iii. pravni sistem evropske unije
advertisement
VLADA CRNE GORE MINSTARSTVO ZA EVROPSKE INTEGRACIJE PRIRUČNIK ZA PREVOĐENJE PRAVNIH I DRUGIH AKATA u procesu evropskih integracija Podgorica, jun 2009. godine SADRŽAJ I. II. SPECIFIČNOSTI PREVODJENJA PRAVNIH AKATA PRAVNI SISTEM CRNE GORE 1. 2. 3. 4. III. Izvori prava Crne Gore Postupak donošenja zakona Posebna uputstva – struktura pravnih akata Obaveze Crne Gore shodno članu 72 SSP-a PRAVNI SISTEM EVROPSKE UNIJE 1. Izvori prava evropske unije 2. Postupak donošenja pravnih akata eu IV. POSEBNA UPUTSTVA ZA PREVOĐENJE AKATA EVROPSKE UNIJE 1. Naziv pravnog akta 2. Preambula 3. Naziv organa koji donosi akt 4. Uvodne izjave 5. Polazne osnove za donošenje akta 6. Donošenje 7. Tekst pravnog akta 8. Način izmjene pravnih akata 9. Pozivanje 10. Nabrajanje i definicije 11. Završne odredbe 12. Datiranje i potpisi 13. Upotreba skraćenica i skraćenih izraza 14. Valuta 15. Latinski izrazi u engleskom jeziku V. VI. VII. VIII. TEHNIČKA I PRAVOPISNA PRAKTIČNA UPUTSTVA OBRASCI AKATA EVROPSKE UNIJE OBRASCI PRAVNIH PROPISA CRNE GORE SA PREVODOM ENGLISH STYLE GUIDE FOR MONTENEGRIN LEGISLATION 1. Spelling 2. Punctuation 3. Italics 4. Numbers 5. Abbreviations, acronyms and symbols 6. Foreign imports 7. Personal names and titles 8. Gender neutral language 9. Geographical names 10. Scientific names 11. Lists and tables 12. Footnotes and endnotes 13. Diagrams 14. Verbs 2 4 6 6 12 16 25 30 30 34 35 35 39 39 40 41 43 43 49 52 55 57 62 63 63 64 65 68 125 134 134 141 146 146 150 154 155 155 156 159 161 161 161 162 IX. GLOSAR 1. 2. 3. 4. Termini Akronimi Institucije Crne Gore Nazivi osnovnih dokumenata Evropske unije 3 167 167 195 215 220 I. SPECIFIČNOSTI PREVOĐENJA PRAVNIH PROPISA Ovaj priručnik namijenjen je prevodiocima i drugim stručnim licima koja se bave prevođenjem pravnih propisa s crnogorskog na engleski jezik i obratno. Budući da prevodioci i druga stručna lica, uglavnom nijesu i pravnici, neophodno je istaći osnovne specifičnosti, po osnovu kojih se pravni propisi razlikuju od drugih tekstova. Kako se proces evropskih integracija odvija u dva smjera, nije značajno samo prevesti pravnu tekovinu Evropske unije na crnogorski jezik radi njenog kasnijeg prenošenja u domaće zakonodavstvo, već je izuzetno značajno i prevesti propise Crne Gore na jedan od službenih jezika Evropske unije, najčešće – engleski. U slučaju prevođenja naših propisa na engleski jezik, prevodi neće imati pravno dejstvo za građane Evropske unije, već će služiti kao izvor informacija o crnogorskom pravnom sistemu. To ne znači, naravno, da ne treba posvetiti najveću moguću pažnju preciznosti prevoda. I u ovom slučaju, kao i u procesu prevođenja acquis communaitaire na crnogorski jezik, radi se o pravnim tekstovima koji podliježu značajnim ograničenjima zbog specifične terminologije i često komplikovanih struktura i koncepata. Da bi prevodioci mogli na pravi način da se izbore sa tim, neophodno je da poznaju,ne samo jezik već i osnove pravnog sistema Crne Gore, vrste pravnih akata, funkciju nekih njihovih djelova, te da savladaju pravnu terminologiju na crnogorskom i engleskom jeziku. Ovaj priručnik nastao je u pokušaju da im se u tome pomogne. Prevodioci imaju obavezu da naprave „vjeran“ prevod, ali ne prenoseći svaku riječ izvornog teksta i preslikavajući njegovu sintaksu, tj. stvarajući prevod koji će biti u potpunosti orijentisan ka jeziku izvoru. Fokus je, kako je i ranije bilo riječi, na jeziku cilju i crnogorske propise treba na engleski prevoditi „u duhu“ engleskog jezika. Pri tome je od suštinskog značaja upravo obezbijediti da su prevodi dovoljno transparentni da omogućavaju uvid u specifičnosti crnogorskog sistema, a da su pri tome razumljivi i pitki čitaocima i da ne odaju utisak bukvalnog prevoda. Možemo reći da je transparentnost od suštinskog značaja pri izboru terminologije. Treba svakako izbjegavati engleske pravne nazive tehničke prirode da se ne bi čitaoci prevoda dovodili u zabludu da kod nas postoje apsolutno isti instituti kao u anglosaksonskom pravu. Na primjer, crnogorski Osnovni sud nikada ne treba prevoditi engleskim terminom Magistrates Court, iako se može reći da se u hijerarhiji sudova ova dva suda nalaze na istom nivou. To bi bilo pogrešno najprije u samom značenju, jer se ova dva suda suštinski razlikuju, a s druge strane moglo bi dovesti čitaoce prevoda do uvjerenja da je naš sistem identičan anglosaksonskom. Zato je bolje odlučiti se za ekvivalent Basic Court, iako takav termin u engleskom jeziku ne postoji, jer on odslikava osobenosti crnogorskog sistema. S druge strane, premda je neophodno koristiti obrasce za formu pravnih akata koji su ponuđeni u ovom priručniku na nivou sintakse, iako nije preporučljivo rečenice dijeliti u više ili kraće rečenice spajati, pravim odabirom sintaksičkih obrazaca može se omogućiti da prevod bude pitak i blizak jeziku cilju. Neophodno je, zatim, da prevodilac u potpunosti razumije normu napisanu na jeziku izvoru, ali i da ne bude opterećen njenom formom, već da njeno značenje prenese na jezik cilj u formi koja se u jeziku cilju koristi. To zahtijeva poznavanje osnova nomotehnike kako u sistemu jezika izvora tako i u sistemu jezika cilja. Od velike pomoći u razumijevanju i pronalaženju rješenja u ovoj oblasti je upravo poglavlje ovog priručnika koje govori o pravnim normama, njihovoj prirodi i načinu na koji se one najbolje prevode na engleski jezik. Na primjer za odredbe koje se na crnogorskom jeziku 4 pišu u prezentu a izražavaju imperativ, u engleskom treba koristiti glagol shall koji u tom slučaju izražava upravo imperativ. Prevodilac je dužan prevoditi i nikako ne smije tumačiti tekst. Zato, ako u tekstu naiđe na nejasnoće ili dvosmislenosti, obaveza mu je da traži službeno tumačenje, a ako takvo tumačenje ne pomogne, nejasnoću tj. dvosmislenost treba sačuvati u prevodu. Ukoliko se u tekstu nalazi izvorni navod iz nekog drugog već prevedenog pravnog akta, prevodilac treba da iskoristiti već postojeći prevod. Stvaranje baze već prevedenih pravnih akata u tome će mu biti od velike pomoći. II. PRAVNI SISTEM CRNE GORE Crnogorski pravni sistem primjer je nacionalnog pravnog sistema koji ima dugu tradiciju razvoja i usaglašavanja sa najboljim međunarodnim principima i standardima, pa otud i evropskim. Uporedno (komparativno) pravo je još znatno ranije prepoznato kao izvorni metod za uvođenje evropskih standarda, a kao primjer posljednjih godina razvoja korišćeni su zakonski tekstovi starijih država članica, ali i zemalja iz regiona koje su brže napredovale ka tom putu. Samo usklađivanje pravnog sistema sa pravom EU sveobuhvatan je i važan zadatak svih zemalja koje streme članstvu u Uniji. Za Crnu Goru, osnovu usklađivanja zakonodavstva sadrži sam tekst Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, kroz jasno postavljenu obavezu postepenog usaglašavanja sa pravom Zajednice, dajući prioritet određenim oblastima unutar SSP. Bitno je istaći da usklađivanje zakonodavstva ne podrazumijeva puko prenošenje odgovarajućih normi komunitarnog prava u nacionalni pravni sistem, već i njegovu naknadnu primjenu i efikasno sprovođenje, odnosno primjenu zakona i dugih propisa u praksi. Ispravan pristup može obezbijediti pozitivne rezultate, naročito na dugoročnom planu, kod ocjene nivoa usklađenosti prava Crne Gore sa pravom Evropske unije. U tom smislu, a za potrebe što kvalitetnijeg prevođenja domaćih propisa, kojim putem će se evropskom partneru na najtransparentniji način pokazati uspješnost preuzimanja evropskih normi u nacionalno zakonodavstvo, daje se prikaz i pojednostavljeno značenje najkarakterističnijih pravnih akata koji se srijeću u crnogorskom pravnom sistemu. 1. IZVORI PRAVA CRNE GORE 1.1 MEĐUNARODNI AKTI Međunarodni pravni akti sastavni su dio crnogorskog pravnog sistema. Naime, brojni međunarodni ugovori i konvencije kojima je Crna Gora pristupila ili ih preuzela još iz vremena SFRJ, SRJ i naposljetku SCG, imaju udio u uređivanju odnosa, na unutrašnjem i međunarodnom planu. U članu 9 Ustava Crne Gore (S. list CG, br. 01/07) jasno je utvrđen primat medjunarodnog prava nad domaćim zakonodavstvom čime je potvrđena evropska perspektiva crnogorskog društva: „Potvrđeni i objavljeni međunarodni ugovori i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava sastavni su dio unutrašnjeg pravnog poretka, imaju primat nad domaćim zakonodavstvom i neposredno se primjenjuju kada odnose uređuju drukčije od unutrašnjeg zakonodavstva.” Vrste međunarodnih pravnih akata su: 5 CRNOGORSKI ENGLESKI Ugovor Sporazum Okvirni sporazum Konvencija Povelja Protokol Deklaracija Modus vivendi Memorandum o razumijevanju Razmjena pisama, odnosno nota Treaty Agreement Framework Agreement Convention Charter Protocol Declaration Modus vivendi Memorandum of Understanding Exchange of Notes/Letters Međunarodni ugovori / International Treaties U svom opštem značenju ugovor je generički pojam za sve vrste samostalnih međunarodnih akata, obavezujućih prema međunarodnom pravu, zaključenih između međunarodnih subjekata u načelu u pisanom obliku, kojim se stvaraju prava i obaveze između stranaka. U svom posebnom značenju ugovor obično označava „značajnije” međunarodne akte, na primjer ugovore o miru, o granicama, o prijateljstvu, o slobodnoj trgovini i saradnji itd. U međunarodnoj praksi ovaj se naziv sve više zamjenjuje drugim nazivima. Treba naglasiti da svaki međunarodni ugovor, odnosno sporazum koji su ratifikovala, odnosno potvrdila zakonodavna tijela država ugovornica, po svojoj pravnoj snazi jeste iznad domaćih zakona i podzakonskih akata1 (član 9 Ustava Crne Gore). Međunarodni sporazumi /International Agreements U svom opštem značenju sporazum je generički pojam za sve vrste međunarodnih akata koji ne pripadaju međunarodnim ugovorima, dok u posebnom značenju predstavlja manje formalan akt koji uređuje uže područje od ugovora. Pojam sporazum najčešće se koristi za bilateralne ili ograničene multilateralne ugovore. Posebno se upotrebljava za akte tehničke ili administrativne prirode koje potpisuju Vladini predstavnici ili predstavnici Vladinih institucija, a za koje nije potrebno potvrđivanje od strane Skupštine Crne Gore, npr. sporazumi o privrednoj, naučnoj ili tehničkoj saradnji itd. Takođe, sporazumima se uređuju i finansijski odnosi, kao što su, o izbjegavanju dvostrukoga oporezivanja, finansijskoj pomoći, itd, a za koje postoji potreba potvrđivanja od strane Skupštine Crne Gore, ukoliko njihovo dejstvo ima finansijski uticaj na Budžet Crne Gore. Većina međunarodnih akata naziva se sporazumom. Konvencija (Convention) Konvencija je sporazum ili dogovor o modalitetima i pravilima ponašanja, koji se u savremenom značenju odnosi na međudržavne sporazume čiji se efekti odnose na sve zemlje potpisnice. Obično su otvorene cijeloj međunarodnoj zajednici ili većem broju država koje joj pristupaju i najčešće su dogovorene pod okriljem tijela međunarodnih organizacija ili su ih ona i donijela (npr. UN i EU2). 1 2 Ovo prvenstveno u zavisnosti od ustavnih rješenja država pojedinačno Evropska povelja o ljudskim pravima iz 2000. godine 6 Povelja (Charter) Povelja označava posebno formalan i službeni međunarodna organizacija - Povelja Ujedinjenih nacija. akt kojim se, na primjer, ustanovljava Protokol (Protocol) Protokoli su manje formalni akti od ugovora, sporazuma ili konvencija. Kada se međunarodna konferencija završi sporazumom o glavnim pitanjima, protokol često sadrži razne odluke koje nijesu unijete u glavni instrument. U tom slučaju protokol predstavlja diplomatski instrument u kome se registruje sporazum po izvjesnim tačkama određenog pitanja, ali nema naziv ugovora ili konvencije. Dodatno, ovaj pojam pokriva niz međunarodnih akata kao što su akti koji uređuju tumačenje određenih odredaba koje su uređene ugovorom, koji sadrže formalne odredbe koje nijesu ugrađene u sam ugovor, ali i akti koji rješavaju tehnička ili pitanja sprovođenja odredaba samog ugovora. S obzirom da je sastavni dio ugovora potvrđivanje prethodnog uključuje i potvrđivanje samog protokola. Deklaracija (Declaration) Deklaracija je izjava kojom se u načelu na jasan, javan i nedvosmislen način nešto daje do znanja. Deklaracijom se može dati saopštenje jedne države kojom ona daje objašnjenja ili opravdanja za određene akcije iz prošlosti ili namjere za svoje buduće akcije. Isto tako, deklaracija je uobičajen naziv za kolektivni akt tijela UN koji nema obavezujuću snagu. Konačno, njeno značenje može biti i naziv ugovornih odredaba na osnovu kojih se stranke obavezuju da će se u budućnosti držati izvjesnih pravila ponašanja, npr. Pariska deklaracija iz 1896. Memorandum o razumijevanju (Memorandum of Understanding) Memorandum o razumijevanju predstavlja pismenu izjavu o usmeno postignutom međunarodnom sporazumu, odnosno ispravu o tačnom tekstu postignutog usmenog sporazuma. Često se upotrebljava za utvrđivanje operativnih pravila na osnovu okvirnog međunarodnog sporazuma, ali i za uređenje tehničkih ili usko stručnih pitanja. Razmjena pisama/nota (Exchange of Letters/Notes) U najvećem broju slučajeva nota ima karakter jednostranog saopštenja. Međutim, sve češća je praksa da se sklapanje međunarodnih ugovora vrši putem razmjene nota, jer je to najbrži i najpraktičniji put međunarodnog ugovaranja koji ima isto međunarodno dejstvo kao bilo koji drugi ugovor. Obično država koja prihvata notu ponavlja tekst note države koja je uputila notu, kako bi na taj način potvrdila svoj pristanak. 1.2. PRAVNI AKTI SKUPŠTINE CRNE GORE U sistemu uređenja vlasti u Crnoj Gori, Skupština je nosilac zakonodavne vlasti. Otuda su značaj, broj i vrsta akata Skupštine Crne Gore veliki, a najvažniji su: Ustav, zakoni, Poslovnik Skupštine, pravilnik, odluka, deklaracije, rezolucije, preporuke, zaključci, autentična tumačenja zakona i priznanja. CRNOGORSKI ENGLESKI Ustav Zakon Zakon o izmjenama i dopunama zakona Constitution Law Law on Amendments to the Law/ Law Amending the Law Budget Law Zakon o budžetu 7 Poslovnik Odluka Deklaracija Rezolucija Preporuka Zaključak Autentično tumačenje (akta koje donosi) Rules of Procedure Decision Declaration Resolution Recommendation Conclusion Authentic Interpretation Ustav (Constitution) Ustav je najviši pravni akt kojim se utvrđuje pravno uređenje države Crne Gore. U skladu sa odredbama Ustava Crne Gore, zakon mora biti saglasan sa Ustavom i potvrđenim međunarodnim ugovorima, a drugi propis mora biti saglasan sa Ustavom i zakonom. Zakon (Law) Zakon je akt s najvišom pravnom snagom nakon Ustava. U skladu sa odredbama Ustava Crne Gore, zakon mora biti saglasan sa Ustavom i potvrđenim međunarodnim ugovorima, a drugi propis mora biti saglasan sa Ustavom i zakonom. Zakon i drugi propis objavljuje se u Službenom listu Crne Gore, prije stupanja na snagu, a stupa na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja. Izuzetno, kada za to postoje razlozi utvrđeni u postupku donošenja (javni interes), zakon i drugi propis može stupiti na snagu najranije danom objavljivanja. Pravo predlaganja zakona Skupštini imaju Vlada i poslanik, kao i najmanje šest hiljada birača, preko poslanika koga ovlaste. Zakon o izmjenama i dopunama zakona (Law on Amendments to the Law.../ Law Amending the Law) Zakon o izmjenama i dopunama je zakonski akt čijim se odredbama mijenjaju i dopunjavaju odredbe nekog postojećeg zakona. U smislu prethodnog, kao što je i dato u praktičnim primjerima akata Skupštine, ovakvi zakonski akti mogu se usvojiti i samo u obliku zakona o izmjenama zakona ili zakona o dopunama zakona. Prethodno navedeno za zakon važi i za zakone o izmjenama i dopunama ili navedene varijaciije. Zakon o budžetu (Budget Law) Državni budžet je akt kojim se procjenjuju primici i izdaci države za jednu godinu, u skladu sa zakonom koji donosi Skupština (Zakon o budžetu Crne Gore). Budžet se donosi za fiskalnu godinu, važi u godini za koju je donesen i njime se detaljno, u odgovarajućim iznosima, utvrđuju primici budžeta po izvorima i vrstama, kao i izdaci po osnovnim namjenama. Poslovnik (Rules of Procedures) Poslovnik je akt kojim se uređuju organizacija, način rada i odlučivanja Skupštine Crne Gore. Preciznije, njime se uređuju prava i dužnosti poslanika, postupci u Skupštini, odnos Skupštine i drugih državnih organa, saradnja Skupštine sa parlamentima drugih država, kao i sva druga pitanja koja su od značaja za rad i ostvarivanje funkcija Skupštine. Odluka Odluka se donosi kao akt uređivanja unutrašnje organizacije i načina rada Skupštine Crne Gore. Odlukom se odlučuje o izboru, odnosno imenovanju, razrješenju i opozivu, o imenovanju lica u 8 određena tijela, o potvrdi akata o osnivanju ili organizaciji određenih institucija, ili davanju saglasnosti na takve akte kad je to određeno zakonom. Deklaracija (Declaration) Deklaracija je akt kojim se izražava opšti stav Skupštine Crne Gore od važnosti za državu i društvo u cjelini, kao i kod pitanja unutrašnje i spoljne politike. Rezolucija (Resolution) Rezolucija je akt kojim Skupština Crne Gore ukazuje na stanje i probleme u određenom području i mjere koje bi trebalo preduzeti. Preporuka Preporuka je akt kojim se ukazuje na podnešene predstavke i pritužbe o nepravilnostima u radu tijela koja imaju javna ovlašćenja, sa predlogom za njihovo razrješenje. Zaključak Zaključak je akt kojim Skupština Crne Gore zauzima stav o određenim događajima i pojavama. Na osnovu ocjene stanja u određenoj oblasti zaključkom se zauzima stav, izražava mišljenje ili utvrđuju obaveze Vlade Crne Gore, ministarstava i drugih tijela državne uprave. Radna tijela Skupštine Crne Gore takođe mogu, u okviru svojega djelokruga rada, donositi zaključke, kao i o radu Stručne službe Skupštine Crne Gore, kojima zauzimaju stav, izražavaju mišljenja i podnose predloge. Zaključke koje donose radna tijela potpisuje predsjednik tijela koje ih je donijelo. Autentično tumačenje (Authentic Interpretation) Autentično tumačenje zakona daje Skupština Crne Gore na osnovu predloga koji sadrži odredbe za koje se predlaže davanje autentičnog tumačenja, ali i razloge zbog kojih se tumačenje predlaže. Predsjednik Skupštine dostavlja predlog za davanje autentičnog tumačenja poslanicima i Odboru za ustavna pitanja i zakonodavstvo koji, ako ocijeni da je potrebno, utvrđuje predlog autentičnog tumačenja i dostavlja ga Skupštini na razmatranje. 1.3. AKTI VLADE CRNE GORE U sistemu uređenja vlasti u Crnoj Gori, Vlada je nosilac izvršne vlasti. U skladu sa Ustavom, Vlada utvrđuje predloge zakona, i donosi uredbe, odluke, rješenja, zaključke i druge akte u skladu sa zakonom, zatim poslovnik i godišnji program rada, druge programe, ocjene i stavove o određenim pitanjima. Ipak, za potrebe informisanja prevodilaca obradićemo samo pojedine. CRNOGORSKI Predlog zakona Uredba Odluka Poslovnik Rješenje Zaključak ENGLESKI Proposal for a Law Decree Decision Rules of Procedure Decision3 Conclusion Predlog zakona (Proposal for a law) Kao što smo već naveli, zakon je akt s najvišom pravnom snagom i mora biti saglasan sa Ustavom i potvrđenim međunarodnim ugovorima. 3 ! ali Rješenje suda = Ruling (sometimes Order). 9 Procedura usvajanja zakona podrazumijeva više aktivnosti institucija sistema, počev od obrađivača zakona (ministarstvo, poslanik ili 6000 građana posredstvom ovlašćenog poslanika), međuresorske konsultacije, pribavljanje odgovarajućih mišljenja od nadležnih organa, razmatranja na nadležnim sjednicama Komisija Vlade, do konačnog teksta predloga zakona (proposal for a law), koji razmatra i utvrđuje Vlada. U nastavku, utvrđen predlog zakona dalje se upućuje u skupštinsku proceduru, koja podrazumijeva prvo, drugo i treće čitanje, razmatranje na nadležnim odborima i konačno usvajanje od strane Skuštine Crne Gore.4 Uredba (Decree) Uredba je pravni akt Vlade i u hijerarhiji pravnih propisa predstavlja najviši podzakonski akt nakon zakona. Uredbe se objavljuju u Službenom listu Crne Gore i stupaju na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja. Izuzetno, kada za to postoje razlozi utvrđeni u postupku donošenja, uredba može stupiti na snagu najranije danom objavljivanja. Treba istaći da, u skladu sa Ustavom, Vlada može - za vrijeme ratnog ili vanrednog stanja, ako Skupština nije u mogućnosti da se sastane - donositi uredbe sa zakonskom snagom, i dužna je da ih podnese Skupštini na potvrđivanje čim ona bude u mogućnosti da se sastane. Poslovnik (Rules of Procedure) Poslovnik je akt Vlade kojim se bliže uređuju organizacija, način rada i odlučivanja Vlade Crne Gore, način rada njenih komisija i druga pitanja od značaja za njen rad. Odluka (Decision) Odluka je akt Vlade kojim se uređuju pojedina pitanja iz nadležnosti Vlade, daje saglasnost, određuju mjere ili potvrđuju akti drugih tijela ili pravnih lica. Odlukom se, na primjer, mogu urediti i određena pitanja koja se odnose na način rada Vlade, koja nijesu uređena Poslovnikom. Odluke koje donosi Vlada potpisuje predsjednik, odnosno potpredsjednik Vlade. Rješenje (Decision)5 Rješenje je akt koji Vlada donosi kada rješava pitanja iz svoje nadležnosti u skladu sa zakonom. Na primjer, Vlada donosi rješenja u upravnom postupku iz svoje nadležnosti, kao i u oblasti administrativnih pitanja kojima odlučuje o imenovanjima i razrješenjima, postavljenjima, obrazovanju i sastavu raznih radnih tijela, drugim pojedinačnim stvarima i sl. Zaključak (Conclusion) Zaključak je akt Vlade kojim se uređuju pojedina pitanja iz njene nadležnosti. Zaključkom se mogu utvrditi poslovi stalnih radnih tijela Vlade (komisija), utvrditi smjernice za pripremu programa rada Vlade ili utvrditi određene pozicije o sprovođenju određene politike Vlade. Zaključak koji donosi Vlada potpisuje predsjednik, odnosno potpredsjednik Vlade. 1.4. AKTI MINISTARSTAVA Ministarstva donose pravilnike, naredbe i uputstva. Zajednička karakteristika tih akata je da se njima ne mogu ustanovljavati prava i obaveze za fizička i pravna lica. Kao i ostali pravni akti, tako se i pravilnici, naredbe i uputstva objavljuju u Službenom listu Crne Gore i stupaju na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja. Izuzetno, kada za to postoje razlozi utvrđeni u postupku donošenja, pravilnici, naredbe i uputstva mogu stupiti na snagu najranije danom objavljivanja. 4 Detaljan šematski prikaz procedure dat je u tabeli 1, str 12. 5 ! ali Rjesenje suda = Ruling (sometimes Order). 10 CRNOGORSKI ENGLESKI Pravilnik Naredba Uputstvo Rulebook Order Instructions Pravilnik (Rulebook) Pravilnik je akt kojim se detaljnije razrađuju pojedine odredbe zakona i drugih propisa. Ministarstva donose pravilnike kad su na osnovu zakona za to ovlašćena i uvijek u granicama ovlašćenja sadržanih u tom zakonu. Pravilnikom se ne mogu ustanovljavati prava i obaveze za fizička i pravna lica. Naredba (Order) Naredba je akt ministarstva kojim se naređuje ili zabranjuje postupanje u određenoj situaciji koja ima opšti značaj. Uputstvo (Instructions) Uputstvom se propisuje način rada i vršenja poslova organa uprave, lokalne samouprave i drugih pravnih lica u vršenju prenijetih, odnosno povjerenih poslova. 1.5. NEKI AKTI SUDSKE VLASTI CRNOGORSKI ENGLESKI Presuda Judgment Rješenje Ruling (ponekad Order) Zaključak Conclusion Presuda je pojedinačni akt suda. Rješenje je pojedinačni akt suda i upravnih organa. Zaključak je pojedinačni akt suda. 2.POSTUPAK DONOŠENJA ZAKONA Sam postupak donošenja zakona (priprema, predlaganje, usvajanje i objavljivanje) u Crnoj Gori uređen je odredbama više pravnih akata, od onih sa najvišom pravnom snagom (Ustav Crne Gore), preko onih koji bliže uređuju organizaciju, način rada i odlučivanja Vlade Crne Gore, odnosno Skupštine Crne Gore (odgovarajući poslovnici), do onih koji bliže uređuju način objavljivanja zakona (Zakon o objavljivanju propisa i drugih akata). Zvanični predlagači zakona su Vlada CG, poslanik Skuštine CG ili najmanje 6.000 birača koji ovo pravo ostvaruju preko poslanika koga ovlaste. Budući da je u najvećem broju slučajeva Vlada CG predlagač zakona, slijedi kratak presjek i šematski prikaz postupka donošenja zakona. Rad na zakonu počinje donošenjem godišnjeg programa rada Vlade, kojim se utvrđuju osnovni zadaci, nosioci tih zadataka, rokovi i način njihovog izvršavanja, a samim tim preciznije uređuje i zakonodavni dio programa rada Vlade6. Program obuhvata obaveze zasnovane na NPI kao strateškom dokumentu za proces evropskih integracija, godišnjim izvještajima Evropske komisije o napretku Crne Gore, drugim strateškim dokumentima i usvojenim zakonima, članstvu u međunarodnim organizacijama, ratifikovanim konvencijama i sl. 6 11 Ministarstvo, odnosno obrađivač u čijoj nadležnosti je priprema predloga zakona, uz prethodno pribavljeno mišljenje nadležnih organa (Sekretarijat za zakonodavstvo, MInistarstvo za evropske integracije, kao organa nadležnog za potvrđivanje obrasca izjave i tabele usklađenosti tog predloga akta sa odgovarajućim propisima Evropske unije, Ministarstva pravde (za zakone koijma se uređuje postupak pred sudovima, kao i odredbe zakona kojima se uređuju sankcije i poseban upravni i prekršajni postupak), ministarstva nadležnog za poslove javne uprave (za zakone kojima se uređuje postupak pred državnim organima, sistem državnih organa i lokalne samouprave), i Ministarstva finansija (procjena fiskalnog uticaja koji sprovođenje tog akta ima na budžet), dostavlja ga Vladi na utvrđivanje, radi daljeg podnošenja, odnosno predlaganja Skupštini Crne Gore. Postoje dva “izuzetka” od ove uobičajene procedure - u dijelu postupka i forme utvrđivanja teksta zakona i forme podnošenja Skupštini - koje je vrijedno istaći. a) U slučaju kada Vlada ocijeni da je u postupku donošenja pojedinih zakona ili drugih akata potrebno obaviti javnu raspravu, ona će utvrditi nacrt zakona, program rasprave, organ koji je sprovodi i rokove za njeno održavanje koji ne mogu biti kraći od 15 dana. b) Zakon kojim se uređuju pitanja od posebnog značaja (npr. za građane, privredna društva i druge subjekte), Vlada može podnijeti Skupštini u formi nacrta, a ne predloga. Imajući u vidu obaveze koje proizilaze iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju Crne Gore u EU, važno je još jednom istaći da je obradjivač akta dužan da pribavi mišljenјe Ministarstva za evropske integracije, kao organa nadležnog za potvrđivanje obrasca izjave i tabele usklađenosti sa odgovarajućim propisima Evropske unije. Za te potrebe obrađivač je dužan da popuni obrazac i tabelu usklađenosti, čime potvrđuje tačnost navoda u izjavi i tabeli, nakon čega slijedi potvrđivanje stepena uskladjenosti tog akta sa relevantnim propisima EU. Na ovaj način se omogućava detaljno upoređivanje stepena usklađenosti pojedinih članova domaćeg propisa sa odgovarajućim članovima primarnog i sekundarnog izvora prava EU, odnosno praćenje stepena usklađivanja domaćih propisa već u ovoj fazi postupka njihove pripreme. 12 PROGRAM RADA VLADE / NPI Ministarstvo (obrađivač) priprema predlog zakona Sekretarijat za zakonodavstvo – o usklađenosti predloga zakona sa Ustavom i pravnim sistemom CG Ministarstvo pribavlja mišljenje na predlog zakona Ministarstvo za evropske integracije o usklađenosti predloga zakona sa odgovarajućim propisima EU Ministarstvo pravde – za zakone kojima se uređuje postupak pred sudovima, sankcije poseban upravni i prekršajni postupak Obrađivač podnosi predlog Generalnom sekretarijatu Vlade CG Nadležna komisija predlaže Vladi usvajanje predloga zakona MUP i JU – za zakone kojima se uređuje postupak pred državnim organima, sistem državnih organa i lokalne samouprave Vlada utvrđuje predlog zakona Ministarstvo finansija – o procjeni fiskalnog uticaja koji sprovođenje predloga zakona ima na Budžet Vlada podnosi Skupštini predlog zakona JAVNA RASPRAVA NACRT ZAKONA /prethodni postupak za sistemske zakone/ Predlog zakona se razmatra u načelu (drugo čitanje) i u pojedinostima (treće čitanje) Skupština usvaja zakon Predsjednik CG proglašava zakon 13 Predlog zakona i amandmani se razmatraju na odborima (prvo čitanje) Poslanik ili 6000 birača preko poslanika (predlagači zakona) Zakon se objavljuje u Sl. list CG GOVERNMENT AGENDA / NPI Ministry (drafting authority) prepares proposal for a law Secretariat for Legislation – on compliance of the proposed law with the Constitution and legal system of Montenegro Ministry requests opinion on proposal for a law Ministry of European Integration on compliance of the proposed law with relevant EU law Ministry of Justice – For laws regulating procedure before the courts, sanctions, and administrative and misdemeanor procedures Drafting authority submits proposal for a law to the Secretariat General of the Government of Montenegro Ministry of Interior and Public Administration – For laws regulating procedure before state bodies, system of state bodies and local self-government Competent Commission proposes to the Governemnt to adopt proposal for a law The Government adopts proposal for a law Ministry of Finance – On assessment of fiscal impact that implementation of the law has on the Budget The Government submits the Parliament proposal for a law FOR SYSTEMIC LAWS PUBLIC CONSULTATIONS ON DRAFT LAW Proposal for a law is discussed in general (second reading) and in detail (third reading) The Parliament adopts a Law The President of Montenegro promulgates the Law Tabela 1 – postupak donošenja zakona 14 Proposal for a law and amendments are discussed within Committeess (first reading) MP or 6000 voters through an MP (proposers of a law) Publication in the Official Gazette of Montenegro 3.POSEBNA UPUTSTVA – STRUKTURA PRAVNIH AKATA 3.1. STRUKTURA ZAKONA I GRUPISANJE, ODNOSNO PODJELA ODREDABA ZAKONA Pri samom pisanju zakona ili dugog propisa polazi se od pitanja koje treba da uredi obrađivač, odnosno pisac zakona. Najvažnija su: odnosi koji se žele urediti (područje primjene zakona); struktura zakona, odnosno funkcionalni djelovi; definicije pojedinih određenja koja će se koristiti u zakonu; osnovni principi, odnosno regulativa; prelazne odrdebe i, konačno, stupanje na snagu. Iz prethodnog jasno proizilazi da je pitanje sistematike i strukture jednog zakona, dakle i podjela grupisanja njegovih odredaba, od posebnog značaja, kako iz razloga jasnije preglednosti, odnosno lakše primjene, tako i iz razloga preciznog utvrđivanja osnovnih principa i budućeg tumačenja samog zakona. Za sistematiku, odnosno strukturu zakona ili drugog propisa bitno je da se podjela, a samim tim i grupe njegovih odredaba, prikažu prema sadržini koju relevantne odredbe obuhvataju, omogućavajući da u istoj grupi budu odredbe koje su povezane istom prirodom odnosa koje regulišu. Po pitanju pregleda strukture zakona sa najširom prisutnošću različitih grupacija (djelovi, glave, odsjeci i sl), ipak treba imati na umu da njihova zastupljenost, odnosno primjena zavisi od veličine zakona, odnosno drugog propisa (v. primjere). U tom smislu, dolje prikazani sastav različitih grupacija je najširi primjer koji može biti prisutan kod zakona sa najrazrađenijom strukturom, gdje ipak treba imati na umu da pojedine grupacije neće biti prisutne u onim zakonima, a posebno drugim propisima (podzakonskim aktima) koji imaju manji stepen razrađenosti svoje strukture. Na osnovu prethodno rečenog dajemo prikaz uobičajene strukture jednog zakona i logičnog rasporeda, odnosno grupisanja i podjele njegovih odredaba. Struktura zakona I. Odluka o proglašenju II. Naziv zakona III. Uvodni dio - opšte, odnosno osnovne odredbe (svrha i cilj zakona) - značenje pojedinih izraza IV. Središnji dio - materijalno-pravne odredbe - organizacione (institucionalne) odredbe - procesno-pravne odredbe V. Kaznene odredbe VI. Prelazne i završne odredbe Prelazne odredbe sadrže: - odredbe o donošenju podzakonskih akata - odredbe o primjeni zakona na već stvorene odnose - druge odredbe od značaja za primjenu zakona Završne odredbe sadrže: - odredbe o odnosu prema drugim propisima - odredbe o stupanju na snagu - odredbe o početku primjene 15 Grupisanje i podjela odredaba zakona Dio (Part) Glava (Title) Odјeljak (Subtitle) Odsjek (Section) Poglavlje (Chapter) Naziv člana (Heading of Article...) Član - Article Stav - Paragraph Tačka ili alineja - Item or indent Prilog 7 - Annex Dodatak ili aneks – Schedule or Appendix Dio u odredbama prava EU – podstav (subparagraph) Prije nego što se osvrnemo na primjere koji su dati niže, u kojima su dati tekstovi izabranih propisa koji sadrže pojedine grupacije i djelove odredaba zakona, ukazali bismo na jednu specifičnost EU prava, koja odstupa od djelova odredaba svojstvenih crnogorskom pravnom sistemu. Naime, za razliku od crnogorskih odredaba gdje članovi sadrže stavove, a stavovi mogu sadržati tačke, odnosno alineje, kod sekundarnih izvora prava EU ustaljena je praksa podjele stava (odgovarajućeg člana) i na podstav. Iako će preuzimanje takvog dijela norme EU (podstava) u domaći pravni sistem vjerovatno rezultirati propisivanjem jednog stava u crnogorskom propisu, smatramo korisnim da sugerišemo prevođenje ipak kao u originalu evropskog propisa, dakle: podstav. Dodatno, radi jasnijeg razumijevanja navedene problematike, dajemo i prikaz diskutovanog slučaja evropskog podstava, na primjeru Direktive o opštoj bezbjednosti proizvoda. Prilog se najčešće javlja kod pravilnika, kao akta ministarstva, u kom smislu određenu normu prati adekvatni program, obrazac ili sl. koji se daje u prilogu predmetnog pravilnika i čini njegov sastavni dio (v. Primjer 3). 7 16 DIREKTIVA O OPŠTOJ BEZBJEDNOSTI PROIZVODA Poglavlje1 Cilj – Područje primjene –Značenje izraza stav 1/ paragraph 1 Član 1 1. Svrha ove direktive je da osigura da su prozvodi koji se plasiraju na tržište bezbjedni. stav 2 / paragraph 2 stav 2 pods tav 1/ the first subparagraph of paragraph 2 2. Ova direktiva pr imjenjuje se na sve proizvode definisane članom 2 tačka a. Svaka odredba ove direktive primjenjuje se ukoliko ne postoje određene odredbe sa istim ciljem u pravilima Zajednice koja regulišu bezbjednost predmetnih proizvoda. Kada su proizvodi predmet posebnih uslova, vezanih za bezbjednost proizvoda, koji su nametnuti propisima Zajednice, ova direktiva se primjenjuje samo na one aspekte i rizike ili kategorije rizika koji nijesu obuhvaćeni ovim uslovima. To znači da se: (a) član 2 tač. b i c i čl. 3 i 4 ne primjenjuju na one proizvode čiji su rizici ili kategorije rizika uređeni posebnim propisom. (b) čl. 5 do 18 primjenjuju, osim u slučaju posebnih odredaba koje uređuju aspekte obuhvaćene pomenutim članovima sa istim ciljem. 17 Primjer 1 Naziv - title ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA Dio prvi Dio - Part OPŠTI DIO Glava I Glava - Title OSNOVN A N AČEL A Sadržaj zakona Član 1 ............................................................................................................................................. Glava IV PRESTAN AK OB AV EZ A ODЈELJAK 1 Odјeljak - Subtitle Opšte pravilo Član 302 ............................................................................................................................................. ODЈELJAK 2 Ispunjenje Odsјek 1 Odsjek - Section OPŠTA PR AVIL A O ISPUNJENJU I.1 SUBJEKAT ISPUNJENJA OBAVEZE I TROŠKOVI ISPUNJENJA Ispunjenje od strane dužnika ili trećeg lica Poglavlje - Chapter Član 303 (1) Obavezu može da ispuni dužnik ili treće lice. (2) Povjerilac je dužan da primi ispunjenje od svakog lica koje ima neki pravni interes da obaveza bude ispunjena, čak i kad se dužnik protivi tom ispunjenju. ............................................................................................................................................. Naziv člana - Heading Ispunjenje poslovno nesposobnog Član 304 (1) I poslovno nesposobni dužnik može ispuniti obavezu ako je postojanje obaveze nesumnjivo i ako je dospio rok za njeno ispunjenje. (2) Ispunjenje se može osporavati ako je poslovno nesposobno lice isplatilo zastarjeli dug ili dug koji potiče iz igre ili opklade. 1 Obratiti pažnju da se rimski brojevi u ovim slučajevima pišu sa tačkom (kako na crnogorskom tako i na engleskom jeziku) 18 Primjer 2 ZAKON O JAVNIM NABAVKAMA I. OSNOVNE ODREDBE Predmet Zakona Član 1 ............................................................................................................................... .............................. Poglavlje - Chapter III. POSTUPAK ZA DODJELU UGOVORA O JAVNIM NABAVKAMA 1. Vrste postupaka Član 18 Postupci za javnu nabavku robe, usluga ili izvođenje radova su: 1) otvoreni postupak javne nabavke; 2) ograničeni postupak javne nabavke; Tačka – item 3) pregovarački postupak javne nabavke; 4) zaključivanje okvirnog sporazuma; 5) neposredno prikupljanje ponuda (šoping metoda); 6) neposredni sporazum. Naručilac za dodjelu javne nabavke, po pravilu, bira otvoreni ili ograničeni postupak. Član 24 Naručilac može, izuzetno, ugovor o javnoj nabavci dodijeliti putem pregovaračkog postupka, uz prethodno objavljivanje poziva za javno nadmetanje, u slučaju: 1) .......; 2) ........; 3) kada se radi o uslugama iz tačke 6 Aneksa I i intelektualnih usluga, poput usluga koje uključuju projektovanje, ako ....................................; ............................................................................................................................... .............................. 2. Početak postupka Plan javne nabavke i obezbjeđivanje sredstava za javnu nabavku Član 27 Naručilac može da započne postupak javne nabavke samo: - ako je javna nabavka, u slučajevima predviđenim ovim zakonom, utvrđena u planu javnih nabavki naručioca; Alineja - indent ............................................................................................................................... .............................. Aneks - Annex ANEKS I: Usluge 1. usluge servisiranja i popravke; 2. usluge kopnenog saobraćaja..... 19 Stav - paragraph 3.2. VRSTE PRAVNIH NORMI Neophodnost ostvarenja različitih ciljeva i vrijednosti u društvu pravnom regulativom uslovila je nastanak raznovrsnih pravnih normi. Te norme se razvrstavaju u određene tipove pravnih normi prema subjektima koji ih stvaraju (državne norme, norme drugih organizacija i norme građana); prema vrstama državnih djelatnosti (legislativa, egzekutiva i sudstvo - zakonodavne norme, norme izvršne i upravne vlasti, sudske norme); prema vrstama društvenih odnosa koje uređuju (ustavne, finansijske, trgovinske, građanske, krivične, upravne i druge norme); prema tome da li su stvorene u bližoj ili daljoj vezi s konkretnom situacijom na koju se odnose (uslovne i bezuslovne pravne norme); da li se odnose na neodređeni broj slučajeva ili na konkretan slučaj (opšte i pojedinačne norme); prema obliku jezičkog formulisanja norme (naređujuće, zabranjujuće, ovlašćujuće i dopuštajuće) i prema stepenu određenosti norme, odnosno obimu slobode koju ostavljaju adresatima čije ponašanje uređuju (norme s neodređenim pojmovima, kategoričke i disjunktivne norme, prinudne i dispozitivne norme). Za pravnu teoriju, poseban značaj ima podjela pravnih normi na uslovne i bezuslovne, opšte i pojedinačne, kategorične i disjunktivne, prinudne i dispozitivne. 3.2.1. USLOVNE I BEZUSLOVNE NORME Djelotvornost prava pretpostavlja da se pravne norme donose unaprijed i prije nego što je nastala konkretna situacija na koju se odnose. Tvorac pravne norme predviđa da će takva situacija nastati ili da može nastati i unaprijed je uređuje zbog njene važnosti. Ta vrsta pravnih normi naziva se uslovnim pravnim normama. Unaprijed donijeta pravna norma ne može se primijeniti ako ne nastupi situacija koja je predviđena u njoj. Nastupanje takve situacije uslov je za primjenu date norme. Kada nastane određena konkretna situacija, kada se činjenice na koje se norma odnosi već nalaze pred stvaraocem norme, taj stvaralac donosi bezuslovnu normu za tu konkretnu situaciju. 3.2.2. OPŠTE I POJEDINAČNE NORME Opšte pravne norme odnose se na neodređeni broj slučajeva, odnosno lica koja se nalaze u istoj situaciji ili mogu doći u istu situaciju predviđenu normom. Pojedinačne norme odnose se samo na jedan, tačno određeni slučaj. Tim slučajem može biti obuhvaćeno jedno ili više lica. Presudno za pojedinačnu normu nije koliko je lica obuhvaćeno tom normom, već da se odnosi na jedan određeni slučaj. Obično se opšte norme smatraju uslovnim normama, a pojedinačne bezuslovnim. U opšte pravne norme spadaju i pravna načela (pravni principi). To su osnovna i najapstraktnija pravila određenog pravnog poretka, najviše opšte pravne norme koje izražavaju vrijednosti na kojima je taj pravni poredak utemeljen i čijem ostvarenju teži u realnim društvenim odnosima. Ta pravna načela utvrđuju se, po pravilu, u najvišim pravnim aktima (posebno u ustavu). Poseban značaj imaju načela pravne sigurnosti, pravednosti, zakonitosti, narodne i nacionalne suverenosti, nezavisnosti sudova, autonomije volje i druga pravna načela. Norme se različito jezički formulišu i prema oblicima tih formulacija (upotrijebljenih jezičkih iskaza), dijele se na naređujuće, zabranjujuće, ovlašćujuće i dopuštajuće pravne norme. Naređujuće (preceptivne) norme obavezuju adresate na određeno činjenje ili nečinjenje. Ova vrsta normi javlja se najčešće u upravnom pravu. U našem jeziku se ove norme (commands) izražavaju prezentom, a u engleskom se koristi riječ shall koja na području prava izražava pravni imperativ. Shall se koristi samo u dispoziciji, ali ne i u hipotezi. U novije vrijeme, u EU se pokušava jezik prava učiniti razumljivijim običnom čovjeku pa se predlaže da se umjesto shall koristi must, ali predlog nije šire prihvaćen. 20 Primjer: Visina naknade štete određuje se prema cijenama u vrijeme donošenja sudske odluke, osim slučaja kad zakon određuje nešto drugo. The amount of compensation shall be determined in accordance with the prices at the time the court decision is rendered, unless otherwise provided by law. Novčana renta plaća se mjesečno unaprijed. Annuity payments shall be made monthly in advance. Glagol must po pravilu se koristi za iskazivanje odredaba kod kojih vršilac radnje nije naveden, niti se iz konteksta može utvrditi, uglavnom u pasivnim rečenicama. Must se takođe koristi u odredbama koje zahtijevaju ispunjavanje ili udovoljavanje nekim uslovima, a subjekt nije živo biće: Vrijednosni papir mora sadržati sljedeće Securities must fulfil the following essential bitne sastojke: requirements: Ispitivanje treba obavljati tako da se u potpunosti poštuje ličnost optuženog. The interrogation must be conducted with full respect for the personality of the person charged. Zabranjujuće (prohibitivne) norme usmjerene su na zabranu određenog ponašanja, da se nešto ne čini (nečinjenje, uzdržavanje). Ta zabrana može biti izričita, indirektna i nesankcionisana. Propis koji sadrži pravnu zabranu, ali ne i sankciju u slučaju njene povrede, naziva se „nesavršenim zakonom" (,,lex imperfecta"). Za iskazivanje zabrane koristi se negativni imperativ – shall not – ili se negira subjekt, npr. No person shall ... Kad se izričito navodi da je nešto zabranjeno („zabranjuje se”, „zabranjeno je”), prevodi se sa it is prohibited. Vlasnik stvari ne smije vršiti svoje pravo The owner of a thing shall not exercise his right of vlasništva preko granica koje su svim ownership beyond the limits placed on all owners by vlasnicima takvih stvari propisane ovim this Law… zakonom. Niko ne smije ugroziti zdravlje drugih. No person shall endanger the health of others. Zabranjena je upotreba ličnih poodataka It is prohibited to use personal data contrary to the suprotna utvrđenoj svrsi njihovoga… purpose for which they were collected. prikupljanja. Odredba kojom se ukida neko ovlašćenje, dozvola ili pravo takođe predstavlja zabranu koja se često izriče sa „ne može se” ili „nije dopušteno”, odnosno sa may not u engleskom. Sličnim odredbama izražava se da neki subjekt ili javna vlast nema ovlašćenje, dozvolu ili pravo da nešto čini: Odricanje ili odustanak od žalbe ne može The waiver or withdrawal of an appeal may not se opozvati. be revoked. … vlasnik nije ovlašćen zabraniti tuđi zahvat … the owner may not prohibit others to interfere with u svoju stvar kad je to neophodno his property if it is necessary… Ako je materinstvo, odnosno očinstvo A court decision establishing maternity or paternity utvrđeno odlukom suda, osporavanje nije may not be contested. dozvoljeno. Za negiranje obaveze ispunjavanja ili udovoljavanja u crnogorskom jeziku upotrebljava se „nije potrebno” ili „ne treba”, a u engleskom need not ili no person must: 21 Za pravovaljanost ovog sporazuma nije potrebno da bude zaključen u obliku u kojem je sklopljen posao iz kojeg je obaveza nastala. In order to be valid, this agreement need not be concluded in the same form as the transaction from which the obligation arose. Ovlašćujuće (permisivne) norme ne sadrže ni naredbu ni zabranu, nego daju ovlašćenje licu ili grupi lica da stvaraju pravne norme ili druge pravne akte (zaključenje ugovora), odnosno da preduzimaju radnje izvršenja. Ako ovlašćena lica ne pristupe upotrebi ovlašćenja koja su im priznata, neće zbog toga trpjeti nikakvu pravnu sankciju. Odredbe o nadležnostima organa svojevrstan su primjer ovlašćujućih normi. Ponekad je teško razlikovati dopuštenje od ovlašćenja, ali to ne stvara problem za prevodioca jer, iako je njihova funkcija različita, u engleskom se pretežno upotrebljava may za izricanje i dopuštenja i ovlašćenja. Dopuštenje se iskazuje sa „može se”, „smije se” ili „dopušteno je”. U odredbama o postupku „dopušteno je” znači it is admissible, dok se izrazi “it is permitted” i “it is allowed” ne koriste u pravnim propisima u engleskom jeziku. Ovlašćenje se u propisima izražava sa „ovlašćen je” ili „može se”. Za izricanje ovlašćenja u engleskom jeziku se, osim “may”, upotrebljava “is authorised to”, “is empowered to”, “has the power to”. Ako je ovlašćenje obavezujuće, odnosno ako traži neku određenu radnju, prevodilac treba da upotrijebi “shall”. Dopuštenje Ugovor, kao i drugi pravni posao, može se Contracts and other transactions may also be zaključiti, odnosno izvršiti i preko zastupnika. concluded or performed through an agent. Protiv drugostepene presude o utvrđivanju ili Appeal is admissible against the judgment of a osporavanju materinstva ili očinstva revizija court of second instance establishing or contesting je dopuštena. maternity or paternity. Ko ima pravo na zaštitu posjeda, smije svoj posjed zaštititi… Ovlašćenje Vlada može ... raspustiti Skupštinu (član 92 Ustava CG). Zastupnik je ovlašćen da, radi očuvanja prava svog nalogodavca, daje potrebne izjave njegovom suugovaraču. Persons having the right of possession may protect their possession….. The Government is empowered to dissolve the Parliament. In the interest of safeguarding the rights of the principal, agents are authorised to make necessary statements to the other party. Osnovna prava i slobode koje su zajemčene Ustavom Crne Gore iskazuju se u obliku naredbi koje obavezuju državu da obezbijedi zaštitu tih prava i sloboda, npr.: ''Crna Gora jemči i štiti prava i slobode; prava i slobode su nepovrjedive; svako je obavezan da poštuje prava i slobode drugih'' – član 6 Ustava CG; ''Država jemči ravnopravnost žene i muškarca i razvija politiku jednakih mogućnosti'' – član 18 Ustava CG. Najčešće se ova prava određuju putem indikativnog iskaza „imati pravo”, odnosno “has the right to”: „Svako ljudsko biće ima pravo na život” - „Every human being has the right to life.” U drugim pravnim propisima najčešći oblik za određivanje nekih prava je takođe „imati pravo”, dok se u engleskom upotrebljava “has the right to”, “is entitled to”, ili čak “may”. 22 Povjerilac ima pravo na zatezne kamate, bez The creditor is entitled to interest on arrears obzira na to je li pretrpio kakvu štetu zbog regardless of whether any damage was suffered due dužnikovog... zakašnjenja. to the delay. Protiv rješenja vijeća privatni tužilac ima pravo A private plaintiff may appeal the decision of the žalbe. court chamber. / A private plaintiff has the right to appeal the decision of the court chamber. Dopuštajuće norme niti naređuju niti zabranjuju određeno ponašanje, a ne daju ni ovlašćenje za stvaranje normi, već dozvoljavaju (dopuštaju) određeno ljudsko ponašanje (u članu 46 stav 1 Ustava Crne Gore propisuje se: „Svakome se jemči pravo na slobodu misli, savjesti i vjeroispovijesti, kao i pravo da promijeni vjeru ili uvjerenje i slobodu da, sam ili u zajednici sa drugima, javno ili privatno, ispoljava vjeru ili uvjerenje molitvom, propovijedima, običajima ili obredom"). Pri tom, moguće je razlikovati dva oblika tog dopuštenja: dopuštenje utemeljeno neposredno na opštem pravnom propisu (na primjer, zakonu), ili zasnovano na aktu nadležne državne službe (kad su ispunjeni uslovi utvrđeni u zakonu). S druge strane, građani su ovlašćeni za vršenje određenih djelatnosti u zakonu, ali vršenju tih djelatnosti ne mogu pristupiti prije dobijanja određene dozvole nadležnog organa (baviti se advokaturom, pružanjem zdravstvenih usluga, uslugama obezbjeđenja itd.). Interpretativne norme, odnosno norme definicije posjeduju preskriptivnu funkciju jer njima tvorac norme ili stvara nova značenja ili značenja koja prilikom tumačenja i primjene obavezuju formalnopravno. Pri tome, treba imati na umu da značenje istog termina u različitim pravnim aktima može biti različito, zavisno od definicije propisane datim aktom. Prilikom utvrđivanja značenja termina treba obratiti posebnu pažnju na to da li su značenja data ''primjera radi'', pa se značenje može proširiti i na situacije koje nijesu nabrojane, ili je u pitanju ''taksativno nabrajanje'' kada izvan datih propisanih značenja nije moguće dodavati nova značenja, pa je tumač (primjenjivač) vezan datim značenjima. Danas se za formulisanje definicija sve više upotrebljava prezent i u našem i u engleskom jeziku, npr: pojmovi u ovome zakonu imaju sljedeće značenje:” / For the purpose of this Law, the following terms mean: “Za određivanje pojedinih oznaka nekog pojma ili pojedinih elemenata nekog činjeničnog stanja, odnosno kriterijuma za postojanje nekog stanja, često se u pravnom jeziku upotrebljava „smatrati se”, odnosno “is deemed to be”. U pravnim propisima indikativni i preskriptivni stavovi prepliću se i međusobno dopunjuju. Tako ima odredaba koje imaju deskriptivnu ili konstativnu funkciju. One uglavnom opisuju neko činjenično stanje ili konstatuju postojanje nekih entiteta kao što su države, upravna tijela itd. Značenje indikativnih stavova iskazuje se pomoću funktora iz glagola biti i njegovih zamjenskih glagola postojati, nalaziti se, imati itd. Dok se prije u takvim odredbama uglavnom upotrebljavao “shall” u engleskom jeziku, danas se sve više iskazuju u prezentu. Na primjer, odredbe o stvaranju nekog entiteta ili tijela u starijim propisima su se izražavale sa „There shall be…”, a danas sa “There is hereby established” … “(npr. „There is hereby established a corporation.” umjesto „There shall be a corporation.”). Međutim, prevodilac treba da bude oprezan. Na primjer, „Nema smrtne kazne” prevodi se „There shall be no death penalty”, jer je to zabrana. Danas je upotreba prezenta široko prihvaćena i za formulisanje odredaba kojima se određuje područje primjene nekog zakona, dakle 23 This Law applies umjesto This Law shall apply: Crna Gora je nezavisna i suverena država Montenegro is an independent and sovereign state republikanskog oblika vladavine. with a republican form of government. Skupština ima 81 poslanika. The Parliament consists of 81 representatives. Objekt prava svojine je pojedinačno određena stvar. The object of the right of ownership is an individually identifiable thing. Na trgovca pojedinca na odgovarajući način primjenjuju se odredbe prvog dijela ovog Zakona. The provisions of the first part of this Law apply analogously to a sole trader. 4. OBAVEZE CRNE GORE SHODNO ČLANU 72 SSP-a CRNOGORSKI 1. Ugovorne strane potvrđuju važnost približavanja važećeg zakonodavstva u Crnoj Gori zakonodavstvu Zajednice, kao i njegovog efikasnog sprovođenja. Crna Gora će nastojati da osigura postepeno usklađivanje svojih važećih zakona i budućeg zakonodavstva s acquisem Zajednice. Crna Gora će osigurati pravilno sprovođenje i izvršavanje važećeg i budućeg zakonodavstva. 2. Približavanje će započeti danom potpisivanja ovog sporazuma i postepeno će se proširivati na sve elemente acquisa Zajednice iz ovog sporazuma do kraja prelaznog perioda iz člana 8 ovog sporazuma. 3. Približavanje će se, u ranoj fazi, usredsrijediti na osnovne elemente acquisa koji se odnosi na unutrašnje tržište, uključujući zakonodavstvo u oblasti finansija, pravosuđa, slobode i bezbjednosti, kao i na oblasti trgovine. U kasnijoj fazi, Crna Gora će se usredsrijediti na ostale djelove acquisa. ENGLESKI 1. The Parties recognise the importance of the approximation of the existing legislation in Montenegro to that of the Community and of its effective implementation. Montenegro shall endeavour to ensure that its existing laws and future legislation will be gradually made compatible with the Community acquis. Montenegro shall ensure that existing and future legislation will be properly implemented and enforced. 2. This approximation shall start on the date of signing of this Agreement, and shall gradually extend to all the elements of the Community acquis referred to in this Agreement by the end of the transitional period defined in Article 8 of this Agreement. 3. Approximation will, at an early stage, focus on fundamental elements of the Internal Market acquis, including financial sector legislation, Justice, Freedom and Security as well as on trade-related areas. At a further stage, Montenegro shall focus of the remaining parts of the acquis. 4.1 USKLAĐIVANJE ZAKONODAVSTVA Pravo EU predstavlja vrlo specifičan pravni okvir koji se formira na različitim nivoima i konstantno evoluira. S obzirom da je ono posebno i autonomno u odnosu na međunarodno pravo i na pravo država članica, da ima veću pravnu snagu u odnosu na pravo država članica i da je neposredno primjenjivo na cijelom prostoru EU na države članice, na fizička i pravna lica, države članice EU usklađuju, tj. harmonizuju svoje pravo sa pravom EU. Pod pojmom usklađivanje zakonodavstva podrazumijeva se postupak usklađivanja propisa država članica sa pravom EU. U osnivačkim ugovorima postoje različiti termini za izražavanje stepena integracionih procesa: usklađivanje (harmonization), približavanje (approximation) ili koordinacija 24 (coordination), koji se pojedine oblasti. takođe koriste radi izražavanja cilja odredaba komunitarnog prava za Usklađivanje zakonodavstva je, dakle, politika EU koja služi postizanju cilja, odnosno ujednačavanju prava u državama članicama u obimu i u mjeri koji treba da omoguće uspostavljanje i funkcionisanje zajedničkog tržišta. Usklađivanje nije samo prosta formalna procedura, niti je samo sebi cilj. To je instrument za ostvarivanje širokog spektra pravno-tehničkih, ekonomskih i političkih ciljeva. Takođe, usklađivanje nije prosto transponovanje komunitarnih pravnih normi u domaće zakonodavstvo. Kvalitet procesa usklađivanja mjeri se i dokazuje primjenom ovih propisa u unutrašnjem pravnom poretku. Zbog toga proces usklađivanja, pored aktivnosti legislativnih organa, podrazumijeva i izgradnju neophodne prateće infrastrukture koju čine profesionalna i djelotvorna javna uprava i nezavisno i nepristrasno pravosuđe. 4.2 PREVOĐENJE ACQUIS COMMUNAUTAIREA Unutar EU obezbijeđena je jednakost i pravna valjanost svih službenih jezika, a definisana su i pravila njihove upotrebe u institucijama EU. Posljednji član (član 314) Ugovora o osnivanju Evropske zajednice utvrđuje da su sve jezičke verzije Ugovora jednako autentične u pravnom smislu, dok član 21 daje pravo građanima da se na službenom jeziku svoje države pismeno obraćaju institucijama ili tijelima Unije i da na istom jeziku dobiju odgovor. Pored toga, na osnovu člana 290 Ugovora, donesen poseban pravni akt (sužbeni broj u EURLex-u 31958R00018), koji se smatra svojevrsnom jezičkom poveljom EU, a kojim je propisana upotreba službenih i radnih jezika institucija EU, kao i obaveza sastavljanja pravnih tekstova na službenim jezicima i njihovo objavljuje u Službenom listu EU9. Prevođenje pravne tekovine EU spada u prevođenje pravnih tekstova i kao takvo mora se povinovati nizu posebnih pravila i ograničenja. Od opštih uputstava za prevođenje pravne tekovine Evropske unije najprije treba naglasiti da se odustalo od pristupa, da se pravna sigurnost i preciznost može postići samo doslovnim prevodom izvornog teksta, tj. da proces prevođenja treba da bude orijentisan prema izvornom jeziku. To ipak ne znači da se može prevoditi sasvim slobodno. Kako što je već navedeno u nizu priručnika i uputstava na nivou Evropske unije, pisanje i prevođenje pravnih akata je normirano. Propisana je struktura akata Zajednice, koja mora biti ista u svakom jeziku, te sintagme i rečenice koje izražavaju određene pravne radnje i koje moraju biti normirane u svim jezicima. Takođe, propisivan je i način pisanja mjernih i novčanih jedinica, datuma, vremena, te upotrebe znakova navoda, brojeva i slova u nabrajanju odredaba, način navođenja različitih akata i slično. Ali, koliko god ograničavajuće izgledalo tako detaljno propisivanje svih pomenutih aspekata, ono u velikoj mjeri čini posao prevodioca lakšim, jer je broj situacija u kojima je prevodilac prepušten sam sebi u donošenju važnih prevodilačkih odluka sveden gotovo na minimum. Osim toga, kada se govori o prevođenju tako velikog korpusa tekstova kao što je acquis communautaire, onda je gotovo najzahtjevniji zadatak obezbijediti ujednačenost i dosljednu upotrebu terminologije i strukturu 8 EEC Council: Regulation No 1 determining the languages to be used by the European Economic Community, http://eurlex.europa.eu/Result.do?code=31958R0001&Submi t=Search&RechType=RE CH_c elex&_submit=Search 9 Jezik ima izuzetno važnu ulogu u procesu formiranja i održanja nacionalnog identiteta. Napori na građenju nadnacionalnog evropskog identiteta podrazumijevaju da je višejezičnost demokratska nužnost koja garantuje ravnopravnost svih građana Evropske unije. Evropska svijest o tome da je Evropska unija, ne samo ekonomska već i politička zajednica i zajednica vrijednosti i dalje je vrlo snažna. Sloboda, jednakost i solidarnost osnovne su vrijednosti suživota u društvu. Tolerancija, pravna država i pravda određuju ustrojstvo moderne demokratije koja se doživljava kao vrijednost za sebe, ne samo kao oblik državnog uređenja nego i kao način života. EU je nastala iz želje za „produbljivanjem solidarnosti naroda, uz poštovanje njihove istorije, kulture i njihovih tradicija“. Odluke evropskih institucija utiču na svakodnevni život građana Unije i da bi one imale legitimitet neophodno je da građani aktivno učestvuju u procesima odlučivanja o njima i to bez ikakve jezičke barijere. 25 prevedenih tekstova. A to se može postići ukoliko se utvrdi što više pravila i pripremi što veći broj glosara, na čije će se korišćenje prevodioci obavezati. Pravna terminologija na nivou Evropske unije je veoma specifična, što ima odraza i na izbor prevodnih ekvivalenata. Naime, da bi se obezbijedilo da se pravni termini Evropske unije ne tumače jednako kao pravni termini iz domaćeg zakonodavstva država članica, svjesno su uloženi napori da se stvore novi termini na nivou Evropske unije, pri čemu su glavni kriterijumi da novi termin bude prevodljiv i transparentan. Još jedan izazov u prevođenju je učestala upotreba skraćenica. Iako se u već pomenutom Manual of Precedents for Acts Established within the Council of the European Union jasno navodi da upotrebu skraćenica treba izbjegavati kad god je moguće, osim u posebnim slučajevima kao što su nabrajanja, tabele, grafikoni i slično, ipak smo svjedoci da se u praksi skraćenice izuzetno često koriste. Ono što za nas predstavlja veći problem od njihove česte upotrebe jeste činjenica da ne postoje pravila koja bi nam pomogla da odlučimo kako da se sa njima nosimo u prevođenju. Naime i u engleskom jeziku, koji smo uzeli kao izvorni, pojavljuju se i koriste akronimi koji nijesu nastali iz punog naziva na engleskom jeziku10. Neophodno je da prevodioci razumiju u potpunosti tekst koji prevode, ali ga oni ne smiju tumačiti u pravnom smislu. Prevodilac treba da izrazi „ono što je u tekstu rečeno“, a ne ono što on „misli da bi trebalo biti rečeno“. Ako se jave nejasnoće u izvornom tekstu, prevodioci moraju konsultovati tekst na nekom drugom jeziku Evropske unije, po mogućnosti francuskom, jer je veliki dio acquis communautaire u originalu nastao upravo na francuskom jeziku. Ukoliko i nakon provjere teksta na više jezika nedoumice ostanu neriješene, prevodilac je dužan da na to skrene pažnju. Ovaj priručnik sadrži primjere obrazaca pravnih akata EU sa primjerima odredaba koje su normirane, tj. gdje prevodioci treba da koriste tačno definisane formule (npr. prelazne i završne odredbe). Međutim, kada se radi o odredbama koje se tiču predmeta akta, područja primjene, značenja, izraza, te prava i obaveza, tada treba prevoditi u duhu crnogorskog jezika, u mjeri u kojoj je to moguće. Sa aspekta forme, potrebno je naglasiti da prevodilac ne smije da mijenja osnovnu strukturu originala: raspored poglavlja, članova, stavova. Čak i kada se pojave duge i nerazumljive rečenice, prevodilac ne bi trebalo da ih dijeli na više cjelina, niti da spaja kraće rečenice u jednu, jer bi se time poremetio broj rečenica, pa bi pozivanje na neku od njih u daljem tekstu bilo pogrešno. Ipak, ako je nužno, a ponekad zaista jeste, može se duža rečenica prekinuti i sljedeća smislena cjelina nastaviti iza tačke i zareza. Shodno proceduri pravnici će vršiti pravno tehničku redakturu prevedenog teksta (eventualno ukazati na propuste u prevođenju, značajne za dalji rad). Samo u ovakvoj interakciji i razmjeni informacija može se ostvariti napredak i olakšati posao prevođenja pravne tekovine EU svima koji u tom procesu učestvuju. 4.3. PREVOĐENJE POMOĆU RAČUNARA Prevođenje je danas, kao i većina djelatnosti, pod snažnim uticajem razvoja teleinformartičkih tehnologija. Time se mijenjaju mjesto i uloga prevođenja i prevodioca u savremenom svijetu. 10 Uz to, u našem jeziku postoji niz skraćenica koje su nastale od prevoda punog naziva nekog organa ili dokumenta, kao što su STO – akronim za Svjetsku trgovinsku organizaciju, ili OEBS – za Organizaciju za evropsku bezbjednost i saradnju. Međutim, postoji još veći broj skraćenica koje su nastale od punog naziva na stranom jeziku i kao takve ušle u naš jezik, gdje su se odomaćile. 26 Mijenja se i brzina procesa prevođenja (mašinsko vs ručno), cijena prevođenja kao intelektualne usluge (po jednoj riječi), ali i kvalitet odnosno vrjednovanje prevoda kao proizvoda. Kao ideja, prevođenje pomoću mašine datira još od 17. vijeka, a postaje realnost tek krajem 20. vijeka. Računarski programi stvaraju nesavršene prevode, zbog toga nijesu podesni za književne prevode, ali jesu za prevođenje tehničkih priručnika, naučne dokumentacije, komercijalnih prospekata, poslovnih pisama, medicinskih izvještaja i slično. Termin „mašinsko prevođenje” (Machine Translation – MT) odnosi se na kompjuterizovane sisteme odgovorne za stvaranje prevoda sa ili bez čovjekove pomoći. Granica između čovjekovog prevođenja uz pomoć mašine (machine-aided human translation – MAHT) i mašinskog prevođenja uz pomoć čovjeka (human-aided machine translation – HAMT) često je neizvjesna i zato bi termin prevođenje uz pomoć računara mogao da obuhvati oboje. U najširem smislu, mašinsko prevođenje (“machine translation”, MT): - obezbjeđuje dosljednost u upotrebi terminologije, - eliminiše dosadno i sporo otklanjanje pravopisnih i slučajnih grešaka, - može se lako prilagoditi zahtjevima naručioca različitim stepenima dovršenosti teksta, - veza on-line putem interneta omogućava prevodiocima direktan pristup: (a) pomoćnim sredstvima i alatima za prevođenje (on-line rječnici), (b) tekstovima istog ili sličnog sadržaja, pojmovnicima i leksičkim bazama podataka, dvojezičnim paralelnim korpusima, - brzim pregledom i pretraživanjem “radne” verzije prevoda (draft), korisniku se omogućava racionalan pristup odgovarajućem dijelu prevedenog teksta, a zatim i kvalitetna obrada tog dijela teksta. No, ono što je za nas vrlo bitno, jer smo uveliko zagazili u edukaciju prevodilaca u tom pravcu, jeste takozvano automatsko i poluautomatsko prevođenje teksta uz pomoć računara (Computer Aided Translation - CAT) koje je postalo dio naše svakodnevice. Na tržištu se nude programi u rasponu od jednostavnih rječnika, koji se koriste za traženje prevoda i sinonima pojedinih termina, do programa koji analiziraju gramatičku i sintaksičku strukturu teksta i automatski prevode pojmove, fraze i rečenice, uzimajući u obzir jezičke i gramatičke različitosti jezika izvora i jezika prava. Na internetu se mogu naći online obrasci za prevođenje tekstova i čitavih web stranica. Poznatiji programi ove vrste su Word Translator, NeuroTran, Deja Vu, Wordfast i program koji je postao svojevrsni standard za automatsko prevođenje – TRADOS. Ovaj program je proizvod jedne njemačke firme. Razvijen je tokom protekle decenije i danas nudi zaista mnogo korisnih mogućnosti. Kombinuje dvije tehnologije, segmentaciju i prevodilačku memoriju. Radi na principu neuralnih mreža i aktivno pretražuje internu bazu podataka, tzv. Translation Memory (TM – prevodilačka memorija). TM se popunjava tokom prevođenja, a program munjevito pretražuje svoju radnu memoriju i nudi moguće prevode rečenica, fraza i pojedinih riječi po obrascu "poklapanja", tj. stepena podudaranja izvornih i ciljnih termina. TRADOS se isporučuje u obliku modula: - Trados WorkSpace je integrisano okruženje koje vam omogućava da pokrenete razne komponente Trados paketa i organizujete projekte, kao i datoteke unutar projekata. - Translator's Workbench (objedinjava sve funkcije programa i to je ono što većina ljudi zove Trados. On opslužuje prevodilačku memoriju, omogućava vam da analizirate svoja dokumenta, da ih segmentirate i čistite. Radi u kombinaciji sa ostalim Trados modulima i obično sa Wordom.) - MultiTerm (to je neka vrsta rječnika, tj. pretražuje pojedine djelove rečenice ili "segmente", tj. fraze i riječi) 27 - TagEditor (dozvoljava prevođenje HTML, XML, ... dokumenata) Winalign (omogućava automatsko generisanje prevodilačkih memorija (TM-a) poređenjem izvornih i već prevedenih dokumenata). Trados, po mogućnostima i cijeni, spada u tzv. tešku artiljeriju. Na tržištu se može naći jedan manji program koji je u velikoj mjeri kompatibilan sa njim, po funkcionalnosti veoma sličan a višestruko jeftiniji i zato ga prevodioci sve više koriste. To je Wordfast. Wordfast radi iz MS-Worda, ali i dokumenti iz MS-Excela, MS-Accesa, MS-PowerPointa i HTML datoteke takođe mogu da se prevode. Wordfast TM format je otvoren – i može da se vidi ili uređuje sa Wordom, Excelom, Accessom i drugim popularnim programima. Pored toga, Wordfast otvara prevodilačke memorije TMX tipa, kao što su one koje stvaraju TWB (Trados Translator’s Workbench), Deja Vu, Star Transit itd. Wordfast je veoma moćna alatka spakovana u kompaktan Wordov šablon (template). Radi sa MSWordom 97, 2000, XP i 2003 na PC platformi, a na Macu sa MS-Wordom 98, 2001 i 2004. Do 20 korisnika može da dijeli istu prevodilačku memoriju preko lokalne računarske mreže. Ministarstvo za evropske integracije Vlade Crne Gore, koji je nosilac koordinacije prevođenja u vezi sa EU, u posljednje vrijeme sve više forsira Wordfast kao prevodilački alat koji zadovoljava potrebe spoljnih i internih prevodilaca. Zbog povoljne cijene nabavke i mogućnosti brze obuke, postaje nezaobilazan dio kako individualnih prevođenja tako i prevođenja za koja je potrebno koristiti umrežene računare i zajedničku prevodilačku memoriju. Mašinsko prevođenje ograničeno je nealgoritmičkom prirodom teorije prevođenja, pa sva ograničenja izražena još pedesetih godina prošlog vijeka ostaju da važe i danas. Ipak, napredak statistike, informatike i vještačke inteligencije, s jedne strane i lingvističkih teorija, računarske i korpusne kao i korpusne lingvistike, prepoznavanja ljudskog govora itd. s druge strane, obezbjeđuju mašinskom prevođenju sve veći, iako ograničen uspjeh u vrlo strogo ograničenim uslovima (novi tageri i parseri, programi za rješavanje leksičke višeznačnosti, leksička semantika, leksičke baze podataka i pojmovnici, baze znanja, unošenje pragmalingvističkih i tekstualnih informacija u programe, prevodilačka memorija itd.) Zbog toga, nadamo se da prevodilački programi neće predstavljati samo pomoćni alat ljudskom prevođenju (npr. CAT/MT) ili brze postupke koji prethode ljudskom prevođenju, već da će u strogo ograničenim, unaprijed poznatim ili pripremljenim leksičkim, morfosintaksičkim, pragmalingvističkim i diskursnim uslovima (npr. institucionalni tekstovi, uputstva za upotrebu mašina i uređaja, bezbjednosne komunikacije u pomorskom i vazdušnom saobraćaju, abstrakti naučnih članaka) biti u stanju da naprave prevod koji će zahtijevati minimum čovjekove intervencije. Istraživanja na planu mašinskog prevođenja stalno će doprinositi boljem razumijevanju procesa ljudskog prevođenja i jasnijem lingvističkom opisu teksta, vrjednovanju prevoda i podučavanju prevođenju. Tako će postepeno otpadati ili pak slabiti neke od predrasuda o mašinskom prevođenju. 28 III. PRAVNI SISTEM EVROPSKE UNIJE Evropska unija je danas zajednica 27 država članica sa 493 miliona stanovnika, a u njoj se službeno komunicira na 23 jezika. EU kao “krovna konstrukcija” počiva na tri stuba: prvi stub čine evropske zajednice, drugi stub je saradnja u oblasti spoljne i bezbjednosne politike, treći stub čine policijska i pravosudna saradnja u krivičnim stvarima. Istorijat: Evropske zajednice su osnovane Pariskim ugovorom o osnivanju Zajednice za ugalj i čelik 1951. godine i Rimskim ugovorima o osnivanju Evropske ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju 1957. godine. Ugovorom o osnivanju Evropske unije iz Mastrihta 1992. godine evropske zajednice nijesu ukinute, tako da one i danas postoje istovremeno sa Evropskom unijom, kao pravne i političke institucije. Pravni poredak EU je dalje dograđivan kroz Amsterdamski ugovor 1997. godine i Ugovor iz Nice 2001. godine, ali je utapanje prava evropskih zajednica u pravo Evropske unije predviđeno tek u dugo pripremanom, ali neusvojenom ustavu Evropske unije, a potom i u novom Lisabonskom ugovoru koji bi trebalo da stupi na snagu početkom 2010. godine. Pravo koje se stvara u okvirima triju zajednica uobičajeno se naziva pravo evropskih zajednica ili komunitarno pravo. Nakon stupanja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji, ovo pravo se često generalno naziva i pravom Evropske unije. Sveukupno evropsko pravo (znači u sva tri stuba EU) najčešće se naziva acquis communautaire i predstavlja širok pojam koji obuhvata: - načela i političke ciljeve Ugovora o osnivanju - zakonodavstvo koje je donijeto radi primjene Ugovora i praksu Suda pravde - deklaracije i rezolucije EU - mjere koje se odnose na zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku - mjere koje se odnose na pravosuđe i unutrašnje poslove - međunarodne sporazume u nadležnosti EU koje su zaključile Zajednica i države članice 1. IZVORI PRAVA EVROPSKE UNIJE Pravni sistem EU razlikuje se od nacionalnog i međunarodnog prava i označava se kao pravni sistem sui generis. Komunitarno pravo ne odnosi se samo na države članice, već i na fizička i pravna lica u njima. Pravo EU čini skup propisa koji se dijeli u dvije grupe - primarne i sekundarne. Primarne izvore stvaraju države članice EU prilikom uređivanja međusobnih odnosa i sama EU zaključivanjem sporazuma sa trećim državama i međunarodnim organizacijama. Primarno pravo ima prednost u odnosu na sekundarno. Primarne izvore prava čine: a) Osnivački ugovori kojima su uređena osnovna pitanja nastanka i rada evropskih zajednica, te samim tim predstavljaju osobeni ustavni okvir njihovog postojanja. Osnovni ugovori su: Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik (zaključen na period od 50 godina, prestao da važi 2002. godine); Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice; Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za atomsku energiju; Jedinstveni evropski akt kojim su izmijenjeni i dopunjeni osnivački ugovori; Ugovor o osnivanju Evropske unije; Ugovor iz Amsterdama; Ugovor iz Nice; ugovori o spajanju organa tri zajednice i ugovori o pristupanju novih država članica tokom procesa evropskih integracija od početnih šest do današnjih 27 država članica. b) Opšta pravna načela koriste se prilikom primjene prava EU u popunjavanju pravnih praznina i prilikom utvrđivanja pravog značenja nejasnih odredaba pozitivnog prava EU. Polaznu osnovu za utvrđivanje opštih pravnih načela predstavljaju načela koja su zajednička za pravne poretke država članica. c) Međunarodni sporazumi evropskih zajednica čine sporazume koje Evropska zajednica zaključuje sa trećim državama i međunarodnim organizacijama. Najznačajniji međunarodni 29 sporazumi su trgovinski sporazumi, sporazumi o saradnji i sporazumi o pridruživanju, odnosno o stabilizaciji i pridruživanju. Pored tzv. primarnog acquisa, najobimniji dio posla na prevođenju odnosi se na tzv. sekundarno zakonodavstvo, odnosno propise koje donose institucije EU. Danas se u EU primjenjuje više od 20.000 različitih akata sekundarnog prava. Sekundarni izvori prava EU su propisi opšte primjene, a razvile su ih institucije EU u okviru ovlašćenja koja su im povjerena. Ti propisi mogu biti obavezujući i neobavezujući, u skladu sa članom 249 Ugovora o osnivanju Evropske zajednice. Obavezujuće sekundarne izvore prava čine regulative, direktive i odluke. a) Regulative, koje se ponekad u literaturi navode i kao pravila, pravilnici ili uredbe 11 (engleski: regulation, francuski: règlement, njemački: Verordnung) imaju opštu primjenu, obavezujuće su u cjelini i neposredno se primjenjuju. One uređuju materiju na opšti način i zbog toga se javlja potreba za dodatnim mjerama za njihovo sprovođenje. Regulative imaju opšti, normativni karakter i sadrže apstraktne pravne norme. One se odnose na neodređeni broj lica i situacija i ne prestaju primjenom u jednom konkretnom slučaju. Po tome su veoma slične zakonima u unutrašnjem pravu države. Za regulative je karakteristično da se neposredno primjenjuju na teritoriji država članica. Njihovoj primjeni ne prethodi neka druga vrsta legislativne intervencije organa država članica. Regulative su obavezujuće u cjelini i obavezuju sve subjekte, počevši od organa država članica, pa sve do fizičkih i pravnih lica. Iz njih se direktno izvode prava i obaveze za sve subjekte, bez ikakve razlike. Regulative se nalaze na samom vrhu hijerarhijske ljestvice, jer sadrže opšta pravila i direktno se primjenjuju. One imaju najveću pravnu snagu i obavezuju sve, kako na komunitarnom, tako i nivou država članica. Sve ostale odluke organa zajednica moraju biti u skladu sa regulativama. b) Direktive, odnosno uputstva12 (engleski: directive, francuski: directive, njemački: Richtlinie), prema članu 249 Ugovora o osnivanju Evropske zajednice, opisuju cilj koji je obavezan za države članice i rok za njihovo postizanje (uvođenje određene zabrane, promjena standarda i slično), ali je u nadležnosti država da odaberu oblik i način postizanja tog cilja. Direktive dolaze kao kompromis između potrebe za ujednačenim zakonodavstvom unutar Zajednice i potrebe da se zadrži što veća raznolikost pravnih sistema država članica. Direktive, dakle, ne obavezuju u cjelini, već samo u pogledu cilja, roka i rezultata koje treba postići. Državama članicama se ostavlja sloboda u pogledu izbora sredstava, oblika i metoda za izvršavanje obaveza koje proističu iz direktive. Pored toga, legislativna intervencija države članice kod direktive ne samo da nije zabranjena nego je nužna i potrebna. Ovdje država mora donijeti neki propis, npr. zakon ili uredbu, da bi sprovela direktivu. Bez toga se direktiva ne može implementirati na nacionalnom planu. Više pokušaja da se ovakvim izrazima prevede naziv regulativa (kao posebna vrsta pravnog akta EU) nije dalo rezultate. Jednostavno, takvi prevodi naziva ove vrste akta nijesu ušli u jezički život. Zbog toga su se autori Priručnika, na osnovu potrebe da se koriste što transparentniji prevodi, opredijelili za termin „regulativa“ kao najbliži izvornom terminu na engleskom jeziku. 12 I ovdje se autori Priručnika opredjeljuju za izraz koji je u praksi najčešće u upotrebi, s obzirom da je izraz „uputstvo“, koji se često olako miješao sa ostalim uputstvima ili uputstvima za upotrebu nekih proizvoda, u suprotnosti sa važnošću koju ima direktiva u evropskom pravnom poretku. 11 30 Takođe, direktive nijesu upućene svim subjektima, već samo državama članicama. U načelu, one su bez značaja za individualne subjekte, što znači da se fizička i pravna lica ne bi mogla pozvati na direktive pred domaćim sudovima i drugim organima. Direktive, dakle, obavezuju samo u pogledu cilja i rezultata. No, bez obzira na to, države nemaju potpunu slobodu u sprovođenju direktiva. Prema stavu Evropskog suda pravde, one moraju da izaberu onu mjeru, sredstvo ili formu implementacije koja treba da obezbijedi korisno dejstvo direktive. Na primjer, država će morati da donese zakon, a ne podzakonski akt, ako je za izvršenje direktive potrebno ukidanje ili izmjena postojećih zakona. U tom slučaju donošenje pravilnika ili uputstva ne bi bilo dovoljno. Takođe, države moraju da poštuju rok koji je dat u direktivi zbog istovremene i ujednačene primjene komunitarnog prava u svim državama članicama. Njima se zabranjuje da uvode izuzetke i odstupanja koja nijesu predviđena direktivom. Radi obezbjeđenja jednoobraznosti u primjeni, nekad se donose toliko detaljne i precizne direktive da države članice gotovo da nemaju izbora. c) Odluka (engleski: decision, francuski: décision, njemački: Entscheidung) pojedinačni je administrativni akt koji obavezuje samo one kojima je upućen - države, pravna i fizička lica. Prema pravnom dejstvu, odluke se mogu podijeliti na izvršne, upravne i kvazi sudske. Odluke, dakle, nemaju opšti karakter. One obavezuju u cjelini i neposredno se primjenjuju. Regulišu konkretne situacije i upućene su pojedinačnim subjektima, državama članicama ili fizičkim i pravnim licima. Istina, treba imati u vidu da pravni akti organa EU nijesu uvijek i do kraja jasno razdvojeni po nazivu, funkcijama i hijerarhijskom ustrojstvu. Zahvaljujući Sudu pravde i njegovim presudama, došlo je do priličnog zamagljivanja i ublažavanja granice između regulativa i direktiva kad je riječ o pravnom dejstvu. Naime, Sud je dopustio individualnim subjektima da štite i ona prava koja za njih proističu iz direktiva, iako su one upućene samo članicama, a ne i pojedincima. Naravno, direktive nemaju uvijek neposredno dejstvo kao što je to slučaj sa regulativama. To je moguće samo izuzetno i pod određenim uslovima, od kojih je najvažniji da država članica kojoj je direktiva upućena nije u određenom roku sprovela potrebne mjere. U tom slučaju pojedinci se mogu i pred domaćim organima vlasti pozvati na prava iz direktive. Neobavezujući pravni akti su: a) Preporuka (engleski: recommendation, francuski: recommandation, njemački: Empfehlung) i mišljenje (engleski: opinion, francuski: avis, njemački: Stellungnahme) su pravno neobavezujući akti i više predstavljaju „korisne smjernice” Sudovi ih uzimaju u obzir u postupku tumačenja i primjene domaćeg prava. Pored toga, presude Evropskog suda pravde detaljnije razrađuju ideje zakonodavca i pomažu u određivanju djelokruga i načina primjene propisa. Evropski sud pravde ima zadatak da nadgleda sprovođenje komunitarnog prava, ima mogućnost da objašnjava i dopunjava osnivačke ugovore i komunitarno pravo, odnosno da preciznije definiše pojedine aspekte komunitarnog prava. Praksa Evropskog suda pravde definisala je prvenstvo komunitarnog prava nad nacionalnim. Pored prvenstva komunitarnog prava, druga njegova odlika jeste princip neposredne primjenljivosti. Ovaj princip odnosi se na mogućnost individualnih subjekata komunitarnog prava da zahtijevaju od domaćeg suda da zaštiti njihova prava koja proističu neposredno iz ugovora ili drugih komunitarnih akata. b) Ostali sekundarni pravni akti su pravila kojima se uređuje način rada organa EU, uputstva, preporuke ili mišljenja jednog organa upućena drugom organu Unije, zatim odluke o osnivanju raznih odbora i pomoćnih tijela, kao i statuti tih tijela i drugo. 31 2. POSTUPAK DONOŠENJA PRAVNIH AKATA EU 2.1. PRINCIPI PRI DONOŠENJU PRAVNIH AKATA U stvaranju komunitarnog prava, tj. postupku donošenja odluka od predloga do konačne odluke, bitna su dva principa kojima se rukovodi Unija: princip subsidijarnosti i princip proporcionalnosti, koji su definisani članom 5 Ugovora o osnivanju Evropske zajednice. Princip subsidijarnosti podrazumijeva da u oblastima podijeljene nadležnosti između Unije i država članica Zajednica djeluje samo ako ciljeve i mjere predloženog djelovanja ne mogu u zadovoljavajućoj mjeri - znači, bolje i efikasnije - ostvariti same države članice. Pri tome je rukovodeći princip da se odluke donose što je moguće bliže samim građanima Unije. Da bi se ovaj princip implementirao neophodno je da se radi o oblasti konkurentskih nadležnosti (znači o pitanjima u kojima Unija dijeli nadležnost sa državama članicama) i da ovo pitanje nije već regulisano propisima država članica. Princip proporcionalnosti, odnosno primjerenosti, obezbjeđuje da Zajednica normativno ne interveniše više nego što je potrebno za ostvarivanje njenih ciljeva i mjera. To znači da se aktima organa Unije mogu sužavati, odnosno ograničavati prava građana Unije samo kada to ograničenje služi legitimnom cilju i kada je to ograničenje proporcionalno cilju koji se njime želi postići. Pored dva ključna principa koja karakterišu komunitarno pravo u različitim oblastima, još jedno značajno načelo je i fleksibilnost. Ona omogućava bližu bilateralnu saradnju između država članica, pod uslovom da se ta saradnja ostvaruje uz promociju ciljeva Unije i zaštite njenih interesa, poštovanje principa utvrđenih osnivačkim ugovorima, nemogućnost postizanja ciljeva postojećim mehanizmima Unije, obuhvatanje većine država članica, poštovanje komunitarnog prava, poštovanje nadležnosti, prava i obaveza država koje nijesu obuhvaćene saradnjom i otvorenost za kasnije učešće ostalih država članica. 2.2. POSTUPCI DONOŠENJA PRAVNIH AKATA Pravni akti u EU donose se na specifičan način putem više razrađenih postupaka. Postupak saodlučivanja danas je najznačajniji postupak donošenja pravnih akata u Uniji. Postepeno je razvijan kroz revizije osnivačkih ugovora, obuhvatajući sve više područja djelovanja Unije, čineći samu proceduru jednostavnijom i obezbjeđujući veći demokratski legitimitet odluka. Prema ovom modelu, Savjet EU i Evropski parlament su ravnopravni partneri u zakonodavnom procesu. Tako pravni akt može biti donesen samo ako se ovi akteri slažu po pitanju konačne odluke. Postupak savjetovanja zahtijeva mišljenje Parlamenta prije nego što Savjet EU donese odluku o pravnom aktu koji predlaže Komisija. Međutim, ni Komisija niti Savjet EU nijesu obavezni da prihvate izmjene koje se predlažu u mišljenju Parlamenta. U oblastima odlučivanja koje karakteriše konsenzus, u donošenju odluka primjenjuje se postupak pristanka Parlamenta. Ovaj postupak primjenjuje se kada Parlament ne učestvuje u zakonodavnoj proceduri, ali je njegov naknadni pristanak uslov za stupanje na snagu određenog akta. Ovaj postupak se primjenjuje u oblastima koje se odnose na organizaciju i ciljeve strukturnih i kohezionih fondova, određene poslove Evropske centralne banke, zatim zaključivanje važnih međunarodnih sporazuma sa trećim državama i postupak pristupanja novih država članica. Postupak saradnje uveden je Jedinstvenim evropskim aktom 1987. godine, a proširen na više oblasti Ugovorom iz Mastrihta 1992. godine. Međutim, ovaj trend promijenjen je Ugovorom iz 32 Amsterdama promovisanjem principa saodlučivanja. Zbog toga se metod saradnje primjenuje samo u oblasti ekonomske i monetarne unije. Osim ovih oblika, unutar pojedinih institucija postoji niz pravila u donošenju odluka kojima se utvrđuju posebni oblici kvalifikovane većine kod odlučivanja. IV. POSEBNA UPUTSTVA PRI KORIŠĆENJU AKATA EVROPSKE UNIJE 1. NAZIV PRAVNOG AKTA Naziv pravnog akta sastoji se iz sljedećih djelova: a) b) c) d) Vrste akta Datuma akta Predmeta akta Informativnog dodatka 1.1. VRSTA AKTA Regulative 1. Council Regulation No 29 2. Commission Regulation No 64 3. Council Regulation No 219/66/EEC 4. Commission Regulation No l31/64/EEC 5. Council Regulation (EEC) No 918/83 6. Commission Regulation (EEC) No 3020/77 7. Council Regulation (EC) No 314/2000 8. Commission Regulation (EC) No 1250/1999 9. Council Regulation (ECSC, EC, Euratom) No 3163/94 10. Commission Regulation (Euratom) No 3137/74 11. Regulation (EC) No 1783/1999 of the European Parliament and of the Council 12. Regulation (EC) No 2818/98 of the European Central Bank 13. Financial regulation Regulativa Savjeta br. 29 Regulativa Komisije br.64 Regulativa Savjeta br. 219/66/EEZ Regulativa Komisije br. 131/64/EEZ Regulativa Savjeta (EEZ) br. 918/83 Regulativa Komisije (EEZ) br. 3020 /77 Regulativa Savjeta (EZ) br. 314/2000 Regulativa Komisije (EZ) br. 1250/1999 Regulativa Savjeta (EZUČ, EZ, Euroatom) br. 3163/94 Regulativa Komisije (Euroatom) br. 3137/74 Regulativa Evropskog parlamenta i Savjeta (EZ br. 1783/1999) Regulativa Evropske centralne banke (EZ br. 2818/98 ) Finansijska regulativa Direktive 1. Council Directive 2. Commission Directive 3. Second Commission Directive 4. Council Directive 92/12/EEC 5. Commission Directive 91/356/EEC 6. Directive 98/34/EC of the European Parliament and of the Council 7. Council Directive 97/43/Euratom Direktiva Savjeta Direktiva Komisije Druga direktiva Komisije Direktiva Savjeta 92/12/EEZ Direktiva Komisije 91/356/EEZ Direktiva Evropskog parlamenta i Savjeta 98/34/EZ Direktiva Savjeta 97/43/Euroatom Odluke 1. Decision No 22/66 2. Commission decision No 2233/97/ECSC Odluka br. 22/66 Odluka Komisije br. 2233/97/EZUČ 33 3. 4. 5. 6. 7. Decision No 818/95/EC of the European Parliament and of the Council Council Decision 1999/198/JHA Decision of the representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council (and of the Commission) Decision of the Council and of the representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council Decision of XXX Preporuke 1. High Authority Recommendation No 1/64 2. Commission Recommendation No 245/78/ECSC 3. Recommendation of XXX Drugi akti 1. Common Strategy1999/66/CFSP of the European Council 2. Joint Action 2000/6/CFSP of the Council 3. Common Position 2000/45/CFSP of the Council 4. Common Position 1999/302/JHA of the Council 5. Framework Decision 2000/105/JHA of the Council 6 Act 7. action programme 8. communication/notice 9. interinstitutional agreement 10. interpretative communication 11. Conclusions 12. general programme 13. Green Paper 14. guideline(s) 15. Initiative 16. opinion 17. Pact 18. priority programme 19. Report 20. Final Report 21. Resolution 22. statement 23. White Paper 24. Declaration 25. Corrigendum 26. code of conduct 27. Treaty 28. Convention 29. Agreement 13 XXX zamjenjuje naziv organa. 34 Odluka Evropskog parlamenta i Savjeta br. 818/95/EZ Odluka Savjeta 1999/198/PUP Odluka predstavnika vlada država članica, koji zasijedaju u Savjetu (i predstavnika Komisije) Odluka Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji zasijedaju u Savjetu Odluka XXX 13 Preporuka Visoke vlasti br. 1/64 Preporuka Komisije br. 245/78/EZUČ Preporuka XXX Zajednička strategija Evropskog savjeta 1999/66/ ZSBP Zajednička akcija Savjeta 2000/6/ZSBP Zajednički stav Savjeta 2000/45/ ZSBP Zajednički stav Savjeta 1999/302/PUP Okvirna odluka Savjeta 2000/105/PUP Akt akcioni program saopštenje međuinstitucional-ni sporazum interpretativna izjava Zaključci opšti program Zelena knjiga smjernica (-e) Inicijativa mišljenje Pakt program prioriteta Izvještaj Završni izvještaj Rezolucija izjava Bijela knjiga Deklaracija Ispravka kodeks ponašanja Ugovor Konvencija Sporazum 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. framework agreement cooperation agreement Europe agreement interim agreement agreement in the form of an exchange of letters Protocol memorandum of understanding agreed minutes 1. 2. DATUM DOKUMENTA of 24 May 1978 okvirni sporazum sporazum o saradnji Evropski sporazum privremeni sporazum sporazum u obliku razmjene pisama/nota Protokol memorandum o razumijevanju usaglašeni zapisnik od 24. maja 1978. godine Izbjegavati da se u datumu mjesec piše brojem. U tekstu pravnih akata mjesec se piše slovima (tim prije što se i u originalu piše slovima), u fusnotama prilikom pozivanja piše se brojem (kao i u originalu). 1.3. PREDMET PRAVNOG AKTA Kod prevoda naziva pravnog akta treba izbjegavati relativne rečenice i uvijek ih zamijeniti odgovarajućim predlogom. Po pravilu to je predlog „o“, osim u slučaju propisa za sprovođenje drugog propisa kada se koristi predlog „za“. (Regulation) establishing the standard import values… Treba prevesti: Regulativa o utvrđivanju standardnih uvoznih vrijednosti ... Directive ... concerning urban waste water treatment Treba prevesti: Direktiva ... o preradi komunalnih otpadnih voda A NE: Direktiva koja se odnosi na... Primjeri za akte o izmjenama i dopunama, prestanku važenja i za sprovođenje drugih akata: 1. Directive A amending Directive B Direktiva A o izmjenama i dopunama Direktive B 2. Directive A amending and consolidating Direktiva A o izmjenama i dopunama i o Directive B utvrđivanju prečišćene verzije Direktive B 3. Directive A repealing Directive B Direktiva A o prestanku važenja Direktive B 4. Directive A amending Directive B and repealing Direktiva A o izmjenama i dopunama Directive C Direktive B i o prestanku važenja Direktive C 5. Directive A on .. and amending/repealing Direktiva A o….i o izmjenama i dopunama Directive B /prestanku važenja Direktive B 6. Directive A implementing Directive B Direktiva A za sprovođenje Direktive B 7. Directive A adapting to technical progress Direktiva A o prilagođavanju Direktive B Directive B tehničkom napretku 8. Directive A laying down provisions for Direktiva A za sprovođenje Direktive B implementation of Directive B 9. Directive A laying down detailed rules for the Direktiva A o utvrđivanju detaljnih pravila application / implementation of Directive B za primjenu/sprovođenje Direktive B 10. Directive A amending and consolidating Direktiva A o izmjenama i dopunama i 35 Directive B 11. Council Directive XXX (amended and consolidated) utvrđivanju prečišćene verzije Direktive B Direktiva Savjeta XXX (izmijenjeno i dopunjeno i prečišćeno) 1. Regulation A concerning the derogation(s) ... from Regulation B 2. Regulation A laying down derogations/measures derogating from 3. Regulation A derogating /providing for a derogation from Regulation B 4. Regulation A granting Portugal a derogation from Regulation B 5. Regulation A derogating from and amending Regulation B Regulativa A o odstupanju(ima) od Regulative B Regulativa o odstupanjima/ mjerama koje odstupaju od ... Regulativa A o odstupanju od Regulative B Regulativa A o odobravanju Portugalu da odstupi od Regulative B Regulativa A o odstupanju od i izmjenama i dopunama Regulative B Pravni osnov zajedničkih stavova i zajedničkih akcija 1. defined by the Council on the basis of Article X koji je definisao Savjet na osnovu člana X of the Treaty on European Union Ugovora o Evropskoj uniji 2. adopted by the Council on the basis of Article X koji je donio Savjet na osnovu člana X of the Treaty on European Union Ugovora o Evropskoj uniji Akti koji se odnose na ugovore, sporazume i odluke mješovitih organa 1. on the conclusion (signature) of the agreement ...o zaključivanju (potpisivanju) sporazuma (between the European Community and...) (između Evropske zajednice i ...) 2. ... and laying down provisions for its ...i o odredbama za njegovo sprovođenje... implementation 3. approving the conclusion by the Commission of ...kojim se Komisiji odobrava da zaključi the Agreement X sporazum X... 4. based on (drawn up on the basis of) Article K.3 ...(sačinjen) na osnovu člana K.3 (34) (34) of the Treaty on European Union, on Ugovora o Evropskoj uniji o... 5. drawing up the Convention on izrada Konvencije o… 6. drawing up the Convention based on Article K.3 izrada Konvencije, na osnovu člana K.3 (34) (34) of the Treaty on European Union, on Ugovora o Evropskoj uniji, o... 7. on the application of Decision / …o primjeni Odluke/Preporuke… Recommendation 1.4. INFORMATIVNI DODATAK Postoje četiri tipa informativnih dodataka: a) Informacija o notifikaciji adresa notified under document number C(1998) 3154 notifikovano kao dokument pod brojem C(1998) 3154 b)Informacija od značaja za Evropski ekonomski prostor Text with EEA relevance Tekst od značaja za EEP c)Informacija o obaveznom jeziku teksta Only the XXX text is authentic Autentičan je jedino tekst na XXX jeziku d) Broj dokumenta, ukoliko nije naveden u dijelu I 1. 97/83/EC 97/83/EZ 36 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 84/255/EEC 95/614/ECSC 92/547/Euratom 95/1/EC, Euratom, ECSC 97/105/JHA 99/12/CFSP ECB/1998/17 93/C 225/04 COM(93) 299 final 11. PE 220.895/fin. 12. ESC 236/94 84/255/EEZ 95/614/EZUČ 92/547/Euroatom 95/1/EZ, Euroatom, EZUČ 97/105/PUP 99/12/ ZSBP ECB / 1998/17 93/C 225/04 KOM(93) 299 konačni (konačni predlog Komisije) EP 220.89/ konačni (konačni predlog Evropskog parlamenta) ESK 236/94 e) Podaci o postupku Adopted unanimously/with two abstentions/during the 337th session of 10 October1997 Usvojeno jednoglasno/sa dva uzdržana/ na 337. sjednici od 10. oktobra 1997. godine. 2. PREAMBULA Preambula je sastavljena od: - naziva organa koji donosi akt - uvodnih izjava - polazne osnove za donošenje akta - donošenja 3. NAZIV ORGANA KOJI DONOSI AKT 1. 2. 3. 4. The European Council The Council of the European Union The Council of the European Communities The Council of the European Economic Community 5. The Council of the European Atomic Energy Community 6. The European Parliament 7. The European Parliament and the Council of the European Union 8. The Commission of the European Communities 9. The Commission of the European Economic Community 10. The Commission of the European Atomic Energy Community 11. The Representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council Evropski savjet Savjet Evropske unije Savjet evropskih zajednica Savjet Evropske ekonomske zajednice Savjet Evropske zajednice za atomsku energiju Evropski parlament Evropski parlament i Savjet Evropske unije Komisija evropskih zajednica Komisija Evropske ekonomske zajednice Komisija Evropske zajednice za atomsku energiju Predstavnici vlada država članica koji zasijedaju u Savjetu 12. The Governing Council of the European Central Bank Upravni savjet Evropske centralne banke 13. The General Council of the European Central Bank Generalni savjet Evropske centralne banke 37 14. The Board of Governors (of the European Investment Bank) 15. The Court 16. The Court of Justice 17. The Court of First Instance 18. The Economic and Social Committee 19. The Committee of Regions 20. The Court of Auditors 21. The Management Board (of Europol) 22. The Supply Agency (of the European Atomic Energy Community) 23. The Consultative Committee (of the European Coal and Steel Community) Savjet guvernera (Evropske investicione banke) Sud Sud pravde Prvostepeni sud Ekonomski i socijalni komitet Komitet regiona Revizorski sud Upravni odbor (Europola) Agencija za nabavke (Evropske zajednice za atomsku energiju) Konsultativni odbor (Evropske zajednice za ugalj i čelik) 4. UVODNE IZJAVE a) Moguća forma Meeting in the composition of the heads of State or Government U sastavu šefova država ili vlada... b) Uputstvo za primarno zakonodavstvo 1. Having regard to the Treaty XXX, and in particular Article 28 thereof, Imajući u vidu Ugovor XXX, a naročito14 član 28, 2. Having regard to the Treaty XXX, and in particular Articles 121 and 122 thereof, in conjunction with Article 300(1), 3. Having regard to the 1979 Act of accession, and in particular Article 26(1) thereof, 4. Having regard to Article 29 of the Statute of the European System of Central Banks and of the European Central Bank (hereinafter referred to as the “Statute”), Imajući u vidu Ugovor XXX, a naročito čl. 121 i 122, u vezi sa članom 300 stavom 1, Imajući u vidu Akt o pristupanju iz 1979. godine, a naročito član 26 stav 1, Imajući u vidu član 29 Statuta Evropskog sistema centralnih banaka i Evropske centralne banke (u daljem tekstu: Statut), c) Uputstvo za sekundarno zakonodavstvo Having regard to Regulation (Directive, Decision…)XXX, and in particular Article 9 thereof, Recalling Council Decision XXX... d) Uputstvo za pripremni postupak 1. Having regard to the proposal from the Commission, 2. Having regard to the proposal submitted by the Commission after consultation with the Advisory Committee set up by (provided for in) the above Regulation, 3. Having regard to the proposal from the Commission submitted after consultation within the Advisory Committee, 14 A ne “posebno”! 38 Imajući u vidu Regulativu (Direktivu, Odluku …) XXX, a naročito član 9, Pozivajući se na Odluku XXX Savjeta, Imajući u vidu predlog Komisije, Imajući u vidu predlog Komisije podnesen nakon konsultacija sa Savjetodavnim odborom osnovanim (predviđenim) navedenom regulativom, Imajući u vidu predlog Komisije podnesen nakon konsultacija Savjetodavnog odbora, 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Having regard to the draft Regulation (Directive, Decision...) submitted by the Commission, Having regard to the Recommendation of the Commission, Having regard to the Recommendation (of the Governing Council) of the European Central Bank, Having regard to the request made by XXX Having obtained the agreement of the Member States, In cooperation with the European Parliament, Having regard to the opinion of the European Parliament, Having regard to the assent of the European Parliament, Having regard to the opinion of the Economic and Social Committee, Having regard to the opinion of the Committee of the Regions, Having regard to the opinion of the Court of Justice, Having regard to the opinion of the Court of Auditors, Having regard to the opinion of the Monetary Committee, Having regard to the opinion of the Economic and Financial Committee, Having regard to the Opinion of the Staff Regulations Committee, 19. Acting in accordance with the procedure laid down in Article 252 (189c) of the Treaty, 20. Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 (189b) of the Treaty, in the light of the joint text approved by the Conciliation Committee on XXX, 21. Acting in accordance with the voting rules laid down in... 22. Having regard to the contribution of the General Council of the European Central Bank provided in accordance with Article 47.2 of the Statute, 23. Having consulted (After sonsultation of) the Consultative Committee, 24. ...and with the (unanimous) assent of the Council, 25. In agreement with the Commission, 26. Having taken into account XXX, 39 Imajući u vidu Nacrt regulative (direktive, odluke ...) koji je podnijela Komisija, Imajući u vidu Preporuku Komisije, Imajući u vidu Preporuku (Upravnog savjeta) Evropske centralne banke, Imajući u vidu zahtjev XXX, Po dobijanju saglasnosti država članica, U saradnji sa Evropskim parlamentom, Imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta, Imajući u vidu saglasnost Evropskog parlamenta, Imajući u vidu mišljenje Ekonomskosocijalnog komiteta, Imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona, Imajući u vidu mišljenje Suda pravde, Imajući u vidu mišljenje Revizorskog suda, Imajući u vidu mišljenje Monetarnog odbora, Imajući u vidu mišljenje Ekonomskofinansijskog odbora, Imajući u vidu mišljenje Odbora za sprovođenje Pravilnika o radu u institucijama evropskih zajednica, Postupajući u skladu sa postupkom iz člana 252 (189c) Ugovora, Postupajući u skladu sa postupkom iz člana 251 (189b) Ugovora, a imajući u vidu zajednički tekst koji je odobrio Odbor za usaglašavanje XXX, Postupajući prema pravilima glasanja iz ... Imajući u vidu doprinos Generalnog savjeta Evropske centralne banke, u skladu sa članom 47.2 Statuta, Nakon konsultacija sa Konsultativnim odborom, ... i uz (jednoglasnu) saglasnost Savjeta, U saglasnosti sa Komisijom, Uzevši u obzir XXX, 5. POLAZNE OSNOVE ZA DONOŠENJE AKTA Stari sistem za propise izdate do 1. juna 1999. godine - uređuje se prema francuskoj verziji, uz određene izmjene prema engleskoj verziji, dok se njemačka verzija razlikuje; - tačke polaznih osnova počinju malim slovima, a završavaju se tačkom i zarezom, izuzev posljednje tačke polaznih osnova koja se završava zarezom; - pojedine rečenice u okviru tačke polaznih osnova odvajaju se tačkom i zarezom; - tačke polaznih osnova numerišu se ako su numerisane u originalu. Whereas AAA ; whereas BBB and whereas CCC ; whereas DDD; S obzirom na to da AAA; s obzirom na to da BBB i s obzirom na to da CCC; s obzirom na to da DDD; Novi sistem kod propisa koji važe od 1. juna 1999. godine - polazne osnove počinju riječima: „s obzirom (na to)”, nakon čega slijede dvije tačke; - tačke polaznih osnova počinju malim slovima, a završavaju se tačkom i zarezom, izuzev posljednje tačke polaznih osnova koja se završava zarezom; - pojedine rečenice u okviru tačke polaznih osnova odvajaju se tačkom i počinju velikim slovima; - ne upotrebljavaju se uvodni izrazi; - tačke polaznih osnova su numerisane. Whereas S obzirom na to da: Uobičajeni oblici polaznih osnova 1. (Whereas) Adoption of this Directive constitutes the most appropriate means of attaining the desired objectives; whereas this Directive is limited to the minimum necessary to 'attain these objectives and does not go beyond what is needed for this purpose; S obzirom na to da donošenje ove direktive predstavlja najprikladniji način za postizanje željenih ciljeva; (da) se ova direktiva ograničava na minimum neophodan za postizanje ovih ciljeva i da ne prevazilazi okvir potreban za tu svrhu; 2. (Whereas) This Directive concerns the European Economic Area (EEA) and whereas the procedure under Article 99 of the Agreement on the European Economic Area has been complied with; (S obzirom na to da) Ova direktiva odnosi se na Evropski ekonomski prostor (EEP), a da su ispunjeni uslovi postupka iz člana 99 Sporazuma o Evropskom ekonomskom prostoru; 3. (Whereas) The measures provided for in this Regulation (Directive) are in accordance with the opinion of the XXX Committee, (S obzirom na to da) Mjere predviđene ovom regulativom (direktivom) usklađene su sa mišljenjem XXX odbora, 4. (Whereas) The XXX Committee has not delivered an opinion within the time limit set by the chairman, (S obzirom na to da) XXX Komitet nije dao mišljenje u roku (koji je odredio predsjedavajući ) 5. (Whereas) The measures necessary for the implementation of this directive should be adopted in accordance with Council Decision 1999/468/EC of 28 June 1999 laying down the procedures for 40 the exercise of implementing powers conferred on the Commision; (S obzirom na to da) Mjere potrebne za sprovođenje ove direktive treba da budu utvrđene 15u skladu sa Odlukom 1999/468/EZ Savjeta od 28. juna 1999. godine o postupcima za vršenje ovlašćenja za sprovođenje prenijetih na Komisiju. 6. (whereas) In accordance with Article(s) 12.1 and (Article) 14.3 of the Statute (of the European System of Central Banks and of the European Central Bank), ECB guidelines form an integral part of Community law, (S obzirom na to da) U skladu sa čl. 12.1 i 14.3 Statuta (Evropskog sistema centralnih banaka i Evropske centralne banke), smjernice ECB predstavljaju sastavni dio prava Zajednice, 7. In agreement with the Commission U saglasnosti sa Komisijom 8. After Consulting the Commission Nakon savjetovanja sa Komisijom 6. DONOŠENJE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Has (have) adopted this Regulation Has adopted this Financial Regulation Has (have) adopted this Directive Has (have) adopted this Decision Has (have) decided as follows Has adopted this Common Strategy (Joint Action, Common Position, Framework Decision) Hereby recommends (Member States) Hereby invites the Commission to Hereby adopts this Resolution Has (have) agreed as follows Have decided to conclude the following agreement Have agreed on following dispositions Donio je (Donijeli su) ovu regulativu. Donio je (Donijeli su) ovu finansijsku regulativu. Donio je (Donijeli su) ovu direktivu. Donio je (Donijeli su) ovu odluku. Odlučio je (odlučili su)… Donio je ovu zajedničku strategiju (zajedničku akciju, zajednički stav, okvirnu odluku). Preporučuje (državama članicama)… Poziva Komisiju da… Donosi ovu rezoluciju Saglasile su se o sljedećem: Odlučili su da zaključe sljedeći sporazum: Saglasili su se o sljedećim odredbama: 7. TEKST PRAVNOG AKTA 7.1. STRUKTURA TEKSTA a) Osnovna struktura Tekst dokumenta raščlanjuje se prema originalu, pri čemu se za pojedine djelove upotrebljavaju sljedeći nazivi: 1. Part Dio 2. Title Glava 3. Subtitle Odjeljak 4. Chapter Poglavlje 5. Section Odsjek 6. Subsection Pododsjek 7. Article Član 15 Mjere se propisuju, utvrđuju, a ne usvajaju. 41 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Jedini član Tačka Stav Podstav Alineja Podalineja Rečenica sole article Point Paragraph subparagraph Indent Subindent Phrase Ponekad se različiti izvorni termini prevode istom riječju, npr. point, item = tačka. b) Posebni djelovi pravnih akata i njihova podjela Propisi često imaju anekse 1. Annex Aneks 2. Annex I / Annex A Aneks I/ Aneks A 3. Annex B to / of Directive X Aneks B Direktive X Forma aneksa slobodnija je od forme osnovnog teksta; upotrebljava se gorenavedena podjela, pri čemu osnov raščlanjivanja nije član, već tačka. Aneksi sadrže tekstove različite prirode, npr: 1. Apendix 2. Apendix B2 to Annex B to Directive X 3. List 4. Schedule 5. Timetable 6. Table 7. Correlation table Dodatak Dodatak B2 uz Aneks B Direktive X Lista Dodatak Dinamika Tabela Uporedna tabela c) Kombinovana nomenklatura, Taric i harmonizovani sistem Kombinovana nomenklatura i Taric se dijele na: 1. 2. 3. 4. Section (tariff) heading subheading CN/ Taric subheading, Odjeljak Tarifni broj Podbroj CN Taric podbroj d) Statistička klasifikacija EZ (npr. NACE rev. 1, COICOP) Statistička klasifikacija 1 2 Section subsection 1 2 3 2-digit level (division) 3-digit level (group) 4-digit level (class) 5-digit level (sub-class) (sub- class 4 Abecedni kod Sektor Podsektor Oblast Grana Grupa Podgrupa 42 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 7.2. NAZIVI ODREDBI Aim Scope/ Field of application Definitions Subsidiary definitions Basic provisions General provisions Miscellaneous provisions Other provisions Notification and reporting Technical adjustments Advisory Committe Advisory (Committee) procedure 13. 14. 15. 16. Management Committee Management (Committee) procedure Regulatory Committee Regulatory (Committee) procedure 17. 18. Safeguard procedure Liaison with the authorities of the Member States Transitional provisions Final provisions Review Transposition Implementing provisions Entry into force Publication Addressees 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Cilj Područje primjene Značenje izraza Dopunska značenja izraza Osnovne odredbe Opšte odredbe Ostale odredbe Ostale odredbe Notifikacija i izvještavanje Tehnička prilagođavanja Savjetodavni odbor Savjetodavni postupak (postupak Savjetodavnog odbora) Upravni odbor Postupak Upravnog odbora Regulatorni odbor Regulatorni postupak (Postupak Regulatornog odbora) Postupak zaštite Veza sa nadležnim organima država članica Prelazne odredbe Završne odredbe Pregled, ocjena Prenošenje Odredbe za sprovođenje Stupanje na snagu Objavljivanje Adresati 7.3. ODREDBE KOJE SE ODNOSE NA KOMISIJU 1. The Commission shall be assisted by a (advisory) (implementation) (management) (regulatory) committee (of an advisory nature) composed of the representatives of the Member States and chaired by the representative of the Commission. Komisiji pomaže (savjetodavni) (za sprovođenje) (upravni) (regulatorni) odbor (koji ima savjetodavnu ulogu), koji čine predstavnici država članica i kojim predsjedava predstavnik Komisije. 2. The Commision shall be assisted by the XXX Comittee established by Decision YYY. Komisiji pomaže XXX odbor, osnovan Odlukom YYY. 3. A Committee XXX, hereinafter referred to as the „Committee", shall be set up, consisting of representatives of the Member States and chaired by a representative of the Commission. Osniva se XXX odbor (u daljem tekstu: Odbor) koji čine predstavnici država članica i kojim predsjedava predstavnik Komisije 4. The committee shall adopt its rules of procedure. Odbor usvaja svoj poslovnik. 43 5. Where the procedure laid down in this Article is to be followed, the chairman shall, (without delay), refer the matter to the Commitee XXX (hereinafter called the ''Commitee'', either on his own initiative or the request of the representative of a Member State. U slučaju primjene postupka iz ovog člana, predsjedavajući (bez odlaganja) upućuje predmet Odboru XXX (u daljem tekstu: Odbor) na svoju inicijativu ili na zahtjev predstavnika države članice. 6. The representative of the Commission shall submit (to the committee) a draft of measures to be adopted. Predstavnik Komisije dostavlja (Odboru) nacrt mjera koje treba utvrditi. 7. The Committee shall deliver its opinion on such measures (on the draft) within a time limit which the chairman may lay down (within a time limit set by the Chairman) according to the urgency of the matter, (if necessary by taking a vote) (within a period of two months). Odbor daje svoje mišljenje o tim mjerama (nacrtu) u roku koji odredi predsjedavajući, u zavisnosti od hitnosti predmeta (ako je potrebno – i glasanjem) (u roku od dva mjeseca). 8. The Committee shall deliver its opinion on such measures (on the draft) within a period of two months. Komitet daje svoje mišljenje o tim mjerama (o nacrtu ) u roku od dva mjeseca. 9. Opinions shall be adopted by a majority of XXX votes. Mišljenja se usvajaju XXX većinom glasova. 10. The opinion shall be delivered by the majority laid down in Article 148 (205) (2) of the Treaty in the case of decisions which the Council is required to adopt on a proposal from the Commission. U slučaju kada Savjet donosi odluku na predlog Komisije, mišljenje se usvaja većinom glasova propisanom članom 148 (205) stavom 2 Ugovora 11. Opinions shall be adopted by a majority of XXX votes, the votes of the Member States being weighted as provided in Article 148 (2) of the Treaty Mišljenja se usvajaju XXX većinom glasova, pri čemu se glasovi država članica odmjeravaju saglasno članu 148 stavu 2 Ugovora 12. (Within the Committee) The votes of (the representatives of) the Member States within the committee shall be weighted in the manner set out in that Article (as provided in Article 148 (2) of the Treaty). Prilikom glasanja u Odboru glasovi (predstavnika) država članica odmjeravaju se na način iz tog člana (iz člana xxx) (na način utvrđen članom 148 stavom 2 Ugovora) 13. The Chairman shall not vote. Predsjedavajući ne učestvuje u glasanju. 14. The opinion shall be recorded in the minutes; each Member State shall have the right to ask to have its position recorded in the minutes. Mišljenje se unosi u zapisnik; svaka država članica ima pravo da zatraži da se njen stav unese u zapisnik. 15. The Commission shall take the utmost account of the opinion delivered by the committee. Komisija u najvećoj mogućoj mjeri uzima u obzir mišljenje Odbora. 16. It shall inform the committee of the manner in which its opinion has been taken into account. Ona obavještava Odbor o tome kako je njegovo mišljenje uzeto u obzir. 17. 44 The Commission shall adopt measures which shall apply immediately. Komisija utvrđuje mjere koje se primjenjuju odmah. 18. The Commission shall adopt the measures envisaged (and shall implement them immediately) if they are in accordance with the opinion of the committee. Komisija utvrđuje predviđene mjere (i odmah ih sprovodi) ukoliko su one u skladu sa mišljenjem Odbora. 19. However, if these measures are not in accordance with the opinion of the Committee, they shall forthwith be communicated by the Commission to the Council. Međutim, ako ove mjere nijesu u skladu sa mišljenjem Odbora, Komisija odmah obavještava Savjet. 20. If measures envisaged are not in accordance with the opinion of the Committee, or if no opinion is delivered, the Commission shall, without delay, submit to the Council a proposal relating to the measures to be taken. Ako predviđene mjere nijesu u skladu sa mišljenjem Komiteta ili ako mišljenje nije dato, Komisija – bez odlaganja – podnosi Savjetu predlog o mjerama koje treba preduzeti. 21. In that event the Commission may defer application of the measures which it has adopted for not more than one month from the date of such communication. U tom slučaju, Komisija može odložiti primjenu mjera koje je utvrdila, ali ne duže od mjesec dana od dana dostavljanja saopštenja. 22. The Council, acting by a qualified majority, may take a different decision within the time limit (referred to in the previous paragraph) (of one month). Savjet može, kvalifikovanom većinom glasova, donijeti drugačiju odluku u utvrđenom roku (iz stava xxx) (od jednog mjeseca). 23. The Commission shall (may) defer application of the measures which it has decided for a period to be laid down in each act adopted by the Council (basic instrument), but which may in no case exceed three months from the date of communication. Komisija odlaže (može odložiti) primjenu mjera koje je utvrdila na period koji se utvrđuje u svakom aktu Savjeta posebno, a koji ne može biti duži od tri mjeseca od dana dostavljanja saopštenja. 24. The Council shall act by a qualified majority. Savjet odlučuje kvalifikovanom većinom glasova. 25. If, on the expiry of a period to be laid down in each act to be adopted by the Council under this paragraph but which may in no case exceed three months from the date of referral to the Council, the Council has not acted, the proposed measures shall be adopted by the Commission, (save where the Council has decided against the said measures by a simple majority). Ako po isteku perioda koji se utvrđuje posebno u svakom aktu koji donosi Savjet u skladu sa ovim stavom, a koji ne može biti duži od tri mjeseca od dana upućivanja Savjetu - Savjet ne postupi, predložene mjere utvrđuje Komisija (osim u slučaju kada je Savjet odluku protiv navedenih mjera usvojio prostom većinom glasova). 26. If the Council has not adopted any measures within XXX of the date on which the matter is referred to it, the Commission shall adopt the proposed measures and shall implement them immediately unless the Council has voted against the measures by a simple majority. Ako Savjet ne utvrdi mjere u roku od XXX od dana kad mu je predmet upućen, Komisija utvrđuje predložene mjere i odmah ih sprovodi, osim ako Savjet nije glasao protiv tih mjera prostom većinom 45 glasova. 27. If the measures envisaged are not in accordance with the opinion of the committee, or if no opinion is delivered, the Commission shall, without delay, submit to the Council a proposal relating to the measures to be taken and shall inform the European Parliament. Ako predviđene mjere nijesu u skladu sa mišljenjem Odbora ili ako mišljenje nije dato, Komisija bez odlaganja podnosi Savjetu predlog o mjerama koje treba preduzeti i obavještava Evropski parlament. 28. If the European Parliament considers that a proposal submitted by the Commission pursuant to a basic instrument adopted in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty exceeds the implementing powers provided for in that basic instrument, it shall inform the Council of its position. Evropski parlament o svom stavu obavještava Savjet ako smatra da predlog koji je podnijela Komisija, u skladu sa nekim osnovnim instrumentom usvojenim u skladu sa postupkom iz člana 251 Ugovora, prevazilazi ovlašćenja za sprovođenje predviđena tim osnovnim instrumentom 29. The Council may, where appropriate in view of any such position, act by qualified majority on the proposal, within a period to be laid down in each basic instrument but which shall in no case exceed three months from the date of referral to the Council. Savjet može, kada je to potrebno radi takvog stava, kvalifikovanom većinom glasova odlučivati o predlogu, u roku utvrđenom u svakom osnovnom instrumentu posebno, a koji ne može biti duži od tri mjeseca od dana upućivanja Savjetu. 30. If within that period the Council has indicated by qualified majority that it opposes the proposal, the Commission shall re-examine it. It may submit an amended proposal to the Council, re-submit its proposal or present a legislative proposal on the basis of the Treaty. Ako se u tom roku Savjet kvalifikovanom većinom glasova izjasni protiv predloga, Komisija će predlog preispitati. Komisija može podnijeti Savjetu izmijenjeni i dopunjeni predlog, ponovo podnijeti svoj predlog ili podnijeti novi predlog pravnog akta na osnovu Ugovora. 31. If on the expiry of that period the Council has neither adopted the proposed implementing act nor indicated its opposition to the proposal for implementing measures, the proposed implementing act shall be adopted by the Commission. Ukoliko po isteku tog roka Savjet ne usvoji predloženi akt za sprovođenje, niti se izjasni protiv predloženih mjera za sprovođenje, predloženi akt za sprovođenje donosi Komisija. 32. The Commission shall notify the Council and the Member States of any decision regarding safeguard measures. Komisija obavještava Savjet i države članice o svakoj odluci o zaštitnim mjerama . 33. (It may be stipulated that) Before adopting this decision the Commission shall consult the Member States in accordance with procedures to be determined in each case. (Može biti predviđeno da) Komisija prije donošenja ove odluke konsultuje države članice, u skladu sa postupcima koji se utvrđuju za svaki slučaj posebno. 34. Any Member State may refer the Commission's decision to the Council within a time limit to be determined in the act (within the basic instrument) in question. Svaka država članica može odluku Komisije uputiti Savjetu u roku koji se utvrđuje u predmetnom aktu (osnovnom instrumentu). 35. The Council, acting by a qualified majority, may take a different decision within a time limit to be determined in the act (in the basic instrument) in question. 46 Savjet, kvalifikovanom većinom glasova, može donijeti drugačiju odluku u roku koji se utvrđuje u predmetnom aktu (osnovnom instrumentu). 36. The Council, acting by a qualified majority, may confirm, amend or revoke the decision adopted by the Commission. Savjet, kvalifikovanom većinom glasova, može potvrditi, izmijeniti i dopuniti ili ukinuti odluku koju je donijela Komisija. 37. If the Council has not taken a decision within a time limit to be determined in the act in question, the decision of the Commission is deemed to be revoked. Ako Savjet ne donese odluku u roku utvrđenom predmetnim aktom, odluka Komisije smatra se ukinutom. 38. Alternatively, it may be stipulated in the basic instrument that the Council, acting by qualified majority, may confirm, amend or revoke the decision adopted by the Commission and that, if the Council has not taken a decision within the above mentioned time-limit, the decision of the Commission is deemed to be revoked. Isto tako*, osnovnim instrumentom može se propisati da Savjet može, kvalifikovanom većinom glasova, potvrditi, izmijeniti i dopuniti ili ukinuti odluku koju je donijela Komisija i da se odluka Komisije smatra ukinutom ako Savjet ne donese odluku u utvrđenom roku16. 39. Where reference is made to this paragraph, Articles XXX and XXX of Decision 1999/468/EC shall apply, having regard to the provisions of Article 8 thereof. Kada se upućuje na ovaj stav, primjenjuju se čl. XXX i XXX Odluke 1999/468/EZ, a imajući (pri tome) u vidu odredbe člana 8 te odluke. 40. The period laid down in Article XXX (XXX) of Decision 1999/468/EC shall be set at three months. Rok iz člana XXX stav XXX Odluke 1999/468/EZ određuje se na tri mjeseca. 8. NAČIN IZMJENE PRAVNIH AKATA Načini na koje se formulišu izmjene pravnih akata često se razlikuju u pojedinim jezicima i nijesu ujednačeni, naročito ako je riječ o dokumentima različite starosti. Zbog toga, prilikom njihovog prevođenja treba prije svega imati u vidu smisao, a naročitotreba poštovati pravila formulacije koja važe u jeziku cilju. Najčešće formulacije kojih prevodioci treba strogo da se pridržavaju nalaze se u ovom poglavlju Priručnika. Izrazi kojima se mijenja ili prestaje da važi pravni akt 1. Regulation(Directive, Decision...)XXX is hereby amended as follows: 2. Regulation ( Directive, Decision...)XXX is hereby repealed. 3. The following Regulations and Directives are hereby repealed: 4. Directive XXX shall cease to have effect/ to apply on 31 December 1992 5. Council recommendation XXX shall cease to have effect as from the date on which this Directive is applied by the Member States. * U normativi nemamo takođe. U utvrđenom roku, ne može gore navedenom roku. 16 47 Regulativa (Direktiva, Odluka ...) XXX mijenja se i glasi: Regulativa (Direktiva, Odluka...) prestaje da važi. Prestaju da važe sljedeće regulative i direktive: Direktiva XXX prestaje da važi / da se primjenjuje od 31. decembra 1992. g. Preporuka Savjeta XXX prestaje da važi danom primjene ove direktive u državama članicama. 6. Regulation XXX shall be repealed with effect from the date of entry into force of this regulation. 7. Regulation XXX shall be repealed with retroactive effect from 1 January 1995. Regulativa XXX prestaje da važi danom stupanja na snagu ove regulative. Regulativa XXX prestaje da važi sa retroaktivnim dejstvom od 1. januara 1995.g. References made to the repealed Directive shall be construed( shall read) ( shall be understood) as (being made) to this Directive ( and should be read in accordance with the correlation table set out in Annex). Pozivanja na direktivu koja prestaje da važi tumače se (glase) (podrazumijevaju se) kao pozivanja na ovu direktivu (i tumače se u skladu sa uporednom tabelom koja se nalazi u Aneksu). Izrazi kojima se navode izmjene djelova pravnih akata a) Izmjena u cjelini Kao uvod za izmjenu dijela pravnog akta u cjelini koristi se opšta formula: (Naziv odredbe koja se mijenja) mijenja se i glasi: 1. Article 3 is amended/reworded as follows: Član 3 mijenja se i glasi: paragraph 1 is replaced by the following: (a) stav 1 zamjenjuje se ... paragraphs 2 and 3 become paragraphs 3 and 4; (b) st. 2 i 3 postaju st. 3 i 4. Annex 1 to Directive XXX, is hereby amended in Aneks I uz Direktivu XXX mijenja se u 2. accordance with the Annex to this Directive. skladu sa aneksom uz ovu direktivu. b) Brisanje odredaba Brisanje (repealing, deleting) odredbe koja se ne zamjenjuje drugom izražava se formulacijom: “(Naziv odredbe koja je predmet izmjene) briše se.“ Ukoliko je u pitanju samo dio jedne odredbe koristi se formulacija: «U (naziv odredbe koja je predmet izmjene) (naziv dijela odredbe na koju se izmjena odnosi ili riječ „...“ odn. riječi: „...“) briše(u) se.» Za eventualnu renumeraciju – v. dio „Dopuna“. 1. Articles 141, 142 and 143 (of Regulation XXX) are hereby repealed. 2. Article 6 of Directive XXX shall be repealed as from 1 January 1993. 3. Articles 7 and 11 are (hereby) deleted 4. in Article 13(2), point (c) shall be deleted 5. in point (a) of Article 83, ,,in accordance with Article 66”shall be deleted 6. Article 6 shall be deleted and Article 7 shall become Article 6. Čl. 141, 142 i 143 (Regulative XXX) brišu se. Član 6 Direktive XXX prestaje da važi od 1. januara 1993. godine Čl. 7 i 11 brišu se. U članu 13 stavu 2 tačka c briše se… U članu 83 tački a riječi: „u skladu sa članom 66“ brišu se. Član 6 briše se a član 7 postaje član 6. c) Djelimična izmjena Djelimična izmjena odredbe izražava se formulacijom: … (Odredba koja je predmet zamjene) mijenja se i glasi: „ … “. Izuzetak su riječi, brojevi i iznosi kada se upotrebljava formulacija: 48 Riječ (riječi:) „ … “ (riječ(i) koja(e) se mijenja(ju) u odgovarajućem padežu) zamjenjuje(u) se riječju (riječima:) „ … “ (nove riječi u odgovarajućem padežu).17 Broj „ … “ (broj koji se mijenja) zamjenjuje se brojem „ … “ (novi broj). Iznos „ … “ (iznos koji se mijenja) zamjenjuje se iznosom „ … “ (novi iznos). Brojevi i iznosi, isto kao i riječi koje se mijenjaju, stavljaju se pod navodnike. Ukoliko se neki izraz mijenja u čitavom tekstu akta, a više puta se ponavlja, koristi se sljedeća formulacija: U … (naziv akta ili dijela akta koji se mijenja) riječ(riječi:) „ … “ zamjenjuje(u) se riječju (riječima:) „ … “ u odgovarajućem padežu. . 1. Article 47 shall be replaced by the following: Član 47 mijenja se i glasi: 2. Article 56(2) shall be replaced by the following: U članu 56 stav 2 mijenja se i glasi: 3. in article 2 (b) and (f) are replaced by the U članu 2 tač. b i d mjenjaju se i glase: following: 4. the fïrst subparagraph of Article 118a(2) shall U članu 118a stavu 2 podstav 1 mijenja se i be replaced by the following: glasi: 5. the final part of point 5 shall be replaced by the Završni dio tačke 5 mijenja se i glasi: following: 6. the fïrst indent of point 7 shall be replaced by U tački 7 alineja 1 mijenja se i glasi: the following: 7. item 4.2.1.1 shall be amended to Tačka 4.2.1.1. mijenja se i glasi: read: 8. the title of Chapter 4 shall be replaced by the Naziv Poglavlja 4 mijenja se i glasi: following: 9. in Article 55,”43” shall be replaced by “42” U članu 55 broj „43“ zamjenjuje se brojem „42“. 10. in paragraph 1 , “ECU 105”is replaced by U stavu 1 iznos „105 ekija” zamjenjuje se “ECU 95 “ iznosom „95 ekija”. 11. the following shall be substituted for paragraph U stavu 12 tačka c mijenja se i glasi: 12 (c) 12. the introductory sentence in Article 10(1) is U članu 10 stavu 1 uvodna rečenica mijenja hereby amended as follows: se i glasi: 13. The reference to Articles 129 and Pozivanje na čl. 129 i 130 zamjenjuje se 130 shall be replaced by a reference to Articles pozivanjem na čl. 198d i 198e. 198d and 198e d) Dopuna 1. Dodavanje nove odredbe: Poslije (prethodne odredbe) dodaje se novi/a (nova odredba, eventualno sa brojem) koji/a glasi: „...”. Poslije (prethodne odredbe) dodaje/u se novi/e (nove odredbe) koji/e glase: „...”. U (naziv cijele odredbe) dodaje se novi/a (nova odredba) koji/a glasi: „...”. Riječi pod navodnicima treba staviti u odgovarajući padež, zavisno od teksta koji se mijenja. Treba, dakle, uz prevod konsultovati i tekst akta koji se mijenja. 17 49 U (naziv cijele odredbe) dodaju se novi/e (nove odredbe) koje glase: „...” i navodi se tekst dodate (dodatih) odredbe/aba. Dopuna je često praćena renumeracijom: Dosadašnji/e (odredbe numerisane starim brojevima) postaju (odredbe renumerisane novim brojevima). Uvodna rečenica mora jasno upućivati na koji dio odredbe se odnosi (član, stav, riječi...). Ukoliko u originalnoj rečenici ne postoji odgovarajući izraz (npr. engleski tekst sadrži samo the following ili the following text), potrebno je taj izraz u prevodu dopuniti prema stvarnom smislu i prema kontekstu, tj. prema prirodi umetnute odredbe. The following se prevodi kao riječ/riječi/broj i sl.. 1. the following shall be inserted: 2. the following Article (87a) shall be inserted: 3. in Article 15 (2), there is inserted the following (new) point (g): 4. after the words “XXX", there are inserted the words “YYY" 5. a new point 5 shall be added, worded as follows: 6. after point 4 a new point shall be added, worded as follows: 7. Articles 8, 8a, 8b and 8c shall become respectively Articles 7, 7a, 7b and 7c. 8. In Article 92(3) the present point (d) shall become (e). 9. items ,,2.1.2.2, 2.1.2.3, and 2.1.2.4" are „2.1.2.1,2.1.2.2 and 2.1.2.3" respectively 10. the second subparagraph of Article 144 shall be supplemented by the following sentence: 11. the second subparagraph of Article 144 shall be supplemented by the following sentences: 12. paragraph 17 shall be renumbered 22, and the following shall be added thereto: 13. in Article 31(1), „of 1994" shall be added at the end of the first indent 14. the following shall be added to point (r): 15. The Annex shall become Annex I and the following point shall be added to paragraph 1: 16. Annexes II and III attached hereto shall be added to Directive 00/000/EEC. Dodaju se riječi: Dodaje se član (87a) koji glasi: U članu 15 stavu 2 dodaje se (nova) tačka g. Poslije riječi: «XXX» dodaju se riječi: «YYY». Dodaje se nova tačka 5 koja glasi: Poslije tačke 4 dodaje se nova tačka koja glasi: Čl. 8, 8a, 8b i 8c postaju čl. 7, 7a, 7b i 7c. U članu 92 stavu 3 tačka d postaje tačka e. Tač. 2.1.2.2, 2.1.2.3 i 2.1.2.4 postaju tač. 2.1.2.1, 2.1.2.2. i 2.1.2.3. U članu 144 podstavu 2 dodaje se rečenica: Na kraju člana 144 podstava 2 dodaju se rečenice: U dosadašnjem stavu 17, koji postaje stav 22, dodaju se riječi: U članu 31 stavu 1 na kraju alineje 1 dodaju se riječi: „iz 1994“. U tački r dodaju se riječi: Aneks postaje Aneks I, a stavu 1 dodaje se tačka: Aneksi II i III uz ovu direktivu dodaju se Direktivi 00/000/EEZ. 9. POZIVANJE18 Pri prevođenju pozivanja naročitu pažnju treba posvetiti nazivima dokumenata i podjeli teksta. 18 Bolje nego „upućivanje“. 50 a) Pozivanje na akt Zajednice Puni nazivi osnivačkih ugovora Zajednice i Unije pišu se velikim početnim slovom prve riječi u nazivu. Kratko označavanaje the Treaty / le traité / der Vertrag, koje se pojavljuje u kontinuiranom tekstu kod pozivanja na odgovarajući ugovor, na crnogorski jezik prevodi se kao Ugovor i piše velikim početnim slovom. 1. Directive A as amended by Directive B Direktiva A izmijenjena i dopunjena Direktivom B, 2. Directive A as last amended by Directive B Direktiva A, kako je posljednji put izmijenjena i dopunjena Direktivom B, 3. Directive X and amendments (thereof / thereto / Direktiva X i (njene) izmjene i dopune to it) Directive X and subsequent Direktive X i odredbe o naknadnim provisions amending it izmjenama i dopunama, Ukoliko je citiran cio naziv propisa, radi bolje preglednosti dobro je da se odvoji zarezom od izraza “glasi” ili “posljednji put izmijenjen”. b) Pozivanje na djelove akata i pojedinih odredaba Zajednice Na naziv i na preambulu obično se poziva riječima: 1. Title Naziv 2. title of Directive XXX naziv Direktive XXX 3. citation citat 4. first and second citations prvi i drugi citat 5. recital uvodna izjava 6. twenty-fifth recital uvodna izjava 25 7. recitals l1 and 12 uvodne izjave 11 i 12 8. recitals 9 to 13 uvodne izjave 9 do 13 9. the recitals / the statement of the reasons of the uvodne izjave / razlozi za donošenje Regulation XXX Regulative XXX Za pozivanje na pojedine odredbe važe sledeća pravila: Odredba, odnosno odredbe na koje se upućuje označavaju se navođenjem oznaka cjelina od većih ka manjim. Ako želimo da uputimo samo na jednu tačku onda će upućivanje na određenu tačku nekog člana glasiti npr. u članu 33 stavu 5 tački f. Ako se navodi više cjelina iste vrste na koje se upućuje onda se skraćuje naziv te cjeline i to na sljedeći način: - Treba pisati čl. 2 i 3, a ne članovi 2 i 3! - Treba pisati st. 2 i 3, a ne stavovi 2 i 3! - Treba pisati podst. 2 i 3, a ne podstavovi 2 i 3! - Treba pisati tač. a i b, a ne tačke a i b! - Treba pisati al. 2 i 3, a ne alineje 2 i 3! Međutim, kad se upućuje na više većih cjelina iste vrste kao što su poglavlja, glave, djelovi itd. nema skraćivanja, npr. poglavlja 2 i 3. Primjenom istih ovih pravila primjeri za „složenije“ upućivanje bi glasili: - Član 100 st. 2 i 3, stav 5 tač. 7 i 8... - Čl. 1, 2, 3, 45, član 48 stav 1 tač. 3, 4 i 5, čl. 58, 62, 73 ... Ako upućujemo na pojedine rečenice u pojedinoj cjelini važi isti princip (npr. u članu 3 stavu 2 podstavu 5 u prvoj rečenici...). 51 Ako se upućuje na jednu cjelinu prema prethodno navedenim pravilima ni slučajno ne treba odvajati cjeline zarezom. Npr. pravilno je član 3 stav 5 tačka 9, a nikako ne treba pisati član 3, stav 5, tačka 9. Svi izrazi koji upućuju pišu se u odgovarajućem gramatičkom obliku kao npr. u članu 3 stavu 5 podstavu 5. U izvornim tekstovima, naročito starijim, upućivanja često počinju riječju «odredba» (provisions – dispositions – Bestimmungen). Često je to nepotrebno pa se preporučuje da se izostavi, ukoliko nije bliže određena. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7 8. 9. 10. 11. 12. article 2 article 2 (1) article 2 (a) article 2 (1) (a) article 2(1) (a) (i) article 2a article 2 (2) and (3) articles 2 (2) and 3 articles 2 and 4 articles 2 to 5 paragraphs 1, 2, 3, 4 and 6 the first and second indents of the first subparagraph of Article 5 (1) of Regulation (EEC) No 1837/80 13. in the third subparagraph of Article 2 (1) 14. in the first and second sentences of the first subparagraph of Article 7 (1) član 2 član 2 stav 1 član 2 tačka a član 2 stav 1 tačka a član 2 stav 1 tačka a podtačka i član 2a član 2 st. 2 i 3 član 2 stav 2 i član 3 čl. 2 i 4 čl. 2 do 5 st. 1, 2, 3, 4 i 6 član 5 stav 1 podstav 1 al. 1 i 2 Regulative (EEZ ) br. 1837/80 u članu 2 stavu 1 podstavu 3, U članu 7 stavu 1 podstavu 1 u prvoj i drugoj rečenici, Ukoliko se upućuje na odredbe određenog pravnog propisa ili nekog njegovog samostalnog dijela (aneks, protokol), naziv tog propisa ili njegovog dijela dodaje se poslije upućivanja na konkretnu odredbu (nezavisno od redosljeda originala). 1. Article 189b of the Treaty 2. Annex I point 21.1 3. Chapter 1 of Directive X Annex B Član 189b Ugovora Aneks I tačka 21.1 Poglavlje 1 Aneksa B Direktive X …as referred to in Annex I, Chapter V (4) to this Regulation ... u vezi sa tačkom 4 Poglavlja V Aneksa I ove regulative… c) Upućivanje pomoću riječi ovaj (član, direktiva...) i navedeni Upućivanje na tekst ili na dio teksta (član, stav, aneks, direktiva, regulativa...) koji se nalazi u istom tekstu u kome se vrši upućivanje, obično u obliku: “this Directive”, - prevodi se samo onda kad bi moglo doći do zamjene. Tada se upotrebljava zamjenica ova (ova regulativa i slično). Upućivanje na tekst ili na dio teksta koji se nalazi u drugom tekstu, a ne u onom u kome se vrši upućivanje, obično u obliku: “that /the said/the above mentioned Directive”, prevodi se pomoću riječi: navedeni ili taj: navedena regulativa, ta regulativa i slično. 52 d) Upućivanje u fusnotama 1. OJ L 300, 19.11.1994, p. 86. 2. OJ 35, 19.4.1964, p. 753/64. 3. OJ C 139, 5.6.1989, pp. 23 and 31. 4. See page 23 in this Official Journal 5. OJ C 84, 28.3.1991, p. 9 and amendment forwarded on 13 December 1991. 6. OJ C 284, 12.11.1990, p. 80, and Decision of 12.2.1992 (not yet published in the Official Journal). 7. Opinion submitted/delivered on 12 December 1975 (not yet published in the Official Journal). 8. Assent of 29.1.1998. 9. Opinion of the European Parliament of 18 December 1997 (OJ C 14, 19.1.1998), Council Common Position of 9 March 1998 (OJ C 135, 30.4.1998, p. 7) and Decision of the European Parliament of 30 April 1998 (OJ C 152, 18.5.1998), Council Decision of 19 May 1998. 10. OJ L 281, 1.11.1975, p. 1. , Regulation last amended by Regulation (EEC) No 3653/90 (OJ No L 362, 27.12.1990, p. 28). 11. OJ L 316, 31.10.1992, p.19. Directive as amended by Directive 94/74/EC (OJ No L 365, 31.12.1994, p. 46). 12. OJ L 181, 4.7.1986,p. 16, as subsequently amended Sl. list L 300, 19.11.1994, str. 86. Sl. list 35, 19.4.1964, str. 753/64. Sl. list C 139, 5.6.1989, str. 23 i 31. V.19 str. 23 ovog Službenog lista. Sl. list C 84, 28.3.1991, str. 9 i izmjene i dopune dostavljene 13. decembra 1991. godine Sl. list C 284, 12.11.1990, str. 80 i Odluka od 12.2.1992 (još nije objavljena u Službenom listu). Mišljenje dostavljeno/dato 12. decembra 1975. godine (još nije objavljeno u Službenom listu). Saglasnost od 29.1.1998. godine Mišljenje Evropskog parlamenta od 18. decembra 1997. godine (Sl. list C 14, 19.1.1998), Zajednički stav Savjeta od 9. marta 1998. godine (Sl. list C 135, 30.4.1998, str. 7) i Odluka Evropskog parlamenta od 30. aprila 1998. godine (Sl. list C 152,18.5.1998), Odluka Savjeta od 19. maja 1998. godine. Sl. list L 281, 1.11.1975, str. 1. Regulativa, zadnji put izmijenjena i dopunjena Regulativom (EEZ) br. 3653/90 (Sl. list L 362, 27.12.1990, str. 28). Sl. list L 316, 31.10.1992, str.19. Direktiva izmijenjena i dopunjena Direktivom 94/74/EZ (Sl. list L 365, 31.12.1994, str. 46). Sl. list L 181, 4.7.1986, str. 16, sa naknadnim izmjenama i dopunama. 10. NABRAJANJE I DEFINICIJE a) Nabrajanje * Interpunkcija u uvodnom tekstu Dvije tačke su obavezne ako je početak niza formalno obilježen najavnim riječima (ovi, sljedeći i slično): «Od poreza se oslobađa sljedeća roba:» Kada nema formalnog obilježja početka niza, dvije tačke ne treba pisati ako tekst ispred nabrajanja ne čini posebnu sintaksičku cjelinu, te se u govoru nastavlja daljim kazivanjem. Niz se tada uklapa u rečenicu kao njen normalni nastavak, pa je znak ispred njega suvišan: «Organ odgovoran za kontrolu ima pravo da zahtijeva pristup (...); može da zahtijeva (...); 19 See je najbolje prevoditi sa v. a ne sa vidi, pogledaj i sl. 53 - može izabrati probni uzorak (...).» * Interpunkcija pri nabrajanju Djelovi nabrajanja završavaju se: - zarezom, ako nabrajanja nijesu u vidu rečenice; - tačkom i zarezom ili zarezom, ako bar neki djelovi nabrajanja predstavljaju cijele rečenice ili rečenične cjeline. Ako se nabrajanje sastoji od više rečenica, pri njihovom odvajanju može se koristiti tačka i zarez ili tačka. Ako je nabrajanje na kraju rečenične cjeline, na kraju nabrajanja stavlja se tačka. Primjer 1. «Norme kvaliteta utvrđuju se za: - rezano cvijeće i pupoljke za bukete za dekoraciju, svježe, broj 06.03 A zajedničke carinske tarife; - lišće, listove, grane i druge djelove bilja, svježe, broj 06.04 A II zajedničke carinske tarife.» Primjer 2. «Ako pravnim propisima Zajednice nije uređeno drugačije, na obalsku plovidbu odnose se pravni i administrativni propisi koji važe u državi domaćinu za: - tarife i uslove prema kojima su zaključeni ugovori o transportu; - mase i dimenzije drumskih vozila; - uslove za transport određenih kategorija robe, naročito opasne robe, kvarljivih prehrambenih proizvoda, živih životinja itd; - vrijeme vožnje i odmora; - porez na dodatu vrijednost za transportne usluge i na ovu oblast usluga navedenih u prilogu 1 ove direktive, odnosi se član 2 stav 1 tačka a Regulative Savjeta 77/388/EEZ.» * Nabrajanje na početku pasusa Ako poslije nabrajanja slijedi kraj rečenice, potrebno je ovaj završetak premjestiti u poseban pasus na početku, na primjer: Where ( a ) ... ( b) ... ( c ) ... U slučaju da (a) ... (b) ... (c) ... the consumer shall have the right to pursue remedies against the grantor of credit. potrošač ima pravo da traži primjenu odgovarajućeg pravnog lijeka protiv davaoca kredita. b) Značenje izraza Značenje izraza piše se u obliku nabrajanja i za njih važe gorenavedena pravila. Definisani izrazi ne stavljaju se pod navodnike i ne pišu se velikim slovom u početnoj riječi. U određenim slučajevima, naravno prema pravopisu, definisani izraz treba pisati velikim slovom (ako je u pitanju lično ime, naziv pravnog lica, naziv dokumenta itd.) 54 Standardna uvodna formulacija je: Za svrhe ove direktive podrazumijeva se da je: - vozilo - svako vozilo sa motorom sa unutrašnjim sagorijevanjem, namijenjeno drumskom saobraćaju, sa karoserijom ili bez nje, sa najmanje četiri točka i maksimalnom brzinom od 250 km/h; - tip motora sa unutrašnjim sagorijevanjem - motor sa unutrašnjim sagorijevanjem kome može biti dodijeljena homologizacija samostalne tehničke cjeline, prema članu 9a Direktive 70/156/EEZ. 11. ZAVRŠNE ODREDBE a) Odredbe za sprovođenje regulativa, odluka i okvirnih odluka 1. Member States shall bring into force (adopt) Države članice dužne su da usvoje zakone i the laws regulations and administrative druge propise potrebne za usklađivanje sa provisions necessary to comply with this ovom direktivom ... (najkasnije) do 1. marta Directive before (not later than) 1 March 1997 1997....od 1. marta 1997. godine....u roku od ... as from 1 March 1997. ... within 24 months 24 mjeseca od stupanja na snagu of its entry into force /adoption / notification. /donošenja/ notifikacije. 2. Member States shall take Države članice preduzimaju mjere potrebne Measures necessary to comply... za usklađivanje ... 3. Member States shall amend their national Države članice mijenjaju i dopunjavaju provisions to comply… domaće propise kako bi sprovele... 4. The Commission shall inform the Komisija o tome obavještava ostale države other Member States thereof. članice. 5. Member States shall (after consulting the Države članice (nakon savjetovanja sa Commission), adopt and publish the laws, Komisijom) donose i objavljuju zakone i druge regulations and administrative provisions propise potrebne za sprovođenje ove necessary to comply with this Directive by 1 direktive najkasnije do 1. marta 1997. godine. March 1997 at the latest. 6. Not later than 1 March 1996 Najkasnije do 1. marta 1996. godine države Member States shall adopt and publish the članice usvajaju i objavljuju propise potrebne provisions necessary to comply with this za sprovođenje ove direktive do 1. marta Directive not later than 1 March 1997. ??? 1997. godine. 7. They shall (forthwith) inform One o tome (odmah) obavještavaju Komisiju. the Commission thereof. 8. They shall apply these measures from (not One primjenjuju ove mjere od (najkasnije do) later than) 1st January 1997. 1. januara 1997. godine. 9. They shall apply these measures 18 months One primjenjuju ove mjere po isteku 18 after the date of the entry into force of this mjeseci od dana stupanja na snagu ove Directive. direktive. 10. When Member States adopt these Kada države članice usvoje ove propise, ti provisions, they shall contain a reference to propisi sadržaće pozivanje na ovu direktivu ili this Directive or be accompanied by such se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom reference on the occasion of their official njihovog službenog objavljivanja. publication. 11. The methods of making such a reference Načine takvog pozivanja utvrđuju države shall be laid down by the Member States. članice. 12. Member States shall communicate Države članice Komisiji dostavljaju tekst to the Commission the text of the (main) (glavnih) odredaba domaćeg prava, bilo da provisions of national law, whether laws, su to zakoni ili drugi propisi, koje donesu u 55 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. regulations or administrative provisions, which they adopt in the field covered by this Directive. (As soon as this Directive has entered into force / been notified,) Member States shall also inform the Commission, in sufficient time for it to its comments of any draft (major) laws, regulations or administrative provisions which they intend to adopt in the field covered by this Directive. Member States shall immediately inform the Commission of the measures taken pursuant to this Directive. The Member States shall notify the Commission and the other Member States of the provisions under which they make use of the authorization granted in Article 1. The Commission shall publish (in the Official Journal of the European Communities) and keep up to date... The Member States and the Commission shall cooperate closely to ensure that this Decision is complied with. The Member States shall, in close cooperation with the Commission, take all necessary measures to ensure that this Decision is applied. The Member States (and the Commission) shall take all measures necessary for the implementation of this Decision. Member States shall take the necessary measures to comply with the provisions of this Framework Decision by 1 April 2001. 21. Member States shall transmit to the General Secretariat of the Council, the Commission of the European Communities and,.. (the European Central Bank) the text of the provisions transposing into their national law the obligations imposed on them under this Framework Decision. 22. On the basis of this information, the Council will, by 1 April 2003 at the latest, assess the extent to which Member States have complied with this Framework Decision. 23. An evaluation, notably also of the practical application of the provisions of this Framework Decision, shall be carried out by 1 January 2002 at the latest. 56 oblasti na koju se odnosi ova direktiva. Čim ova direktiva stupi na snagu / se izvrši notifikacija, države članice o tome obavještavaju Komisiju, ostavljajući joj dovoljno vremena da dostavi svoje primjedbe na nacrte svih (značajnih) zakona i drugih propisa koje namjeravaju da usvoje u oblasti na koju se odnosi ova direktiva. Države članice odmah obavještavaju Komisiju o mjerama preduzetim na osnovu ove direktive. Države članice upućuju notifikaciju Komisiji i drugim državama članicama o odredbama na osnovu kojih one primjenjuju ovlašćenje propisano članom 1. Komisija objavljuje (u Službenom listu evropskih zajednica) i ažurira ... Države članice i Komisija tijesno sarađuju kako bi obezbijedile usklađenost sa ovom odlukom. Države članice, u tijesnoj saradnji sa Komisijom, preduzimaju sve potrebne mjere da se obezbijedi primjena ove odluke. Države članice (i Komisija) preduzimaju sve potrebne mjere za sprovođenje ove odluke. Države članice preduzimaju sve potrebne mjere da se obezbijedi usklađenost sa odredbama ove okvirne odluke do 1. aprila 2001. godine. Države članice dostavljaju Generalnom sekretarijatu Savjeta, Komisiji evropskih zajednica i ... (Evropskoj centralnoj banci) tekst odredaba kojima obaveze sadržane u ovoj okvirnoj odluci prenose u svoje domaće zakonodavstvo. Na osnovu ove informacije, Savjet će najkasnije do 1. aprila 2003. godine procijeniti u kojoj mjeri države članice postupaju po ovoj okvirnoj odluci. Ocjena, a naročito i praktične primjene odredaba ove okvirne odluke, sprovešće se najkasnije do 1. januara 2002. godine. b) Odredbe o izvještajima i provjerama 1. The Commission shall submit to the Council, within six years from the date of notification of this Directive, a report on... 2. The Commission shall submit, on a yearly basis, a progress report on the implementation of... to the European Parliament and the Council. 3. (Not less frequently than) Every three years, and for the first time not later than 31 December 2000, the Council, acting on the basis of a report and, where appropriate, a proposal from the Commission, shall examine XXX and, acting unanimously after consulting the European Parliament, shall adopt the necessary measures. 4. The report by the Commission and the examination by the Council shall take into account the proper functioning of the internal market and the wider objectives of the Treaty. 5. Not later than 31 December 1993 the Commission shall present to the Council a progress report on the implementation of this Directive and shall, where appropriate, submit proposals... 6. Member States shall communicate to the Commission, every two years, a report on the application of the system introduced. Komisija u roku od šest godina od dana notifikacije ove direktive podnosi Savjetu izvještaj o ... Komisija jednom godišnje dostavlja Evropskom parlamentu i Savjetu izvještaj o napretku u sprovođenju .... (Najmanje) svake tri godine, a prvi put najkasnije do 31. decembra 2000. godine, Savjet, postupajući po izvještaju, a u datom slučaju po predlogu Komisije, razmatra XXX i jednoglasno – nakon savjetovanja sa Evropskim parlamentom – utvrđuje neophodne mjere. U izvještaju Komisije i prilikom razmatranja u Savjetu vodiće se računa o neometanom funkcionisanju unutrašnjeg tržišta i širim ciljevima Ugovora. Najkasnije do 31. decembra 1993. godine, Komisija dostavlja Savjetu izvještaj o napretku u sprovođenju ove direktive, a (po potrebi) podnosi i predloge ... Države članice svake dvije godine dostavljaju Komisiji izvještaje o primjeni uvedenog sistema. c) Odredbe koje se odnose na akte zajedničkih organa u okviru sporazuma sa trećim zemljama 1. Decision No 2/88 of the EEC-XY Joint Committee Odluka br. 2/88 Zajedničkog komiteta shall apply in the Community. EEZ i XY20 primjenjuje se u Zajednici. 2. The measures provided for in Recommendation No Mjere propisane Preporukom Savjeta ... of the ACP-EC Council of Ministers XXX shall ministara AKP- EZ XXX br. ... apply in the Community. primjenjuju se u Zajednici. 3. The text of the recommendation is attached to this Tekst preporuke dat je u prilogu ove Decision. odluke. 4. The ACP States, the Member States and the Zemlje AKP, države članice i Zajednica Community shall be bound, each to the extent to dužne su da, u mjeri u kojoj se to na njih which it is concerned, to take the measures odnosi, preduzmu mjere neophodne za necessary to implement this Decision. sprovođenje ove odluke. d) Odredbe koje se odnose na ugovore i sporazume 1. The Community shall be represented in XXX Komisija će, uz podršku predstavnika država set up by Article 5 of the Agreement by the članica, zastupati Zajednicu u XXX, kako je Commission assisted by representatives of utvrđeno članom 5 Sporazuma. the Member States. 2. The Agreement XXX (between the U ime (Evropske) Zajednice, odobrava se Community and...) are hereby approved on Sporazum XXX (između Zajednice i ...) behalf on the (European) Community 20 XY odnosi se obično na neku državu, grupu država i sl. 57 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. ...between the Community, of the one part, and A, of the other art... ...and (together with) the protocols and declarations annexed thereto ...and the declarations attached to the Final Act... ...and the exchange of letters relating hereto... The text of the Agreement is attached to this Regulation. The text of the acts referred to in the first paragraph are attached to this Decision. The President of the Council is hereby authorized to designate the person(s) empowered to sign the Agreement in order to bind the Community. The President of the Council shall, on behalf of the Community, give the notification provided for in Article A of the Agreement. The President of the Council shall deposit the acts as provided for in Article X of the Agreement. The President of the Council shall take the measures necessary for the exchange of instruments provided for in Article X of the Agreement. ... između Zajednice, s jedne strane i A, s druge strane ... ... zajedno sa priloženim protokolima i deklaracijama... ...i deklaracijama priloženim uz Završni akt ... ... i razmjena pisama/nota u vezi sa njom ... Tekst Sporazuma dat je u prilogu ove regulative. Tekst akata iz stava 1 dat je u prilogu ove odluke. Ovim se ovlašćuje predsjednik Savjeta da odredi lice(a) koje(a) će biti opunomoćeno(a) da potpiše(u) Sporazum kojim se obavezuje 39 Zajednica. Predsjednik Savjeta u ime Zajednice upućuje notifikaciju predviđenu članom A Sporazuma. Predsjednik Savjeta deponuje akte kako je predviđeno članom X Sporazuma. Predsjednik Savjeta preduzima mjere neophodne za razmjenu instrumenata, kako je predviđeno članom X Sporazuma. e) Odredbe koje se odnose na važenje i stupanje propisa na snagu 1. This Regulation (Directive, Decision, Joint Action, Ova regulativa (direktiva, odluka, Framework Decision) shall enter into force on 9 zajednička akcija, okvirna odluka) stupa January 1998. na snagu 9. januara 1998. godine. 2. This Regulation shall enter into force on the day Ova regulativa stupa na snagu danom of its publication in the Official Journal of the objavljivanja u Službenom listu evropskih European Communities. zajednica. 3. This Regulation shall enter into force on the day Ova regulativa stupa na snagu sljedećeg following that of its publication in the Official dana od dana objavljivanja u Službenom Journal of the European Communities. listu evropskih zajednica. 4. This Regulation shall enter into force on the third Ova regulativa stupa na snagu trećeg day following its publication in the Official dana od dana objavljivanja u Službenom Journal of the European Communities. listu evropskih zajednica. 5. It shall apply as from 1 January 1982 (until 1 Primjenjuje se od 1. januara 1982. godine January 1987). (do 1. januara 1987. godine). 6. It shall apply from 1 January 1982 until 1 January Primjenjuje se od 1. januara 1982. godine 1987. do 1. januara 1987. godine. 7. It shall expire on 31 September 1995. Prestaje da važi 31. septembra 1995. godine. 8. It shall apply until 31 December 1992. Primjenjuje se do 31. decembra 1992. godine. 9. It shall apply from 1 July 1989 with the exception Primjenjuje se od 1. jula 1989. godine, of Articles 15 and 16 which shall be applied as osim čl. 15 i 16, koji se primjenjuju od from the entry into force of this Regulation. dana stupanja na snagu ove regulative. 58 10. It shall apply from 1 July 1995, with the exception of Articles 1, 2 and 3, which shall apply immediately. 11. It shall apply from the first day of the month following its entry into force. 12. However, Member States may, after consulting the Commission, postpone the application of Article 5 until 31 December 1986. 13. Regulation A shall cease to have effect when this Regulation enters into force. 14. This decision shall enter into force on the third day following its publication in the Official Journal of the European Communities. 15. This Decision shall take effect (enters into force) on the day following its adoption 16. This Decision shall apply from 15 October 2000. 17. This Common Strategy shall apply from 10 June 2000. 18. It may be prolonged, reviewed and, if necessary, adapted by the European Council on the recommendation of the Council. 19. This Common Position shall take effect on 1 July 1998. Primjenjuje se od 1. jula 1995. godine, osim čl. 1, 2 i 3, koji se primjenjuju odmah. Primjenjuje se od prvog dana sljedećeg mjeseca od stupanja na snagu. Međutim države članice mogu, nakon savjetovanja sa Komisijom, odložiti primjenu člana 5 do 31. decembra 1986. godine. Stupanjem na snagu ove regulative prestaje da važi Regulativa A. Ova odluka stupa na snagu trećeg dana od dana objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica. Ova odluka stupa na snagu sljedećeg dana od dana donošenja. Ova odluka primjenjuje se od 15. oktobra 2000. godine. Ova zajednička strategija primjenjuje se od 10. juna 2000. godine. Evropski savjet, na preporuku Savjeta, može je produžiti, preispitati i, ako je to potrebno, prilagoditi. Ovaj zajednički stav važi od 1. jula 1998. godine. f) Odredbe koje se odnose na objavljivanje (odredbe koje se odnose na važenje i stupanje na snagu) This Decision (Common Strategy, Joint Action, Ova odluka (zajednička strategija, zajednička Common Position) shall be published in the akcija, zajednički stav) objavljuje se u Official Journal. Službenom listu. g) Objavljivanje Izraz publish/publication - prevodi se kao objavljuje/objavljivanje a ne publikuje/publikovanje. Direktive, regulative, odluke, preporuke i ostali akti se objavljuju. h) Završne rečenice direktiva i regulativa 1. This Regulation (Decision) shall be binding in its entirety and directly applicable in all Member States. 2. This Directive (Decision) is addressed to the Member States. 3. This Directive (Decision) is addressed to the United Kingdom Ova regulativa (odluka) obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svim državama članicama. Ova direktiva (odluka) odnosi se na sve države članice. Ova direktiva (odluka) odnosi se na Ujedinjeno Kraljevstvo. 12. DATIRANJE I POTPISI 12.1. Datiranje 1. Done at Brussels (Luxembourg, Frankfurt am Main), 12 October 1992. 59 Sačinjeno u Briselu (Luksemburgu, Frankfurtu na Majni) 12. oktobra 1992. godine. 2. This Decision was considered and adopted by the High Authority at its meeting on 25 June 1954. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 12.2. Potpisi a) Institucija u čije ime se potpisuje akt For the Council For the Commission For the European Parliament For the High Authority On behalf of the Governing Council of ECB For and on behalf of the General Council For and on behalf of the Governing Council For the Government For the ACP- E(E)C Council of Ministers By the ACP-E(E)C Committee of Ambassadors For the Association Council For the Cooperation Council For the (EEA) Joint Committee Ovu odluku razmatrala je i usvojila Visoka vlast na sjednici održanoj 25. juna 1954. godine. Za Savjet Za Komisiju Za Evropski parlament Za Visoku vlast U ime Upravnog savjeta ECB Za Generalni savjet i u njegovo ime Za Upravni savjet i u njegovo ime Za Vladu Za Savjet ministara AKP – E(E)Z Komitet ambasadora AKP-E(E)Z Za Savjet za pridruživanje Za Savjet za saradnju Za Zajednički komitet (EEP) b) Ime potpisanog lica (prema originalu; ženska prezimena se ne mijenjaju) c) Funkcija lica potpisnika 1. The President 2. The Vice-President 3. Member of the Commission 4. The President of the ECB Predsjednik Potpredsjednik Član Komisije Predsjednik ECB 13. UPOTREBA SKRAĆENICA I SKRAĆENIH IZRAZA Kako crnogorski jezik nema toliku sklonost ka formiranju i korišćenju skraćenica kao engleski, kada se u tekstu na engleskom jeziku pojavljuju skraćenice preporučuje se sljedeći pristup: ukoliko nije nužno, ne koristiti skraćenicu već puni naziv kroz čitav tekst prevoda. Ukoliko je moguće skratiti naziv na način koji je više u duhu našeg jezika, tj. koristiti prvu riječ iz naziva (npr. Agencija za prestrukturiranje privrede i strana ulaganja – u daljem tekstu: Agencija). Ukoliko je, pak, iz nekog razloga neizbježno koristiti skraćenice, pri prvom pominjanju termina (naziva institucije, konvencije, ugovora, udruženja i sl.) u prevodu treba upotrijebiti prevod punog naziva. Nakon prevoda punog naziva u zagradu se stavlja skraćenica koja će se koristiti (služeći se pri tom listom akronima iz ovog priručnika), te puni naziv na engleskom jeziku, ukoliko je skraćenica nastala skraćivanjem engleskog naziva. 1. 2. 3. 4. 21 SME (SMEs) MEP (MEPs) NCB (NCBs) CIS MSP (mala i srednja preduzeća) — (poslanici Evropskog parlamenta) NCB (Nacionalna centralna banka) ZND (Zajednica Nezavisnih Država21) bivšeg SSSR-a 60 Takozvane legislativne skraćenice služe za zamjenu konstrukcija od više riječi - jednom ili sa nekoliko riječi, zbog potrebe njihovog pominjanja u daljem tekstu. Skraćeni oblik treba formulisati onako kako je navedeno dolje (mala/velika slova, zagrade, navodnici): Treba voditi računa da se u našem jeziku prilikom skraćivanja skraćeni oblik u zagradama ne stavlja pod navodnike kao u engleskom jeziku. 1. 2. signatories of the Treaty on the non-proliferation of nuclear weapons, hereinafter referred to as ,,the Treaty’’ public access to documents of the Committee of the Regions (hereinafter „the Committee") potpisnice Ugovora o neširenju nuklearnog oružja (u daljem tekstu: Ugovor) pristup građana dokumentima Komiteta regiona (u daljem tekstu: Komitet) 14. VALUTA 1. 2. 3. 4. obračunska jedinica evropska obračunska jedinica (EUA) evropska novčana jedinica (eki) euro (EUR) unit of account European unit of account (EUA) European Currency Unit (ECU/ecu) euro (EUR) 15. LATINSKI IZRAZI U ENGLESKOM JEZIKU Latinski izrazi koji se pojavljuju u engleskim tekstovima uvijek se naglašavaju kurzivom. Pri prevodu takvi izrazi obično se zamjenjuju crnogorskim ekvivalentima, bez upotrebe kurziva. Pojedini latinski izrazi, koji su uobičajeni i u drugim jezicima, u principu se ne prevode sem nekoliko izuzetaka npr. ad hoc i modus vivendi. Navodimo primjere nekih uobičajenih latinskih izraza i mogućih ekvivalenata u našem jeziku. ex officio bona fide a posteriori a priori mutatis mutandis de jure de facto ad hoc modus vivendi pro rata i.e. (id est) e.g. (exempli gratia) i.a. (inter alia) po službenoj dužnosti u dobroj vjeri aposteriori apriori mutatis mutandis/shodno de jure de facto ad hoc modus vivendi pro rata tj. (to jest) npr. (na primjer) između ostalog 61 V. TEHNIČKA I PRAVOPISNA PRAKTIČNA UPUTSTVA 1. PRAVOPISNA PRAVILA Analizom i obradom prevoda u ovoj oblasti, ali i šire, može se uočiti da se neke pravopisne i gramatičke greške češće ponavljaju. Nije nam, naravno, cilj da ovim priručnikom rješavamo jezičke nedoumice, te se njima nećemo baviti. Mnogih se pravopisnih i gramatičkih pravila nećemo doticati, svjesni da je proces standardizacije crnogorskog jezika još u toku. Ovdje ćemo, stoga, navesti samo neke najčešće greške i dati jezičke savjete kako se one mogu izbjeći. a) Upotreba velikog i malog slova U crnogorskom jeziku, za razliku od engleskog, velikim početnim slovom piše se samo prva riječ imena ustanova, naziva propisa, zakona i dokumenata, a od ostalih riječi velikim se slovom pišu samo one koje su i same vlastita imena: npr. Methodological Guide for EU Regulation Impact Assessment ali: Metodološki priručnik za procjenu učinaka propisa Evropske unije npr. Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju ali: Stabilisation and Association Agreement nikako: Evropska Unija, već Evropska unija!!! ali naravno: Savjet Evrope, a ne Savjet evrope!!! U crnogorskom jeziku opšte imenice pišu se malim slovom, dok se u engleskom one često pišu velikim slovima: npr: - Member States - države članice - Stabilisation and Association Process - proces stabilizacije i pridruživanja - Article - član b) Pisanje brojeva Decimalni brojevi u engleskom jeziku odvajaju se tačkom, a u crnogorskom jeziku zarezom. Kod pisanja cijelih brojeva u engleskom jeziku se ispred svake treće cifre (s desna nalijevo) piše zarez, a u crnogorskom stoji tačka. Posebnu pažnju treba posvetiti pisanju brojeva, jer pogrešno napisan zarez ili tačka mogu dovesti do potpuno drugačije vrijednosti broja: 5.8 per cent - 5,8 posto 10,781.9 – 10.781,9 c) Pravopisni znakovi Pravopisne znakove treba koristiti prema pravopisnim pravilima jezika cilja, tj. crnogorskog jezika. U engleskom se često upotrebljava zarez, što svakako olakšava razumijevanje dugačkih rečenica, ali se mjesto zareza ne može doslovno preslikavati u prevođenju. Iako se u potpunosti treba pridržavati strukture izvornog teksta, ponekad je neophodno u prevodu rečenicu koja je preduga prekinuti i sljedeću smislenu cjelinu nastaviti iza tačke-zareza. Ne preporučuje se umetanje nove rečenice jer to remeti broj rečenica, npr. u nekom članu, pa u tom slučaju pozivanje na neku od njih može biti pogrešno. Treba razlikovati crtu i crticu kao što se razlikuju u ovom tekstu. 62 d) Pasiv U engleskim pravnim tekstovima pasiv se često koristi, dok je u crnogorskom jeziku mnogo prirodnije koristiti aktivnu rečenicu. npr. NE: prevod je prihvaćen od institucija EU; DA: prevod prihvataju institucije EU. e) Shall Kako je već i ranije istaknuto u ovom priručniku, upotreba modalnog glagola shall karakteristična je za pravne tekstove pisane na engleskom jeziku. Ovdje se ne radi o futuru, već o izricanju obaveze, gdje se pomoću shall jasno kazuje da se radi o obavezujućoj odredbi. U crnogorskom jeziku se za izricanje obaveze koristi prezent i stoga shall u najvećem broju slučajeva treba i prevoditi prezentom: it shall apply from - primjenjuje se od f) Red riječi U engleskom je red riječi manje slobodan nego u crnogorskom jeziku. Ograničenja u redu riječi u crnogorskom odnose se na položaj enklitika. One se najčešće stavljaju iza prve naglašene cjeline, npr. NE: ova regulativa se primjenjuje... DA: ova regulativa primjenjuje se... g) Nizanje imenica U engleskom jeziku često se niže i po nekoliko imenica zaredom. U prevodu na crnogorski taj problem treba riješiti pridjevom, genitivom, predložnim izrazom ili odnosnom rečenicom: npr. community co-insurance contracts - ugovori o saosiguranju na nivou Zajednice U tako nastalim imenskim grupama prisvojni genitiv treba zamijeniti prisvojnim pridjevom, ako se time ne mijenja značenje: npr. NE: Sud revizora DA: Revizorski sud ALI: pravo mora ( law of the sea) NE: morsko pravo (što je pogrešno) DRUGO: pomorsko pravo (maritime law) h) Akronimi Akronimi u engleskom jeziku stoje ispred imenice, dok u crnogorskom mogu stajati ispred imenice bez crtice i sa crticom ili iza imenice: npr. CARDS programme - program CARDS, a ne: CARDS program nije dobro: EU propisi, EU Komisija, treba: propisi EU, Komisija EU i) Nominalizacija U crnogorskom jeziku sve češće se (vjerovatno usljed interferencije engleskog jezika) umjesto glagolskih konstrukcija koriste nominalne. Prednost treba dati glagolskom iskazu: NE: ova je regulativa primjenjiva... DA: ova regulativa primjenjuje se... 63 j) Internacionalizmi Načelno, domaća riječ ima prednost pred internacionalizmima, npr. (in)direktno - (ne)posredno implementacija – sprovođenje Pri zamjeni treba biti izuzetno oprezan jer je značenje često određeno kontekstom. Posebno treba obratiti pažnju na tzv. “lažne prijatelje” (false friends), tj. kad internacionalizam u crnogorskom ima drugačije značenje nego u engleskom jeziku: npr. eventually nije eventualno, već konačno, na kraju; actual nije aktuelno već stvarno (dok je aktuelno - topical) 64 VI. OBRASCI AKATA EVROPSKE UNIJE I. ACTS OF THE COUNCIL 1. 1.1. REGULATIONS Regulations (general) COUNCIL REGULATION (…) No…/… of............. ................................................ THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Having regard to the Treaty ..................... , [and in particular Article(s) ................. thereof,] [Having regard to ................ ,] [Having regard to the proposal from the Commission,] [presented following consultation with (following consultations within) the Advisory Committee, set up (provided for) by .......... (the said Regulation),] [Having regard to the draft Regulation submitted by the Commission,]22 [Having regard to the recommendation from the Commission,] [Having regard to the initiative of . . . . (Member State),]23 [Having regard to the recommendation from the European Central Bank,] [After consulting the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] [Having regard to the assent of the European Parliament,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] [Having regard to the Opinion of the Court of Justice,] [Having regard to the Opinion of the European Central Bank,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Financial Committee,] [Having regard to the Opinion of the Staff Regulations Committee,] [Acting in accordance with the procedure laid down in Article 252 of the Treaty,]24 22 This citation is used in place of the preceding one when, in the absence of any formal right of initiative to make a proposal or recommendation, the Commission submits a draft text. 23 This citation is used when a Member State presents an initiative pursuant to Title IV of Part Three of the EC Treaty. 24 So called "cooperation" procedure introduced by the Single European Act and amended by the Treaty on European Union. 65 Whereas: (1)........... (2)........... (3)........... HAS ADOPTED THIS REGULATION: Article l ………………………… This Regulation shall enter into force on………….. [This Regulation shall enter into force on the (….) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.]25 [It shall apply from……. (to…….. [It shall expire on……… ] ).] This Regulation shall be binding in its entirety and directly applicable in ali Member States.26 [This Regulation shall be binding in its entirety and directly applicable in the Member States in accordance with the Treaty establishing the European Community".]27 Done at Brussels28 For the Council The President ______________________________ 25 This wording in square brackets, follovved by the wording "It shall apply from (future date)", is used when the Regulation requires implementing texts which must be published and enter into force before its effective application. If such is not the case, only the wording "This Regulation shall enter into force on the ....." is used, indicating the effective date of its application, since the very fact of the adoption of the Regulation confers the necessary powers on the institutions for ali preparatory measures other than the abovementioned implementing texts. Where the Regulation has retroactive effect, the wording "It shall apply from (date in the past)" is used. 26 This sentence, which appears in every Regulation, does not form part of the last Article. 27 This wording is to be inserted instead of the usual wording when the Regulation is not applicable to, or in, ali Member States (e.g. Member States not taking part in the euro, Protocol integrating the Schengen acquis into the framevvork of the European Union, strengthened cooperation etc). In the statement concerning Annex IIA to its Rules of Procedure, the Council pointed out that in these cases it is necessary to make clear the territorial application in the reasons given for, and content of, the act concerned. 28 Usually Brussels, except for April, June and October, when Council meetings are held in Luxembourg. 66 I. AKTA SAVJETA 1. 1.1. REGULATIVE Regulative (opšte) REGULATIVA SAVJETA (…) br…/… od............. ................................................ SAVJET EVROPSKE UNIJE, [imajući u vidu Ugovor..................... , [a naročito član................. ,] [imajući u vidu................ ,] [imajući u vidu predlog Komisije,] [iznesen nakon konsultacija sa Savjetodavnim odborom (nakon konsultacija unutar Savjetodavnog odbora), osnovanim (predviđenim).......... (Regulativom xxx29),] [imajući u vidu Nacrt regulative koji je podnijela Komisija,]30 [imajući u vidu preporuku Komisije,] [imajući u vidu inicijativu ... (države članice),] 31 [imajući u vidu preporuku Evropske centralne banke,] [nakon konsultacija s Komisijom,] [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu saglasnost Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog odbora,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] [imajući u vidu mišljenje Suda pravde,] [imajući u vidu mišljenje Evropske centralne banke,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i finansijskog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta za regulative o službenicima,] [postupajući u skladu sa postupkom iz člana 252 Ugovora,]32 S obzirom na to da: (1)........... (2)........... (3)........... Uvijek navesti tačan naziv uredbe o kojoj je riječ Ovaj citat se upotrebljava umjesto prethodnog kad Komisija, u odsustvu bilo kog formalnog prava na podnošenje predloga ili preporuka, podnosi nacrt teksta. 31 Ovaj citat se upotrebljava kad država članica iznosi inicijativu na osnovu Dijela 3 Glave IV Ugovora o EZ. 32 Tzv. postupak „saradnje“ uveden je Jedinstvenim evropskim aktom koji je izmjenjen Ugovorom o Evropskoj uniji 29 30 67 DONIO JE OVU REGULATIVU: Član l ………………………… Ova regulativa stupa na snagu (dana) ………….. [Ova regulativa stupa na snagu danom (...dana od dana) objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.]33 [Primjenjuje se od ..................... (do .....................).] [Prestaje da važi ………] Ova regulativa obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svim državama članicama 34. [Ova regulativa obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svim državama članicama, u skladu sa Ugovorom o osnivanju Evropske zajednice".]35 Sačinjeno u Briselu,36 Za Savjet Predsjednik ______________________________ Ovakva formulacija u uglastim zagradama, iza koje slijedi "Primjenjuje se od (neki budući datum)", upotrebljava se kad se regulativom predviđaju akta o njenoj primjeni koja se moraju objaviti i stupiti na snagu prije primjene same regulative. Ako to nije slučaj, upotrebljava se samo formulacija: "Ova regulativa stupa na snagu ...", čime se označava stvarni datum njene primjene, s obzirom na to da se samim usvajanjem regulative institucijama prenose potrebna ovlašćenja za sve pripremne mjere različite od pomenutih akata o primjeni regulative. Kad regulativa ima retroaktivno dejstvo, upotrebljava se izraz: "Primjenjuje se od (prošli datum)". 34 Ova rečenica, koja se pojavljuje u svakoj regulativi, nije dio posljednjeg člana. 35 Ova formulacija se upotrebljava umjesto uobičajene kad se regulativa ne primjenjuje na sve države članice ili u svim državama članicama (npr. države članice koje nemaju euro ne učestvuju u Protokolu o uključivanju šengenske pravne tekovine u okvir Evropske unije, jačanju saradnje itd.). U izjavi koja se odnosi na Aneks II A Poslovnika Savjeta ističe se da je u tim slučajevima potrebno jasno odrediti područje primjene, u obrazloženju i u sadržaju odgovarajućeg akta. 36 Obično Brisel, osim u aprilu, junu i oktobru kad se sastanci Savjeta održavaju u Luksemburgu. 33 68 1.2. Regulations concerning the conclusions of international agreements 1.2.1. Two-stage procedure37 COUNCIL REGULATION38 (EC) No .......... /.......... of ............. concerning (relating to) the conclusion of the Agreement [between the European Economic Community and ..................... ]... 39 [and laying down provisions for its application] THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Articles (133), (181), (308), (310) ( ... ) thereof, in conjunction with of Article 300(2), (and the … subparagraph 40 of Article 300 (3),] thereof, [Having regard to the proposal from the Commission,] [Having regard to the draft Regulation presented by the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] 41 [Having regard to the assent of the European Parliament,]42 Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., [( ) The Agreement ..................... should be approved] 43, HAS ADOPTED THIS REGULATION: Article 1 The Agreement (between the European Community and ..................... )... 44 is hereby approved on behalf of the (European) Community.45 The text of the Agreement is attached to this Regulation. 37 The first stage being the decision for the signing of the agreement within the meaning of the first subparagraph of Article 300(2) of the EC Treaty (see point 2.2 Decisions concerning the signing and provisional application of international agreements, p. 90 of the Manual). 38 The fact that the instrument takes the form of a Regulation is exceptional; international agreements are normally concluded by a "sui generis" Decision. 39 The whole title of the Agreement should appear here. Where appropriate, the expression "conclusion" is replaced by "acceptance" or "accession". 40 In addition to paragraph 2, reference should be made to: - "the first subparagraph of paragraph 3" in the case of consultation of the European Parliament (including agreements based on Article 133, in the case of optional consultation) or - "the second subparagraph of paragraph 3" in the case of assent by the European Parliament. 41 Citation used for the conclusion of agreements referred to in the first subparagraph of Article 300(3). 42 Citation used for the conclusion of agreements referred to in the second subparagraph of Article 300(3). 43 Since the title of the Agreement in question appears in full in the title and Article 1 of the Regulation, it is advisable either to paraphrase it in the recitals or, if there is no ambiguity, to use wording such as "the Agreement referred to in this Regulation". 44 The title of the Agreement should be quoted in full here. 45 If "European Community" already appears in the title, "Community" suffices here. 69 [Article 1 The Agreement (between the European Community and ..................... )… 46 and the Protocols, declarations and ..................... annexed thereto, (together with the declarations ( ..................... ) attached to the Final Act,)47 are hereby approved on behalf of the (European) Community48. The texts of the acts referred to in the first subparagraph are attached to this Regulation.] [Article … The President of the Council shall, on behalf of the Community, give the notification provided for in Article...of the Agreement49.] [Article … The President of the Council shall, on behalf of the Community, deposit the acts provided for in Article … of the Agreement.] [Article.., The President of the Council shall take necessary measures for the exchange of the acts provided for in Article...of the Agreement.] [Article... The Commission, assisted by the representatives of the Member States, shall represent the Community within (the Joint Commission) (the Joint Committee) (the Committee) set up by Article...of the Agreement. Article... This Regulation shall enter into force on ..................... [This Regulation shall enter into force on the (…) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.] This Regulation shall be binding in its entirety and directly applicable in all Member States. Done at For the Council The President 46 The title of the Agreement should be quoted in full here In addition to the Agreement, acts that do not form an integral part of the Agreement should be indicated. 48 If "European Community" already appears in the title, "Community" suffices here. 49 The following footnote shall appear in the Official Journal: "The date of entry into force of the Agreement will be published in the Official Journal of the European Communities by the General Secretariat of the Council." 47 70 1.2. Regulative koje se odnose na zaključivanje međunarodnih sporazuma 1.2.1. Dvostepeni postupak50 REGULATIVA SAVJETA51 (EZ) br. .......... /.......... od ... o zaključivanju Sporazuma [između Evropske ekonomske zajednice i ..................... ]... 52 [kojim se utvrđuju odredbe za njegovu primjenu] SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a naročito čl. 133, 181, 308, 310 ( … ), u vezi sa članom 300 stavom 2 (i članom 300 stavom 3 podstavom 53... ], [imajući u vidu predlog Komisije,] [imajući u vidu Nacrt regulative koju je podnijela Komisija,]54 [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] 55 [imajući u vidu saglasnost Evropskog parlamenta,] 56 s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., [( ) Sporazum ..................... treba odobriti]57, DONIO JE OVU REGULATIVU: Član 1 Odobrava se Sporazum (između Evropske zajednice i ...) u ime (Evropske) Zajednice 58 ...59 Tekst Sporazuma dat je u prilogu ove regulative. [Član 1 U ime (Evropske) Zajednice60, odobrava se Sporazum (između Evropske zajednice i...) ...61 te protokoli, deklaracije i... dati u prilogu ove regulative (zajedno s deklaracijama (...) priloženim uz Završni akt)62. Tekstovi akata iz podstava 1 dati su u prilogu ove regulative.] 50 Prvi stepen je odluka o potpisivanju sporazuma u smislu člana 300 stava 2 podstava 1 Ugovora o EZ (v. str. 47 i 49). 51 Činjenica da instrument ima oblik regulative je izuzetak; međunarodni sporazumi se redovno zaključuju odlukom sui generis (v. str. 51 i 53). 52 Ovdje treba navesti puni naziv sporazuma. Ako je potrebno, izraz “zaključivanje” zamjenjuje se izrazima “prihvatanje” ili “pristupanje”. 53 Uz stav 2 treba uputiti na: - “stav 3 podstav 1” u slučaju konsultacija sa Evropskim parlamentom (uključujući sporazume zaključene na osnovu člana 133, u slučaju konsultacija koje nijesu obavezne) ili - “stav 3 podstav 2 ” u slučaju pristanka Evropskog parlamenta. 54 V. napomenu u fusnoti1. 55 Citat koji se upotrebljava pri zaključivanju sporazuma iz člana 300 stava 3 podstava 1 56 Citat koji se upotrebljava pri zaključivanju sporazuma iz člana 300 stava 3 podstava 2 57 S obzirom na to da se u nazivu i u članu 1 Regulative pojavljuje pun naziv sporazuma o kome je riječ, poželjno ga je parafrazirati u uvodnim izjavama ili, ako nema dvosmislenosti, upotrijebiti izraz kao što je “sporazum iz ove regulative”. 58 Ako se izraz „Evropska zajednica“ već pojavljuje u nazivu, ovdje je dovoljno navesti izraz „Zajednica“. 59 Ovdje se mora navesti puni naziv sporazuma. 60 V. napomenu u fusnoti 57 61 V. napomenu u fusnoti 58 62 Uz Sporazum treba navesti akta koja ne čine sastavni dio Sporazuma. 71 [Član … Predsjednik Savjeta, u ime Zajednice, vrši notifikaciju predviđenu članom ... Sporazuma.]63 [Član … Predsjednik Savjeta, u ime Zajednice, deponuje akta iz člana ... Sporazuma.] 64 [Član... Predsjednik Savjeta preduzima mjere potrebne za razmjenu akata iz člana ... Sporazuma.]65 [Član... Komisija će, uz pomoć predstavnika država članica, predstavljati Zajednicu u (Zajedničkoj komisiji) (Zajedničkom odboru) (Odboru) osnovanom članom ... Sporazuma.] Član... Regulativa stupa na snagu (dana) ... ] [Ova regulativa stupa na snagu (danom) (... dana od dana) objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.] Ova regulativa obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svim državama članicama. Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik 2. SUI GENERIS DECISIONS66 U Službenom listu pojaviće se sljedeća fusnota: "Generalni sekretarijat Savjeta objavljuje datum stupanja Sporazuma na snagu u Službenom listu evropskih zajednica." 64 V. napomenu u fusnoti 62 65 V. napomenu u fusnoti 62 63 72 2.1. Decisions (general) COUNCIL DECISION of ............. THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Having regard to the Treaty ..................... ,] [and in particular Article(s) ..................... thereof,] [Having regard to the Staff Regulations ..................... ,] [Having regard to .....................,] [Having regard to the proposal from the Commission,] [Having regard to the draft Decision submitted by the Commission,] 67 [Having regard to the Recommendation from the Commission,] [Having regard to the recommendation from the European Central Bank,] [Having regard to the report from the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] [Having regard to the Opinion of the European Central Bank,] [Having regard to the Opinion of the Staff Regulations Committee,] [After consulting the Staff Committee,] [Acting in accordance with the procedure laid down in Article 252 of the Treaty,]68 Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., HAS DECIDED AS FOLLOWS: Article 1 (Sole Article) ..................... [Article… (This Decision shall take effect (come into force)69 on the day of its publication in the Official Journal of the European Communities.) It shall apply as from ..................... (It shall apply until ..................... ) (from ..................... to ..................... ]. Done at For the Council The President 66 Certain Decisions sui generis are entirely free as to form and are simply entered in the Council minutes. They are often termed "Conclusions". See p. 132 and 136 of the Manual. 67 See, mutatis mutandis. 68 So-called "cooperation procedure" introduced by the Single European Act and amended by the Treaty on European Union 69 The normal wording is "take effect". "Come into force" is used, by way of exception, in Council decisions taken with regard to the Member States concerned under the ACP-EC Convention. 73 2. ODLUKE SUI GENERIS70 2.1. Odluke (opšte) ODLUKA SAVJETA od ............. SAVJET EVROPSKE UNIJE, [imajući u vidu Ugovor ...,] [a naročito član (čl.) ...,] [imajući u vidu Pravilnik o radu u institucijama evropskih zajednica......,]71 [imajući u vidu...,] [imajući u vidu predlog Komisije,] [imajući u vidu nacrt odluke koji je podnijela Komisija,]72 [imajući u vidu preporuku Komisije,] [imajući u vidu preporuku Evropske centralne banke,] [imajući u vidu izvještaj Komisije,] [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomsko-socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] [imajući u vidu mišljenje Evropske centralne banke,] [imajući u vidu mišljenje Odbora za sprovođenje Pravilnika o radu u institucijama evropskih zajednica,] [nakon Savjetovanja sa Odborom za službenike] [postupajući u skladu sa postupkom iz člana 252 Ugovora,] 73 s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... (3) ..................... , ODLUČIO JE: Član 1 (jedini član) ..................... [Član … 70 Neke odluke sui generis potpuno su slobodne u pogledu oblika i samo se unose u zapisnik Savjeta (v. primjere na str. 123, str. 127, tačka 2.2.1. i str. 129, tačka 2.3.2). Često se nazivaju "zaključcima". 71 Za formulaciju ovoga citata vidi str. 58. (prvi citat). 72 V. mutatis mutandis napomene u fusnoti 1. 73 Tzv. "postupak saradnje" koji je uveden Jedinstvenim evropskim aktom i izmijenjen Ugovorom o Evropskoj uniji. 74 (Ova odluka stupa na snagu74 danom objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.) Primjenjuje se od ..................... (Primjenjuje se do ..................... ) (od ..................... do ..................... ]. Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik Uobičajena je formulacija na engleskom jeziku "take effect ". "Come into force" upotrebljava se izuzetno u odlukama Savjeta koje se odnose na države članice u okviru Konvencije AKP-EZ, ali u prevodu na crnogorski jezik ne treba praviti razliku. 74 75 2.2. Decisions concerning the signing and provisional application of international agreements75 COUNCIL DECISION of ............. on the signing [, on behalf of the (European)76 Community,] [and provisional application]77 of the Agreement [between (the European Communities) and ..................... ] …78 THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article … (Articles (95 and 133) (170) ( … ) thereof, (in conjunction with Article 300(2) thereof)], Having regard to the proposal from the Commission, Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., [( ) the Agreement ..................... should be signed79,] [and the attached declaration on ..................... be approved],80 [(certain provisions of) the Agreement should be applied on a provisional basis, pending the completion of the procedures for its formal conclusion,] HAS DECIDED AS FOLLOWS: Article 181 The signing of the Agreement (between the European Community (the European Communities) and .....................)82 is hereby approved on behalf of the (European) 83 Community, subject to the Council Decision concerning the conclusion of the said Agreement. [The text of the Agreement is attached to this Decision.] [Article… The Declaration attached to this Decision shall be approved on behalf of the (European)84 Community.] [Article … The President of the Council is hereby authorized to designate the person(s) empowered to sign the Agreement on behalf of the (European)85 Community subject to its conclusion.] [Article… 75 In what follows, the usual form is reproduced. Where the title of the agreement already comprises the expression "European Community" , "Community" suffices here. The full name is, however, necessary if the European Communities or several of these Communities are mentioned as contracting parties to the Agreement. 77 Provisional application may also be the subject of a Decision by itself. 78 The title of the Agreement should be quoted in full here. 79 On the question of the title of the Agreement in the recitals, see remarks in footnote 15. 80 In addition to the Agreement, acts that do not form an integral part of the Agreement should be indicated. 81 In addition to the Agreement, acts that do not form an integral part of the Agreement should be indicated. 82 The title of the Agreement should be quoted in full here. 83 See footnote 50 84 See footnote 50 85 See footnote 50 76 76 Subject to reciprocity, the Agreement shall be applied on a provisional basis (as from … /signature thereof),86 pending the completion of the procedures for its formal conclusion]. [Article … The Community shall notify ..................... (the United Nations Secretary-General) of its intention to apply the agreement provisionally, in accordance with Article … thereof. or The President of the Council shall deposit a declaration of provisional application as provided for in Article … of the Agreement with ..................... (the Secretary-General of the United Nations) on behalf of the European Community. Done at For the Council The President 2.2. Odluke o potpisivanju i privremenoj primjeni međunarodnih sporazuma87 86 If no date is given or if the Article refers to an event the date of which is as yet unknown, the following footnote will appear: "The date from which the Agreement will be provisionally applied (or, e.g., "The date of signature of the Agreement") will be published in the Official Journal of the European Communities by the General Secretariat of the Council." 77 ODLUKA SAVJETA od ............. o potpisivanju [, u ime (Evropske)88 Zajednice,] [i privremenoj primeni]89 Sporazuma [između (Evropske zajednice) i ..................... ] …90 SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a naročito član … (čl. (95 i 133) (170) (...), (u vezi sa članom 300 stavom 2 Ugovora], imajući u vidu predlog Komisije, s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., [( ) Sporazum ..................... treba potpisati,]91 [a priloženu Deklaraciju o ..................... odobriti], 92 [(određene odredbe) Sporazuma treba primjenjivati privremeno do okončanja postupaka za njegovo formalno zaključivanje,] ODLUČIO JE: Član 193 Ovim se, u ime (Evropske) odobrava potpisivanje Sporazuma (između Evropske zajednice (evropskih zajednica) i ...),95 u skladu sa odlukom Savjeta o zaključivanju navedenog sporazuma. [Tekst Sporazuma dat je u prilogu ove odluke.] Zajednice94, [Član ... U ime (Evropske)96 Zajednice odobrava se Deklaracija data u prilogu ove odluke.] [Član ... Ovim se ovlašćuje predsjednik Savjeta da odredi lice(a) koje(a) će biti opunomoćeno(a) da potpiše(u) Sporazum u ime (Evropske)97 Zajednice, a u skladu sa zaključkom Savjeta.] [Član … Uz uslov uzajamnosti, Sporazum se primjenjuje privremeno (od ... /njegovog potpisivanja) 98 do okončanja postupaka za njegovo formalno zaključivanje]. U nastavku se navodi uobičajeni oblik. Ako se izraz „Evropska zajednica“ već nalazi u naslovu, ovdje je dovoljno navesti izraz „Zajednica“. Međutim, pun naslov je potreban ako su Evropske zajednice ili neke od njih pomenute kao ugovorne strane. 89 Privremena primjena može takođe sama biti predmet odluke. 90 Ovdje treba navesti pun naslov sporazuma. 91 Za pitanje o naslovu sporazuma u uvodnim izjavama videti napomenu u fusnoti 15. 92 Kao dodatak sporazuma treba naznačiti akte koji ne čine sastavni deo sporazuma. 93 Kao dodatak sporazumu treba naznačiti akte koji ne čine sastavni dio sporazuma 94 Ako se izraz “Evropska zajednica” već nalazi u nazivu, ovdje je dovoljno navesti izraz “Zajednica”. Međutim, pun naziv je potreban ako su evropske zajednice ili neke od njih pomenute kao ugovorne strane. 95 Ovdje treba navesti puni naziv sporazuma. 96 Ako se izraz “Evropska zajednica” već nalazi u nazivu, ovdje je dovoljno navesti izraz “Zajednica”. Međutim, pun naziv je potreban ako su evropske zajednice ili neke od njih pomenute kao ugovorne strane. 97 Ako se izraz “Evropska zajednica” već nalazi u nazivu, ovdje je dovoljno navesti izraz “Zajednica”. Međutim, pun naziv je potreban ako su evropske zajednice ili neke od njih pomenute kao ugovorne strane. 87 88 78 [Član … Zajednica upućuje notifikaciju ..................... (generalnom sekretaru Ujedinjenih nacija) o svojoj namjeri da privremeno primjenjuje Sporazum u skladu s članom … . ili U ime Evropske zajednice predsjednik Savjeta deponuje deklaraciju o privremenoj primjeni u skladu sa članom… Sporazuma kod ..................... (generalnog sekretara Ujedinjenih nacija). Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik Ako nije naznačen datum ili se u članu upućuje na događaj čiji je datum još nepoznat, pojaviće se sljedeća fusnota: „Generalni sekretarijat Saveta objaviće datum od kojeg će se sporazum privremeno primenjivati (ili npr. „Datum potpisivanja sporazuma“) u Službenom listu Evropskih zajednica.“ 98 79 3. DIRECTIVES COUNCIL DIRECTIVE ..../.../...99 of ..................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Having regard to the Treaty ..................... ,] [and in particular Article(s) ..................... thereof,] [Having regard to ..................... ,] [Having regard to the proposal from the Commission,] [Having regard to the draft Directive submitted by the Commission,]100 [Having regard to the initiative of the ..................... (Member State),]101 [After consulting the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] [Having regard to the Opinion of the European Central Bank,] [Acting in accordance with the procedure laid down in Article 252 of the Treaty,]102 Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., HAS ADOPTED THIS DIRECTIVE: [Article 1 This Directive shall apply to (concern) (The purpose of this Directive is to ............) Article... 1. Member States shall bring into force the laws, regulations and administrative provisions necessary (take the necessary measures) to comply with this Directive before ...(with effect from ... 103) (within a period of … from the date of its entry into force (adoption) (notification)). They shall forthwith inform the Commission thereof. 99 The placing of an ordinal ("first", "second", etc.) before "Council Directive" is not to be recommended. (Such numbering, which may be of use to experts before the Directive is adopted, is superfluous since the Directive is given an official number when it is adopted; moreover, numbering may give rise to confusion if the sequence originally envisaged is not respected chronologically when the Directives are adopted.) 100 See remarks in footnote l. 101 See footnote 2. 102 So-called "cooperation procedure" introduced by the Single European Act and amended by the Treaty on European Union. 103 The date to be indicated is that of the start of the new arrangements (i.e. "l January 2002" and not "31 December 2001"). 80 When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States. 2. Member States shall communicate to the Commission the text of the (main) provisions of national law which they adopt in the field covered by this Directive (together with a table showing how the provisions of this Directive correspond to the national provisions adopted). (The Commission shall inform the other Member States thereof.) [Article … 1. Before ..................... Member States shall (, after consulting the Commission,) adopt and publish the provisions necessary to comply with this Directive. They shall forthwith inform the Commission thereof. They shall apply these provisions from ...104(at the latest). When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States. 2. As soon as this Directive has entered into force, Member States shall ensure that the Commission is informed, in sufficient time for it to submit its comments, of any draft laws, regulations or administrative provisions which they intend to adopt in the field covered by this Directive.] [Article... Member States shall adopt and publish, not later than ..................... , the laws, regulations and administrative provisions necessary to comply with this Directive before .................105. They shall forthwith inform the Commission thereof. When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States.] [Article... Member States shall communicate to the Commission their laws, regulations and administrative provisions with regard to the application of this Directive.] [Article... Member States shall immediately inform the Commission of measures taken pursuant to this Directive.]106 [Article...107 This Directive shall enter into force on ..................... ] [This Directive shall enter into force on the ( ..................... ) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities]108 104 The date to be indicated is that of the start of the new arrangements (i.e. "l January 2002" and not "31 December 2001"). 105 Footnote 78 106 This wording is used when the Directive makes provision simply for the right to take measures. 107 This Article is used for Directives addressed to all Member States. Since the entry into force of the Treaty on European Union, such directives no longer have to be notified to the Member States, but have to be published in the Official Journal of the European communities. They enter into force in accordance with the same rules as Regulations (see Article 254(2) of the EC Treaty). Or Directives addressed to individual Member States or those falling within the Euratom Treaty, the notification procedure must always be applied (see Article 254(3) of the EC Treaty and Article 163, second subparagraph, of the ECSC Treaty). 108 Since Directives are usually not of immediate effect, the date of entry into force serves in the first instance to calculate the periods of time for implementation. It would seem reasonable therefore, with a view to facilitating this calculation, for the entry into force to be the same date as that of publication (rather than a date subsequent thereto). 81 [It shall apply until ..................... ] [It shall expire on ..................... ] [Article... This Directive shall apply from ..................... (until ..................... ) (from .................. to ..................... )] Article... This Directive is addressed to the Member States. (This Directive is addressed to ..................... ) [This Directive is addressed to the Member States in accordance with the Treaty establishing the European Community.]109 Done at For the Council The President 109 See mutatis mutandis footnote 6. 82 3. DIREKTIVE DIREKTIVA SAVJETA..../.../...110 od ..................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, [imajući u vidu Ugovor ..................... ,] [a naročito član …,] [imajući u vidu ..................... ,] [imajući u vidu predlog Komisije,] [imajući u vidu Nacrt direktive koji je podnijela Komisija,]111 [imajući u vidu inicijativu ..................... (države članice),]112 [nakon konsultacija sa Komisijom,] [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] [imajući u vidu mišljenje Evropske centralne banke,] [postupajući u skladu sa postupkom iz člana 252 Ugovora,]113 s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ....................., DONIO JE OVU DIREKTIVU: [Član l. Ova direktiva primjenjuje se na (odnosi se na) (Svrha ove direktive je ...)] Član... 1. Države članice donose zakone i druge propise potrebne za usklađivanje sa ovom direktivom do ... (koji važe od ...114) (u roku od ... od dana stupanja na snagu (donošenja) (notifikacije). One o tome odmah obavještavaju Komisiju. Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice. 2. Države članice Komisiji dostavljaju tekst (glavnih) odredaba domaćeg prava koje donesu u oblasti na koju se odnosi ova direktiva (zajedno sa tabelom koja sadrži uporedni prikaz odnosa odredaba ove direktive i odredaba donesenih domaćih propisa). (Komisija o tome obavještava druge države članice.) [Član... Ne preporučuje se upotreba rednog broja ("prvi", ''drugi" itd.) ispred riječi "direktiva Savjeta". (Takvo numerisanje, koje može biti korisno stručnjacima prije donošenja direktive, suvišno je jer direktiva po donošenju dobija službeni broj; takođe, numerisanje može izazvati zabunu ako se prvobitni i hronološki redosljed ne poštuju prilikom dnošenja direktive.) 111 V. napomenu u fusnoti l. 112 V. fusnotu 2. 113 Tzv. "postupak saradnje" uveden Jedinstvenim evropskim aktom i izmijenjen i dopunjen Ugovorom o Evropskoj uniji. 114 Datum koji treba navesti je datum stupanja na snagu novih rješenja propisanih direktivom (tj. "1. januar 2002", a ne "31. decembar 2001"). 110 83 1. Do ... države članice (nakon savjetovanja sa Komisijom,) usvajaju i objavljuju potrebne odredbe, kako bi se uskladile sa ovom direktivom. One o tome odmah obavještavaju Komisiju. One ove odredbe primjenjuju (najkasnije) od ...115 Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice]. 2. Čim ova direktiva stupi na snagu, države članice o tome obavještavaju Komisiju, ostavljajući joj dovoljno vremena da dostavi svoje primjedbe na nacrte svih zakona i drugih propisa koje namjeravaju da donesu u oblasti na koju se odnosi ova direktiva. [Član... Države članice dužne su da donesu i objave zakone i druge propise potrebne za usklađivanje sa ovom direktivom do ......116 One o tome odmah obavještavaju Komisiju. Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice]. [Član... Države članice Komisiji dostavljaju svoje zakone i druge propise koji se odnose na primjenu ove direktive.] [Član... Države članice odmah obavještavaju Komisiju o mjerama preduzetim na osnovu ove direktive.]117 [[Član...118 Ova direktiva stupa na snagu ...] [Ova direktiva stupa na snagu (danom) (...dana od dana) objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.]119 [Primjenjuje se do ...] [Prestaje da važi ...] [Član... Direktiva se primjenjuje od ... (do ...) (od... do)] Član... Ova direktiva je upućena državama članicama. (Ova direktiva je upućena...) [Ova direktiva je upućena državama članicama u skladu sa Ugovorom o osnivanju Evropske zajednice.] 120 Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik Datum koji treba navesti je datum stupanja na snagu novih rješenja propisanih direktivom (tj. "1. januar 2002", a ne "31. decembar 2001"). 116 V. Napomenu u fusnoti 114 117 Ova formulacija upotrebljava se kad direktiva predviđa samo pravo na preduzimanje mjera. 118 Ovaj se član upotrebljava kod uputstava upućenih svim državama članicama. Nakon stupanja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji, o tim uputstvima ne treba više obaveštavati države članice, ali se ona moraju objaviti u Službenom listu Evropskih zajednica. Ona stupaju na snagu prema istim pravilima koja važe za regulative (videti član 254., stav 2, Ugovora o EZ-u). Za uputstva upućena pojedinim državama članicama ili onim državama članicama na koje se primenjuje Ugovor o Evratomu, postupak notifikacije mora se uvek sprovesti (videti član 254, stav 3, Ugovora o EZ-u i član 163., podstav 2), Ugovora o EZUČ-u). 119 Kako se direktive obično ne sprovode odmah, datum stupanja na snagu označava period za sprovođenje. Bilo bi stoga važno da datum stupanja na snagu bude isti kao i datum objavljivanja (a ne neki kasniji datum). 120 V. mutatis mutandis fusnotu 6. 115 84 4. RECOMMENDATIONS121 4.1. Recommendations in simple form COUNCIL RECOMMENDATION of............... ................................................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Approving ..................... ,] [Noting that ..................... ,] [Desirous of ..................... ,] HEREBY RECOMMENDS Member States: [(l) to ..................... (2) to ..................... ] [HEREBY RECOMMENDS: (1) that Member States ..................... ; (2) that Member States ..................... (;)] [HEREBY INVITES the Commission to ..................... ] Done at For the Council The President 121 The form of recommendations is variable. However, recommendations always have the closing formula ("Done at ...") and the signature of the President 85 4. PREPORUKE122 4.1. Preporuke – jednostavne forme PREPORUKA SAVJETA od............... ................................................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, [Odobravajući ..................... ,] [Primjećujući da..................... ,] [S namjerom..................... ,] OVIM PREPORUČUJE državama članicama: [(l) da ..................... (2) da ..................... ] [OVIM PREPORUČUJE: (1) da države članice..................... ; (2) da države članice..................... (;)] [OVIM POZIVA Komisiju da..................... ] Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik 122 Preporuke mogu imati različite oblike. Ipak, preporuke uvijek sadrže završnu izjavu ("Sačinjeno u ...") i potpis predsjednika. 86 4.2. Recommendations in more elaborate form COUNCIL RECOMMENDATION of............... ................................................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article … thereof,] [Having regard to the Treaties establishing the European Communities,] [Having regard to the proposal from the Commission,] [Having regard to the draft recommendation submitted by the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Approving ..................... ,] [Noting that ..................... ,] [Desirous of ..................... ,] [Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... ,] HEREBY RECOMMENDS ..................... Done at For the Council The President 87 4.2. Preporuke – složenije forme PREPORUKA SAVJETA od............... ................................................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a naročito član …,] [imajući u vidu Ugovore o osnivanju Evropskih zajednica,] [imajući u vidu predlog Komisije,] [imajući u vidu nacrt preporuke koji je podnijela Komisija,] [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog odbora,] [odobravajući ..................... ,] [primjećujući da ..................... ,] [s namjerom ..................... ,] [s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... ,] PREPORUČUJE:……………………………………………….. Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik 88 5. RESOLUTIONS123 124 COUNCIL RESOLUTION of.............. ...................................................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Having regard to the Treaty ..................... ,] [Having regard to the draft Resolution submitted by the Commission,] [Having regard to the Opinion of the European Parliament,] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Anxious to ..................... ,] [Noting that ..................... ,] [Aware ..................... ,] [Desirous of ..................... ,] [Having noted ..................... ,] [Convinced that ..................... ,] [Considering that ..................... ,] [Whereas ..................... ,] [HEREBY ADOPTS THIS RESOLUTION:] HEREBY AGREES to ..................... ] [HAS AGREED AS FOLLOWS:] [INVITES ..................... ] [NOTES ..................... ] [...................] 123 The form of Resolution varies. Some Resolutions have a more formal structure than others, containing citations, recitals and enacting terms introduced by the phrase "HEREBY ADOPTS THIS RESOLUTION" and sometimes being divided into points (I, II, etc. or A, B, etc., - these numerals or letters usually appearing above the corresponding text - or 1, 2, etc., these figures appearing on the left of the corresponding text, as for numbered paragraphs) or into Articles. Resolutions contain no closing formula and are not signed. 124 In Resolutions, "will" is used rather than "shall". 89 5. REZOLUCIJE125 126 REZOLUCIJA SAVJETA od .............. .................................................................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, [imajući u vidu Ugovor ..................... ,] [imajući u vidu nacrt rezolucije koji je podnijela Komisija,] [imajući u vidu mišljenje Evropskog parlamenta,] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [u velikoj želji da ..................... ,] [primjećujući da ..................... ,] [upoznat sa ..................... ,] [želeći ..................... ,] [primjetivši ..................... ,] [uvjeren da ..................... ,] [smatrajući da ..................... ,] [s obzirom na to da ..................... ,] [DONOSI OVU REZOLUCIJU:] [SAGLASAN JE da ..................... ] [SAGLASIO SE:] [POZIVA ..................... ] [PRIMJEĆUJE ..................... ] [...................] Rezolucije mogu imati različit oblik.Za neke je propisana stroža forma, pa sadrže citate, uvodne izjave i odredbe kojima prethodi rečenica: DONOSI OVU REZOLUCIJU, a ponekad je podijeljena na tačke (I, II itd. ili A, B itd. - s tim što te brojke ili slova obično stoje ispred odgovarajućeg teksta - ili l, 2 itd., - s tim što se ovi brojevi stavljaju na lijevu stranu odgovarajućeg teksta, kao za numerisane stavove) ili na članove. Rezolucije ne sadrže završne izjave i ne potpisuju se. 126 U rezoluciji se u engl. češće koristi oblik will u futurskom značenju nego oblik shall u zapovjednom značenju. 125 90 6. CONCLUSIONS127 COUNCIL CONCLUSIONS of..................... ................................ THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Having regard to the Treaty establishing the European Community,] [Whereas ..................... ,] [(1) APPROVES ..................... ; (2) CONSIDERS ..................... ; (3) EMPHASISES the interest in ..................... ; (4) RECORDS ..................... ; (5) NOTES ..................... ; (6) INVITES ...............] 6. ZAKLJUČCI128 ZAKLJUČCI SAVJETA od..................... ................................ SAVJET EVROPSKE UNIJE, [imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice,] [s obzirom na to da ..................... ,] [(1) ODOBRAVA ..................... ; (2) SMATRA ..................... ; (3) NAGLAŠAVA svoju zainteresovanost za ..................... ; (4) BILJEŽI ..................... ; (5) PRIMJEĆUJE ..................... ; (6) POZIVA ..................... ] 127 128 The form of conclusions varies. Conclusions do not have a closing formula and are unsigned. Zaključci mogu imati različite oblike. Zaključci ne sadrže završne izjave i ne potpisuju se. 91 7. STATEMENTS AND DECLARATIONS129 7.1. Statements STATEMENTS [to be recorded in the minutes of the Council meeting on ..................... ] 1. Statement by the Council [the Commission] [the ..................... delegation] [ ..................... ] re Article ... ''.............................................................'' 2. [Re Article …] [The ..................... delegations state .....................] [With reference to Regulation ..., the ..................... Governments state that .....................] [The Council invites the Commission to .....................] [The Commission states that it is prepared to .....................] [The Council and the Commission state that (the wording of Article … is to be understood as meaning that) ...................] [The Council considers that the main aims of this review should be .....................] [The Council requests the Commission to .....................] [The Council and the Commission recall the provisions applicable .....................] 129 The word "Declaration" should be confined to Treaties and Agreements. Entries in the minutes of a meeting are "statements". The titles of declarations vary: Declaration Joint Declaration Declaration of Intent Declaration of Principle, etc. The form of declarations also varies. 92 7. IZJAVE I DEKLARACIJE130 7.1. Izjave IZJAVE [koje se unose u zapisnik sa sastanka Savjeta održanog...] 1. Izjava Savjeta [Komisije] [ ..................... delegacije] [ ..................... ] u vezi sa članom … ''.............................................................'' 2. [U vezi sa članom …] [ ..................... delegacije izjavljuju ..................... ] [Pozivajući se na Regulativu ..................... , ..................... vlade izjavljuju da ..................... ] [Savjet poziva Komisiju da ..................... ] [Komisija izjavljuje da je spremna da ..................... ] [Savjet i Komisija izjavljuju da (tekst člana … treba razumjeti u smislu) ..................... ] [Savjet smatra da glavni ciljevi ovog razmatranja treba da budu .....................] [Savjet zahtijeva od Komisije da ..................... ] [Savjet i Komisija podsećaju na odredbe koje se primjenjuju ..................... ] Riječ "deklaracija" treba ograničiti samo na osnivačke ugovore i međunarodne sporazume. Unosi u zapisnike sa sastanaka nazivaju se "izjave". Deklaracije mogu imati različite nazive: Deklaracija zajednička deklaracija deklaracija namjere deklaracija načela itd. Deklaracije takođe mogu imati različite oblike. 130 93 7.1. Declarations COUNCIL DECLARATION of ........................ .................................................................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, [Noting that ..................... ;] [Considering that ..................... ;] [Anxious to ..................... ;] [Having regard to the Resolution of the European Parliament on ..................... ,] [Having regard to the Judgment of the Court of Justice of ..................... ,] [NOTES THAT ..................... ;] [INVITES ..................... ] 7.1. Deklaracije DEKLARACIJA SAVJETA od ........................ .................................................................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, [primjećujući da ..................... ;] [smatrajući da ..................... ;] [u želji da ..................... ;] [imajući u vidu Rezoluciju Evropskog parlamenta o ..................... ,] [imajući u vidu presudu Suda pravde od ..................... ,] [PRIMJEĆUJE DA .....................;] [POZIVA ..................... ] 94 II. ACTS COMMON TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL131 1. REGULATIONS REGULATION (EC) No .../.... OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of ........................ .................................................................... THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty ..................... , [and in particular Article(s) …..thereof,] [Having regard to ..................... ,] Having regard to the proposal from the Commission, [presented following consultation with (following consultations within) the Advisory Committee, set up (provided for) by ..................... (the said Regulation),] [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] [Having regard to the Opinion of the Court of Justice,] [Having regard to the Opinion of the Staff Regulations Committee,] Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty [in the light of the joint text approved by the Conciliation Committee on ..................... ,] Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , HAVE ADOPTED THIS REGULATION: Article 1 ......................................... Article… ……………………………… This Regulation shall enter into force on.......... [This Regulation shall enter into force on the ( ..................... ) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.] 132 [It shall apply from ..................... (until ..................... ) (from ..................... to ..................... ).] [It shall expire on ..................... ] This Regulation shall be binding in its entirety and directly applicable in all Member States. 133 Done at For the European Parliament For the Council The President The President 131 Acts adopted according to the so-called "codecision procedure" introduced by the Treaty on European Union. See footnote 4. 133 See footnote 5. 132 95 II. ZAJEDNIČKA AKTA EVROPSKOG PARLAMENTA I SAVJETA134 1. REGULATIVE REGULATIVA (EZ) br..../... EVROPSKOG PARLAMENTA I SAVJETA od ........................ .................................................................... EVROPSKI PARLAMENT I SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor ..................... ,[a naročito član …,] [imajući u vidu ..................... ,] imajući u vidu predlog Komisije, podnesen nakon konsultacija sa Savjetodavnim odborom (nakon konsultacija unutar Savjetodavnog odbora), osnovanim (predviđenim)... (navedenom regulativom),] [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] [imajući u vidu mišljenje Suda pravde,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta za regulative o službenicima,] postupajući u skladu sa postupkom iz člana 251 Ugovora [a imajući u vidu zajednički tekst koji je odobrio Odbor za usaglašavanje........ ,] s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , DONIJELI SU OVU REGULATIVU: Član 1 ......................................... Član … ........................................ Ova regulativa stupa na snagu ..................... [Ova regulativa stupa na snagu (danom) (… dana od dana) objavljivanja u Službenom listu Evropskih zajednica.]135 [Regulativa se primenjuje od ..................... (do ..................... ) (od ..................... do ..................... ).] [Regulativa prestaje da važi ..................... ] Ova regulativa obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svim državama članicama.136 Sačinjeno u Za Evropski parlament Za Savjet Predsjednik Predsjednik Akta usvojena u skladu s tzv. „postupkom saodlučivanja“ koji je uveden Ugovorom o Evropskoj uniji. V. fusnotu 4. 136 V. fusnotu 5. 134 135 96 2. DECISIONS WITHIN THE MEANING OF ARTICLE 249 EC TREATY DECISION No .../.. ../EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of ........................ .................................................................... THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article(s) … thereof,] [Having regard to the ..................... ,] Having regard to the proposal from the Commission, [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty [in the light of the joint text approved by the Conciliation Committee on ..................... ,] Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , HAVE ADOPTED THIS DECISION: Article 1 ......................................... [Article … This Decision shall enter into force on ...............] 137 [This Decision shall enter into force on the ( ...............) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.]138 [It shall apply from ..................... (until ..................... ) (from ..................... to ..................... ).] [It shall expire on ..................... ] Article … This Decision is addressed to the Member States. [This Decision is addressed to ..................... ]. Done at For the European Parliament For the Council The President 137 138 The President See Article 254(1) of the EC Treaty. See Article 254(1) of the EC Treaty. 97 2. ODLUKE U SMISLU ČLANA 249 UGOVORA O EZ ODLUKA br. .../.../EZ EVROPSKOG PARLAMENTA I SAVJETA od ........................ .................................................................... EVROPSKI PARLAMENT I SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a naročito član (čl.)… ,] [imajući u vidu ..................... ,] [imajući u vidu predlog Komisije,], [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] postupajući u skladu sa postupkom iz člana 251 Ugovora, [a imajući u vidu zajednički tekst koji je odobrio Odbor za usaglašavanje... ,] s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , DONIJELI SU OVU ODLUKU: Član 1 ......................................... [Član … ...]139 Ova odluka stupa na snagu [Ova odluka stupa na snagu (danom) (... dana od dana) objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.]140 [Primjenjuje od ... (do ...) (od ... do ...).] [Prestaje da važi...] Član … Ova odluka upućena je državama članicama. [Ova odluka upućena je..................... ]. Sačinjeno u Za Evropski parlament Za Savjet Predsjednik 139 140 Predsjednik V. član 254 stav 1 Ugovora o EZ. V. član 254 stav 1 Ugovora o EZ. 98 3. SUI GENERIS DECISIONS DECISION No .../ .. ../EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of........................ .................................................. THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty ..................... , [and in particular Article(s) ..................... thereof,] [Having regard to ..................... ,] Having regard to the proposal from the Commission, [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Committee of the Regions,] Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty, [in the light of the joint text approved by the Conciliation Committee on ..................... ,] Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , HAVE DECIDED AS FOLLOWS: Article 1 ..................... [Article … This Decision shall enter into force on ..................... ] 141 [This Decision shall enter into force on the ( … ) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.]142 [It shall apply from ...(until...) (from ..................... to ..................... ).] [It shall expire on ..................... ] Done at For the European Parliament For the Council The President 141 142 The President See Article 254(1) of the EC Treaty. See Article 254(1) of the EC Treaty. 99 3. ODLUKE SUI GENERIS ODLUKA br. .../.../EZ EVROPSKOG PARLAMENTA I SAVJETA od ..................... ..................... EVROPSKI PARLAMENT I SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor ..................... , [a naročito član … ,] [imajući u vidu ..................... ,] imajući u vidu predlog Komisije, [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komiteta regiona,] postupajući u skladu sa postupkom iz člana 251 Ugovora, [a imajući u vidu zajednički tekst koji je odobrio Odbor za usaglašavanje..................... ,] s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , ODLUČILI SU: Član 1. ......................................... [Član … Ova odluka stupa na snagu ..................... ] [Ova odluka stupa na snagu (danom) ( … dana od dana) objavljivanja u Službenom listu Evropskih zajednica.]143 [Odluka se primjenjuje od ..................... (do ..................... ) (od ..................... do ..................... ).] [Odluka prestaje da važi ..................... ] Sačinjeno u Za Evropski parlament Za Savjet Predsjednik 143 Predsjednik V. član 254 stav 1 Ugovora o EZ. 100 4. DIRECTIVES DIRECTIVE ..../.../EC144 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of.............. .................................................................... THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article(s) … thereof,] [Having regard to ..................... ,] Having regard to the proposal from the Commission, [Having regard to the Opinion of the Economic and Social Committee,] [Having regard to the Opinion of the Committee of the Regions,] Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty, [in the light of the joint text approved by the Conciliation Committee on ..................... ,] Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , HAVE ADOPTED THIS DIRECTIVE: [Article 1 The purpose of this Directive is to ..................... This Directive shall apply to (concern) (The purpose of this Directive is to .....................)] Article … 1. Member States shall bring into force the laws, regulations, and administrative provisions necessary (take the necessary measures) to comply with this Directive before ..................... (with effect from .....................) 145 (within a period of ..................... as from the date of its entry into force (adoption) (notification)). They shall forthwith inform the Commission thereof. When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States. 2. Member States shall communicate to the Commission the text of the (main) provisions of national law which they adopt in the field covered by this Directive, together with a table showing how the provisions of this Directive correspond to the national provisions adopted). (The Commission shall inform the other Member States thereof.) [Article … 1. Before ..................... Member States shall (, after consulting the Commission,) adopt and publish the provisions necessary to comply with this Directive. They shall forthwith inform the Commission thereof. They shall apply these provisions from ..................... (at the latest). When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be 144 The placing of an ordinal ("first", "second", etc.) before "Council Directive" is not to be recommended. Such numbering, which may be of use to experts before the Directive is adopted, is superfluous, since the Directive is given an official number when it is adopted; moreover, numbering may give rise to confusion if the sequence originally envisaged is not respected chronologically when the Directives are adopted. 145 The date to be indicated is that of the start of the new arrangements (i.e. "l January 2002" and not "31 December 2001"). 101 accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States. 2. As soon as this Directive has entered into force, Member States shall ensure that the Commission is informed, in sufficient time for it to submit its comments, of any draft laws, regulations or administrative provisions which they intend to adopt in the field covered by this Directive.] [Article … Member States shall adopt and publish, not later than ....................., the laws, regulations and administrative provisions necessary to comply with this Directive before ..................... . They shall forthwith inform the Commission thereof. When Member States adopt these measures, they shall contain a reference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Member States.] [Article … Member States shall communicate to the Commission their laws, regulations and administrative provisions with regard to the application of this Directive.] [Article … Member States shall immediately inform the Commission of measures taken pursuant to this Directive.] 146 [Article … This Directive shall enter into force on ............... ]. 147 [This Directive shall enter into force on the ( ..................... ) day (following that) of its publication in the Official Journal of the European Communities.]148 149 [It shall apply until ..................... ] [It shall expire on ..................... ] [Article … This Directive shall apply from ..................... (until ..................... ) (from ..................... to ..................... )] Article … This Directive is addressed to the Member States. (This Directive is addressed to ............... ). Done at For the European Parliament For the Council The President The President 146 This wording is used when the Directive makes provision simply for the right to take measures. See Article 254 (1) of the EC Treaty. 148 See Article 254 (1) of the EC Treaty. 149 Since Directives are usually not of immediate effect, the date of entry into force serves in the first instance to calculate the periods of time for implementation. It would seem reasonable therefore, with a view to facilitating this calculation, for the entry into force to be the same date as that of publication (rather than a date subsequent thereto). 147 102 4. DIREKTIVE DIREKTIVA .../.../EZ150 EVROPSKOG PARLAMENTA I SAVJETA od....................... ............................................................... EVROPSKI PARLAMENT I SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a naročito član …,] [imajući u vidu...,] imajući u vidu prijedlog Komisije, [imajući u vidu mišljenje Ekonomskog i socijalnog komiteta,] [imajući u vidu mišljenje Komitet regiona,] postupajući u skladu sa postupkom iz člana 251 Ugovora, [a imajući u vidu zajednički tekst koji je odobrio Odbor za usaglašavanje...,] S obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , DONIJELI SU OVU DIREKTIVU: [Član 1 Svrha ove direktive je ... Ova direktiva primjenjuje se na (odnosi se na) (Svrha ove direktive je ...)] Član … 1. Države članice donose zakone i druge propise (preduzimaju mjere) potrebne za usklađivanje sa ovom direktivom do ... (koje stupaju na snagu...)78 (u roku od ... dana od dana stupanja na snagu (donošenja) (notifikacije) ove direktive). One o tome odmah obavještavaju Komisiju. Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice. 2. Države članice Komisiji dostavljaju tekst (glavnih) odredaba domaćeg prava koje donesu u oblasti na koju se odnosi ova direktiva, zajedno s tabelom koja sadrži uporedni prikaz odnosa odredaba ove direktive i odredaba donesenih domaćih propisa. (Komisija o tome obavještava druge države članice.) [Član … 1. Do ... države članice ( nakon konsultacija sa Komisijom,) usvajaju i objavljuju potrebne odredbe, kako bi se uskladile sa ovom direktivom. One o tome odmah obavještavaju Komisiju. One ove odredbe primjenjuju (najkasnije) od... Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice. 2 Čim ova direktiva stupi na snagu, države članice o tome obavještavaju Komisiju, ostavljajući joj dovoljno Ne preporučuje se upotreba rednog broja ("prvi", drugi" itd.) ispred riječi "direktiva Savjeta". (Takvo numerisanje, koje može biti korisno stručnjacima prije donošenja direktive, suvišno je jer direktiva po donošenju dobija službeni broj; takođe, numerisanje može izazvati zabunu ako se prvobitni i hronološki redosljed ne poštuju prilikom donošenja uputstava.) 150 103 vremena da dostavi svoje primjedbe na nacrte svih zakona i drugih propisa koje namjeravaju da usvoje u oblasti na koju se odnosi ova direktiva ]. [Član … Države članice usvajaju i objavljuju, najkasnije do ..., zakone i druge propise potrebne za usklađivanje sa ovom direktivom do ... One o tome odmah obavještavaju Komisiju. Kada države članice utvrde ove mjere, one će sadržati pozivanje na ovu direktivu ili se pozivanje na ovu direktivu navodi prilikom njihovog službenog objavljivanja. Načine takvog pozivanja utvrđuju države članice.] [Član … Države članice Komisiji dostavljaju svoje zakone i druge propise koji se odnose na primjenu ove direktive.] [Član … Države članice Komisiju odmah obavještavaju o mjerama preduzetim na osnovu ove direktive.]151 [Član … Ova direktiva stupa na snagu ...]152 Ova direktiva stupa na snagu (danom) (... dana od dana) objavljivanja u Službenom listu evropskih zajednica.]153 154 [Direktiva se primjenjuje do ...] [Direktiva prestaje da važi...] [Član … Ova direktiva primjenjuje se od ... (do ...) (od... do).] Član … Ova direktiva upućena je državama članicama. (Ova direktiva upućena je...) Sačinjeno u Za Evropski parlament Za Savjet Predsjednik Predsjednik Ova formulacija se upotrebljava kad direktiva predviđa samo pravo na preduzimanje mjera. V. član 254 stav l Ugovora o EZ. 153 V. član 254 stav l Ugovora o EZ. 154 Kako se direktive obično ne sprovode odmah, datum stupanja na snagu označava period za sprovođenje. Bilo bi stoga važno da datum stupanja na snagu bude isti kao i datum objavljivanja (a ne neki kasniji datum). 151 152 104 III. ACTS OF THE REPRESENTATIVES OF THE GOVERNMENTS OF THE MEMBER STATES 1. INTERNAL AGREEMENTS INTERNAL AGREEMENT [AGREEMENT BETWEEN THE REPRESENTATIVES OF THE GOVERNMENTS OF THE MEMBER STATES (, MEETING WITHIN THE COUNCIL,)] of …… ………………………………….. THE REPRESENTATIVES OF THE GOVERNMENTS OF THE MEMBER STATES OF THE EUROPEAN COMMUNITIES [OF THE ..................... COMMUNITY], [MEETING WITHIN THE COUNCIL,] [Having regard to the Treaty ..................... ,] [Having regard to ..................... ,] Whereas: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , [After consulting the Commission,] HAVE AGREED AS FOLLOWS: Article 1 ......................................... Article 2 ......................................... Article … ......................................... IN WITNESS WHEREOF, the undersigned ..................... have hereunto set their hands. Done at (venue), (date)155 For the government ..................... For the government ..................... For the government ..................... 155 The date appears here written out in full. 105 1. III. AKTA PREDSTAVNIKA VLADA DRŽAVA ČLANICA UNUTRAŠNJI SPORAZUMI UNUTRAŠNJI SPORAZUM [SPORAZUM IZMEĐU PREDSTAVNIKA VLADA DRŽAVA ČLANICA (, KOJI SU SE SASTALI UNUTAR SAVJETA,)] od …… ………………………………….. PREDSTAVNICI VLADA DRŽAVA ČLANICA EVROPSKIH ZAJEDNICA [... ZAJEDNICE], [KOJI SU SE SASTALI UNUTAR SAVJETA,] [imajući u vidu Ugovor ..................... ,] [imajući u vidu ..................... ,] s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , [nakon savjetovanja s Komisijom,] SPORAZUMJELI SU SE: Član 1 ......................................... Član 2 ......................................... Član … ......................................... KAO POTVRDU NAVEDENOG dolje potpisani ..................... potpisali su ovaj Sporazum. Sačinjeno u ................... (mjesto), ....................... (datum)156 Za Vladu..................... Za Vladu..................... Za Vladu..................... 156 Datum treba pisati na uobičajen način, npr. 2. februar(a) 2009. godine 106 IV. INTERNATIONAL AGREEMENTS 1. TEXTS OF INTERNATIONAL AGREEMENTS157 1.1. Treaties and Conventions TREATY [CONVENTION] ………………………………….. (Heads of State)158 [Community] ..................... ..................... [DETERMINED TO .....................;] [DESIROUS OF .....................;] [RESOLVED TO .....................;] [CONSIDERING that .................... ,] HAVE DECIDED to ..................... and to this end have designated as their Plenipotentiaries: (Heads of State) ..................... ..................... ..................... (Plenipotentiaries) ..................... ..................... ..................... WHO, having exchanged their Full Powers, found in good and due form, HAVE AGREED AS FOLLOWS: [Article 1 ..................... [Article ... This Treaty (Convention) shall apply, on the one hand, to the territories in which the Treaty establishing the European Community is applied and under the conditions laid down in that Treaty and, on the other hand, to the territory of the ..................... .] [Article... Either Contracting Party may denounce this Treaty (Convention) by notifying the other Contracting Party. This Treaty (Convention) shall cease to be in force ..................... months after the date of such notification.] [Article... The Annexes to this Treaty (Convention), together with the Declarations ..................... (, the Exchange of Letters .....................) (, the Protocols .....................) (.....................) which are annexed to the (this) Treaty (Convention) shall form an integral part thereof.] [Article... 1. This Treaty (Convention) shall be subject to ratification, acceptance or approval in accordance with the 157 158 On the copies submitted for signature, the title of an Agreement is placed on a special cover page. The order to be followed is the order of protocol. 107 Contracting Parties’ own procedures and the Parties shall notify one another at ..................... (venue) ..................... of the completion of the procedures necessary for that purpose (shall carry out at ..................... (venue) ..................... the exchange of acts necessary for that purpose) (shall deposit with ..................... the acts necessary for that purpose.) 2. This Treaty (Convention) shall enter into force on the first day of the (.....................) month following that during which the notifications [the exchange of acts] [the deposit of acts,] provided for in paragraph 1 (has) have been carried out.] Article... This Treaty (Convention), drawn up in a single original in the ..................... languages, each text [all ..................... texts] being equally authentic, shall be deposited in the archives of ..., which shall transmit a certified copy to...................... IN WITNESS WHEREOF, the undersigned Plenipotentiaries have hereunto set their hands. 159 Done at this ...... day of ...... in the year160 161 For ..................... 162 For ..................... For ..................... 159 This part of the text is incorporated into a multilingual page which follows the alphabetical order. This part of the text is incorporated into a multilingual page which follows the alphabetical order. 161 The date appears here written out in full. 162 In the case of Member States, the alphabetical order is to be followed. The names of the Contracting Parties should be entered here as they appear at the beginning of the preamble. 160 108 IV. MEĐUNARODNI SPORAZUMI 1. TEKSTOVI MEĐUNARODNIH SPORAZUMA163 1.1. Međunarodni ugovori i konvencije UGOVOR [KONVENCIJA] ………………………………….. (Šefovi država)164 [Zajednica] ..................... ..................... [ODLUČNI DA I .....................;] [S NAMJEROM DA.....................;] [RIJEŠENI DA .....................;] [SMATRAJUĆI da.................... ,] ODLUČILI SU ..................... i u tu su svrhu odredili kao svoje punomoćnike: (Šefovi država) ..................... ..................... ..................... (Punomoćnici) ..................... ..................... ..................... KOJI su se, razmjenivši svoja punomoćja, za koja je utvrđeno da su u propisanoj formi, SAGLASILI O SLJEDEĆEM: [Član 1 ..................... [Član ... Ovaj ugovor (konvencija) primjenjuje se, s jedne strane, na područjima na kojima se primjenjuje Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, i pod uslovima utvrđenim tim ugovorom, a s druge strane, na područje ..................... .] [Član... Svaka ugovorna strana može otkazati ovaj ugovor (konvenciju) notifikacijom/obavještenjem upućenom(im) drugoj ugovornoj strani. Ovaj ugovor (konvencija) prestaje da važi ...... mjeseci od dana notifikacije.] [Član... Aneksi ovog ugovora (konvencije), zajedno sa deklaracijama (razmjenom nota/pisama ...) (, protokolima) ( ) priloženim (uz ovaj) ugovor (konvenciju) čine njegov/njen sastavni dio.] [Član... 1. Ovaj ugovor (konvencija) potvrđuje se165, prihvata ili odobrava u skladu sa postupcima ugovornih strana, a ugovorne strane će se međusobno u (mjesto) ... obavijestiti o okončanju postupka potrebnog za tu 163 164 Na primjercima podnesenim na potpis naziv sporazuma nalazi se na posebnoj naslovnoj strani. Treba poštovati protokolarni redosljed. 109 svrhu (obaviće u.............(mjesto) razmjenu akata potrebnih za tu svrhu) (kad će deponovati akta potrebna za tu svrhu.) 2. Ovaj ugovor (konvencija) stupa na snagu prvog dana (...) mjeseca nakon mjeseca u kojem su obavljene notifikacije [razmjena akata] [deponovanje akata] iz stava 1 ovog člana.] Član... Ovaj ugovor (konvencija), sačinjen u jednom izvornom primjerku na .....jeziku, s tim da je svaki tekst jednako autentičan [da su svi ... tekstovi jednako autentični], deponuje se u arhivu , koja dostavlja ovjereni primjerak... KAO POTVRDU NAVEDENOG doljepotpisani punomoćnici potpisali su ovaj ugovor (konvenciju) 166. Sačinjeno u ..................... , (datum napisati slovima).167 168 Za .....................169 Za ..................... Za ..................... 165 ! a ne ratifikuje! Ovaj dio teksta nalazi se na višejezičnoj stranici koja treba da prati abecedni redosljed jezika 167 Ovaj dio teksta nalazi se na višejezičnoj stranici koja treba da prati abecedni redosljed jezika 168 Datum treba pisati na uobičajen način, npr. 2. februar(a) 2009. godine. 169 Ovdje se mora poštovati abecedni redosljed imena država članica. Imena ugovornih strana ovdje treba unijeti redom kojim se pojavljuju na početku preambule 166 110 1.2. Final acts170 FINAL ACT The representatives [The Plenipotentiaries] 171 of ..................... ,172 [on the one part,] and of ..................... , [on the other part,] meeting in (at) ..................... on173 ..................... in the year one thousand nine hundred and ..................... for the signature of ..................... , have at the time of signature of this ..................... : - adopted the [following texts] [following declarations (statements)] attached to this Final Act ..................; 174 - taken note of the [exchange(s) of letters] [of the following declaration(s)] attached to this Final Act175: ..................... ; [- ..................... ] [In witness whereof, the undersigned representatives (Plenipotentiaries) have hereunto set their hands.]176 Done at ..................... this ..................... day of ..................... in the year ..................... 177 178 For ..................... 179 For ..................... For ..................... 170 The texts of Final Acts vary. The term "Plenipotentiaries" is used if plenipotentiaries are in fact mentioned in the Preamble to the Agreement concerned. 172 For order of the Contracting Parties the alphabetical order is to be followed. The names of the Contracting Parties should be entered here as they appear at the beginning of the preamble. 173 The date appears here written out in full. 174 For protocols and joint declarations (statements). 175 For agreements in the form of exchanges of letters and unilateral declarations (statements). 176 For multilingual page 177 See footnote 148 178 See footnote 151 179 See footnote 147 171 111 1.2 Završni akti180 ZAVRŠNI AKT Predstavnici [punomoćnici]181 .....................182, [s jedne strane,] I ..................... , [s druge strane,] koji su se sastali u..................... dana183 ..................... 19... godine ... radi potpisivanja..................... , u trenutku potpisivanja ovoga..................... : - donijeli su [sljedeće tekstove][sljedeće deklaracije (izjave)] priložene uz ovaj završni akt184; ..................; - primili k znanju [razmjenu/razmjene pisama/nota][sljedeću deklaraciju/sljedeće deklaracije] priloženu/priložene uz ovaj završni akt185: ..................... ; [- ..................... ] [Kao potvrdu navedenog doljepotpisani predstavnici (punomoćnici) potpisali su ovaj akt.]186 Sačinjeno u..................... (datum napisati slovima).187 188 Za .....................189 Za ..................... Za..................... Tekstovi završnih akata se razlikuju. Izraz „punomoćnici“ upotrebljava se ako se punomoćnici spominju u preambuli odgovarajućeg sporazuma. 182 Za redosljed navođenja ugovornih strana mora se poštovati abecedni redosled imena država članica. Imena ugovornih strana ovdje treba unijeti redom kojim se pojavljuju na početku preambule. 183 Datum treba pisati na uobičajen način, npr. 2. februar(a) 2009. godine. 184 Za protokole i zajedničke deklaracije (izjave). 185 Za sporazume u obliku razmjene nota i jednostranih deklaracija (izjava). 186 Za višejezičnu stranu. 187 Datum treba pisati na uobičajen način, npr. 2. februar(a) 2009. godine. 188 Za višejezičnu stranicu v. fusnotu 58. 189 Za redosljed navođenja ugovornih strana v. fusnotu 60. 180 181 112 1.3. International agreements AGREEMENT BETWEEN THE EUROPEAN COMMUNITY (COMMUNITIES) 190 [AND (ITS) (THEIR) MEMBER STATES, ON THE ONE PART,)] AND ..................... [ON THE OTHER PART] [CONCERNING] ..................... THE EUROPEAN COMMUNITY, [THE EUROPEAN COAL AND STEEL COMMUNITY] [THE EUROPEAN ATOMIC ENERGY COMMUNITY] [hereafter referred to as the "Community"] 191 [AND (ITS) (THEIR) MEMBER STATES,] [THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION,] [on the one part,] THE ..................... , [hereafter referred to as " ..................... ",] [on the other part,] [DESIROUS of ..................... ;] [RESOLVED to ..................... ;] [CONSIDERING THAT ..................... ,] [ ..................... ,] HAVE DECIDED TO CONCLUDE THIS AGREEMENT: HAVE DECIDED to ..................... and to this end have designated as their Plenipotentiaries: THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION:192 (name(s)) ..................... , ..................... , THE ..................... : (name(s)) ..................... , ..................... , WHO (, having exchanged their Full Powers, found in good and due form,) HAVE AGREED AS FOLLOWS: Article 1 ..................... 190 The Community is cited first in the copy of the Agreement which is intended for it and last in the copy intended for the other party to the Agreement (Alternance rule). 191 The Community is cited first in the copy of the Agreement which is intended for it and last in the copy intended for the other party to the Agreement (Alternance rule). 192 The Community is cited first in the copy of the Agreement which is intended for it and last in the copy intended for the other party to the Agreement (Alternance rule). 113 Article ... German, Greek, Italian, Portuguese, Spanish, Swedish and ..................... languages, each text [all ..................... texts] being equally authentic.193 [IN WITNESS WHEREOF, the undersigned Plenipotentiaries, have hereunto set their hands (the undersigned Plenipotentiaries, duly empowered to this effect, have signed this Agreement).194 Done at…………… , this ..................... day of ..................... in the year ...............195 196 For .....................197 For ...................... For ...................... ] 193 The content of this final Article sometimes appears following the closing formula "Done at ..., this ...". Sometimes also, when the joint contracting party disputes the equal authenticity of all the Community languages, no mention is made of the languages. 194 This part of the text is incorporated into a multilingual page which follows the language order. 195 This part of the text is incorporated into a multilingual page which follows the language order. 196 The date appears here written out in full. 197 The order to be followed is the order of protocol. The alternance rule applies. For the names of the Contracting Parties to be entered here, see footnote 147. 114 1.3. Međunarodni sporazumi SPORAZUM IZMEĐU EVROPSKE ZAJEDNICE (ZAJEDNICA) 198 [I (NJENIH) (NJIHOVIH) DRŽAVA ČLANICA, S JEDNE STRANE,] I ..................... [S DRUGE STRANE] [O] ..................... EVROPSKA ZAJEDNICA, [EVROPSKA ZAJEDNICA ZA UGALJ I ČELIK][EVROPSKA ZAJEDNICA ZA ATOMSKU ENERGIJU] [u daljem tekstu: Zajednica]199 [I (NJENE) (NJIHOVE) DRŽAVE ČLANICE,] [SAVJET EVROPSKE UNIJE,] [s jedne strane,] ....................................... , [u daljem tekstu: ..................... ,] [s druge strane,] [S NAMJEROM DA ..................... ,] [RIJEŠENI DA ..................... ,] [SMATRAJUĆI DA ..................... ,] [ ..................... ,] ODLUČILI SU DA ZAKLJUČE OVAJ SPORAZUM: ODLUČILI SU ..... i za tu svrhu odredili su za svoje punomoćnike: SAVJET EVROPSKE UNIJE:200 (ime/imena) ..................... , ..................... , …....................... : (ime/imena) ..................... , ..................... , KOJI SU SE (, razmjenivši svoja punomoćja za koja je utvrđeno da su u propisanoj formi,) SPORAZUMJELI: Član 1 ..................... 198 Zajednica se navodi prva na primjerku sporazuma koji je namijenjen njoj, a posljednja na primjerku koji je namijenjen drugoj ugovornoj strani (pravilo alternacije). 199 Zajednica se navodi prva na primjerku sporazuma koji je namenjen njoj, a poslednja na primerku koji je namenjen drugoj ugovornoj strani (pravilo alternacije). 200 Zajednica se navodi prva na primjerku sporazuma koji je namjenjen njoj, a posljednja na primjerku koji je namjenjen drugoj ugovornoj strani (pravilo alternacije). 115 Član ... Ovaj sporazum sačinjen je u dva primjerka na danskom, holandskom, engleskom, finskom, francuskom,njemačkom, grčkom, italijanskom, portugalskom, španskom, švedskom, i ... jeziku, pri čemu je svaki tekst jednako autentičan [su svi tekstovi jednako autentični ]. [KAO POTVRDU NAVEDENOG doljepotpisani punomoćnici potpisali su ovaj sporazum (doljepotpisani ovlašćeni punomoćnici potpisali su ovaj sporazum).201 Sačinjeno u ..................... , (datum napisati slovima).202 203 Za .....................204 Za ...................... Za ...................... ] Ovaj dio teksta je uključen u višejezičnu stranu koja treba da prati abecedni redosljed jezika. Ovaj dio teksta je uključen u višejezičnu stranu koja treba da prati abecedni redosljed jezika. 203 Datum ovdje treba navesti u cjelini. 204 Treba poštovati protokolarni redosljed. Primjenjuje se pravilo alternacije. U vezi imena ugovornih strana koja treba unijeti na ovom mjestu vidi fusnotu 157. 201 202 116 2. PROCEDURAL ACTS LINKED WITH INTERNATIONAL AGREEMENTS 2.1. Decision authorising the Commission to negotiate an international agreement 2.1.1. Usual form205 The Council, on the recommendation of the Commission, has authorised the Commission to negotiate an Agreement between the European Community and ..................... [to take part in the negotiation of an Agreement ..................... ]. The Commission shall conduct the negotiations in consultation with the Special Committee provided for in Article 133 of the Treaty [a special committee designated by the Council] [and in accordance with the directives contained in ..................... ] [, subject to any directives which the Council may issue to the Commission subsequently]. 2. PROCESNI AKTI VEZANI ZA MEĐUNARODNE SPORAZUME 2.1. Odluka kojom se Komisija ovlašćuje da pregovara o međunarodnom sporazumu 2.1.1. Uobičajeni forma206 Na preporuku Komisije, Savjet je ovlastio Komisiju da pregovara o Sporazumu između Evropske zajednice i ..................... [učestvuje u pregovorima o Sporazumu ..................... ]. Komisija vodi pregovore u konsultaciji sa Posebnim odborom predviđenim članom 133 Ugovora [Posebnim odborom koji je odredio Savjet] [i u skladu sa smjernicama iz ] [, u skladu sa svim smjernicama koje Savjet naknadno izda Komisiji]. 205 206 Decisions in this form are recorded in the minutes of Council Meetings. U ovom obliku odluke se unose u zapisnik sa sastanaka Savjeta. 117 2.1.2. Exceptional form COUNCIL DECISION of ..................... authorising the Commission to negotiate [take part in the negotiation of] an Agreement ..................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article(s) 133 (308) (310) (...) thereof,] in conjunction with Article 300(1) thereof, Having regard to the Recommendation from the Commission, Whereas: (1) ..................... . (2) ..................... . ( ) ..................... , HAS DECIDED AS FOLLOWS: Sole Article The Commission is hereby authorised to negotiate an Agreement [between the European Community and ..................... ] ..................... . [The Commission is hereby authorised to take part in the negotiation of an Agreement ..................... .] The Commission shall conduct the negotiations in consultation with the Special Committee provided for in Article 133 of the Treaty [a special committee designated by the Council] [and in accordance with the directives contained in the Annex] [, subject to any directives which the Council may issue to the Commission subsequently]. [The Commission shall conduct the negotiations with the assistance of representatives of the Member States and in accordance with the directives appearing in the Annex.] Done at For the Council The President 118 2.1.2. Poseban oblik ODLUKA SAVJETA od ..................... kojom se Komisija ovlašćuje da pregovara [učestvuje u pregovorima] o Sporazumu ..................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, Imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a posebno čl. 133, 308, 310, ... ,] a u vezi sa članom 300 stavom 1, imajući u vidu preporuku Komisije, s obzirom na to da: (1) ..................... (2) ..................... ( ) ..................... , ODLUČIO JE: Jedini član Ovim se ovlašćuje Komisija da pregovara o Sporazumu [između Evropske zajednice i ..................... ] ..................... [Ovim se ovlašćuje Komisija da učestvuje u pregovorima o Sporazumu ..................... .] Komisija vodi pregovore u konsultaciji sa Posebnim odborom predviđenim članom 133 Ugovora [Posebnim odborom koji je odredio Savjet] [i u skladu sa smjernicama iz Aneksa ] [, u skladu sa svim smjernicama koje Savjet naknadno izda Komisiji]. [Komisija vodi pregovore uz pomoć predstavnika država članica i u skladu sa smjernicama iz Aneksa.] Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik 2.2. Decision concerning negotiating directives 119 2.1.1. Usual form207 The Council, on the recommendation of the Commission, has adopted the negotiating directives contained in..................... [The Council, on the recommendation of the Commission, has amended (replaced) (supplemented) the negotiating directives adopted by the Council Decision of ..................... in accordance with (by those contained in) (by the addition of those contained in) the Annex [Annex ..................... ] to the minutes of the Council (or: in document ..................... ).] 2.2. Odluke o pregovaračkim smjernicama 2.1.1. Uobičajeni oblik208 Na preporuku Komisije, Savjet utvrđuje pregovaračke smjernice sadržane u..................... [Na preporuku Komisije, Savjet je izmijenio i dopunio (zamijenio) (dopunio) pregovaračke smjernice koje su utvrđene Odlukom Savjeta od..................... u skladu sa (onim sadržanim u) (dodavanjem onih sadržanih u) Aneksom [Aneksu ..................... ] zapisnika Savjeta (ili: u dokumentu......................).] 2.2.2. Exceptional form 207 208 Decisions in this form are recorded in the minutes of Council meetings. U ovom obliku odluke se unose u zapisnik sa sastanaka Savjeta. 120 COUNCIL DECISION of ..................... adopting [amending the] [replacing the] [supplementing the] directives for the negotiation of an Agreement ..................... THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Having regard to the Treaty establishing the European Community, [and in particular Article(s) (133) (308) (310) (...) thereof,] in conjunction with Article 300(1) thereof, Having regard to the Recommendation from the Commission, Whereas: By Decision of ..................... , the Council authorised the Commission to negotiate [take part in the negotiation of] an Agreement ..................... Directives should be adopted for that purpose [and the Council has adopted directives for that purpose.] Those directives should be amended (replaced) (supplemented)], HAS DECIDED AS FOLLOWS: Sole Article The Commission shall conduct the negotiations concerning an Agreement ..................... in accordance with the directives contained in the Annex. [The negotiating directives adopted by the Decision of ..................... shall be amended (replaced) (supplemented) in accordance with (by the directives contained in) (by the addition of those contained in) the Annex.] Done at For the Council The President 2.2.2. Poseban oblik 121 ODLUKA SAVJETA od ..................... kojom se utvrđuju [mijenjaju i dopunjavaju][zamjenjuju][dopunjavaju] Pregovaračke smjernice o Sporazumu ..................... SAVJET EVROPSKE UNIJE, imajući u vidu Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, [a posebno čl.133, 308, 310, ... ,] u vezi sa članom 300 stavom 1, imajući u vidu preporuku Komisije, s obzirom na to da je: odlukom od ..................... Savjet ovlastio Komisiju da pregovara [učestvuje u pregovorima] o Sporazumu ..................... , u tu svrhu treba utvrditi smjernice [Savjet je za tu svrhu utvrdio smjernice.] Te smjernice bi trebalo izmjeniti i dopuniti (zamjeniti) (dopuniti)], ODLUČIO JE DA: Jedini član Komisija vodi pregovore o Sporazumu ..................... u skladu sa uputstvima sadržanim u Aneksu. [Uputstva za pregovaranje usvojena odlukom od ..................... mijenjaju se i dopunjavaju (zamjenjuju) (dopunjavaju) u skladu sa (smjernicama sadržanim u) (dodavanjem onih sadržanih u) Aneksom.] Sačinjeno u Za Savjet Predsjednik VII. OBRASCI PRAVNIH PROPISA CRNE GORE SA PREVODOM 122 1. OBRASCI PREVODA ODREĐENIH AKATA SKUPŠTINE CRNE GORE a) ZAKON a) LAW UKAZ O PROGLAŠENJU ZAKONA Na osnovu člana 95 tačke 3 Ustava Crne Gore donosim DECREE ON PROMULGATING THE LAW Pursuant to Article 95 item 3 of the Constitution of Montenegro, I hereby issue the Ukaz o proglašenju Zakona o patentima Decree on Promulgating the Law on Patents Proglašavam Zakon o patentima, koji je donijela Skupština Crne Gore 23. saziva, na četvrtoj sjednici drugog redovnog zasijedanja u 2008. godini, dana 22. oktobra 2008. godine. I hereby promulgate the Law on Patents passed by the 23rd Parliament of Montenegro at the fourth sitting of the second ordinary session in 2008 on 22 October 2008. Broj: 01-1854/2 Podgorica, 24. oktobra 2008. godine Predsjednik Crne Gore, No: 01-1854/2 Podgorica, 24 October 2008 The President of Montenegro ZAKON O PATENTIMA LAW ON PATENTS I. OPŠTE ODREDBE I. GENERAL PROVISIONS Član 1 ……………………….… Article 1 …………………………. ZAVRŠNE ODREDBE ZAKONA FINAL PROVISIONS PRIMJER 1 CASE 1: Član xy Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". Article xy This Law shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro. PRIMJER 2 CASE 2: Član xy Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore", a primjenjivaće se od 1. januara 2010. godine. Article xy This Law shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro and it shall apply from 1 January 2010. PRIMJER 3 CASE 3: Član xy Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". ZAVRŠETAK ZAKONA …………………………………………….. ………………………………..…………… Article xy This Law shall enter into force on the day of its publication in the Official Gazette of Montenegro. SU-SK Broj 01-819/6 Podgorica, 22. oktobra 2008. godine Skupština Crne Gore Predsjednik, SU-SK No: 01-819/06 Podgorica, 22 October 2008 The Parliament of Montenegro The Speaker, …………………………………………….. …..…………………………..…………… 123 PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE ZAKONA TRANSITIONAL AND FINAL PROVISIONS PRIMJER 1 CASE 1: Član 105 Javne nabavke za koje su javni pozivi objavljeni prije stupanja na snagu ovog zakona sprovešće se po propisima po kojima su započeti. Article 105 Public procurements for which the invitations for tender were published before this Law entered into force shall be completed according to the legislation on the basis of which they were initiated. Član 111 Podzakonski akti čije donošenje je predviđeno ovim zakonom donijeće se u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Article 111 Secondary legislation whose adoption is provided for hereby shall be passed within 90 days from the day of entry into force of this Law. Član 112 Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o javnim nabavkama ("Službeni list RCG", br. 40/01). Podzakonski akti doneseni na osnovu Zakona o javnim nabavkama ("Službeni list RCG", br. 40/01) primjenjivaće se do donošenja podzakonskih akata predviđenih ovim zakonom. Article 112 The Law on Public Procurement (Official Gazette of the Republic of Montenegro 40/01) shall be repealed on the day of entry into force of this Law. Secondary legislation adopted on the basis of the Law on Public Procurement (Official Gazette of the Republic of Montenegro 40/01) shall apply until the secondary legislation provided for hereby is adopted. PRIMJER 2 CASE 2 Član 122 (1) Propisi na osnovu ovlašćenja sadržanih u ovom zakonu donijeće se u roku od tri mjeseca od dana njegovog stupanja na snagu. (2) Do donošenja propisa iz stava 1 ovog člana, primjenjivaće se propisi doneseni na osnovu Zakona o patentima ("Službeni list SCG", broj 32/04) ukoliko nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom. Article 122 (1) Legislation based on authorizations conferred hereby shall be adopted within three months from the day of entry into force of this Law. (2) The legislation adopted on the basis of the Law on Patents (Official Gazette of Serbia and Montenegro 32/04) shall apply until the legislation referred to in paragraph 1 hereof is adopted unless it is contrary to this Law. Član 123 Danom stupanja na snagu ovog zakona neće se primjenjivati Zakon o patentima ("Službeni list SCG", broj 32/04). Article 123 The Law on Patents (Official Gazette of Serbia and Montenegro 32/04) shall not apply from the day of entry into force of this Law. 124 b) ZAKON O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA b) LAW ON AMENDMENTS TO THE LAW UKAZ O PROGLAŠENJU ZAKONA O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA Na osnovu člana 95 tačke 3 Ustava Crne Gore donosim DECREE ON PROMULGATING THE LAW ON AMENDMENTS TO THE LAW Pursuant to Article 95 item 3 of the Constitution of Montenegro I hereby issue the Ukaz o proglašenju Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o privrednim društvima Decree on Promulgating the Law on Amendments to the Law on Companies Proglašavam Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o privrednim društvima koji je donijela Skupština Crne Gore na drugoj sjednici drugog redovnog zasijedanja u 2007. godini, dana 18. decembra 2007. godine. I hereby promulgate the Law on Amendments to the Law on Companies adopted by the Parliament of Montenegro at the second sitting of its second ordinary session in 2007 on 18 December 2007. Broj: 01-1470/2 Podgorica, 26. decembra 2007. godine Predsjednik Crne Gore, No: 01-1470/2 Podgorica, 26 December 2007 The President of Montenegro ZAKON O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O PRIVREDNIM DRUŠTVIMA THE LAW ON AMENDMENTS TO THE LAW ON COMPANIES Član 1 ……...................…. Article 1 ………………….…….. Član 2 U članu 2 u stavu 1 tačka 6 mijenja se i glasi: "6) dio stranog društva." Article 2 In Article 2 paragraph 1, item 6 shall be replaced by the following “6) a branch of foreign company “ Poslije stava 2 dodaje se novi stav koji glasi: "(3) Stav 2 ovog člana ne primjenjuje se u slučaju propuštanja produženja registracije akcionarskog društva." After paragraph 2 the following paragraph shall be inserted: “(3) Paragraph 2 of this Article shall not apply in case of failure to extend the registration of the joint-stock company.” Dosadašnji stav 3 postaje stav 4. Paragraph 3 shall become paragraph 4. Član 3 U članu 3 u stavu 2 druga rečenica briše se. Article 3 In Article 3 paragraph 2, the second sentence shall be deleted. Član 4 Poslije člana 4 dodaju se naslovi i dva nova člana koja glase: Article 4 After Article 4 the following headings and two new Articles shall be added: "Sjedište Član 4a (1) Sjedište je mjesto u kome preduzetnik i privredno društvo obavljaju djelatnost. ………… “Registered office Article 4a (1) Registered office is the place where entrepreneur and company perform their business activities. …………. 125 Član 5 U članu 5 i drugim odredbama ovog zakona riječ "profit" zamjenjuje se riječju "dobit", u odgovarajućem padežu. …………............ Article 5 In Article 5 and other provisions of this Law, the Montenegrin word translated as „profit” shall be replaced by another Montenegrin word, with no relevance to the English translation. …………………… Article 9 In Article 15 the full stop shall be deleted and the words “in civil procedure” shall be added at the end of paragraph 4. …………………… PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE ZAKONA O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA TRANSITIONAL AND FINAL PROVISIONS OF THE LAW AMENDING THE LAW Član 66 Postupci restrukturiranja započeti do stupanja na snagu ovog zakona završiće se po propisima koji su važili do dana stupanja na snagu ovog zakona. Postojeća akcionarska društva dužna su da usklade svoje akte sa ovim zakonom, najkasnije do 30. juna 2008. godine. Article 66 Restructuring procedures initiated before the entry into force of this Law shall be completed pursuant to the legislation in force before the entry into force of this Law. The existing joint-stock companies shall harmonize their acts with this Law no later than 30 June 2008. Član 67 Ovlašćuje se Odbor za ustavna pitanja i zakonodavstvo Skupštine Crne Gore da utvrdi prečišćeni tekst ovog zakona. Article 67 The Constitution and Legislation Committee of the Parliament of Montenegro shall hereby be authorized to draw up consolidated text of this Law. Član 68 Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". Article 86 This Law shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro. …….………………….. …………............ Član 9 U članu 15 u stavu 4, na kraju teksta, tačka briše se i dodaju riječi: "u parničnom postupku." ........................................ 126 c) ISPRAVKA ZAKONA c) CORRIGENDUM TO THE LAW PROGLAŠENJE ISPRAVKE ZAKONA PROMULGATION OF THE CORRIGENDUM TO THE LAW ISPRAVKA ZAKONA CORRIGENDUM TO THE LAW Po izvršenom sravnjenju sa izvornim tekstom, utvrđeno je da se u tekstu Zakona o obeštećenju korisnika prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, objavljenog u "Službenom listu Crne Gore", broj 40/08, potkrala tehnička greška, pa se daje Upon a comparison with the original text, it was established that an error found its way into the text of the Law on Indemnification of the Beneficiaries of the Rights Stemming from Pension and Disability Insurance, published in the Official Gazette of Montenegro 40/08, resulting in the following ISPRAVKA ZAKONA O OBEŠTEĆENJU KORISNIKA PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA CORRIGENDUM TO THE LAW ON INDEMNIFICATION OF THE BENEFICIARIES OF THE RIGHTS STEMMING FROM PENSION AND DISABILITY INSURANCE U članu 10 u stavu 1 al. 1 i 2, umjesto u objavljenom tekstu, treba da glase: "- plaćanje računa utrošene električne energije; - plaćanje poreskih obaveza koje pripadaju budžetu Crne Gore. In Article 10 paragraph 1 the first and the second indents shall be replaced by the following: “-payment of electricity bills: - payment of taxes into the Budget of Montenegro. Iz službe Skupštine Crne Gore Service of the Parliament of Montenegro ISPRAVKA ZAKONA O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA CORRIGENDUM TO THE LAW AMENDING THE LAW Po izvršenom sravnjenju sa izvornim tekstom, utvrđeno je da su se u tekstu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, objavljenom u "Službenom listu RCG", broj 78/06, potkrale tehničke greške, pa se daje Upon a comparison with the original text, it was established that errors found their way into the text of the Law Amending Law on Personal Income Tax, published in the Official Gazette of the Republic of Montenegro 78/06, resulting in the following ISPRAVKA ZAKONA O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O POREZU NA DOHODAK FIZIČKIH LICA CORRIGENDUM TO THE LAW AMENDING THE LAW ON PERSONAL INCOME TAX 1) U članu 29, umjesto riječi: "člana 2" treba da stoje riječi: "člana 3", a član 29 treba da stoji ispred člana 30 u poglavlju "Prelazne i završne odredbe"; 2) U članu 30, umjesto riječi "čl. 6, 21 stav 2 i 26" treba da stoje riječi: "čl. 7, 22 stav 2 i 27". 1) In Article 29, the words “Article 2” shall be replaced by “Article 3” and Article 29 shall be placed before Article 30 in the Chapter “Transitional and Final Provisions”; 2) In Article 30 the words “Article 6, Article 21 paragraph 2 and Article 26” shall be replaced by the words “Article 7, Article 22 paragraph 2 and Article 27. Skupština Republike Crne Gore Parliament of Montenegro 127 PRAKTIČNI PRIMJERI ISPRAVKE ZAKONA EXAMPLES OF CORRIGENDUM TO THE LAW U članu 56 umjesto riječi "do" treba da stoji riječ "od". In Article 56 the word “by” shall be replaced by “from”. U članu 15 u stavu 2 umjesto riječi: "unosi se i na" treba da stoje riječi: "unosi se na". In Article 15 paragraph 2, the words “shall also be inserted into” shall be replaced by “shall be inserted into”. U članu 115 stav 3 poslije riječi: "u pravnom licu" umjesto zareza treba da stoji slovo "i", a poslije riječi "poslovođu" treba da stoje riječi: "i fizičko lice". In Article 115 paragraph 3, the comma after the words “in the legal person” shall be replaced by “and”, and the words “natural person” shall be added after the word “manager”. U članu 5 u stavu 2 umjesto riječi: "stav 4" treba da stoje riječi: "stav 5". In Article 5 paragraph 2, the words “paragraph 4” shall be replaced by “paragraph 5”. U članu 29 u stavu 1, kojim se dodaje član 45a, umjesto riječi: "Komisija iz člana 34 ovog zakona vodi" treba da stoje riječi: "komisije iz člana 28 ovog zakona vode". In Article 29 paragraph 1, inserting Article 45a, the words “the Commission referred to in Article 34 hereof shall conduct” shall be replaced by “commissions referred to in Article 28 hereof shall conduct”. 2. OBRASCI PREVODA ODREĐENIH AKATA VLADE CRNE GORE a) UREDBA a) DECREE DONOŠENJE UREDBE Na osnovu člana 123 stav 2 Zakona o zaštiti potrošača ("Službeni list RCG", broj 26/07), Vlada Crne Gore, na sjednici od 20. marta 2008. godine, donijela je UREDBU ADOPTION OF DECREE Pursuant to Article 123 paragraph 2 of the Consumer Protection Law (Official Gazette of the Republic of Montenegro 26/07), at its session held on 20 March 2008 the Government of Montenegro adopted the following DECREE o bližim kriterijumima, načinu i postupku pružanja finansijske pomoći organizacijama potrošača iz budžeta Crne Gore on more detailed criteria, manner and procedure for providing financial support from the Budget of Montenegro to consumer organizations Član 1 Ovom uredbom uređuju se bliži kriterijumi, način i postupak pružanja finansijske pomoći organizacijama potrošača iz Budžeta Crne Gore (u daljem tekstu: Budžet). Article 1 This Decree shall regulate in more detail the criteria, manner and procedure for providing financial support from the Budget of Montenegro (hereinafter referred to as the “Budget”) to consumer organizations. ZAVRŠNA ODREDBA UREDBE Član 9 Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". FINAL PROVISION OF A DECREE Article 9 This Decree shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro Broj: 03-2538 Podgorica, 20. mart 2008. godine Vlada Crne Gore Predsjednik, No 03-2538 Podgorica, 20 March 2008 Government of Montenegro Prime Minister, 128 b) ODLUKA b) DECISION Na osnovu člana 12 Zakona o mirnom rješavanju radnih sporova ("Službeni list CG", broj 16/07), Vlada Crne Gore na sjednici od 23. oktobra 2008. godine donosi Pursuant to Article 12 of the Law on Amicable Settlement of Labour Disputes (Official Gazette of Montenegro 16/07), at its session held on 23 October 2008 the Government of Montenegro adopted the following ODLUKU o osnivanju Agencije za mirno rješavanje radnih sporova DECISION Establishing the Agency for Amicable Settlement of Labour Disputes Član 1 -------------------------------------- Article 1 -------------------------------- Član 10 Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". Article 10 This Decision shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro. Broj: 03-10335 Podgorica, 23. oktobar 2008. godine Vlada Crne Gore Predsjednik, No 03-10335 Podgorica, 23 October 2008 Government of Montenegro Prime Minister, 3. OBRASCI PREVODA ODREĐENIH AKATA MINISTARSTAVA a) PRAVILNIK a) RULEBOOK Na osnovu člana 111 Zakona o zaštiti potrošača ("Službeni list RCG", broj 26/07), Ministarstvo za ekonomski razvoj donijelo je Pursuant to Article 111 of the Consumer Protection Law (Official Gazette of the Republic of Montenegro 26/07), the Ministry of Economic Development hereby issues the PRAVILNIK o Arbitražnom odboru za rješavanje sporova potrošača RULEBOOK on Arbitration Committee for Resolution of Consumer Disputes Predmet pravilnika Subject matter Član 1 Ovim pravilnikom utvrđuju se bliži kriterijumi o načinu izbora članova Arbitražnog odbora za rješavanje sporova potrošača (u daljem tekstu: Odbor), načinu pokretanja postupka i postupku pred Vijećem. Article 1 This Rulebook shall lay down more detailed criteria for the appointment of the members to the Arbitration Board for resolution of consumer disputes (hereinafter referred to as the “Board”), the manner of initiating procedeedings and the proceedings before the Panel. ………………. Entry into force Article 44 This Rulebook shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro ……………… Stupanje na snagu Član 44 Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". Broj: 01-3214/3 Podgorica, 23. april 2008. godine Ministar, No 01-3214/3 Podgorica, 23 April 2008 Minister, 129 b) NAREDBA b) ORDER Na osnovu člana 137 Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju ("Službeni list RCG", br. 64/02, 31/05 i 49/07), a u vezi sa čl. 38 i 39 stav 2 Zakona o državnoj upravi ("Službeni list RCG", broj 38/03 i "Službeni list CG", broj 22/08), Ministarstvo prosvjete i nauke donosi Pursuant to Article 137 of the General Law on Education (Official Gazette of the Republic of Montenegro 64/02, 31/05 i 49/07), and in conjunction with Articles 38 and 39 paragraph 2 of the Law on State Administration (Official Gazette of Montenegro 22/08), the Ministry of Education and Science hereby adopts the NAREDBA ORDER O ZABRANI UTVRĐIVANJA PARTICIPACIJE TROŠKOVA OBRAZOVANJA UČENIKA ON PROHIBITION TO IMPOSE PARENTAL OR STUDENTS’ CONTRIBUTION TO COVERING EDUCATION COSTS Član 1 U javnim ustanovama predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja zabranjuje se da se za pokriće troškova obrazovanja (nastavne i vannastavne aktivnosti) obezbjeđuju sredstva, od učenika i roditelja, odnosno staratelja. Article 1 It is hereby prohibited for the public institutions of pre-school, primary school and secondary school education to secure funds from students and parents i.e. custodians for the purposes of covering education costs. Član 2 Za sprovođenje ove naredbe staraće se direktori ustanova iz člana 1 ove naredbe i Prosvjetna inspekcija. Article 2 Headmasters of the institutions refered to in Article 1 hereof and the Education Inspectorate shall be responsible for the implementation of this Order. Član 3 Ova naredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". Article 3 This Order shall enter into force on the eighth day following that of its publication in the Official Gazette of Montenegro. Broj: 01-79 Podgorica, 14. januar 2009. godine Ministar, No: 01-79 Podgorica, 14 January 2009 Minister, c) UPUTSTVO c) INSTRUCTIONS Na osnovu člana 34 stav 7 Zakona o finansiranju lokalne samouprave ("Službeni list RCG", broj 42/03 i "Službeni list Crne Gore", broj 5/08), Ministarstvo finansija donijelo je Pursuant to Article 34 paragraph 7 of the Law on Local Self-Government Financing (Official Gazette of the Republic of Montenegro 42/03 and the Official Gazette of Montenegro 5/08), the Ministry of Finance hereby issues the UPUTSTVO o načinu i postupku raspodjele sredstava Egalizacionog fonda opštinama INSTRUCTIONS on the manner and procedure for allocating funds from the Equalization Fund to municipalities General Provision Opšta odredba Article 1 Član 1 These Instructions shall regulate in more detail the Ovim uputstvom propisuje se bliži način i postupak manner and the procedure for allocating funds from raspodjele sredstava Egalizacionog fonda opštinama. the Equalization Fund to municipalities. …………………………. ………………. 130 Article 7 Član 7 These Instructions shall enter into force on the day Ovo uputstvo stupa na snagu narednog dana od following that of its publication in the Official Gazette dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore". of Montenegro. Broj: 01-1753/1 No 01-1753/1 Podgorica, 15. aprila 2008. godine Podgorica, 15 April 2008 Ministarstvo finansija Ministry of Finance Ministar Minister, 131 VIII. ENGLISH STYLE GUIDE FOR MONTENEGRIN LEGISLATION http://ec.europa.eu/translation/writing/style_guides/english/style_guide_en.pdf 1. SPELLING 1.1. CONVENTIONS British spelling and usage Give preference in your work to British English usage. Where there is a choice, spelling should follow the first entry in the Oxford English Dictionary. Influences are crossing the Atlantic in both directions all the time (the spellings program and disk have become required British usage in data processing, for example). Words that end in -ise/-ize Both spellings are correct in British English. However, the -ise form is much more common. When translating Montenegrin legislation, the -ise form should be used. Words that end in -yse/-yze The -yse form for such words as paralyse and analyse is the only correct spelling in British English. Digraphs Keep the digraphs in aetiology, caesium, foetus, oenology, oestrogen, etc. (etiology, etc. are US usage), but note that a number of such words (e.g. medieval) are now normally spelt without the diagraph in British English. Words with -ct/-x In connection, reflection, etc. use -ct. But note complexion and flexion, some of the few words ending in -exion. Metric units Write gram, kilogram, litre, metre (not kilogramme, liter). However, use tonne not ton (ton refers to the nonmetric measure). Write metre for the unit of length, meter for measuring instruments. Programme vs. program Use program for computer software, programme elsewhere. Plurals For plurals of words of Latin origin, follow the list below: addendum addenda apparatus apparatus appendices (books) appendix appendixes (anatomy) bacillus bacilli bacterium bacteria consortium consortia corrigendum corrigenda criterion criteria curriculum curricula focus focuses 132 formula forum genus index maximum medium memorandum phenomenon plus premium referendum spectrum symposium focal points formulas (politics) formulae (science) fora or forums genera indexes (books), indices (science, economics) maximums or maxima media mediums (spiritualism) memoranda phenomena pluses premiums referenda or referendums spectra (science) spectrums (politics) symposia or symposiums Words that end in -able When adding -able, drop a final silent -e (debatable, conceivable), unless it affects the pronunciation of a preceding consonant (changeable, traceable); the only common exceptions are sizeable and saleable. Confusion between English words Guard against errors involving the words below: dependent (adj.) license (verb) counsel (verb) practise (verb) principal (adj.) stationary (adj.). Dependence all together (in a body) discreet (prudent) elicit (verb - draw forth) dependant (noun) licence (noun) council (noun) practice (noun) principle (noun - thought; approach) principal (noun) = a person represented by an agent stationery (noun) NOTE ALSO dependency altogether (entirely) discrete (separate) illicit (adj. - unlawful) 1.2. CAPITALISATION Capitalise specific references, but lower-case general references. a) Specific institutions Capitalise all nouns and adjectives in designations of specific institutions, their subdivisions (directorates, departments, sections), committees, working parties and the like: Ministry for European Integration Ministry of Foreign Affairs Tax Administration Institute for Standardization of Montenegro 133 Maritime Safety Administration In cases where this rule would produce a long series of capitalised words, use discretion, especially where the name of a department, committee or programme reads more like a description of its function than a real title: Committee for the adaptation to technical progress of the Directive on the introduction of recording equipment in road transport (tachograph). Joint MAFWM/MEPPPC working party on forest and forest product statistics The general rule is ‘the longer the title, the fewer the capitals’. b) Non-specific references Use lower case for non-specific references: The Ministry of Justice is one of the 17 ministries. The European Affairs Committee is one of the parliamentary committees. The Court of Justice rules on matters referred to it by courts or tribunals in the Member States. It was decided to set up a number of working groups. c) Legislative instrument Capitalise references to specific laws, rulebooks, decrees: The Rulebook on measures for the control and eradication of honeybee diseases entered into force in 2004. On 27 July 2009 the Montenegrin Parliament adopted the Criminal Procedure Code. BUT USE LOWER CASE FOR GENERAL REFERENCES: It was felt that a law rather than a rulebook was the appropriate instrument. Volume, chapter, section, article should have an initial capital when followed by a numeral, whereas paragraph, subparagraph and item should have a lowercase letter. Payment of the tax referred to in Article 16 paragraph 2 item 4 of this Law… The payment referred to in other articles... Note: the words draft and proposal should always be written in lower case when referring either specifically or generally to draft legislation. d) Montenegrin legislation titles Be aware that Montenegrin acts are capitalised in full, whereas rulebooks, decrees, decisions, etc. are only capitalised in the first word. Note the form of the title itself, i.e. how the position of the word law is optional whereas subordinate legislation has the obligatory form: type of the legal act + on….. : Law on General Product Safety but for shorter acts it is possible to pre-modify the word Law: Company Law Public Procurement Law - Rulebook on the method of and requirements for verification of measuring instruments, 134 - Decree on notification procedure in the field of technical regulations, standards and conformity assessment procedures, e) Official titles Capitalise the titles of officials and their offices: The current President of the Council is the Prime Minister of the Netherlands. Director-General for Translation is Juhani Lönnroth. Andrija Lompar, the Minister of Transport, Maritime Affairs and Telecommunication, visited the European Individual Chess Championship in Budva Republic yesterday. NB: The word “Ministry” is usually followed by of something “Ministry of …” Ministers always have a responsibility for a particular area. However, of is more frequently used, therefore we have opted for of: Minister of Foreign Affairs Minister of Defence Minister of Interior Affairs and Public Administration, etc. Note also: The meeting opened at 10:00 with Ms Smith presiding. The Chair asked … The usage ‘Chair’ is now the rule in the European Parliament for all its committees. f) Political entities Capitalise references to specific political entities; use lower case when the reference is general, e.g.: the (Montenegrin) Government the Member States (of the EU) the Baltic States the State (where reference is to a specific state, e.g. the Republic of Montenegro) BUT nation states a matter for governments the Montenegrin authorities state-owned Capitalise names of political parties and organisations: the Socialist Group the Liberal Party BUT a liberal a conservative, etc. g) International agreements, conferences etc. Follow the same specific/general rule for treaties, conventions, arrangements, understandings, protocols, etc.: Stabilisation and Association Agreement Treaty of Paris 135 International Tin Agreement European Partnership Conference on Security and Co-operation in Europe BUT by treaty under an agreement the parties agreed to a memorandum of understanding NB: Titles of important international documents should normally be checked in the original. In such cases, back-translation is not an option, as for the titles as for the parts of these documents such as the titles of the chapters, subchapters, etc. Therefore, the basic documents concerning European integration such as the European Partnership, SAA, National Programme for the Integration of Montenegro into the European Union, the Opinion on the application of Montenegro for membership of the European Union (Avis) and similar are necessary as reference. Also, in references to the institutions or documents whose name has been changed, it is vital that the name in force at the time is used and not replaced by the new name. h) Permanent and ad hoc bodies Distinguish between the Commission Delegation in the United States, the UK Commission, etc. (permanent), and delegation to a meeting (ad hoc group of persons). NB: The title European Commission is current usage, but in legal texts, the form Commission of the European Communities must be used. i) Religious references Capitalise references to religions and specific institutions: the Roman Catholic Church, the Orthodox Patriarchy, St Michael’s Church; however, the church charities takes lower case. j) Compass points No capitals are used for north, north-west, north-western, etc. unless they form part of an administrative or political unit or a distinct regional entity. Hence South Africa, Northern Ireland but southern Africa, northern France. Note, however, Central and Eastern European countries (capitalised because the connotations are more political than geographic). Compass bearings are abbreviated with a capital and without a full stop (54°E). Compound compass points are hyphenated and, in official designations, each part is capitalised (South-West Germany, the North-West Frontier); always abbreviate as capitals without space between the letters (NWFrance). k) Proprietary names Proprietary names (or trade names) are normally capitalised, unless they have become generic terms, such as aspirin, gramophone, linoleum, nylon, celluloid. Thus, capitalise registered trade names such as Airbus, Boeing, Land-Rover, Polaroid. l) Place names Capitalise all parts of recognised geographical names and political divisions: North Pole, Northern Ireland, River Plate, Scandinavian Peninsula, the Baltic States, Lower Bavaria. m) Quotations Start with a capital in running text only if the quotation is a complete sentence in itself: 136 Aristotle once said “Law is order, and good law is good order.” BUT The American Government favours “a two-way street in arms procurement”. n) Derivations from proper nouns Words derived from proper nouns usually take a capital (e.g. bunsen burner, degrees Fahrenheit). Consult an up-to-date dictionary. However, not all such adjectives take a capital: arabic (numerals) french (chalk, polish, windows) morocco (leather) roman (type) 1.3. HYPHENS AND COMPOUND WORDS a) General Compounds may be written as two or more separate words, or with hyphen(s), or as a single word; many compounds have followed precisely those steps: (data base * data-base * database). Use hyphens sparingly but to good purpose: the phrase crude oil production statistics needs a hyphen to tell the reader whether ‘crude’ applies to the oil or to the statistics. Thus crude-oil production statistics (applies to the oil) and crude oil-production statistics (applies to the statistics). Sometimes hyphens are essential to clarify the sense: re-cover recover re-creation recreation re-form reform re-count recount Some examples The rules for hyphenation are complex and not always helpful. The primary purpose of hyphenation should be to enhance clarity. Avoid overuse of hyphens. Compound terms used before a noun (attributively) tend to be hyphenated more frequently than similar terms used following the noun. Note the following examples: well-known problem balance-of-payments policy broad-based programme cost-of-living index two-day meeting long-term investment user-friendly software non-co-operation large-scale project BUT policy for the long term production on a large scale Adverbs that end in -ly In adverb-participle modifiers, no hyphen is used when the adverb ends in -ly. a fully indexed pension a beautifully phrased sentence a broadly based programme Chemical terms Note that open compounds designating chemical substances do not take a hyphen in the attributive position: boric acid solution sodium chloride powder Prefixes Prefixes are usually hyphenated in recent or ad hoc coinages: anti-smoking campaign co-responsibility levies co-sponsor ex-army 137 non-resident pre-school non-flammable quasi-autonomous If prefixes are of Latin or Greek origin, however, they tend to drop the hyphen as they become established: antibody subparagraph subcommittee Two-word terms are more resistant to losing the hyphen: end-user all-embracing case-law off-duty BUT endgame waterproof end-product off-market operations overalls Words with co- still retain the hyphen in British spelling: co-operation non-co-operation co-produce co-administration co-ordinate Nouns formed from phrasal verbs These are often hyphenated, but the situation is fluid and US usage (no hyphen) is increasingly being adopted in British English: handout takeover comeback BUT follow-up run-up spin-off Present participles of phrasal verbs When used attributively these are generally hyphenated: cooling-off period setting-up stage Avoiding double consonants and vowels Hyphens are often used to avoid juxtaposing two consonants or two vowels: aero-elastic anti-intellectual re-entry re-examine part-time re-election Hyphen omitted As compounds become established, the hyphen is often omitted in frequently used words: bookkeeping macroeconomic socioeconomic radioactive subsection Numbers and fractions Numbers take hyphens when they are spelled out. Fractions take hyphens when used attributively, but not when used as nouns: twenty-eight, two-thirds completed BUT an increase of two thirds Prefixes before proper names Prefixes before proper names are hyphenated: pro-American intra-Community mid-Atlantic 138 trans-European (exception: transatlantic) Co-ordination of compounds Hyphenated compounds should be co-ordinated as follows: gamma- and beta-emitters acid- and heat-resistant hot- and cold-rolled products Where compounds are not hyphenated (closed compounds), they should not be coordinated but written out in full: macrostructural and microstructural prenatal and postnatal effects changes OR macro- and micro-structural changes pre- and post-natal effects NOT macro- and microstructural changes pre- and postnatal effects mini- and microcomputers agricultural in- and outputs Closed compounds in technical texts There are two major categories. Firstly, those that consist of pairs of short native English words: sugarbeet groundwater foodstuffs yellowcake wetfish shortgrasses Secondly, there is the highly productive category of compounds derived from Greek or Latin stems: keratoderma keratomalacia keratolytic phyllophaga phyllopod 2. PUNCTUATION Do not feel bound by the punctuation of the original document, as far as the inner structure of a sentence is concerned. Punctuation rules and conventions vary from one language to another. However, as opposed to other categories of translating where sentences can be combined, cut and similar, when translating legal documents it is unacceptable to do so. 2.1. FULL STOP a) Avoidance of double punctuation If a sentence ends with an abbreviation that takes a full stop (e.g. “etc.”) or a quotation complete in itself that ends in a full stop, question mark or exclamation mark before the final quotation marks, no further full stop is required: Winston Churchill once said, “Numbers do not daunt us.” b) Headings The full stop is normally deleted from headings. An exception is run-in side headings, which are followed by a full stop in English typographical practice. c) Contractions A full stop follows abbreviations unless the last letter of the word is included: No Mrs Ltd but d) Latin abbreviations Write all Latin abbreviations in roman type, followed by a full stop: i.e. e.g. op. cit. ibid. et al. exception NB (see p. 98, 5.1.) 139 Co. et seq. 2.2. COLON a) No preceding space Colons should be closed up to the preceding word: The United Kingdom comprises four countries: England, Wales, Scotland and Northern Ireland. 2.3. SEMICOLON Use a semicolon rather than a comma to combine two sentences into one without a linking conjunction: The committee dealing with the question of commas agreed on a final text; however, the issue of semicolons was not considered. You may also use semicolons instead of commas to separate items in a series, especially phrases that themselves contain commas (see also Chapter 7 for the use of semicolons in lists). 2.4. COMMA a) Clarity Rules for the use of the comma are vague and include many exceptions. Personal judgement is often required and should be guided by considerations of clarity. b) Meaning of sentence changed On occasion, the insertion or deletion of commas can completely change the meaning of a sentence: The ambassador did not die as reported, (i.e. the circumstances were different from those reported) The ambassador did not die, as reported, (i.e. he is still living) c) Non-defining relative clauses Non-defining relative clauses must be set off by commas to distinguish them from relative clauses that define the preceding noun: The translations, which have been revised, can now be typed. (Adds detail — they have all been revised.) The translations which have been revised can now be typed. (Defines the subset that is to be typed — only those that have been revised are to be typed.) NB: In defining relative clauses, that often reads better than which: The translations that have been revised can now be typed. d) Inserted phrases Use two commas, or none at all, for inserted text. Local self-governments may, in compliance with the provisions of this Act, issue binding regulations... e) Strings of adjectives Several adjectives all modifying a later noun but not each other should be separated by commas: …moderate, stable prices…. Where the last adjective is part of the core, however, it is not preceded by a comma: 140 …moderate, stable agricultural prices….. Here, moderate and stable each separately modify the core agricultural prices. Insert an additional comma before the final ‘and’ (or ‘or’) if needed for clarification: Sugar, beef and veal, and milk products f) Parenthetic and introductory phrases. If a phrase is intended to complement or introduce the information in a sentence and has a separate emphasis of its own, it is set off by a comma, or by a pair of commas if inside the sentence: Mindful of the need to fudge the issue, the committee on commas never came to a conclusion. The committee on commas is composed of old fogeys, as you know. The committee on commas, however, was of a different opinion. Note that the sentence must remain a complete sentence even if the parenthetic or introductory phrase is omitted. Parenthetic phrases may also be created by setting off part of the sentence with a comma (or commas) while retaining the normal word order. Both the following are possible: The President was a great man despite his flaws. The President was a great man, despite his flaws. Without the comma, the phrase ‘despite his flaws’ forms part of the statement. With the comma, the phrase complements it, i.e. the sentence retains its sense if the phrase is omitted. The comma is therefore correctly left out in the following sentence: Phrases must not be set off by commas if this changes the intended meaning of the sentence. However, a comma is required if the phrase has a separate emphasis simply by virtue of being moved out of position, for example to the beginning of the sentence: If this changes the intended meaning of the sentence, phrases must not be set off by commas. Note, though, that short introductory phrases need not have any separate emphasis of their own, i.e. they may be run into the rest of the sentence. Both the following are possible: In 2003, the committee took three decisions. In 2003 the committee took three decisions. Parenthetic phrases (but not introductory phrases) may sometimes be marked by dashes (see 2.18) or brackets (see 2.20). g) Non-defining relative clauses Non-defining relative clauses are special cases of parenthetic phrases. Note the difference compared with relative clauses that define the preceding noun phrase (i.e. ‘the translations’ or ‘the translation in the tray’ in the examples below): The translations, which have been revised, can now be sent out. 141 (added detail — they have all been revised) The translations which (or better: that) have been revised can now be sent out. (defining the subset that is to be sent out — only those that have been revised are to be sent out) Note also that the use of ‘which’ in defining relative clauses is often considered to be stilted and overly formal. ‘That’ reads more naturally. It also helps make the meaning clearer, reinforcing the lack of commas, since it is used as a relative pronoun only in defining clauses. Unlike ‘which’, however, ‘that’ needs to be close to the noun to which it refers. h) Combined uses of commas The uses of commas described above can of course be combined. Worth noting is that an initial comma is not needed before introductory phrases in linked sentences: The committee dealing with the question of commas agreed on a final text, but despite the importance of the matter, the relationship with semicolons was not considered. i) Avoiding commas Avoid liberally sprinkling sentences with commas, but do so by constructing sentences so as to minimise the number of commas required rather than by breaching the comma rules described above. For example, inserted phrases can often be moved to the beginning of the sentence. Parenthetic phrases can also be rendered with brackets or dashes. Moreover, a parenthetic phrase may not in fact be appropriate (see the examples in 2.13 and the discussion of relative clauses in Finally, a complex sentence can be divided by a semicolon (compare 2.9 and 2.12) or even split into two or more sentences. 2.5. BRACKETS a) Round brackets Also known as parentheses, round brackets are used much like commas in explained above, except that the text they contain has a lower emphasis. They are often used to expand on or explain the preceding item in the text: ARZOD (an employment service) is based in Ruritania. b) Round brackets in citations Use a pair of round brackets when citing numbered paragraphs from legal instruments, and close up to the article number: Article 3(1), Article 3(1)(a), Article 3a(1), etc. c) Bracketed sentences A whole sentence in brackets should have the final stop inside the closing bracket. Do not forget the stop at the end of the preceding sentence as well. d) Square brackets Square brackets are used to make insertions in quoted material. They are also used by convention in administrative drafting to indicate optional passages or those still open to discussion, so do not replace with round brackets. When translating, also use square brackets to insert translations or explanations after names or titles left in the original language. 2.6. DASH VS. HYPHEN Hyphens are shorter than dashes. Both hyphens (-) and dashes (−) are available in modern word processors. 142 A hyphen is used to join co-ordinate or contrast pairs (a current-voltage graph; the height-depth ratio). These are not subject to hyphenation rules. 2.7. QUOTATION MARKS Use quotation marks as sparingly as possible for purposes other than actual quotation. NB: The Official Gazette of the Republic of Montenegro is called and is often translated in many ways, in both italics and quotation marks. However, regardless of the original style, it SHOULD always be translated in this form: Official Gazette of (the Republic of) Montenegro + the number itself (words No and Nos are unnecessary, as is the comma) e.g. Official Gazette of the Republic of Montenegro 25/05 or OGRM 25/05 or Official Gazette of Montenegro 48/08 or OGM 48/08 NB: Do not enclose titles of books, newspapers or foreign-language expressions in quotation marks, since they are usually displayed in italics. a) Back-translating of quotes Avoid if possible. However, if you cannot find the original English version, turn the passage into indirect speech without quotation marks. The same applies where the author has applied quotation marks to a non-verbatim reference. b) So-called Quotation marks are preferable to so-called, which has pejorative connotations, to render soidisant, sogenannt, etc. c) Double vs. single quotation marks Use double quotation marks as the first choice and single marks for quotations within these. The Minister noted: “In the text of the new act ‘a four-wheeled vehicle’ means...”. 2.8. APOSTROPHE a) Words ending in -s Common and proper nouns and abbreviations ending in -s form their singular possessive with -’s (the plural remains -s’), just like nouns ending in other letters. Mr Jones’s paper hostesses’ duties (plural) a hostess’s pay (singular) UNIX’s success MS-DOS’s outlook Helios’s future is uncertain Note that some place names omit the apostrophe (Earls Court, Kings Cross). Possessives of proper names in titles (e.g. Chambers Dictionary) sometimes also omit the apostrophe. There is no apostrophe in Achilles tendon. See the Oxford Writers’ Dictionary for individual cases. Contractions are common in informal texts, but not in formal texts. b) Plurals of figures Plurals of figures do not require an apostrophe: Pilots of 747s undergo special training. c) Plurals of abbreviations Plurals of abbreviations (MEPs, OCTs, SMEs, UFOs, VDUs) do not take an apostrophe. d) Plurals of single letters The plurals of single lower-case letters may, however, take an apostrophe to avoid misunderstanding: 143 Dot your i’s. Mind your p’s and q’s 2.9. THE OBLIQUE or SOLDIUS a) Alternatives, per, fractions The oblique stroke, also known as the diagonal, solidus or slash, is used for alternatives (and/or), to mean “per” (km/day) and with fractions (19/100). b) Years Marketing years, financial years, etc. that do not coincide with calendar years are denoted by a forward slash, e.g. 2001/02, which is 12 months, rather than by a dash, e.g. 2001-02, which means two years. 3. ITALICS Italics must not be used simultaneously with quotation marks. To cite quotations from books and periodicals, use quotation marks rather than italics. NB: Always use italics with the phrase acquis communautaire. a) Quotations Quotations that are not being translated, such as the actual wording of other documents, should be placed in quotation marks without italicising the text. A translation of the quotation should follow in quotation marks, in square brackets. U lijevom gornjem dijelu adresne strane malog paketa pošiljalac je dužan da stavi oznaku „MALI PAKET” i svoju adresu. The sender shall write the words “MALI PAKET” [SMALL PARCEL] and his/her address in the upper left-hand corner of the small parcel’s address side. 4. NUMBERS 4.1. NUMBERS WRITTEN OUT a) General rule Both cardinal and ordinal numbers one to nine inclusive are written out in full one, two, three, four, five, six, seven, eight, nine first, second, third, fourth, fifth, sixth, seventh, eighth, ninth Except in ranges: 9-11 Articles 19-21 This rule does not apply to statistical documents, where figures are preferred. Ordinal numbers 10 and above are expressed by means of superscript letters: 10th, 11th… 22nd, 23rd, 24th, etc. groups of three figures must be separated by a space (specific or fixed space if possible) and not a comma e.g. 300 000 years and page folios are written without a space, e.g. 1991, p. 2064, decimals are written with a full stop, not a comma e.g. 13.6. NB: The comma is used in all languages, except English, to separate the whole numbers from the decimals. The whole numbers are presented in series of three, each series separated by a thin space (and not by a point). Decimals are grouped in a single block: 144 152231.324 b) Consistency In deciding whether to write numbers as words or figures, the first consideration should be consistency within a document. For a series of numbers in running text, use figures: The ages of the eight members of the city council are 69, 64, 58, 54 (two members), 47, 45 and 35. If there are several numbers applicable to the same category in a paragraph and numerals must be used for one of them then, for consistency’s sake, numerals should be used for all the numbers in the paragraph: There are 6 graduate students in the philosophy department, 56 in the classics department and 117 in... c) With symbols and abbreviations Always use figures with units of measurement denoted by symbols or abbreviations: EUR 50 fifty euro O 250 kW two hundred and fifty kilowatts R 205 µg two hundred and five micrograms The converse does not hold, however; numbers qualifying units of measurement that are spelled out may be written with figures: 250 kilowatts 500 miles d) Currency - The euro According to the European Council conclusions reached in Madrid in December 1995, the single currency will be known as the ‘euro’. The ISO code for the euro is EUR. The euro is divided into 100 cent. In English the terms ‘euro’ and ‘cent’ are invariable (no plural). NB: The euro sign € is only used in a limited number of promotional publications (e.g. key publications of the European Union). - Start of sentence Do not start a sentence with a figure or a symbol followed by a figure. Either move it further back in the sentence, or write it out. Useful devices include inversions, such as: In all..., Of the total, 55 million ... - Currency abbreviation The currency abbreviation precedes the amount and is followed by a space: EUR 2 million The currency symbol, however, if it must be used is closed up: €2m - Currency written out In running text, currencies are written in lower case: two million euro 145 - Currency sub-units Use a full stop to separate units from sub-units (in Montenegrin a comma is used): In English: 1 000.00 In Montenegrin: 1.000,00 NB: One of the most common mistakes made by translators is not translating the numbers from Montenegrin into English, i.e. not replacing decimal commas with points. e) Figures and words combined Do not combine single-digit figures and words by means of hyphens but write them out: a two-hour journey a three-year period a five-door car NOT a 2-hour journey a 3-year period a 5-door car f) Compound attributes Compound attributes that include numbers must be hyphenated: a seven-year-old wine two four-hectare plots g) Compound numbers Compound numbers that are to be written out (e.g. in treaty texts) take a hyphen, whether cardinal or ordinal: the thirty-first day of December nineteen hundred and eighty-one h) Adjacent numbers When two numbers are adjacent, it is often preferable to spell out one of them: ninety 50-gram weights seventy 25-cent stamps i) Large numbers With hundreds and thousands, etc. there is a choice of using figures or words: 300 or three hundred EUR 3 000 or three thousand euro NOT 3 hundred EUR 3 thousand Million and billion, however, may be combined with figures: 2.5 million EUR 3 million 31 billion j) Grouping of thousands Do not use either commas or full stops but insert protected spaces. 4 000 000 NB: Serial numbers (such as pages) are not grouped in thousands, except for money. k) Obligatory use of figures Use figures, not words, for temperatures, times, distances (about 5 kilometres), percentages, people’s ages and votes (2 delegations were in favour, 7 against, and 1 abstained). Legal references should also be in figures (Chapter 5, Section 9, Article 4). l) Billion Be careful to note the difference between the use of billion and million. Billion is used to designate thousand million and is now officially recognised by the European Commission. It is standard 146 usage in official Community publications. This is also North American usage. However, use 1 000 million in preference to billion when a single billion is mentioned. m) Abbreviations for million and billion The letters m and bn can be used for sums of money to avoid frequent repetitions of million, billion; this applies particularly in tables, where space is limited. The letters should be closed up to the figure: EUR 230m 4.2. FRACTIONS a) Written out Insert hyphens in fractions used as adverbs or adjectives but not if they are nouns: a two-thirds increase two-thirds completed an increase of two thirds b) Figure-word combinations Avoid combining figures and words: N O T two-thirds finished 2/3 finished c) Decimal point When translating, replace decimal commas with points. d) Accuracy In quoting statistics, 3.5 (as in 3.5%) is not the same as 3.50; each decimal place, even if zero, adds to accuracy. 4.3. INCLUSIVE NUMBERS a) Written out To indicate a range of numbers in a sentence, repeat the symbols and multiples (i.e. thousand, million, etc.): from EUR 20 million to EUR 30 million between 10°C and 70°C b) Abbreviated form (with a hyphen) If the symbol or multiple remains the same, a closed-up hyphen may be inserted between the figures: 10-70°C EUR 20-30 million Leave a blank space on either side of the hyphen if the symbol or multiple changes: 100kW - 40MW c) Patterns Note the following patterns: from 1990 to 1995 between 1990 and 1995 1990 to 1995 inclusive N O T from 1990-95 between 1990-95 1990-95 inclusive d) Years For a series of consecutive years, use a closed-up hyphen, after which the decade is repeated. If more than two figures change, use all four: 1870-1901 1980-86 1996-2006 2002-10 147 e) Approximation Use a closed-up hyphen for such expressions as: 3-4 pigs to a pen The Minister will be back in 40-45 minutes. 4.4. ROMAN NUMERALS Roman numerals are used in Montenegrin legislation usually to number Parts, Titles or Chapters. As is the case with ordinal Arabic numerals in English, a full stop is not written after Roman ordinals. The seven Roman numerals are: I=1 V=5 L = 50 X = 10 C = 100 D = 500 M = 1000 4.5. DATES a) Month written out Within a sentence, write out the month, preceded by a simple figure for the day, e. g. 23 July 1997, not July 23, 1997. Use all four digits when referring to specific years (i.e. 1997 not ’97). Note: In the international dating system 23 July 1997 is 1997-07-23. (In American usage it is 7:25:97.) b) Decades When referring to decades, write the 1990s (no apostrophe) and not the nineties. c) Eras The letters AD come before the year number (AD 2000), as do AH (anno Hegirae) in the Islamic calendar. Note that BC follows the numeral (347 bC). 4.6. TIME a) The 24-hour system Use the 24-hour system in preference to the 12-hour system. When writing times, use a colon in preference to a point between hours and minutes, without adding hrs or o’clock: 11:30. However, if the original document uses a point, this may be retained for the sake of convenience. For midnight, either write the word midnight or use 24.00 (for periods ending then) or 00.00 (for periods starting then). b) Summer time Distinguish summertime (the season) from summer time: Central European Summer Time (CEST) 148 c) Calendar vs. financial year Note that 1990-91 is two years. Single marketing years, financial years, etc. that do not coincide with calendar years, are denoted by a forward slash, e.g. 1990/91, which is 12 months or less. 5. ABBREVIATIONS, ACRONYMS AND SYMBOLS 5.1. ABBREVIATIONS AND ACRONYMS a) Definition An acronym is defined as a word formed from the initial letters of other words (e.g. NATO, UNESCO). Acronyms, in which each letter or part is pronounced separately, are called initialisms (e.g. BBC, DNA). In this Handbook initialisms are not treated separately. b) Capitalisation Most acronyms of five or fewer letters take the upper case throughout, without full stops. ACP EIB COST R&D NASA EFTA CCC EMS ISDN AIDS NOW FAST EEA ERDF MCA NET PACE EMU EEC FADN OECD ECHO SALT USSR c) Longer acronyms Lower-case those with six letters or more, with initial capital, provided that they can be pronounced. Some with five letters are also written lower case. Thus: Benelux Esprit Helios Interreg Phare Resider BUT EAGGF UNRWA UNHCR Computer and some other terms are exceptions: ASCII BASIC CELEX CRONOS d) Indefinite article Apply the rule “a before a consonant, an before a vowel”. Note that some consonants, pronounced as if they had an initial vowel, also take an, and some vowels pronounced with an initial consonant take a: a UN resolution an EDF project a NATO decision an MP e) Plurals of abbreviations Plurals of abbreviations do not take an apostrophe: MEPs OCTs SMEs UFOs VDUs f) Viz. and cf. Use namely as opposed to viz. (videlicet) which means “that is to say” and is used in much the same way as a colon. The abbreviation cf. (confer - compare) is acceptable (do not change it to see). g) Foreign-language abbreviations Do not translate foreign-language abbreviations concerning commercial entities. They should retain the capitalisation and punctuation conventions of the original, such as GmbH (German). In general, abbreviations denoting the nature of a commercial entity should not be translated. The 149 same is, of course, with the name of the Montenegrin companies containing the abbreviations d.o.o. or a.d., e.g. Crnogorska komercijalna banka a.d. h) Contact The following abbreviations are used: Tel.- with full stop and without colon; Fax - without colon Telex - without colon E-mail without colon NB Abbreviate Nota bene as Nb (not N.b. see p. 88, 2.1.). No and Nos ‘No’ as in ‘No 1’ (a contraction of ‘numero’, not an abbreviation) is never followed by a full stop. 5.2. MATHEMATICAL SYMBOLS a) General The range of mathematical symbols available on most word processors is probably sufficient for most practical purposes. Where an original document is available in electronic form, mathematical formulae should be copied over, or your translation should be inserted into a copy of the original, leaving the mathematical parts to stand. b) Per cent and % The per cent sign (%) is closed up to the figure (33% not 33 %). Note that percentage is one word, but per cent is written as two words. In legal texts use per cent rather than the symbol, unless the original uses the symbol. Be very careful to cite the figure exactly as in the original! Observe the distinction between per cent (or %) and percentage point(s): an increase from 5% to 7% is an increase of two percentage points (or an increase of 40%), not an increase of 2%. c) Technical tolerances Do not use “±” to mean about or approximately. Use it only for technical tolerances. Multiplication sign. Change points used as a multiplication sign to ‘x’ or ‘*’, e.g. 2.6 . 1018 becomes 2.6 x 1018 or 2.6 * 1018. 5.3. SCIENTIFIC SYMBOLS AND UNITS OF MEASUREMENT a) General Most scientific symbols in current use are interlingual forms and one should normally be able to reproduce them as they appear in the source document. In the specific case of weights and measures, the International System of Units (SI - Systeme international d’unites) has now been adopted in most realms of science and technology. b) Names of units of measurement Names of basic and derived units of measurement are always lower-cased, even if they are derived from a personal name: pascal siemens ampere kelvin hertz newton watt They have normal plurals in -s: 250 volts 50 watts 150 c) Symbols for units of measurement These are normally abridged forms of the unit names. They are written without full stops, are not closed up to figures and do not have plurals: 4 ha 9m 60 Hz 20 m/s 55 dB 2 000 kc/s d) Capitalisation of units of measurement The initial letter of symbols for SI units derived from personal names is always capitalised: Hz (hertz) Bq (becquerel) N (newton) K (kelvin) Symbols derived from generic nouns are always lower-cased: 1m (lumen) lx (lux) mol (mole) cd (candela) * Ohm - The ohm symbol is capital omega (Ω). All other SI symbols for units of measurement are formed from unaccented Latin characters. e) Prefixes used with units of measurement Prefixes and their symbols are used to designate decimal multiples and sub-multiples of units of measurement. All symbols for prefixes are unaccented Latin characters except for H, the symbol for micro. f) Radiation protection In 1985 the derived units curie (Ci), rad (rad) and rem (rem) were officially superseded by the Becquerel (bq), gray (Gy) and sievert (Sv) respectively, but many scientists continue to use the older terms. Follow the usage of the source document. NB: The name and symbol are identical in the case of the rad and rem. g) Quantities and values The quantity length is measured with the unit metre (m), and a value is an instance of such a measurement, e.g. 350. Likewise the quantity absorbed dose is measured with the unit gray (Gy); 207 Gy is a value instantiating such a measurement. h) Internal capitals Symbols for units of measurement that start with a capital letter keep the capital internally when used with a prefix: kHz MHz eV i) Electric power Kilowatt (kW) and megawatt (MW) are used for generating capacity; kWh (kilowatt hours) and MWh for output over a given period. j) Nuclear reactors Nuclear reactor types are identified by upper case abbreviations: LWR, AGR, etc. Note that there is no hyphen in fast breeder reactor (a fast reactor that also breeds fissile material). k) Chemical elements The names of the chemical elements start with a lower-case letter, including elements whose designations are derived from proper names: californium einsteinium nobelium 151 Their symbols (which are interlingual) consist either of a single capital or a capital and small letter (N, Sn, U, Pb, Mg, Z) without a full stop. A list of English names of 106 elements and their symbols is provided as Annex 9 of the European Commision’s English Style Guide. l) Radioisotopes When written out, radioisotopes are indicated by the name of the element followed by the mass number separated by a closed-up hyphen: uranium-232 plutonium-236 carbon-14 Science publications now use the new convention in which the mass number is raised and immediately precedes the element’s name: 14C 239 plutonium Follow the convention in the source document. 6. FOREIGN IMPORTS 6.1. FOREIGN WORDS AND PHRASES IN ENGLISH TEXT a) Foreign words and phrases used in an English text should be italicised (no inverted commas) and should have the appropriate accents, e.g. inter alia, raison d’être. Exceptions: words and phrases now in common use and/or considered part of the English language, e.g. role, ad hoc, per capita, per se, etc. b) Personal names should retain their original accents, e.g. Grybauskaitė, Potočnik, Wallström. c) Quotations. Place verbatim quotations in foreign languages in quotation marks without italicising the text. d) Latin. Avoid obscure Latin phrases if writing for a broad readership. When faced with such phrases as a translator, check whether they have the same currency and meaning when used in English. e) The expression ‘per diem’ (‘daily allowance’) and many others have English equivalents, which should be preferred e.g. ‘a year’ or ‘/year’ rather than ‘per annum’. 6.2. ROMANISATION SYSTEMS a) Greek. Use the ELOT phonetic standard for transliteration, except where a classical rendering is more familiar or appropriate in English. Both the ELOT standard and the classical transliteration conventions, along with further recommendations and notes, are reproduced in the Transliteration Table for Greek annexed to this Guide. b) Cyrillic. When transliterating for EU documents, use the scheme set out in the Transliteration Table for Cyrillic annexed to this Guide. (Note that the ‘soft sign’ and ‘hard sign’ should be omitted.) Remember that the EU languages have different transliteration systems (DE: Boschurischte, Tschernobyl; FR: Bojourichté, Tchernobyl; EN: Bozhurishte, Chernobyl). An internet search will normally reveal whether there is a more commonly used English transliteration which is acceptable for particular proper names. For other languages, see e.g. the Wikipedia entry on Cyrillic. 152 c) Arabic. There are many different transliteration systems, but an internet search will normally reveal the most commonly used English spelling convention. When translating, do not always rely on the form used in the source text. For example, French, German or Dutch writers may use j where y is needed in English or French (e.g. DE: Scheich Jamani = EN: Sheikh Yamani). Note spellings of Maghreb and Mashreq. The article Al and variants should be capitalised at the beginning of names but not internally: Dhu al Faqar, Abd ar Rahman. Do not use hyphens to connect parts of a name d) Chinese. The pinyin romanisation system introduced by the People’s Republic in the 1950s has now become the internationally accepted standard. Important new spellings to note are: Beijing (Peking) Guangzhou (Canton) Nanjing (Nanking) Xinjiang (Sinkiang) The spelling of Shanghai remains the same. Add the old form in parentheses if you think it necessary. 7. PERSONAL NAMES AND TITLES Translating personal academic titles presents a great difficulty mostly due to the fact that educational systems vary from country to country. Most of these translations cannot transpose the academic level of the subject. The mission of the department translating the Montenegrin legislation is to present the normative texts of the Montenegro to the institutions of the European Union in English language. Our legal experts agree on the fact that this difficulty can be avoided and omitted as this will present no harm to the document as regards the abovementioned mission. However, there are used titles: MONTENEGRIN dipl.ing. dipl.prav. dr mr.sc dr.sc prof. cases when titles need to be translated. Here are some of the most frequently ENGLISH BSc LLB Dr (of medicine) MSc (for a degree in the technical sciences; there is no proper equivalent in English, because the title depends on the subject matter of the Masters, e.g. LLM, MA, MBA, etc.) DSc (for a degree in the technical sciences; the same as above, e.g. JD, PhD, etc.) Prof. NB: When translating normative texts into English, such as Montenegrin legislation, omit all degree titles listed with a personal name (e.g. the Montenegrin titles: prof., dr, mr.sc, dipl. ing., etc.). Of course, everything else in the text must be translated as in the original. 8. GENDER NEUTRAL LANGUAGE a) General The most usual problem is the legal or natural person, which is neutral in Montenegrin language. When pronouns are used the best solution is often both pronouns, i.e. he/she. Other solutions include the following: 153 1. 2. 3. 4. 5. eliminate the pronoun completely; repeat the noun; use a neutral word such as one, individual; and use both pronouns, i.e. he/she. however, do not use s/he! b) Gender-specific In gender-specific contexts, such as “mother of the child”, use of appropriate masculine or feminine pronouns is a matter of common sense. 9. GEOGRAPHICAL NAMES a) Country names Recommended English spellings of country names (full and shortened forms), currencies, and ISO codes for countries and currencies are given in the Interinstitutional Style Guide209. Many place names have an anglicised form, but as people become more familiar with these names in the language of the country concerned, so foreign spellings will gain wider currency in written English. As a rule of thumb, therefore, use the native form for geographical names except where an anglicised form is overwhelmingly common. If in doubt as to whether an anglicised form is in widespread use, use only those given in this Guidebook. Short name, source language(s) (geographical name) Belgique/België Official name, source language(s) (protocol name) Short name in English (geographical name) Official name in English (protocol name) Puni i skraćeni Country naziv na code crnogorskom jeziku Royaume de Belgium Belgique/ Koninkrijk België Република Bulgaria България Kingdom of Belgium BE Republic of Bulgaria BG Česká republika Česká republika Czech Republic Danmark Kongeriget Danmark Bundesrepublik Deutschland България Deutschland Czech Republic Denmark Kingdom of Denmark Federal Republic of Germany Germany Eesti Eesti Vabariik Estonia Éire/Ireland Ελλάδα Éire/Ireland Ελληνική Δημοκρατία Reino de España Ireland Greece Republic of Estonia Ireland Hellenic Republic Spain Kingdom of Spain España 209 CZ DK DE EE IE EL ES Kraljevina Belgija (Belgija) Republika Bugarska (Bugarska) Republika Češka Kraljevina Danska (Danska) Savezna Republika Njemačka (Njemačka) Republika Estonija (Estonija) Irska Republika Grčka (Grčka) Kraljevina Španija (Španija) The abbreviation to use = ISO code, except for Greece and the United Kingdom, for which EL and UK are recommended (instead of the ISO codes GR and GB). The former abbreviations (generally taken from the international code for automobiles) were used until the end of 2002. 154 France Italia Κύπρος/Kıbrıs Latvija Lietuva Luxembourg Magyarország Malta Nederland Österreich Polska Portugal România Slovenija Slovensko Suomi/Finland Sverige United Kingdom République française France French Republic Repubblica italiana Κυπριακή Δημοκρατία Latvijas Republika Lietuvos Respublika Grand-Duché de Luxembourg Italy Italian Republic Cyprus Republic of Cyprus Republic of Latvia Magyar Köztársaság Hungary Repubblika Ta’ Malta Koninkrijk der Nederlanden Malta Republic of Malta Netherlands Kingdom of the Netherlands Republik Österreich Rzeczpospolita Polska República Portuguesa România Republika Slovenija Austria Slovenská republika Slovakia Suomen tasavalta/ Republiken Finland Konungariket Sverige United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Finland FR Latvia Lithuania Luxembourg Portugal Romania Slovenia CY LV Republic of Lithuania Grand Duchy of Luxembourg LU Republic of Hungary HU Republic of Austria Republic of Poland Portuguese Republic Romania Republic of Slovenia Poland IT LT MT NL AT PL PT RO SI Slovak Republic SK Republic of Finland Sweden Kingdom of Sweden United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland United Kingdom FI SE UK Republika Francuska (Francuska) Republika Italija (Italija) Republika Kipar (Kipar) Republika Letonija (Letonija) Republika Litvanija (Litvanija) Veliko Vojvodstvo Luksemburg (Luksemburg) Republika Mađarska (Mađarska) Republika Malta (Malta) Kraljevina Holandija (Holandija) Republika Austrija (Austrija) Republika Poljska (Poljska) Republika Portugal (Portugal) Rumunija Republika Slovenija (Slovenija) Republika Slovačka (Slovačka) Republika Finska (Finska) Kraljevina Švedska (Švedska) Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske (Ujedinjeno Kraljevstvo) NB: Ireland is the full name laid down in the Irish Constitution; ‘Eire’ (the name in Irish) and ‘Republic of Ireland/Irish Republic’ are incorrect in English. Use ‘the Netherlands’ not Holland, which is only part of the Netherlands (the provinces of North and South Holland); a capital T is not necessary on ‘the’. In tables ‘Netherlands’ will suffice. 155 Use ‘United Kingdom’ for the Member State, not ‘Great Britain’, which comprises England, Scotland and Wales; these three together with Northern Ireland are the constituent parts of the United Kingdom. The purely geographical term ‘British Isles’ includes Ireland and the Crown Dependencies (the Isle of Man and the Channel Islands, which are not part of the United Kingdom). b) Orthography. Recommended spellings of countries (full names and short forms), country adjectives, capital cities, currencies and abbreviations are given in Annex 5 of the Interinstitutional Style Guide. Geographical names frequently contain pitfalls for the unwary, particularly in texts dealing with current events. Check carefully that you have used the appropriate English form. Examples: Belén/Bethlehem; Hong-Kong/Hong Kong; Irak/Iraq; Mogadiscio/Mogadishu; Karlsbad/Karlovy Vary; Naplouse/Nablus; Saïda/Sidon. c) Countries/cities. Watch out for the definite article when translating place names from French, as in the following table. COUNTRY/TERRITORY CITY/TOWN (au) Gaza — the Gaza Strip (à) Gaza — Gaza (au) Guatemala — Guatemala (à) Guatemala — Guatemala City (au) Mexique — Mexico (à) Mexico — Mexico City and NB in Spanish: México — Mexico México D.F. — Mexico City d) Scandinavian/Nordic. When referring to the countries of the Nordic Council, i.e. Denmark (including the Faeroes and Greenland), Finland (including Åland), Iceland, Norway and Sweden, use ‘Nordic’ rather than ‘Scandinavian’ in terms such as ‘Nordic countries’ or ‘Nordic cooperation’. However, you may use ‘Scandinavia(n)’ if you do not need to be specific, though bear in mind the following points. In its narrow geographical interpretation, ‘Scandinavia’ refers to the two countries of the Scandinavian peninsula, i.e. Norway and Sweden. In practice, however, it includes Denmark and is often stretched to cover Finland. As a cultural term, ‘Scandinavian’ also embraces Iceland and the Faeroes. Note that ‘Scandinavian languages’ refers to the northern Germanic languages, i.e. Danish, Faeroese, Icelandic, Norwegian, and Swedish, but not of course Finnish. e) Names of regions. Regional names fall into three types. - Administrative units. Anglicise only those names given in the list . Anglicise if the English has wide currency, e.g. the Black Forest, the Ruhr. Otherwise retain original spelling and accents. Regional products are a frequent example: a Rheinhessen wine, the eastern Périgord area, the Ardèche region (NB: it is useful to add ‘region’ or ‘area’ in such cases), Lüneburger Heide - Officially designated development areas. Designated development areas are mostly derived from names of administrative units or from traditional geographical names, often with a defining adjective. Follow the appropriate rule above, e.g.: Lower Bavaria; the Charentes development area The name of the cross-border region Euregio is written with an initial capital only. f) Rivers. Moselle always for wine, and for the river in connection with France and Luxembourg; Mosel may be used if the context is Germany. Use Meuse in French/Belgian contexts, Maas for the Netherlands; Rhine and Rhineland for Rhein, Rhin, Rijn, Rheinland; Tiber for Tevere; Tagus for Tajo/Tejo. 156 g) Seas. Anglicise seas (e.g. the Adriatic, the North Sea, the Baltic); Greenland waters implies official sea limits; use ‘waters off Greenland’ if something else is meant. h) Lakes. Anglicise Lake Constance, Lake Geneva, Lake Maggiore. But note Königssee. i) Strait/straits. The singular is the form commonly used in official names, for example: Strait of Dover or Strait of Gibraltar. j) Other bodies of water. Write Ijsselmeer (without capital J), Wattenmeer, Kattegat (Danish), Kattegatt (Swedish), Great/Little Belt. k) Islands. Islands are often administrative units in their own right, so leave in original spelling, except Corsica, Sicily, Sardinia, the Canary Islands, the Azores and Greek islands with accepted English spellings, such as Crete, Corfu, Lesbos. Use Fyn rather than Fünen in English texts and use West Friesian Islands for Waddeneilanden. l) Mountains. Anglicise the Alps, Apennines (one p), Dolomites, Pindus Mountains, and Pyrenees (no accents). Do not anglicise Massif Central (except for capital C), Alpes Maritimes (capital M) or Schwäbische Alb. Alpenvorland should be translated as the foothills of the Alps. m) Valleys. Words for valley should be translated unless referring to an official region or local produce: the Po valley, the Valle d’Aosta, Remstal wine. n) Cities Austria Belgium Flemish v. French forms Denmark Finland210 France Germany Greece Ireland Italy Luxembourg Netherlands Portugal Spain Use Vienna for Wien Use the forms Antwerp, Bruges, Brussels, Ghent, Ostend. Use Flemish names of places in Dutch-speaking provinces and French for Frenchspeaking areas. Note Copenhagen, Aarhus, Aalborg. write Helsinki, Oulu, Tampere, Turku, not Helsingfors, Uleåborg, Tammerfors, Åbo Write Lyon, Marseille, Strasbourg Use the forms Cologne and Munich Use traditional English spellings for well-known cities, regions, islands, etc. — the officially recommended transcription system has not found acceptance even within the European Union and is unknown elsewhere. However, use transliteration for unfamiliar localities, and note that preference should always be given to the demotic forms of place names (where known). Use the English names of cities and towns, except for those in an Irish-speaking area (Gaeltacht). A list of English and Irish names can be found at http://en.wikipedia.org/wiki/Place_names_in_Irish#Names_of_Irish_cities. Use the English spellings Florence, Genoa, Milan, Naples, Rome, Turin, Venice. Take care not to use the French spelling of other towns, which may differ only slightly from the Italian. Use the French spelling for Luxembourg (country and city). Always write The Hague with a capital T except when used attributively (e.g. the Hague Convention). Use Lisbon. Write Seville. Otherwise use Spanish spelling, e.g. Córdoba, La Coruña. 210 Finland is a bilingual country, and many cities and localities have official names in both Finnish and Swedish. When translating from either language, remember that the form to be used depends on the local language situation, not on the text you are translating. A full list of the Finnish/Swedish names which take precedence is kept by the Research Institute for the Languages of Finland. Note in particular that for all major cities the Finnish name must be used 157 Sweden Note Gothenburg for Göteborg. However, the Swedish form should be used in some EU-specific contexts, e.g. the Göteborg summit/process. o) Non-literal geographical names. Geographical names used in lexicalized compounds tend to be lowercased, as they are no longer considered proper adjectives: roman numerals, gum arabic, prussic acid. Consult an up-to-date reliable dictionary in cases of doubt. p) Compass points. No capitals for north, north-west, north-western, etc. unless part of an administrative or political unit or a distinct regional entity. Hence South Africa, Northern Ireland but southern Africa, northern France. Note, however, Central and Eastern European countries (capitalised because the connotations are more political than geographic). Compass bearings are abbreviated without a point (54°E). r) Compound compass points. Compound compass points are hyphenated and, in official designations, each part is capitalised (South-West Germany, the North- West Frontier); always abbreviate as capitals without stops (NW France). 10. SCIENTIFIC NAMES a) Biological sciences Given that the binomial system for classifying living organisms is used in all languages, it is normally sufficient to reproduce the original Latin terms. Note that the initial letter of the scientific name is capitalised, while species epithets are always lower-cased, even if derived from proper names (e.g. Manes americana, Degenia velebitica). b) Abbreviating genus name Most text references are to genus or species (i.e. the name of the genus followed by an epithet). The genus name should be spelled out in full on first occurrence and subsequently abbreviated: Escherichia coli E. coli Italics The names of genera, species and subspecies (varieties, cultivars) are always italicised. c) Non-technical usage Some scientific plant names are identical with the vernacular name and should not be capitalised or italicised when used non-technically: rhododendron growers BUT Rhododendron canadens d) Geology Use initial capitals for formations: Old Red Sandstone Eldon formation nd for geological time units: Tertiary period Holocene epoch but not for the words era, period, etc. e) Chemical compounds For guidelines on writing chemical compounds see 10.6-10.14 in the ECTS-ESG. For additional details see Einecs (European inventory of existing commercial chemical substances). Einecs is a multi-volume work (1808 pages in each language version) published by the EC Office for Official Publications. 158 11. LISTS AND TABLES a) Lists When translating lists, you should always use the same type of numbering as in the original, e.g. Arabic numerals, small letters, Roman numerals. If the original has bullets or dashes, use these. Also, take care not to change syntactical horses in midstream, e.g. from noun to verb, even if the original does so. b) Tables In general, follow the format of the original. Tables inset in text matter should never be introduced with a colon. c) Figures and symbols in tables Figures and internationally recognised symbols in tables are language-independent elements and should not normally have to be retyped if the original is available in electronic format. square metre hour megawatt m2 h MW kvadratani metar sat megavat 12. FOOTNOTES AND ENDNOTES Follow the original, noting a difference between footnotes and endnotes (notes placed at the end of a document). a) Punctuation in footnotes Begin the text with a capital letter (the footnote indicator being automatically supplied by the word processor), and end with a full stop (whether the footnote is a single word, a phrase or one or more complete sentences). 13. DIAGRAMS Translations must respect the physical layout of the original text. Legal texts, especially subordinate legislation often contain diagrams. Inside these diagrams there is normally some text to be translated which may present complications for some translators. As regards these issues, feel free to consult your coordinator in the Translation Centre. 14. VERBS 14.1. SINGULAR OR PLURAL AGREEMENT a) Collective nouns. Use the singular when the emphasis is on the whole entity: The Government is considering the matter. The Commission was not informed. Use the plural when the emphasis is on the individual members: The police have failed to trace the goods. A majority of the Committee were in favour. b) Countries and organisations with a plural name take the singular: The Netherlands is reconsidering its position. The United Nations was unable to reach agreement. 159 c) Use a singular verb when a multiple subject clearly forms a whole: Checking and stamping the forms is the job of the customs authorities. d) Words in -ics. These are singular when used to denote a scientific discipline or body of knowledge (mathematics, statistics, economics) but plural in all other contexts. Economics is commonly regarded as a soft science. The economics of the new process were studied in depth. e) A statistic. The singular statistic is a back-formation from the plural and means an individual item of data from a set of statistics. f) ‘Data’ is properly a plural noun and therefore goes with a plural verb. g) The word NONE takes either a singular or plural verb, depending on sense. 14.2. PRESENT PERFECT/SIMPLE PAST When writing from the standpoint of the present moment in time, the present perfect is used to refer to events or situations in the period leading up to that time: The Commission is meeting to consider the proposal. It has (already) discussed this several times in the past. Where the starting point of this period is indicated, the present perfect is often used in its continuous form to emphasise the ongoing nature of the process: The Commission is meeting to consider the proposal. It has been discussing this since 2001. If the reference is not to a period up to the present but to a time that ended before the present, the simple past is used: The Commission is meeting to consider the proposal. It discussed this last week. 14.3. TENSES IN MINUTES a) Minutes and summary records are written in the past tense in English, unlike in French and some other languages, where they are written using the present tense. This means converting actual or implied statements from the present to the past. A simple example of English reported speech conventions: Dutch spokesman: ‘We are concerned at the number of exceptions which have been included.’ Chairman: ‘The legal experts will be looking into this question.’ In reported speech, this becomes: The Dutch delegation was concerned at the number of exceptions that had been included. The Chairman said the legal experts would be looking into the question. b) Sequence of tenses. Simple past is normally replaced by past perfect (pluperfect): Dr Nolde said the tests had been a failure. 160 However, to avoid a clumsy string of past perfects in minutes where a speaker is reporting on another meeting or event, start with At that meeting or On that occasion and continue with the simple past. Note that in order to maintain a logical sequence of tenses, indications of time may have to be converted as well as verbs: Chair: ‘Last year, if you remember, we referred this problem to the subcommittee because we felt that legislation was inappropriate. It looks now, however, as if tougher measures may be needed, and I propose that we discuss these at tomorrow’s session.’ This could become, for example: The Chair reminded delegates that in 2003 the problem had been referred to the subcommittee, since legislation was then felt to be inappropriate. Now, however, she thought tougher measures might be needed and proposed that the committee discuss them at the following day’s session.’ c) Streamlining. Lengthy passages of reported speech can be made more readerfriendly by avoiding unnecessary repetition of ‘he said/explained/pointed out’, provided the argument is followed through and it is clear from the context that the same speaker is continuing. d) Auxiliaries. The auxiliaries would, should, could, must, might are often unchanged, but sometimes various transpositions are possible or required (e.g. must => had to; could => would be able to; should => was to). 14.4 VERBS IN LEGISLATION a) The use of verbs, in particular the modal verb shall, in legislation often gives rise to problems, since such uses are rarely encountered in everyday speech. Consequently, writers may lack a feel for the right construction. The following section is intended to provide guidance. b) Use of verbs in enacting terms. The enacting terms of binding EU legislation, i.e. the articles of EU treaties and of EU regulations, directives and decisions, can be divided broadly into two linguistic categories: imperative terms and declarative terms. Imperative terms can in turn be subdivided into positive and negative commands and positive and negative permissions. Declarative terms are terms that are implemented directly by virtue of being declared, for example definitions or amendments. Note that the explanations here apply only to the main clauses of sentences in enacting terms. For subordinate clauses, see Use of verbs in non-enacting terms below. c) For a positive command, use shall: This form shall be used for all consignments. Note that this provision expresses an obligation. However, this is not always the case: This Decree shall enter into force on ... In the first but not the second case, must could be used instead of shall. However, this is not the convention in EU legislation. d) Where a negative command expresses a prohibition, use may not: This additive may not be used in foods. Linguistically speaking, shall not or must not could also be used to express a prohibition, but this is not the convention in EU legislation. Note, however, that shall not is used where no prohibition is meant, for example: 161 The contract shall not be valid in any of the cases below: This agreement shall not enter into force until/if ... e) For a positive permission, use may: This additive may be used ...: f) For a negative permission, use need not: This test need not be performed in the following cases: g) For declarative terms, use the simple present (together with an optional ‘hereby’ where the declaration constitutes an action, as in the first three examples): Decree … is (hereby) repealed. A committee … is (hereby) established. Article 3 of Decree …is (hereby) amended as follows: This Decree applies to aid granted to enterprises in the agriculture or fisheries sectors. For the purpose of this Decree, ‘abnormal loads’ means … Note that shall be could be used in the first four examples (without hereby), but the meaning would be different: instead of declaring something to be so, this would be ordaining that something is to be so at some point or in some event (Two years after the entry into force of this Regulation/Should the Member States so decide, ...). In the last example as well, shall mean would in effect be instructing people how to use the term ‘abnormal loads’ from now on, rather than simply declaring what it means in the regulation. Consequently, where no futurity or contingency is intended, the correct form here is a declarative term using the simple present. h) Use of verbs in non-enacting terms. Do not use shall in non-enacting terms, for example recitals or points in annexes. This is because these are not normally mperative terms (but see point i) below) and shall is not used with the third person in English except in commands (and to express resolution as in it shall be done). Use other verbs such as will or must as appropriate. Note that this also applies to subordinate phrases in enacting terms, since these refer or explain and do not in themselves constitute commands (e.g. where applicants must/have to/are to [not shall] submit documentation under paragraph 1, ...). Avoid also the archaic use of shall in subordinate clauses to express contingency: use instead the present tense (e.g. if an application is [not shall be] submitted after the deadline, ...) or the inverted construction with should (e.g. should an application be submitted after the deadline, ...). Do not use may not in non-enacting terms to express a prohibition since it will often be interpreted as expressing possibility: use, for example, must not instead. i) Instructions in annexes to legislation. While instructions will contain imperative terms, they often contain descriptions and statements of fact as well. For the sake of clarity, therefore, you should use the second person imperative rather than shall for commands: Place a sample in a round-bottomed flask … Use must to express objective necessity: The sample must be chemically pure (i.e. if it isn’t, the procedure won’t work properly) 14.5. SPLIT INFINITIVE a) This refers to the practice of inserting adverbs or other words before an infinitive but after the ‘to’ that usually introduces it, as in ‘to boldly go where no-one has gone before’. Although there is nothing wrong with this practice from the standpoint of English grammar, there are still 162 many who think otherwise. One way of encouraging such readers to concentrate on the content of your text rather than on the way you express it is to avoid separating the ‘to’ from its following infinitive. Note, however, that this does not justify qualifying the wrong verb, as in ‘we called on her legally to condemn the practice’. In these and similar cases, either split the infinitive with a clear conscience or move the qualifying adverb to the end of the phrase. 14.6. SPELLING a) Doubling of consonants In British usage (unlike US), a final -/ is doubled after a single vowel when -ing or -ed is added (sole exception: parallel, paralleled): total, totalling, totalled level, levelling, levelled Other consonants are doubled strong secondary stress: admit refer format handicap only if the last syllable of the root verb is stressed or carries a benefit combating target focus develop admitting referring formatting handicapping BUT benefiting combating targeting focusing developing admitted referred formatted handicapped benefited combated targeted focused developed b) Input and output In a data processing context, avoid the forms input(t)ed and output(t)ed; write input and output: 70 000 records were input last month c) Ageing Note the spelling of age, ageing. 14.7. AGREEMENT a) Collective nouns Use a singular verb when the emphasis is on the whole entity: The Government is considering the matter. The Advisory Committee has met twice this year. Use the plural when the emphasis is on the individual members: BUT The majority is ... The number of people is ... The singular is used more with the definite article, while the plural is used more with the indefinite article. b) Institutions, organisations and countries Institutions, organisations and most countries take the singular: 163 The United States is ... The Netherlands has agreed ... The Commission was not informed. c) Dual subject A singular verb is common in English with a dual subject if it is felt to form a whole: Checking and stamping the forms is the job of the customs authorities. d) Percentages and money Percentages can be treated as either singular or plural. Sums of money can take a singular or plural verb: Only 10 per cent of those eligible were likely to ... EUR 2 million was made available, of which 56 per cent has been... e) Words in -ics Mathematics, dynamics, kinetics, statistics and economics, when referring to the respective sciences, take the singular. Statistics meaning simply “figures” takes the plural; so too does economics in the sense of “commercial viability”, as in the economics of the new process were studied in depth. f) Data The word data is the plural of datum and should be used with a plural verb. g) None The word none may take either a singular or a plural verb. 164 IX. GLOSAR 1. PRAVNI TERMINI, IZRAZI I FORMULACIJE CRNOGORSKI osim ako je to zakonom uređeno osim ako je zakonom drugačije određeno osim ako nije drugačije propisano administrativna taksa administrativno izvršenje (rješenja) advokat akt autentično tumačenje zakona besplatna pravna pomoć bez obzira na to bez odlaganja bilješka biti dopušteno biti dozvoljeno biti odgovoran biti ovlašćen ENGLESKI unless provided by law / that law unless otherwise provided by law unless otherwise provided administrative fee administrative enforcement (of a decision) attorney-at-law act, document211 authentic interpretation of law legal aid regardless of (whether), notwithstanding without delay note be admissible (procedural law); be permitted (substantive law) be liable, responsible, accountable be authorised to, be empowered to, have the power to in due time/timely shall be regulated in more detail place of temporary residence defence counsel/attorney file number factual situation authorise operative part, enacting terms activity national legislation adopted adopted adopt/issue a decision issue/render a decision adopt letter delivery note award (damages) second instance body possessor of things, premises or land nationality, citizenship state aid state budget shall (used in legislation to express „has a duty to”) blagovremeno/pravovremeno bliže se uređuje boravište branilac broj spisa činjenično stanje dati ovlašćenje dispozitiv, izreka (odluke, rješenja, presude…) djelatnost (organa) domaće zakonodavstvo donesen (pravni akt) donesen (zakon) donijeti odluku (pravni akt) donijeti rješenje donijeti (zakon) dopis dostavnica dosuditi (nadoknadu štete) drugostepeni organ držalac stvari, prostorija ili zemljišta državljanstvo državna pomoć državni budžet dužan je Iako se kao prevodni ekvivalent za našu riječ akt može koristiti i engleska riječ enactment, ne preporučujemo upotrebu tog prevodnog ekvivalenta, jer se on mnogo češće upotrebljava za označavanje samog čina donošenja nekog akta. 211 165 gonjenje za krivična djela hitno postupanje imati pravo inspekcijsko rješenje isključiva nadležnost ispravka zakona … ispuniti obavezu isteći istraga izjava izjaviti/podnijeti/uložiti žalbu izmijeniti (propis) Izreći kaznu izuzeće (npr. sudije) izuzetno od prosecution (for criminal offences) proceeding urgently (urgent proceedings) have the right to, be entitled to inspection decision exclusive jurisdiction corrigendum to the Law on… perform one’s duty, fulfill one’s obligation expire investigation statement lodge an appeal amend pronounce/impose the sentence recusal by way of exception to, without prejudice to, by way of derogation from, notwithstanding present evidence enforcement of a decision enforcement of a decision perpetrator judgment debtor judgment creditor enforcement/executive body enforcement procedure enforceability enforceability of a decision public document public authority sanction, punishment, penalty, sentence Code of Ethics for Judges Code of Ethics for Prosecutors final decision finality convention criminal liability, criminal responsibility crime, criminal offence criminal law substantive provisions substantive evidence substantive law register (of births / deaths / marriages) international instrument international agreement (international) treaty Memorandum of Understanding (MoU) opinion ratione territoirii, territorial jurisdiction authorities with territorial jurisdiction place of perpetration, place of commission izvesti dokaze izvršenje odluke izvršenje rješenja Izvršilac (krivičnog djela) izvršni dužnik izvršni povjerilac izvršni organ izvršni postupak izvršnost izvršnost rješenja javna isprava javno ovlašćenje kazna Kodeks sudijske etike Kodeks tužilačke etike konačno212 rješenje konačnost konvencija krivična odgovornost krivično djelo krivično pravo materijalne odredbe materijalni dokaz materijalno pravo matična knjiga/matični registar međunarodni akt/dokument međunarodni sporazum međunarodni ugovor memorandum o razumijevanju mišljenje mjesna nadležnost mjesno nadležni organi mjesto izvršenja djela 212 ! Konačno nije isto što i pravosnažno. 166 na način kako je propisano ovim zakonom na osnovu ovoga zakona na predlog (npr. tužioca) na zahtjev načelni pravni stav načelno pravno mišljenje nacrt zakona nadležan za nadležni državni organ nadležni izvršni organ nadležni organ uprave nadležno ministarstvo nadležnost naknada štete nadzor nagrada (za rad) nahođenje (sloboda odluke) nalaz i mišljenje sudskog vještaka namještenik suda narediti usmenim rješenjem ne prestaje da važi nenadležan neposredna/posredna diskriminacija niko ništavo ništavost notifikacija novčana kazna obavezujuće obavještenje obim ovlašćenja obustava izvršenja ocjena dokaza odlaganje izvršenja as provided for/required by this Law on the basis of this Law (up)on motion upon the request of legal position of principle legal opinion of principle draft Law competent for competent state body competent enforcement body competent administration authority competent ministry jurisdiction (judiciary); competence (administration) damages supervision remuneration discretion expert witness opinion court employee give a verbal order does not expire lacking competence, lacking jurisdiction direct/indirect discrimination no person null and void nullity notification fine binding notification, notice scope of authorities stay of execution, stay of enforcement assessment of evidence postponement of enforcement odlučiti (u sudu) odreći se svih pravnih lijekova odredba odrediti pritvor određuje se zakonom odricanje od žalbe odustajanje od žalbe oduzeti ovlašćenje okrivljeni okvirni sporazum opozvati opozvati uslovnu osudu opšte odredbe optuženi optužni predlog oslobađanje (npr. od plaćanja) rule, decide, adjudicate waive all legal remedies provision order detention laid down by law waiver of appeal withdrawal of appeal to revoke authorisation accused framework agreement revoke; impeach; dismiss, recall revoke a suspended sentence general provisions defendant bill of indictment exemption 167 osnovna načela osporiti osumnjičeni ovim zakonom uređuje se ovlašćenje ovlašćeno lice ovlašćeno službeno lice ovlastiti pisana izjava pisano obavijestiti pisano obavještenje po službenoj dužnosti podići optužnicu podnesak podnijeti zahtjev podnijeti inicijativu za pokretanje postupka ocjene ustavnosti, podnijeti predlog za ocjenu ustavnosti područje primjene podzakonski akti pokrenuti postupak pokrenuti postupak ocjene ustavnosti pokrenuti upravni spor poravnanje posebni zakon (npr. uređeno posebnim zakonom) poslovna sposobnost poslovnik postupak povjereni (aktom Vlade) prava utvrđena zakonom pravilnik pravna sposobnost pravne posljedice pravni lijek pravni položaj pravno dejstvo pravo na žalbu pravo svojine pravosnažni akt pravosuđe prebivalište predlog zakona predmet (zakona) predmet br. … (npr. sudski) preduzeti radnju preduzeti mjere predvidjeti (zakonom) prekršaj prekršajna prijava prekršajni nalog prelazne i završne odredbe preneseni (zakonom) 168 fundamental principles contest/challenge suspect this Law shall regulate authority, power, authorisation authorised person authorised official authorise, empower written statement notify in writing written notification ex officio bring an indictment petition submit/file an application / request submit a request for constitutional review scope of application secondary legislation institute / initiate proceedings initiate constitutional review initiate / institute administrative dispute settlement separate law capacity to exercise rights rules of procedure procedure, proceedings delegated rights laid down by Law Rulebook legal capacity legal consequences legal remedy legal status legal effect right of appeal right of ownership final and enforceable document judiciary permanent residence proposal for a law subject matter (of a law) case no … take action take measures provide for, prescribe misdemeanour misdemeanour charges misdemeanour warrant transitional and final provisions devolved preporuka presuda presuda (u upravnom sporu) primjenjuje se prinudne mjere privatni tužilac priveden privremeni zastupnik recommendation judgment administrative court ruling shall apply, applies coercive measures plaintiff taken into custody; apprehended temporary proxy / authorised legal representative interim decision (in)capacity to sue and be sued; incapacity to act as a party procedural matters procedural law declare a decision null and void implementing regulations / legislation duly, as prescribed protocol authorised legal representative/proxy/attorney reimburse costs register number Resolution decide (in a matter) decision (Administrative Court) ruling decision upon appeal ruling time limit, term consent (e.g. of parents) approval traffic violation (shall apply) accordingly, mutatis mutandis systemic law summary procedure official records Official Gazette of Montenegro (OGM) Official Gazette of the Republic of Montenegro (OGRM) official implement, enforce follow the procedure privremeno rješenje procesna (ne)sposobnost (stranke) procesna pitanja procesno pravo proglasiti rješenje ništavim propisi za sprovođenje propisno protokol punomoćnik refundirati, nadoknaditi troškove registarski broj rezolucija riješiti (u nekoj stvari) rješenje rješenje (u upravnom sporu) rješenje doneseno po žalbi rješenje suda rok saglasnost (npr. roditelja) saglasnost (npr. Vlade) saobraćajni prekršaj shodno (se primjenjuju) sistemski zakon skraćeni postupak službena evidencija Službeni list Crne Gore Službeni list Republike Crne Gore službeno lice sprovesti sprovoditi postupak (u značenju: poštovati proceduru) statut statut opštine statut privrednog društva stvarna nadležnost statute(s) (Municipal) Charter Articles of Association ratione materiae, subject-matter jurisdiction, in-rem jurisdiction judicial power / judicial branch of power Chamber of judges conflict of jurisdiction contrary to sudska vlast sudsko vijeće sukob nadležnosti (sudski) suprotno 169 svojeručno (s.r.) taksa (sudska, administrativna) u skladu s odredbama člana. ... u svojstvu učinilac krivičnog djela ukaz ukinuti rješenje umjesto upravni postupak upravni spor manu propria (m.p.) fee in accordance with the provisions of Article …; pursuant to Article … hereinafter referred to as the ”…” in good faith, bona fide within the limits of one’s powers, intra vires within the specified time limit fully comply with according to, in compliance with, pursuant to in compliance with special provisions in terms of, within the meaning of within the meaning of Article 7 paragraph 2 for the purpose of this Directive for the purpose of this Act; within the meaning of this Law (zavisno od smisla) within the meaning of paragraph 1 of this Article… in capacity of offender Decree abolish/revoke the decision in lieu of administrative procedure administrative dispute upravni akt uputstvo o pravnom lijeku/pravna pouka uslovna osuda uslovni otpust ustavna žalba ustavni zakon ustavnost uz (prethodnu) saglasnost uz uslov važiti vodeći pri tom računa administrative act instruction on legal remedy suspended sentence conditional release, parole constitutional complaint constitutional law constitutionality subject to (prior) approval / consent by subject to the condition(s) apply, be in force taking into consideration, taking into account voditi krivični postupak zabranjuje se zadržati izvršenje rješenja zadržavati pravo zahtjev za zaštitu zakonitosti zaključak (upravnog organa) zaključno sa zakon se primjenjuje zakon o izmjenama i dopunama zakona … Zakonik zakonitost zakonski zastupnik stranke zakonsko ovlašćenje conduct criminal proceedings it is prohibited suspend enforcement of the decision reserve the right request for judicial review decision inclusive the Law shall apply Law Amending the Law on… Code legality legal representative of a party legal authorisation u daljem tekstu: … u dobroj vjeri u granicama ovlašćenja u određenom roku u potpunosti poštovati u skladu sa u skladu sa posebnim odredbama u smislu u smislu člana 7 stava 2 u smislu ove direktive u smislu ovog zakona u smislu stava 1 ovog člana 170 žalba (u žalbenom sudskom postupku) žalbeni postupak žaliti se protiv zamolnica zapisnik (sa sastanka) zapisnik (suda ili upravnog organa) zastara zastario appeal appellate proceedings appeal against letter rogatory Minutes record statute of limitations barred by limitation 2. TERMINI VEZANI ZA DRŽAVNU UPRAVU213 CRNOGORSKI ENGLESKI zasnovati radni odnos enter into employment zasnivanje radnog odnosa employment/entering into employment prestanak radnog odnosa termination of employment prestanak radnog odnosa po sili termination of employment by operation of law zakona rješenje o radnom odnosu decision on employment zvanja (npr. viši savjetnik, samostalni titles/functions namještenik…) prava,obaveze i dužnosti (državnih rights, obligations and duties službenika) zaštita prava protection of rights odgovornost responsibility (be responsible for something, be in charge of something) accountability (an obligation or willingness to accept responsibility or to account for one's actions - public officials lacking accountability/be held accountable for the damage) liability (obligated according to law) raspoređivanje214 re-assignment ocjenjivanje rada performance appraisal napredovanje advancement (in service) radna sposobnost ability to work sposobnost za vršenje poslova ability to perform the duties pertaining to his-her post stručna sposobnost professional competence utvrđivanje sposobnosti assessing ability to work provjera sposobnosti testing ability to work stručno usavršavanje further training, advanced training, professional development kadar human resources upravljanje kadrovima human resources management državni službenik civil servant namještenik state employee imenovanje appointment Zakon o državnoj upravi, Zakon o državnim službenicima i namještenicima, Uredba o kancelarijskom poslovanju organa državne uprave. 214 Raspoređivanje državnih službenika i namještenika uvijek se odnosi na raspoređivanje na drugo radno mjesto unutar državne uprave. 213 171 postavljenje povlašćivati uskraćivati povreda službene obaveze javni oglas javni konkurs pravo na uvid uvidom u (npr. dokumenta) probni rad ocjena probnog rada radno mjesto upražnjeno radno mjesto ministarstvo ministar pomoćnik ministra sekretar ministarstva organ uprave ukidanje organa starješina organa uprave pomoćnik starješine organa uprave služba starješina službe pomoćnik starješine službe savjetnik starješine (organa) inspektor glavni inspektor službeno lice ovlašćeno službeno lice glavno ovlašćeno službeno lice savjetnik viši savjetnik samostalni savjetnik namještenik viši namještenik samostalni namještenik službenik pretpostavljeni službenik pripravnik stručni ispit za rad u državnim organima posebna zvanja platni razred raspoređivanje u platne razrede zarada naknada zarade druga primanja godišnji odmor odsustvo materijalna odgovornost disciplinska odgovornost appointment favour disfavour misconduct open (job) advertisement open competition right to insight/examine having examined (....) probation/probationary/trial period report on probation/probationary/trial period job/post/position vacant post/vacancy ministry minister assistant minister secretary of the ministry (public) administration body abolish a body head of (public) administration body deputy head of (public) administration body service head of service deputy head of service adviser to the head (of a body) inspector chief inspector official, person in official capacity authorized official chief authorized official junior adviser adviser senior adviser junior state employee state employee senior state employee officer, clerk superior officer trainee civil service exam special titles/functions salary grade assignment to salary grades salary compensation of salary other income annual leave leave of absence material liability disciplinary responsibility 172 disciplinski prekršaj lakši disciplinski prekršaj teži disciplinski prekršaj disciplinska mjera disciplinski postupak izricanje disciplinske mjere upis disciplinske mjere brisanje disciplinske mjere centralna kadrovska evidencija privremeno udaljenje sa radnog mjesta (suspenzija) paušalna naknada štete javna uprava državna uprava poslovi državne uprave organi državne uprave fizičko lice pravno lice upravni nadzor unutrašnja politika spoljna politika politika razvoja vođenje politike razvoja normativna djelatnost propis zakoni i drugi propisi izvršavanje zakona i drugih propisa upravni postupak drugostepeni organ upravne mjere upravne radnje preduzimanje upravnih mjera i upravnih radnji prava i obaveze građana prekršajni postupak postupanje u prekršajnom postupku pokretanje prekršajnog postupka izvršavanje u prekršajnom postupku odlučivanje u prekršajnom postupku javni interes obezbjeđivanje vršenja poslova od javnog interesa stranka prijem stranaka inspekcijski nadzor ustanova unutrašnja organizacija i sistematizacija nomenklatura utvrditi (akt) (u značenju donijeti) disciplinary offence minor disciplinary violation serious disciplinary violation disciplinary measure disciplinary procedure/proceeding imposing disciplinary measure registering disciplinary measure (in the records) deleting disciplinary measure (from the records) central human resources records suspension lump sum damages public administration state administration state administration affairs state administration bodies natural person legal person administrative supervision internal policy foreign policy development policy pursuing development policy legislative activity regulation/ piece of legislation legislation enforcement of legislation administrative procedure second-instance body administrative measures administrative actions taking administrative measures and actions civil rights and duties misdemeanour procedure proceeding in the misdemeanour procedure initiating/instituting misdemeanour procedure enforcement in the misdemeanour procedure decision making in misdemeanour procedure public interest ensuring performance of public interest activities party admission inspection control institution internal organisation and job descriptions nomenclature adopt (act) 173 resorni ministar direktor (npr. agencije) sekretar (sekretarijata) uputstvo za izvršavanje zakona i drugih propisa vlada imenuje i razrješava ostavka razrješenje prestanak mandata administrativno – tehnički poslovi pomoćni poslovi sjedište podnosilac pritužbe pritužba knjiga za pritužbe sanduče za pritužbe podnošenje pritužbe prostorije raspored prostorija organa službene prostorije poništiti propis ukinuti rješenje staviti propis van snage zakonitost cjelishodnost organ uprave zakonitost i cjelishodnost rada organa uprave djelokrug rada upravni spor interpelacija državna tajna vojna tajna službena tajna javna ustanova javno preduzeće osnivač ocjena ustavnosti i zakonitosti prenošenje poslova povjeravanje poslova upozorenje djelatnosti redovne djelatnosti kancelarijsko poslovanje upravne stvari izuzeće i sukob nadležnosti u upravnim stvarima praćenje ostvarivanja prava, obaveza ili pravnih interesa postupak pred organima državne line minister director (agency) secretary instructions for enforcement of legislation government shall appoint and remove from office resignation removal from office termination of office administrative and technical affairs auxiliary tasks registered office complainant complaint complaint book complaint box filing/lodging a complaint premises layout of premises official premises anull revoke a decision repeal legality effectiveness administration body legality and effectiveness of administration body operation scope of work administrative dispute interpellation state secret military secret official secret public institution public enterprise founder review of constitutionality and legality devolving affairs delegating affairs warning activities regular/ordinary activities office management administrative matters exemption and conflict of competences in administrative matters monitoring exercise of rights, fulfillment of obligations and achievement of legal interests proceedings before state administration bodies 174 uprave obrazac koji se koristi za automatsku obradu podataka isprava usvojiti zahtjev odbiti zahtjev odbaciti zahtjev rješavanje povodom uloženih pravnih sredstava automatic data processing form document adopt a request reject a request dismiss a request decision on legal remedies 3. TERMINI VEZANI ZA LOKALNU SAMOUPRAVU lokalna samouprava opština grad Glavni grad Prijestonica gradska opština mjesna zajednica skupština opštine statut opštine opštinski propisi odbornik predsjednik opštine gradonačelnik glavni administrator lokalna uprava (organi) poslovi iz izvorne nadležnosti poslovi iz povjerene nadležnosti funkcioneri opštine lokalni službenici i namještenici local self-government, local government municipality town Capital Historic Royal Capital town municipality municipal district municipal assembly municipal charter municipal regulations member of municipal assembly president of municipality mayor chief administrator local administration reserved affairs delegated affairs municipal officials local civil servants and employees 4. AKRONIMI A ENGLISH MONTENEGRIN AAMS Associated African and Madagascar States PDAM Pridružene države Afrike i Madagaskara ABM Agreement Antiballistic Missile Agreement ABM sporazum Antibalistički sporazum ACEA European Automobile Manufacturer’s Association EUPA Evropsko udruženje proizvođača automobila ACFM Advisory Committee on Fishery Management SKUR Savjetodavni komitet za upravljanje ribarstvom ACP African, Caribbean and Pacific AKP Države Afrike, Kariba i Pacifika 175 countries ADB ADC ADN ADR AECMA AETR Agreement Afrasec AIDS Amcham AMCO ANC Anzus AP APEC APO APPU Aspac Asean ATP AWACS Asian Development Bank Asian Development Centre The International Transportation of dangerous goods by inland shipping European agreement relating to the international transportation of dangerous goods by road European Association of Aerospace Industries European Agreement concerning the work of crews of vehicles engaged in International Road Transport Afro-Asian Organization for Economic Cooperation Acquired Immune Deficiency Syndrome American Chamber of Commerce (Brussels) African and Mauritian Common Organization African National Congress Australia-New Zealand-USA Security Treaty Accession Partnership Asia- Pacific Economic Cooperation Asian Productivity Organization Asian-Pacific Parliamentarians’ Union Asian and Pacific Council Association of South-east Asian Nations Agreement on the international carriage of perishable foodstuffs and on the special equipment be used for such carriage Airborne warning and control system ABR ACR ADN ADR EUVI AETR sporazum Afrasec SIDA Amcham Azijska banka za razvoj Azijski centar za razvoj Evropski sporazum o međunarodnom rječnom prevozu opasne robe Evropski sporazum o međunarodnom drumskom transportu opasne robe Evropsko udruženje vazduhoplovnih industrija Evropski sporazum o radu osoblja u međunarodnom drumskom prevozu Afro-azijska organizacija za ekonomsku saradnju Sindrom stečenog gubitka imuniteta (franc.) Američka privredna komora PP Zajednička organizacija Afrike i Mauricijusa Afrički nacionalni kongres Sporazum o bezbjednosti između Australije, Novog Zelanda i SAD Partnerstvo za pristupanje APEC Azijsko-pacifička privredna saradnja AOP Aspac Azijska organizacija za produktivnost Azijsko-pacifička unija parlamentaraca Azijski i pacifički savjet Asean Udruženje država Jugoistočne Azije ATP Sporazum o međunarodnom prevozu kvarljivih namirnica i o posebnoj opremi koja se koristi za njihov prevoz AWACS Sistem vazdušnog upozorenja i kontrole ZOAM ANK Anzus APUP B BAT BATNEEC BBC BCC Benelux BEUC Najbolja raspoloživa tehnologija Najbolja raspoloživa tehnologija uz razuman ekonomski trošak Best available technology BAT without excessive economic cost BAT British Broadcasting Corporation BBC Britanska radio-difuzna korporacija KBK Komitet za biotehnološku koordinaciju Beneluks Belgija, Holandija i Luksemburg EBUP Evropski biro udruženja potrošača Biotechnology Coordinating Committee Belgium, Netherlands, and Luxembourg European Bureau of Consumers’ Unions BATNEEC 176 BINGOs Business international nongovernmental organizations MNVPO Međunarodne nevladine poslovne organizacije BIS Bank for International Settlements BIS Banka za međunarodna poravnanja BLEU BRIC BSC BSE Belgo-Luxembourg Economic Union Biotechnology Regulations Interservice Committee Biotechnology Steering Committee Bovine spongiform encephalopathy BLEU KSRB UKB BSE Ekonomska unija Belgije i Luksemburga Komitet za servisiranje regulative u biotehnologiji Upravni komitet za biotehnologiju Goveđa spongiformna encefalopatija (“kravlje ludilo”) C Caribank Caribbean Development Bank CDB Karipska banka za razvoj CABEI Central American Bank for Economic Integration CABEI Centralnoamerička banka za ekonomsku integraciju CAO East African Community (from French abbrev) IAZ Istočnoafrička zajednica CCAM countries Benin, Burkina Faso, Ivory Coast, Gabon, Mauritius, Niger, Rwanda, Seychelles, Senegal, Central African Republic, Togo Zemlje CCAM-a Benin, Burkina Faso, Obala Slonovače, Gabon, Mauricijus, Nigerija, Ruanda, Sejšeli, Senegal, Centralnoafrička Republika, Togo CACM Central American Common Market ZTDCA Zajedničko tržište država Centralne Amerike CAEEU Central African Customs and Economic Union CEUCA Carinska i ekonomska unija Centralne Afrike CAP Common Agricultural Policy ZPP Zajednička poljoprivredna politika Caricom Caribbean Community Caricom Karipska zajednica CARDS Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilisation Programme KARDS Program pomoći Zajednice za obnovu, razvoj i stabilizaciju CBI Confederation of British Industry KBI Konfederacija britanske industrije CCBG Committee of Central Bank Governors KGCB Komitet guvernera centralnih banaka CCC Council of Cultural Cooperation SKS Savjet za kulturnu saradnju CCC Customs Cooperation Council SCS CCC Coalfield Communities Campaign KZBU CCNR Central Commission for the Navigation of the Rhine CKPR Savjet za carinsku saradnju Kampanja Zajednice za basene uglja Centralna komisija za plovidbu Rajnom CCP Common commercial policy ZTP Zajednička trgovinska politika CCT Common Customs Tariff ZCT Zajednička carinska tarifa KRE Konferencija o razoružanju u Evropi FKEP Francuska komisija za ekonomsko planiranje CDE CdP Conference on Disarmament in Europe Commissariat du Plan (French Economic Planning Commission) 177 CEAE CEAO Cedefop CEEC CEECs CEEP CEER CEFAS CEFTA CELAD CEN CENELEC CEPS CEPT East African Economic Community West African Economic Community European Centre for the Development of Vocational Training Committee for European Economic Cooperation Central and East European countries European Center for Public Enterprise Council of European Energy Regulators Centre for Environment, Fisheries, and Aquaculture science Central European Free Trade Agreement Coordinators’ Group on Drugs (from French abbrev.) Committee for European Norms (Standards) Committee for European Electrical Norms (Standards) Centre for European Policy Studies European Conference of Postal and Telecommunications Administrations IAEZ Istočnoafrička ekonomska zajednica ZAEZ Zapadnoafrička ekonomska zajednica ECUPO Evropski centar za unaprjeđenje profesionalnog obrazovanja KEES Komitet za evropsku ekonomsku saradnju DCIE Države Centralne i Istočne Evrope ECDP SEER CEFAS CEFTA KGBPD EKS EOES CPPEU Evropski centar za državna preduzeća Savjet evropskih energetskih regulatora Centar za životnu sredinu, ribarstvo i akvakulturu Sporazum o slobodnoj trgovini država Centralne Evrope Koordinaciona grupa za borbu protiv droge Evropski komitet za standardizaciju Evropski odbor za elektrotehničku standardizaciju Centar za proučavanje politika Evropske unije EKPTU Evropska konferencija poštanskih i telekomunikacionih uprava CER Community of European Railways ZEŽ Zajednica evropskih željeznica CERN European Organization for Nuclear Research (from the French abbrev.) CERN Evropska organizacija za nuklearna istraživanja CET Common External Tariff CET Zajednička carinska tarifa CFI Court of First Instance PSS Prvostepeni sud CFP Common fisheries policy ZPR Zajednička politika ribarenja CFSP Common foreign and security policy ZSBP Zajednička spoljna i bezbjednosna politika CI Community Initiative IZ Inicijativa Zajednice CID Center for Development of Industry CRI Centar za razvoj industrija Cif Price including carriage, insurance, and freight CIF Cijena prevoza i osiguranja CIREA Centar za informacije, rasprave i razmjenu podataka o azilu CIREFI Centar za informacije, rasprave i razmjenu podataka u vezi sa CIREA CIREFI Centre for Information, Discussion, and Exchange on Asylum (from French abbrev.) Centre for Information, Discussion, and Exchange on Frontiers and 178 CIS CIV CJTF CLEPA CMEA COCOBU COCOM COPA CoR Coreper Coreu CORINE COST Immigration (from the French abbrev.) Commonwealth of Independent States (ex USSR) International convention concerning the carriage of passengers and luggage by rail granicama i imigracijom ZND CIV KZRG Combined Joint Task Forces European Association of Automotive Suppliers Council for Mutual Economic Assistance (Comecon) Parliament’s Committee on Budgetary Control Coordinating Committee for Multilateral Export Controls Committee of Professional Agricultural Organizations of the European Community (from the French abbrev.) Committee of the Regions and Local Authorities Committee of Permanent Representatives EUDA SEV COCOBU COCOM COPA CoR EPC communications network Coordinated Information on the Environment European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research Zajednica Nezavisnih Država Konvencija o međunarodnom prevozu putnika i prtljaga željeznicom Kombinovane zajedničke radne grupe Evropsko udruženje dobavljača automobila Savjet za uzajamnu ekonomsku pomoć Parlamentarni odbor za kontrolu budžeta Koordinacioni komitet za multilateralnu kontrolu izvoza Komitet strukovnih poljoprivrednih organizacija Evropske zajednice Komitet regiona i lokalnih uprava Coreper Komitet stalnih predstavnika Coreu EPC komunikaciona mreža CORINE Koordinisane informacije o životnoj sredini COST Evropska saradnja u oblasti naučnih i tehničkih istraživanja CP Contracting Party Ug.S Ugovorna strana CP Comparative Politics UP CPE European Farmers’ Coordination KEP Uporedna politika Koordinacija evropskih poljoprivrednika Komitet za naučna i tehnička istraživanja Crest COSAC CSCE CSF CSFR CSU CTE CTEU CUBE Scientific and Technical Research Committee Conference of the Community and European Affairs Committees of Parliaments of the EU Conference on Security and Cooperation in Europe Crest COSAC Konferencija komiteta za evropske poslove parlamenata članica EU KEBS Konferencija o bezbjednosti i saradnji u Evropi Community support framework OPZ Okvir podrške Zajednice Czech and Slovak Federal Republic Christian Socialist Union (Germany) Committee on Trade and the Environment (WTO) Consolidated Treaty on European Union Concentration Unit for ČSSR Savezna Republika Čehoslovačka CSU Unija hrišćanskih socijalista CTE KUEU KCBTE 179 Komitet za trgovinu i zaštitu životne sredine (STO) Konsolidovani ugovor o Evropskoj uniji Koncentracioni centar za Biotechnology in Europe biotehnologiju u Evropi D DAC DG Development Assistance Committee Directorate General (of the European Commission) DAC Komitet za pomoć u razvoju GD Generalni direktorat (Evropske komisije) DNA Deoxyribonucleic acid DNK Dezoksiribonukleinska kisjelina DSB Dispute Settlement Body ORS Organ za rješavanje sprova DSU Dispute Settlement Understanding Department of Trade and Industry (Britain) SRS Dogovor o rješavanju sporova Ministarstvo za trgovinu i industriju Velike Britanije European Agreement ES Evropski sporazum EUS Evropsko udruženje za saradnju EURIO Evropsko udruženje za razvojna istraživanja i obuku DTI MTIVB E EA EAC EADI EAEC European Association for Cooperation European Association for Development Research and Training Institutes European Atomic Energy Community EZAE Evropska zajednica za atomsku energiju Evropsko društvo za atomsku energiju Evropski fond za razvoj i garancije u poljoprivredi EAES European Atomic Energy Society EDAE EAGGF European Agricultural Guidance and Guarantee Fund EFRGP EAPC Euro-Atlantic Partnership Council EAPC Savjet za evroatlantsko partnerstvo EUAP Evropsko udruženje avio-prevoznika EBRD Evropska banka za obnovu i razvoj EBAA EBRD European Business Aviation Association European Bank for Reconstruction and Development EBU European Barge Union EUB Evropska unija za barže EBU European Broadcasting Union EURT Evropska unija za radio -difuziju EC European Community EZ Evropska zajednica EC European Council ES Evropski savjet ECAC European Civil Aviation Conference EKCV Evropska konferencija civilnog vazduhoplovstva ECB European Central Bank ECB Evropska centralna banka ECCAS ECHO ECHR ECJ ECLA Economic Community of Central African States European Community Humanitarian Office European Court of Human Rights Court of Justice of the European Communities Economic Commission for Latin America (of the UN) EZDCA ECHO Ekonomska zajednica država Centralne Afrike Kancelarija EZ za humanitarna pitanja ESLJP Evropski sud za ljudska prava SPEZ Sud pravde EZ UNEKLA Ekonomska komisija UN za Latinsku Ameriku 180 ECMT European Conference of Ministers of Transport EKMS ECO European Cartel Office EKBPK Ecu Council of Economic and Finance Ministers Economic and Social Council (of the UN) Economic Community of West African States European Community Shipowners Association European Coal and Steel Community European Coal and Steel Research European currency unit EDC Ecofin Ecosoc ECOWAS ECSA ECSC Ekofin EKOSOK EKOZDZA UBEZ EZUČ Evropska konferencija ministara saobraćaja Evropska kancelarija za borbu protiv kartela Savjet ministara za ekonomiju i finansije Ekonomski i socijalni Savjet UN Ekonomska zajednica država Zapadne Afrike Udruženje brodovlasnika Evropske zajednice Evropska zajednica za ugalj i čelik Eki Evropska istraživanja u oblasti uglja i čelika Evropska novčana jedinica European Defence Community EOZ Evropska odbrambena zajednica EDF European Development Fund EFR Evropski fond za razvoj EDM Electronic Data Management EUP Elektronsko upravljanje podacima EDU European Drugs Unit EJBPD Evropska jedinica za borbu protiv droge EEA European Economic Area Evropski ekonomski prostor EEA European Environment Agency Evropska agencija za zaštitu životne sredine EEB European Export Bank EEB European Environmental Bureau Evropski biro za životnu sredinu EEC European Economic Community European Economic Customs Union Evropska ekonomska zajednica ECSR EECU EIOUČ EIB Evropska izvozna banka EECU Evropska ekonomska carinska unija EES European Economic Space EEP Evropski ekonomski prostor EEZ Exclusive economic zone EEZ Ekskluzivna ekonomska zona EFB European Federation of Biotechnology EFB Evropska federacija za biotehnologiju European Forestry Information and Communication System European Federation of Inland Ports ESIKŠ Evropski sistem informisanja i komunikacija u šumarstvu EFRL Evropska federacija rječnih luka EFTA European Free Trade Association EFTA EIA European Intermodal Association EUIS EIB European Investment Bank EIB Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu Evropsko udruženje za intermodalni saobraćaj Evropska investiciona banka EIS European Information System EIS* Evropski informacioni sistem EFICS EFIP EIONET ELEC European Information and Observation Network European League for Economic Cooperation EIONET EDES 181 Evropska informaciona i posmatračka mreža Evropsko društvo za ekonomsku saradnju EMF European Molecular Biology Organization European Monetary Cooperation Fund European Agency for the Evaluation of Medicinal Products European Monetary Fund EMF Evropska organizacija za molekularnu biologiju Evropski monetarni kooperacijski fond Evropska agencija za ocjenu medicinskih proizvoda Evropski monetarni fond EMI European Monetary Institute EMI Evropski monetarni institut EMS European Monetary System EMS Evropski monetarni sistem EMU Economic and Monetary Union European Agency for Nuclear Energy EMU ENS European Nuclear Society EDNU EP European Parliament EP Ekonomska i monetarna unija Evropska agencija za nuklearnu energiju Evropsko društvo za nuklearnu energiju Evropski parlament EPA European Productivity Agency EAP Evropska agencija za produktivnost EPA European Parliamentary Assembly Evropska parlamentarna skupština EPC European Political Cooperation Evropska politička saradnja EPO European Patent Office EZP Evropski zavod za patente EPP European People’s Party ENP Evropska narodna partija ERDF European Regional Development Fund EFRR Evropski fond za regionalni razvoj ERF European Union Road Federation EFSDP Evropska federacija sindikata drumskih prevoznika ERM Exchange-rate mechanism ERM Mehanizam deviznog kursa ERP Program za obnovu i rekonstrukciju u Evropi (“Maršalov plan”) EOSI Evropski okrugli sto industrijalaca ESUŽS Evropski sistem upravljanja željezničkim saobraćajem EMBO EMCF EMEA ENEA ERP ERT ERTMS European Recovery Programme (‘Marshall Plan’) European Round Table of Industrialists European Rail Traffic Management System EOMB EMKF EMEA ENEA ESA European Space Agency EKA Evropska kosmička agencija ESC European Shippers Council ESBP Evropski savjet brodskih prevoznika ESC Economic and Social Committee ESK Ekonomski i socijalni komitet ESCB European System of Central Banks ESCB Evropski sistem centralnih banaka ESDI ESF European Security and Defence Identity European Social Fund EBOI ESF Evropski bezbjednosni i odbrambeni identitet Evropski socijalni fond ESNBA European Secretariat of National Bio-industry Associations ESNUB Evropski sekretarijat nacionalnih udruženja u bioindustriji ESPO European Sea Ports Organization EOML Evropska organizacija morskih luka ESPRIT European Strategic Programme for Research and Development in Information Technology ESPRIT Evropski strateški program za istraživačke i informacione tehnologije 182 ESRO ETF ETSC ETSI ETSO ETUC European Space Research Organization European Transport Workers Federation European Transport Safety Council European Telecommunications Standards Institute European Transmission System Operators European Trade Union Confederation EOIK EFTR ESBT EITS Evropska organizacija za istraživanje kosmosa Evropska federacija transportnih radnika Evropski savjet za bezbjednost u transportu Evropski institut za telekomunikacione standarde EOPS Evropski operatori prenosnih sistema EKS Evropska konfederacija sindikata ETUI European Trade Union Institute EIS* Evropski institut sindikata EU European Union EU Evropska unija EUA European Unit of Account EUA Evropska obračunska jedinica EUF European Union of Federalist European Forum for Renewable Energy Sources European Union Military Committee European Union Military Staff EUF Evropska unija federalista Evropski forum za obnovljive izvore energije EUFORES EUMC EUMS EUFORES EUVK Vojni komitet Evropske unije EUVO Vojno osoblje Evropske unije EURACOM European Action for Mining Communities EURACOM Evropska inicijativa za rudarske zajednice Euratom European Atomic Energy Community Euroatom Evropska zajednica za atomsku energiju EUREC European Union Renewable energy Centres Agency EUREC Agencija centara za obnovljivu energiju Evropske unije EUREKA European Research Coordination Agency EUREKA Evropska agencija za koordinaciju istraživanja EURES European Employment Services EURES Evropska služba za zapošljavanje EURIBOR European Interbank Offered Rate EUROBOR Eurocontrol Eurocorps Eurodac EUMETSAT EUROGAS Eurogroup Eurojust European Organization for the Safety of Air Navigation Multilateral European force, expanded from Franco-German in 1991 European Automated Fingerprint Recognition System (from the French abbrev.) European Organization for the Exploitation of Meteorological Satellites European Union of the Natural Gas Industry European group within Nato from 1970 Body for investigation and Eurokontrol Eurokorps Evropske međubankarske kamatne stope izračunate uz pomoć evropskog sistema centralnih banaka Evropska organizacija za bezbjednost vazdušne plovidbe Multilateralne evropske snage nastale od francusko -njemačkih 1991. Eurodak Evropski sistem za automatsko prepoznavanje otisaka prstiju EUMETSAT Evropska organizacija za korišćenje meteoroloških satelita EUROGAS Evropska unija industrije prirodnog gasa Eurogrupa Evropska grupa u NATO-u od 1970. Eurojust Organ za pravosudnu saradnju u 183 EUR-OP EUROPIA Europol Eurydice EUTELSAT EWEA krivičnim stvarima prosecution of serious crossborder crime Office of Official Publications of the European Communities European organization of the oil refining and marketing industry EUR-OP European Police Office Europol EUROPIA Education information network in the European Community European Telecommunications Satellite Organization European Wind energy Association Euridika EUTELSAT EUEV Kancelarija zvaničnih publikacija evropskih zajednica Evropska organizacija za preradu i plasman nafte Kancelarija evropske policije Mreža obrazovnih informacija Evropske zajednice Evropska organizacija telekomunikacionih satelita Evropsko udruženje za energiju vjetra F Organizacija UN za hranu i poljoprivredu Ministarstvo za spoljne poslove i Komonvelt FAO Food and Agriculture Organization FAO FCO Foreign and Commonwealth Office MSPK FDI Foreign direct investment DSI FDP Free Democratic Party (Germany) PSD FEDARENE European Federation of Regional Energy and Environment Agencies FEDARENE FID International Federation for Information and Documentation MFID FIFG Financial Instrument for Fisheries Guidance IFRR Instrument finansiranja razvoja ribarstva FN Front National (National Front, France) NF Nacionalni front FO Foreign Office (Britain) MSPVB Ministarsvo spoljnih poslova Velike Britanije Fob Prices free-on-board Fob Cijena franko brod FOC Forum of Consultation (of WEU) FOK Konsultativni forum (ZEU) FORATOM European Atomic Forum FORATOM Evropski atomski forum FRG Federal Republic of Germany SRN Savezna Republika Njemačka FTA Free Trade Agreement SST Sporazum o slobodnoj trgovini FTAA Free Trade Area of Americas STZA FYROM Former Yugoslav Republic of Macedonia BJRM Direktne strane investicije Partija slobodnih demokrata (Njemačka) Evropska federacija regionalnih agencija za energetiku i zaštitu životne sredine Međunarodna federacija za informacije i dokumentaciju Slobodna trgovinska zona Sjeverne i Južne Amerike Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija G GAC GATS GATT General Affairs Council General Agreement on Trade in Services General Agreement on Tariffs and Trade SOP Savjet za opšte poslove GATS Opšti sporazum o trgovini i uslugama GATT Opšti sporazum o carinama i trgovini 184 GCC Gulf Cooperation Council countries GCC Savjet za saradnju država Zaliva GDP Gross Domestic Product BDP Bruto društveni proizvod DDR Demokratska Republika Njemačka SGGM Savjetodavna grupa za genetsku manipulaciju GDR GMAG German Democratic Republic (East Germany) Genetic Manipulation Advisory Group GMO Genetically modified organism GMO Genetski modifikovani organizmi GNE Group of National Experts (on Safety and Regulation in Biotechnology) GNE Grupa nacionalnih eksperata (za bezbjednost i regulativu u biotehnologiji) GNP Gross National Product BNP Bruto nacionalni proizvod GSP Generalized System of Preferences OSP Opšti sistem preferencijala Her Majesty’s Stationery Office KNJKVID Kancelarija Njenog kraljevskog visočanstva za štamparsku i izdavačku djelatnost IAEA International Atomic Energy Agency MAAE Međunarodna agencija za atomsku energiju IAR International Authority for the Ruhr MVR Međunarodna uprava za Rur H HMSO I IASS IATA IBRD ICAO ICC ICES ICFTU ICJ ICRC ICSID IDA International Association of Social Security International Air Transport Association International Bank for Reconstruction and Development International Civil Aviation Organization International Chamber of Commerce International Council for the Exploration of the Seas International Confederation of Free Trade Unions International Court of Justice International Committee of Red Cross International Centre for Settlement of Investment Disputes International Development Association IASS IATA MBOR ICAO MPK ICES MKUSS Međunarodno udruženje socijalnih osiguranja Međunarodo udruženje vazdušnih prevoznika Međunarodna banka za obnovu i razvoj Međunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo Međunarodna privredna komora Međunarodni Savjet za istraživanje mora Međunarodna konfederacija unije slobodnih sindikata MSP Međunarodni sud pravde MKCK Međunarodni komitet Crvenog krsta MCRIS Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova MUR Međunarodno udruženje za razvoj IDB Inter-American Development Bank MBR Međuamerička banka za razvoj IDP Integrated Development Programme IRP Integrisani razvojni program 185 IEA IEPG IFAD IFC IFLA MAE International Energy Agency Independent European Programme Group International Fund for Agricultural Development International Finance Corporation International Federation of Library Associations and Institutions NEPG IFAD IFC MFBU Međunarodna agencija za energiju Nezavisna evropska programska grupa Međunarodni fond za poljoprivredni razvoj Međunarodna finansijska korporacija Međunarodna federacija biblioteka i bibliotekarskih udruženja IGC Intergovernmental Conference MVK Međuvladina konferencija IGO Intergovernmental organization MVO Međuvladina organizacija IIA Inter-Institutional Agreement MIU Međuinstitucionalni ugovori ILO International Institute for Educational Planning International Labour Organization IMF International Monetary Fund IIEP IMO IMP IMPEL IMSO INCB International Maritime Organization Integrated Mediterranean Programmes European Network for the Implementation and Enforcement of Environmental Law International Mobile Satellite Organization International Narcotics Control Board MOR Međunarodni institut za planiranje obrazovanja Međunarodna organizacija rada MMF Međunarodni monetarni fond MPO Međunarodna pomorska organizacija IMP Integrisani mediteranski program MIPO IMPEL IMSO MOKN Evropska mreža za sprovođenje i primjenu prava iz oblasti životne sredine Međunarodna organizacija mobilne satelitske telefonije Međunarodni odbor za kontrolu narkotika Incoterms International commerce terms Incoterms Međunarodni trgovinski termini INE Inland Navigation Europe INE Evropska unutrašnja plovidba MNVO Međunarodna nevladina organizacija IILA Institut Latinske Amerike za integraciju Interpol Međunarodno udruženje policija INGO INTAL Interpol INTELSTAT INTUG International non-governmental organization Institute for Latin American Integration International Police Association International Telecommunications Satellite Organization Information Technology User Group INTELSTAT INTUG Međunarodna organizacija telekomunikacionih satelita Grupa korisnika informacionih tehnologija Svjetska organizacija za zaštitu zdravlja životinja Međunarodna organizacija za migracije IOE International Office of Epizootics IOE IOM International Organization for Migration IOM IPE International Political Economy MPE Međunarodna politička ekonomija IPPC Integrated Pollution Prevention and Control IPPC Jedinstvena politika prevencije i kontrole zagađenja IPR Intellectual property rights PIS Prava intelektualne svojine IR International Relations MO Međunarodni odnosi 186 IRF International Road Federation MFP Međunarodna federacija za puteve IRIS Innovative Rail Intermodal Services IRIS Unaprijeđene kombinovane željezničke usluge IRU International Road Union MUP Međunarodno udruženje za puteve ISO ISPA International Organization for Standardization Pre-accession structural instrument ISO ISPA Međunarodna organizacija za standardizaciju Instrument strukturne politike u procesu pridruživanja IT Information technology IT Informaciona tehnologija ITC International Trade Center MTC Međunarodni trgovinski centar ITO International Trade Organization MTO Međunarodna trgovinska organizacija ITQ Individual transferable quota ITQ Pojedinačna prenosiva kvota ITSA ITSO ITU IUCN IULA International Transportation Safety Association International Telecommunication Satellite Organization International Telecommunications Union International Union for Conservation of Nature and Natural Resources International Union of Local Authorities MUBP MOTS MUT Međunarodno udruženje za bezbjednost prevoza Međunarodna organizacija za telekomunikacione satelite Međunarodna unija za telekomunikacije MUOPR Međunarodna unija za očuvanje prirode i prirodnih resursa MULU Međunarodna unija lokalnih uprava IWC International Whaling Commission MKK Međunarodna komisija za kitove IBE International Bureau of Education MBO Međunarodni biro za obrazovanje JAA Joint Aviation Authority JAA JAR Joint Aviation Requirements (of JAA) JAR JHA Justice and Home Affairs PUP Pravosuđe i unutrašnji poslovi Latin American Economic System Latin American Integration Association LAPS Latinoamerički privredni sistem Udruženje za integraciju država Latinske Amerike Less developed country MRD Manje razvijene države MAI Multilateral Agreement on Investment MUI Multilateralni ugovor o investicijama MCAs Monetary Compensation Amounts MCA Suma monetarne kompenzacije J Zajednička vazduhoplovna uprava evropskih zemalja Zajednički vazduhoplovni standardi (od JAA) L LAES LAIA LCD UIDLA M MDG MEP Multidisciplinary Group on Organized Crime Member of the European MGBPOK MEP 187 Multidisciplinarna grupa za borbu protiv organizovanog kriminala Član Evropskog parlamenta Mercosur MFN MIGA MINURSO Parliament Common Market of the Southern Cone (Mercado Comun del Sur) Most-favoured nation (GATT) Multilateral Investment Guarantee Agency United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara Mercosur Zajedničko tržište država krajnjeg juga Južne Amerike SNN Status najpovlašćenije nacije MIGA MINURSO Agencija za multilateralne investicione garancije Misija UN za referendum u Zapadnoj Sahari Multinacionalna korporacija (akcionarsko društvo) MNC Multinational corporation MNK* MNE Multinational enterprise MNK* Multinacionalna kompanija MONUA Posmatračka misija UN u Angoli MONUK Posmatračka misija UN u Demokratskoj Republici Kongo NRP Nacionalni republikanski pokret SRP Srednjoročni pregled MONUA MONUC MRP MTR United Nations Observer Mission in Angola United Nations Observer Mission in the Democratic Republic of the Congo Movement Republican Populaire (French abbrev.) Mid-Term Review ( of Uruguay Round) Magreb Algeria, Morocco, and Tunisia Magreb Alžir, Maroko i Tunis Mashreq Jordan, Egypt, Lebanon and Syria Mashrek Jordan, Egipat, Liban i Sirija North Atlantic Cooperation Council Northwest Atlantic Fisheries Organization North American Free Trade Agreement SASS Sjevernoatlantski savjet za saradnju Organizacija za ribarenje u sjeverozapadnom Atlantiku Sjevernoamerički sporazum o slobodnoj trgovini North Atlantic Treaty Organization NATO Sjevernoatlantski pakt NITP Novi instrument trgovinske politike NDP Nacionalna demokratska partija (Njemačka) NEA Agencija za nuklearnu energiju N NACC NAFO NAFTA NATO NCPI NDP NEA NEAFC NFFO New Commercial Policy Instrument National Democratic Party (Germany) Nuclear Energy Agency North East Atlantic Fisheries Commission National Federation of Fishermen’s Organization NAFO NAFTA NEAFK NFFO NFU National Farmer’s Union (UK) NUPP NGO Non-governmental organization NVO NIEO New International Economic Order NMEP Nimexe Harmonised nomenclature for the foreign trade statistics of the EEC countries Nimexe NTB Non-Tariff Barrier NTB 188 Komisija za ribarenje u sjeveroistočnom Atlantiku Nacionalna federacija ribarskih organizacija Nacionalna unija poljoprivrednih proizvođača (UK) Nevladina organizacija Novi međunarodni ekonomski poredak Harmonizovana nomenklatura za spoljnotrgovinsku statistiku zemalja EEZ Necarinska barijera National Union of Mineworkers (Britain) NUR Nacionalna unija rudara (u Velikoj Britaniji) OAPEC Organization of Arab Petroleum Exporting Countries OAPEK Organizacija arapskih država izvoznica nafte OAS Organization of American States OAD Organizacija američkih država OAU Organization of African Unity OAJ Organizacija africkog jedinstva OCAS Organization of Central American States OCAD Organizacija centralnoameričkih država OCR Optical Character Recognition OCR Optički čitač znakova PZT Prekomorske zemlje i teritorije NUM O OCT OECD OEEC OJL Overseas Countries and Territories Organization for Economic Cooperation and Development Organization for European Economic Cooperation Official Journal of the European Communities, Law Series OECD OEES Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju Sl.list EZ Službeni list evropskih zajednica OLAF European Anti-fraud Office OLAF Evropski biro za borbu protiv prevara ONP Open Network Provision OOM Odredbe o otvorenoj mreži ONUC Operacija UN u Kongu ONUCA Posmatračka grupa UN u Centralnoj Americi ONUMOZ Operacija UN u Mozambiku ONUC ONUCA ONUMOZ ONUSAL OOPEC (EUR-OP) OPCW OPEC United Nations Operation in Congo (from the French abbrev.) United Nations Observer Group in Central America United Nations Operation in Mozambique United Nations Observer Group in El Salvador Office for Official Publications of the European Communities Organization for Prohibition of Chemical Weapons Organization of the Petroleum Exporting Countries ONUSAL OOPEC (EUR-OP) OZŠHN Posmatračka grupa UN u El Salvadoru Kancelarija za zvanične publikacije evropskih zajednica Organizacija za zabranu širenja hemijskog naoružanja OPEK Organizacija zemalja izvoznica nafte OSCE Organization for Security and Cooperation in Europe OEBS Organizacija za bezbjednost i saradnju u Evropi OTIF Intergovernmental Organization for International Carriage by Rail OTIF Međuvladina organizacija za međunarodni prevoz robe željeznicom PASOK Svegrčka socijalistička partija SMS Stalni međunarodni sud PKP Portugalska komunistička partija Program pomoći za restrukturiranje privreda Poljske i Mađarske P PASOK PCIJ PCP PHARE Panhellenic Socialist Party (Greece) Permanent Court of International Justice Portuguese Communist Party Poland-Hungary, Actions for Economic Reconstructions PHARE 189 PfP PIANC Piatnica Partnership for Peace International Navigation Association (both land and maritime navigation) Grouping of five successive Council presidencies PM Partnerstvo za mir PIANC Međunarodno udruženje za navigaciju (rječnu i pomorsku) Piatnica Grupa pet uzastopnih predsjedavajućih Savjeta Palestinska oslobodilačka organizacija Proporcionalno predstavljanje Partija socijalista (Socijalistička partija Francuske) PLO Palestine Liberation Organization PLO PR Proportional Representation Party Socialiste (Socialist Party, France) PrP PSC Political and Security Committee PBO Političko-bezbjednosni odbor PSP Portuguese Socialist Party PSP Portugalska socijalistička partija PTT Post,Telegraph and Telephone Companies PTT Poštanska, telegrafska i telefonska kompanija QMV Qualified Majority Voting GKV Glasanje kvalifikovanom većinom QR Quantitative restriction KO Kvantitativna ograničenja RDF Regional Development Fund FRR Fond za regionalni razvoj RDP Regional development plan PRR Plan za regionalni razvoj RECHAR Program Zajednice za privrednu reorganizaciju industrije uglja REPA Sporazum o regionalnom ekonomskom partnerstvu REX Međunarodni ekonomski odnosi (Odbor) (Evropskog parlamenta) PS PS Q R Rechar REPA REX Community Initiative programme for the conversion of coal mining areas Regional economic partnership agreement External Economic Relations (Committee) (of the EP, from the French abbrev.) S SAA SAARC Stabilization and Association Agreement South Asian Association for Regional Cooperation SSP JAURS SA Statement of Assurance IO SAGB Senior Advisory Group for Biotechnology VSGBT SALT Strategic Arms Limitation Treaty SALT sporazum SARP SCA SCR SDP Standards and Recommended Practices (of ICAO) Special Committee on Agriculture Common Service for External Relations Social Democratic Party (Britain) Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju Južnoazijsko udruženje za regionalnu saradnju Izjava o osiguranju SKP Viša savjetodavna grupa za biotehnologiju Sporazum o ograničavanju strategijskog naoružanja Standardi i preporučeni postupci (ICAO) Specijalni komitet za poljoprivredu ZSSP Zajednička služba za spoljne poslove SDP Socijaldemokratska partija SARP 190 SDP Social Democratic Party (Germany) SDP SEA Single European Act JEA SEATO SECI South-East Asia Treaty Organization Southeast European Cooperative Initiative SEATO SECI (Engleska) Socijaldemokratska partija (Njemačka) Jedinstveni evropski akt Pakt za bezbjednost Jugoistočne Azije Inicijativa za saradnju u Jugoistočnoj Evropi SEM Single European market JET Jedinstveno evropsko tržište SFC Sea Fisheries Committee KPR Komitet za pomorsko ribarenje SFOR Stabilization Force SFOR Snage za stabilizaciju SG Steering Group UO Upravni odbor Schengen Implementing Convention Supplementary Information System of Schengen KPŠS Schengen Information System ŠIS Šengenski informacioni sistem SLIM Pojednostavljeno zakonodavstvo za unutrašnje tržište MSP* Mala i srednja preduzeća SOCRATES Akcioni program Zajednice za obrazovanje Eurostat Statistički zavod Evropske zajednice SIC SIRENE SIS SLIM SME SOCRATES SOEC/Eurostat SIRENE Simpler Legislation for the Internal Market Small and medium-sized enterprises European Community action programme in the field of education Statistical Office of the European Communities Konvencija o primjeni Šengenskog sporazuma Sistem dodatnih informacija Šengenskog sporazuma SPC South Pacific Commission KZJP Komisija za zemlje Južnog Pacifika SPD Single programming document JPD Jedinstveni programski dokument Stabex System for the Stabilization of Export Earnings STABEX START Strategic Arms Reduction Talks START STECF Scientific, Technical, and Economic Committee for Fisheries NTEKR Sysmin System for mineral products Sismin Sistem za mineralne proizvode TAB Technical Assistance Bureau BTP Biro za tehničku pomoć TABD Transatlantic Business Dialogue TADP Transatlantski dijalog privrede TACIS Technical Assistance for the Commonwealth of Independent States TACIS Tehnička pomoć za CIS TAIEX Technical Assistance Information Exchange Office TAIEX TARIC Integrated tariff of the European Communities TARIC Sistem stabilizacije prihoda od izvoza poljoprivrednih proizvoda Pregovori o smanjenju strategijskog naoružanja Naučni, tehnički i ekonomski komitet za ribarenje T 191 Kancelarija za tehničku pomoć pri preuzimanju pravnih tekovina (acquisa) Integrisana carinska tarifa evropskih zajednica TBR Trade Barriers Regulation TBR TBT Technical barrier to trade Trade and cooperation agreements Revised Treaty of Rome (Treaty of the European Community) Text transmission service enabling the various functions of text processing to be carried out remotely. Trans-European Mobility Programme for University Studies TOT Propisi u vezi sa trgovinskim barijerama Tehničke prepreke trgovini STS Sporazumi o trgovini i saradnji UEZ Revidirani Rimski ugovor ( Ugovori o evropskim zajednicama) Teletekst Servis za prenos teksta kojim se omogućavaju različite funkcije obrade teksta na daljinu TEMPUS Transevropski program za saradnju u oblasti visokog školstva TEN Trans-European Network TEM Transevropske mreže TEP Transatlantic Economic Partnership TEP Transatlantsko ekonomsko partnerstvo TEU Treaty on European Union UEU Ugovor o Evropskoj uniji TGO Transgovernmental organisation TVO Transvladina organizacija TNC Transnational corporation TNK Transnacionalna korporacija TNO Transnational organisation TNO Transnacionalna organizacija ToA Treaty of Amsterdam UA Amsterdamski ugovor Trevi Terrorism, Radicalism, Extremism, Violence, Information (agreement on internal security cooperation) TCA TEC Teletex TEMPUS TRIMS TRIPS Troika Trade related investment measures Trade-related Aspects of Intellectual Property Rights Grouping of three successive Council presidencies Trevi STIM TRIPS Trojka Terorizam, radikalizam, ekstremizam, nasilje, informacija (sporazum o saradnji u unurtašnjim poslovima) Sporazum o trgovinskim investicionim merama Trgovinski aspekti prava intelektualne svojine Grupa od tri uzastopna predsjednika Savjeta (sadašnji, prethodni i budući) U UAS Union of African States UAD Unija afričkih država UDF Union pour la Democratie Francaise DUF Demokratska unija Francuske UIA Union of International Association UMU Unija međunarodnih udruženja UIC International Union of Railways UIC Međunarodna unija železnica UIRR International Union of combined Road/Rail transport companies UIRR Međunarodna unija kombinovanih drumsko-železničkih prevoznika UK United Kingdom UK Ujedinjeno kraljevstvo UN United Nations UN Ujedinjene nacije UNAMIC Misija UN u Kambodži UNAMIR Misija UN za pomoć Ruandi UNAMSIL Misija UN u Siera Leoneu UNAMIC UNAMIR UNAMSIL United Nations Advance Mission in Cambodia United Nations Assistance Mission for Rwanda United Nations Mission in Sierra Leone 192 UNAVEM UNCED UNCHE UNCI UNCLOS UNCRD UNCRO Unctad UNDOF UNDP UNECE UNEF UNEP Unesco UNFICYP UNFCCC UNFPA UNGOMAP UNHCR UNICE United Nations Angola Verification Mission UN Conference on Environment and Development United Nations Conference on the Human Environment United Nations Commission for Indonesia United Nations Conference on the Law of the Sea United Nations Centre for Regional Development United Nations Confidence Restoration Organisation in Croatia United Nations Conference on Trade and Development United Nations Disengagement Observer Force United Nations Development Programme United Nations Economic Commission for Europe United Nations Emergency Force United Nations Environment Programme United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization United Nations Force in Cyprus United Nations Framework on Convention on Climate Change United Nations Fund for Population Activities United Nations Good Offices Mission in Afganistan and Pakistan United Nations High Commissioner for Refugees Union of Industrial and Employers' Confederations of Europe UNAVEM Verifikaciona misija UN u Angoli UNCED Konferencija UN o ekologiji i razvoju UNCHE Konferencija UN o životnoj sredini UNCI Komisija UN za Indoneziju UNCLOS Konferencija UN o pravu mora UNCRD Centar Ujedinjenih nacija za regionalni razvoj UNCRO Organizacija UN za obnavljanje povjerenja u Hrvatskoj UNCTAD Konferencija UN o trgovini i razvoju UNDOF Snage UN za posmatranje i razdvajanje UNDP Program Ujedinjenih nacija za razvoj UNEKE Ekonomska komisija UN za Evropu UNEF Snage UN za brza dejstva Program Ujedinjenih nacija za životnu sredinu UNEP UNESCO Organizacija UN za prosvjetu, nauku i kulturu UNFICYP Snage UN na Kipru UNFCCC Okvir UN za konvenciju o klimatskim promjenama UNFPA Fond UN za stanovništvo UNGOMAP Misija dobrih usluga UN za Avganistan i Pakistan UNHCR Visoki komesarijat UN za izbjeglice UNICE Unija saveza evropskih industrijalaca i poslodavaca Unicef United Nations Children’s Fund UNICEF Fond UN za djecu Unido United Nations Industrial Development Organization UNIDO Organizacija UN za industrijski razvoj UNIFE Union of European Railway Industries UNIFE Unija evropske željezničke industrije UNIFIL United Nations Interim Force in Lebanon UNIFIL Privremene snage UN za Liban UNIMOG United Nations Iran-Iraq Military Observer Group UNIMOG Vojna posmatračka grupa UN za Irak i Iran 193 UNIKOM United Nations Iraqi-Kuwait Observer Group UNIKOM Posmatračka grupa UN za Irak i Kuvajt UNIPOM United Nations India-Pakistan Observer Group UNIPOM Posmatračka grupa UN za Indiju i Pakistan UNIR Union for International Navigation of the Rhine UNIR Unija za međunarodnu plovidbu Rajnom UNIRISD United Nations Research Institute for Social Development UNIRISD Istraživački institut UN za socijalni razvoj UNISIST Inter-governmental programme for cooperation in the field of scientific and technological information UNISIST Međuvladin program za saradnju u oblasti naučnih i tehnoloških informacija UNITAR Centar Ujedinjenih nacija za obuku i istraživanje UNMIBH Misija UN za BiH UNITAR UNMIBH United Nations Institute for Training and Research United Nations Mission in Bosnia and Herzegovina UNMIH United Nation Mission in Haiti UNMIH Misija UN za Haiti UNMIK United Nations Interim Administration in Kosovo UNMIK Privremena uprava UN na Kosovu UNMOGIP United Nations Military Observer Group in India and Pakistan UNMOGIP Vojna posmatračka grupa UN za Indiju i Pakistan UNMOP United Nations Mission of Observers in Prevlaka UNMOP Posmatračka misija UN na Prevlaci UNMOT United Nations Mission of Observers in Tajikistan UNMOT Posmatračka misija UN u Tadžikistanu UNO United Nations Organization OUN Organizacija ujedinjenih nacija UNOMIG Posmatračka misija UN u Gruziji UNOMIL Posmatračka misija UN u Liberiji UNOSOM Operacije UN u Somaliji UNPREDEP Trupe UN za prevenciju (u Makedoniji) UNOMIG UNOMIL UNOSOM UNPREDEP United Nations Observer Missions in Georgia United Nations Observer Missions in Liberia United Nations Operation in Somalia United Nations Preventive Deployment Force ( in Macedonia) UNRWA United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East UNRVA Agencija Ujedinjenih nacija za pomoć i rad palestinskih izbjeglica na Bliskom istoku UNSCOB United Nations Special Committee on the Balkans UNSCOB Specijalni komitet UN za Balkan UNSF Snage bezbjednosti UN u Zapadnoj Novoj Gvineji UNSMIH UN misija podrške na Haitiju UNTAC Prelazna uprava UN u Kambodži UNTAES Prelazna uprava UN u Istočnoj Slavoniji, Baranji i Zapadnom Sremu UNSF UNSMIH UNTAC UNTAES United Nations Security Force in West New Guinea United Nations Support Mission in Haiti United Nations Transitional Authority in Cambodia United Nations Transitional Administration for Eastern 194 UNTAET UNTAG UNTMIH UNTSO Slavonia, Baranja and Western Sirmium United Nations Transitional Administration in East Timor United Nations Transition Assistance Group (in Namibia) United Nations Transitions Mission in Haiti United Nations Truce Supervisory Organization UNTAET UNTAG Prelazna uprava UN u Istočnom Timoru Prelazna grupa UN za pomoć (u Namibiji) UNTMIH Prelazna misija UN na Haitiju UNTSO Organizacija UN za nadgledanje primirja UPU Universal Postal Union UPU Svjetski poštanski savez UR Uruguay Round UR Urugvajska runda US, USA United States SAD Sjedinjene Američke Države USSR Soviet Union SSSR Sovjetski Savez USTR United States’ Trade Representative TPSAD Trgovinski predstavnik SAD-a Value Added Tax PDV Porez na dodatu vrijednost WAEMU West African Economic and Monetary Union ZAEMU Zapadnoafrička ekonomska i monetarna unija WCL World Confederation of Labour SKR Svjetska konfederacija rada WEU Western European Union ZEU Zapadnoevropska unija WFC World Food Council SSH Svjetski savjet za hranu WG Working Group RG Radna grupa WHO World Health Organization World Intellectual Property Organization SZO Svjetska zdravstvena organizacija Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu WMO World Meteorological Organization SMO WTO World Trade Organization Svjetska trgovinska organizacija WTO World Tourism Organisation Svjetska turistička organizacija WWF World Wildlife Fund for Nature V VAT W WIPO SOIS SFZD 195 Svjetska organizacija za meteorologiju Svjetski fond za zaštitu divljine 5. INSTITUCIJE CRNE GORE INSTITUCIJE VLADE CRNE GORE - ORGANI DRŽAVNE UPRAVE MINISTARSTVA MP MINISTRIES Ministarstvo pravde Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne MUPJU uprave MO Ministarstvo odbrane MF Ministarstvo finansija MIP Ministarstvo inostranih poslova MPN Ministarstvo prosvjete i nauke MKSM Ministarstvo kulture, sporta i medija ME Ministarstvo ekonomije Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i MSPT telekomunikacija Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i MPSV vodoprivrede MT Ministarstvo turizma MZ Ministarstvo zdravlja Ministarstvo za ljudska i manjinska MLJMP prava MID Ministarstvo za informaciono društvo Ministarstvo uređenja prostora i zaštite MUPZŽS životne sredine MRSS Ministarstvo rada i socijalnog staranja MEI Ministarstvo za evropske integracije PRETHODNI NAZIVI MINISTARSTAVA Ministarstvo turizma i zaštite životne MTZZS sredine MER Ministarstvo za ekonomski razvoj Ministarstvo za zaštitu ljudskih i MZLMP manjinskih prava Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog MZRSS staranja MUP Ministarstvo unutrašnjih poslova Ministarstvo za ekonomske odnose sa MEOIEI inostranstvom i evropske integracije MKM Ministarstvo kulture i medija Ministry of Justice Ministry of Interior Affairs and Public Administration Ministry of Defence Ministry of Finance Ministry of Foreign Affairs Ministry of Education and Science Ministry of Culture, Sports and Media Ministry of Economy Ministry of Transport, Maritime Affairs and Telecommunications Ministry of Agriculture, Forestry and Water Management Ministry of Tourism Ministry of Health Ministry of Human and Minority Rights Ministry for Information Society Ministry of Physical Planning and Environmental Protection Ministry of Labour and Social Welfare Ministry of European Integration Ministry of Tourism and Environmental Protection Ministry of Economic Development Ministry for Protection of Human and Minority Rights Ministry of Health, Labour and Social Welfare Ministry of Interior Affairs Ministry for International Economic Relations and European Integration Ministry of Culture and Media MPS Ministarstvo pomorstva i saobraćaja Ministry of Maritime Affairs and Transport MZŽSUP Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora MZPPNEG Ministarstvo za zaštitu prava pripadnika nacionalnih i etničkih grupa Ministry of Environmental Protection and Physical Planning Ministry for Protection of Rights of Members of National and Ethnic Groups SEKRETARIJATI SZZ Sekretarijat za zakonodavstvo PRETHODNI NAZIVI SEKRETARIJATA SEI Sekretarijat za evropske integracije SZR Sekretarijat za razvoj SECRETARIATS Secretariat for Legislation Secretariat for European Integration Secretariat for Development 196 UPRAVE FU PU UZN UC UPS VU UZA Fitosanitarna uprava Poreska uprava Uprava za nekretnine Uprava carina Uprava pomorske sigurnosti Veterinarska uprava Uprava za antikorupcijsku inicijativu Uprava za sprječavanje pranja novca i UZSPN finansiranja terorizma UZS Uprava za šume UZV Uprava za vode UZK Uprava za kadrove UP Uprava policije LU Lučka uprava UZK Uprava za zaštitu konkurencije UZIS Uprava za igre na sreću UZI Uprava za imovinu PRETHODNI NAZIVI UPRAVA UZCV Uprava za civilno vazduhoplovstvo USO Uprava za sport i omladinu UZSPN Uprava za sprječavanje pranja novca Uprava za ljekove i medicinska UZLJIMS sredstva ADMINISTRATIONS Phytosanitary Administration Tax Administration Real-Estate Administration Customs Administration Maritime Safety Administration Veterinary Administration Administration for Anti-Corruption Initiative Administration for Prevention of Money Laundering and Financing Terrorism Forest Administration Water Administration Human Resources Administration Police Administration Port Administration Administration for Protection of Competition Administration for Games of Chance Property Administration Civil Aviation Administration Administration for Youth and Sports Administration for Prevention of Money Laundering Administration for Pharmaceuticals and Medical Devices and Supplies ZAVODI OFFICES ZZIS Zavod za intelektualnu svojinu Intellectual Property Rights Office ZIKS Zavod za izvršenje krivičnih sankcija Institution for Enforcement of Criminal Sanctions ZAMTES Zavod za međunarodnu naučnu, prosvjetno - kulturnu i tehničku saradnju Office for International Scientific, Educational, Cultural and Technical Cooperation ZZM Zavod za metrologiju Metrology Office ZZSKOL Zavod za školstvo Education Office MONSTAT Zavod za statistiku Statistics Office ZZZI Zavod za zbrinjavanje izbjeglica Refugee Care and Support Office HMZ Hidrometeorološki zavod Hydrometeorological Office SZ Seizmološki zavod Seismological Office DA Državni arhiv State Archives DIREKCIJE DIRECTORATES DJR Direkcija javnih radova Public Works Directorate DZJN Direkcija za javne nabavka Public Procurement Directorate DZRMSP Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća Directorate for Development of Small and Medium Sized Enterprises 197 DZS Direkcija za saobraćaj Transport Directorate DZZTP Direkcija za zaštitu tajnih podataka Directorate for Protection of Classified Data DZŽ Direkcija za željeznice Railways Directorate PRETHODNI NAZIVI DIREKCIJA DZDP Direkcija za državne puteve Public Roads Directorate DIAP Direkcija za izgradnju autoputeva Highway Construction Directorate AGENCIJE AGENCIES AZD Agencija za duvan Tobacco Agency AZZS Agencija za zaštitu životne sredine Generalni sekretarijat Vlade Crne Gore Kancelarija za borbu protiv trgovine ljudima Kancelarija za održivi razvoj Kancelarija za saradnju s nevladinim organizacijama Kancelarija za ravnopravnost polova Environmental Protection Agency General Secretariat of the Government of Montenegro - Office for Fight against Trafficking in Human Beings Sustainable Development Office Office for Cooperation with Non-Governmental Organizations Gender Equality Office INSTITUCIJE VAN DRŽAVNE UPRAVE AKCG AGENTEL ALMS ANB ANO AMRRS APPSU ARD ATCG AZZPOL CAI CANU CBCG CDA CENPF CETI CIRK CORKM Advokatska komora Crne Gore Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost Bar Association of Montenegro Agency for Electronic Communications and Postal Services Agencija za lijekove i medicinska sredstva Agency for Pharmaceuticals and Medical Devices Agencija za nacionalnu bezbjednost Crne Gore Agencija za nadzor osiguranja Agencija za mirno rješavanje radnih sporova Agencija Crne Gore za prestrukturiranje privrede i strana ulaganja Agencija za radio-difuziju Akreditaciono tijelo Crne Gore Agencija za zaštitu ličnih podataka Centar za arheološka istraživanja Crne Gore Crnogorska akademija nauka i umjetnosti Centralna banka Crne Gore Centralna depozitarna agencija a.d. Podgorica Centar za edukaciju nosilaca pravosudne funkcije Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore Centar za istraživanje i razvoj kulture Crne Gore Centar za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore 198 National Security Agency of Montenegro Insurance Supervision Agency Agency for Amicable Settlement of Labour Disputes Agency of Montenegro for Restructuring of Economy and Foreign Investments Broadcasting Agency Accreditation Body of Montenegro Personal Data Protection Agency Archaeological Research Centre of Montenegro Montenegrin Academy of Sciences and Arts Central Bank of Montenegro Central Depository Agency a.d. Podgorica Judicial Training Centre Ecotoxicological Examination Centre of Montenegro Montenegrin Centre for Cultural Research and Development Montenegrin Centre for Preservation and Development of Minority Cultures CZI Centar za iseljenike Diaspora Centre CZP Centar za posredovanje Centre for Mediation CZSO DRI ESSCG Centar za stručno obrazovanje Državna revizorska institucija Ekonomsko-socijalni savjet Crne Gore Vocational Education Centre State Audit Institution Economic and Social Council of Montenegro FKCG Farmaceutska komora Crne Gore Chamber of Pharmacists of Montenegro FZO Fond za obeštećenje Compensation Fund Pension and Disability Insurance Fund of Montenegro Deposit Insurance Fund Fund for Minorities KZK Fond penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore Fond za zaštitu depozita Fond za manjine Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore Fond za razvoj Crne Gore Ispitni centar Institut za javno zdravlje Crne Gore Inženjerska komora Crna Gore Institut za standardizaciju Crne Gore Komisija za hartije od vrijednosti Crne Gore Komisija za kontrolu državne podrške i pomoći Komisija za kontrolu postupka javnih nabavki Komisija za koncesije Crne Gore KZKBA Komisija za koncesije i BOT aranžmane KSSI LJKCG PKCG RAI SOB SOOCG SSCG Komisija za sprječavanje sukoba interesa Ljekarska komora Crne Gore Agencija Crne Gore za promociju stranih investicija Nacionalna turistička organizacija Crne Gore Privredna komora Crne Gore Regulatorna agencija za energetiku Savjet za odbranu i bezbjednost Savjet za opšte obrazovanje Crne Gore Socijalni savjet Crne Gore SSOCG Savjet za stručno obrazovanje Crne Gore Montenegrin Council for Vocational Education SVO SZOOCG Savjet za visoko obrazovanje Savjet za obrazovanje odraslih Crne Gore Higher Education Council Montenegrin Council for Adult Education SZP Savjet za privatizaciju Privatisation Council VKCG Veterinarska komora Crne Gore Veterinary Chamber of Montenegro UPCG Unija poslodavaca Crne Gore Union of Employers of Montenegro FPIO FZD FZM FZO FZR IC IJZ IKCG ISME KHOV KKDP KKPJN MIPA NTOCG 199 Health Insurance Fund of Montenegro Development Fund of Montenegro Examination Centre Public Health Institute of Montenegro Chamber of Engineers of Montenegro Institute for Standardization of Montenegro Securities Commission of Montenegro State Aid Control Commission Commission for Control of Public Procurement Procedure Montenegrin Commission for Concessions Commission for Concessions and BOT Arrangements Commission for Prevention of Conflict of Interest Chamber of Physicians of Montenegro Montenegrin Investment Promotion Agency National Tourism Organisation of Montenegro Chamber of Commerce of Montenegro Energy Regulatory Agency Defence and Security Council Montenegrin Council for General Education Social Council of Montenegro ZZT Zavod za transfuziju krvi Crne Gore Blood Transfusion Institute of Montenegro ZZZCG Zavod za zapošljavanje Crne Gore Employment Office of Montenegro PRAVOSUDNI ORGANI I INSTITUCIJE DRŽAVNI ORGAN Ustavni sud Crne Gore Vrhovni sud Crne Gore Constitutional Court of Montenegro Supreme Court of Montenegro Upravni sud Crne Gore Administrative Court of Montenegro Apelacioni sud Crne Gore Appelate Court of Montenegro privredni sud Commercial Court osnovni sud Osnovni sud u Podgorici Basic Court Basic Court in Podgorica viši sud High Court Sudski savjet Tužilački savjet Judicial Council Prosecutorial Council Državno tužilaštvo Public Prosecution Office Vrhovno državno tužilaštvo više državno tužilaštvo Supreme Public Prosecutor’s Office High Public Prosecutor’s Office osnovno državno tužilaštvo Basic Public Prosecutor’s Office Vrhovni državni tužilac Supreme Public Prosecutor viši državni tužilac High Public Prosecutor osnovni državni tužilac Basic Public Prosecutor zamjenik državnog tužioca Odjeljenje za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zločina Specijalni tužilac za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zločina Opšta sjednica Vrhovnog suda Deputy Public Prosecutor Division for suppressing organised crime, corruption, terrorism and war crimes Special prosecutor for suppressing organised crime, corruption, terrorism and war crimes Supreme Court Bench Disciplinsko vijeće Tužilačkog savjeta Disciplinary Committee of the Prosecutorial Council STATE AUTHORITY 200 6. NAZIVI OSNOVNIH DOKUMENATA EVROPSKE UNIJE ENGLESKI Treaty establishing the European Community of Coal and Steel (ECSC Treaty) CRNOGORSKI Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik (Ugovor o EZUČ) Treaty of Paris Pariski ugovor Treaty establishing the European Community (EC Treaty) Ugovor o osnivanju Evropske zajednice (Ugovor o EZ) Treaty establishing the European Economic Community (EEC Treaty) Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (Ugovor o EEZ) Treaty establishing the European Atomic Energy Community (EAEC Treaty, Euratom Treaty) Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za atomsku energiju (Ugovor o EZAE, Ugovor o Euroatomu) Treaties of Rome Rimski ugovori Treaties establishing the European Communities Ugovori o osnivanju evropskih zajednica Treaty on European Union (EU Treaty) Ugovor o Evropskoj uniji (Ugovor o EU) Maastricht Treaty / Treaty of Maastricht Ugovor iz Mastrihta Amsterdam Treaty / Treaty of Amsterdam Ugovor iz Amsterdama Treaty of Nice Ugovor iz Nice Single European Act (SEA) Jedinstveni evropski akt (JEA) Treaty between the AAA (Member States of the European Union) and the BBB concerning the accession of the BBB to the European Union (to the European Economic Community and the European Atomic Energy Community) Ugovor između AAA (država članica Evropske unije) i BBB o pristupanju BBB Evropskoj uniji (Evropskoj ekonomskoj zajednici i Evropskoj zajednici za atomsku energiju) Treaty concerning the accession of the BBB to the European Union Ugovor o pristupanju BBB Evropskoj uniji Treaty of Accession from 19../ 19.. Accession Treaty Ugovor o pristupanju iz 19.. Treaty of Accession of BBB Ugovor o pristupanju BBB Act concerning the conditions of the accession of the BBB and the adjustment to the Treaties (on which the European Union is founded) Akt o uslovima pristupanja BBB i prilagođavanja ugovorima (na kojima se zasniva Evropska unija) Act concerning the conditions of accession and the adjustments to the Treaties Akt o uslovima pristupanja i prilagođavanja ugovorima Act of Accession from 19.. Akt o pristupanju iz 19.. Act of Accession of BBB Akt o pristupanju BBB 201 Protocol on the Statute of the European System of Central Banks and of the European Central Bank Protokol o Statutu Evropskog sistema centralnih banaka i Evropske centralne banke Statute of the European System of Central Banks and of the European Central Bank Statut Evropskog sistema centralnih banaka i Evropske centralne banke Protocol on the Statute of the Court of Justice of the European Communities Protokol o Statutu Suda pravde evropskih zajednica European agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the XXX, of the other part Evropski sporazum o pridruživanju između evropskih zajednica i njihovih država članica, s jedne strane i XXX, s druge strane Fourth ACP-CE Convention of Lomé Četvrta konvencija iz Lomea između AKP i EZ 6.1 NAZIVI PUBLIKACIJA EVROPSKE UNIJE Official Journal of the European Communities (OJ) Official Journal of the European Union (OJ) Službeni list evropskih zajednica (Sl. list) Službeni list Evropske unije (Sl. list) European Court Reports (ECR) Zbirka sudskih odluka (ZSO) 202
