Bileog Eolais
Taighde
8
HBSC na hÉireann
Iompraíocht leanaí scoile in Éirinn maidir le bulaíocht
Is féidir tuilleadh eolais a fháil ag:
http://www.hbsc.org
http://www.nuigalway.ie/hbsc/
2006
Aoife Gavin, Siobhán O’Higgins agus foireann HBSC na hÉireann, an tIonad Taighde um Chothú Sláinte, OÉ Gaillimh.
Táimid fíorbhuíoch d’Oifig an Aistriúcháin in OÉG as an obair aistriúcháin ar fad a rinneadh.
Achoimre
Staidéar taighde is ea Iompraíocht
Sláinte i measc Leanaí ag Aois Scoile
(HBSC) a rinne líonra idirnáisiúnta
d’fhoirne taighde1 i gcomhar leis an
Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (An
Eoraip) agus a chomhordaigh an
tOllamh Candace Currie ó Ollscoil Dhún
Éideann. Sa bhliain 2006, rinne HBSC
na hÉireann suirbhé ar 10,334 leanbh
scoile in Éirinn. Roghnaíodh na leanaí
seo ó scoile-anna randamacha ar fud
na tíre.
HBSC
na hÉireann
Buachaillí
Cailíní
Fuair HBSC na hÉireann 2006 amach go dtuairiscíonn 24.5%
40
leanaí scoile in Éirinn go ndearnadh bulaíocht orthu (25.6% de
30.2
na buachaillí agus 23.4% de na cailíní). Is beag athrú a tháinig
28.2
30
ar an fhigiúr sin ó 2002 (23.3%). Tá an céatadán de chailíní a
27.9
ndearnadh bulaíocht orthu níos airde i measc cailíní atá níos
22.1
23.9
óige (30.2% de chailíní idir 10 agus 11 bhliain d’aois agus 19.5% 20
díobh idir 15 agus 17 mbliana d’aois). Maidir le buachaillí,
19.5
feictear an bhulaíocht is mó san aoisghrúpa 12-14 bliana d’aois
(28.2%). Is lú an seans go mbeidh leanaí a ndearnadh bulaíocht 10
10-11 bhliain d'aois
12-14 bliana d'aois
15-17 mbliana d'aois
orthu ina gcónaí lena mbeirt tuismitheoirí, go mbeidh siad in ann
labhairt go hoscailte lena dtuismitheoirí nó lena ndlúthchairde,
Céatadán leanaí a ndearnadh bulaíocht orthu, de réir aoise agus inscne
go gcaithfidh siad tráthnónta lena gcairde, go mbeidh dúil acu
sa scoil agus go mbeidh siad i mbarr a sláinte agus sásta lena
Iompraíocht maidir le bulaíocht i gcomhthéacs
saol. Ag an am céanna, is mó an seans go dtuairisceoidh leanaí
mar seo go mbraitheann siad faoi bhrú mar gheall ar obair scoile. • Is lú an seans go mbeidh leanaí a ndearnadh bulaíocht orthu
Nuair a thagraítear do bhulaíocht sa bhileog eolais seo, táthar ag
ina gcónaí lena mbeirt tuismitheoirí (78.9% vs. 81%) ná iad
tagairt do leanaí a thuairiscíonn go ndearnadh bulaíocht orthu ar
siúd nach ndearnadh bulaíocht orthu.
scoil uair amháin nó ní ba mhinice sa chúpla mí seo caite.
• Is lú an seans go dtuairisceoidh leanaí a ndearnadh bulaíocht
orthu go bhfuil sé éasca dóibh labhairt lena máthair (74.8%
Cén fáth an t-ábhar seo?
vs. 82.1%), lena n-athair (56.8% vs. 65.8%) agus lena
Tá béim curtha ar cheist na bulaíochta ag scoileanna na hÉirendlúthchara (83.3% vs. 89.1%) ná iad siúd nach ndearnadh
ann agus deir siad gur gá aird ar leith a dhíriú uirthi2. Léiríodh
bulaíocht orthu.
go bhfuil baint ag bulaíocht le fadhbanna mothúchánacha agus
• Is lú an seans go dtuairisceoidh leanaí a ndearnadh bulaíocht
iompraíochta. Is mó na torthaí diúltacha sláinte a thuairiscítear
orthu go gcaitheann siad ceithre thráthnóna nó níos mó lena
maidir le daoine óga a ndearnadh bulaíocht orthu agus is
gcairde (38.5% vs. 43.1%) ná iad siúd nach ndearnadh
ionann an cás seo maidir leo siúd a dhéanann bulaíocht ar
bulaíocht orthu.
dhaoine eile3. Tuigtear má tá ard-fhéinmhuinín ag leanbh nó
ag déagóir gur cosaint é seo ar bhulaíocht4.
•
Is lú an seans go mbeidh dúil ag leanaí a ndearnadh bulaíocht
orthu sa scoil (64.3% vs. 69.3%) agus is mó an seans go
mbraithfidh siad a bheith faoi bhrú mar gheall ar obair scoile
(48.6% vs. 38.4%) ná iad siúd nach ndearnadh bulaíocht
orthu.
•
Is lú an seans go mbeidh leanaí a ndearnadh bulaíocht orthu
i mbarr a sláinte (28.4% vs. 34.8%) agus go ndéarfaidh siad
go bhfuil siad sásta lena saol (36.8% vs. 53.7%) ná iad siúd
nach ndearnadh bulaíocht orthu.
Treochtaí 2002-2006
Ar an iomlán, is beag athrú a tháinig ar chéatadán na leanaí
a thuairiscigh go ndearnadh bulaíocht orthu ó 2002 i leith
(23.3%). Níor tháinig mórán athrú ar líon na mbuachaillí a
ndearnadh bulaíocht orthu (26.4% go 25.6%), agus tá méadú
beag tagtha ar líon na gcailíní (21% go 23.4%). Is i measc
cailíní idir 15 agus 17 mbliana d’aois (15.8% go 19.5%) a
léirítear an méadú is mó.
HBSC na hÉireann 2006
1
Bileog Eolais Taighde Uimh. 8
...Iompraíocht leanaí scoile in Éirinn maidir le bulaíocht
55
50
45
52
go bhféadfadh cumarsáid le tuismitheoirí agus le leanaí eile ón
aoisghrúpa céanna, chomh maith le timpeallacht na scoile, a
bheith mar chosaint ar an seans go ndéanfar
48 47
42 42
41 41
40
37 37 37
35
35 35
30
33
31
29 28 28
24
25
23 23 23 23 22 22
21
20
19 18
17 17 17 16 16 16
14 14
Tagairtí
1. Currie, C., Nic Gabhainn, S., Godeau, E., Roberts, C., Smith, R., Currie,
D., Pickett, W., Richter, M., Morgan, A. & Barnekow, V. (eag.) (2008).
Inequalities in young people’s health: HBSC international report from
the 2005/2006 survey. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe,
(Health Policy for Children and Adolescents, No 5.
12 12 12 12
I.Ph.I na Macadóine
An Pholainn
An Bheilg (Pl)
An Ísiltír
An Fhionlainn
An Ungáir
An Danmhairg
An tSlóivéin
An Iodáil
Poblacht ns Seice
An Chróit
Málta
An Spáinn
An tSualainn
An Ioslainn
An Eastóin
An Eilvéis
An Ghearmáin
An Fhrainc
Ceanada
An Bhreatain Bheag
Stáit Aontaithe Mheiriceá
An Rúis
Éire
An Iorua
Albain
Sasana
10
An Liotuáin
An Ghréig
An Bheilg (Fr)
An Úcráin
An Ghraonlainn
An Turic
An Ostair
An Bhulgáir
An Phortaingéil
An Laitvia
Lucsamburg
An Rómáin
15
2. Department of Education and Science (2004). Child Protection Guidelines and Procedures for Post-Primary Schools. Dublin: Department of
Education and Science.
3. Nation, M., Vieno, A., Perkins, D.P. & Santinello, M. (2008).
Bullying in school and adolescent sense of empowerment: an analysis
of relationships with parents, friends and teachers. Journal of Community & Applied Social Psychology, 18, 211-232.
Céatadán de leanaí 15 bliana d’aois a thuairiscíonn go ndearnadh bulaíocht orthu, de réir tíre
•
Faigheann HBSC na hÉireann
maoiniú ón Aonad Beartas um
Chothú Sláinte, aonad de chuid na
Roinne Sláinte agus Leanaí, agus ó
Oifig an Aire Leanaí agus Gnóthaí
Óige. Ba mhaith linn buíochas a
ghabháil leis na leanaí, leis na
múinteoirí agus leis na scoileanna
go léir a ghlac páirt sa taighde seo
agus ba mhaith linn aitheantas a
thabhairt dár gcomhghleacaithe san
Ionad Taighde um Chothú Sláinte,
OÉ Gaillimh.
Is féidir na bileoga eolais go léir
chomh maith le foilseacháin agus
tuarascálacha eile de chuid an HBSC
a íoslódáil ónár láithreán gréasáin:
http://www.nuigalway.ie/hbsc
Déan teagmháil linn ag:
hbsc@nuigalway.ie
4. Moore, M. & Kirkham, C. (2001). Self-esteem and its relationship to
bullying behaviour. Aggressive Behaviour, 27, 269-283.
Níl aon bhaint ag aicme shóisialta le leanaí a ndearnadh
bulaíocht orthu.
Idirnáisiúnta
Rangaítear leanaí scoile atá 15 bliana d’aois in Éirinn (buachaillí
agus cailíní le chéile) sa 21ú háit i measc 39 tír san Eoraip agus
i Meiriceá Thuaidh, agus 23% acu ag tuairisciú go ndearnadh
bulaíocht orthu. Ar an iomlán, tuairiscíonn 28% de na leanaí
atá 11 bhliain d’aois (31ú háit) agus 27% de na leanaí atá 13
bliana d’aois (29ú háit) go ndearnadh bulaíocht orthu.
Impleachtaí
Ón bhliain 1998, níl mórán athrú tagtha ar chéatadán na leanaí
a thuairiscíonn go ndearnadh bulaíocht orthu ar a laghad uair
amháin sa chúpla mí sular cuireadh faoi shuirbhé iad. Níl líon na
leanaí a thuairiscíonn go ndearnadh bulaíocht orthu ard ná íseal
i gcomparáid le tíortha eile san Eoraip agus i Meiriceá Thuaidh.
Is i measc cailíní agus buachaillí atá idir 12 agus 14 bliana d’aois
is dóichí bulaíocht a thuairisciú. Tugann torthaí an taighde le fios
HBSC na hÉireann 2006
D’ullmhaigh Aoife Gavin, Siobhán O’Higgins, Graham Brennan, Pauline
Clerkin, Aingeal de Róiste, Clíona Fitzpatrick, Colette Kelly, Michal Molcho,
Larri Walker agus Saoirse Nic Gabhainn an bhileog eolais seo.
2
Bileog Eolais Taighde Uimh. 8