê
»qà ‘·]düTÔ+μμ<äì ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT.
e÷Ø#·T&ÉT ã+>±s¡T˝Ò&>ç ± e÷] lsêeTTì ÄÁX¯eT ÁbÕ+‘·+˝À
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. |üP\T ø√j·T&ÜìøÏ e∫Ãq d”‘ê<˚$ Ä õ+ø£qT
#·÷dæ ÄX¯Ãs¡´|ü&+ç ~. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*∫+~. yês¡T Ä eTè>±ìï
#·÷XÊs¡T. \ø£ÎDT&ÉT n~ e÷j·÷eTè>∑y˚Tqì ìdü‡+X¯j·T+>±
|ü*ø±&ÉT. e÷Ø#·T&˚ á s¡÷|ü+˝À e∫à ñ+{≤&ÉHêï&ÉT. y˚≥≈£î
e#˚à sêE\qT e÷j·÷eTè>∑s÷¡ |ü+˝À #·+|ü&+É e÷Ø#·T&çøÏ ø=‘·<Ô M˚ T
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
147
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
ø±q<äHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï ˝Ò&ç Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&É<äì nqTe÷Hêìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. d”‘· e÷Á‘·+ |ü≥Tº e<ä\˝Ò<äT. ‘·q≈£î
n<Ó+‘√ q∫Ã+<äì, rdüT≈£îsêyê\ì ø√]+~. ‘ÓùdÔ ÄÁX¯eT+˝À Áø°&Ü eTè>∑+>± ñ+≥T+<äì, njÓ÷<Ûä´#˚sêø£ n+‘·'|ü⁄sêìπø
n\+ø±s¡eTÚ‘·T+<äì Ä•+∫+~.
d”‘· ÇcÕºìï ‘√dæy˚j·T˝Òø£ Ä e÷j·T˝Ò&çì #·+|æ nsTTHê düπs ‘˚e&ÜìøÏ dü+dæ<äTΔ&Éj·÷´&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ s¡ø£åD
$wüjT· +˝À »{≤j·TTe⁄ düV‰ü j·T+‘√ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&ÉeTì \ø£ÎDTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT. e÷j·T˝Ò&ìç |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ ãj·T˝Òs› ê&ÉT.
eTè>±ìï ÁbÕD+‘√ |ü≥Tºø√yê\ì X¯‘$· <Ûë˝ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+~qfÒº n+~ n+<ä≈î£ +&Ü |üsT¡ >∑TBdüTqÔ ï<ë
eTè>∑+. Çø£ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqTø=ì u≤D≤ìï dü+~Û+#ê&ÉT, Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. u≤D|ü⁄ <Óã“≈£î ‘ê{Ï #Ó≥º+‘· m‘·TÔ m–]
uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô |ü&çb˛j·÷&ÉT e÷Ø#·T&ÉT ì» dü«s¡÷|ü+‘√. sêeTTì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì nqTø£]dü÷Ô ªªnjÓ÷´ d”‘ê! njÓ÷´
\ø£ÎD≤!μμ nì _>∑Zs¡>± ns¡Tdü÷Ô ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT. á e÷≥\≈£î d”‘ê\ø£ÎDT\T m+‘· ø£\es¡|ü&É‘ês√qì uÛÑj·T|ü&çHê&ÉT
lsêeTT&ÉT.
e÷Ø#·Tì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì sêeTTì~>± uÛ≤$+∫ d”‘· Ä+<√fi¯q #Ó+~+~. lsêeTT&ÉT @<√ Ä|ü<ä˝À ∫≈£îÿ≈£îHêï&Éì
‘·\∫+~. Ä<äTø√e&ÜìøÏ yÓ+≥H˚ yÓfi¯fleTì \ø£ÎDTDÏí |ü⁄s¡e÷sTT+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT #·*+#·˝Ò<äT. Ç~ lsêeTTì dü«s¡+
ø±<äHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷j·÷C≤\eTHêï&ÉT. ªªne÷à! ˙ s¡ø£åD uÛ≤s¡+ lsêeTT&ÉT Hêø£|üŒ–+#ê&ÉT. ìqTï Ç˝≤ ˇ+≥]>±
e<ä*yÓfi¯fl˝Òμμqì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. d”‘· Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. eTqdüT˝À @<√ <äTcÕº˝À#·q‘√ Ç˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïeì
ìwüߘs√≈£îÔ˝≤&ç+~. #˚ùd~˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT ãj·T\T<˚s¡&ÜìøÏ dü+dæ<äTΔ&Éj·÷´&ÉT. ªªne÷à! ˙≈£î uÛÑÁ<äeT>∑T>±ø£. eq<˚e‘·\T
ìqTï s¡øÏå+‘·Ts¡T>±ø£. Hê≈£î n|üX¯≈£îHê\T ‘√düTÔHêïsTT. eT∞fl qTe⁄« e÷ nqï‘√ ø£*dæ ñ+&É>± #·÷ùd uÛ≤>∑´+ ø£\T>∑T‘·T+<√,
˝Ò<√?μμ nì yêb˛j·÷&ÉT. d”‘· eTÚq+>± ñqï~. nø£ÿ&ç qT+∫ yÓfi¯fl&ÜìøÏ @e÷Á‘·+ eTqdüÿ]+#·≈£îHêï d”‘·≈£î qeTdüÿ]+∫
lsêeTT&ÉT yÓ[flq ~X¯>± q&ç#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT yÓfi¯fl&Üìï >∑eTì+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. n<˚ n<äqT>± düHêï´dæ y˚wü+˝À d”‘· düeTøå±ìøÏ e#êÃ&ÉT. j·T‹
s¡÷|ü+˝À e∫Ãq sêeDTDÏí Ädüq+MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&Éu{… ºÏ düeTT∫‘·+>± n‹~∏ eTsê´<ä\T #˚d+æ ~ d”‘.· eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À sêeT\ø£ÎDT\
ø√dü+ yêøÏ*yÓ’|ü⁄ #·÷düTÔqï d”‘·≈£î ìsêX‚ $T>∑T\T‘·Tqï~. sêeDT&ÉT d”‘·qT >∑T]+∫q $esê\T n&ç>±&ÉT. ‘Ó*|æ+~.
düHêï´dæ $esê\qT ø√]+~. ‘êqT sêø£ådüsêE \+πøX¯«s¡T&Éqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ‘·qqT |ü‹>± d”«ø£]+#·eTì n&ç>±&ÉT. n˝≤
#˚ùdÔ n+‘·T˝Òì uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√ $\dæ\T¢‘êeì ÄX¯ #·÷bÕ&ÉT. Ä e÷≥\≈£î d”‘· eT+&ç|ü&ç+~. sêeDTDÏí ‘·èD°ø£]+∫
e÷{≤¢&+ç ~. lsêeTTì |üsêÁø£e÷ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. ªªqqTï n|üV≤ü ]+∫ ˙ #êe⁄qT ˙y˚ ø=ì‘Ó#T· Ãø√≈£îμμ nì ôV≤#·Ã]+∫+~.
sêeDT&ç ø£qTï\T ì|ü\T #Ós¡T>∑T‘·THêïsTT. düHêï´dæ y˚cÕìï e~* |ü~‘·\\‘√ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ì»dü«s¡÷|ü+‘√ d”‘·
m<äT≥ ì*#ê&ÉT. ã\e+‘·+>± d”‘·qT ‘·q s¡<∏ä+˝À \+ø£≈£î ‘·s¡*düTÔHêï&ÉT. d”‘· ªsêe÷! sêe÷!μ n+≥÷ Äs¡ÔHê<ë\qT
#˚düTÔqï~. ÄyÓT y˚<äq ns¡D´s√<äqsTT+~.
n|ü&É|ü&˚ ìÁ<ä≈£î|üÁø£$TdüTÔqï »{≤j·TTe⁄≈£î d”‘ê<˚$ Äs¡ÔHê<ë\T $qã&ܶsTT. #·÷ùd dü]ø£˝≤¢ d”‘·qT n|üVü≤]+#·T≈£î
b˛‘·Tqï sêeDT&ÉT ø£+≥ã&ܶ&ÉT. »{≤j·TTe⁄ sêeDTDÏí m~]+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûä´ b˛s¡T ¨sê¨Ø>± kÕ–+~. ∫es¡≈£î
sêeDT&ÉT K&ÉZ+‘√ »{≤j·TTe⁄ ¬sø£ÿ\qT, ø±fi¯flqT q]øÏy˚kÕ&ÉT. H˚\ô|’ ≈£L˝≤&ÉT »{≤j·TTe⁄. s¡ø£Ô+‘√ ‘·&Édæ eTT<ä›sTTq
n‘·DÏí #·÷dæ Ä‘·àã+<ÛäTe⁄qT b˛>=≥Tº≈£îqï≥T¢ d”‘· ÄÁø£+~+∫+~.
sêeDT&ÉT d”‘ê<˚$ì rdüTø=ì Äø±X¯e÷s¡Z+ |ü{≤º&ÉT. BqTsê˝…’q d”‘· V”≤qT&Ó’q sêeDTDÏí |ü] |ü] $<Ûë\ <ä÷wæ+∫+~.
Ç+‘·˝À ˇø£ |üs¡«‘· •Ks¡+MT<ä ◊<äT>∑Ts¡T yêqs¡eTTKT´\qT d”‘· #·÷dæ+~. ñ‘·ÔØj·T|ü⁄ ø=+>∑T˝À ‘·q ÄuÛÑs¡D≤\qT
ø=ìï+{Ïì eT÷≥>∑{Ϻ yê] eT<Ûä´ |ü&˚≥≥T¢ e<ä*+~. ˇø£y˚fi¯ n≥TyÓ’|ü⁄>± lsêeTT&ÉTeùdÔ ‘·qqT >∑T]+∫ yêqs¡T\T n‘·ìøÏ
‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡H˚ ∫qï ÄX¯.
148
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
sêeDT&ÉT d”‘‘· √ \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT. ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝À d”‘q· T+#ê&ÉT. ‘·q yÓu’ eÑÛ eT+‘ê #·÷|æ+#ê&ÉT. <ëìï ‘·èDÁbÕj·T+>±
uÛ≤$+∫+~ d”‘·. ø£ìø£]+#·eTì ø±fi¯flô|’ã&ܶ&ÉT. ìsêø£]+∫+<ë eTVü‰kÕ~Û«. uÛÑ]+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT <äX¯ø£+sƒ¡T&ÉT. Äy˚X¯+‘√,
ªªyÓTÆ~∏©! ˙≈£î |üHÓï+&ÉT HÓ\\ >∑&ÉT$düTÔHêïqT. á˝À|ü⁄q qTe⁄« <ë]øÏ sê≈£b˛‘˚ eTs¡THê&˚ ÁbÕ‘·'ø±\ uÛÀ»HêìøÏ e+≥yêfi¯ófl
ìqTï dæ<äΔ+#˚kÕÔμμs¡ì u…~]+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç sêø£ådüT\‘√, ªªáyÓTqT nXÀø£eHêìøÏ rdüT≈£îbı+&ç. eq+ eT<Ûä´ ˇø£ s¡Vü≤dü´
Á|ü<˚X¯+˝À ñ+∫ #·T≥÷º ø±|ü˝≤>± ñ+&É+&ç m˝≤>√ ˇø£˝≤>∑ áyÓTqT ˇ|æŒ+#·+&çμμ nì ÄC≤„|æ+∫ s¡Tdüs¡Tdü˝≤&ÉT‘·÷
yÓfi≤fl&ÉT. Ä&É|ü⁄\T\ eT<Ûä´ õ+ø£˝≤>∑ sêø£ådü Åd”Ô\ eT<Ûä´ d”‘· _≈£îÿ_≈£îÿeT+≥÷ ø±˝≤ìï >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï~.
e÷Ø#·TDÏí e~Û+∫ lsêeTT&ÉT yÓqT~]>±&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT m<äTs¡j˚T´dü]øÏ ìX‚Ãwüߺ&Éj·÷´&ÉT. d”‘·qT ˇ+≥]>± e<ä*
m+<äT≈£î e#êÃeì ì\BXÊ&ÉT. »]–q $wüj·÷\T |üPdü>∑T∫Ãq≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç<ä›s¡÷ ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘ê<˚$ C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . eqeT+‘ê yÓ‹ø±s¡T. ÄyÓT C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . C≤&É #Ó|Œü eTì Á|üøè£ ‹ì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT.
ÄyÓT m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ ø£˙ïs¡T eTT˙ïs¡T>± $\|æ+#ê&ÉT. Äy˚<äq Äy˚X¯+>± e÷]+~. ˝Àø±\qT <Ûä«+dü+ #˚j·T&ÜìøÏ
lsêeTT&ÉT dæ<äΔ|ü&ܶ&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT z<ës¡TŒ yêø±´\‘√ nqïqT XÊ+‘·|ü]#ê&ÉT.
ns¡D´+˝À d”‘q· T yÓ<Tä ≈£î‘·÷ yÓfió¯ ‘·Tqï sêeT\ø£ÎDT\≈£î »{≤j·TTe⁄ ø£ì|æ+#ê&ÉT. s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç qæ n‘·ìì >∑T]Ô+#·˝<Ò Tä
lsêeTT&ÉT. MT<äT $TøÏÿ* n‘·&ÉT >∑<ä›s¡÷|ü+˝À ñqï sêø£ådüT&Éì d”‘·q‘·&˚ uÛÑøÏå+∫ ñ+{≤&É˙ ÁuÛÑeT|ü&ܶ&ÉT. u≤D+‘√
#·+|ü&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À »{≤j·TTe⁄ »]–q $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. sêeDT&ÉT d”‘·qT n|üVü≤]+#ê&Éì, m~]+∫q
‘·qø°>‹∑ |ü{+ºÏ #ê&Éì $e]+#ê&ÉT. n|üV≤ü s¡D≈£î >∑Ts¬ q’ d”‘,· nekÕq<äX˝¯ À ñqï Äràj·TT&ÉT ` sêeTTì <äT'K+ s¬ +&ç+‘·˝+’… ~.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄ |ü≥¢ |æ‘·èuÛÑøÏÔì Á|ü<ä]Ùdü÷Ô n‘·ì X¯Øsêìï ì$Tsê&ÉT. »{≤j·TTe⁄ ø£qTïeT÷XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT »{≤j·TTe⁄≈£î <äVü≤q dü+kÕÿsê\T #˚XÊ&ÉT. n‘·ìøÏ ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£\>±\ì >√<ëe]˝À »\‘·s¡ŒD≤\T #˚XÊ&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+qT+∫ Áøö+#ês¡D≤´ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç eq+˝À uÛÑj·T+ø£s¡T&Ó’q ˇø£ sêø£ådüTDÏí
#·÷XÊs¡T. n‘·ì ‘·\, yÓT&É ø£qã&É&É+˝Ò<äT. ø£&ÉT|ü⁄ uÛ≤>∑+˝À eTTKeTT+~. s=eTTàMT<ä ˇπø ø£qTï ñ+~. jÓ÷»q+ bı&Ée⁄
yê´|æ+∫q #˚‘·T\T. Ä #˚‘·T\˝À |ü≈£åî\qT, eTè>±\qT |ü{Ϻ‹+{≤&ÉT. n‘·ìù|s¡T ªø£ã+<ÛäT&ÉTμ. ‘·q düMT|ü+˝ÀøÏ e∫Ãq
sêeT\ø£ÎDT\qT ne÷+‘·+>± ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√ |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT. n‘·ì #˚‘·T˝À¢ ∫øÏÿ‘˚ ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ me]‘·s¡+ø±<äT.
(n+<äTπø ªø£ã+<Ûä Vü≤kÕÔ\Tμ nqï C≤rj·T+ |ü⁄≥Tº≈£îe∫Ã+~.) ø£ã+<ÛäT&ÉT sêeT\ø£ÎDT\qT uÛÑøÏå+#·&ÜìøÏ H√s¡T‘Ós¡#ê&ÉT.
nqï<äeTTà*<ä›s¡÷ ‘·eT K&ÜZ\‘√ nHêj·÷dü+>± yê&ç uÛÑTC≤\qT qs¡øÏy˚XÊs¡T. ø£ã+<ÛäT&ÉT ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. ‘·q >∑T]+∫ #Ó|ü≈£îHêï&ÉT. XÊ|üø±s¡D+>± ‘·qø° $ø£è‘·s¡÷|ü+ ÁbÕ|æÔ+∫+<äHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
ø£ã+<ÛäTì‘√ ªe÷≈£î sêeDTì ù|s¡T e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæ+~. n‘·ì s¡÷|ü+, ñ+&˚#√≥T, X¯øÏÔkÕeTsêú´\T ‘Ó*j·Te⁄. yê{Ïì
#Ó|Œü e\dæ+<äμì n&ç>±&ÉT. düe÷<Ûëq+>± ø£ã+<ÛTä &ÉT ªªlsêe÷! HêøÏ|ü &ÉT ~e´C≤„q+˝Ò<Tä . Hê X¯Øsêìï <äV≤æ ùdÔ Hê ì»s¡÷|ü+
edüT+Ô ~. n|ü&ÉT #Ó|Œü >∑\μμqHêï&ÉT. ø£ã+<ÛTä &ç X¯ØsêìøÏ n–ïdü+kÕÿs¡+#˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä C≤«\\ qT+∫ ~e´<˚V≤ü +‘√
ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT ø£ã+<ÛäT&ÉT. d”‘ê<˚$ <=]πø ñbÕj·÷ìï lsêeTTìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+<äT≈£î düTÁ^e⁄&ç yÓTÆÁ‹ u≤>±
‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT. yê*düTÁ^e⁄\ ø£<∏äqT $e]+#ê&ÉT. düTÁ^e⁄DÏí #˚πs <ë]ì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì nqTeT‹ì rdüTø=ì
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü«sêZìøÏ yÓfi≤¢&ÉT.
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü÷∫+∫q e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô |ü+bÕdüs¡düT‡qï ÁbÕ+‘êìøÏ #˚sês¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä rs¡+˝À ñqï
X¯ã] ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfi≤fls¡T. X¯ã] ‘·|üdæ‡<äTΔsê\T, C≤„qejÓ÷eè<äTΔsê\T. lsêeT<äs¡Ùq+‘√ ÄyÓT ‘·qTe⁄ |ü⁄\øÏ+∫+~.
|ü+bÕrs¡+˝À <=]πø |ü+&É¢qT kÕ«$TøÏ düeT]Œ+∫+~. ‘·q »qà <Ûäq´yÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì nqTeT‹ìbı+~ ‘·q
<˚Vü‰ìï n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dæ n–ïø±+‹‘√ }s¡Δ «˝Àø±\≈£î yÓ[fl+~.
nø£ÿ&çqT+∫ ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´s¡T sêeT\ø£ÎDT\T. <ë]˝À |ü+bÕdüs√esêìï <ä]Ù+#ês¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
149
A
AN
NG
øÏwæÿ+<Ûë ø±+&É+
TE
LA
|ü+bÕdüs√es¡ ÁbÕ+‘·+ |üs¡eT s¡eTD°j·T+>± ñ+~. Á|üø£è‹ ‘·q n+<ë\qT Á|ü<ä]ÙdüTÔqï≥T¢>± ñ+~. ø±ì lsêeTTì
eTqdüTqT @e÷Á‘·+ dü+‘√wüô|≥º˝Òø£b˛sTT+~. ô|’>± d”‘· m&Éu≤≥T Äy˚<äq nH˚ n–ïøÏ Ä»´+ b˛dæq≥T¢>± lsêeTTì
u≤<ÛäqT eT]+‘·ô|+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT }s¡&ç+#ê&ÉT. ªªnHêï á <Ó’Hê´ìï e<äT\T. n<˚ eTq≈£î y˚T\T#˚düTÔ+~. #˚dæq Á|üj·T‘·ï+
$|òü\yÓTÆq|ü&ÉT, dü+|ü<ä\qT b˛>=≥Tº≈£îqï|ü&ÉT n<ÛÓ’s¡´|ü&É≈£î+&Ü Á|üj·T‘·ï+#˚ùdÔ eT+∫ |òü*‘·eTT+≥T+~. ñ‘ê‡Vü≤y˚T
ã\+. ñ‘ê‡Vü≤eTTqïyêìøÏ nkÕ<Ûä´eTH˚~˝Ò<äT. yêfi¯ófl m≥Te+{Ï ø£cÕº\Te∫ÃHê yÓqø£&ÉT>∑Ty˚j·Ts¡T. eTq Á|üj·T‘êïìï
ø=qkÕ–<ë›+. e~HÓ>±s¡T ‘·|üŒ≈£î+&Ü \_ÛkÕÔs¡Tμμ nì <ÛÓ’s¡´+ #ÓbÕŒ&ÉT.
ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘·+ qT+∫ sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&ɶ≥ºsTT+~. Ä Ç<ä›s¡T Ms¡T\T
‘·q nqï nsTTq yê* |ü+|ü>± e#êÃπsyÓ÷qì uÛj
Ñ T· +‘√ eDøÏb˛‘·THêï&ÉT. <Ûqä Tsê“D≤\T <Û]ä +∫q yêfiËfles√ e÷s¡Ty˚w+ü ˝ÀyÓ[fl
ø£qTø√ÿeTì Ä+CH˚j·TTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT.
ER
T
düTÁ^e⁄ì Äq‹MT<ä sêeT\ø£ÎDT\Tqï #√{ÏøÏ ˇø£ÿ >∑+‘·Ty˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. düHêï´dæ s¡÷|ü+˝À yê] <ä>∑Z]øÏ
yÓfi≤fl&ÉT. yê] s¡÷bÕìï bı–&Ü&ÉT. yê] |ü]#·j·T+ n&ç>±&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T eTÚqeTTÁ<äqT<ë˝≤Ãs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
yê]‘√ ªªyêqs¡sêE düTÁ^e⁄&ÉT <Ûäsêà‘·Tà&ÉT, eTVü‰Ms¡T&ÉT. n‘·DÏí Äj·Tq nqï yê* e+∫+#ê&ÉT. s¡ø£åDø√dü+ C≤Á>∑‘·Ô‘√
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. H˚qT düTÁ^e⁄&ç eT+Á‹ì. qqTï ªVü≤qTeT+‘·Tμ&É+{≤s¡T. H˚qT yêj·TT|ü⁄Á‘·TDÏí. mø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓ[flsê>∑\ X¯øÏÔ
>∑\yêDÏí. düTÁ^e⁄&ÉT |ü+|ü>± á s¡÷|ü+˝À MT<ä>∑Zs¡øÏ e#êÃqT. düTÁ^e⁄&ÉT MT‘√ ùdïVü‰ìï ø√s¡T‘·THêï&ÉTμμ nì #êø£#·ø£´+>±
e÷{≤¢&Ü&ÉT. $wüj·÷ìï #Óù|Œ|ü<äΔ‹˝À m+‘√ H˚s¡TŒqT Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥rs¡T lsêeTTDÏí Äø£≥Tº≈£î+~.
\ø£ÎDT&ç‘√ ªªÇ‘·&ÉT y˚<ë\qT, yê´ø£s¡D≤ìï ≈£åîDí+>± #·~yê&Éqï~ ìX¯Ãj·T+. ˝Ò≈£b˛‘˚ e÷≥˝À¢ Ç+‘· düŒwüº‘· ñ+&É<äT.
‘·&uÉ ≤≥T, ‘=+<äsb¡ Õ≥T ˝Ò≈î£ +&Ü, ‘·|ü \T |ü\ø£≈î£ +&Ü, düs¬ q’ dü«s¡+‘√ #Ó|Œü <ä\#·T≈£îqï $wüj÷· ìï eTqdüT≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ H˚≥≥T¢
#ÓbÕŒ&ÉT. áj·Tq e÷{≤¢&˚ rs¡T#·÷ùdÔ #·+|ü&ÜìøÏ ø£‹Ô m‹Ôq X¯Á‘·Te⁄≈£î ≈£L&Ü #˚‘·T\T sêe⁄μμ nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. e÷≥≈£îqï
X¯øÏÔ n≥Te+{Ï~.
SC
Vü≤qTeT+‘·T&ç‘√ \ø£ÎDT&çH˚ e÷{≤¢&ÉeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ç n_ÛÁbÕj·÷\≈£î düeTà‹ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷. ‘·eT
eè‘êÔ+‘êìï $e]+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘·eT≈£î düTÁ^e⁄&ç düV‰ü j·T+ m+‘√ ‘·–q<äHêï&ÉT. düHêï´dæs÷¡ |ü+ e<ä* sêeT\ø£ÎDT\qT
uÛÑTC≤\ô|’ møÏÿ+#·Tø=ì ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT. n+‘·≈£î eTT+<˚ uÛÑj·T+‘√ eT\j·T–]øÏ #˚]q
düTÁ^e⁄DÏí sêeT\ø£ÎDT\ e<ä›≈£î rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Ä+»H˚j·TT&ÉT.
lsêeT düTÁ^e⁄\T n–ïkÕøÏå>± $TÁ‘·T˝…’Hês¡T. düTÁ^e⁄&ÉT ªªsêe÷! áHê&ÉT ˙e⁄ Hê≈£î ÁbÕD$TÁ‘·T&çyÓ’Hêe⁄. Ç|üŒ{Ï
qT+∫ düTK<äT'U≤\˝À eTq+ ˇø£ÿ{Ï>±H˚ ñ+<ë+. yê* uÛÑj·T+ qqTï e<ä\&É+˝Ò<äT. ˙ nuÛÑj·T+ ø±yê*μμ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
150
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
lsêeTT&ÉT eT+<äVü‰kÕìï ∫+~dü÷Ô ªªdüTÁ^yê! Ä|ü<ä˝À Ä<äT≈£îH˚yê&˚ >∑<ë $TÁ‘·T&ÉT. ˙ uÛ≤s¡´qT n|üVü≤]+∫q yê*ì
‘·|üŒø£ e~ÛkÕÔμμqì e÷{Ç#êÃ&ÉT. düTÁ^e⁄&ç eTqdüT≈£î<äT≥|ü&ç+~.
AN
lsêeTdüTÁ^e⁄\T ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>± e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥TqïdüeTj·T+˝ÀH˚ d”‘ê<˚$øÏ, yê*øÏ, sêeD≤düTs¡TìøÏ m&ÉeTø£qTï
ˇø£ÿkÕ]>± n~]+~.
NG
düTÁ^e⁄&ÉT >∑‘+· ˝À ‘êqT q\T>∑Ts¡T eT+Á‘·T\‘√ ø=+&ÉMT<ä ñqï|ü&ÉT ˇø£ sêø£då Tü &ÉT ÅdìÔ” ã\e+‘·+>± rdüT≈£îb˛e&É+
#·÷XÊeTHêï&ÉT. ÄyÓT ªªsêe÷! \ø£ÎD≤!μμ nì _>∑Zs¡>± ns¡e&É+ $HêïeTHêï&ÉT. ‘·eTqT #·÷dæ ˇø£ q>∑\ eT÷≥qT
C≤s¡$&É∫+<äì #Ó|æŒ, Ä ÄuÛÑs¡D≤\qT ‘Ó∫à #·÷|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT yê{Ïì #·÷dæ ø£˙ï{Ï dü+Á<äeTj·÷´&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT
ªªnHêï! á πøj·T÷sê\qT, ≈£î+&É˝≤\qT H˚qT >∑Ts¡TÔ|ü≥º˝ÒqT. ø±ì ø±* n+<Ó\T e÷Á‘·+ e÷ e~HÓ>±]y˚. ÄyÓT≈£î ì‘·´+
bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚j·T&É+e\¢ H˚qT M{Ïì >∑Ts¡TÔ|ü{≤ºμμqHêï&ÉT.
TE
LA
lsêeTTì XÀø±ìï b˛>=fÒº Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. d”‘ê<˚$ì rdüT≈£îsêe&É+˝À ‘êqT ‘·–q Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔqHêï&ÉT.
dü|ü]yês¡+>± sêeDTDÏí Vü≤‘·e÷πsÃ+<äT≈£î ‘·q X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\ìï+{Ï˙ $ìjÓ÷–kÕÔqHêï&ÉT. <äT'K+ nqs¡ú<ëj·Tø£+ ø£qTø£
m|ü&É÷ <äT'œ+#·e<äH› êï&ÉT. m\¢|ü &É÷ <äT'œ+#˚yê]øÏ düTKeTT+&É<Tä . ‘˚»düT‡ ø°Då dÏ Tü +Ô ~. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT ÁbÕD≤\T ì\e&ÉyT˚
ø£wüº+>± ñ+≥T+~. ø£qTø£ <äT'Kdæú‹qT+∫ ãj·T≥ |ü&ÉeTì <ÛÓ’s¡´e#·Hê\qT #ÓbÕŒ&ÉT.
ªªz sêe÷! ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·T&çø√dü+ dü+|ü<ä\qT, düTU≤\qT, ∫es¡≈£î ‘·q ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü $&Ée&ÜìøÏ
dæ<äΔ|ü&É‘ê&ÉT. ÁbÕD$TÁ‘·T\yÓTÆq eTq+ ùdïVü≤<Ûäsêàìï #·ø£ÿ>± bÕ{Ï<ë›μμeTHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô ªªñ|üø±s¡+
»s¡>∑&Éy˚T $TÁ‘·Tìe\¢ |òü\+ ` n|üø±s¡+ #˚j·T&É+ X¯Á‘·Te⁄ \ø£åD+. ˙ uÛ≤s¡´q|üVü≤]+∫q yê*ì ás√CÒ #·+|ü⁄‘êμμqHêï&ÉT.
yê*‘√ yÓ’s¡yÓT+<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘Ó\|üeTHêï&ÉT düTÁ^e⁄DÏí. >∑‘·ø£<∏äqT lsêeTTì #Ó$q y˚XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
SC
ER
T
ªªe÷ nqï yê* eTVü‰ã\XÊ*. ô|<ä›yê&ÉT ø£qTø£ e÷ ‘·+Á&ç ‘·s¡yê‘· øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêC…’Hê&ÉT. e÷j·÷$ nH˚ yê&çøÏ e÷
nqï‘√ yÓ’s¡+. ˇø£Hê{Ï ns¡ΔsêÁ‹ e÷j·÷$ øÏwæÿ+<Ûä≈£î e∫à yê*ì j·TT<ëΔìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. y˚TyÓT+‘·>± yê]+∫Hê yê*
$q≈£î+&Ü yêì‘√ b˛s¡T≈£î dæ<äΔeTj·÷´&ÉT. eTeTTà\qT #·÷&É>±H˚ e÷j·÷$ uÛÑj·T+‘√ yÓqT~]– |æø£ÿã\+#·÷bÕ&ÉT. y˚TeTT
yÓ+ã&ç+#ê+. n‘·&TÉ ˇø£ ô|<ä› uÛ÷Ñ >∑èVü≤+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. yê* Äy˚X+¯ ‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. qqTï _\<ë«s¡+ <ä>sπZ∑ ñ+&ÉeTHêï&ÉT.
e÷j·÷$ì #·+|æ ekÕÔqì yÓfi≤¢&ÉT. dü+e‘·‡s¡yÓTÆ+~. nqïC≤&˚˝Ò<äT. Hê ÄX¯\T n&ÉT>∑+{≤sTT. Ä+<√fi¯q m≈£îÿyÓ’+~.
Ç+‘·˝À qTs¡T>∑T‘√≈£L&çq s¡ø£Ô+ >∑TVü≤˝À qT+∫ ãj·T≥≈£î edüTÔqï~. ˝À|ü\ sêø£ådüTì$, nqï>±] ns¡T|ü⁄\T $ì|ædüTÔHêïsTT.
e÷j·÷$#˚‹˝À e÷ nqï #·ìb˛j·÷&ÉqT≈£îHêïqT. sêø£ådüT&ÉT ãj·T≥≈£î ekÕÔ&˚yÓ÷qì ø=+&É+‘· ã+&É‘√ _\<ë«sêìï
eT÷ùdXÊqT. eTÚq+>± øÏwæÿ+<Ûä≈£î e#êÃqT. eT+Á‘·T\T Hê <ë«sê düe÷#êsêìï sêã{≤ºs¡T. ã\e+‘·+>± qqTï sêEqT
#˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yê* e#êÃ&ÉT. qqTï sêEqT #˚jT· &É+ #·÷dæ ø£qT˝…Ás¡CXÒ Ê&ÉT, Hê ≈£îe÷s¡T\qT #Ósk¡ Õ\˝À ã+~Û+#ê&ÉT.
m+‘· ã‹e÷*Hê ø£å$T+#·˝Ò<äT. dü]ø£<ë qqTï sê»´ÁuÛÑwüߺDÏí #˚j·T&Éy˚Tø±<äT. Hê uÛ≤s¡´ s¡TeTqT n|üVü≤]+#ê&ÉT. ÁbÕD;Û‹‘√
|üs¡T>∑T\TrXÊqT. düeTdüÔ uÛÑ÷eT+&É\+ ‹]>±qT. ∫es¡≈£î á ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìï #˚s¡T≈£îHêïqT. eT‘·+>∑eTTì XÊ|ü+
ø±s¡D+>± yê* Çø£ÿ&É≈£î sê˝Ò&ÉT. yê* <äT+<äT_Û nH˚ sêø£ådüTDÏí #·+|æ $dü]y˚dæq|ü&ÉT Ä sêø£ådüT&ç H√{ÏqT+&ç s¡ø£Ô
_+<äTe⁄\T eT‘·+>±ÁX¯eT+ MT<ä |ü&ܶsTT. n+<äT≈£î ø√|æ+∫q eTTì ãTTwü´eT÷ø£ |üs«¡ ‘·+ MT<ä ø±\Tô|&ç‘˚ yê* eTs¡DkÏ ÕÔ&ìÉ
X¯|æ+#ê&ÉTμμ n+≥÷ düTÁ^e⁄&ÉT ‘·q ø£<∏äq+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
151
A
lsêeTTì ã\yÓT˝≤+{Ï<√ ‘Ó\TdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. <ëìøÏ »yêãT>± lsêeTT&ÉT ø±* u§≥qy˚*‘√
nø£ÿ&É |ü&ç ñqï <äT+<äT_Û ndæú|ü+»sêìï |ü~jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ |ü&˚≥≥T¢ ∫$Tày˚XÊ&ÉT. ˇπø u≤D+‘√ @&ÉT eT~›#Ó≥¢qT
N˝≤Ã&ÉT. dü+‘√wæ+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
NG
AN
yê* e<Ûä≈£î Çø£ @ e÷Á‘·+ Ä\dü´+ e<ä›ì lsêeTTDÏí ‘=+<äs¡ô|{≤º&ÉT. n+<äs¡÷ øÏwæÿ+<Ûä≈£î yÓfi≤fls¡T. düTÁ^e⁄&ÉT
uÛÑj·T+ø£s¡+>± >∑]®dü÷Ô yê*ì j·TT<ëΔìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. eTVü‰ã\XÊ* nsTTq yê* ø£åD≤\˝À nø£ÿ&É yê˝≤&ÉT. Ç<ä›]
j·TT<äΔ+ nø£ÿ&É uÛÑj·÷qø£ yê‘êes¡D≤ìï düèwæº+∫+~. yê*düTÁ^e⁄\T ˇπø b˛*ø£‘√ ñHêïs¡T. n+<äTπø lsêeTT&ÉT yê*ì
düŒwü+º >± >∑T]Ô+#·˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT. yê* $»è+uÛDÑ ≈£î ‘·≥Tºø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. lsêeTTì ø=s¡≈î£ #·÷XÊ&ÉT. ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
>∑T+&Ó>∑TuÛÒ\TeT+~. ÁbÕDuÛÑj·T+‘√ ãTTwü´eT÷ø±ìøÏ |üs¡T>∑T\TrXÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. nø£ÿ&É≈£î yÓfi¯fl˝Òì yê* düTÁ^e⁄&ç‘√
ªã‹ø±e⁄ b˛μ nì eTs¡*b˛j·÷&ÉT.
TE
LA
\ø£ÎD Vü≤qTeT+‘·T\‘√ ≈£L&ç lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄ì <ä>∑Z]øÏ e#êÃ&ÉT. düTÁ^e⁄&ÉT dæ>∑TZ‘√ ‘·\ ~+#·T≈£îHêï&ÉT. ªª˙
dü÷#·q bÕ{Ï+∫q+<äT≈£î |òü*‘·$T<˚Hê?μμ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. düTÁ^e⁄DÏí >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ
M\T>± ªHê>∑πødüs¡|ü⁄\‘·μqT yÓT&É˝À y˚j·TeTì \ø£ÎDT&çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. nqï Ä»„qT yÓ+≥H˚ neT\T#˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. |üP\‘√
ì+&çq Ä \‘·qT <Ûä]+∫ düTÁ^e⁄&ÉT ‹]– j·TT<ëΔìøÏ düqï<äΔeTj·÷´&ÉT.
øÏwÿæ +<Û≈ä î£ Á|üj÷· DeTj·÷´s¡+<äs÷¡ . düTÁ^e⁄&ÉT yê*ì eT∞fl j·TT<ëΔìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. yê* n&ÉT>∑TeTT+<äT≈£î y˚XÊ&ÉT.
ø±ì n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘ês¡ n&ÉT¶|ü&ç+~. ˇø£kÕ] z&çb˛sTT <Óã“\T ‹qï düTÁ^e⁄&ÉT eT∞¢ ÄVü‰«ì+#·&É+ yÓqTø£ @<√ Ä+‘·s¡´+
ñ+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&+ç ~. düTÁ^e⁄&çøÏ lsêeTT&ÉT n+&É>± ñHêï&Éqï $wüj÷· ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. j·TT<ëΔìøÏ yÓfifl¯ &É+ øπ eå T+ø±<äì
yê]+∫+~. ‘ês¡e÷≥\qT ô|&É#Ó$q ô|{≤º&ÉT yê*. j·TT<äΔ~X¯>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊ&ÉT.
ER
T
yê*düTÁ^e⁄\ b˛s¡T rÁe+>± kÕ>∑T‘·Tqï~. s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·THêï |ü{Ϻ+#·T≈£îH˚ dæú‹˝À ˝Òs¡T yê[fl<ä›s¡÷. yÓT\¢yÓT\¢>±
düTÁ^e⁄ì X¯øÏÔ düqï–\T¢‘·Tqï~. e÷{Ïe÷{ÏøÏ ~≈£îÿ\T #·÷düTÔHêï&ÉT. n‘·ì Ä+‘·s¡´+ ns¡úyÓTÆ+~ lsêeTTìøÏ. $wüdüs¡Œ+‘√
düe÷qyÓTÆq u≤D≤ìï n‘·&ÉT yê*MT<ä≈£î e~˝≤&ÉT. n~ ø£åD≤\˝À yê* eø£å'düú\+˝À Hê≥T≈£îqï~. yê* H˚\MT~øÏ
yê*b˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T˝À |ü&ç ñqï yê* ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT.
lsêeTTì‘√ ªªñ‘·ÔeTT&Éì ù|s¡Tbı+~q ˙e⁄ Ç+‘· n<Ûäs¡à+>± m+<äT≈£î Á|üe]Ô+#êe⁄? ˙≈£î ˙ <˚XÊìøÏ H˚HÓqï&É÷ n|üø±s¡+
#˚j·T‘·\ô|≥º˝Ò<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT qHÓï+<äT≈£î #·+|üe\dæe∫Ã+~. ìqTï m~]+∫ j·TT<äΔy˚T #˚j·T˝Ò<äT. y˚s=ø£]‘√
b˛s¡T‘·Tqï|ü&ÉT m+<äT≈£î <=+>∑<Óã“ rXÊμμeì ì\BXÊ&ÉT. d”‘ê<˚$ ø=s¡≈£î düTÁ^e⁄DÏí ÄÁX¯sTT+#·&É+ø£Hêï ‘·qqT ø√]ñ+fÒ
u≤>∑T+&˚<äHêï&ÉT. ˇø£ÿs√E˝À d”‘ê<˚$ì ‘Ó∫à n|üŒC…ù|Œ yê&Éqì |ü*ø±&ÉT. sêeDTDÏí j·TT<äΔ+˝À ã+~Û+∫ ‘Ó∫à eTT+<äT+#˚
yê&çqì ‘Ó*bÕ&ÉT.
SC
lsêeTT&ÉT yê* n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘√ùdXÊ&ÉT. ‘·eTTà&ç uÛ≤s¡´qT #Ós¡|ü≥º&É+ e+{Ï n<Ûäsêà\≈£î ˇ&ç>∑{Ϻq+<äTe\¢ H˚qT
˙≈£î eTs¡D<ä+&Éq $~Û+#êqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T&ç$ ø£qTø£ #ê≥T>± ñ+&ç #·+|ü&É+˝À ‘·|ü˝Ò<äHêï&ÉT.
lsêeTTì e÷≥\T $qï yê* ‘·q ‘·|üqT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. eTìï+#·eTì <√dæ˝§>±Z&ÉT. uÛÑs¡Ô $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï
‘ês¡ |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq e∫Ã+~. eTs¡Dy˚<äq‘√ øÏ+<ä |ü&ç ñqï yê* Bqdæú‹ì #·÷dæ+~. >∑T+&Ó #Ós¡Tej˚T´≥≥T¢ @&çÃ+~.
ÁbÕjÓ÷|üy˚XÊìøÏ dæ<äΔ|ü&çq ‘ês¡qT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT z<ësêÃ&ÉT. ‘ês¡, n+>∑<äT\ u≤<Ûä´‘·qT düTÁ^e⁄q≈£î yê* n|üŒC…bÕŒ&ÉT.
‘·qyÓT&É˝Àì ~e´yÓTÆq düTes¡íe÷\qT düTÁ^e⁄qøÏ∫à yÓ+≥H˚ <Ûä]+#·eTHêï&ÉT. ˝Ò≈£î+fÒ yê* #·ìb˛sTTq eTs¡Tø£åDy˚T Ä
e÷\≈£îqï X¯øÏÔ q•düTÔ+~. ø=&ÉT¬ø’q n+>∑<äT&çøÏ J$‘·+˝À m˝≤ q&É#·Tø√yê˝À ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. u≤D+ e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï
u≤<Ûä n+‘·ø£+‘·≈£L n~Ûø£yÓTÆ ÁbÕD≤\qT e~˝≤&ÉT. yê* J$‘ê<Ûë´j·T+ eTT–dæ+~.
152
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
düTÁ^e Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTTì <ä>∑Z]øÏ e#êÃs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTì‘√ düTÁ^e⁄ì |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+
Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. Bìø√dü+ øÏwæÿ+<Ûä≈£î s¡eTàì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç Ä»„y˚Ts¡≈£î |ü<ëï\T>∑T dü+e‘·‡sê\ es¡≈£î @ Á>±eT+˝À>±ì
q>∑s¡+˝À>±ì ‘êqT n&ÉT>∑Tô|≥ºqì #Ó|æŒ |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\qqT eTs√e÷s¡T #ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. düTÁ^e⁄ìøÏ X¯óuÛÑ+
|ü*ø±&ÉT. ‘êqT Á|üdüeD–] MT<ä ñ+{≤qHêï&ÉT. esê¸ø±\+ b˛j·÷ø£ d”‘êH˚«wüD Á|üj·T‘·ï+ ÁbÕs¡+_Û+#·eTì düTÁ^e⁄DÏí
Ä<˚•+#ê&ÉT. düπsqHêï&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
NG
øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêE>± düTÁ^e⁄&ÉT, j·TTesêE>± n+>∑<äT&ÉT |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ\j·÷´s¡T. ø±\+ >∑&ÉTdü÷Ôqï~. X¯s¡‘êÿ\+ e∫Ã+~.
d”‘êH˚«wüD ø±s¡´uÛ≤sêìï düTÁ^e⁄&çøÏ >∑Ts¡TÔ#˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·<äqT>∑TD+>± ùdq\qT düMTø£]+#·eTì ùdHê|ü‹ nsTTq
ª˙\TDÏíμ ÄC≤„|æ+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. Ç~ lsêeTTìøÏ ‘Ó*j·T<äT. \ø£ÎDTDÏí |æ*∫ düTÁ^e⁄ì <ä>∑Z]øÏ yÓfi¯fleTHêï&ÉT.
TE
LA
\ø£ÎDT&ÉT øÏwæÿ+<Ûä≈£î |üj·TqeTj·÷´&ÉT. düTÁ^e⁄&ÉT sê»uÛÀ>±\˝À z\˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT. d”‘ê<˚$ m&Éu≤≥Te\¢ ì\Te⁄Hê
˙s¡e⁄‘·Tqï nqï>±s¡T, ìs¡¢ø£å ´+‘√ düTÁ^e⁄&ÉT ` \ø£ÎDTìøÏ ÄÁ>∑Vü≤+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. ãTdü\T ø=&ÉT‘·THêï&ÉT. n‘·ì
eTT+<äT≈£î sêe&ÜìøÏ me]ø° ø±fi≤fl&É&É+˝Ò<äT. yêqs¡T\÷, eT+Á‘·T˝Òø±<äT ` düTÁ^e⁄&ç |ü]dæúr n+‘˚. eT+~s¡ <ë«s¡+
<ä>∑Z]øÏ e∫Ãq \ø£ÎDT&ç‘√ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ ‘ês¡ yÓ[fl+~. Åd”Ô\|ü≥¢ ø√|ü+ Á|ü<ä]Ù+#·>∑÷&É<äì XÊ+‹+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
düTÁ^e⁄&ÉT d”‘êH˚«wüD≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&Éì ‘ês¡ \ø£ÎDTìøÏ ‘Ó*|æ+~. n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ñqï düTÁ^e⁄DÏí ø£*XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
lsêeTTì <äj·Te\¢H˚ ‘ê˙ dæú‹˝À ñHêïqì ø£è‘·»„‘· Á|üø£{Ï+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. eTVü‰ |üsêÁø£eTXÊ* lsêeTTìøÏ ‘·q
düVü‰j·T+ ì$T‘·Ôe÷Á‘·y˚TqHêï&ÉT. ‘·qyÓ’|ü⁄qT+∫ @<Ó’Hê ‘·|ü »]–‘˚ eTìï+#·eTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT XÊ+‹+#ê&ÉT. ‘·q
nqï>±] <ä>∑Z]øÏ düTÁ^e⁄DÏí s¡eTàHêï&ÉT.
düTÁ^e⁄&ÉT $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À>∑\ yêqs¡ Ms¡T\qT sêe\dæ+~>± #Ó|Œü eTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. |ü~s√E˝À¢>±
sêø£b˛‘˚ yêfi¯fl≈£î eTs¡D<ä+&Éq ‘·|üŒ<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á yês¡ÔqT nìï ~≈£îÿ\≈£L y˚>∑+>± |ü+bÕ&ÉT.
|òü*‘·+>± ø√≥¢eT+~ yêqs¡jÓ÷<ÛäT\T øÏwæÿ+<Ûä≈£î #˚s¡T≈£î+≥THêïs¡T. (düTÁ^e⁄&çì Ä»„ n≥Te+{Ï~. <ëìøÏ ‹s¡T>∑T˝Ò<äT.
n+<äTπø ªdüTÁ^y껄μ nH˚~ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&ɶ~.)
SC
ER
T
lsêeTTì‘√ düTÁ^e⁄&ÉT düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T\ sêø£qT >∑T]+∫ ‘Ó*bÕ&ÉT. d”‘·C≤&ÉqT ‘Ó\TdüTø√e&É+, sêeDT&ç
ìyêkÕìï |üdæ>∑≥º&Éy˚T Á|ü<Ûëqø£s¡Ôe´eTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì dü÷#·q y˚Ts¡≈£î d”‘êH˚«wüDø√dü+ yêqs¡ Ms¡T\qT
q\T~≈£îÿ\≈£î |ü+bÕ&ÉT. ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq≈£î ª$q‘·Tìμ Hêj·Tø£‘«· +˝À ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. <äøDåÏ ~≈£îÿ≈£î n+>∑<Tä ì Hêj·Tø£‘«· +˝À
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’q Á|üeTTKT\‘√
≈£L&çq ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. y˚Tqe÷eT nsTTq düTùwDTì
Hêj·Tø£‘·«+˝À |ü&ÉeTs¡≈£î, X¯‘·ã* Hêj·Tø£‘·«+˝À ñ‘·Ôs¡
~X¯ ≈ £ î ùdqqT |ü + bÕ&É T . ˇø=ÿø£ ÿ ~≈£ î ÿ≈£ î @j˚ T
Á|ü<X˚ Ê\>∑T+&Ü yÓfi≤¢˝À, nø£ÿ&É @y˚T$T ñ+{≤jÓ÷ $es¡+>±
#ÓbÕŒ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. Ä Á|ü<˚XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q n‘·ì
C≤„q+ #·÷ùdÔ eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£î+{≤+. HÓ\s√E˝À¢
düe÷#ês¡+ ‘ÓeTàì düTÁ^y껄. d”‘êH˚«wüDqT dü|òü\+
#˚j·T>∑\ düeTs¡Tú&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&˚qì düTÁ^e⁄ì qeTàø£+.
Vü≤qTeT+‘·T&É÷ n+‘˚ $XÊ«dü+‘√ ñHêï&ÉT. lsêeTTì
uÛ≤eq≈£L&Ü n<˚. n+<äTπø ‘·qù|s¡T #Óø£ÿã&çq ñ+>∑sêìï
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
153
A
Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘· Bìï #·÷ùdÔ Vü≤qTeTqT sêeT<ä÷‘·>± qeTTà‘·T+<äHêï&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT qeTdüÿ]+∫
sêeTeTTÁ~ø£qT Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTì bÕ<ë\≈£î Á|üD$T*¢ Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT.
AN
d”‘êH˚«wüD≈£î ãj·T\T<˚] HÓ\s√E\T ø±edüTÔqï~. ‘·÷s¡TŒ, |ü&ÉeTs¡, ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿ\≈£î yÓ[flqyêfi¯ófl rÁe+>± yÓ~øÏ
yÓ~øÏ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ yÓqT~]>±s¡T. >∑&ÉTe⁄ eTT–ùdHê{ÏøÏ Á|üdüeD–]˝À lsêeTTì‘√ ñqï düTÁ^e⁄&ç <ä>∑Z]øÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘·C≤&É ø√dü+ #˚dæq ø£èwæ |òü*+#·˝Ò<äì $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á $wüj·T+˝À ø£è‘·ø£è‘·T´&Í‘ê&Éì BÛe÷
e´ø£Ô+#˚XÊs¡T. m+<äTø£+fÒ sêeDT&ÉT d”‘·qT rdüT¬ø[fl+~ <äøÏåD+yÓ’ù| >∑<ë.
NG
n+>∑<äTì Hêj·Tø£‘·«+˝À <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄≈£î ãj·T\T<˚]q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’qyêfi¯ófl nDTeDTe⁄Hê >±*düTÔHêïs¡T.
düTÁ^e⁄&ç∫Ãq >∑&ÉTe⁄ |üPs¡ÔsTT+~. @+ #˚j·÷˝À ‘√#·&É+ ˝Ò<äT. ‘·eT yêfi¯ófl ìsêX¯ |ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&ܶ&ÉT n+>∑<äT&ÉT.
$s¡øÏÔ bı+<ä≈£î+&Ü <ÛÓ’s√´‘ê‡Vü‰\‘√ eTT+<äT≈£î kÕ–‘˚ $»j·T+ e]düTÔ+<äì Áù|πs|æ+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ ¬s{Ϻ+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√
eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.
TE
LA
Vü≤qTeT<ë<äT\T ˇø£ ô|<ä› >∑TVü≤<ä>∑Z]øÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. n~ ªãTTø£å_\eTTμ. ˇø£ sêø£ådüTì nBÛq+˝À ñ+~. u≤>±
n\dæb˛sTTq yêqs¡T\qT Äø£*<ä|ü\T |ü{Ϻ |”&çdüTÔHêïsTT. >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. n+‘ê njÓ÷eTj·T+>± ñ+~. ∫es¡≈£î
dü«j·T+Á|üuÛÑ nH˚ jÓ÷–ì nqTÁ>∑Vü≤+‘√ Äø£*<ä|ü\qT rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. ÄyÓTqT ÁbÕ]ú+∫ ÄyÓT ‘·|ü' Á|üuÛ≤e+ e\¢ ø£åD≤\˝À
ˇø£ ô|<ä›düeTTÁ<ä|ü⁄ ˇ&ÉT¶≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä düeTTÁ<ä+ ªeT¨<ä~Ûμ. ñyÓ«‘·TÔq ˝Ò#˚ n\\ n\»&ç uÛÑj·÷ìï ø£*–düTÔqï~.
düeTTÁ<ärs¡+˝À yêqs¡T\+‘ê düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´s¡T. @+ #Ój÷· ´˝À rÁe+>± #·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. d”‘· C≤&É ø£ìô|≥º≈î£ +&Ü
düTÁ^e⁄ì #˚s¡sê<äqT≈£îHêïs¡T.
Mfi¯fl e÷≥˝À¢ ª»{≤j·TTe⁄μ Á|ükÕÔeq e∫Ã+~. n~ $Hêï&ÉT ªdü+bÕ‹μ. Ç‘·&ÉT |üøÏåsêE, »{≤j·TTe⁄≈£î nqï. ¬sø£ÿ\T˝Òø£
|ü&ç ñHêï&ÉT. dü+bÕ‹ ‘·q k˛<äs¡T&ç eTs¡D≤ìøÏ m+‘√ $\|æ+#ê&ÉT. \+ø£˝À d”‘· ñqï |ü]dæú‘·T\qT ~e´<äèw溑√ #·÷dæ
ø£fi¯fl≈£îø£{Ϻq≥T¢ $e]+#ê&ÉT. \+ø£≈£î m˝≤ yÓfi≤¢˝À #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+‘·˝À ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>± dü+bÕ‹øÏ ¬sø£ÿ\T yÓTT*#êsTT.
(|üs√|üø±s¡|ü⁄D´+ }]πøb˛‘·T+<ë?) n+<äs¡÷ Äq+~+#ês¡T. ‘·q ¬sø£ÿ\ ã˝≤ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ]e⁄«q Äø±X¯+˝ÀøÏ
m–sê&ÉT dü+bÕ‹.
ER
T
yêqs¡ Ms¡T\T ã\|üsêÁø£e÷\qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ <ë«sêH˚ d”‘êH˚«wüD dü|òü\eTÚ‘·T+<äqï ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. ø±ì
e+<ä jÓ÷»Hê\T yÓ[fl sê>∑\yê¬se«s¡ì ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ø±s¡´Vü‰ì ø£\>∑≈£î+&Ü ø±bÕ&É>∑\yê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&=ø£ÿ&˚qì ì>∑TZ<˚˝≤Ã&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£#√≥ @ø±+‘·+>± ≈£Ls¡TÃì ñHêï&ÉT.
SC
C≤+ãe+‘·T&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #˚sê&ÉT. n‘·ì X¯øÏÔj·TT≈£îÔ˝…+‘·{Ïy√ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Áù|πs|æ+#ê&ÉT. BìøÏ yêqs¡T\ Á|üX¯+dü\T
‘√&Ó’HêsTT. Ç+πøeTT+~? Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ¬s{Ϻ+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ã˝≤ìï |ü⁄+E≈£îHêï&ÉT. n<äT“¤‘·yÓTÆq ‘˚»düT‡‘√
yÓ\T>∑T‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\‘√ ªªH˚qT y˚Ts¡T|üs¡«‘êìï nHêj·÷dü+>± y˚\e÷s¡T¢ #·T≥º>∑*>±qT uÛÑ÷eT+&É˝≤ìï düeTTÁ<ä+˝À
eTT+#·>∑\qT, Á>∑Vü≤ qø£åÁ‘ê\qT n~Û>∑$T+#·>∑\qT, |üs¡«‘ê\qT qT>∑TZ qT>∑TZ #˚j·T>∑\qT. eTVü‰düeTTÁ<ë\qT ne©\>±
<ë≥>∑\μμqì Ä‘·àX¯øÏÔì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. (Á|ü‹yê]˝À @<√ ˇø£ X¯øÏÔ ñ+≥T+~. dü¬s’q Áù|s¡D <=]øÏ‘˚ n~ yÓ*øÏ edüTÔ+~.)
Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥\≈£î C≤+ãe+‘·T&ÉT Äq+~+#ê&ÉT. ªªHêj·THê! ˙ <ÛÓ’s√´‘ê‡Vü‰\≈£î ‘·–q≥T¢ e÷{≤¢&Üe⁄. ˙
e÷≥\T yêqs¡T\ eTqdüT˝À >∑÷&ÉTø£≥Tº≈£îqï <äT'U≤ìï <ä÷s¡+ #˚XÊsTT. n+<äs¡+ ˙ X¯óuÛ≤ìï ø√s¡T‘·THêï+. ãTTwüß\T,
eè<äΔyêqs¡T\T, >∑Ts¡Te⁄\ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ á düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·T. ˙ sêø£ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔ+{≤+. eTq yêqs¡T\
ÁbÕD≤\˙ï ˙ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄Hêïμμj·Tì ‘Ó*bÕ&ÉT. ‘êqT \+|òæT+#˚ düeTj·T+˝À ‘·q ã˝≤ìï uÛÑ÷$T uÛÑ]+#·˝Ò<äì,
eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘· •Ksê\T n+<äT≈£î ‘·–qeì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT |ü*øÏ eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sê&ÉT.
154
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
NG
düT+<äs¡ ø±+&É+
TE
LA
eTVü‰ã\T&Óq’ e÷s¡T‹ dü÷s¡T´ìøÏ, eTùV≤+Á<äTìøÏ, yêj·TTe⁄≈£î, ÁãVü≤à≈£î, Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ‘·q X¯Øsêìï
ô|+#ê&ÉT. ˇfi¯ófl$]#ê&ÉT. Á|üfij
¯ T· ø±\ y˚T|òTü >∑sq®¡ ˝≤ eTVü‰Hê<ä+#˚XÊ&ÉT. #˚‘T· \qT q&ÉTeTTMT<ä ñ+#ê&ÉT. bÕ<ë\qT <ä{+ºÏ #ê&ÉT.
#Óe⁄\qT ]øÏÿ+#ê&ÉT. ‘√ø£qT $<ä˝≤Ã&ÉT. n+>∑<ë~ eTVü‰Ms¡T\‘√, ªªyêj·TTy˚>∑+‘√ kÕ–b˛j˚T sêeTu≤D+˝≤>∑ \+ø£≈£î
yÓfi¯‘êqT. nø£ÿ&É d”‘êe÷‘·qT #·÷&É˝Ò≈£î+fÒ n<˚ y˚>∑+‘√ dü«sêZìøÏ yÓfi¯fl≥+. nø£ÿ&É ≈£L&Ü d”‘êe÷‘· <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ
sêeDTì ã+~Û+∫ rdüT≈£îekÕÔ. @~ @yÓTÆHê ø±s¡´dü|òü\‘·‘√ ‹]–ekÕÔμμqì |ü*ø±&ÉT. ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq n+‘·]ø£å+˝ÀøÏ
m–sê&ÉT. lsêeTø±s¡´eTTq≈£î yÓfi¯ó‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ dü÷s¡T´&ÉT ‘êbÕìï ø£*–+#·˝Ò<äT. yêj·TTe⁄ #·\¢>± Á|üdü]+#ê&ÉT.
<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, eTVü≤s¡T¸\T ø°]Ô+#ês¡T.
ER
T
düeTTÁ<äeTTô|’ kÕ–b˛‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ kÕ>∑s¡T&ÉT düVü‰j·T|ü&É<ä\#ê&ÉT. ‘êì+‘·yê&ÉT ø±e&ÜìøÏ Çø屫≈£î
Á|üuTÑÛ yÓq’ dü>s∑ T¡ &˚ø±s¡DeTì kÕ>∑sT¡ ì n_ÛÁbÕj·T+. Ä Çø屫≈£î ≈£î\‹\≈£î&Óq’ lsêeTTì ø±s¡´+ø√dü+ yÓfió¯ ‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ
ÁX¯eT ø£\>∑≈L£ &É<qä T≈£îHêï&ÉT. düeTTÁ<ä+˝À ñqï yÓTHÆ ê≈£îDÏí ãj·T≥≈£î s¡eTàHêï&ÉT. n‘·ì ã+>±s¡T –]•Ksê\MT<ä Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
ˇøÏ+‘·ùd|ü⁄ $ÁXÊ+‹ rdüTø√>∑\&Éì uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT düπsqHêï&ÉT. ˇø£ÿkÕ]>± düeTTÁ<ä+eT<Ûä´qT+∫ ô|’øÏ ˝Ò#ê&ÉT.
nø£kÕà‘·TÔ>± ô|’øÏ ˝Ò∫q yÓTÆHê≈£îDÏí ‘·q≈£î Ä≥+ø£+>± ‘·\#ê&ÉT e÷s¡T‹. ‘·q m<ä‘√ HÓ{Ϻy˚XÊ&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT nãT“s¡|ü&ܶ&ÉT.
e÷qes¡÷|ü+˝À –]•Ks¡+ MT<ä ì\#ê&ÉT. düeTTÁ<äTì ø√]ø£qT ‘Ó*bÕ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTÆHê≈£îì‘√ ªª˙ Ä<äs¡|üPs¡«ø£yÓTÆq
e÷≥\≈£î ‘·è|æÔ|ü&ܶqT. Ä‹<∏ä´+ n+<äT≈£îqïfÒ¢ uÛ≤$+#·T. düeTj·T+˝Ò<äT. Ä>∑&ÜìøÏ M\T˝Ò<äTμμ nì #Ó|æŒ #˚‹‘√ n‘·DÏí
‘êø±&ÉT. Ä‹<∏ä´+ Á>∑Væ≤+∫q≥T¢>± ‘Ó*|æ eTT+<äT≈£îkÕ>±&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·TDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ e∫Ãq ªdüTs¡düμ nH˚ Hê>∑e÷‘· n‘·ì dü÷ø£ÎãT~Δì, düeTj·Tdü÷Œ¤]Ôì #·÷dæ Äq+~+∫
Äos¡«~+∫+~. ªdæ+Væ≤ø£μ nH˚ sêø£ådæ Vü≤qTeT+‘·Tì $T+>±\ì #·÷dæ+~. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&˚ ‘·q yê&ç nsTTq >√fi¯fl‘√
dæ+Væ≤ø£qT N˝ÒÃXÊ&ÉT.
SC
Á‹≈£L≥ |üs«¡ ‘·+MT<äTqï \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. q÷s¡T jÓ÷»Hê\T Á|üj÷· DÏ+∫Hê nDTe÷Á‘·yTÓ HÆ ê n\dæb˛˝Ò<Tä .
X¯Á‘·T<äTπs“¤<ä´yÓTÆq \+ø£qT #·÷XÊ&ÉT. n+<äT˝À Á|üy˚•+#·&ÜìøÏ sêÁ‹ düeTj·Ty˚T nqT≈£L\eTqT≈£îHêï&ÉT. n+‘·es¡≈£î y˚∫
ñHêï&ÉT. sêÁ‹ø±>±H˚ |æ*¢ Á|üe÷D+˝ÀøÏ ‘·q X¯Øsêìï ≈£î~+#·T≈£îì \+ø£˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê&ÉT. Ç+‘·˝À \+ø±~Û<˚e‘·
(\+øÏDÏ) n‘·ìï #·÷dæ+~. ªª˙yÓes¡T? m+<äTø=#êÃμμeì ì\Bdæ+~. j·T<∏ës¡ú+ #Ó|üŒeTì >∑~›+∫+~. ‘·qqT ø±<äì \+ø£˝À
Á|üy˚•+#·&É+ kÕ<Ûä´+ø±<äqï~. ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì Vü≤qTeT+‘·TDÏí u…~]+∫+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ªª\+ø±q>∑s¡+
n+<ä+>± ñ+≥T+<äì $HêïqT. ˇø£kÕ] #·÷dæb˛yê\ì e#êÃqT. #·÷XÊø£ e∫Ãq <ë]H˚ yÓfi¯‘êμμqì #ÓbÕŒ&ÉT. \+øÏDÏ
uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô ‘·q ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± ø={Ϻ+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTVü‰Hê<ä+ #˚dü÷Ô m&ÉeT#˚‹‘√
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
155
A
\+øÏDÏô|’ ˇø£ÿ<Óã“y˚XÊ&ÉT. Åd”Ô nì >∑{Ϻ>± ø=≥º˝Ò<äT. ø±ì Äe÷Á‘·+ <Óã“πø ≈£L\ã&çb˛sTT+~ \+øÏDÏ. ÁãVü≤àes¡+ C≤„|üø£+
#˚düT≈£î+~. ˇø£ yêqs¡T&ÉT e∫à \+øÏDÏì »sTT+∫q|ü&ÉT sêø£ådüT\≈£î ø°&ÉTeT÷&ÉT‘·T+<äì ÁãVü≤à #ÓbÕŒ&ÉT. Ä düeTj·T+
ÄdüqïyÓTÆ+<äì Vü≤qTeT+‘·Tì‘√ |ü*øÏ+~. \+ø£˝ÀøÏ yÓfi¯fleTì #Ó|æŒ+~.
NG
AN
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTTK<ë«s¡+ >∑T+&Ü \+ø£˝ÀøÏ yÓfi¯fl˝Ò<äT. ÁbÕø±s¡+ô|’ qT+&ç <ä÷øÏ yÓfi≤fl&ÉT. n~ ≈£L&Ü m&ÉeT bÕ<ä+
eTT+<äTu…{Ϻ. (X¯Á‘·Te⁄\ e<ä›≈£î yÓfi‚fl dü+Á|ü<ëj·T+ Ç~.) \+ø£˝À Á|üy˚•+∫q e÷s¡T‹ ∫Á‘·$∫Á‘ê˝…’q Ç+&É¢qT #·÷XÊ&ÉT.
dü+^‘· e÷<ÛäTsê´ìï #·$#·÷XÊ&ÉT. y˚<ä|òüTÀwüqT $Hêï&ÉT. s¡ø£s¡ø±\ yêfi¯flqT #·÷XÊ&ÉT. düsê«+>∑ düT+<äs¡yÓTÆq sêeDTì
uÛÑeHêìï #·÷XÊ&ÉT. mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. eTVü‰bÕs¡Ù «, ≈£î+uÛÑø£s¡í, $;ÛwüD, eT¨<äs¡, $s¡÷bÕø£å, $<äT´õ®Vü‰«<äT\
uÛÑeHê\˙ï yÓ‹ø±&ÉT.
sêeD≤+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. m+<äs√ Åd\Ô” T #Ó˝≤¢ #Ó<sä T¡ >± |ü&TÉ ø=ì ìÁ<äb˛e&É+ #·÷XÊ&ÉT. Á|ü‘´˚ ø£ X¯jT· ´ô|’ |üe[+∫q
ˇø£ Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT. eTVü‰ kÂ+<äs¡´+‘√ yÓ*–b˛‘·Tqï ÄyÓT sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä]. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘· nì
ÁuÛÑ$T+#ê&ÉT. d”‘·qT #·÷XÊqqTø=ì >∑+‘·T\T y˚XÊ&ÉT. ø=~›ùd|ü{Ïπø ‘·q Ä˝À#·q ‘·|üŒì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤dæ
d”‘· Ç˝≤ ñ+&É>∑\T>∑T‘·T+<ë? nì nqT≈£îHêï&ÉT. ÄyÓT d”‘·ø±H˚ø±<äì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
TE
LA
mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ‘Ó*j·Tø£b˛j˚Tdü]øÏ d”‘· eTs¡DÏ+∫<˚yÓ÷qì dü+<˚Væ≤+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· C≤&ÉqT
ø£ìô|≥º˝øÒ b£ ˛sTTq ‘êqT @ eTTK+ ô|≥Tº≈î£ ì ‹]–yÓfi≤fl\ì u≤<Û|ä &ü ܶ&TÉ . nsTTHê ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&>É ÷∑ &É<ìä ìs¡sí TT+#·T≈£îHêï&ÉT.
Ç+‘· es¡≈£î yÓ‘·ø£ì ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓfi≤fl\ì rsêàì+#·T≈£îHêï&ÉT. mø£ÿ&É≈£î yÓ[flHê ìsêX‚ ø£\T>∑T‘·Tqï~. d”‘· ø£qã&É˝Ò<äì
#Ó|æ‘˚ lsêeTT&ÉT J$+#·&ÉT. n‘·&ÉT ˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT+&É&ÉT. M] eTs¡D yês¡Ô $ì uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T+&És¡T. |ü⁄Á‘·T\ eTs¡D≤ìøÏ
‘·≥Tºø√˝Òø£ øödü˝≤´ düT$TÁ‘ê ¬ø’πøsT÷ ‘·qTe⁄\T #ê*kÕÔs¡T. Á|æj·T$TÁ‘·TDÏí M&ç düTÁ^e⁄&ÉT ã‘·ø£&ÉT. <ëì‘√ s¡TeT, ‘ês¡,
n+>∑<Tä &ÉT $T>∑T\s¡T. Ç~ #·÷dæ yêqs¡C≤‹ á ˝Àø±ìï M&ÉT‘·T+~. Ç+<ä] eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+ ø±e&É+ø£Hêï ÁbÕjÓ÷|üyX˚ +¯ ‘√
ÁbÕD≤\T e<ä\&Éy˚T eT+∫<äì|æ+∫+~ e÷s¡T‹øÏ. ø±ì ‘·]ÿ+∫ #·÷ùdÔ Ä‘·àVü≤‘·´ø£Hêï ã‹≈£î+&É&Éy˚T mH√ï $<Ûë\
ñ‘·ÔeTeTì|æ+∫+~. #·∫à kÕ~Û+#˚<˚$T{Ï? ã‹øÏ‘˚ düTU≤\qT, X¯óuÛ≤\qT bı+<äe#·TÃ. ã‹øÏ ñqïyêfi¯ófl mqï&Ó’Hê
ø£\TdüTø√e#·TÃ. n+<äTπø ÁbÕD≤\qT ì\T|ü⁄ø√yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
ER
T
n|üŒ{Ïes¡≈£î yÓ‘·ø£ì nXÀø£eq+˝ÀøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î, s¡TÁ<ä, Ç+Á<ä, j·TeT,
yêj·TT<˚e⁄\≈£î dü÷s¡´#·+Á<ä eTs¡T<äZD≤\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. nXÀø£eq+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. Ç+Á<äTì q+<äqeq+ ˝≤>±
ñ+~ nXÀø£eq+.
SC
nDTeDTe⁄Hê yÓ~ø±&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. m‘ÓÔÌq •+X¯óbÕeèøå±ìï mø±ÿ&ÉT. <ëìøÏ+<ä eT*q eÁkÕÔ\qT ø£≥Tºø=ì ñqï
ˇø£ Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT. ÄyÓT #·T≥÷º sêø£ådüÅd”Ô\THêïs¡T. ÄyÓT ø£è•+∫ ñ+~. BHêedüú˝À ñ+~. ÄyÓT d”‘˚ nì|æ+∫+~
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. ÄyÓT <Ûä]+∫q ÄuÛÑs¡D≤\qT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ÉT #Ó|æŒq yê{Ï‘√ dü]b˛˝≤sTT. ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘·+MT<ä
|ü&çq ÄuÛÑs¡D≤\T ÄyÓT X¯Øs¡+ô|’ ø£ì|æ+#·&É+˝Ò<äT. M≥ìï{Ï˙ <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì ÄyÓT d”‘˚ nì Á<ÛäTe|üs¡#·T≈£îHêï&ÉT. Ä
eèø£å+ô|’H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT.
d”‘ê<˚$ì #·÷&É>±H˚ Vü≤qTeT+‘·Tì ø£qTï\ qT+&ç Äq+<ëÁX¯óe⁄\T C≤sêsTT. lsêeTTì düà]+#·Tø=ì qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
y˚≈£îeC≤eTsTT+~. y˚<ä|òüTÀwü\T $qã&ÉT‘·THêïsTT. ìÁ<ä˝Ò∫q sêeDT&ÉT nXÀø£eq+yÓ’|ü⁄ n&ÉT>∑T\T y˚düTÔHêï&ÉT.
düT>∑+<Û‘ä ˝’Ó ≤\‘√ ‘·&dç æ ñqï ø±>∑&Ü\qT <Û]ä +∫q Åd\Ô” T eTT+<äT q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. sêeDTì ‘˚»düT‡ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· &Éj÷· ´&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· <ä>∑Z]øÏ e∫à sêeDT&ÉT qj·÷Hê uÛÑj·÷Hê d”‘· eTqdüTe÷πsà Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì m˝≤+{Ï
Á|ü˝ÀuÛ≤\≈£î ‘êqT ˝§+>∑qì d”‘· ‘˚*Ã#Ó|Œæ +~. lsêeTTì qT+∫ ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ kÕ<Û´ä +ø±<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. sêeDTì˝À
156
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
Äy˚X¯+ ô|\T¢_øÏ+~. ¬s+&ÉT HÓ\\ >∑&ÉTe⁄ $~Û+#ê&ÉT. m˝≤¬>’Hê d”‘·qT ‘·q <ë]øÏ ‘ÓeTàì sêø£ådü Åd”Ô\qT Ä<˚•+∫ ‘·q
uÛÑeHêìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
AN
sêø£ådü Åd”Ô\T mH√ï s¡ø±\T>± d”‘·≈£î q#·ÃC…ù|Œ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. ÄyÓT ìsêø£]+∫+~. ∫es¡≈£î d”‘·qT #·+|ü⁄‘êeTì
uÛÑj·Tô|{≤ºs¡T. á <äT'dæú‹øÏ d”‘· m+‘√ $\|æ+∫+~. lsêeTTìøÏ <ä÷s¡yÓTÆ ã‘·ø£&É+ø£Hêï X¯Øsêìï $&Ée&Éy˚T y˚T\qï~.
NG
á e÷≥\qT $ì ø=+<äs¡T sêø£ådü Åd”Ô\T sêeDT&çø° á $wüj·T+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ yÓfi≤fls¡T. Ç+ø=+<äs¡T ‘·ø£åDy˚T d”‘·qT
ã+~Û+#·>\∑ eTHêïs¡T. n+‘·es¡≈î£ ì<äT]+∫q Á‹»≥ n|ü&˚ y˚T˝§ÿ+~. Á‹»≥ $;ÛwDü Tì ≈£L‘·Ts¡T. sêø£då ü Åd\Ô” qT n<ä*+∫+~.
‘·q≈£î e∫Ãq ø£\qT #Ó|æŒ+~. ªªy˚sTT Vü≤+dü\‘√ ≈£L&çq |ü\¢øÏMT<ä \ø£ÎDT&ç‘√ lsêeTT&ÉT ≈£Ls¡TÃq≥T¢ #·÷XÊqT. düeTTÁ<ä+
eT<Ûä´ ˇø£ ‘Ó\¢ì |üs¡«‘·+MT<ä d”‘· ≈£Ls√Ãe&É+ #·÷XÊqT. q÷HÓ|üPdæq X¯Øs¡+‘√ sêeDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&çñ+&É&É+ #·÷XÊqT.
ˇø£ q\¢ì Åd”Ô X¯Øs¡eT+‘ê ãTs¡<ä |üPdüTø=ì mÁs¡ì egeTT\T ø£{Ϻ, sêeDTì yÓT&É≈£î ‘ê&ÉTø£{Ϻ <äøÏåD+yÓ’|ü⁄>± á&ÉTÃ≈£îyÓfi¯fl&É+
#·÷XÊqT. esêVü≤+ MT<ä sêeDT&ÉT, yÓTTdü*MT<ä Ç+Á<äõ‘·÷Ô, ˇ+f…MT<ä ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT <äøÏåD~X¯>± yÓfi¯fl&É+ #·÷XÊqT. \+ø£
∫Ûqï_Ûqï+ ø±e&É+ #·÷XÊqTμμ nqï~. dü«|üï+˝À $e÷q<äs¡Ùq+ ø±e&Üìï ã{Ϻ d”‘· ø√]ø£ dæ~ΔdüTÔ+<äì, sêeDTìøÏ
$HêX¯+ ‘·|üŒ<äì, lsêeTTìøÏ »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<ä˙ #Ó|æŒ+~.
TE
LA
ÁbÕD‘ê´>±ìøÏ dæ<äΔ|ü&ɶ d”‘·≈£î X¯óuÛÑX¯≈£îHê\T ‘√#êsTT. #Ó≥Tºô|’q ñqï Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘ê<˚$ì m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√yê˝À
nì eT<∏äq|ü&ܶ&ÉT. sêeTø£<∏ë>±qy˚T dü¬s’q e÷s¡ZeTì m+#·T≈£îHêï&ÉT. d”‘ê<˚$øÏ $q|ü&˚≥≥T¢ sêeTø£<∏äqT e]í+#ê&ÉT.
d”‘ê<˚$ nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ #·÷dæ+~. #Ó≥TºMT<äTqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ ÄX¯Ãsê´ìøÏ ˝ÀHÓ+’ ~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT #Ó≥Tº~– qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
ªªne÷à ˙yÓes¡T? ˇø£y˚fi¯ d”‘ê<˚$y˚ nsTT‘˚ X¯óuÛÑeT>∑T>±ø£. <äj·T‘√ $wüj·÷\T #Ó|üμμeTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·qqT ªd”‘·μ
n+{≤s¡ ì ‘Ó * |æ + <ë kÕ~Û « ` ‘· q
eè‘êÔ+‘·eT+‘ê $e]+∫+~.
SC
ER
T
Vü ≤ qTeT+‘· T &É T ‘êqT lsêeT
<ä÷‘·qì #Ó|üø=Hêï&ÉT. <ä>∑Zs¡>± edüTÔqï
e÷s¡ T ‹ì #· ÷ dæ sêeDTì>±
nqTe÷ì+∫+~ d” ‘ · . ì»+>±
sêeT<ä÷‘·y˚ nsTT‘˚ sêeTTDÏí >∑T]+∫
$ì|æ + #· e T+~. d” ‘ · ø√]ø£ ô |’ q
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTì s¡÷|ü>T∑ D≤\qT
$e]+#ê&É T . lsêeTTì eTTÁ~ø£ q T
dü e T]Œ+#ê&É T . <ëìï #· ÷ dæ
|ü s ¡ e ÷q+<ä u Û Ñ ] ‘· T sê˝… ’ + ~ d” ‘ · .
‘·q<Ó’Hê´ìï $e]+∫ lsêeTTDÏí ‘·«s¡>±
\+ø£≈£î rdüT≈£îe∫à sêø£ådüT\ #Ós¡qT+&ç
‘·qqT $&ç|æ+#·eTì e÷s¡T‹‘√ #Ó|æŒ+~. n+‘·<ëø± m+<äT≈£î? ‘·q M|ü⁄MT<ä ≈£Ls¡TÃ+fÒ ‘·ø£åDy˚T lsêeTTì düìï~ÛøÏ
#˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. Ç+‘· ∫qïyê&ç$ m˝≤ rdüT¬øfi¯fl>∑\eì Á|ü•ï+∫+~ d”‘·. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï
Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. dü+‘√wæ+∫+~ d”‘·. nsTTHê Vü≤qTeT‘√ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ìsêø£]+∫+~. |üs¡|ü⁄s¡Twüßì ‘êø£qqï~. lsêeTT&ÉT
sêeDTDÏí dü+Vü≤]+∫ ‘·qqT rdüT≈£îb˛e&Éy˚T Äj·Tq kÕúsTTøÏ ‘·–q<äqï~.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
157
SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
ªªne÷à! Hê yÓ+≥ sêe&É+ ˙≈£î n+^ø±s¡jÓ÷>∑´+ ø±≈£î+fÒ lsêeTT&ÉT >∑T]Ô+#·>∑\ @<Ó’Hê Äqyê\T ÇμμeTàì
n&ç>±&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·eT nqTã+<ÛëìøÏ >∑Ts¡T>Ô ± ø±ø±düTs¡Tì ø£<ä∏ #Ó|Œæ +~. ø=+>∑TeTT&ç $|æŒ n+<äT˝Àì ~e´#·÷&ÜeTDÏì
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ∫Ã+~.
d”‘ê<˚$ <äs¡Ùq+‘√ Á|ü<Ûëq ø±s¡´+ eTT–dæ+~ Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. sêeDT&ÉT, n‘·ì ôd’q´|ü⁄ X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT ≈£L&Ü
‘Ó\TdüTø√yê\ì|æ+∫+~. n+<äT≈£î nXÀø£eHêìï <Ûä«+dü+ #˚j·T&Éy˚T e÷s¡Z+>± uÛ≤$+#ê&ÉT. nqT≈£îqï+‘ê #˚XÊ&ÉT Ä
ø£|æMs¡T&ÉT. sêø£ådü Åd”Ô\T |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq yÓ[fl \+πøX¯óìø°$wüj·T+ #ÓbÕŒs¡T. sêeDT&ÉT mquÛ…’y˚\ eT+~ sêø£ådüT\qT |ü+bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yêfi¯flqT eT≥Tºô|{≤º&ÉT. ‘·qô|’øÏ e∫Ãq »+ãTe÷*ì, eT+Á‹|ü⁄Á‘·T˝Ò&ÉT>∑T]ì sêeDT&ç ùdHê|ü‘·T˝…’<äT>∑T]ì,
nø£å≈£îe÷s¡TDÏí n+‘·yÓTT+~+#ê&ÉT. ∫es¡≈£î Ç+Á<äõ‘·TÔ ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+∫ Vü≤qTeT+‘·TDÏí ã+~Û+#ê&ÉT. ÁãVü≤àes¡+#˚‘·
n~ Vü≤qTeT+‘·TìMT<ä ø£åDø±\y˚T |üì#˚düTÔ+~. nsTTHê ‘êqT <ëìøÏ ø£≥Tºã&ç ñqï≥T¢ q{Ï+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT.
sêeDTì eTT+<äT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡‘·ìï. sêeDT&É&ÉT>∑>± ‘êqT sêeT<ä÷‘·qì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√
düuÛ≤eTTK+>± #ê{≤&ÉT. düVæ≤+#·˝Òì sêeDT&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·+|üeTì Ä»„ Ç#êÃ&ÉT. <ä÷‘·qT #·+|ü&É+ uÛ≤e´+ ø±<äHêï&ÉT
$;ÛwüDT&ÉT. Ç‘·s¡ |ü<äΔ‘·T˝À¢ <ä÷‘·qT <ä+&ç+#·e#·TÃqHêï&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£≈î£ ì|üŒ+{Ï+∫ \+ø£+‘ê ø£\j·T ~|üŒeTHêï&ÉT sêeDT&ÉT. ã≥º\‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£qT #·T{≤ºsT¡ .
q÷HÓ‘√ ‘·&çbÕs¡T. ‘√ø£≈£î ì|üô|{Ϻ }s¡+‘ê }πs–düTÔHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£ÿkÕ]>± Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. $;ÛwüDTì
uÛÑeq+ ‘·|üŒ \+ø£ø£+‘ê ì|üô|{≤º&ÉT. (n+<äTπø ª(d”‘·qT) #·÷dæs¡eTà+fÒ (\+ø£qT) ø±*Ãe#êÃ&Éìμ kÕyÓT‘· |ü⁄{Ϻ+~.
)\+ø£˝À Vü‰Vü‰ø±sê\T $TqTïeTT{≤ºsTT.
\+ø£qT ø±˝≤Ãø£ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä+˝À ‘√ø£qT #·˝≤¢s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ‘√ø£‘√bÕ≥T Äj·Tq ø√|ü+≈£L&Ü #·˝≤¢]+~.
‘êqT ‘·|ü #˚XÊqqT≈£îHêï&ÉT. ø√|ü+ m+‘√ nqs¡ú<ëj·Tø£eTqT≈£îHêï&ÉT. \+ø£+‘ê ø±* d”‘êe÷‘· ≈£L&Ü ø±*b˛sTT
ñ+≥T+<äì u≤<Ûä|ü&ܶ&ÉT. e∫Ãq |üìì #˚CÒ‘·T˝≤ bÕ&ÉT#˚düTø=qï+<äT≈£î ‘·qqT ‘êqT ì+~+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì mø£ÿ&√ ∫qï
ÄX¯. ‘·q ‘√ø£H˚ ø±\Ãì n–ï<˚e⁄&ÉT |üs¡eT |üPE´sê˝…’q d”‘·qT <äVæ≤kÕÔ&Ü? nì <ÛÓ’s¡´+ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À d”‘·
πøåeT+>± ñ+<äì #ês¡DT\ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì #ê˝≤ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. d”‘·eTà <ä>∑Z]øÏ #˚] bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. ÄyÓT
nqTeT‹‘√ ‹s¡T>∑T Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT.
ªn]wüº+μ nH˚ |üs¡«‘êìï mø±ÿ&ÉT. nø£ÿ&ç qT+∫ Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. eT<Ûä´˝À Äràj·T|üPs¡«ø£+>± yÓTÆHê≈£î&çì ‘êøÏ
y˚>∑+>± Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT. eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚s¡Tø√uÀ‘·T+&É>± eTVü‰Hê<ä+ #˚XÊ&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT <ëìì $ì
bı+–b˛j·÷&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT $»j·TT&Ó’ ‹]–edüTÔHêï&Éì yêqs¡T\≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTùV≤+Á<ä–] •Ks¡+MT<ä n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. yêqs¡T\+‘ê #·T≥÷º#˚sês¡T. ô|<ä›\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ªª#·÷XÊqT d”‘·eTàμμqT nì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ Äq+~+#ês¡T. \+ø± Á|üj·÷D $X‚cÕ\qT yê]øÏ
$e]+#ê&ÉT e÷s¡T‹. n+>∑<äT&ÉT ªªz Ms¡T˝≤sê! d”‘ê<˚$ C≤&É ‘Ó*dæq ‘·s¡yê‘· ≈£L&Ü ÄyÓT ˝Ò≈£î+&Ü lsêeTTì <ä>∑Z]øÏ
yÓfi¯fl&É+ düããTø±<äT. \+ø£≈£î yÓ[fl sêeDTì #·+|æ d”‘·qT rdüTø=ì lsêeTTì e<ä›≈£î yÓfi¯ó<ëμμeTì nHêï&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT
n+>∑<äT&ç e÷≥\qT K+&ç+#ê&ÉT. lsêeTdüTÁ^e⁄\T d”‘·qT #·÷dæs¡eTàHêïπsø±ì rdüT≈£îs¡eTàq˝Ò<äT. ô|’>± sêeDTDÏí
dü+Vü≤]kÕÔqì lsêeTT&ÉT Á|ü‹»„ #˚dæ ñHêï&ÉT. <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑˙j·T>∑÷&É<äHêï&ÉT. n+<äs¡+ yÓ[fl »]–q $wüj·÷\qT
ìy˚~<ë›eTHêï&ÉT.
<ë]˝À n+<äs¡÷ eT<ÛäTeq+˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. ‘˚HÓ\T ‘ê>±s¡T. eT<ÛäTeHêìï <Ûä«+dü+#˚XÊs¡T. eT<ÛäTeq+ düTÁ^e⁄ì s¡ø£åD˝À
ñqï~. n‘·ì y˚Tqe÷eT <ä~ÛeTTKT&ÉT <ëìï ø±bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\ <Ûë{ÏøÏ <ä~ÛeTTKT&ÉT >±j·÷\ bÕ\j·÷´&ÉT.
yÓ+≥H˚ yÓ[fl düTÁ^e⁄ìø° $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç<ä+‘ê X¯óuÛÑdü÷#·ø£+>± uÛ≤$+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
n+>∑<ä Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄&ÉTqï #√≥T≈£î #˚sês¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTìøÏ kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+
#˚XÊ&ÉT. ªª#·÷XÊqT d”‘·eTàqTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\ Äq+<ëìøÏ n+‘·T˝Ò<äT. d”‘· Ç∫Ãq #·÷&ÜeTDÏì lsêeTTìøÏ
düeT]Œ+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT ø√s¡>± d”‘êH˚«wüD eè‘êÔ+‘êìï #ÓbÕŒ&ÉT.
158
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
AN
NG
j·TT<äΔ ø±+&É+
TE
LA
lsêeTT&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ç kÕVü≤kÕìï Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. >∑s¡T‘·à+‘·T&çøÏ, yêj·TT<˚e⁄&çøÏ, Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ ‘·|üŒ á
eTVü‰düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·&ÜìøÏ Ç‘·s¡T\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±<äHêï&ÉT. Ç∫Ãq |üìì kÕ~Û+#·&Éy˚T>±ø£, <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\Z≈£î+&Ü
<ëìø£qTã+<ÛäyÓTÆq Ç‘·s¡ ø±sê´\qT kÕ~Û+#˚yê&ÉT ñ‘·ÔeTT&Ó’q ùde≈£î&ÉT. πøe\+ Ç∫Ãq |üìH˚ HÓs¡y˚πsÃyê&ÉT eT<Ûä´eTT&ÉT.
‘·q≈£î kÕeTs¡ú´+ ñHêï Ç∫Ãq |üìì |üP]Ô#˚j·Tìyê&ÉT n<ÛäeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ ≈£îX¯\ yês¡Ô #Ó|æŒ eT¨|üø±s¡+ #˚dæq
Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î @$Tj·T´>∑\q+≥÷ <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì >∑{Ϻ>± >∑T+&Ó≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ç<˚ ‘êìj·T´>∑\
düs¡«dü«eTHêï&ÉT. (Ä<äsê_Ûe÷Hê\≈£î $T+∫q ÄdæÔ ñ+&É<äT ø£<ë!)
lsêeTTì eTqdüT˝À eT∞fl <äT'K+ bı+–bı]¢+~. düTÁ^e⁄&ÉT }s¡&ç+#ê&ÉT. ìs¡T‘ê‡Vü≤+ Á|üjÓ÷»Hê\qT HêX¯q+
#˚düTÔ+<äHêï&ÉT. <äT'K+ XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\qT ~>∑C≤s¡TdüTÔ+<äHêï&ÉT. X¯Á‘·Te⁄ $wüj·T+˝À Ç|ü&ÉT <äT'K+ ø±<äT, Áø√<Ûä+
#·÷|üe\dæq düeTj·TeTì dü÷∫+#ê&ÉT. eTVü‰düeTTÁ<ä+MT<ä ùd‘·Te⁄qT ø£≥º≈£î+&Ü \+ø£qT »sTT+#·&É+ Ç+Á<ë~ <˚e‘·\≈£î
≈£L&Ü kÕ<Ûä´+ ø±ì|üì nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n&ç–qMT<ä≥ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT \+ø±q>∑s¡+˝Àì s¡ø£åD e´edüúqT >∑T]+∫
$es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT.
ER
T
eT<Ûë´Vü≤ïyÓTÆ+~. á $»j·T eTTVüAs¡Ôy˚T \+ø± Á|üj·÷D≤ìøÏ ‘·–q<äì lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄ì‘√ nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
yêqs¡T\‘√, ªª˙\T&ÉT ôd’Hê´ìøÏ e÷s¡Z+ #·÷|ü⁄‘·÷ eTT+<äTq&Éyê*. \ø£å˝≤~ yêqs¡T\T n‘·DÏí nqTdü]+#ê*. u≤\Ts¡T
eè<äTΔ\T, ã\V”≤qT\T øÏwæÿ+<Ûä˝ÀH˚ ñ+&Ü*. düTÁ^yê! H˚qT Vü≤qTeT+‘·T&ç uÛÑT»+MT<ë, \ø£ÎDT&ÉT n+>∑<äT&ç uÛÑT»+MT<ë
≈£Ls=Ãì eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘ê+. qTe⁄« |ü\ø¢ HÏ øÓ ÿÏ e÷‘√bÕ≥T sêyê*. C≤+ãe+‘·T&ÉT, düTùwDT&ÉT, y˚><∑ ]ä Ù ôdq’ ´+ yÓqTø£u≤Û >∑+˝À
ñ+&ç s¡ø£åD u≤<Ûä´‘·qT #·÷&Ü*. yÓfi‚fle÷s¡Z+˝À q>∑sê\T, Á>±e÷\T ñ+fÒ yê{Ï˝ÀøÏ yÓfi¯fl>∑÷&É<äT. »\, |òü\ düVæ≤‘·yÓTÆq
e÷s¡Z+ yÓ+≥ eTq+ Á|üj·÷DÏ+#ê*μμ nì sêeTT&ÉT dü÷∫+#ê&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+ ñs¡ø£\T y˚düTÔ+fÒ n+<äs¡÷ düeTTÁ<ärsêìï
#˚s¡T≈£îHêïs¡T.
SC
\+ø£˝À sêeDT&ÉT eT+Á‘·T\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T\qT m<äTs=ÿì \+ø£qT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ @+ #˚j·÷˝À
ìs¡ísTT+#·eTHêï&ÉT. düuÛÑ˝Àì yês¡T sêeD, Ç+Á<äõ‘·TÔ\ |üsêÁø£e÷ìï bı–&Üs¡T. qs¡yêqs¡T\qT ˝…ø£ÿ#˚j·÷*‡q nedüs¡+
˝Ò<äì ô|<ä$ $]#ês¡T. ªªsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡Ã>∑\μμeì \+πøX¯óìøÏ Ä‘·àôdúÌsê´ìï ø£*–+#ês¡T. Á|üVü≤düTÔ&ÉT yÓTT<ä˝…’qyês¡T
X¯Á‘·Tùdq\qT ‘êy˚T ‘·T<äeTT{Ϻ+#·>∑\eTì &É+u≤\T |ü*ø±s¡T.
Çe˙ï $Hêï&ÉT sêeDTì k˛<äs¡T&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. sêø£ådüT\‘√ ªªX¯Á‘·Te⁄\ X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü yê]ì
#·T\ø£q>± uÛ≤$+#·≈£L&É<äT. lsêeTT&ÉT eTqπø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? eTq sêCÒ d”‘·qT n|üVü≤]+#·T≈£î e#êÃ&ÉT. Bìe\¢
bÕ|ü+ edüTÔ+~. ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\T eT+≥>∑\TkÕÔsTT. Äj·TTwü߸ ‘·>∑TZ‘·T+~. dü+|ü<ä\˙ï q•kÕÔsTT. ø£qTø£ d”‘·qT lsêeTTìøÏ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
159
NG
AN
A
n|üŒ–+#·&Éy˚T nìï $<Ûë˝≤ eT+∫~. nqedüs¡+>± ø£\Vü≤+ ‘Ó#·TÃø√e&É+ <˚ìøÏ? ô|’>± lsêeTTì e+{Ï eTVü‰Ms¡Tì‘√
j·TT<äΔ+ ‘·>∑<äTμμ n+≥÷ sêeDTìyÓ’|ü⁄ ‹]>±&ÉT. ªªnHêï! nqedüs¡+>± ø√|æ+#·&É+ eT+∫~ø±<äT. n~ <ÛäsêàìøÏ
Ä≥+ø£eTÚ‘·T+~. düTU≤\qT <ä÷s¡+#˚düTÔ+μμ<äì Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. $;ÛwüDTì á Væ≤‘·uÀ<Ûä ª#Ó${Ïyêì eTT+<äT
X¯+KeT÷~μq≥¢sTT+~. sêeDTì uÛÑeHêìøÏ e∫Ãq ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT ≈£L&Ü sêeDTDÏí ‘·|ü|ü{≤º&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D düeTj·T+˝À
‘·qqT dü+Á|ü~+∫ ñ+fÒ u≤>∑T+&˚<äHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT Ä˝À∫+∫ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äHêï&ÉT. Ç<ä+‘ê ª>∑‘·»\ùd‘·Tã+<Ûäqy˚Tμ
(˙fi¯óflb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· n&ÉT¶ø£≥ºy˚j·T&É+)qì ≈£î+&É ã<ä›\Tø={Ϻq≥Tº #ÓbÕŒ&ÉT. ªªqTe⁄« X¯Á‘·Te⁄ |ü≥¢ e´eVü≤]+∫q rs¡T
dü¬s’q~ ø±<äT, lsêeTT&ÉT ìqTï Ç+ø± #·+|ü≈£î+&Ü ñ+&É&É+ ˙ n<äèwüº+μμ nHêï&ÉT. Çe˙ï m˝≤ ñHêï lsêeTTDÏí
‘·T<äeTT{Ϻ+#˚ uÛ≤s¡+ ‘·q<˚qì Á|üø£{Ï+#·T≈£îHêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT.
sêeDT&ÉT $;ÛwüDTì e÷≥\≈£î Áø√<Ûëy˚XÊ\≈£î ˝Àqj·÷´&ÉT. rÁekÕúsTT˝À ì+~+#ê&ÉT. nqï ‘·+Á&ç‘√ düe÷qT&Éì
n‘·ì ì+<ä\qT düVæ≤+#ê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. ø±ì sêeDTì n<Ûäs¡àe÷sêZìï e÷Á‘·+ düeT]ú+#·˝Ò<äT. <Ûäs¡à+ M&çq sêeDTì
M&É&Üìπø $;ÛwüDT&ÉT ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ¬s+&ÉT >∑&çj·T˝À¢ sêeT\ø£ÎDT\Tqï#√{ÏøÏ q\T>∑Ts¡T nqT#·s¡T\‘√ #˚sê&ÉT.
TE
LA
Äø±X¯+˝ÀH˚ ì*∫ lsêeTTDÏí X¯s¡DTø√sê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT <ëX¯s¡~∏. $;ÛwüDT&ÉT lsêeTTì bÕ<ë\ô|’
yê˝≤&ÉT. sêeDTì $wüj·÷\˙ï dü+øÏå|üÔ+>± #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ÉT $;ÛwüDTì‘√ ªH˚qT sêeDTì ã+<ÛäT$TÁ‘· düy˚T‘·+>±
Vü≤‘·e÷]à ìqTï sêEqT #˚kÕÔμqì ‘·eTTà\MT<ä ˇfÒºdæ #ÓbÕŒ&ÉT. á |üì˝À ‘êqT j·T<∏ëX¯øÏÔ düVü‰j·T|ü&É>∑\qì $;ÛwüDT&ÉT
e÷≥ Ç#êÃ&ÉT. sêeTT&ÉT $;ÛwüDTDÏí Ä*+>∑q+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ç‘√ yÓ+≥H˚ düeTTÁ<ä»\+ ‘Ó∫à \+ø±sêE>±
$;ÛwDü TDÏí |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ DÔ íÏ #˚jT· eTHêï&ÉT. lsêeTTì Ä»„ yÓ+≥H˚ Ä#·sD¡ s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. n+<äs÷¡ Äq+<ëìï Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
SC
ER
T
düeTTÁ<ëìï <ëfÒ ñbÕj·Ty˚T$T≥ì düTÁ^e⁄DÏí Á|ü•ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äTDÏí ÁbÕ]ú+#·&É+e\¢ Ç~
kÕ<Ûä´|ü&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. lsêeTT&ÉT düeTTÁ<ärs¡+˝À <äsꓤdüq+MT<ä ≈£Ls¡TÃì düeTTÁ<äTDÏí ñbÕdæ+#ê&ÉT. eT÷&ÉT
sêÁ‘·T\T >∑&ç#êsTT. düeTTÁ<äT&ÉT m<äT≥ ì\Te˝Ò<äT. lsêeTTì
ø£ q Tï\T mÁs¡ u ≤sêsTT. dü e TTÁ<ä T &ç nVü ≤ +ø±sêìï
nD>∑ < =ø±ÿ\qT≈£ î Hêï&É T . ˙{Ï q +‘ê Ç+øÏ b ˛j˚ T ≥≥Tº
#˚ j · ÷ \qT≈£ î Hêï&É T . ÁãVü ‰ àÁkÕÔ ì ï dü à ]+#ê&É T . Á|ü ø £ è ‘· + ‘ê
n\¢ø˝£ À¢\eTÚ‘·Tqï~. düeTTÁ<äT&ÉT uÛj
Ñ T· |ü&ç bÕ]b˛‘·THêï&ÉT. |üsT¡ >¬ ‘˚Ô
yêìô|’ u≤D+ Á|üjÓ÷–+#·sê<äì Ä>±&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äT&ÉT
<ë]øÏ e#êÃ&ÉT. \+ø£≈£î yÓfi¯fl&ÜìøÏ <ë]ìkÕÔqHêï&ÉT. m≈£îÿô|{Ϻq
u≤D+ eè<∏ëø±sê<äT. mø£ÿ&É Á|üjÓ÷–+#ê˝À #Ó|üŒeTHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. bÕbÕ‘·Tà\T, <√|æ&ç<ës¡T\T ñ+&˚ ªÁ<äTeT≈£î\´+μô|’q
Á|üjÓ÷–+#·eTHêï&ÉT düeTTÁ<äT&ÉT. n~ »]–b˛sTT+~.
$X¯«ø£sà¡ ≈£îe÷s¡T&Óq’ ªq\T&ÉTμ •\Œø£fi≤ì|ü⁄DT&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+,
X¯øÔÏ ñqïyê&ÉT. ùd‘·Te⁄ (e+‘Óq) qT ì]à+#·&ÜìøÏ n‘·&˚ jÓ÷>∑T´&Éì
düeTTÁ<äT&ÉT ‘Ó*bÕ&ÉT. Ä ùd‘·Te⁄qT ‘êqT uÛ]Ñ kÕÔqì e÷{ Ç#êÃ&ÉT.
ùd‘·Te⁄ ìsêàD≤ìøÏ yêqs¡ Hêj·T≈£î\≈£î Ä»„ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+<äs¡÷ eTVü‰s¡D´+ <ë] |ü{≤ºs¡T. ô|<ä›ô|<ä› #Ó≥¢qT ã+&Ésêfi¯flqT
yÓ÷düT≈£îedüTÔHêïs¡T. düeTTÁ<ä+˝À |ü&˚düTÔHêïs¡T. yê{Ï <Óã“≈£î
160
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
düeTTÁ<ä+˝Àì ˙s¡T Äø±XÊìøÏ m–dæ|&ü TÉ ‘·Tqï~. q\Tì dü÷#·q\qqTdü]+∫ ø=\‘·\ Á|üø±s¡+ ùd‘·Te⁄ ìsêàD+ »s¡T>∑T‘·÷+~.
e+<äjÓ÷»Hê\ bı&Ée⁄, |ü~ jÓ÷»Hê\ yÓ&É\TŒ>∑\ ùd‘·Te⁄qT ø£≥º&É+ ◊<äT s√E˝À¢ |üPs¡ÔsTT+~.
AN
lsêeT\ø£ÎDT\T düTÁ^e⁄ì‘√ ø£\dæ eTT+<äT q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ôd’q´+ yê]ì nqTdü]düTÔqï~. ôd’q´+˝À ø=+<äs¡T yÓqø£
q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T ùd‘·Te⁄ eT<Ûä´uÛ≤>∑+˝À, eT] ø=+<äs¡T ¬s+&ÉT |üø£ÿ˝≤ q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T düeTTÁ<ä+˝À <ä÷øÏ
á<äT‘·÷ edü÷Ô+fÒ eT]ø=+<äs¡T Äø±X¯+˝À m–] edüTÔHêïs¡T. yês¡T #˚ùd ø√˝≤Vü≤˝≤ìøÏ düeTTÁ<äy˚T eTÚq+ <ë*Ã+~.
n+<äs¡÷ ne‘·* rs¡+ #˚sês¡T.
NG
lsêeTT&ÉT j·TT<ä˙Δ ‹ì nqTdü]+∫ ôdH’ ê´ìï $$<Ûä $uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#ê&ÉT. me] u≤<Û´ä ‘·\qT yêfi¯fl≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT.
sêeDT&ç eT+Á‘·T˝…’q X¯óø£kÕs¡DT\T lsêeTTì ã\+ ‘Ó\TdüTø√yê\ì yêqs¡ s¡÷bÕ\T<ë*à yêqs¡T\˝À #˚sês¡T. $;ÛwüDT&ÉT
yêfi¯flqT >∑T]Ô+∫ lsêeTTì m<äT≥ ì*bÕ&ÉT. ø£å$T+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·eTqT >∑T]+∫ Ç+ø± @eTHêï ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ
n&ÉT¶˝Ò<äì yêfi¯fl≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. d”‘·qT yÓ+≥H˚ n|üŒ–+#·ø£b˛‘˚ ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì sêeDT&çøÏ #Ó|üŒe\dæ+~>±
dü÷∫dü÷Ô X¯óø£kÕs¡DT\qT |ü+|æ+∫y˚XÊ&ÉT. yês¡T yÓ[fl Çø£ÿ&ç $wüj·÷\˙ï bı\T¢uÀ≈£î+&Ü sêeDTìøÏ ‘Ó*bÕs¡T.
TE
LA
sêeDT&ÉT d”‘· $wüj·T+˝À eTs=ø£ m‘·TÔ>∑&É y˚XÊ&ÉT. nXÀø£eq+ yÓ[fl sêeTT&ÉT ‘·q#˚‹˝À Vü≤‘·T&Ó’Hê&Éì d”‘·‘√
|ü*ø±&ÉT. ÄyÓT qeTà˝Ò<äT. e÷j·÷$jÓÆTq $<äT´õ®VüQ«DÏí |æ*#ê&ÉT. n‘·&ÉT lsêeTTì<˚ nì|æ+#˚ e÷j·÷•s¡düT‡qT,
<ÛäqTsê“D≤\qT rdüTø=ìe∫à #·÷|æ+#ê&ÉT d”‘·≈£î. Ç|üŒ{Ϭø’Hê ‘·HêïÁX¯sTT+#·eTì d”‘·qT ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. d”‘·
≈£î$T*b˛sTT+~. sêeDT&ÉT ‘·q uÛÑeHêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. $;ÛwüDTì uÛ≤s¡´ ªdüs¡eTμ d”‘·qT }s¡&ç+∫+~. Ç<ä+‘ê sêø£ådü
e÷j·T nì #Ó|æŒ+~. lsêeTT&ÉT πøåeTy˚Tqì ‘Ó*|æ+~.
ER
T
lsêeT#·+Á<ë<äT\T yêqs¡ôd’q´+‘√ düTy˚\ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. ÄsêÁ‹ nø£ÿ&˚ >∑&çbÕs¡T. m‘ÓÔÌq Ä |üs¡«‘· •Ks¡+
qT+&ç \+ø±q>∑s¡ XÀuÛÑqT #·÷XÊs¡T. \+ø£˝À y˚T&Éô|’uÛ≤>∑+˝À ؃$>± ≈£Ls¡TÃqï sêeDTDÏí lsêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. yêqs¡
Á|üeTTKT\÷ #·÷XÊs¡T. düTÁ^e⁄&ÉT ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq˝Ò∫ ø√|ü+‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. ø£åD≤\˝À düTy˚\ |üs¡«‘·+qT+∫ sêeD
uÛÑeq+ô|’q yê˝≤&ÉT. ‘êqT lsêeTTì $TÁ‘·T&Éqì, ‘·q <ä>∑Zs¡ ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ \+πøX¯óì ‘·s¡+ø±<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
sêeDT&çô|’øÏ <ä÷øÏ n‘·ì øÏØ{≤ìï rdæ H˚\≈£î ø={≤º&ÉT. sêeDT&ÉT ¬s∫Ãb˛j·÷&ÉT. ªªdüTÁ^yê! Ç+‘· es¡≈£î ˙e⁄ Hê
ø£+≥ã&É˝Ò<äT. ˝Ò≈£î+fÒ m|ü&√ V”≤qÁ^e⁄&Ée⁄ (‘·\ ‘Ó–qyê&Ée⁄) nj˚T´yê&ç$μμ n+≥÷ >∑]®+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûë´ u≤Vü‰u≤Væ≤
j·TT<äΔ+ »]–+~. düTÁ^e⁄&ÉT sêeDTDÏí eTT|üŒ‹|üŒ\T ô|{Ϻ ø£åD≤\˝À ]e⁄«q m–] düTy˚\ |üs¡«‘·+MT<ä yê˝≤&ÉT. lsêeTT&ÉT
düTÁ^e⁄DÏí düTìï‘·+>± eT+<ä*+#ê&ÉT. ‘=+<äs¡|ü&ç Ç˝≤+{Ï kÕVü≤kÕ\T #˚j·Te<ä›ì dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT.
SC
sêeDT&ç <ä>∑Z]øÏ n+>∑<äTDÏí sêj·Tu≤]>± |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘·qT n|üŒ–+#·≈£b˛‘˚ lsêeTTì #˚‹˝À eTs¡D+
‘·<´ä∏ eTì, \+ø£≈î£ $;ÛwDü T&ÉT sêEø±>∑\&Éì lsêeTTì yêø£´+>± sêeDTìøÏ $ì|æ+#ê&ÉT n+>∑<Tä &ÉT. düuÑÛ n≥Tº&øç bÏ ˛sTT+~.
q\T>∑Ts¡T sêø£ådüT\T n+>∑<äT&çMT<ä $s¡T#·T≈£î|ü&ܶs¡T. n+>∑<äT&ÉT yê]ì ‘·q #·+ø£˝À Ç]øÏ+#·Tø=ì ÁbÕkÕ<ä+ô|’øÏ m–sê&ÉT.
nø£ÿ&ç qT+&ç yê]ì ã\+>± H˚\ô|’øÏ $dæsê&ÉT. dæ+Vü≤Hê<ä+ #˚dæ Äø±X¯e÷s¡Z+˝À lsêeTTDÏí #˚sê&ÉT. sêeDTì uÛ≤yêìï
Á>∑Væ≤+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. <ÛäqTdüT‡≈£î |üì #ÓbÕŒ*‡q düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+<äì uÛ≤$+#ê&ÉT.
\+ø£MT~øÏ <ä+&Éj·÷Á‘· yÓTT<ä˝…’+~. \+ø£qT Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄\ qT+&û ôd’q´+‘√ eTT≥º&ç+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. \+πøX¯ó&ÉT
‘·q uÛÑeq+ MT~ qT+#˚ |ü]dæú‹ì >∑eTì+#ê&ÉT. BsêÈ˝À#·q˝À |ü&ܶ&ÉT. j·TT<äΔ+ yÓTT<ä˝…’+~. ¬s+&ÉT ôd’Hê´\T rÁe+>±
b˛sê&ÉT‘·THêïsTT. Ä+»H˚j·TT&ç #˚‹˝À »+ãTe÷*, düTùwDTì #˚‹˝À $<äT´Hêà* eTs¡DÏ+#ês¡T. Nø£{Ï˝À mes¡T mes√
(sêø£ådüT&Ü? yêqs¡T&Ü?) n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îì eTØ ø=≥Tº≈£î+≥THêïs¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
161
NG
AN
A
n+>∑<äTì #˚‹˝À sêeD≈£îe÷s¡T&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ z&çb˛j·÷&ÉT. BìøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. ø£|ü≥ j·TT<ëΔìøÏ ~>±&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\qT eT÷s¡Ã¤b˛j˚T≥Tº#˚dæ Hê>±g+‘√ ã+~Û+#ê&ÉT. yês¡T eTs¡DÏ+#ês¡ì ÁuÛ≤+‹|ü&ç sêeDT&ç <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl
$wüj·÷ìï ‘Ó*bÕ&ÉT. sêeDT&ÉT n_Ûq+~+#ê&ÉT. sêeDT&ç Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î Á‹C≥ yÓTT<ä˝…’qyês¡T d”‘·qT |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ô|’
j·TT<äΔ uÛÑ÷$TøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. H˚\MT<ä |ü&çñqï sêeT\ø£ÎDT\qT d”‘· #·÷dæ+~. eTs¡DÏ+#ês¡ì uÛ≤$+∫ ø£˙ïs¡T ø±\«\T
>∑f˝ºÒ ≤ @&çÃ+~. |üøÿ£ H˚ ñqï Á‹»≥ z<ës¡TŒ‘√ ≈£L&çq <Ûs’Ó ê´ìï∫Ã+~. sêeT\ø£ÎDT\T ã‹πø ñHêïs¡ì Ä<Ûësê\T #·÷|æ+∫+~.
yêqs¡ôd’q´+ Á|üdüqï+>± ñ+&É&É+ ˇø£ ø±s¡DeTì, nìï+{Ïø° $T+∫ ªªuÛÑs¡Ô eTs¡DÏ+∫q Åd”Ôì |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ rdüTø=ìsê<äTμμ
nì #Ó|üŒ&É+‘√ d”‘· eTqdüT ≈£î<äT≥|ü&ç+~. >∑s¡T‘·à+‘·Tì sêø£‘√ sêeT\ø£ÎDT\T Hê>±g Á|üuÛ≤e+ qT+∫ $eTT≈£îÔ˝…’Hês¡T.
yêqs¡T\T ª»j·T»j·Tμ <Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T. n$ sêeDTì >∑T+&Ó˝À ªn|üμ X¯u≤›ìï CÀ&ç+#·Tø=ì Á|ü‹<Û«ä ìdüTHÔ êïsTT. Vü≤qTeT+‘·Tì
#˚‹˝À <Ûä÷Áe÷≈£åî&ÉT, nø£+|üqT&ÉT, n+>∑<äT&ç u≤]q|ü&ç eÁ»<ä+Áwüߺ&ÉT, ˙\T&çøÏ ∫øÏÿ Á|üVü≤düTÔ&ÉT j·TeT|ü⁄]u≤≥ |ü{≤ºs¡T.
TE
LA
sêeDTì u≤DX¯øÏÔøÏ düTÁ^e⁄&ÉT eT÷s¡Ã¤b˛j·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT $\¢+<äT≈£îHêï&ÉT. nqïqT yê]+∫ \ø£ÎDT&ÉT sêeDTDÏí
m~]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. yêqs¡ùdqMT<ä X¯se¡ s¡¸<ëÛ s¡≈î£ ]|ædTü HÔ êï&ÉT sêeDT&ÉT. Ä+CH˚jT· T&ÉT sêeDT&ç <Ûë{ÏøÏ n&ÉTø¶ ≥£ º
y˚XÊ&ÉT. ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± #·s¡#ê&ÉT sêeDT&ÉT. e÷s¡T‹ #·*+∫b˛j·÷&ÉT. nsTTHê ø£åD+˝À ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
ns¡#˚‹‘√ sêeDTDÏí ˇø£ÿ <Óã“ y˚XÊ&ÉT. <äX¯Á^e⁄&ÉT ø£+|æ+∫b˛j·÷&ÉT. ‘˚s¡T≈£îì ªªyêqsê! uÛÑfi≤, Hê≈£î X¯Á‘·Te⁄y˚ nsTTHê ˙
X¯øÏÔì yÓT#·TÃ≈£î+≥THêïμμqì j·TT<äΔ dü÷Œ¤]Ôì #ê{≤&ÉT sêeDT&ÉT.
SC
ER
T
sêeDT&ÉT Á|üjÓ÷–+∫q ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûä+ \ø£ÎDTì m<ä˝À Hê≥T≈£î+~. düŒ èVü≤<äbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. n‘·ìï
m‘·TÔø=ì yÓfi≤fl\ì X¯‘·$<Ûë˝≤ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\T&Ó’Hê&ÉT sêeDT&ÉT. n+‘·˝À Ä+»H˚j·TT&ÉT sêeDT&çMT<ä <ë&ç#˚XÊ&ÉT.
eø£å'düú\+MT<ä eTTwæº|òü÷‘·+‘√ sêeDTDÏí ≈£L\ã&˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. \ø£ÎDTDÏí lsêeTTì e<ä›≈£î #˚sêÃ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì ø√]ø£
y˚Ts¡≈£î n‘·ì uÛÑTC≤\ô|’ ≈£Ls¡TÃì sêeDTì‘√ b˛s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eT+ eTT+<äT sêeDTì <ÛäqTdüT‡,
øÏØ≥+ <ëk˛Vü≤eTHêïsTT. lsêeTT&ÉT <äj·T‘·\#ê&ÉT. sêeDTì‘√ ªª˙e⁄ j·TT<äΔ+˝À n\dæb˛j·÷e⁄. ùd<ärs¡TÃø=ìsê.
n|ü&ÉT Hê ã\y˚T$T{À ‘Ó\TdüTÔ+μμ<äì düT‹yÓT‘·Ô>± #ÓbÕŒ&ÉT.
n+‘·'|ü⁄sêìøÏ ‹]–yÓ[flHê nee÷quÛ≤s¡+ sêeDTDÏí ˇø£
#√≥ ≈£Ls√Ã˙j·T&É+ ˝Ò<Tä . ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ ìí ìÁ<ä˝|Ò eü THêï&ÉT sêeDT&ÉT.
n‹ø£wüº+MT<ä Ä |üì kÕ<Ûä´eTsTT+~ sêø£ådüT\≈£î. ≈£î+uÛÑø£s¡TíìøÏ
Äs¡T HÓ\\T ìÁ<ä ˇø£s√E uÛÀ»q+. (n+<äTπø ª≈£î+uÛÑø£s¡íìÁ<äμ nH˚~
ˇø£ C≤rj·T+>± uÛ≤wü˝ÀøÏ e∫Ã+~.) ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT sêeDTDÏí
düMT|æ+#ê&ÉT. »]–+<ä+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT sêeDT&ÉT. ‘Ó*$>∑\yês¡T
»]–q <ëìì >∑÷]Ã Ä˝À∫+#·s¡Hêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT. ‘·q≈£î
düVü‰j·T|ü&ÉeTì ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. ªªÄ|ü<ä\ bÕ˝…’q
yêìì Ä<äTø=H˚yê&˚ ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT. ‘·|ü<ë] |ü{Ϻ ø£cÕº˝À¢
|ü&ɶyê]øÏ #˚j·T÷‘·ì∫à Ä<äTø=H˚yê&˚ Ä|ü⁄Ôμμ&Éì sêeDT&ÉHêï&ÉT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<äΔdüqï<äTΔ&Éj·÷´&ÉT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<äΔ+˝À yêqs¡T\qT #êe⁄<Óã“ rdüTÔHêï&ÉT.
yêqs¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·˝À<ë] |ü{≤ºs¡T. lsêeTTDÏí ÄÁX¯sTT+#ês¡T.
ª◊+Á<ëg+μ‘√ ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì •s¡düT‡qT K+&ç+∫ XÊX¯«‘· ìÁ<ä˝ÀøÏ
162
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
|ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì u≤D<Ûë{ÏøÏ ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ‘·\ \+ø£˝À |ü&çb˛sTT+~. Ä ‘·\ ‘·>∑\&É+ e\¢ sê»M<∏äT\˝Àì
Ç+{Ïø£|ü\T, m‘ÓÔÌq ÁbÕø±sê\T ≈£L*b˛j·÷sTT. ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì eTs¡Dyês¡Ô sêeDTDÏí Á≈£î+>∑Bdæ+~.
AN
sêeD ≈£îe÷s¡T&Ó’q n‹ø±j·TT&ÉT \ø£ÎDTì ÁãVü‰àÁkÕÔìøÏ ã˝…’Hê&ÉT. ‘·eTTàDÏí, ø=&ÉT≈£îqT b˛>=≥Tºø=ì ‘·\¢&ç\T¢‘·Tqï
sêeDTDÏí Ç+Á<äõ‘·TÔ z<ësêÃ&ÉT. uÛ≤s¡+ ‘·qô|’ y˚düTø=ì. j·TT<äΔs¡+>±ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\MT<ä ÁãVü‰àÁkÕÔìï
Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. sêeTTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î sêeTTì‘√bÕ≥T \ø£ÎDT&ÉT düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTTq≥T¢ |ü&ç ñHêï&ÉT. yêfi¯ófl
eTs¡DÏ+#ês¡qT≈£îHêï&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. ‘·+Á&çø° yês¡ÔqT ‘Ó*bÕ&ÉT.
TE
LA
NG
yêqs¡ôd’q´ •_s¡+˝À n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. $;ÛwüDT&ÉT <ÛÓ’s¡´+ #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\≈£î @MTø±˝Ò<äHêï&ÉT. ÁãVü≤àMT~
>ös¡e+‘√ ngu≤<ÛäqT nqTuÛÑ$+#ês¡ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ÁãVü‰àg Á|üuÛ≤e+‘√ ns¡yÓ’@&ÉT ø√≥¢ eT+~ Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. #ê˝≤eT+~
<Óã“‹Hêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, $;ÛwüDT&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ç ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T. C≤+ãe+‘·T&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. dü]>±Z
#·÷&É˝Òø£b˛‘·THêïqHêï&ÉT. <Ûä«ìì ã{Ϻ $;ÛwüDTì >∑T]Ô+#êqHêï&ÉT. ªªVü≤qTeT+‘·T&ÉT πøåeTy˚THêμμ nì n&ç>±&ÉT. Ä+‘·s¡´+
n+‘·T∫ø£ÿ˝Ò<äT $;ÛwüDTìøÏ. ªªVü≤qTeT+‘·T&ÉT J$ùdÔ yêqs¡ôd’q´+ #·∫ÃHê ã‹øÏqfÒ¢ ˝Ò<ë Vü≤qTeT eTs¡DÏùdÔ n+<äs¡+
ã‹øÏñHêï #·∫Ãqyêfi¯fl‘√ düe÷qy˚TμμqHêï&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. C≤+ãe+‘·Tì Ä<˚X¯+ô|’ Væ≤e÷\j·÷\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É ñqï
düsö«wü~Û eTVü‰|üs¡«‘êìï ô|\¢–+∫ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. zwü<ÛäT\ yêdüqπø sêeT\ø£ÎDT\ >±j·÷\˙ï
eT≥Te÷j·TeTj·÷´sTT. #·ìb˛sTTq yêqs¡T\T eT∞fl ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêïs¡T. düTÁ^y껄‘√ yêqs¡T\T \+ø£≈£î ì|üô|{≤ºs¡T.
X¯Á‘·T|üøå±ìï e÷qdæø£+>± <Óã“rj·T<ä\#ê&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. Vü≤qTeT<ë~ yêqs¡Ms¡T\T #·÷düTÔ+&É>± e÷j·÷d”‘·qT
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ ì»y˚TqqT≈£îHêïs¡T. á yês¡Ô ‘Ó*dæ lsêeTT&ÉT XÀø£d+ü Á<ä+˝À eTTì–b˛j·÷&ÉT. Ç<ä+‘ê Ç+Á<äõ‘·TÔ
e÷j˚Tqì $;ÛwüDT&ÉT ‘Ó\|ü&É+‘√ n+<äs¡÷ }|æ]|”\TÃ≈£îHêïs¡T.
X¯Á‘·Tdü+Vü‰sêìøÏ Ç+Á<äõ‘·TÔ ì≈£î+_Û˝≤ n_Û#ês¡¨e÷ìï ‘·\ô|{≤º&TÉ . <ëìï uÛ+Ñ >∑+#˚jT· &ÜìøÏ sêe÷qT»„‘√ \ø£ÎDT&ÉT
yÓfi≤fl&ÉT. Ç+Á<äõ‘·TÔ \ø£åDT\ eT<Ûä´ |òüTÀs¡ j·TT<äΔ+ »]–+~. ª◊+Á<ëgeTTμqT Á|üjÓ÷–+∫ Ç+Á<äõ‘·TÔ ‘·\qT H˚\sê˝≤Ã&ÉT
\ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
T
sêeDT&ÉT j·TT<äΔuÛÑ÷$T˝À Á|üfi¯j·Tø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ $»è+_ÛdüTÔHêï&ÉT. yêqs¡ Ms¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ j·TT<äΔs¡+>∑+ qT+&ç
ø±*øÏ ãT~Δ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. eTs=ø£yÓ’|ü⁄ düTÁ^e⁄ì #˚‹˝À $s¡÷bÕ≈£åî&ÉT, eT¨<äs¡T&ÉT eT{Ϻ>∑s¡#ês¡T.
SC
ER
j·TT<äΔ+ ∫e] n+ø±ìøÏ #˚s¡T‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\‘√ sêeDTìb˛s¡T rÁe‘·s¡eTe⁄‘·Tqï~. sêeDT&ÉT $;ÛwüDTDÏí
#·+|ü&ÜìøÏ ã˝…¢yÓT‘êÔ&ÉT. n~ eTVü‰X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq~. $;ÛwüDTìøÏ ÁbÕD≤bÕj·T dæú‹ì >∑eTì+∫q \ø£ÎDT&ÉT sêeDTìô|’
u≤D≤\qT ≈£îeTà]+#ê&ÉT. m≥÷ ‘√#·ø£ $;ÛwüDTì #·+ù| Á|üj·T‘êïìï $s¡$T+#·T≈£îqï sêeDT&ÉT \ø£ÎDTìô|’ ÄÁ>∑Væ≤+∫
ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûëìï Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. n~ >∑eTì+∫q lsêeTT&ÉT ªX¯øÏÔμì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. ª˙˝Àì #·+ù|X¯øÏÔ q•+#·T>±ø£μ
nì. n+‘˚ ` n~ ÁbÕDX¯øÏÔì ø√˝ÀŒsTT+~. \ø£ÎDT&ç s=eTTàMT<ä ã\+>± Hê≥T≈£î+~. \ø£ÎDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&çb˛j·÷&ÉT.
yêqs¡T\T Ä Äj·TT<Ûëìï m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê \ø£ÎDT&ç s=eTTà qT+∫ rj·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. sêeTT&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√
ãj·T{ÏøÏ ˝≤– $]∫y˚XÊ&ÉT. Çø£ ñù|øÏå+∫ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqT≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. á ˝Àø£+˝À Çø£ sêeDT&√? sêeTT&√?
$T–* ñ+&É&É+ ‘·<∏ä´+μ nHêï&ÉT. lsêeTTì $\T$<ë´bÕ+&ç‘ê´ìøÏ m<äTs¡Tì\Te˝Òø£ sêeDT&ÉT uÛÑj·T+‘√ |üs¡T>∑T\T
rXÊ&ÉT.
|ü&bç ˛sTTq \ø£ÎDTDÏí #·÷dæ $\$\˝≤&çb˛j·÷&ÉT lsêeTT&ÉT. ªª@<˚X+¯ ˝ÀHÓH’ ê uÛ≤s¡´ <=s¡øe£ #·TÃ. ã+<ÛTä e⁄\T <=s¡øe£ #·TÃ.
ø±ì \ø£ÎDTì e+{Ï ‘·eTTà&ÉT <=s¡ø£μμ&Éì ø£˙ïs¡Tø±sêÃ&ÉT. düTùwDT&ÉT \ø£ÎDTì |üØøÏå+∫ #·ìb˛˝Ò<äì ìs¡Δ]+#ê&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
163
A
düTùwDTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î Vü≤qTeT+‘·T&ÉT zwü<ÛäT\T ‘˚e&ÜìøÏ y˚>∑+>± yÓfi≤fl&ÉT. zwüBÛ|üs¡«‘êH˚ï ‘Ó#êÃ&ÉT. zwüBÛ Á|üuÛ≤e+‘√
\ø£ÎDT&ÉT ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. |ü≥ºsêì Äq+<ä+‘√ lsêeTT&ÉT ªª\ø£ÎD≤ ˙e⁄ eTs¡DÏ+∫ ñ+fÒ Hê $Cj·÷ìøÏ ns¡úy˚T ˝Ò<äT.
n|ü&ÉT d”‘·‘√>±ì Hê ÁbÕD≤\‘√ø±ì @+ Á|üjÓ÷»q+μμ nHêï&ÉT.
Äø±XÊìøÏ Äø±X¯ + ,
dü e TTÁ<ä T ìøÏ dü e TTÁ<ä y ˚ T
dü e ÷qyÓ T Æ q ≥T¢ sêeTsêeD
j·TT<ëΔìøÏ sêeTsêeD j·TT<äyΔ T˚
düe÷qeTqï≥T¢ kÕ>∑T‘·Tqï~.
ÁãVü ‰ àg
Á|ü j Ó ÷ >∑ +
#˚ j · T e\dæ + ~>± ªe÷‘· * μ
lsêeTTìøÏ dü ÷ ∫+#ê&É T .
lsêeTT&É T
ÁãVü ‰ àg
Á|üjÓ÷>∑+‘√ sêeD≤düTs¡TDÏí
n+‘·yÓTT+~+#ê&ÉT.
ER
T
TE
LA
NG
AN
Ç+Á<äT&ÉT |ü+|ü>± e÷‘·* ~e´s¡<∏ä+‘√ düVü‰ lsêeTTì <ä>∑Z]øÏ e#êÃ&ÉT. Á|ü<äøÏåD |üPs¡«ø£+>± qeTdüÿ]+∫ lsêeTT&ÉT
s¡<∏ëìï n~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT. j·TT<äΔuÛÑ÷$TøÏ kÕ–+<ës¡<∏ä+. $T>∑‘ê ~Hê\ ø£Hêï _Ûqï+>± ñ+BHê{Ï j·TT<äΔ+. ø=+‘·ùd|ü⁄
me]¬øes¡÷ rdæb˛ì $<Ûä+>± $»è+_Û+#ês¡T. sêqTsêqT sêeTTì<˚ ô|’#˚sTT ne⁄‘·Tqï~. sêeDTì kÕs¡~∏ >∑eTì+#ê&ÉT.
s¡<∏ëìï |üø£ÿ≈£î eT[fl+#ê&ÉT. n˝≤ #˚j·T&É+ nee÷q+>± uÛ≤$+∫q sêeDT&ÉT kÕs¡~∏ô|’ ì|ü\T #Ó]>±&ÉT. s¡<∏ä+ eT∞fl
sêeTTì eTT+<äT ì*∫+~. j·TT<äΔ+ #·÷&É&ÜìøÏ n>∑düTÔ´&ÉT <˚e‘·˝‘√ ≈£L&ç nø£ÿ&É≈£î e#êÃ&ÉT. lsêeTTìøÏ ªÄ~‘·´
Vü≤è<äj·T+μ ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. lsêeTTì u≤D≤\‘êøÏ&çøÏ sêeDTì ‘·\\T H˚\sê\T‘·THêïsTT. ø±ì yÓ+≥H˚ ∫Á‘·+>± eT∞fl
yÓTT\TdüTÔHêïsTT.
SC
nqï◊q sêeDTì eTs¡D≤ìøÏ $;ÛwDü T&ÉT u≤<Û|ä &ü ܶ&TÉ . <äV≤ü q dü+kÕÿsê\≈£î nqTeT‹ìe«eTì lsêeTTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
ªe´≈£î\Ô T J$+∫ ñqï+‘·es¡øπ yÓs’ e¡ TT+&Ü*. ‘·sy¡ ê‘· <ëìì e<ä*y˚j÷· *. eTq ø±s¡´+ HÓsy¡ ]˚ +~. ø±e\dæq dü+kÕÿsê\qT
#˚j·TμeTì nHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ªªÇ|ü&ÉT sêeDT&ÉT ˙¬ø{≤¢>√ Hê≈£L n{≤¢π> >ös¡yêdüŒ<äT&ÉTμμ nì ‘·q $XÊ\ Vü≤è<äj·÷ìï
#ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä] uÛÑs¡Ô eTs¡D≤ìøÏ |ü⁄f…º&ÉT <äT'K+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~. $;ÛwüDT&ÉT
sêeDTìøÏ ñ‘·Ôs¡ÁøÏj·T\qT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î \ø£ÎDT&ÉT $;ÛwüDTDÏí \+ø±sêE>± |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔDÏí #˚XÊ&ÉT. d”‘·‘√ ‘·q $»j·Tyês¡ÔqT
‘Ó\|üeTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓ+≥H˚ yÓ[fl á X¯óuÛÑyês¡ÔqT d”‘·eTà #Ó$q y˚XÊ&ÉT.
ÄyÓT Äq+<ëìøÏ ne<ÛäT˝Ò¢e⁄. Ç+‘·ø±\+ #·T≥÷º#˚] u≤~Û+∫q sêø£ådü Åd”Ô\qT #·+|ü&ÜìøÏ nqTeT‹ìeTàHêï&ÉT Vü≤qTeT.
‘·>∑ì |üì, e<ä›ì yê]+∫+~ d”‘·.
164
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
AN
A
$;ÛwüDT&ÉT |ü\¢øÏ˝À d”‘ê<˚$ì lsêeTTì <ä>∑Z]øÏ #˚sêÃ&ÉT. dü+‘√wü+‘√ uÛÑs¡ÔqT #˚]+~ d”‘·. ÄyÓTqT d”«ø£]+#·&ÜìøÏ
sêeTT&ÉT ìsêø£]+#ê&ÉT. ªªHê e+X¯Á|ü‹wü˜ ì\T|ü⁄ø√e&ÜìøÏ <äTwüº sêeDTì #Ós¡qT+&ç ìqTï $&ç|æ+#êqT. Ç+‘·ø±\+
|üs¡T&ç |ü+#·q ñqï+<äTe\¢ ˙ Á|ües¡Ôq >∑T]+∫ Hê≈£î dü+<˚Vü≤eTT+~. ø£qTø£ qTe⁄« ˙ Çwüº+ e∫Ãq #√{ÏøÏ yÓfi¯fle#·TÃμμqì
lsêeTT&ÉT nHêï&ÉT. lsêeTTì e÷≥\T eTT\T≈£î˝≤¢ >∑T#·TÃ≈£îHêïsTT d”‘·≈£î. kÕúsTTøÏ <ä–q≥T¢>± e÷{≤¢&É˝Ò<äì sêeTTì‘√
nqï~. lsêeTTq≈£î $XÊ«dü+ ø£*–+#·&ÜìøÏ ªn–ï Á|üy˚X¯+μ ˇø£ÿfÒ X¯s¡D´eTì uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì eTqôd]– \ø£ÎDT&ÉT
∫‹ì dæ<äΔ|üs¡#ê&ÉT. d”‘· n–ï˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫+~. nø£ÿ&çyês¡+‘ê Ä+<√fi¯q#Ó+<ës¡T. n–ï<˚e⁄&ÉT dü«j·T+>± d”‘ê<˚$ì
rdüT≈£îe∫à ÄyÓT >=|üŒ<äHêìï yÓ\¢&ç+#ê&ÉT. ÄyÓTqT d”«ø£]+#ê*‡+~>± lsêeTTDÏí ø√sê&ÉT.
NG
d”‘· >∑T]+∫ ‘·qø£+‘ê ‘Ó\TdüHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q o\+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äHêìï eTT˝À¢ø±\≈£î #ê≥&Üìπø ÄyÓT
n–ïÁ|üy˚X¯+ #˚düTÔHêï }s¡T≈£îHêïqHêï&ÉT. d”‘·qT <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îHêï&ÉT.
TE
LA
|üs¡eT•e⁄&ÉT lsêeTTDÏí Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. <äTwüºdü+Vü‰s¡+#˚dæq lsêeTTDÏí Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ\q #˚j·TeTHêï&ÉT.
lsêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î Ç+Á<äT&ÉT eTè‘·T˝…’|ü&ç ñqï yêqs¡T\qT eT∞¢ ã‹øÏ+#ê&ÉT. $;ÛwüDT&ÉT \+ø£˝À ø=+‘·ø±\+
ñ+&Ée\dæ+<äì lsêeTTDÏí nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. uÛsÑ ‘¡ T· ì ø=s¡≈î£ ‘êqT ‘·«s¡>± Á|üj÷· D+ ø±e\dæ+<˚qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T\qT
yêfi¯fl dü«kÕúHê\≈£î yÓfi¯fleTì#Ó|æŒ, $;ÛwüDTì M&√ÿ\T n+<äT≈£îHêï&ÉT. |ü⁄wüŒø£$e÷q+˝À njÓ÷<Ûä´≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. <ë]˝À
Äj·÷ Á|ü<˚XÊ\˙ï d”‘·≈£î #·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT.
uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯e÷ìï dü+<ä]Ù+#ês¡T. lsêe÷»„‘√
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ÉT edüTÔqï $wüj·÷ìï
uÛ Ñ s ¡ ‘ · T ìøÏ , >∑ T Vü Q ìøÏ eTT+<ä T >± yÓ [ fl
‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. yêfiËfl+‘√ Äq+~+#ês¡T.
ER
T
|ü⁄wüŒø£ $e÷q+˝À q+~Á>±eT+ #˚s¡T≈£îqï
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î uÛÑs¡‘·T&ÉT, Á|üeTTKT\T
|òTü q+>± kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T
øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT, e•wüߘ\ bÕ<ë\≈£î
Á|üD≤e÷\T n]Œ+#ês¡T. uÛÑs¡‘·T&ÉT lsêeTTì
#·s¡D≤\≈£î bÕ<äT≈£\qT ‘=&ç>±&ÉT. uÛÑs¡‘·TDÏí
Áù|eT‘√ n≈£îÿq CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.
SC
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£
eT¨‘·‡e+ »]–+~. j·TTesêE>±
ñ+&Ü*‡+~>± lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí ø√sê&ÉT ø±ì
n‘·&ÉT m+‘· e÷Á‘·+ ˇ|üø√˝Ò<äT. n|ü&ÉT
uÛÑs¡‘·TDÏí j·TTesêE>± #˚XÊ&ÉT. j·T»„j·÷>±~
Áø£‘·Te⁄\qT ì]«|òüTï+>± ø=qkÕ–düTÔHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Á|ü»\qT ø£qï_&ɶ˝≤ #·÷düT≈£î+≥THêï&ÉT. m˝≤+{Ï á‹u≤<Ûä\÷
˝Òe⁄. n+<äs¡÷ <Ûäs¡àã<äΔ+>± q&É#·Tø=+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü<äø=+&ÉTy˚\ dü+e‘·‡sê\ø±\+ Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ*+#ê&ÉT
lsêeTT&ÉT. n+<äTπø ªsêeTsê»´+μ nqï e÷≥ H˚{Ïø° Ä<äs¡ÙyÓTÆ ì\∫+~.
XÀ¢ˆˆ eT+>∑fi¯+ ø√dü˝Ò+Á<ëj·T ` eTVü≤˙j·T >∑TD≤‘·àH˚ˆ
#·Áø£e]Ô ‘·q÷C≤j·T ` kÕs¡«uÛÖe÷j·T eT+>∑fi¯yéTˆˆ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
165
nsêú\T
R
R
R
R
nì<ä+|üPs¡«+
n|üP≥+
n_Û|Tüò ]+#·T
n;Û|‡æ ‘·eTT
nuÛ≤´>∑‘T· &ÉT
ns¡´È bÕ<ä´eTT\T
n]ú
n\‹
R
R
R
R
R
R
R
R
ÅdÔ”
eg+, Äø±X¯+
˝À|ü* uÛ≤>∑+
Áu≤Vü≤àD |ü+&ç‘·T\≈£î sêE\T
ãVüQeT‘·T\T>± Ç#˚à Ç+&ÉT¢, uÛÑ÷eTT\T
n|üPs¡«+, Ç+‘·≈£îeTT+<äT ˝Òì~
|üP]Ô>±
HÓsTT´ì u§≥T¢u§≥T¢>± y˚j·T&É+
ø√]ø£
uÛÀ»q düeTj·TeTTq≈£î e∫Ãq n‹~∏
|üP»ø=s¡≈î£ , ø±fi¯ófl ø£&TÉ ø√ÿe&ÜìøÏ Ç#˚à ˙fi¯ófl
j·÷#·≈î£ &ÉT, n&ÉT>∑Tyê&ÉT
ø=~›
R
R
R
R
m#·TÑ·#T· Ã\T
R
$qT
q&É‘·
‘·&dç qæ
~≈£îÿ
‘√&ÉT, düVü‰j·T+, n+&É
T
R
R
R
R
R
ER
Ç
Ç+<äT_+ã+
Ç&ÉT≥
R
R
#·+Á<ä_+ã+
Ç#·TÃ≥
á
SC
á$
ñ&ÉT>∑T
ñ<ä›+&É
ñ<ëd”q‘·
ñ~›
ñ<ä´eTø±s¡T\T
R
‘ê´>∑+
ñ
R
R
R
R
R
q•+#·T
>=|üŒ, bı&ÉyÓ’q, m≈£îÿyÓ’q
ì]¢|‘Ôü ·
»‘·, »≥Tº
e÷s¡TŒø√dü+ Á|üj·T‘·ï+ #˚ùdyês¡T
m≈£îÿe ‘·≈£îÿe\T
@
@ø±Á>∑‘·
@|ü⁄
@s¡T‘ês¡T¢
R
R
R
ˇø£ÿ |ü#·Ãs¡+
ˇ\¢<Tä
R
R
Ä
Äø£]+í #·T
Ä#·s¡D
ÄÅs›¡
ÄX¯
Ädüsê
Á|ü>∑‹
kÕïq Ä#·eTHê<äT\T
n˝≤ŒVü‰s¡+ ({Ï|òæHé)
ñqï‘· e+oj·TT˝…’q ø£fi≤b˛wü≈£î\T
m
TE
LA
n+>∑q
n+ãs¡+
n+‘·sêfi¯+
nÁ>∑Vü‰s¡+
ñqï‹
ñ|üdŒü s¡Ù
ñbÕVü‰s¡eTT
ñÁe÷e⁄\T
NG
n
AN
A
|ü<ä$C≤„q+
W<ä\
ø£+<ÓsT¡ >∑ì
ø£&É>∑+&ÉT¢
ø£eT˝≤qq
ø£jT· ´
ø£se›¡ T+
ø£˝À¢\+
≈£î{Ï\yêõ
≈£îã®
ø£èbÕD+
øπ fi≤≈£Lfi¯ó\T
ø¬ y’ ês¡eTT
ø={≤]
Áø£‘T· e⁄
166
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
eTqdüTqT ˇπø $wüjT· + MT<ä ì*|æ ñ+#·&+É
n‹X¯j·T+ (m≈£îÿe), $ø±dü+
uÛÒ<ë\T
ˇ
ˇπø <äT|üŒ{Ï (n+‘ê düe÷qeTH˚ ns¡ú+˝À)
Á>∑Væ≤+|ü<äT, Çwüº|ü&É<äT
W
q&çH‹Ó Ô
ø£
ø£\àwü+ ‘Ó*j·Tì
ø£cÕº\T, ‹|üŒ\T
ø£eT\eTTe+{Ï eTTKeTT ø£\~, Åd”Ô
ø±\Te
ãTs¡<ä, n&ÉTdüT
ô|<ä› n\
ø£|ü≥ãT~Δ ø£\yê&ÉT, yÓ÷dü>±&ÉT
eTs¡T>∑TE®
ø£‹Ô, K&ÉZ+
Áø°&Üdüsd¡ Tü ‡\T
#·T≥÷ºsê, e+~ k˛ÔÁ‘·ÔeTT
m‘ÓÔÌq, ∫e]
j·T»„eTT
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
>∑
>∑+;Ûs¡+
>∑sê®≥ºVü‰dü+
>∑]XË
>∑$qT¢
^‹ø£
>∑T&ç¬>\T
>∑TeTTà\T
R
R
R
R
R
R
R
>∑T\¢
>√eTj·T+
>√eTTK+
R
R
R
˝À‘Ó’q
>∑+;Ûs¡yÓTÆq <Ûä«ì
<Ûëq´+ uÛÑÁ<ä|ü]#˚ >∑~
>∑TVü≤\T
∫qïbÕ≥
>∑T[ø£\T, eT+<äT_fi¯fl\T
<ÛëHê´ìï ì\Te ñ+#˚+<äT≈£î ñ|üj÷Ó –+#˚
ô|<ä› ô|<ä› n*¢ø£ ãT≥º\T
U≤©, ∫qï >∑+|ü
Äe⁄ô|+&É
n\T≈£î≥
#·‘T· s¡+‘·j÷· q+
#·\Te CÀ\
∫‘·Ô+
∫‘·ÔX¯ó~Δ
∫s¡T‘·>+∑ &ÉT
Nsê˙ø£+
#·T≥Tº≈î£ <äTs¡T
#Óe⁄yê]#·TÃ
#˚eTT{Ϻ
R
R
R
R
R
R
R
R
R
|ü\ø¢ Ï
#·\¢ì CÀ\bÕ≥
eTqdüT‡
dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ eTqdüT‡
eT>∑∫s¡T‘·
egeTT\ düeTT<ëj·T+
#·T≥ºã≥º
ÁX¯<>Δä ±$qT
#˚‹|æ&çøÏ*
#Û·
R
R
#·Á‹, >=&ÉT>∑T
$<ë´s¡T\ú T
T
#ÛÁ· ‘·eTT
#ÛêÁ‘·T\T
ER
»
SC
»\»+
»\~Û
C≤ãT
õ–
CÀ<äT\T
&ÉT\T¢
‘·+&Ü¢≥
‘·{≤ø£+
‘·ô|Œ≥
‘·s¡fi¯
R
R
R
R
R
‘êeTs¡|ü⁄e⁄«
düeTTÁ<äeTT
ñ‘·Ôs¡+
ø±+‹
jÓ÷<ÛTä \T
&É
R
|ü&çb˛e⁄, ∫≈£îÿ≈£îb˛e⁄
‘·
R
R
R
R
R
R
R
R
u≤<Ûä|ü&ÉT≥
#ÓsT¡ e⁄
&É|ü
#·+#·\yÓTqÆ
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
#√≥T, C≤>∑
Á|üø±•+#·T, Á|ü»«*+#·T, yÓT*ô|≥Tº, <äTe⁄«
ÅdÔ”
Á|üø±X¯+
<ä
<ä+h\T
<ä|ü⁄Ôs¡+
<äsTT‘·
<ädTü sÔ T¡ e÷\T
<äMj·Tdæ
<ëqy˚+Á<äT&ÉT
<ë«'ø£yê≥+
~>∑T&ÉT
<äTs¡“s¤ +¡
<Ûä÷s¡«VüQ\T
<˚eq~
<˚$&û
<√sTT*
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
TE
LA
#·
‘êe⁄
r+Á&ç+#·T
‘Óie
‘˚»eTT
A
düú\eTT, bı\eTT
ø£\‘·
AN
R
R
ø√s¡\T, ø√s¡|+ü &ÉT¢
qyÓ÷<äT |ü⁄düÔø£+
uÛ≤s¡´
uÛTÑ C≤qy˚dTü ø=H˚ ø£+&ÉTyê
<ä÷s¡yTÓ qÆ ~
sêø£då sü êE
<ë«s¡ã+<Ûä+, ‘·\T|ü⁄, <äsê«C≤
B|ü|ü⁄>∑÷&ÉT, ∫qï>∑÷&ÉT
uÛÑ]+|üsêì~
uÛ≤s¡eTTqT yÓ÷ùd$, m&ÉT¢
Äø±X¯>+∑ >∑
dü+|üqTï\T ìedæ+#˚ ô|<ä› uÛÑe+‹
<√dæ*
NG
øπ Áå ‘·+
øå√uÛÑ
<Ûäè‹
q+<äqeq+
q <äMj·Tdæ
ì>∑e÷+‘·eTT
ìs¡‘e· TT
ìs¡jT· +
˙yês¡+
qTdü\ø£
R
R
R
R
R
R
R
R
<Ûä
<ÛÓ’s¡´+
q
Ç+Á<äTì ñ<ë´qeqeTT
<ä÷s¡+ ø±ì~
y˚<ë\ ∫es¡q ñ+&ÉTq~ (ñ|üìwü‘·TÔ)
m\¢|ü&ÉT
<äTs¡Z‹, qs¡ø£+
ˇø£ $<ÛäyÓTÆq e]<Ûëq´+
Ä\dü´+#˚jT· ø£, e´‹πsøÏ+#·ø£
|ü
|ü+#·»qT\T
R
|üø£åbÕ‘·eTT
|üD+
|ü<∏ä+
|üqT|ü⁄
|üsês¡Tú\T
|ü]y˚wæº+∫
|üd+ü <äT
|üdæ&ç #·≥TºeeTT
bÕ*ô|s¡
R
R
R
R
R
R
R
R
R
167
|ü+#·uÛÑ÷‘·eTT\ e\q |ü⁄{Ϻqyês¡T
(eTqTwüß\T)
ˇø£ |üø£åeTT eVæ≤+#·T≥
|ü+<Ó+
‘=e«, e÷s¡Z+
ìjÓ÷–+#·T
|üs¡T\ Á|üjÓ÷»q+ ø√s¡Tyês¡T.
#·T≥Tºø=ì
Çwü+º
ã+>±s¡T >∑]f…
>∑Ts¡TÔ, ∫Vü≤ï+, C≤&É
R
R
R
R
R
R
R
|òü
|ò⁄ü \¢eTT
R
$#·TÃ≈£îqï~
ã
R
R
R
R
R
R
Ç+{Ï eTT+<äs¡ m‘·TÔ>± ø£{Ϻq ns¡T>∑T\T
>∑_“˝≤\T
|üdTü |ü⁄
yê<ä´$X‚wü+
uÛj
Ñ T· +
ø√≥qT s¡ø+åÏ #˚ uÛ≥Ñ T\T ñ+&˚ m‘ÓqÌÔ ìsêàD+
R
R
R
R
R
R
j·TX¯eTT
j·÷~CÒdTü ø=qT
R
R
R
R
R
R
J‘·+
>∑+>∑
Á|üø±•+#·T
ÁbÕDÏ
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
ìj·TeT+
#˚|ü\e+{Ï ø£qTï\T >∑\ Åd”Ô, MTHêøÏå
ì+&Óq’ ~
eT<ä»\ düTyêdüq\T>∑\ @qT>∑T
Ç*¢\T¢ ‹]– nqï+ ùdø£]+#·Tø√e&É+
Vü≤+dü
‹s¡T>∑ã&ç
eTX¯S∫, neTà‘·*¢
ô|<ä› #·|ü&ÉT
>ös¡$+|üã&çqyês¡T
#Ó≥Tº
u≤\T&ÉT, |æ\¢yê&ÉT
eTè‘·T´e⁄ (#êe⁄), e&û¶
SC
ER
eT≈£Ls› T¡
eT#·Ãø£+{Ï
eT≥ºdeü TT
eT‘·Ô>∑+<Û˚uÛÑ+
e÷<ÛTä ø£se¡ TT
eTsêfi¯eTT
eT˝…¢e&ç
eTVü‰e÷]
eTVü‰s¡eeTT
e÷ì‘·T\T
e÷qT
e÷De≈£î&ÉT
$T‹Ô
T
eT
ø°]Ô
>∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø=qT
s¡
]yêE
πs>∑&ç
s=<ä
s=+|æ
R
R
R
R
\+|òTæ +#·T
\¬>‘·TÔ
\T*‘·eTT
˝Òr>∑uÀ&ç
R
R
R
R
uÛÑ
uÛÑs¡D+
uÛ≤^s¡~∏
uÛ≤dæ\T¢
uÛ÷Ñ ‘·eTT
#Ó|ü \T
|æ&çøÏ*
m≈£îÿe, n~Ûø£+
}πs–+|ü⁄ (yÓT]#·TÃ)
|ü\¢øÏ (e÷´q)
<Ûäìø£ ¬s’‘·T
j·T
TE
LA
ã+≈£î\T
ã+&Éõ+ø£\T
ã+&Üs¡T
u≤ø±
ãT>∑T\T
ãTs¡TE
eTT#ÓÃ\T
eTTwæº
yÓT+&ÉT
yÓT]yÓTD
y˚THê
yÓ÷‘Óã]
A
|ü⁄q]ïsêàD+
|ü⁄s¡+Á<ÛäT\T
|üP&ÉTyêeTT
ù|]à
bı{≤º|ü‹
b˛cÕ≈£î\T
bÂsêDÏ≈£î&ÉT
ej·TdüT
<ÛëHê´ìï ø=*#˚ ø=\‘· (düTe÷s¡T 8
øÏ«+{≤fi¯ófl)
‹]– ì]à+#·&É+
Ç˝≤¢+Á&ÉT
|æ+»s¡ C≤‹øÏ #Ó+~q bÕeTT
Áù|eT, >ös¡e+
Äø£*u≤<Ûä
(ô|[fl) ã≥º\T
|ü⁄sêDeTT ‘Ó*dæqyê&ÉT, #Ó|üyê&ÉT
AN
R
R
NG
ÁbÕj·T+
|ü⁄{Ϻ
eÅøeÔ£ TT
eDÏ≈£+>∑e⁄\T
e<ëqT´&ÉT
eq»H˚Á‹
es¡¸+
e]í
edü
edüT<Ûä
yê+∫Û‘·eTT
yê'|üPs¡eTT
yêvàj·T+
yêÁCÒjT·
yê‘·‡\´+
yê]
yê]Δ
$Áø£eTeTT
$<ä«‘·TÔ
$<ë«+düT&ÉT
168
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
dü+Á|ü<ëj·T+
ã+ø£eTqTï
#·|ü &ÉT
ãTs¡<ä
\
<ä÷≈£î
|üsT¡ >¬ ‘·TÔ
#·*+#·Tq~, ø£<Tä \Tq~
˝Ò‘·r>∑e+{Ï X¯Øs¡+>∑\ Åd”Ô
e
eTTK+
ÁX‚wüߘ˝…’q yê´bÕs¡T\T
<ë‘·
‘êeTs¡|üPe⁄\e+{Ï ø£qTï\T >∑\ Åd”Ô
@&Ü~, dü+e‘·‡s¡+
ÁãVü≤à#ê]
yê≈£îÿqT X¯ó~Δ#˚ùd Wwü<ÛäeT÷*ø£
uÛ÷Ñ $T
ø√]ø£
»\Á|üyêVü≤+
yê≈£îÿ\‘√ Á|ü#·Ts¡yÓTÆ+~, kÕVæ≤‘·´+
eÁ»‘·T\´yÓTqÆ
|ü⁄Á‘ê<äT\j·T+<äT>∑\ ùdïVü≤uÛ≤e+
˙fi¯ófl
düeTTÁ<ä+
|üsêÁø£eTeTT
bÕ+&ç‘·´+
|ü+&ç‘·T&ÉT
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
X¯
X‚sT¡
R
XÖ]
ÁXÊeD≤ÁuÛÑeTT
lø£se¡ TT
R
R
R
dæ+–&ç, Ç+Á<ä<qäÛ TdüT‡
•˝≤Á|üÁø£eTT\T (bı˝≤˝À¢ sê*q ø£+≈£î\
` (–+»\)qT @s¡Tø=ì Áã‹πø yêfi¯ófl)
ñ+#Û· Á|üÁø£eTT\T (s√fi¯fl <ä>∑Zs¡ #Ó~]|ü&ɶ
_j·T´|ü⁄ –+»\T @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚
yêfi¯ófl)
<Ûëq´e÷q $X‚wü+ (düTe÷s¡T 1 1/4
øÏ˝À\T)
$wüßíe⁄
ÁXÊeDe÷dü|ü⁄ y˚T|òüTeTT
y˚T\T ø£*–+#˚~
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
TE
LA
X¯Áø£<qäÛ TdüT‡
R
•˝À+#Û· Á|üÁø£eTT\T R
dü+j·T$T
dü+s¡+uÛÑ+
dü∫e⁄\T
düqï
düìï<Ûëq+
düs∞¡ ø£è‘·
düyê]
kÕfi¯ófl
dæ+|ü⁄\T
dæ‘·
d”s¡ù|+&ÉT¢
dü÷&ç>e∑ TT\T
kı+|ü⁄
kÂ<ëeTì
düÿ+<Ûä+
Ç+Á~j·TeTT\qT »sTT+∫qyê&ÉT
y˚–s¡bÕ≥T
eT+Á‘·T\T
Vü≤kÕÔ<äT\#˚ #˚ùd dü+»„
düMT|ü+, ÄÁX¯jT· +
düT\uÛÑ‘·s¡+>± #˚j·Tã&çq
yêVü≤q+
es¡Tdü\T
ù|*ø£\T (∫+|ü⁄\T)
‘Ó\ì¢
eTT]øÏ ã≥º˝À¢ |ü⁄fÒº ÁøÏeTT\T
>±E\T, ø£&j
ç T· eTT\T
n+<ä+
yÓTs¡T|ü⁄
ø=eTà, uÛ≤>∑+
A
Áu≤Vü≤àDT\ Ç\T¢
ø±+‘·T\ es¡Tdü
|ü≥ºD+
me&ÉT
$»j·T ∫Vü≤ïeTT, $wüßíe⁄ yÓT&É˝Àì <ä+&É
ÁbÕ‘·'ø±˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫+~
AN
R
R
R
R
R
R
NG
$Á|ü>∑èVü≤+
$uÛ≤e[
M&ÉT
y˚&ÉT
yÓ’»j·T+‹
yÓ’uÛ≤‹ø£eTT
Vü‰»sY »yêãT
Vü≤s¡à´eTT
Vü≤
R
R
Á|üX¯ï≈£î yÓ+≥H˚ »yêãT #Óù|Œyê&ÉT
m‘ÓÔÌq y˚T&É
dü
dü+~Û+#·T≥
dü+ãTsê\T
R
R
m≈£îÿô|≥Tº≥, ≈£Ls¡TÃ≥
y˚&TÉ ø£\T
n+&É
`
Ädüsê, ‘√&ÉT
»\~Û
`
yê]Δ, düeTTÁ<äeTT
`
|üP]Ô>±, kÕ+‘·+
»\»eTT
`
|ü<äàeTT, ø£eT\+
ER
n|üP≥+
T
|üsê´j·T|ü<ë\T
`
Ç\T¢, >∑èVü≤+
‘ês¡\T
`
qø£Áå ‘ê\T, #·Tø£ÿ\T
ÄX¯
`
Ç#·Ã¤, á|ü‡, ø±+ø£å
‘=*
`
yÓTT<ä{Ï, Ä~
ñqï‹
`
$ø±dü+, n_Ûeè~Δ, Á|ü>∑‹
‘ê´>∑+
`
á$, á–
ø£qø£+
`
ã+>±s¡+, ùV≤eT+, düTes¡í+
~X¯
`
~≈£îÿ, ø±wü˜
≈£î‘·TøÔ £
`
>=+‘·T, yÓT&É
<˚yê\j·T+
`
>∑T&ç, ø√yÓ\
ø√yÓ\
`
>∑T&ç, <˚efi¯+
bÕqT|ü⁄
`
|üs¡T|ü⁄, |ü&Éø£
ø£èbÕDeTT
`
K&ÉZeTT, ø£‹Ô
|ü⁄sê>∑
`
yÓTT‘·Ô+, n+‘ê
∫‘·eÔ TT
`
eTqdüT, Vü≤è<äjT· +
bı+ø£+>∑
`
kı+|ü⁄>±, n+<ä+>±
SC
Ä\j·T+
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
169
`
dü]Vü≤<äT›, m\¢
$Á|ü⁄&ÉT
`
Áu≤Vü≤àDT&ÉT, uÛÑ÷düTs¡T&ÉT
b˛sê≥+
`
j·TT<äΔ+, dü+Á>±eT+, düeTs¡+
$cÕ<ä+
`
u≤<Ûä, <äT'K+
Á|üX+¯ dü
`
bı>∑&ÉÔ, k˛ÔÁ‘·+
$wüßíe⁄
`
Hêsêj·TDT&ÉT, πøX¯e⁄&ÉT, <ëyÓ÷<äs¡T&ÉT
ã+>±s¡+
`
|üdæ&ç, ô|’&ç, |ü⁄‘·Ô&ç
yÓ∫Ã+#·T
`
Ks¡TÃ#˚jT· T, $ìjÓ÷–+#·T
u≤≥
`
<ë], e÷s¡Z+
yÓHÓï\
`
uÛ+Ñ &ÉqeTT
`
j·TT<äeΔ TT, s¡DeTT
y˚<ä+&ÉeTT
`
uÛÑs¡Ô
`
<Ûäe⁄&ÉT, Hê<∏äT&ÉT, |ü‹, eT>∑&ÉT
dü+ãTs¡+
`
uÛ≤s¡´
`
|ü‹ï, nsêΔ+–, <äsTT‘·, <ës¡, C≤j·T
kı+|ü⁄
`
$TÁ‘·T&ÉT
`
ùdïVæ≤‘·T&ÉT, #Ó*ø±&ÉT
dü+düÿs¡D
`
u≤>∑T#˚j·T&É+, #Ó&ÉTqT s¡÷|ü⁄e÷|ü&É+
e≥Te⁄
`
ÁãVü≤à#ê], e&ÉT>∑T, e]í, ñ|ü˙‘·T&ÉT
Vü‰≥ø£+
`
es¡¸eTT
`
dü+e‘·‡s¡eTT, @&Ü~
ã+>±s¡+, †qTï, ø±+#·q+, düTes¡í+,
ùV≤eT+, ø£qø£+
AN
A
bı*y˚Ts¡
CÀ´‘·‡ï, øöeTT~, #·+Á~ø£
@qT>∑T, ø£], >∑»eTT
dü+‘√wü+, Äq+<ä+
TE
LA
NG
k˛j·T>∑+, n+<ä+
HêHêsêú\T
R
eg+, Äø±X¯+
u≤wüŒeTT
R
ø£˙ïs¡T, Ä$], ÇqTeTT
ÄX¯
R
ø√]ø£, ~≈£îÿ
ãT<ÛTä &ÉT
R
|ü+&ç‘·T&ÉT, ãT<ÛäÁ>∑Vü≤+, ãT~ΔeT+‘·T&ÉT
ø£qø£+
R
ã+>±s¡+, ñyÓTà‘·Ô, dü+ô|+>∑
;ÛeTT&ÉT
R
<Ûäs¡àsêE ‘·eTTà&ÉT, uÛÑj·T+ø£s¡T&ÉT, •e⁄&ÉT
ø£$
R
ø£$‘·«+ #Óù|Œyê&ÉT, |ü+&ç‘·T&ÉT, X¯óÁ≈£î&ÉT,
»\|üøÏå, ãTTwæ
$TÁ‘·T&ÉT
R
dü÷s¡T´&ÉT, ùdïVæ≤‘·T&ÉT
sêE
R
Á|üuÛÑTe⁄, Ç+Á<äT&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, j·T≈£åî&ÉT
e+X¯+, C≤‹, X¯Øs¡+, Ç\T¢
es¡¸eTT
R
yêq, dü+e‘·‡s¡+, <˚X¯+
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ‘·+Á&ç, ãèVü≤düŒ‹, nqï, s¬ +&ÉT
e÷Á‘·\ ø±\+˝À ñ#·Ã]+#·ã&˚~
kÕVæ≤‘·´eTT
R
ø£\sTTø£, yêvàj·T+
dæ]
R
dü+|ü<ä, \øÏÎ
R
ER
≈£î\eTT
T
n+ãs¡+
>∑Ts¡Te⁄
R
R
y˚T|òüTeTT, @qT>∑T, ø£]ƒq+, >=|üŒ~, >∑{Ϻ
düÿ+<Ûeä TT
R
ø=eTà, Á|üø£s¡D+, düeT÷Vü≤+, X¯Øs¡+
∫Á‘·eTT
R
n<äT“¤‘·s¡dü+, ÄX¯Ãs¡´+, ∫‘·Ôs¡Te⁄ (u§eTà),
|ü<ä#·eT‘êÿs¡+
Vü≤]
R
$wüßeí ⁄, Ç+Á<äT&ÉT, >∑Ti¿+, <=+>∑, dæ+Vü≤+,
ø√‹
øπ Áå ‘·eTT
R
#√≥T, |ü⁄D´kÕúq+, uÛÑ÷$T, X¯Øs¡+
SC
|òTü qeTT
JeqeTT
R
Áã‘·T≈£î, ˙fi¯ófl, >±*, ÁbÕD+
|üD+
R
|ü+<Ó+, ≈£L*, yÓ\, <Ûäq+
ù|s¡T
R
HêeT<Û˚j·T+, ø°]Ô, n~Ûø£+, Vü‰s¡+
170
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
A
e⁄´‘·Œ‘·Ô ´sêú\T
R
<äj·TqT b˛>=≥Tºq~ ` ø£‹Ô
>∑Ts¡Te⁄
R
nC≤„qeTH˚ n+<Ûäø±sêìï ‘=\–+#˚yê&ÉT ` ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
»\~Û
R
»\eTT\T Bì#˚ <Ûä]+|üã&ÉTqT ` düeTTÁ<äeTT
Á‹$Áø£eTT&ÉT
R
eTT˝À¢ø£eTT\qT ÄÁø£$T+∫qyê&ÉT ` $wüßíe⁄
<ëX¯s¡~∏
R
<äX¯s¡<∏äTì |ü⁄Á‘·T&ÉT ` lsêeTT&ÉT
q>∑s¡+
R
ø=+&É\e˝Ò ñ+&˚ ô|<ä›ô|<ä› uÛÑeqeTT\T ø£\~ ` |ü≥ºD+
˙s¡» uÛÑe⁄&ÉT
R
($wüßíe⁄ Hê_Û) ø£eT\eTTq+<äT |ü⁄{Ϻqyê&ÉT ` ÁãVü≤à
bÕsêX¯sT¡ ´&ÉT
R
|üsêX¯s¡eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT ` yê´düT&ÉT
uÛÑyêì
R
uÛÑe⁄ì uÛ≤s¡´ ` bÕs¡«‹
uÛ≤^s¡~∏
R
uÛÑ^s¡<∏äTì#˚ rdüTø=ìsêã&çq~ ` >∑+>∑
uÛ≤qTe⁄
R
Á|üø±•+#·Tyê&ÉT ` dü÷s¡T´&ÉT
uÛ≤wü
R
uÛ≤wæ+|üã&ÉTq~ ` e÷≥
eTTì
R
eTÚq+>± ñ+&˚yê&˚ ` ãTTwæ
edüT<Ûä
R
ã+>±s¡eTTqT >∑s¡“¤eT+<äT ø£\~ ` uÛÑ÷$T
$wüßíe⁄
R
$X¯«eT+‘·{≤ yê´|æ+∫ j·TT+&ÉTyê&ÉT ` $wüßíeT÷]Ô
Vü≤s¡T&ÉT
R
Á|üfi¯j·Tø±\eTTq düs¡«eTTqT Vü≤]+#·Tyê&ÉT ` •e⁄&ÉT
TE
LA
NG
AN
ø£èbÕD+
`
Ä<äs¡Te⁄
ER
Ä<Ûës¡+
T
Á|üø£è‹ ` $ø£è‹
eTè‘·T´e⁄
`
$T‹Ô
`
Äq
jÓ÷<ÛTä \T
`
CÀ<äT\T
ÄX¯Ãs¡´+
`
n#ÓÃs¡Te⁄
j·T»„+
`
»qï+
ø£<ä∏
`
ø£‘·
$<ä´
`
$<Ó›
ø£$‘·
`
ø¬ ‘’ ·
•K
`
dæ>∑
ø±s¡´+
`
ø£s+®¡
X¯øÔÏ
`
dü‹Ô
ø±e´+
`
ø£ã“+
düeTTÁ<äeTT
`
dü+Á<äeTT
~X¯
`
<Ódü
düVü≤»+
`
kÕ»+
Á|üj÷· D+
`
|üjT· q+
dü+Ô uÛeÑ TT
`
ø£+ãeTT
uÛ≤wü
`
u≤dü
Vü≤è<äjT· +
`
m<ä
SC
Ä»„
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
171
A
$X‚cÕ+XÊ\T
AN
1. Ms¡ ‘Ó\+>±D
1. ø±|üj·THêj·T≈£î&ÉT : Áø°ˆˆX¯ˆˆ1323 qT+&ç 1369 es¡≈£î zs¡T>∑\T¢ ø√≥qT πø+Á<ä+>± #˚düTø=ì kÕ«‘·+Á‘·´b˛sê≥+
#˚dæqyê&ÉT. eTVü‰ã\e+‘·T&Ó’q &Ûç©¢ #·Áø£e]Ô eTVü≤eTà<é ;Hé ‘·T>∑¢ø˘ n~Ûø±s¡eTTqT ~Ûø£ÿ]+∫ kÕ«‘·+Á‘√´<ä´eTeTTqT
˝ÒeBdæq |òüTq‘· ø±|üj·TÁb˛\j·THêj·T≈£î\~.
NG
ø±bÕ˙&ÉT ˝Òø£ ø±|üj·THêj·T≈£î&ÉT eTTdüTq÷] Hêj·T≈£î\ e+X¯eTTq≈£î #Ó+~qyê&ÉT. ø±|üj·T Hêj·T≈£î&ÉT ‘Ó\+>±DqT
y˚T#¢ ÷ b¤ Õ\q qT+&ç $eTTøÏÔ #˚XÊ&ÉT. ø±ø£rj·TT\ ‘·sT¡ yê‘· zs¡T>∑\T¢qT sê»<Ûëì>± #˚dTü ø=ì |ü]bÕ*+#ê&ÉT. eTTdüTq÷]
j·TT>∑+ #·]Á‘·˝À düTes¡í|òüT≥º+.
2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄
TE
LA
1. |ü\T≈£îã&ç : e÷≥rs¡T. ñ#êÃs¡D˝À ñ+&˚ $\ø£åD‘·. BH˚ï ªj·÷düμ n+{≤s¡T.
2. qT&çø±s¡+ : e÷≥j·T+<ä* #·eT‘êÿs¡+. @ uÛ≤wü qT&çø±s¡+ Ä uÛ≤wü e÷{≤¢&˚ Á|ü»\ dü+düÿ è‹˝À+∫, uÛÖ>√[ø£
|ü]dæú‘·T\˝À+∫, ÄÁbÕ+‘· Á|ü»\ Ä#ês¡ e´eVü‰sê\˝À+∫ ñ<䓤$düTÔ+~.
3. C≤rj·T+
: C≤‹yê&ÉTø£˝À s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ qï uÛ≤cÕ $X‚w+ü . C≤rj·T+˝Àì |ü<ë\ nsêúìï ñqï<äTqï≥Tº>± |ü]o*ùdÔ
e#˚à ns¡ú+ y˚s¡T. Ä |ü<ë\ bı+~ø£‘√ e#˚à ns¡ú+y˚s¡T.
T
ñ<ë: ª#˚‹øÏ meTTø£˝Ò<äTμ nqï C≤rj·T+˝Àì |ü<ë\≈£î ì|òüT+≥T|üs¡+>± meTTø£˝Òì #˚j·T+fÒ
πøe\+ ø£+&Ésê\T e÷Á‘·y˚T ñ+&Ü˝…. ø±ì á C≤rj·÷ìøÏ ª<Ûësêfi¯+>± <ëq$T#˚à eTìwæμ
nì ns¡ú+ edüTÔ+~. á $<Ûä+>± |ü<ë\≈£îqï yê#ê´s¡ú+ b˛sTT \øå±´s¡ú+ sêe&ÜH˚ï ªC≤rj·T+μ
n+{≤s¡T.
ER
ø={Ϻq|æ+&ç, ‘·\|ü+&çq, MqT\$+<Ó’q, ø£ã+<ÛäVü≤kÕÔ\T, n>∑düÔ´ÁuÛ≤‘· yÓTT<ä˝…’q$ eT]ø=ìï
C≤rj·÷\T.
3. <ëqo\eTT
1. ncÕº<Xä |¯ ⁄ü sêD≤\T :
SC
1) eT‘·‡´ |ü⁄sêD+
4) uÛÑ$wü´ |ü⁄sêD+
7) ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+
10) yêeTq |ü⁄sêD+
13) Hês¡<ä |ü⁄sêD+
16) >∑s¡T&É |ü⁄sêD+
2) e÷s¡ÿ+&˚j·T |ü⁄sêD+
5) ÁãVü≤à |ü⁄sêD+
8) $wüßí |ü⁄sêD+
11) yêj·TT |ü⁄sêD+
14) |ü<äà |ü⁄sêD+
17) ≈£Ls¡à |ü⁄sêD+
3) uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+
6) ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô |ü⁄sêD+
9) esêVü≤ |ü⁄sêD+
12) n–ï |ü⁄sêD+
15) *+>∑ |ü⁄sêD+
18) kÕÿ+<ä |ü⁄sêD+
172
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
2. •_#·Áø£e]Ô : >=|üŒ<ë‘·. <äj÷· >∑TD+ø£\yê&ÉT. áj·Tq <ëq>∑TD≤ìï |üØøÏ+å #·T≥≈£î Ç+Á<äT&ÉT, n–ï, &˚>,∑ bÕe⁄sê\
4. ø=‘·Ôu≤≥
AN
A
s¡÷bÕ\‘√ ekÕÔs¡T. bÕe⁄sêìï &˚>∑ qT+∫ s¡øÏå+#·&ÜìøÏ •_ ‘·q X¯Øs¡uÛ≤>±ìï ø√dæ ÄVü‰s¡+>± ÇkÕÔ&ÉT. ‘·q
X¯Øsêìï m+‘· ø√dæ düeT]Œ+∫Hê n~ bÕe⁄s¡+ ãs¡Te⁄‘√ dü]‘·÷>∑<äT. n|ü&ÉT •_ Äs¡Ôs¡ø£åD <Ûäsêàìï bÕ{Ï+∫
‘·qH˚ ÄVü‰s¡+>± n]Œ+#·T≈£î+{≤&ÉT. n+‘·{Ï eTVü‰<ë‘· nsTTq •_ì ø°]Ô+∫ Ç+Á<ë>∑Tï\T n‘·ìøÏ ‘˚CÀ X¯Øsêìï
Á|ükÕ~+∫ Äos¡«~kÕÔs¡T.
1. qø£åÁ‘·≈£î&ÉT : $XÊ«$TÁ‘·Tì •wüß´&ÉT. Vü≤]X¯Ã+Á<äTì e<ä› n|ü edü÷\T #˚j·T&ÜìøÏ $XÊ«$TÁ‘·Tì#˚ ìj·T$T+|üã&ܶ&ÉT.
4.
T
5.
NG
3.
TE
LA
2.
á $wüj·TyÓTÆ Vü≤]X¯Ã+Á<äTDÏí eTT|ü‹|üŒ\T ô|{≤º&ÉT. m<äT{Ïyê] ø£cÕº\qT |ü{Ϻ+#·Tø√≈£î+&Ü |”&ç+#˚yê&ç $wüj·T+˝À
á C≤rj·÷ìï yê&ÉT‘ês¡T. eT÷\+˝À˝Òì á bÕÁ‘·qT ‘Ó\+>±D ø£$ nsTTq >ös¡q ‘·q Vü≤]X¯Ã+Á<√bÕU≤´q+˝À
yÓTT<ä{ÏkÕ] Á|üy˚X¯ô|{≤º&ÉT. á bÕÁ‘· ‘Ó\T>∑THê≥ #ê˝≤ Ä<äs¡D bı+~+~.
edü‘ê–q |æ≥º : ªedüμ ˇø£ yÓTTø£ÿ. ∫qï |æ\¢\≈£î e÷≥\T #·ø£ÿ>± sêe&ÜìøÏ ø=+#Ó+ yÓ÷‘ê<äT˝À Bì s¡kÕìï
‘ê–kÕÔs¡T. yÓ÷‘ê<äT m≈£îÿyÓ’‘˚ e÷≥˝…≈£îÿyÓ’‘êsTT. m≈£îÿe>± e÷{≤¢&˚yê] >∑T]+∫ á |ü<äã+<Ûëìï yê&ÉT‘ês¡T.
yÓHÓï\ e÷dü+ : X¯s¡<äè‘·Te⁄ $X‚wü+>± yÓHÓï\qT ≈£î]|æ+#˚ ø±\+. Äo«j·TT», ø±ØÔø£ e÷kÕ\T á ãTT‘·Te⁄≈£î
#Ó+~q$. Á|ü‘˚´ø£+>± ø±ØÔø£ e÷kÕìøÏ yÓHÓï\ e÷dü+>± ù|s¡T+~.
ÄdüTb˛j·TT : ã≥º\T H˚ùdyês¡T y=&çøqÏ <ësêìï ≈£î<äTs¡T≈£î #·T{Ϻ Ä ‘·sT¡ yê‘· H˚jT· e\dæq ã≥º bı&ÉT>∑TqT nqTdü]+∫
<ësê\˙ï es¡Tdü\T>± neTs¡Ãe\dæ ñ+≥T+~. n{≤¢ #˚ùd≥|ü&ÉT Ä|üì #˚ùdyê&ÉT ˇø£ ø=q qT+&ç eTs√ ø=q≈£î
‘·|üŒø£ ‹s¡T>∑e\dæ ñ+≥T+~. á |üìøÏ ªÄdüTb˛j·T&É+μ nì ù|s¡T. Ç{≤¢ $sêeT+˝Ò≈£î+&Ü ‹]–q ‘√eH˚ eT∞fl eT∞fl
‹s¡>∑&É+ nH˚ dü+<äs¡“¤+˝À á C≤rj·÷ìï yê&ÉT‘ês¡T.
n\T>∑T : #Ós¡Te⁄ ì+&çq ‘·s¡Tyê‘· eT‘·Ô&ç ne⁄‘·T+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· ñ_øÏ ãj·T{ÏøÏ e#˚à ˙fi¯ófl ø±\Te ne⁄‘·T+~.
Bìì ªn\T>∑Tμ n+{≤s¡T. á Áø£e÷H˚ï #Ós¡Te⁄ ì+&ç+~, eT‘·Ô&ç <ä÷øÏ+~, n\T>∑T bÕs¡T‘·T+~ nì n+{≤s¡T. n\T>∑T
#Ós¡Te⁄ø£≥º≈£î s¡ø£åD. m≈£îÿyÓ’q ˙fi¯ófl Bì >∑T+&Ü ãj·T{ÏøÏ b˛e&É+e\¢ #Ós¡Te⁄ø£≥º ‘Ó>∑≈£î+&Ü s¡øÏå+|üã&ÉT‘·T+~.
5. q>∑s¡^‘·+
1. |ü<äàeP´Vü≤+ : eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À á e÷≥ ñ+~. ãj·T≥≈£î yÓfi¯fl&ÜìøÏ M\T˝Ò≈£î+&Ü ø£≥Tº~≥º+>± X¯Á‘·Te⁄qT ã+~Û+#˚
ER
j·TT<äΔ eP´Vü≤+ Ç~. uÛ≤s¡‘·+˝À n_ÛeTqT´&ÉT á |ü<äàeP´Vü≤+˝À ∫≈£îÿø=ì Ms¡eTs¡D≤ìï bı+<ë&ÉT. me¬s’Hê ‘·eT
X¯Á‘·Te⁄\T |üìïq, dü+øÏ¢wüºyÓTÆq ñ#·TÃ˝À |ü&çq≥ºsTT‘˚ ªªn‘·&ÉT |ü<äàeP´Vü≤+˝À ∫≈£îÿ≈£îHêï&ÉTμμ n+{≤s¡T.
6. uÛ≤>√´<äj·T+
1. <˚e<ëdæ : Ä\j·÷\˝À qè‘·´+ #˚dü÷Ô Ä\j·T ùdeπø n+øÏ‘·eTsTTq yêfi¯flqT <˚e<ëd”\T>± |æ*#˚yêfi¯ófl. á <˚e<ëdæ
SC
e´edüú #êfi¯óø£´ø±\+qT+&˚ ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTqÔ ï~. ø±\Áø£eT+˝À <˚e<ëd”\T ∫qï#·÷|ü⁄≈£î >∑Ts¡sTTHês¡T. nH˚ø£ ñ<ä´e÷\T
ìs¡düq\ ø±s¡D+>± á e´edüú ˝Ò≈£î+&Éb˛sTT+~.
10. >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT
1. ãTs¡TE : ø√≥>√&Éj·T+<äT+&ÉT ~ã“. X¯Á‘·Ts¡ø£åD <äèw溑√ Á|ü‘˚´ø£+>± #˚|ü{Ϻq ìsêàD+. Çø£ÿ&ç qT+&ç X¯Á‘·Te⁄\
ø£<ä*ø£\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. X¯Á‘·Te⁄\ô|’ <ë&ç#˚ùd dü+<äs¡“¤+˝À Çø£ÿ&É |òæs¡+>∑T\qT ô|{Ϻø±\TkÕÔs¡T.
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20
173
A
2. ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ : 1550`1580 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä´ >√\ø=+&É sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫q e÷*ø˘ ÇÁu≤V”≤+
AN
≈£î‘·TuŸcÕV”≤ sêE. »qe´eVü‰s¡+˝À ªeT©ÿuÛÑsê+μ>± Á|üdæ<äTΔ&ÉT. |ü]bÕ\Hê<ä≈£åî&ÉT. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü |ü≥¢ eTeTø±sêìï
Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ‘Ó\T>∑T ø±yê´ìï n+øÏ‘·+ bı+~q ‘=* eTTdæ¢+sêE Ç‘·&˚. >√\ø=+&É sê»´+˝À ñ<√´– kÕs¡+>∑T
‘·eTàj·T ‘·q ‘·|ür dü+es¡D√bÕU≤´Hêìï ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ≈£î n+øÏ‘·+ Ç#êÃ&ÉT. á sêE 1578˝À |ü⁄sêHê
|üP˝ŸqT ì]à+#ê&ÉT.
3. ≈£î©≈£î‘YuŸcÕ : 1580`1612 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä´ >√\ø=+&É sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫q ≈£î©≈£î‘·TuŸcÕ ôV’≤<äsêu≤<é
NG
q>∑s¡ ìsêà‘·. #·ø£ÿì ø£$. ôV’≤<äsêu≤<é ÁbÕ+‘êìøÏ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ª<äø£ÿ˙ ñs¡÷›μqT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. Ä e÷+&É*ø£+˝À
<ë<ë|ü⁄ 1800 |ü⁄≥\ ø£$‘ê«ìï s¡∫+#ê&ÉT. ‘Ó\T>∑T˝Àq÷ ø£$‘ê«ìï s¡∫+∫q≥Tº #ÓãT‘ês¡T, n$ \uÛÑ´+ø±˝Ò<äT.
4. y˚THê : ô|[fl }πs–+|ü⁄ yêVü≤Hê\˝À ˇø£{Ï, Ç~ |ü\¢øÏ e˝…H˚ ñ+≥T+~ ø±˙, |ü\¢øÏ n+‘· düTìï‘·yÓTÆq~ø±<äT.
yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\T˝Òì s√E˝À¢ e<Ûä÷es¡T\qT Ç+<äT˝À ≈£Ls¡TÃ+&É u…{Ϻ eTqTwüß\T yÓ÷ùdyês¡T.
5. †qTï : >√\ø=+&É ≈£î‘·TuŸcÕVæ≤ sê»´+˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq HêD…+ †qTï. Ç~ ã+>±s¡T HêD…+. $<˚oj·TT\T BH˚ï
ô|>√&Ü nH˚yês¡T.
TE
LA
11. _󿣌
1. e÷<ÛäTø£s¡eTT : eT<ÛäTø£s¡eè‹Ô. n+fÒ ‘·TyÓTà<ä\T |üP\˝À|ü* ‘˚HÓqT Á>∑Væ≤+∫q≥T¢ >∑èVü≤düTú\ Ç+&É¢qT+&ç _Ûø£åqT
Á>∑V≤æ +#·&+É .
12. uÛÑ÷$Tø£
1. ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+ : 1724˝À ndü|òtC≤V”≤ e+oj·TT&Ó’q ìC≤+ ñ˝ŸeTT˝Ÿÿ á sê»´ kÕú|ü≈£î&ÉT. Ç‘·&ÉT yÓTT>∑˝≤sT÷
ER
T
2.
#·Áø£es¡TÔ\≈£î n‘·´+‘· $XÊ«dübÕÁ‘·T&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<é sêC≤´H˚ï ªôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq+μ nH˚ ù|s¡T‘√ e´eVü≤]+#˚yês¡T.
@&ÉT>∑Ts¡T ìC≤+ e+oj·TT\T á sêC≤´ìï |ü]bÕ*+#ês¡T. sê»´+˝À Á|üdüTÔ‘· ‘Ó\+>±D‘√bÕ≥T H˚{Ï ø£sêí≥ø£˝Àì
eT÷&ÉT, eTVü‰sêh˝Àì ◊<äT õ˝≤¢\T ø£\dæ ñ+&˚$.
‘Ó\+>±D ¬s’‘ê+>∑b˛sê≥+ : e+<ä˝≤~ mø£sê\T ø£*–q uÛÑ÷kÕ«eTT\T, yê]øÏ n+&É<ä+&É\T n+~+∫q ìC≤+
Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ ¬s’‘·T\T #˚dæq b˛sê≥+ Ç~. #ê]Á‘ê‘·àø£yÓTÆq á b˛sê≥+ 1946`51 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä´ ø=qkÕ–+~.
uÛÑ÷$Tø√dü+ ` uÛÑTøÏÔ ø√dü+ ` u≤ìdü‘·« $eTTøÏÔø√dü+ ù|<ä¬s’‘·T\T #˚dæq á kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+ m+‘√ eT+~øÏ
dü÷Œ¤]Ôì∫Ã+~.
<˚$&ç : ìC≤+ bÕ\Hê ø±\+˝À ì]à+∫q ô|<ä› ô|<ä› uÛÑeHê\qT ª<˚$&ûμ\T nH˚ ù|s¡T‘√ |æ*#˚yês¡T. Ç$ ô|<ä›
uÛÑe+‘·T\T. M{Ï˝À dü+kÕúHê\≈£î #Ó+~q dü+|üqTï\T ìedæ+#˚yês¡T. ôV’≤<äsêu≤<é bÕ‘·q>∑s¡+‘√bÕ≥T ‘Ó\+>±D˝Àì
|ü\T |ü≥ºD≤\˝Àq÷ bÕ‘·ã&çq <˚$&û\T ø£qã&É‘êsTT.
bÕHé<ëHé : ‘ê+ã÷˝≤ìï y˚düT≈£îH˚yês¡T ‘·eT\bÕ≈£î\‘√bÕ≥T düTqï+, ø±#·T, b˛ø£\T, Ç‘·s¡ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT ˇø£
∫qï ô|f…º˝À dü]›ô|≥Tº≈£îH˚yês¡T. <ëìì ªbÕHé<ëHéμ nH˚ ù|s¡T‘√ e´eVü≤]+#˚yês¡T. Ç~ ñs¡÷›|ü<ä+.
ø√Væ≤q÷sY : ≈£î‘·TuŸcÕVæ≤\ KC≤Hê˝À ñ+&˚~ á ø√Væ≤q÷sY eÁ»+. á eÁ»+ ãs¡Te⁄ 750 Ç+^¢wüß ø±¬s≥T¢>±
ìsêΔ]+#ês¡T. ø√Væ≤q÷sY eÁ»+ Á|ü|ü+#·+˝Àì eÁC≤\ #·]Á‘·˝ÀH˚ n‘·´+‘· $\TyÓ’q~, $•wüºyÓTÆq~.
3.
SC
4.
5.
174
‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20