y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
youthXchange
www. yo u t h exch a n g e . n e t - tungo s a s us tena bl eng pamumu h a y
t r a inin g k it p a r a s a r e s p o n s a bl eng pa gkons umo - AN G GABAY
2n
d
U
PD
AT
E
ed
iti
on
1
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Copyright © 2008 UNESCO-UNEP
2
This publication may be reproduced in whole or in part and in any form for educational or nonprofit
purposes without special permission from the copyright holder, provided acknowledgement
of the source is made. UNESCO-UNEP would appreciate receiving a copy of any publication that
uses this publication as a source.
No use of this publication may be made for resale or for any other commercial purpose
whatsoever without prior permission in writing from UNESCO-UNEP.
First edition 2002
Second edition 2008
The designations employed and the presentation of the material in this publication do not imply
the expression of any opinion whatsoever on the part of the United Nations Educational Scientifical
and Cultural Organisation and the United Nations Environment Programme concerning the
legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning delimitation
of its frontiers or boundaries.
Moreover, the views expressed do not necessarily represent the decision or the stated policy
of the United Nations Educational Scientifical and Cultural Organisation and the United Nations
Environment Programme, nor does citing of trade names or commercial processes constitute
endorsement.
A United Nations Publication ISBN 92-807-2128-3
y
w
w
w
.
y
o
o
u
u
t
t
h
h
X
x
c
h
c
a
h
n
a
g
e
n
g
e
.
n
e
t
youthXchange
t u n g o
s a
s u s t e n a b l e n g
p a m u m u h a y
ANG GABA Y
3
training
kit
para
United Nations
Educational,
and Cultural
Organization
sa
responsableng
pagkonsumo
United
Nations
Environment
Programme
y
P
a
u
n
a
n
g
S
a
l
i
t
a
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang UNESCO at UNEP ay nagpapasalamat nang lubos sa mga nagbuhos ng oras at
lakas sa paglikha at pagbibigay ng komento sa YouthXchange, Ang Gabay.
Ang librong ito ay inihanda sa pamamahala ng UNEP Division of Technology, Industry and Economics (DTIE) at UNESCO Division of Secondary Technical and Vocational Education, na likha ng Méta (Media, Ecology and Technology Association) sa
pakikipagtulungan ng Consumers International. Si Patrizia Lugo Loprieno ang nagsulat para sa, Ang Gabay, at namahala sa Grupo ng Méta (Madhavi Bhatt at Peter
Williams) para sa edisyon ng 2002 at sa lumabas na 2006 update (Ilaria Alegrozzi
at David Gerstein). Ang koordinasyon sa proyektong ito ay pinangasiwaan ni Isabella Marras, Programme Officer sa UNEP DTIE at Julia Heiss, Programme Specialist sa UNESCO- Education Sector. Sina Christine Knights at Alina Tugend mula sa
Consumers International ay nagbigay gabay para sa unang edisyon ng Ang Gabay.
Malaking pasasalamat din kina Bas de Leeuw, pinuno ng Integrated Resource Management, Sustainable Consumption and Production Branch, at sa lahat ng kawani
at kabahagi ng proyektong ito sa UNEP DTIE, para sa kanilang tulong at suporta, at
teknikal na kagalingan.
Ang mga naunang salin nitong librong ito ay ipinamahagi rin sa mga naunang humikayat sa UNEP at UNESCO na magpasimula ng pagkukunang impormasyon at edukasyon ukol sa Sapat na Pagkonsumo para sa mga kabataan. Kabilang dito ang mga
nakasama sa UNEP/UNESCO Expert Workshop on Youth, Sustainable Consumption
and Lifestyles (Paris, 6-7 November 2000).
Mula nang ito’y ilunsad noong 2002 ang YOUTHXCHANGE ay naisalin na sa higit
15 wika at naipamahagi sa halos apat na sulok ng mundo sa pamamagitan ng
mga organisasyong kapartner nito. Ang mga tagasalin para sa Youth Xchange ay
masasabing mga aktibong organisasyon (pribado, gobyerno o NGO) at dahil dito,
ang gabay na ito’y nababasa ng 400,000 tao. Sila ang mga tunay na ambasador
at tagapagtaguyod nitong nasabing proyekto. Makikita ang buong listahan ng mga
katuwang na organisasyon sa ibaba.
Ang paraan ng pagkakasulat ng pangalawang edisyon ng YOUTHXCHANGE ay kahalintulad ng nauna, kabilang ang mga mga bagong dagdag impormasyon at pagbabago. Ang ating daigdig ay humaharap sa matinding krisis. Sa punto
4
www...
youthxchange.net
Ang mga YXC partner sa
buong mundo
Sa ngayon ang YXC - Ang
Gabay ay mababasa sa mga
sumusunod na wika dahil sa
tulong ng mga katuwang na
organisasyon ng UNEP:
 Portuguese (2003) - Sonae
Comercio e Servicios; Istituto do
Consumidor [comunicacao@
sonae.pt]; [dgc@dg.consumidor.
pt]; [ana.cabral@ic.pt]
 Korean (Republic of South
Korea, 2004) - Consumers Korea
[jokim@consumerskorea.org]
 Spanish (Messico, 2004) Secretaría de Medio Ambiente y
Recursos Naturales (Semarnat);
Procuraduría Federal del Consumidor (PROFECO) [tiahoga@
semarnat.gob.mx]; [quejas@
profeco.gob.mx]
 Catalan (Spain, 2004) - Ajuntament de Barcelona
[recursos@mail.bcn.es]
 Castellano (Mexico, 2004) Secretaría de Medio Ambiente
y Recursos Naturales (Semarnat); Procuraduría Federal
del Consumidor (PROFECO);
[quejas@profeco.gob.mx]
Broad Company [mayufei@
chinaeol.net]
 Hungarian (2004 and 2006)
 Norwegian (Norway, 2005) Ministry of Children and Equality;
Ideebanken, Consumer Council
[oey@bld.dep.no]; [kirsten@
idebanken.no]; [post@forbrukerradet.no]
- Association of Conscious Consumers; Association for
Environmentally Aware
Management [lewis@tve.hu;
toth@kovet.hu]
Chinese (2005) - Cina Centre
for Environmental Education;
 Flemish (Belgium, 2004) UNESCO Platform Vlaanderen
[info@unescovlaanderen.be]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
ng ekonomiya at kaunlarang panlipunan, nalalagay tayo ng dagdag na bigat sa pangangalaga sa kalikasan. Ang hindi maayos na produksyon at pagkonsumo, kasama
ang hindi pantay na distribusyon ng yaman-pinagkukunan, ang siyang nagbunsod
ng higit na agwat sa pagitan ng mga taga-Hilaga at Timog.
Napagtantiya na kung ang lahat ng tao sa mundo ay kagaya ng mayayamang bansa
sa pagkonsumo, mangangailangan pa tayo ng apat na dagdag na planetang daigdig. Ang mga kabataan ngayon ay mahalagang sektor ng ating populasyon bilang
mga konsyumer, at ang kanilang paraan ng pagkonsumo ay may malaking kinalaman sa kahahantungan ng ating pagkonsumo sa kinabukasan. Ang kanilang desisyon bilang mga konsyumer ay may malaking impluwensiya sa paglaki at paglago
ng ating consumer market at pamamaraan ng buhay. Samakatuwid, mahalagang
bigyan ng atensyon ang kanilang pamumuhay upang mabawasan ang maaksayang
uri ng pagkonsumo at mahikayat ang lahat tungo sa sustenableng pag-unlad.
Bilang konsyensiyang pangkapaligiran ng UN, ang United Nations Environment Programme (UNEP) ay nagbibigay halaga sa mabilis na pagtugon upang baguhin ang
pandaigdigang paraan at pagtingin sa pagkonsumo at produksyon.
Sa bahagi naman ng United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) higit nitong tinitingnan ang papel ng edukasyon sa paghubog ng
ating pag-uugali, pagpapahalaga, at asal habang nagbibigay ng kapasidad, kakayahan at komitment sa mamamayan sa pagbuo ng isang sustenableng kinabukasan.
P
a
u
n
a
n
g
S
a
l
i
t
a
Sa pamamagitan nitong YOUTHXCHANGE, ang UNEP at UNESCO ay kumikilos
upang ipakita sa mga kabataan na posibleng makamit ang ating mga mithiin para
sa magandang kinabukasan kahit sa ating mumunti’t pang-araw-araw na pamumuhay.
Executive Director UNEP
Director-General UNESCO
5
www...
French (France, 2005) EKWO Magazine with Ministère
de l’écologie et du développement durable [monica@ekwo.
org]
Italian (Italy, 2005) - Veneto
Region; Veneto Environment
agency [psalmaso@arpa.veneto.
it]
Arabic (Dubai, 2005) - Emirates Diving Association; Ministry
of Immigration; Knowledge and
Human Development Authority
[ibrahim.alzubi@khda.gov.ae]
 Basque (Basque Region Spain, 2006) - Basque Regional
Government Industry authority;
IHOBE (Environment authority)
[josebe-alonso@ej-gv.es]; [xabier.
gonzalez@ihobe.net]
 Japanese (Japan, 2007)
- Hakuhodo LTD with Nippon
express LTD [satoru.mizuguchi@
hakuhodo.co.jp]
 Greek (Greece, 2007) Mediterranean Information Office
[alampei@mio-ecsde.org]
 Slovenian (Slovenia, 2007) Ministry of the Environment and
Spatial Planning [Alenka.Burja@
gov.si]
 Philippino (Philippines, 2009)
- Young Artists Fellowship for the
Environment [yafe2004@gmail.
com]; [laiden@yafe.ph]
Español (Argentina, 2008)Instituto Argentina para el Desarrollo Sustentable (IADS);
Consumidores Argentinos (CA);
[matias@iadsargentina.org]
youthxchange.net
y
6
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
y
o
u
t
06Ang YXC
Kabataan sa mundo; Ang Papel ng impormasyon;
Inisyatibo ng UNEP / UNESCO sa Kabataan at
SUSTENABLENG PAGKONSUMO
09Edukasyon Para Sa
Pagbabago
h
X
c
h
a
n
g
e
39Magtipid sa Tubig, Ligtas
Na Tubig
Pagkonsumo; Mga katotohanan
at bilang; Di pagkakapantay sa
pagitan ng Hilaga at Timog;
Isang isyung kritikal
Sustenableng
Pagkonsumo
42Pagbiling Walang Pasakit
Child Labor; Karapatan sa
edukasyon; Mga kondisyon sa
pagawaan, di kapantayang
pangkasarian, karapatang pantao
13Pagpili
48Mabuhay at Mamuhay
Kalupitan at testing sa hayop;
Biodiversity; Endangered species
Ang Edukasyon para sa Sustenableng
Pamumuhay
11Ang
Konsepto ng Sustenableng Pagkonsumo;
Salik 4 at 10;Pamamaraan ng pagbabago
ng Sustenableng Pamumuhay
Suliraning may maraming anyo; Mga katotohanan
at bilang; Pagsusuri ng mga paksa
17Pag-aalaga
Krisis sa pagkain; Pangangailangan ng dagdag na impormasyon; Paano bawasan ng kemikal?
21Paglalakbay
Mobilidad; Emisyong Karbon; Pagdepende sa sasakyan
24Paglayo
Bugso ng malakihang turismo; Sustenableng
Pagbabakasyon
27Pagbabawas Sa Basura
Produksyon; mga katotohanan at bilang; Ecodesign; Ang kabutihan ng limang R
33Pagtitipid Sa Enerhiya
Pagkonsumo; Mga katotohanan at bilang;
Renewable Energy ; Pagtitipid sa kuryente
35Lagay Ng Panahon
Pagbabago ng klima; pagkasira ng ozone; Mga
katotohanan at bilang
53Cool at Responsable
Fashion; Matalinong Pamimili
Sweatshop; Malinis na Damit
61Umaksyon
Globalisasyon, Maalam na pagpili
Pag-igting sa pagsiyasat ng
mamimili;Mapagkawang
pamumuhunan
65Pagtuklas
Sa
Pandaigdigang Komunidad
Media; Bugso ng patalastas; Iyong
Mga karapatan at obligasyon; Idolo
at ojens
69ANG YXC Website
70Networking: Mga Gabay Sa Paggamit
Bakit ang internet?; Networking bilang kagamitan
sa pagsasanay;www.youthx change.net:
ang aming website
Mga Sanggunian
7
www...
youthxchange.net
y
The YXC
project
“The starting point for a
better world is the belief that
it is possible.”
[Norman Cousins,
American writer]
Ang kabataan ang pag-asa ng
bayan - Dr. Gat Jose Rizal,
Pambansang Bayani ng Pilipinas
Ayon sa Second Quarter 2008
Social Weather survey, 59% ng
Pamilyang Pilipino o’ 10.6 milyon
ang naniniwalang mahirap sila,
24% ang nagsasabing na sa
borderline sila at 17% lamang ang
naniniwalang hindi sila mahirap.
www.sws.org.ph
8
www...
youthxchange.net
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Inaasahang lalaki nang higit sa 50% ang populasyon ng daigdig sa pagsapit ng
2050 na bubuo ng humigit-kumulang ay 9 na bilyong tao sa buong mundo.
Tinatayang karamihan sa mangyayaring pagbulusok ay magaganap sa mga papaunlad na bansa o’ developing countries.
Nangangahulugan ito ng mas malaking hamon sa pagpapanatili ng
likas-yaman, biodiversity, at balanseng ekolohikal ng ating planeta na siyang ating
tahanan. Kailangan ng pagbabago sa pagtingin natin sa ating mga pinagkukunangyaman, higit sa lahat, ang mga paraan ng paggamit natin nito. Ang pagtataguyod
sa Sustenableng Pagkonsumo ay higit na kailangan sa kasalukuyan at sa mga
darating na panahon.
Kalahati
sa kabuuang populasyon ng mundo ay edad 20 pababa at 90% sa
mga kabataang ito ay nakatira sa mga papaunlad na bansa o developing countries.
Ang mga kabataan ay kritikal na tagapagtaguyod sa global na komunidad at siyang
may pangunahing papel at makinarya para sa pagbabago sa hinaharap.
Kung kaya’t ang sigla, motibasyon at pagkamalikhain ng mga kabataan ay mahalagang kakayahan nila sa pagtatamo ng pagbabago.
Ang librong ito at ang mga kaugnay na website ay nakatuon bilang tool kit upang
matulungan ang mga tagasanay (tulad ng guro) sa pakikisalamuha sa mga kabataan.
Nasa Iyo Ba ang
Kinabukasan? Noong
2000, kinapanayam ng
UNEP at UNESCO ang
10,000 kabataan na
nasa pagitan ng 18-25.
Layunin nitong buksan
ang dayalogo sa kanila
ukol sa:
antas ng kanilang kamalayan
at interest sa Sustenableng
Pagkonsumo;
bigat ng kanilang pangako sa
pagtamo ng sustenableng
pamumuhay;
ang kanilang pananaw sa
kinabukasan at ang kanilang
maaaring papel bilang mga
pinuno sa paghubog ng mga
responsableng pamamaraan
ng pagkonsumo.
Batay sa survey, marami pa rin sa
mga kabataan ang hindi malinaw
sa kanilang pamamaraan ng
pagkonsumo. Sa partikular, ang
mga rumesponde ay:
nagpahayag ng kanilang
mabibigat na agam-agam
para sa kanilang kinabukasan:
kabilang ang sa kalikasan,
karapatang pantao at
kalusugan;
nakakaintindi sa epekto
ng kanilang paggamit at
pagtatapon ng mga produkto
sa kapaligiran subalit hindi
kabilang dito ang asal nila sa
pamimili; at
karamihan sa kanila ay mas
pipiliin ang pansariling aksyon
kaysa sa kolektibong pagkilos
para mapaunlad ang mundo.
Mula sa mga resultang ito,
ang UNEP at UNESCO ay
nagbigay ng konklusyon na may
pangangailangan sa isang
maaasahan, malinaw at bukas
na impormasyon sa paliwanag
at mga pagsubok bunsod ng
Sapat na Pagkonsumo sa mga
kabataan. Makikita ang survey
sa: www.unep.fr/pc/sustain
youth/research-project.htm
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Idinisenyo ito upang gabayan ang mga grupong pangkabataan, NGOs at guro sa
pagbibigay-kaalaman ukol sa Sustenableng Pagkonsumo at mapasigla ang mga
kabataang kumilos mula teorya tungo sa pagsasanay.
Kinakailangan nating mabigyang-pansin ang mga paraan at kung ano ang ating
mga nililikha at kinokunsomo. Ngunit upang ito’y maisakatuparan nang mas
matipid, kailangan natin bilang mga konsyumer ang mga sumusunod:
 malinaw na impormasyon;
 mga sustenableng produkto at serbisyong na malayang nakukuha;
 sapat na imprastraktura.
Binibigyang-diin din ng kit na ito ang relasyon sa pagitan ng mga isyung kultural, heograpikal, at pang-henerasyon. Partikular rito, binibigyang diin ng YOUTHXCHANGE kung paanong ang Sustenableng Pagkonsumo ay may direktang kaugnayan sa kalidad ng buhay, mahusay na paggamit ng yaman (likas at pantao),
pagbabawas ng basura, isyung etikal gaya ng child labor, kalupitan sa hayop, patas
na kalakalan at kapantayang-panlahat.
Sa mga bahaging tulad ng ‘Pag-aalaga,’ ‘Paglalakbay’, ‘Cool at Responsible’, malalaman ang tungkol sa kalusugan, paano ang ating pagkain o pananamit, ang epekto
ng ating pagbabakasyon o pagbibyahe sa mga probinsya at syudad, at marami
pang iba.
Population aged 15-24
Medium variant (2005-2010)
Where
2005
/Thousands
% of total population
2010
/Thousands
% of total
population
Africa
188,597
20.8
207,688
20.6
Europe
101,029
13.9
92,242
12.7
Lat. America & Caribbean
105,665
18.8
107,543
18.0
Asia
711,633
18.2
737,388
17.9
Northern America 46,818
14.2
49,255
14.2
Oceania
15.5
5,457
15.6
5,132
9
Iba’t-iba ang kahulugan ng
kabataan, sa iba’t ibang bansa.
Sa Republic Act (RA) 8044 ng
Pilipinas, ang kabataan ay may
edad na 15-30 taon gulang. Sa
Presidential Decree 603 ng Pilipinas naman, ang kabataan ay may
edad 21 pababa. Sa World Health
Organization (WHO), ang kabataan ay nasa edad 15-24. Ang
RA 804 ang umiiral na batayan sa
Pilipinas. (Mula sa Philippine
Toolkit for Development ng National Youth Commission at
UNFPA, na inilabas sa publiko
noong taong 2005).
Mula sa: [http://esa.un.org/
unpp/index.asp?panel=2]
y
Sa kasaysayan ng Pilipinas,
nanguna ang mga kabataan
upang lumaban sa mapaniil na
pamahalaan. Naging dinamiko
ang pakikibaka—mula sa panulat,
tabak, pagmartsa sa kalye
hanggang paggamit ng text o
cellphone at internet upang
malayang maipahayag ang
kanilang saloobin sa kasalukuyang
rehimen. Bagaman,
nangungunang kritiko ng
pamahalaan ang kabataang
Pilipino, naging malikhain din
sila upang maging pro-active na
makipartner sa gubyerno, NGO
at business community sa mga
proyektong makakatulong sa
bayan. Kung kaya’t naitatag ang
Ten Accomplished Youth
Organization (TAYO) upang
taun-taun ay kilalanin ang mga
angking proyekto ng kabataan sa
buong Pilipinas.
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Tinatalakay din ng YXC ang ilang mas kilala nang isyu tulad ng pagbabago sa klima at
ozone layer, problema sa enerhiya, tubig, child labor at karapatang pantao, kapakanan ng mga hayop at biodiversity. Ang gabay na ito ay tumutukoy sa mga paraan ng
pagggamit at pang-aabuso natin sa ating pinanggagalingang-yaman, sa mga makabagong solusyon sa pangangasiwa sa nabanggit nang may higit na kalinawan, at
sa kahalagahan ng pagrespeto sa mga tao at sa kanilang kakayahang baguhin at
paunlarin ang ating lipunan.
Isang malalimang pag-unawa sa ating lipunang malakas sa pagkonsumo, kaakibat
ang mga mekanismo nito at ang maaaring taglay ng aktibong mamamayan bilang
susi sa paghubog ng kinabukasan ay mababasa sa mga bahaging ’Umaksyon’ at
‘Pagtuklas sa Pandaigdigang Komunidad’.
www.youthxchange.net
Sa huling bahagi ng gabay na ito, malalaman mo ang mahahalagang link ng YOUTHXCHANGE website. Ang huling kabanata ng tool kit na ito ay baha-bahaging paglalarawan upang matalakay ang mga interaktibong kakayahan ng website para sa edukasyon.
10
www...
youthxchange.net
Need to know more on the YXC
project? Have a look at the
Trainer’s room section:
- [what is YXC?]
- [case-based knowledge]
- [YXC approach]
- [pedagogical guidelines]
YXC Network –Ang sinumang
may kakayahang mag-internet
ay maaaring makasali sa
programang ito. Hindi hadlang
ang wika para makamit ang
pababago.
Mula pa 2002, ang YouthXchange
bilang gabay ay naisalin na
sa 15 wika at sa ngayon ay
isasalin pa sa tatlo pang wika
-- Japanese, Slovenian, Greek.
Mula Tsina hanggang Italya, mula
Dubai o sa Lima, Peru, tinataya
ng UNEP at UNESCO na nababasa
na ng 400,000 katao ang
YouthXchange.
Ang proyektong YouthXchange,
sa pagdaan ng mga panahon
ay nabuo bilang network
ng mga organisasyon na
aktibong ipinagpapatuloy
ang edukasyon tungo sa
Sustenableng Pagkonsumo
at nakikipagtulungan sa
antas ng lokal gamit ang
parehong gabay at ayon sa
maipagkukumparang lapit ng
pagtuturo.
Ang opisyal na YXC site ay
mababasa rin sa French [www
youthxchange.net/fr] at may YXC
partners na may bersyong lokal,
puntahan lamang ang [www
youthxchange.org] kung
nakakaintindi ka ng Korean at
kung ikaw naman ay taga
Colombia, sumangguni sa
[www.jovenesporelcambio.org].
Ang mga katuwang na
organisasyon sa YouthXchange
ay nagpatunay na ang
proyekto sa Sustenableng
Pagkonsumo ay maaaring
maging isang katotohanan,
gaano man ito kakumplikado,
at maisasabuhay ng mga
kabataan sa paraang
makabuluhan, at sa konteksto
rin ng aktibong palitan ng mga
ideya at mga karanasan.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Noong Disyembre 2002, Inaprubahan ng UN General Assembly ang United Nations Decade of
Education for Sustainable Development (2005-2014) at ang UNESCO ang natalagang pangunahing ahensya para sa malawakang pagpapakilala nito. Bilang pangunahing ahensya sa
edukasyon ng United Nations, ang UNESCO ay may malaking bahagi sa pagtatalaga ng pamantayan ng edukasyon sa sustenableng pag-unlad o’ education for sustainable
development (ESD).
Ang pangunahing layunin ng Decade of Education for Sustainable Development ay mapakilos
ang bawat isa at makita na ang ESD ay naisasakatuparan ng libu-libong institusyon sa mga
lokal na komunidad, kasama ang pagsasanib ng mga prinsipyo ng sustanableng pag-unlad sa
iba’t ibang bahagi ng sitwasyon ng edukasyon. Naimbitahan ang mga pamahalaan mula sa iba’t
ibang panig ng mundo upang palakasin ang kanilang kontribusyon sa sustenableng
pag-unlad sa pamamagitan ng edukasyon upang malawakang mapakilala ito.
Edukasyon
Para sa
Pagbabago
“The object of education is to
prepare the young to educate
themselves throughout their
lives.”
[Robert Maynard Hutchins,
Americaneducator]
Ang ESD ay tumutulong upang ang mga mamamayan ay maging mas handa sa pagharap
sa mga pagsubok ng kasalukuyan at hinahanarap, at mabuting pinuno ng na kikilos ng
responsible para sa mundo. Ang ESD ay isang masalimuot at nagbabagong konsepto, kung
kaya limang uri ng pangunahing pag-aaral tungkol rito ang pinagbubuti: “learning to know,
learning to do, learning to be, learning to live together, at learning to transform oneself and society.” Walang isang paraan ng edukasyon para sa sustenableng pag-unlad: Ang bawat isang
bansa ay kailangang magtalaga ng kani-kaniyang sariling prayoridad at pagkilos. Ang layunin,
prayoridad at proseso kung gayon ay dapat nakabatay sa lokal na komunidad, sa sitwasyon
ng lipunan at ekonomiya na naipapatupad batay sa maayos na paraan. Ang ESD ay mahalaga
para sa mauunlad at papaunlad na bansa. Ang mga prinsipyo ng ESD ay dapat nagtataguyod
ng mga sumusunod:
 Pagrespeto sa dignidad at karapatang pantao ng lahat sa buong mundo at
pangako sa pang-sosyal at pang-ekonomiyang
hustisya para sa lahat;
pangako na
 Pagrespeto sa karapatang pantao ng susunod na henerasyon at
 Pagrespeto ang pag-aalaga sa pagkakaiba-iba, at pangangalaga sa
 Pagrespeto sa
ang responsibilidad ay nakaatang sa lahat ng henerasyon;
kapaligiran; at
pagkakaiba-iba ng kultura at pangako sa pagbubuo ng
isang lokal na global na kultura ng pagtanggap na may kapayapaan, walang
diskriminasyon o pag-aaway-away.
Mula sa: [www.unesco.org/
education/ desd]; [www.
unesco.org/ccivs/New-SiteCCSVI/ CcivsOther/esd/ esdpresentation.htm]
11
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang ESD ay kumakatawan ng bagong hangarin ng edukasyon, na tumutulong sa
lahat ng tao na higit na maunawaan ang mundong kanilang ginagalawan, na kumikilala
sa masalimuot at pagkakaugnay-ugnay ng kahirapan, maaksayang pamumuhay, paglaki
ng populasyon, kalusugan, pag-aaway at paglapastangan sa karapatang pantao na mga
banta sa hinaharap.
“NO BLACK OR WHITE.”
Kelly Misa, Model and Fashion Columnist
Photography by Ash Castro
Ang bagong hangarin ng edukasyon ay nakatuon sa pangkalahatan at interdisciplinary na paraan sa paghuhulma ng kaalaman at kakayahan na kailangan para sa
sustenableng hinaharap; bahagi rin nito ay pagbabago ng prinsipyo, pag-uugali at pamumuhay. Ito ay nangangailangan ng pagbabago ng sistema ng edukasyon, patakaran
at nakagawian upang mabigyang lakas ang bawat isa, bata man o matanda, na
gumawa ng desisyon at kumilos ng tama batay sa kultura at lokal na pamamaraan sa
pagsagot sa problema na nagbabanta sa ating kinabukasan. Sa ganitong paraan, ang
mga tao, anuman ang edad, ay nabibigyang lakas upang makagawa at masuri ang alternatibong hangarin ng sustenableng bukas at masagot ang hangarin na ito sa pamamagitan ng pagtutulungan.
Ang pangunahing hangarin ng UN Decade of Education for Sustainable Development ay
isang mundo na kung saan ang bawat isa ay may pagkakataong makamit ang mga
benepisyo mula sa edukasyon at matutunan ang mga prinsipyo, pag-uugali, at pamumuhay na kailangan para sa isang sustenableng bukas at para sa positibong pagbabago ng
lipunan. Ito ay may apat na layunin:
 Mapadali ang networking at pakikipag-ugnayan ng mga tao at
institusyon sa ESD;
 Mapaunlad ang kalidad ng pagtuturo sa ESD;
 Matulungan ang mga bansa upang umunlad at makamit ang Millenium
Development Goals;
 Mabigyan ang mga bansa ng bagong oportunidad upang maisama ang ESD sa pagpapaunlad ng edukasyon.
Ang YouthXchange ay nasa puso ng gawaing ito ng UN, sapagkat ang YouthXchange
ito ay naglalayong maitaguyod ang sustenableng pamumuhay.
“Making the abstract real, and developing the capacities of individuals and
societies to work for a sustainable future is, essentially, an educational enterprise.”
12
mula sa: [www.unesco.org/education/desd]
www...
youthxchange.net
How can you integrate
sustainability issues into the
class curricula? How do you put
theory into action?
Have a look at the Trainer’s
room: this section is particularly
addressed to teachers and
trainers. The aim is to provide
them with a ‘mini-guide’ for
an integrated and educational
approach to the website, making
their task of introducing SC to
students easier.
By offering a series of class
activities, trainers can raise
interest and activate their
students’ participation.
Youngster are confronted with
complex issues like healthy
living, consumption check-up,
media-literacy, etc.: they are
asked to develop a concrete
approach to sustainability’s main
issues and to take action by
increasing awareness, critical
analysis and networking.
[www.youthxchange.net/main/
trainersroom.asp]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang
Sustenableng
Pagkonsumo
Ang Sustenableng Pagkonsumo ay paghahanap ng mga magagawang solusyon sa
di-pagkakapantay-pantay – sa lipunan at kalikasan – sa pamamagitan ng mas responsableng asal para sa lahat. Partikular dito, ang Sustenableng pagkonsumo ay nakaugnay sa
produksyon at pamamahagi, paggamit at pagtatapon ng mga produkto at
serbisyo at higit na impormasyon upang mapag-isipan ang kanilang mga gamit. Nakatuon
ito sa paninigurong ang mga pangunahing pangangailangan ng buong mundo ay nakakamit
habang nababawasan ang hindi kailangan at naiiwasan ang pagkasira ng kalikasan.
Ang Sustenableng pagkonsumo ay mahalagang sangkap ng sustenableng pag-unlad o’ sustainable development at ng isyung may kahalagahan para sa United Nations:
“Ang sustenableng pag-unlad] ay pag-unlad, na nangangahulugang nakakamit sa kasalukuyan ang mga pangangailangan nang hindi nakokompromiso ang susunod na henerasyon sa pagkamit nila ng kanilang sariling mga
pangangailangan.”
Ang simulain sa pagbabago ay responsibilidad ng pamahalaan, institusyong nag
reregularisa, non-government organizations (NGOs) at business community. Subalit, ang
papel ng global na mamimili ay lubhang mahalaga sa pagtulak sa mga nasabing grupo
upang kumilos nang mas mabilis at mahusay.
“Ang sustenableng pagkonsumo ay tungkol sa kapangyarihan ng lahat ng mga indibidwal. Walang
sinuman ang walang pag-asa. Lahat ay maaaring magdesisyon kung siya ay bibili o’ hindi ng mga
maka-kalikasang produkto. Ito mismo ay huhubog sa sustenableng produkyon.”
Kung kaya’t dalawang ahensya ng United Nations, ang UNESCO at UNEP, ay nagsanib
puwersa upang maipamalay sa mga kabataan ang mga opurtunidad dulot ng sustenableng pamumuhay at higit na mabigyan sila ng kakayahan sa paglikha ng kaibahan kahit sa
kanilang pang-araw-araw na pamumuhay.
Karamihan sa
pakahulugan ng
Sustenableng pagkonsumo
ay nakakahalintulad sa
mga
sumusunod na katangian:
pagtugon sa mga
pangangailangan ng tao;
pag-ayon sa
de-kalidad na buhay
sa pamamagitan ng
maayos na paraan ng
pamumuhay;
pamamahagi ng yaman
sa pagitan ng mayaman
at mahirap;
pagkilos na may
malasakit sa susunod na
henerasyon; at
pag-iisip sa epekto
ng ‘cradle-to-grave’
(mula pagkapanganak
hanggang kamatayan) sa
tuwing komukonsumo;
Cradle to Grave approachIto ay pagbibigay konsiderasyon
sa anumang produkto o serbisyong
tinatangkilik natin. Halimbawa,
sa pagiging maluho sa mamahaling
gadgets—kinakailangan mong
pag-isipan kung saan galing ang
mga hilaw o raw material sa
paggamit nito, ang kalagayan ng
mga manggagawang nagdisenyo
nito, kung paano ito kinakalakal sa
pamilihan hanggang makarating sa
mga palad mo. At kapag
pinagsawaan mo na, may maganda
bang sistema na pagbabasura na
maaring mangalaga sa mga parte
ng gadget mo?
“The object of education is to
prepare the young to educate
themselves throughout their
lives.”
[Robert Maynard Hutchins,
Americaneducator]
Patuloy na tinatalakay ng UNEPDTIE ang implikasyon ng Sapat
na Pagkonsumo sa mga eksperto
sa lahat ng panig ng mundo.
Ang SC-Net, na isang forum ng
mga debate at palitan ng mga
impormasyon, ay bukas sa mga
kontribyusyon mula sa lahat:
puntahan ito sa www.uneptie.org/
sustain.
Ang depinisyong ito ang
malawakang tinatanggap ngayon,
na pinaghanguan sa Brundtland
Report [Gro Harlem Brundtland et
al., Our Common Future, WCED,
New York-Oxford, Oxford
University Press, 1987, p.43]
Kofi Annan, dating SecretaryGeneral ng United Nations, New
York, 29 Abril 2004.
Teaching and Learning for a
sustainable future - a multimedia
professional development
programme, UNESCO 2001
www...
youthxchange.net
More on defining SC? Have
a look at [www.unep.fr/pc/
sustain]; [www.unesco.org/
education/tlsf/theme]
13
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Anumang kahulugan ng Sustenableng Pagkonsumo ay nagdidiin sa kung paanong
ang pagkonsumong matitipid ay isang prayoridad. Gayunman, ang pagkonsumong kaiba
sa nakasanayan ngunit episyente ay ang susing hamon sa lahat. Higit na kinakailangan
ngayon ay pagbibigay ng kakayahan sa lahat ng oportunidad na makakonsumo ng sapat.
Tinatayang may higit sa 2 bilyong
upang mabuhay nang maayos:
UNEP, Youth and Sustainable
Consumption, Nairobi/Paris,
October 1999.
Ernst von Weisacker, Amory B
Lovins and L Hunter Lovins. Factor
Four: Doubling Wealth, Halving
resource use, Earthscan
publications, UK 1998; www.
factor10-institute.org
tao sa mundo ang may higit na pangangailangan
“Maraming tao sa daigdig ang nangangailangan pa ng higit na pagkonsumo upang mabuhay lang. Ang iba naman ay nangangailangang maging responsible sa kanil
ang pagpili. Sa bandang huli, ito’y nangangahulugang mas kaunting mapagkuku
nan ng kailangan at mas kaunting buga [ng polusyon] ang nalilikha, habang nag
sisilbi sa pangangailangan at kagustuhan ng populasyon
ng daigdig.”
Isang paraan ng pagtingin dito ay ang lapit na FACTOR 4 at FACTOR 10 na nagsasabing tayo ay dapat mamuhay nang makahigit dalawang beses pa sa inaasahan ngunit
nakagagamit lamang ng kalahati ng mahahalagang yaman sa mga darating na dekada.
Kinakailangan nating kumilos tungo sa pagpapahusay sa paggamit ng yaman ng mga
industriyalisadong bansa bago sumapit ang 2050. Ang mga pamamaraan ng produksyon
at pagkonsumo ay dapat maging episyente (nang 4 hanggang 10 beses) kung nais natin
nang matagalan at mas pantay na pagtamo ng yaman para sa lahat.
14
UNEP Resource Kit
on Sustainable
Consumption and
Production - Ito ay
nasusulat sa Ingles at
Pranses, at binubuo ng
mga impormasyon
tungkol sa advertising,
ecodesign, enerhiya,
pagkain, pabahay,
pamumuhay, mobilidad,
Information Technology,
tela, turismo at tubig.
Nagbibigay ito ng
impormasyon para sa
pangkalikasan at pang
lipunang epekto ng
mga nabanggit.
Ikwinukwento rin nito ang
magagandang karanasan
sa buong mundo at mga
payo sa indibidwal,
kumpaya at lokal na
pamahalaan na maaring
isagwa ng bawat isa.
[www.unep.fr/pc
sustain/10year/SCP
Resource_Kit.htm]
Ang Millennium
Development Goals
ay ang walong mithiin
na dapat makamit
sa taong 2015 na
tumutugon sa mga
pangunahing pagsubok
ng mundo. Ang mga
aksyon at target ng
MDGs ay nakapaloob sa
Millennium Declaration
na sinusunod ngayon
ng 189 na bansa at
nilagdaan ng 147 na
pinuo ng bansa nuong
UN Millennium Summit
nuong September 2000.
Ang walang MDG ay
ang mga sumusunod:
ay nahati sa 18 na
target na nasusukat
sa pamamagitan ng
48 na pamantayan.
Ang Sustenableg
Pagkonsumo ay nabuo
nuong 2002 World
Summit for Sustainable
Development (WSSD)
bilang susing paraan
upang makamit ang
MDGs. Tingnan ang pahina
16.
[www.undp.org/mdg]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ano nga ba ang ibig sabihin ng sustenable para sa ating lahat? Anong magagawa natin
para maging higit na responsable? Anong dapat nating unahin, ang pangangalaga
nga ba sa kalikasan o pagsugpo sa kahirapan? Ano ang dapat mauna, ang ating kalusugan o ang sa daigdig? Ilan lamang ito sa mga tanong na kay hirap sagutin.
Ang Sustenableng Pagkonsumo ay isang isyu na patuloy na nagbabago at ang mga
sagot sa mga tanong ukol dito ay hindi mga simpleng oo at hindi. Gayunpaman, napakaraming isyung bumubuo ng mas malaking larawan nito: ang mga susunod ay ilang
pasada ukol sa mga paksa at hamon kaugnay nito.
Sa lalong pagkasira ng ating kapaligiran, lalo tayong nanganganib - lalo atang susunod na
mga henerasyon. Araw-araw, 50 klase ng halaman ang nalilipol o na-e-extinct . Ilan kaya
iyon sa bawat linggo, buwan, taon? Naniniwala ang maraming syentipiko na karamihan
sa mga halamang ito ay maaaring magpakukunan ng lunas para sa malulubhang sakit.
Kaya’t sa bawat pagkawala ng isang klase ay nangangahulugan hindi lamang ng tuluyang
pagkasira sa ating kapaligiran kundi isang malaking kawalan para sa kaligtasan
ng ating kinabukasan.
Ayon sa ulat ng GLOBAL FOOTPRINT NETWORK, ang isang mamamayan (ng daigdig) sa
ngayon ay nangangailangan ng 2.2hektarya (ang isang hektarya ay katumbas ng isang
palaruan ng football para malikha ang lahat ng pangangailangan ng nasabing indibidwal
sa loob ng isang taon, at para rin maitapon nang maayos ang lahat ng nalikha niyang
basura.
Gaano ba tayo kayaman?
Isipin mo ito: Ang Pilipinas ay itinuturing na isa sa 17 pinaka-diverse o mayamang bansa pagdating sa mga
hayop o halaman. Ang mga bansang ito ang sinasabing nagmamay-ari ng 70% ng kabuuang biodiversity
ng hayop at halaman sa buong mundo.
Mayroong 52,000 species o klase ng nilalang sa ating bansa. Mula rito, 13,500 na klase ng halaman ang
bumubuo sa 5% kabuuang fauna ng halaman ng mundo.
Bukod sa yaman at dami ng mga nilalang, ang ating bansa ay kakikitaan rin ng mga hayop na endemic o
dito lamang matatagpuan. Tinatayang 80% ng amphibian, 68% ng reptilia, 64% ng mammal, 44% ng ibon
at namumulaklak na halaman ay sinasabing na dito lamang nabubuhay sa ating lugar.
Mula sa: Second Philippines Progress Report on the Millennium Development Goals, United Nations, 2005
Pagpili sa
Sustenableng
Pamumuhay
“Current trends in
consumption will swamp any
gains technology does provide
unless there are radical
changes in the way we consume
resources.”
[Barbara Young, UK
Environment Agency Chief
Executive, 2003]
[www.footprintnetwork. org].
Tingnan rin: Living Planet Report
2006 [www.panda.org /news_
facts/publications/ living_planet_
report/index.cfm]
OPINYON
Sa panahon ng kahirapan,
hindi nagiging prayoridad
ang isyu ng kalikasan. Mas
mahalaga sa mamamayang
Pilipino ang isyu ng kung ano
ang kanilang kakainin, paano
sila makakaraos sa mga
pangunahing gastusin at iba
pa. Ngunit napatunayan rin ng
mga trahedyang dumaan sa
bansa, na kung paano
direktang nakakaapekto sa
kabuhayan ng tao ang
pagkasira ng kapaligiran.
15
y
Mukha ng bata
Iba-iba ang mukha ng kabataan
sa Pilipinas. Sa Maynila, may
mga kabataang nakakasunod
sa bagong usong cellphone
na maaring umabot hanggang
P40,000 ang halaga. Marami rin
namang kabataan ang
tumatakas pa sa klase para
lang makapag-shopping o’
makapanood ng sine sa mall,
o’ di kaya ay makapaglaro ng
paborito nilang on-line game.
Samantalang sa mahihirap na
probinsya sa Pilipinas, may
mga kabataang naggagapas ng
palay upang may maipambayad
sa gastusin sa paaralan. At
habang naaliw ang ilang
kabataan sa lungsod sa
makukulay na ilaw ng disco
tuwing Biyernes, may mga
kabataan naman sa malalayong
probinsya ang nabubuhay sa
dilim sapagkat walang
pagkukunan ng kuryente.
Mapalad ka pa kung
nakakatulog ka sa maliit na
banig, sapagkat sa libo-libong
kabataan sa ilang bayan sa
Mindanao ang napipilitang
tumira sa evacuation center at
naiipit sa labanang tila walang
katapusan.
16
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Kung ganon, masasabi ba nating pantay-pantay ang ating mga responsibilidad
upang makamit ang Sapat na Pagkonsumo? Hindi, dahil iba’t iba ang pamamaraan ng
pagkonsumo sa iba’t ibang panig ng mundo.
Ang mga nasa Hilagang Amerika ay komokonsumo ng 9.4 ektarya kada taon, ang mga
taga-Europa naman ay 4.8 ektarya, ang mga taga-Aprika ay 1.1 ektarya at ang mga
taga-India ay 0.8 ektarya. Ang pigurang ito ay ang pangkaraniwang pagtataya lamang,
at hindi pa kasama ang malaking pagkakahati ng mayaman at mahirap ng mga tao sa
isang partikular na bansa.
Sa ngayon, 20% ng mga pinakamayamang tao ay kumokonsumo ng halos 75% ng
likas na yaman ng ating planeta. Ang pag-aari naman ng 225 pinakamayamang
indibidwal sa mundo ay may halagang katumbas ng kinikita ng mga taong nasa
ibabang 47% ng pandaigdigang populasyon o 2.5 bilyong katao.
Naipapakita rin nito na ang problema sa distribusyon at pagkonsumo (ng mga
pangangailangan at kalakal) ay “out of balance”. Sa training kit na ito, makikita
ang marami sa nabanggit na problemang ito at malalaman din ang mga solusyon na
may kinalaman sa aspeto ng ating pamumuhay.
Sa usapin naman ng pagbabahagi, marami ang nag-iisip na ang ating planeta ay hindi
nakalilikha ng sapat upang mapakain ang lahat. Mali. Ang hindi patas na pamamahagi
ng pagkain ang siyang dahilan kung bakit 800 milyon ang kulang sa nutrisyon sa buong
mundo ngayon.
“May naririnig kami dyan ngayon
na isuko raw namin ang titulo,
bibigyan naman ng benepisyo.
Pero ayaw ko, dahil ang katwiran
ko dito kami nabubuhay, ito ay
akin kailanman” --Tatay Pulo
(Manalo) Calatagan Batangas sa
gitna ng kanyang agam-agam na
mabawi ang kanyang lupang
sinasaka na dati’y ibinigay na sa
kanya sa ilalim ng Comprehensive
Agrarian Reform Program (mula
sa panayam ng Probe para sa
episode na Pina(nga)kong Lupa)
www.probeTV.com
www...
youthxchange.net
How far from sustainable are
your consumption habits? How
many planets would we need if all
humans consumed as you do?
Go to the Test & play section and
surf on the [Look out for your
prints] page: YXC has gathered
together a number of provocative
games to help you answering
these questions. Caution: some
quizzes may surprise you, shock
you, or make you think. Please
remain calm... but not too calm!!
Ang Ecological Footprints
ay isang paraang upang
malaman ang epekto
ng ating mataas na
pangangailagan sa yamang
likas. Maaari itong gamitin
para maikumpara ang mga
pangangailangan ng ating
lifestyle o’ pamumuhay
(pagkain, pagmamaneho,
pagbili ng mga produkto at
iba pa) sa kakayahan ng
kalikasan na maibigay ito
sa atin.
Halimbawa, sa
pamamagitan ng Footprints
na ito, masusukat ang
ating inilalagay na
bigat sa kalikasan sa
paraan ng pagsukat ng
kakailanganing lupain at
karagatan para maibigay
ang ating pangangailangan
at malaman din ang
sukat/lawak ng lupa
para sa nililikha nating
basura. Sa pamamagitan
nito, maaaring nating
mauunawaan ang
kahahantugang ng ating
desisyon kaugnay ang
pagkonsumo, produksyon,
paglalagay ng lupang
tirahan, at pati ang
pangangalaga sa basura.
Ayon sa Living Planet
Report 2006 na inilabas
ng WWF at isinagawa ng
Global Footprint Network,
ang ating Ecological
Footprints noong 2003 ay
25% higit na malaki sa
kapasidad ng ating planeta.
Kung ito’y magpapatuloy,
tinatayang sa pagdating ng
2050, ang ating Ecological
Footprints ay dodoble
pa higit sa kaya ng ating
planeta. Lumalabas na
kakailanganin ng dalawang
taon para makabawi ang
ating planeta sa kung
anung ating ginagamit
at winawaldas sa loob ng
isang taon.
[www.footprintnetwork.org]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa kabilang banda, ang pag-aaksaya ng pagkain ay madalas na problema sa mga
mayayamang lipunan. Isang ulat mula sa Britanya na nagsasabing 30-40% ng mga
pagkain ay nasasayang lamang at hindi naman nakakain; sa Estados Unidos naman 4050% n pagkain na handa nang anihin ay hindi naman ang nasasayang. Ang epekto ng
mga basurang ito ay hindi lamang sa usaping ng gastos sa pera. Sa ating kalikasan, ito’y
nagdudulot ng:
 maaksayang paggamit ng kemikal na pataba at pestisidyo
 mas malaking pangangailangan sa gasolina para sa transportasyon
Sa Pilipinas, noong taong
2006, ang yaman ng sampung
pinakamayayamang tao sa
Pilipinas na nagkakahalaga ng
US $ 12.4 bilyon ay katumbas
sa sa pinagsamang taunang
kita ng 9.8 milyong
pinakamahirap na pamilya.
Sanggunian: The Philippine
Poverty Situation: Beyond
Poverty Measures, Inequality
Grows
 mas maraming nabubulok na pagkain, mas maraming methane gas na nalilikha
ang methane ay isa sa mga mapanganib na greenhouse gas na nagdudulot ng pagbabago sa klima.
Sa kabilang banda, maaari bang mabawasan ang pagka-aksaya ng pagkain at ang masamang dulot nito sa kapaligiran habang sinusulosyonan din ang problema ng kahirapan?
Sa puntong ito makakatulong ang Food Bank.
Ilan ba sa mga problema at solusyon ang maaaring hinaharap natin sa pang-araw-araw
nating pamumuhay?
Nuong taong 2000-2002, ang bilang ng mga taong undernourished sa buong mundo ay umabot sa 852
million: 815 dito ay mula sa mga papaunlad na bansa (developing countries), 28 milyon mula sa bansang
nasa transisyon, at 9 milyon mula sa mga industriyalisadong bansa. Mula sa [www.wfp.org/aboutwfp/
introduction/hunger_what.asp?section=1&sub_section=1]
Lutong Fastfood / Pagpag
Masarap kumain ng spaghetti
sa mga fast food chain.
Gayunpaman, may mga
mahihirap na bata naman sa
Pilipinas ang kumakain ng
tira-tirang pagkain na itinapon
sa basurahan ng mga fastfood
chain na ito. Kinokolekta nila
ang tira-tirang pagkain mula
sa mga itinapong styrofore,
niluluto sa lumang lata ang
gatas, at pinagsasalusaluhan
Ang Pilipino ay mabubuhay raw sa halagang P36 kada araw, ito ay ayon sa poverty threshold ng 2007 National Statistical Coordinating Board.
Paano mo itataguyod ang maayos na pamumuhay sa halagang P36/ araw?
P325-P350 – minimum wage ng isang manggagawa sa NCR
P756- daily cost of living ayon sa National Wage and Productivity Board (NWPB) noong August 2007
P662.93 – daily cost of living para sa isang pamilyang may limang miyembro ayon sa NWPB
P403.34- daily cost of living para sa isang pamilya sa mga agrikultural na lugar
P10.36 – kita kada oras ng isang taong nagtatrabaho sa palayan
P4.69 – kita kada oras ng isang taong nagtatrabaho sa koprahan
P140-150- isang kilo ng baboy sa pamilihan (at patuloy na tumataas....)
P100-P110- isang kilo ng galunggong sa pamilihan (at patuloy na tumataas....)
P250-P290- isang kilo ng baka (at patuloy na tumataas....)
P40- presyo ng isang kilong bigas (special)
P32.63 – presyo ng isang evaporated na gatas (at patuloy na tumataas....)
P11 – presyo ng sardinas (at patuloy na tumataas....)
P6 – presyo ng noodles
P12- minimum na bayad sa bus
P290 -callcard na kinokonsumo natin sa bawat tatlong araw
Ipinalabas ang dokumentaryo tungkol sa P36 sa Sine Totoo ng GMA-7
(Tala ng mga presyo at pigura ay mula sa www.bulatlat.com/news/6-49/6-49-wage.htm, www.nwpc.dole.gov.ph/pages/ncr/cmwr_table.html at www.marroxas.com/
welcome/pricemonitoring.pdf)
Global Food Banking
Network (GFN) –
Milyun-milyon sa
pinakamahirap na tao sa
mundo ay kinukulang sa
pagkain, samantalang
napakalaki naman ng
mga sobrang pagkain ang
nasasayang.
buong mundo. Nagsimula
ang operasyon ng GFN
noong Hulyo 1, 2006 nang
ito ay itatag ng America’s
Second Harvest, Canadian
Association of Food Baks,
Mexican Association of
Food Banks at ng Argentine
Association of Food Banks.
Ang GFN ay naglalayong
mabawasan ang kagutuman
sa undo sa pamamagitan
ng pagpapaayos ng
pamamahagi ng pagkain
sa pamamagitan ng ”food
bank” at ng network nito sa
Sa pagtutulungan ng mga
organisasyong ito, naitatag
ang pinakamalaking
pribadong network na
lumalaban sa kagutuman
sa buong mundo na
nagdadala ng 2.6 bilyong
libra ng pagkain sa higit
32 milyong tao taun-taon.
Naitatag ng GFN ang
matibay na pagtutulungan
sa mga bansang Argentina,
Canada, Colombia, Ghana,
Guatamela, Israel, Japan,
Mexico, United Kingdom at
Estados unidos.
Sa ngayon, mayroong
tinatayang 1,000 food
bank sa buong mundo na
namamahagi ng 3.5 bilyong
pound taun-taon. (70% sa
kanila ay mula sa myembro
ng GFN). Ang isang
foodbank ay tumutulong
sa 40,000 katao, at
namamahagi ng tinatayang
75 libra sa bawat tao kada
taon. Sa kabila nito, kaunti
pa rin sa 50 milyon ng 852
milyong taong nagugutom
ang naabot ng mga food
bank.
Malinaw na may
pangangailangan
pa rin na palawakin ang
naabot ng mga food bank
na ito sa pamamagitan ng
pagtatayo ng mga bagong
food bank.
[www.globalfoodbanking.org]
17
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Putting priorities into perspective…
MDGs: what we should achieve… (by 2015)
1. Eradicate extreme poverty and hunger
TARGET 1: reduce by half the proportion of people living on less than a
dollar a day
... compared to what we
are spending now for:
54/62
military equipment & services
TARGET 2: reduce by half the proportion of people who suffer from hunger
 halving the proportion of child malnutrition
29.6
2. Achieve universal primary education
TARGET 3: ensure that all boys and girls complete a full course of primary
schooling
11
3. Promote gender equality and empower women
TARGET 4: eliminate gender disparity in primary and secondary education
preferably by 2005, and at all levels by 2015
0.4/0.6
4. Reduce child mortality
TARGET 5: reduce by two thirds the mortality rate among children
under five
 extending the coverage of maternal and newborn care
 child and maternal immunisation in the poorest countries
5. Improve maternal health
TARGET 6: reduce by three quarters the maternal mortality ratio
 providing universal access to sexual and reproductive health services
6. Combat HIV/AIDS, malaria and other diseases
TARGET 7: halt and begin to reverse the spread of HIV/AIDS
TARGET 8: halt and begin to reverse the incidence of malaria and other
major diseases
US$
where
year
1,001
worldwide
2005
pet food & pet care products
37
North America
2006
alcoholic drinks
56
UK
2004
cosmetic surgery
8.5
USA
2004
(billion)
6.1
ice cream & frozen desserts
36.6
USA
2004
3.5
baby clothing & footwear
16.8
USA
2005
23
cosmetics & toiletries
48.2
Western Europe
2005
22.1
weight-loss products
49.2
Europe
2004
3.2
cut flowers
40
worldwide
2005
7. Ensure environmental sustainability
TARGET 9: integrate the principles of sustainable development into national
policies and programmes; reverse loss of environmental resources
 funding protected areas (PA) for biodiversity conservation
12/13
sea cruises
28.3
USA and Europe
2005
TARGET 10: halving the proportion of people without sustainable access to
drinking water
10
bottled water
100
worldwide
2006
TARGET 11: improving lives of 100 million slum dwellers
20
jewellery & watches
59.4
USA
2005
12
worldwide
2005
8. Develop a global partnership for development
TARGET 12: develop more fully an open trading and financial system that
is rule-based, predictable and non-discriminatory, including a commitment
to good governance, development and poverty reduction - nationally and
internationally
18
US$*
(billion)
TARGET 13: address the least developed countries’ special needs. This
includes tariff- and quota-free access for their exports; enhanced debt relief
for heavily indebted poor countries; cancellation of official bilateral debt; and
more generous official development assistance for countries committed to
poverty reduction
TARGET 14: address the special needs of landlocked and small island
developing States
TARGET 15: deal comprehensively with developing countries’ debt problems
through national and international measures to make debt sustainable in the
long term
 implementing the Heavily Indebted Poor Countries (HIPC) Initiative
10.2
online gambling
-80
farm subsidies
321
USA, EU, Japan
2004
9.9
personal travel & tourism
348
Europe
2005
advertising
451
worldwide
2007
23
worldwide
2006
63.2
TARGET 16: In cooperation with the developing countries, develop decent
and productive work for youth
no data
video games
TARGET 17: In cooperation with pharmaceutical companies, provide
affordable access to essential drugs in developing countries
no data
illicit drugs
322
worldwide
2005
digital consumer electronics
167
worldwide
2006
TARGET 18: In cooperation with the private sector, make available the
benefits of new technologies- especially information and communications
technologies
 improving mobile phone infrastructure in developing countries
56
* Estimated needed funds per annum.
MDGs’ estimated budgets calculations are still controversial. The figures mentioned in this table were extracted from official statistics (see Sources, p. 82-83)
but have no scientific ambition. The table simply aims at visualising the imbalances reported in this chapter higlighting some paradoxal comparisons between spending
areas. The table does not make any value judgement and nor intends to suggest shifting of funds from one area to another. The research work was carried out between
January and March 2007.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Pag-aalaga
“No issue is more compelling
than the air we breathe, be it
hot or cold, be it hawk or
human.”
[Jack Nicholson, actor]
Ang kalusugan ay kayamanan,
ayon sa matandang kasabihan. Patuloy na
dumarami ang mga taong pumipili ng malusog na uri ng pamumuhay. Ang paniniguro sa
kalusugan ay paniniguro rin para sa isang malusog na planeta. Ang pagbabago sa ating
pamumuhay ay kapakinabangan din ng ating planeta.
Ang pagkain ay mahalagang salik sa kalusugan. Sa ngayon, may mga taong pumipili
ng mga produktong pagkain na masustansya subalit nalikha sa paraang mas kaunti ang
naidudulot na pinsala sa kapaligiran at hindi malupit sa mga hayop. Gayundin, marami rin
ang nais ng mga pagkaing ligtas at walang mga di-inaasahanang pinsala.
Ilang krisis na kaugnay ang pagkain – mad cow disease (Bovine Spongiform Encephalopathy o BSE), foot and mouth, dioxin sa manok – ang nagtutulak sa maraming mamimili
na piliin ang mas sustenable at sertipikadong mapagpipilian (pagkaing organiko at GMO
free).
Ang mga mamimili sa mauunlad na bansa ay nagsisimula na ring sumuporta ng mga
establisyamentong umiiwas sa pagkasayang ng pagkain. Sila rin ay humihingi ng mas
maraming impormasyon ukol sa kung anong kanilang mapipili sa mga supermarket
– gaya ng mayroon kayang GMO ang delatang ito ng tomato sauce? May hormone kayang nagpalaki sa hayop na pinanggalingan nitong karne? Ang mga ito’y nagpapakita ng
konsepto ng mapagpipilian: may ibang walang pakialam kung may GMO sa kanilang
kinakain, ngunit ang mas mahalaga’y may sapat na impormasyon ang naihahatid upang
ang mga mamimili’y makapili.
Isaw. Ito ang bituka ng manok
o baboy na iniihaw at
binebenta bilang streetfood
sa Pilipinas, maaring kasama
ng sikat na fishball at kwekkwek at sinasawsaw sa suka o
matamis na sarsa. Dahil mura,
kinagigiliwan itong kainin hindi
lang ng mga bata, kung hindi
maging ng mga matatanda.
Ngunit may ilang pag-aaral
na rin ang nagpapatunay sa
masamang epekto nito sa ating
kalusugan. Ang isaw na sana’y
pantawid gutom sa nakakarami
ay maaring pagmulan ng
kanser at iba pang sakit.
May mainit na debate tungkol sa
GMO. Upang higit na maliwanagan
tungkol dito, pumunta sa www.foodbiotech.org
19
Itinatag ng Don Bosco
Foundation for Sustainable
Development, Inc. ang
Bios Dynamis Health
Food Center sa Davao
City. Ito ang kaunaunahang tindahan ng
mga organikong pagkain
sa nasabing syudad. Ang
mga produkto sa nasabing
Center ay 100% ligtas sa
kemikal, bukod pa rito
tinutulugan ng Don Bosco
ang mga magsasaka.
Taliwas sa karaniwang
paniniwala na ang mga
organikong pagkain ay
mahal, mabibili sa Center
ang mga pagkain sa
murang halaga. (Mula sa
artikulo ni Jeffrey Tupas
ng INQUIRER MINDANAO
na pinamagatang “Putting
money where the
conscience, “ Hulyo 15,
2007)
www...
Nutrition, health & beauty are
the three pillars of ‘Respecting
our bodies’, the first thematic
room of the YXC website. A lot
of disparities still exist around
the globe concerning access to
food and health care. We live in a
world of strong contrasts!
That’s why the Facts & figures
section put together [hunger]
and [globesity], [organic food]
and [harmful eating], [meat
production] and [clean water],
food wastage [how much is
youthxchange.net
thrown away?] and [food
miles], [indoor pollution]
and [acid rain]... they are all
interconnected issues!
The world is complex but
there are simple ways to start
changing it! Have a look at the
dep’t store to discover organic
food & drink products - [organic
ice cream], [soul food], an
alternative to junk take-away
food [Indian lunch box], and
much more...
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong
 Umiwas sa mga pagkaing GM (genetically modified) hangga’t mapatunayang ang May mga kampanya sa ibang
bansa na isinasagawa ng
Sustainable Agriculture Food and
Environment Alliance [www.
sustainweb.org/chain_fm_index.
asp]
mga ito’y walang maidudulot na masama;
 Umiwas sa mga produktong nanggagaling pa sa malayong lugar at hindi naman regular na napapatubo o mga prutas na nilalako sa pamilihan ngunit wala sa panahon;
 Dapat na hikayatin ang ating mga pabrika ng pagkain at pamilihan na maglagay ng sapat na impormasyon sa mga tatak ng ating binibiling pagkain;
 Piliin ang mga bitamina at mga pampalusog na pagkain na gawa sa natural na Upang higit na maunawaan ano
ang mga E-numbers, tingnan ang
www.hacsg.org.uk.
Ang mga non-biodegradable ay
hindi nabubulok. Pumili ng
biodegradable. [http://glossary.
eea.europa.eu/EEAGlossary]
“AIM THE ORGANIC LIVING.”
Corey Wills, Vegetarian/
Yoga Instructor/ Model
Photography by Ash Castro
sangkap at hindi sa kemikal.
 Alamin ng husto ang tungkol sa mga ”E-numbers” na siyang nagbibigay ng
artipisyal na kulay at pampalasa sa mga pagkain.
Ang pagkonsumo naman ng mga organikong pagkain at pagiging vegetarian
ay mga klase ng pamumuhay na pinipili ng ibang tao, madalas dahil nais nila ng mas
malusog na pangangatawan o dahil ito ay bahagi ng kanilang kultura. Kung tutuusin,
ito’y kapaki-pakinabang sa ating kalikasan sapagkat ang pagkonsumo ng karne ay
may mas malaking epekto sa kalikasan. Kinakailangan ng mas maraming lupa sa
pag-aalaga ng mga hayop kaysa sa pagtatanim ng gulay.
Kinakailangan ng 25/35 kg ng cereals upang makakuha tayo ng 1 kg ng karne:
kung kaya’t sa hindi pagkain o pagbabawas ng pagkonsumo ng karne maaari ring
makabawas o makaiwas sa mga suliraning pangkapaligiran dulot ng pagpaparami ng
hayop na siyang pinanggagalingan ng nasabing karne. Mas kaunti nga ang naidudulot
na problema ng pagpaparami ng manok: tinatayang kaunti ng 15 beses kumpara sa
pagkain ng isang hain o’ serving ng karne.
Ang pangangalaga ay hindi rin nalalayo sa pagpili ng mga produktong panlinis ng ating
bahay at katawan. Maraming produkto ang may mga kemikal na nakadaragdag ng
polusyon at non-biodegradable.
20
Bocha - ito ang tawag sa
double dead na baboy na
napatunayang binebenta
sa ilang pamilihan sa
Metro Manila. Ang double
dead na baboy ay iyong
mga namatay sa sakit at
kinatay para ibenta pa rin
sa mga mamimili.
Ang GMO o genetically
modified organism
(GMO) ay kung saan ang
genetic na materyales
ng isang oganismo ay
nabago gamit ang mga
stratehiya ng genetic
engineering na mas kilala
sa tawag na recombinant
DNA technology. Sa
pamamagitan nito,
nababago ang natural na
katangian ng nasabing
organismo. (Sa ganang
amin, ang pagpili ng mas
masustansyang pagkain ay
maaring mas laganap
na sa mauunlad na bansa
kaysa sa papaunlad pa
lamang na bansa. May
mga artikulo at pagaaral kung saan dahil sa
kahirapan ay nabubuhay
ang mga mahihirap na
Pilipino sa pagdidildil
ng asin o toyo sa kanin,
o’ di kaya’y dahil mas
mura ang noodles
kaysa maghanda ng
masustansyang pagkain.)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Mga Kemikal: Tapusin ang
kanilang masamang epekto!
 Hakbang Pasulong
Narito ang mga maliliit na bagay na makakapagbawas sa atin sa paggamit ng kemikal:
 Alamin kung ano ang laman ng mga produktong panlinis, pabango at kosmetiko, kabilang ang mga sangkap nito at ano ang nagagawa ng mga ito sa iyo at sa kapaligiran;
 Gumamit ng maka-kalikasan at di malupit o’ sinusubok (sa hayop) na mga produkto kung maaari, at laging gumamit nito sa paraang tamang-tama at di labis sa inaasahan;
 Isiping mabuti kung ilang beses ka naglalaba ng damit. Umiwas sa pag-dry clean ng damit, marami sa kemikal ng prosesong ito ay pollutants o nakakasira sa kapaligiran; at
 Kung kinakailangang gumamit ng pesticide o pestisidyo , gamitin ang pinakaligtas.
 Kung kokonsulta sa doktor, laging tanungin kung ang kanyang nireresatang gamot ay mabisang epekto kahit na ito’y nasa katamtamang dosage.
Para sa karagdagang
impormasyon, [www.pmac.net/
pestenv]; [www.ianr.unl.edu/
pubs/pesticides/index]
 Tingnan ang iyong lalagyanan ng mga gamot at itapon nang maayos ayon sa rekomendasyon ng eksperto. Ang mga hindi mo naman nagagamit subalit may bisa pa ay maaaring ibigay sa mga mangangailangan.
21
Ang Matepok sa KatolHindi lang mga lamok ang
pwedeng mamatay dahil sa
katol. Katumbas ng paninigarilyo
ng 75-137 istik ang pagsindi at
pag-ubos ng isang katol dahil sa
naibubuga nitong particulates
(particulate matter o PM) o
mga nakakalasong kemikal na
hindi nakikita ng mata, tulad
ng aerosol. Nagtataglay din ito
ng nakamamatay na kemikal
na formaldehyde (formalin)
na halos katumbas din ng
naiilalabas sa paghithit ng 51
istik ng sigarilyo. “Environmental
Health Perspectives,” September
2003 (Weili Liu, Junfeng
Zhang, Jamal H. Hashim,
Juliana Jalaludin, Zailina
Hashim, and Bernard D.
Goldstein). Ganunpaman, ang
katol ay naging katuwang ng
mga pangkaraniwang pamilya
sa Pilipinas upang puksain ang
lamok.
Messy Bessy
Para sa panglinis sa
bahay na natural, ligtas,
biodegradable
at non-toxic, nariyan
ang Messy Bessy. Ang
mga produkto ng Messy
Bessy ay gawa ng mga
kababaihan na dating street
children mula sa Virlanie
Foundation. Dahil hindi pa
nabibili ang Messy Bessy sa
mga sikat na mall sa bansa,
ang mga tagasunod
ng produktong ito ay
umoorder sa pamamagitan
ng pagtawag o’ pag-
eemail. Kung ikaw ay
nasa bahagi lamang ng
Kamaynilaan, asahan
mong may messenger
na nakabisikleta ang
magdedeliver ng order
mo. Maaring sumangguni
sa www.messybessy.
com o’ sa www.virlanie.
org para sa karagdagang
impormasyon.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong
May magagawa tayo upang malinis ang hangin:
 Kung maaari, maglakad na lamang kaysa magmaneho o sumakay sa kotse/taxi lalu na kung malapit lamang ang lugar na patutunguhan. Kapag mainit, gumamit ng payong. Kung hindi naman maiiwasang gamitin ang kotse, mag-carpool!
 Tigilan ang paninigarilyo . (Ayon sa World Health Organization, karamihan ng tao sa daigdig ay hindi naninigarilyo, kung kaya’t may karapatan ang mga ito na huwag makalanghap ng buga ng mga taong naninigarilyo. Mula sa: http://www.who.int/
tobacco
 Regular na mag-ehersisyo; magagawa mong maging malusog ka habang hindi ka pa
uugod-ugod.
 Magtanim!
Marami ring mapanganib na kemikal ang ngayo’y nalalanghap natin sa hangin. Sa taong
2030, sa kauna-unahang pagkakataon sa kasaysayan, mas maraming tao (61%) ay
maninirahan sa siyudad kaysa sa probinsya. Sa kasawiang palad, ang maruming
hangin ay bahagi na ng buhay sa syudad.
Ang mababang kalidad ng hangin ay nagdudulot ng masamang epekto sa
kalusugan ng mga tao sa mundo—sa mayaman man o’ mahirap na bansa. Nagdudulot
sa pagtaas ng bilang ng mga may asthma/hika at allergy ang maruming hangin sa mga
siyudad. Sa mga mayroong asthma/hika o’ allergy, laluna na iyong malulubha,
napipilitan silang mamalagi sa loob ng bahay laluna’t mataas ang usok sa paligid.
www.who.int/topics/air
pollution - indoor/en/index.html
www.epa.gov/iaq/pubs/
hpguide.html
22
sumangguni rin sa:
www.epa.gov/iaq/index.html
www...
youthxchange.net
Naapektuhan rin ng kemikal at bayolohikal na polusyon ang hangin sa loob ng bahay o’
mga gusali (indoor air). Ayon sa pag-aaral ng World Health Report noong 2002, ang
polusyon ng indoor air ay responsible sa 2.7% na pangdaigdigang sakit.
Sa pag-aaral naman ng US Environmental Protection Agency (EPA) sa pagharap ng tao
sa mga tinatawag na pollutants, may mga pagkakataong 2-5 beses na mas mataas, at
kung minsan pa’y higit sa 100 beses na mas mataas, ang polusyon sa na dulot ng
indoor air kaysa sa polusyon sa labas.
CARPOOL!
Isang carpool system ang nalikha ng mga
mag-aaral ng Ateneo de Manila University
na nakatira sa Alabang Muntinlupa upang
mabawasan ang kotse sa kalsada, makatipid
sa kani-kanilang gastos sa gas at tollgate at
makatulong sa pagbawas ng pagbuga ng gas
sa kapaligiran. Ang sistemang ito ay kanilang
sinasagawa sa mahigit 20 taon na. Sa 160
na myembro ng carpool system na ito,
tinatayang nakakatipid ang mga kabataang
ito ng P1.09 milyon kada buwan sa
pinagsamahang gastos sa gasolina at tollgate
at nakakatulong sa C02 emmission reduction
ng 42 tonelada kada buwan. Sanggunian:
“Carpool” sa panulat ni Angelo Bermudez sa
Talk of the Town ng Philippine Daily Inquirer,
A16, Enero 20, 2008.
Magbisikleta!
*Padyak Project
Sinumulan naman ng mga myembro
ng UP Mountaineers sa University
of the Philippines Diliman ang UP
Padyak Project. Sa Proyektong ito
ang mga mag-aaral sa UP Diliman
ay mamakarenta ng bisikleta
sa loob ng isang semester na
magagamit nila sa pagpasok imbes
na mag-jeep o’ magkotse. Kasama
ng pagpapaupa ng mga bisikleta,
mayroon ding binibigay na training
o pagsasanay sa pamimisikleta ang
UP Mountaineers, at nagtalaga rin
sila ng mga bike racks at kandado
para sa mga bisikleta.
*Tour of the Fireflies
Kailan ka huling nakakita ng
alitaptap? Sinasabing ang mga
alitaptap ay naninirahan lamang sa
lugar na may malinis na hangin. Sa
Pilipinas, kilalang kilala ang Firefly
Brigade dahil sa kanilang kampanya
para sa paggamit ng bisikleta tungo
sa malinis na hangin. Taun-taon,
isinasagawa ng Firefly Brigade ang
Tour of the Fireflies kung saan
naglalakbay ang mga myembro nito
ng 50 kilometro gamit ang bisikleta
upang ikampanya ang mas murang
paraan ng paglalakbay, na mas
episyente at mas nakaktulong sa
kalusugan.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Paglalakbay
“It is transport that will make
or break the sustainability
of a city.”
[Richard Rogers, architect]
Ang mobilidad ay pangunahing katangian ng isang kondisyon na laging nagbabago
at umuunlad sa mga gawain ng tao. Sa mga paglalakbay natin sa mga dantaong
sibilisasyon, nasaksihan natin ang iba’t ibang uri at paraan ng pagbabyahe, lumaki ang
mga ito’t dumami , higit sa lahat, ito’y bumilis. Subalit ang pag-unlad ay laging may
kapalit.
Ayon sa pagtataya ng World Bank, Development Indicators 2005, ang bilang ng mga
kotse at pangkomersyal na sasakyan sa kasalukuyan ay 800 milyon, ngunit
ang bilang na ito ay ay aabot sa 1.6 bilyon sa taong 2030. Base sa pagtataya sa
popu¬lasyon, nangangahulugan na mayroong isang sasakyang de-motor sa bawat
limang tao sa planeta.
Kasabay ng pag-unlad ng mga bansang Brazil, China, India, Republic of South Korea,
Mexico, Poland, Russia at Thailand ay ang pagnanais ng mga mamamayan nito na
mapabilis ang kanilang mobilidad. Kung kaya malinaw na tumataas ang demand sa
kotse. Kasabay pa nito, sa kabila ng mga isyung pangkalikasan, ang pagkakaroon ng
sasakyan sa indutriyalisadong bansa ay patuloy na tumataas.
Gayundin, sa kabila ng mga panlipunan at pangkalikasang alalahanin, higit pang
tumataas ang bilang ng mga may sariling sasakyan sa mga industriyalisadong bansa.
Bike for Life
Sa Marikina, Layunin ng lokal na
pamahalaan ng Marikina na
ipakilala ang paggamit ng bisikleta
sa publiko. Kaya naman, gumawa
ng pinakamahabang bikeway sa
Pilipinas ang Marikina upang
mabawasan ang mga sasakyan sa
kanilang mga kalye. Makikita rin
sa website ng Marikina na ayon sa
ulat ng Department of Health, isa
ang Marikina sa may malulusog na
residente sa Kamaynilaan.
(Sumangguni sa www.marikina.
gov.ph upang malaman ang
proyekto ng lokal na pamahalaan
ng Marikina sa bikeways)
Sa Laguna, Ang Young Artists
Fellowship for the Environment
(YAFE) ay samahan ng mga
kabataang nagsusulong ng sining—
maaring sa literatura, pag-arte
o pagguhit – para sa kalikasan.
Noong Disyembere 3-7, 2006,
nagsagawa ito ng Bike Tour kasama
ang Otesha, isang pangkabataang
organisasyon sa Canada. Habang
sila ay namimisikleta, dala-dala
nila ang kanilang mga iginuhit
na larawan tungkol sa Fair Trade,
Sweatshop, at Child Labor. Nais
ipabatid ng YAFE na ang usaping
pangkalikasan ay hindi lamang
tungkol sa pagtatanim ng puno.
Ito rin ay tungkol sa pagbibigay
dignidad sa anumang nilalang sa
kalikasan.Para sa karagdagang
impormasyon, sumangguni sa
www.yafe.ph at sa www.otesha.ca.
Ang pangkaraniwang haba ng
byahe ay humaba (apat na beses
sa bawat kabisera): www.wbcsdmobility.org
[www.oica.net/htdocs/Main.htm]
23
Mobility Footprint
Tinatayang 1/3 ng gawain
ng tao na nagdudulot
ng global warming at
matinding kondisyon
ng panahon ay dahil
sa sasakyan. Ang mga
sasakyan ay responsible
sa 40% na pagbuga ng
carbon dioxide (CO2
emmission) sa Europa,
kung saan karamihan
ay nanggagaling sa sa
sasakyang panglupa.
Ang buga ng polusyon
mula sa sektor ng mga
sasakyan ay mas mabilis
pa sa kahit anong sektor:
ang greenhouse gas
emission (GHG) sa lahat
ng sasakyan ay lumalaki
ng 2% kada taon simula
1990 (ang kabuang
laki: + 17% mula sa
sasakyang panglupa, and
+12% mula sa sasakyang
panghimpapawid.
[europa.eu.int/eur-lex/
en/com/cnc/2004/
com2004_0060en01.pdf];
[www.uitp.com/Project/
pics/susdev/BrochureUK.
pdf]
Paraming-paraming
kotse
Batay sa isang
konserbatibong
pagtataya, inaasahang
sa pagdating ng 2020,
ang bansang Tsina ay
magkakaroon ng 140 milyon
na kotse, pitong beses
na mas marami noong
2004. Sa India naman,
inaasahang magkakaroon
ng pinamalaking bilang
ng kotse sa buong mundo
sa tinatayang 611 milyon
pagdating ng 2050.
Ang passenger car density
sa India ay patuloy na
magiging 1/3 ng kabuuang
bilang ng sasakyan sa
China hanggang 2025.
Subalit mahihigitan ng
India ang mga karatig
nitong bansa habang
papalapit ang 2050,
kung kailan ang nasabing
bansa ay mayroon nang
tinatayang 382 kotse
kada isang libong tao
kumpara sa sa China na
magkakaroon ng 363 kada
isang libong mamamayan
sa parehong taon.
[www.business-standard.
com],Oktubre 23, 2004.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Tingnan rin ang European Local
Transport Information Service –
upang mabigyan kung anu naman
ang mga batas at polisiya sa
European Union para sa mga
sasakyan- [www.eltis.org];
Reducing Greenhouse Gas
Emissions From US Transportation, Pew Center on Global Climate
Change, May 2003 [www.
pewclimate.org]; International
Energy Agency,Information Center
[www.iea.org].
“COOL MAG CARPOOL.”
Bam Aquino, Youth Leader
Photography by Ash Castro
Mga dagdag pang problema: ang usok mula sa carbon monoxide ay patuloy na
tumataas sa antas kritikal sa mga syudad at karamihan sa mga daan rito ay matrapik.
Ang mga drayber sa Bangkok ay tinatayang namamalagi sa trapik ng 44 na araw
(average) sa loob ng isang taon. Ang pagbuga ng carbon dioxide (CO2 emmission) mula
sa mga sasakyan at magagaang na trak sa Estados Unidos ay tinatayang 515 milyong
tonelada noong 2000 na humigit ibinuga ng ilang bansa sa mundo. Dagdag pa rito, ang
enerhiyang galing sa tradisyunal na gasolina ay isang bagay na nauubos.
24
Para sa karagdagang impormasyon: [www.wbcsd.org/web/publications/mobility/overview.pdf];
[www.transport2000.org.uk/factsandgures/Facts.asp];[www2.acnielsen.com/news/20050316_
ap.shtml];[www.unep.org/GEO/geo3/english/376.htm];[http://observer.guardian.co.uk/carbontrust/
story/0,16099,1511925,00.html];[www.worldcarfree.net/resources/stats.php #onecar]
Sipatin ang mga
pagpapaunlad sa
teknolohiya para mapabuti
ang paglalakbay:
1.Solar Car
Noong Oktubre 2007 sa
Australia, matagumpay na
natapos ang naimbentong
kauna-unahang solar car
ng Pilipinas, ang SINAG.
Pinapurihan ng World
Solar Challenge (WSC) ang
sasakyang gawa ng mga
inhinyero at estudyante ng De
La Salle University na kung
saan ay nalampasan ang
40 pang kalahok sa buong
mundo. (Tumungo sa www.
sinag.dlsu.edu.ph upang lubos
na kilalanin ang Sinag).
2.Electric Jeep at Electric
Tricycle
Noong 2007, ipinakilala ng
Greenpeace, isang organisasyon
ng mga environmentalist, ang
electric car. Sa pamamagitan na
actor na si Richard Gutierrez,
minaneho niya ang jeep na
pinatatakbo ng kuryente. Ang
bilis ng sasakyan ay umaabot
sa 40 km kada oras. Sakaling
suportahan ito ng gobyerno,
mababawasan ang paggamit ng
gasolina, at isang daan upang
maging malinis at kaaya-aya
ang ating paligid. Samantala,
sa Puerto Princesa naman ay
unang nilunsad ang electric
tricycle na mas kilala sa tawag
na e-tricycle.
3. Hybrid Car
Ang hybrid car ay sasakayang
gumagamit ng parehong
gasoline at de kuryenteng
motor na higit na makatakbo
nang mas matagal at malayo
at hindi gaanong nagbubuga
ng usok, nakakatipid ng
pera at nakakabawas ng
mapanganib ng usok sa ating
atmospera. Ang isang hybrid
car ay maaaring tumakbo
sa katamtamang bilis na sa
20-30 milya bawat galon ng
gasolina kaysa sa ordinaryong
sasakayan. Sa kasalukuyan,
mabibili na ang 2007 Toyota
Camry Hybrid sa Pilipinas sa
halagang 2.2 milyong piso.
Bagama’t may kamahalaan
pa, higit naman itong
nakakabawas ng polusyon sa
hangin. Sanggunian: Business
Mirror, May 16, 2007
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Madali nang makabili ng sasakyan, at dahil dito nagiging palaasa na tayo sa mga
sasakyang de-motor. Halos isa sa tatlong paglalakbay na hindi lalagpas ng 5 milya
(8km) sa malalaking syudad ay sa pamamagitan ng kotse.
Totoong mahalaga ang mga sasakyang de motor sa modernong pamumuhay.
Subalit ang mas responsableng paggamit ang magdadala sa atin sa mas mainam na
kalagayan, gaya ng mas malinis na mga syudad na ligtas at maalwang pamuhayan.
Ang malalapit na paglalakbay ay nakadaragdag ng polusyon: ang 5km (kulang-kulang
3 milya) na byahe ng isang tao gamit ang kotse ay naglalabas ng carbon dioxide 10
beses na mas marami kaysa sa isang bus at 25 beses na mas marami kaysa sa isang
tren.
Ang bawat paraan ng paglalakbay ay may kanya-kanyang kagandahan. Sa pagkakaroon
ng mas maraming paraan ng pagbibiyahe nangangahulgan rin ng matalinong pagpili
ng pinaka-angkop at episyenteng paraan ng paglalakbay kaakibat ang
isang partikular na sitwasyong pangtrapiko at sariling pangangailanga ng naglalakbay.
Kung nais mo ng mas magadang kinabukasang iyong kabibilangan, dapat ay maging
sustenable sa pamamagitan ng pag-iisip sa iyong paraan ng paglalakbay. Ang iyong
gagawing pagbabago, gaano man kaliit, ay may malaking epekto. Subukan
mo ito!

Hakbang Pasulong
May magagawa tayo upang malinis ang hangin:
Caroline Clayton, op.cit. p.16. Ito
ang mga kondisyon kung bakit
ang paggamit ng sasakyan ay
maaring hindi episyente.
25
www...
youthxchange.net
 Maglakad, Magbisikleta, magroller-blade. Ang bisikleta ay isa sa pinakamatipid sa enerhiya sa mga paraan ng paglalakbay, 80% ng enerhiya ng nagmamaneho ay napupunta sa pagkilos;
 Mag-carpool!;
 Magrenta na lang ng sasakyan sa panahon na iyong kailangang kailangan;
 Public Transport. Mag-jeep, mag-MRT. mag-bus, magtraysikel. Isang paraan upang makabawas sa polusyon sapagkat nagdadala sila ng mas maraming pasahero;
 Bumili ng environmentally friendly na sasakyan and pangalagaan itong mabuti; at
 Mag-ingat sa pagmamaneho. Kapag masyadong agresibo sa pagmamaneho, mas malakas ang konsumo sa gasoline, mas malaki rin ang polusyon. Patayin ang sasakyan, kapag ang paghihintay ay lalagpas ng 30 segundo.
ANG ECO-FRIENDLY
NA PARAAN NG DELIVERY!
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Paglayo
“There are no passenger on
spaceship
earth. We are all crew.”
-Marshall McLuhan
Sociologist
“Binyagan”- Para sa maraming
kalalakihang Pilipino, “thrill” ang
pagbibiyahe upang makahanap ng
mga bagong karanasan. Tampulan
ng tukso na hindi lang dapat isang
beses “nabibinyagan” ang mga
lalaki. Kaya naman, sa tuwing may
“for the boys,” nagiging karaniwan
na ang pagpasok nila sa mga casa
na nagkakanlong ng mga babaeng
biktima ng kahirapan at kawalan ng
oportunidad. At ang masaklap,
karamihan sa mga “bahay-aliwan” ay
may mga batang babaeng biktima ng
white slavery. Sa mga pagkakataong
tinatangkilik natin ang mga lugar
na bumubusog sa panandaliang
kaligayahan,nagiging bahagi pa tayo
ng isang malaking problema na
pumapatay sa pag-asa ng bawat
kababaihan na mamuhay ng
marangal at may dignidad. Ang mga
babaeng ito ay tulad rin ng ating
mga ina at kapatid na babae, na
nangangarap magkaroon ng isang
ligtas at makatarungang komunidad.
Tinatayang mahigit 10% ito ng pandaigdigang
aktibidad sa ekonomiya na nagbibigay ng
direkta o’ hindi direktang trabaho sa may 200
milyong tao. Para sa karagdagang
impormasyon:
[www.unep.fr/tourism]
[www.world-tourism.org]
[www.wttc.org]
“Kapag ang teritoryo at kalikasan ng katutubo
ang nawasak, mawawasak ang kanyang
kultura at kabuhayan, mawawala ang
kanyang identidad bilang isang katutubo.
Kadugtong ng kanyang buhay ang lupa”- Joan
Carling ng Cordillera’s People Alliance.
26
Ang mobilidad ay hindi lamang nangangahulugan ng paglalakbay. Ito rin ay
paglayo, pamamasyal, ito man ay may kinalaman sa pag-aaral, trabaho, o
pagliliwaliw. Ngunit ang ilang bagay ba na ating mapagpipilian ay sustenable
kaysa sa iba? Narito’t ating pag-isipan.
Ang turismo ay may napakalaking epekto sa ating planeta at ito ang pinakamalaking
industriya sa lahat. Ayon sa World Tourism Organization, ang mga pandaigdigang
paglalakbay ay aabot ng 1.6 bilyon sa taong 2020 (763 milyon noong 2004).
Ang malakihang turismo ay maaaring makasira sa kalikasan. Tinataya ng mga
syentipiko na sa pagdating ng 2015, kalahati ng taunang pagkasira ng ozone layer
ay dahil sa mga byaheng pamhimpapawid. Gayunpaman, hindi lahat ng paglalakbay
panghimpapawid ay masisisi sa mga turista, ganunpaman sila ay may malaking
kontribusyon sa problema.
Para sa karagdagang impormasyon sa isyung ito:
www.ecotourism.org; www.sustravel.org; www.greenglobe21.com; www.green-travel.org; www.responsibletravel.com
Sa episode ng Probe noong Nubyembre 7, 2007, Inilarawan ang buhay ng tatlong dalagitang sina KC, Anne
at Leah na nagmula sa mahirap na probinsya ng Samar. Sila ay tatlo lamang sa 400,000 na babae at mga
bata sa Pilipinas na nabibiktima ng human trafficking taun-taon. Nalinlang ng mga matatamis na pangako ng
mga recruiter na makakapagtrabaho ng maganda sa Maynila subalit nasasadlak sa prostitusyon. (Maari ring
mapanuod ang episode na ito sa www.probetv.com)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa mga lugar malapit sa dagat o tubig, kadalasan nang nararanasan ang polusyon
at pagkasira ng katubigan at lupa. Idagdag pa rito ang kalunus-lunos na kalagayang
dulot ng iresponsableng turista na binabago ang isang piraso ng paraiso tungo sa
isang malawak na basurahan? Sa ngayon, may mapagpipilian ng mga paglalakbay at
bakasyong sustenable (na may kaakibat na pangangalaga at pagpapanumbalik, mga
gawain at proyektong boluntaryo, pagtuturo, at iba pa).
Tingnan mo sa internet: makakahanap ka ng napakaraming ideya at pagpipilian, ngunit
ingat ka rin dahil may ilang internet sites ang nagbibigay ng mga travel packages na
hindi naman sustenable higit pa sa ating inaakala!
Naghahanap ka ba ng lugar na para mag-relax? Hindi ito problema. May mga
mapagpipiliang bakasyon na sustenable. Ang ilang maliliit na hotel, bahay-bakasyunan,
resort, inn, camping site ay maaari rin namang gumagalang at nagtataguyod sa maliliit na
lokal na ekonomiya, kalikasan at kultura kaysa sa mga naglalakihang international
hotel at resort.
Lumalaganap na rin bilang isang positibong aksyon ang turismong sustenable at
makatao. Ang nabanggit sa taas ay maaaring isang mahabang isipin sa pagbabakasyon.
Maaari pang madagdagan ang listahan ng dapat isaisip at gawin kapag naglalakbay sa
ibang lugar. Dapat mong tandaan na sa paglalakbay sa ibang lugar ay humaharap ka sa
kulturang iba sa nakagawian mo. Gayunpaman, dapat mong isipin na habang ikaw ay
dumadayo sa ibang lugar, ikaw ay nasa ibang pamamahay at pamumuhay at dapat kang
maging isang magalang na bisita.
Bakit kailangang ang sustenableng paglalakbay/ turismong sustenable?
• 60% ng pandaigdigang trapiko sa hangin ay dahil sa turismo
• Ang mga cruise ship sa Carribean ay naglalabas ng 70,000 toneladang basura
kada taon
• Sa isang pag-aaral sa Thailand, tinatayang 70% ng pera na nagagastos ng mga turista ay lumalabas ng kanilang bansa (ibig sabihin ang mga establisyimento/
serbisyo/produkto na may kinalaman sa paglalakbay tulad ng tour opera¬tor, airline,hotel, inumin at pagkain ay pagmamay-ari ng mga banyaga). Sa pagtataya sa papaunlad na bansa o’ developing country, ito ay umaabot mula 80% sa Carribean hanggang 40% sa India.
• Tinatayang 13-19 milyong bata at kabataan, 18 taon pababa ay nagtatrabaho sa industriya ng turismo sa buong mundo (10-15% ng lahat ng empleyado). Kalimitan ang mga ito ay nasasadlak sa marahas at hindi magandang kondisyon.
Ilan sa mga coastal area sa
Mediterrenean ay nanganganib dahil
sa dami ng turista kada taon: Batay
sa pag-aaral ng EEA (2001) ay ¾
ng coastal sand dune sa pagitan ng
Espanya at Sicily ay naglaho na dahil sa
urbanisasyong nakarugtong sa turismo.
Nangangahulugan ito ng higit 10% ng
pangkalahatang ekonomiya sa mundo
at nagbibigay ng direkta at di direktang
trabaho sa higit 200 milyong katao.
Para sa mga detalye tingnan ang: www.
uneptie.fr/tourism, www.world-tourism.
org at www.wttc.org.
OPINYON:
Sa kulturang Pinoy, higit na
mapagtiis at tapat ang mga
kababaihan. Ngunit dahil sa
mga malikot at risky behavior
ng kanilang kaparehang lalake
ay nagiging malaki ang
posibilidad na mahawa ang
mga kababaihan ng sexuallytransmitted diseases. Ang
tunay na pagkakalaki ay
mapapatunayan kung sensitibo
ka para isaalang-alang ang
kapakananng mga kababaihan.
OPINYON:
Para konkretong makatulong
sa pagpapalaganap ng
sustenableng paglalakbay,
maari tayong sumulat sa mga
lokal na opisyal na masigurong
tanggalin ang mga bata at
kabataan na may edad 18 tao
pababa sa pagtatrabaho sa mga
lugar pangturismo. Kailangang
ibalik ang mga batang ito sa
paaralan! Maglobby—gumawa
ng kampanya na magtataguyod
sa 100% Child-labor free na
hotel, resort at iba pang tourist
spot. Habang patuloy tayong
tumatangkilik sa mga hotel o’
resort na may batang
trabahador, nagiging bahagi
tayo ng patuloy nang
pang-aalipin sa mga batang ito.
Nagbibigay ang UNEP ng impormasyon
tungkol sa sustenableng paglalakbay.
[www.unep.fr/tourism]
27
y
Mula sa mga sumusunod:
Tourism and Deserts [www.unep.fr/
tourism]; Tourism Concern’s (UK)
[www.tourismconcern.org.uk];Survival
International’s code[www.survivalinternational.org];The Himalayan Tourist
Code (Nepal) [www.farfrontiers.com
/about-us/166/the-himalayantouristcode]; Ecumenical Coalition of the Third
World Tourism (Bangkok) [www.eed.
de/x/ten-tourism];Tourism with insight
[www.tourisminsight.com];Sierra Club,
America’s oldest environmental
organisation [www.sierraclub.org]
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong
Ilang bagay na maaari nating gawin upang mabawasan ang masamang epekto ng turismo:
 Pumili ng paglalakbay na magdudulot ng pinakamainam na benepisyo sa mga residente sa lugar na yaon. Isaalang-alang na ang pakikipagtawaran sa mas mababang presyo ng tiket o souvenir ay maaring may nakapaloob na ekploytasyon sa mga nakatira rito;
 Iwasang maglaba o maghugas sa mga may ilog, lawa, dagat o katubigan;
 Huwag magtapon ng basura sa ibang lugar lalo na kung ito ay hindi- “TAKE PICTURES, NOT SHELLS”
Luke Jickain, Model / Advocate
Photography by Ash Castro
nabubulok tulad ng plastik;
 Huwag pitasin ang mga halaman o bulaklak;
 Tangkilikin ang mga lokal na produkto ngunit iwasang bumili ng mga produktong yari sa kabibe, o balat ng ligaw na hayop;
 Igalang ang karapatan ng mga katutubo. Kapag nasa kanilang teritoryo, igalang ang kanilang kaugalian at
 Magsaliksik tungkol sa bansa/lugar na iyong bibisitahin. Makakatulong ito upang maunawaan mo ang kultura ng lugar.
Mula sa: Tourism Concern’s (UK); Survival International’s Code; The Himalayan Tourist
Code (Nepal); Ecumenical Coalition of the Third World Tourism (Bangkok); Tourism with
Insight (D); www.sierraclub.org
28
www...
youthxchange.net
Kulang sa Budget? Mag-bird watching!
Kung kulang ka sa budget, mag-birdwatching na lang. May sampung dahilan kung bakit, ayon sa WILD BIRD CLUB OF
THE PHILIPPINES (WBCP) ay dapat tayong mag-birdwatching:
1. It won’t cost you much
2. Exercise
3. Companionship
4. Solitude
5. The great outdoor
6. Travel
7. Discovery
8. The birds!
9. Fun and Adventure
10. Happiness
(Mula sa 10 Reasons to Go Birdwatching ng WBCP, at halaw kay Diane Porter, www.birdwatching.com)
Ang WBCP ay isa mga napili ng World Bank bilang Environmental Champions for para sa kanilang “State of the
Environment Annual Publication”noong 2004. Para sa karagdagang impormasyon kung paano mag-enjoy sa pagtingin sa
mga ibon, sumangguni sa www.birdwatch.ph.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Pagbabawas
sa Basura
“Every product we consume has
a similar hidden story,
unwritten inventory of its
materials, resources, and
impacts. It also has attendant
waste generated by its use and
disposition.”
Sa mga nakaraang taon, nagkaroon ng dramatikong pagtaas ang pagtatapon
natin ng basura. Sa katamtamang bilis, ang isang tao sa maunlad na bansa o
developed country ay nagtatapon ng 1 kilong basura araw-araw.
Ayon sa pag-aaral ng EEA (European Environment Agency) noong 2005, ang
katamtamang bilang ng basura mula sa mga munisipalidad na nalikha sa maraming
mauunlad na bansa sa Europa ay umaabot sa higit 500kg. Nangangahulagan ito na
hindi nakuha ng mga Europeo ang kanilang target na sa taong 2000 na mabawasan
ang kanilang basura sa timbang na 300kg kada kapita kada taon.
Malinaw na malinaw na kailangan natin itong itigil at mabaligtad ang proseso nang
hindi tayo mismo ang matabunan ng basura. Kailangan nating makahanap ng mga
paraan para iwasang magtapon dahil sa dalawang napakahalagang dahilan:
 mas maraming kalat o basura, mas dagdag na posibleng polusyon;
 maraming bagay pa ang magagawa sa basura sa pamamagitan ng pagrerecycle – at sa pagbawas ng basura, may dagda pang kita!
Sa Estados Unidos, halos 113 bilyong tasa/baso, 39 bilyong utensil (kutsara/tinidor/
kutsilyo) at 29 na bilyong plato ang nagagamit at itinatapon taun-taon – kalahati ng
mga ito’y gawa sa plastik. Sa India naman ay nakalilikha ng 4.5 milyong toneladang
plastik na basura. Ang hindi mainam na sangkap rito ay polyethylene (na siyang
pinagmumulan din ng mga plastik bag) na kailangan pa ng 100 taon para lamang
mabulok.Ang paggamit ng mga disposable na plastik (bag, cup at mga lalagyan
ng pagkain) at ang pagtatapon nito pagkatapos gamitin ay nangangahulugan ng
malawak na pagkasira sa kapaligiran at makikita kahit pa sa mga lugar na hindi pa
nagagalaw halos ng tao.
Inilunsad ng Board of Investment,
sa pakikipagtulungan ng JICA,
Department of Trade and
Industry (DTI) at Department
of Environment and Natural
Resources (DENR) ang Cell
Phone Wastes Collection and
Recycling Pilot Project noon
Setyembre 14, 2007. Kung saan
naglagay sila ng 18 collection
bin o lalagyan ng mga lumang
cellphone, baterya, charger at iba
pang gamit sa cellphone sa ilang
piling mall at shopping center
sa Metro Manila, at maging sa
opisina ng DTI at DENR.
Ang lahat ng makokolekta ay
kinikuha ng isa pang katuwang
sa proyektong ito—ang HMR
Envirocycle, para sa tama at
wastong pagpoproproseso
ng duming nanggagaling
sa cellphone. Layunin ng
proyektong ito na ituro sa mga
tao ang wastong pagtatapon
ng mga lumang cellphone at
mga accessory nito. Dahil ang
cellphone ay nagtataglay ng
mga nakakalasong elemento
tulad ng asuhe (mercury) at
lead, kinakailangan lamang ang
tamang pagtatapon nito.
[Paul Hawken,
environmental expert]
Noong Hulyo 10, 2000, gumuho
ang tone-toneladang basura sa
ilang bahagi ng Payatas dumpsite
sa Quezon City na tinatawag na
Lupang Pangako, at ibinaon ang
mahigit 100 kabahayan.
Tinatayang mahigit 200 ang
nasawi. Ang bundok ng basurang
pinagkukunan ng kabuhayan ng
mga residente ng Payatas ang
ang siya ring kumitil sa maraming
buhay sa nasabing kalusnos-lunos
na lugar.
[http://themes.eea.eu.int/
Environmental_issues/waste/
reports]
http://europa.en.int.comm/
environment/waste/facts_en
29
www...
youthxchange.net
Huwag Magsisiga! Sa ilalim ng Section 48,
paragraph 3 ng Republic
Act 9003 o ng Ecological
Solid Waste Management
Act of 2000, may
nakaambang parusa mula
P300 hanggang P1,000 o
pagkakakulong ng hindi
bababa sa 1 araw at hindi
tataas sa 15 araw ang
pagsisiga.
y
[www.mindfully.org/Plastic/Ocean/
Moore-Trashed-PacificNov03.htm]
[www.plasticdebris.org]
[www.algalita.org]
“NO TO PLASTICS. USE ECO-BAGS”
Sam Oh, TV and Radio Host
Photography by Ash Castro
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Halimbawa, sa mga tagong lugar sa Karagatang Pasipiko na aakalain mong wala pang
nakagagalaw, makikitang malawakang nakalutang ang mga plastik. Pinakamalaki
rito ay singlaki ng estado ng Texas sa Estados Unidos na tinatawag ring ‘eastern
garbage patch’. Sa katunayan, ang plastik ang sinasabing pinakamarami o 90% sa
bahagi ng lumulutang na basura sa dagat, samakatuwid, banta sa buhay ng mga sea
plankton, ibon, isda at mga halamang-dagat.
Samantala, ang mga kompyuter ay may malaking tulong rin sa Sustenableng
Pagkonsumo, laluna sa pagpabilis ng komunikasyon sa mga tao. Nakatutulong rin
ito sa tinatawag na networking ng mga grupo na nagtataguyod sa Sustenableng
Pagkonsumo. Ngunit, maaari ring magdulot ang mga elektronikong kagamitan ng
nakasasamang basura. Ang tinatawag na E-waste ay maaaring pagkunan ng
mahahalagang hilaw na materyales, ngunit kung maitatapon nang di maayos ay
lason sa kapaligiran. Mga halimbawa nito: computer, TV, telepono, cellphone, air
conditioner, elektronikong laruan, at iba pa. Iba-iba ang komposisyon ng mga E-waste
bawat bansa. Halimbawa, sa Estados Unidos, mas maraming E-waste mula sa mga
sirang telebisyon na maliit naman ang bahagi sa mga bansang tulad ng Germany at
Gran Britanya.
TUNGO SA SAPAT NA PAGKONSUMO:
Alam naming hindi maiiwasan ang pagkain sa mga fastfood chain, ngunit tangkilikin ang mga kainang
gumagamit ng pinggan kaysa styrofore. Hikayatin rin ang iyong barkada o organisasyon na sulatan
ang mga may-ari ng mga kainang ito na bawasan ang paggamit ng styrofore. Kung mas marami sa
atin ang magsusulat, makikita ng kanilang pamunuan ang kapangyarihan nating mga kabataan na
magdesisyon ng mas mainam.
30
www...
youthxchange.net
Mabuting pamamaraan May mga kumpanya nang
gumagamit ng mabubuting
pamamaraan upang
matulungan ang kalikasan
tulad ng pag-rerecycle.
Halimbawa dito ang Epson
na may programang magrecycle ng mga gamit
ng produktong ibinabalik
ng mga konsyumer nito
(ipinapadala ng mga
konsyumer ang mga
pinaglagayan o materyales
ng mga produkto ng
nasabing kompanya).
Ang mga konsyumer
ay nagbabayad para sa
pagpapadala (sa barko o
eroplano) ng mga sira o
gamit nang produkto upang
ma-recycle ng Epson.
Kabilang dito ang mga
computer or peripheral nito,
tulad ng printers, scanners,
digital cameras, laptop,
at projector. Sa pagsali
sa programang ito,
makakatanggap ang
konsyumer ng $5 coupon
kada gamit na maibabalik
at ang coupon na ito
ay maaaring magamit
sa pagbili ng produkto
ng Epson. Lahat ng
ibinalik na produkto
ay ipinapadala sa mga
lisensyadong recycling
facility kung saan ang
mga ito’y pinaghihiwalay
upang gayatin para muling
magamit sa paglikha ng
mga produkto.
[www.epson.com/cgi-bin/
Store/Recycle/Recycle]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang mabilisang pagbabago ng teknolohiya ay nagdulot ng lumalalang problema sa
buong mundo. Noong 2003, may E-waste na nakakahalaga ng US$1.5 bilyon
ang nalikha sa India. Sa Estados Unidos, tinatayang may e-waste na humigitkumulang 1% ng kabuaang municipal solid waste ng bansa. Samantala, 4 na
milyong computer ang itinatapon sa Tsina taon-taon.
Isa sa mga dahilan ng pagdami ng e-waste ay maaaring sisihin sa paglaki ng
pagkonsumo ng napakaraming electronic na gamit at mabilisan ding pagpapalit
nito batay sa nauuso o bagong modelo. Sa pagitan ng 1990 at 1997, ang bilang
ng telebisyon sa Asya ay lumaki mula 42 hanggang 672 milyon. Ang karaniwang
buhay ng telebisyon ay sampung taon. Nangangahulugan itong higit sa 1 bilyong
telebisyon sa Asya noong dekada 90 ang itinuturing na luma o basura na.
Paano natin ngayon hahanapan ng solusyon ang mga kalat na ito? Una, gumamit ng
matipid o mas konti. Pangalawa, isipin mo muna ang disenyo ng produkto. Ang
pagdidisenyong muli ng mga produkto nang makabawas o makaiwas sa paglikha ng
kalat ay malaking bahagi ng solusyon. Upang higit pang malinawan ukol sa isyu ng
ecodesign.
bisitahin ang mga sumusunod:
[www.o2.org/index.php];
[www.cfd.rmit.edu.au];
[www.wastewatch.org.uk];
[www.unep.fr/pc/sustain
/design/design.htm]
OPINYON
Eco-bags! Ang makabagong bag para sa kalikasan!
Naglipana ang mga eco-bag ngayon sa mga mall; hinihikayat ang mga mamimili na gumamit ng katsa
kaysa plastik. Maganda ang ganitong adhikain upang mabawasan ang mga plastik na hindi naman
basta-basta natutunaw sa kapaligiran. Ngunit kung kasabay ng kampanya sa paggamit ng eco-bag
ang kampanya para sa mas madalas na pagshoshopping, nawawalan ng saysay ang adhikain nitong
makabawas sa paggamit ng plastik.
Sa paggamit ng eco-bags, laging tatandaan kung bakit ito isina-konsepto sa simula, maging responsable sa pamimili, bilin lamang ang tunay na kailangan at bawasan/iwasan ang paggamit ng disposable
plastics. Wag gawing panakip butas ang paggamit ng eco-bag para sa walang habas na pamimili.
31
GIYERA LABAN SA
BASURA
Pinatunayan ng mga
kabataan ng Zamboanga
na hindi kinakailangang
maging biktima na lamang
palagi. Nang pumutok ang
giyera at sunod-sunod na
kaso ng kriminalidad sa
probinsya ng Basilan sa
Mindanao, marami ang
nawalan ng tirahan at
kabuhayan, kabilang dito
ang maraming kabataan
na nawalan din ng mga
magulang. Bunga nito ay
inilunsad noong 2004 ng
Ateneo de Zamboanga
ang programang
Recycling War Trash
for Peace para sa
mga kabataang hindi
nakapag-aaral (out-ofschool youth o OSY)
na biktima ng giyera.
Layunin ng programa na
palaguin ang kakayahan
sa malikhaing sining
at paggawa habang
isinusulong ang
pangkapayapaang
adhikain sa mga
komunidad.
Kwarta sa Basura (Cash in
Trash or KSBP)
Taong 2002 pa lamang ay
sinimulan na ng Barangay Luz
sa Cebu City ang Programang
Kwarta sa Basura. Ang
nasabing programa ang
nakitang solusyon ng
mga taga Barangay Luz
sa lumalalang basura sa
kanilang lugar. Mula sa mga
balat ng tetra pack, at mga
lumang papel, nakakalikha
ang Barangay Luz ng mga
bag, flower vase at iba pang
palamuti sa bahay at opisina.
Ang produkto ng Barangay
ay naibebenta sa bansa sa Asya,
Europa at Estados Unidos. Ang
Programang ito ay nagbigay
ng kabuhayan sa maraming
kababaihan sa Barangay Luz.
Kinokolekta rin ng barangay
ang mga basura mula sa Ayala
Center Cebu, Asiatown IT Park at
Cebu Business Park (CBP) upang
gawing pataba o’ compost. Nagaalaga rin ang barangay ng mga
bulati para sa kanilang programa
sa vermiculture. Ang mga
pataba na nalilikha ng Barangay
ay binebenta na sa Ormoc at
Mindanao. [http://www.sunstar.
com.ph/cebu/editorials-greenchristmas]
y
Para masuri ang mga halimbawa
ng mga produktong may
disensyong sustenable, tingnan
ang UNEP’s webpage tungkol sa
sustainable design: www.unep.
org/pc/sustain/design/design
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ano ang ecodesign?
Ito ay pagdidisenyo ng mga produkto gamit ang ‘circular approach’ – o ang tinatawag na
mula ‘pagkapanganak hanggang kamatayan.’ Sa prosesong ito binibigyang konsiderasyon
ang buong siklo ng buhay o gamit ng isang bagay, lalo na sa kung paano ito mainam na
itatapon. Narito ang ilan sa mga adhikain ng ecodesign:
Paggamit ng materyales, mga pinagkukunan at enerhiya nang mas episyente o mahusay;
hindi nanganganib sa pagkasira;
teknolohiyang nakakatipid ng enerhiya;
mapadali ang pagkakalas at pagrerecycle;
 Ang paggamit ng mga materyales o sangkap sa paggawa mula sa mga lugar na  Ang pagdidisenyo upang makaiwas sa polusyon at kalat;
 Ang pagpili sa mga recyclable o nare-recylce na mga bagay, maging ang mga  Pagpapasimple! – Sa paraang gumagamit ng mas konting materyales upang  Pagpapahusay sa mga lohistika ng pagbyabyahe (ng kalat o basura);
 Pag-iwas sa panganib sa paggamit ng ligtas at di-nakakalasong mga gamit;
 Pagrespeto sa karapatang-pantao (pag-iwas sa mga di makatarungang pagawaan at child labor).
Ang ecodesign, kung tutuusin, ay hindi ang muling pag-iimbento o pagpapalamuti sa
mga produkto. Ito’y isang pag-unawa na ang kailangan ng tao ay hindi sandamukal na
mga produkto kundi mga solusyon. Kung madidisenyo nang mas mahusay, ang takure
na painitan ng tubig ay hindi na kailangang palitan ng mga electric boiler o heater.
Ang ecodesign rin ay paghahanap ng mga alternatibong paraan para matapos ang mga
gawain natin nang may kabawasan sa masamang epekto nito sa kalikasan at may higit
pang kahusayan. Nangangahulugan din ito na ang kagandahan ng produkto ay hindi
taliwas sa etika o makataong usapin sa paggawa ng produkto, sa kabilang banda, ito’y
magkasalikop pa nga.
32
LuzViMinda Eco-House
project
Ang LuzViMinda EcoHouse Initiative ay
proyekto ng ModernA,
isang organisasyon ng
mga arkitekto na kung
saan myembro din ng
United Architects of
the Philippines. Ang
LuzViMinda ay isang
disenyo ng bahay na
mas energy efficient
ng 25% kaysa sa isang
tipikal na bahay. Ito
rin ay mas murang
gawin ngunit binuo
batay sa pamantayan
ng United Kingdom sa
pagtatayo ng bahay.
Para sa karagdagang
impormasyon, magemail sa L.A. DUCUT AND
COMPANY, INC. sales@
Laducut.com
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Isa pa sa mahahalagang hamon sa atin ay pagbabawas sa pagkonsumo ng
pinagkukunang-yaman. Ibig sabihin, kailangan nating pakatandaan na ang mga yaman
ng daigdig tulad ng krudo/gasolina, malinis na tubig, puno ay hindi magpakailanman
nariyan. Kaya’t dito pumapasok ang mahalagang papel ng pagre-recycle.
Kung ayaw nating agad na maubos ang supply ng ating mga pinagkukunang-yaman,
ang pag-aayos, paggamit-muli at pagre-recycle ay kinakailangang maging bahagi ng
ating pamumuhay, maging sa pang-araw-araw man o sa komersyal na aspeto. Ito’y
makakatulong sa:
 Pag-iwas at pagbawas sa lalong pagkasira ng kalikasan;
 Pag-iwas sa paggamit ng mga pinagkukunang yaman na hindi akma o
ka
 Pagtipid ng enerhiya at pagbaba ang lebel ng polusyon.
Sa pagre-recycle, nagagawa rin nating bawasan ang mga kalat o basura sa paglikha
pa natin ng bagong produkto. Sa bawat toneladang papel na
nare-recycle, 17 puno at 21,000 litro ng tubig ang ating natitipid. Dagdag
pa rito, nakakabawas tayo ng 30 kilo ng polusyon sa hangin at 2.3m³ na lawak sa
landfill na pinagtatapunan ng basura.
Ang paggamit muli at pagbabawas ay mga susi upang bumaba ang tinatawag na
packaging waste. Sa Estados Unidos, halimbawa, 64 milyong tonelada ng
packaging ang itinatapon taon-taon. Ngunit marami na ring kumpanya ang nagbabago
ng kanilang pamamaraan.
Tulad ng pagkasira ng kagubatan
at pagkuha ng mga hilaw na
materyales mula rito.
Para sa karagdagang impormasyon : [www.wastewatch.org.
uk];[www.recycle.net] at [www.
grn.com/grn/library/gloss].
Ang PHILIP DESIGN, halimbawa,
ay nagtatag ng “global design
programme” para sa mahigit
80,000 nitong produkto na
makikita sa Philips Consumer
Electronics portfolio. Noong 2005,
tinatag nito ang 50 na bagong
‘Green Flagships’ na produkto.
Kapag ang produkto ay kabahagi
ng Green Flagship, kinakailangang
mas mainam ang gamit nito sa
kalikasan kaysa sa pinakamalapit
na kalabang modelo sa mga
batayan ng pagkonsumo, pagbabalot o’ packaging, konsentrasyon
ng nakakalason o’ mapanganib
na materyales, bigat, pagrerecycle at pagtatapon, at tagal
ng produkto. [www.philips.com/
about/sustainability]
“Too Much Gadgets???
Too much Wastes.”
Paolo Paraiso, Model/Actor
Photography by Ash Castro
33
www...
Tungo sa Sapat na Pagkonsumo:
Kalimitang problema ng mga samahang pangkabataan ay
kakulangan ng pondo upang pakilusin ang mga community
project. Maaari tayong kumuha ng inspirasyon sa ginagawa ng
Ayala Foundation—ang Waste Market. Ang Waste Market ay isang
lingguhang aktibidad kung saan maaring ibenta ng mga tao ang
kanilang mga basura sa mga kumpanyang maaring bumili nito.
Kalimitan kasi may mga basura tayo sa bahay na maari pa palang
irecycle tulad ng ink cartridge, glossy magazine at mga metal.
Para sa karagdagang impormasyon tungkol rito, mag-email sa:
swm@ayalafoundation.org o tumawag sa (02) 7521084.
youthxchange.net
Reducing waste is a horizontal
issue cutting across different
thematic rooms: for instance,
‘Packaging yourself’ displays
fashion-related cases: [Waste
to taste] - [Rethinking luxury] [Committed sportswear] - [2nd
chance to clothes].
Find other relevant cases in
‘Clean up your fun’ [Don’t waste
your party], or in ‘Looking for a
place’ [From waste to houses].
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong
May mga simpleng bagay kang magagawa upang makabawas sa kalat at basura. Tandaan
lamang ang limang R ng recycling:
 Refuse o umiwas sa paggamit ng mga balutan na hindi kailangan (maraming supot o malalaking balot sa produkto) at hikayatin ang mga pabrika na itigil ang paglikha ng mga produktong sobrang marami ang pagkakabalot.
 Return o ibalik ang mga boteng maaari pang gamitin o lagyang-muli at bumili lamang ng mga ganitong klase ng bote.
 Reuse o gamiting-muli, kung maaari, ang mga bagay-bagay tulad ng papel, sobre, bag, o supot. Ipamigay ang mga damit na hindi naisusuot sa mga nangangailangan. Sa pamamagitan nito, hindi ka lang nagre-recycle kundi nakakatulong ka pa sa ibang tao.
 Repair o ayusin ang mga bagay sa halip na ito’y itapon.
 Recycle o gamiting muli ang mga papel, dyaryo at bote sa pagdadala nito sa mga junk shops o recycling centers. Gayundin, gawing pataba ang mga nabubulok na basura kaysa isama ito sa mga di nabubulok.
Hanapin ang recycling logo. Bilang mamimili makakatulong ang iyong kakayahang
pumili at lumikha ng kaibahan. Paalala: Kung ang sa etiketa o’ product label,
sinasabing ilang bahagi o’ porsyento lamang ng produkto ang na-rerecycle,
o’ nagsasabing na ang produkto ay madaling lamang ma-recycle, ang ibig sabihin
lamang ang produkto ay hindi naman talaga nare-recycle.
Para sa mga matatalinong mamimili, ang paghahanap ng produktong mula sa
recycle na gamit ay naging bahagi na ng kanilang pamimili. Halimbawa, maaari kang
makahanap ng mga gamit – kabilang ang mga damit, kasangkapan sa bahay, maging
laruan – na gawa sa papel na narecycle.
34
Noong taong 2007 nang
magkaroon ng eleksyon
sa Pilipinas at binaha ng
maraming banner at
poster ng ating bansa.
Dahil dito, sinimulan ng
Earthday Network
Philippines ang kampanya
na maisaayos ang mga
basurang ito sa
pamamagitan sa
pagrerecycle ng mga ito,
imbes na itapon lamang
sa basurahan.
Dito nabuo ang Earthday
Village sewing facility sa
Antipolo upang magawang
bag ang mga lumang
tarpaulin banner, poster at
billboard na ginamit ng mga
kumandidato sa panahon
ng halalan. Sinimulan
ng Earthday Village ang
paggawa ng bag sa tulong
ng mga residente sa Sitio
Sampaguita, Brgy. Sta.
Cruz, Antipolo City.
Nagbigay sila ng libreng
pagsasanay sa paggawa
ng bag sa mga residente,
at ang mga ito ay
binabayaran din sa bawat
bag na nalilikha. Nagkaroon
ng pinagkukunan ng
kabuhayan ang mga
residente ng Sitio
Sampaguita. Nakakautang
pa ang mga ito para
makabili ng sarili nilang
makina upang sila ay
makapagtrabaho sa bahay.
Nakipag-ugnayan rin ang
Earthday Village sa mga
kumpanya,socio-civic
organization at local na
pamahalaan upang
maipamahagi ng mga ito
ang mga gamit nilang
tarpaulin at magawang
bag para sa mga batang
nag-aaral sa pampublikong
paaralan.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Pagtitipid
sa
Enerhiya
“It is up to us as individuals to
do what we can, however little
that may be. Just because
switching off the light on
leaving the room seems
inconsequential, it does not
mean that we should not do it.”
Sa mga nagdaang siglo, ang tao’y gumagamit likas-yaman ng daigdig na tila wala
nang bukas. Simula ng Industrial Revolution, kaakibat ng paglago ng ekonomiya ang
pagtaas ng konsumo sa enerhiya. Sa nakaraang 30 taon, tumaas ang pagkonsumo
ng 85%. Sa susunod na 30 taon, tinataya pang tataaas ito ng dagdag na 60%
-- may average annual growth rate na 1.7%, mas mababa lang ng kaunti sa
tinatayang gross domestic product (GDP).
Ang krudo at langis ang mga pangunahin nating pinagkukunan ng enerhiya ay
tinatawag ring fossil fuels. Galing ito sa mga nabulok na bahagi ng mga hayop
at halaman sa loob ng milyong-milyong taong pagkakabaon sa lupa. Ang mga fossil
fuel, laluna ang langis, ay tinatayang magiging pangunahing pagkukunan ng enerhiya
sa darating pang mga dekada, kung hindi magbabago ang nakagawiang pagkonsumo
natin sa ngayon. Alinsunod sa sitwasyong ito, ang sektor ng enerhiya ay mananatilng
pangunahing dahilan ng greenhouse gasses sa ating atmospera. Ang pagsunog sa
mga fossil fuel ang nagdudulot ng carbon dioxide – tingnan ang tungkol dito sa
susunod na bahagi – at sanhi rin ng tinatawag na acid rain.
Ang sobrang paggamit din ng mga nasabing fuels ang nagdudulot ng
dramatikong paglaki ng bilang ng Greenhouse Gasses (GHG) concentration
sa ating kalawakan, na siya ring nagdudulot sa malawakang pagbabago ng klima.
Paano? Kapag maraming init galing sa araw ang hindi makalabas sa ating atmospera
ay nag-iinit ang ating planeta at sumisira sa natural na sistema ng klima – dulot
nito’y mga negatibong konsekwensya sa pangkalahatang antas.
Sa pangunguna ng World
Wildlife Fund, naitatag
ang PARE NI JUAN o’
Positibong Alternatibo
ang Renewable Energy
ni JUAN. Ang PARE ni
JUAN ay isang signature
campaign ng mga
kabataan at iba pang
NGO sa buong bansa
upang mahikayat ang
mambabatas na isabatas
na ang RENEWABLE
ENERGY BILL.
Ganuonpaman, bagaman
naging matagumpay ang
signature campaign na ito,
hindi naipasa ang
RENEWABLE ENERGY BILL
sa 13th Congress.
Kailangang maging mas
masigasig ang mga
kabataan sa paghahanap
ng mga mambabatas na
magtataguyod ng mga
batas pangkalikasan.
Sumulat tayo sa mga
senador o mga kongresista
upang higit nilang makita
na may ”voting power” ang
isyung pangkalikasan.
[the 14th Dalai Lama,
religious leader]
International Energy Agency
[www.iea.org]; Energy
Information Administration
[www.eia.doe.gov]
Ang krudo ay isa sa
pinakamahalagang pinagkukunan
ng enerhiya sa buong mundo at
nagbibigay ng humigit-kumulang
na 36.4% ng pandaigdigang
komersyal na pangangailangan sa
enerhiya noong 2005. Mula sa :
International Energy Agency,
Energy Outlook 2006 [www.eia.
doe.gov/oiaf/ieo/pdf/highlights.
pdf].
Mula sa International Energy
Agency [www.iea.org]
35
www...
youthxchange.net
May 2,400 na komunidad pa sa
Pilipinas ang walang kuryente.
Dahil dito, sinimulan ng ilang
kabataan ang Rural Light (www.
rurallight.com) upang magbigay
ng kuryente ilang komunidad
sa pamamagitan ng renewable
energy.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Kailangan nating bawasan ang ating pangangailangan sa papaubos ng pinagkukunang
likas-yaman ng daigdig. Kailangan natin ng mga alternatibong pinagkukunan
na tinatawag na renewable energy sources. Sa kasamaang palad, ang
pinagkukunang-enerhiya tulad ng hangin, solar, geothermal, biomass, at hydroelectric
ay hindi pa nagagamit nang malawakan. Bakit?
WORLD RESOURCES INSTITUTE:
www.wri.org/wri/trends/index
[http://rredc.nrel.gov/tidbits];
[www.solardome.com];
[www.solarnow.org/glossary];
[http://solstice.crest.org/
sustainable/index];
[www.eren.doe.gov];
[www.renewables.ca/main/
main.php]; [www.fedarene.org];
[www.energystar.gov]
www.fuelcellpark.com
Ang space at water heating ay
kalimitan lamang sa malalamig
na bansa. At ang 75% na bayad
sa kuryente ay pagtataya sa mga
bansang ito at hindi sa Pilipinas.
Ganuonpaman, maari tayong
makakuha ng aral tungkol sa
isyung ito.
36
Sa ibang bansa, tinatangkilik na
ang paggamit ng mga “Green
Building Materials” [www.
designinggreen.com/english /
index.htm]. Sa Pilipinas, nariyan
ang Green Building Council na
nagtataguyod ng mga materyales
na environment-friendly.
Ang mekanismong nangangasiwa sa presyo ng enerhiya ay isang kumplikado at
marahas na usapin: ang halaga ng fossil fuel tulad ng langis ay masasabing mura
laluna’t hindi ikinokonsidera ang ilang mga pangkalikasan at panlipunang
halaga kaugnay sa pagkuha, distribyusyon, at paggamit nito. Sa kabilang banda, ang
mga pinagkukunang-enerhiya na “carbon-free” (mga maka-kalikasang pamamaraan
na tulad ng mga renewable energy) ay mas mahal dahil ito’y bago pa lamang at hindi
pa ganuon karami ang gumagamit para mapababa ang gastos (sa pagpapagawa at
pangangasiwa). Ngayon, paano ba natin masasagot ang kabalintunaang ito?
Kailangan natin ng mga polisiya o batas na hihikayat sa pribadong sektor na
mamuhunan sa mga renewable sources upang sa ganoon, lumawak sa merkado ang
mga ito at bumaba ang halaga. Gayundin, dapat na bigyang presyo ang mga fossil
fuel batay sa totoong halaga nito alinsunod sa banta sa ating lipunang lumilikha
at gumagamit nito.
Ang enerhiya ay mahalaga sa halos lahat ng ating ginagawa, kasama ang pagluluto
ng pagkain, pagpapatakbo sa mga airconditioner sa ating mga bahay o establisyemento o pagbibigay ng kuryente sa mga industriya. Ngunit, ang paggamit ng enerhiya
ng ating planeta, paglikha nito at pagtapon ay may kaakibat na masamang resulta.
Sunod sa kotse, ang mga power plant ang pinakamalaking sanhi ng polusyon
sa mundo.
Ang pagtitipid ng enerhiya ay isang malaking isyu na nangangailangan ng
global at indibidwal na solusyon. Marami tayong magagawa araw-araw para mapababa
ang konsumo ng ating enerhiya. Tandaan natin na ang pagtitipid sa kuryente ay
pagtitipid din sa ating salapi!
Ang pagpapainit (o pagpapalamig) sa tubig at lugar ay bumubuo ng 75% ng ating
bayad sa kuryente. Ang pagtaas ng halaga ng kuryente ay dapat magpaalala sa atin
ukol sa wastong paggamit ng enerhiya.
 Hakbang Pasulong
Narito ang ilang puntos upang mapababa ang kuryente sa bahay:
 Palitan ang bombilya ng compact fluorescent lamp, at ang makakapal na fluorescent lamp (T12) ng maninipis na fluorescent lamp (T8);
 Sa pagbili ng aircon o refrigerator, hanapin ang “Energy Efficient factor” (EEF) label, mas mataas ang EEF,
mas mahusay at mas matipid sa konsumo ng kuryente;
 Gumamit ng mas maliit na electric fan sa kwarto kung kinakailangan at kung kinakailangan, sa isang direksyon lang ang hangin;
 Huwag hayaaang kumapal nang labis sa ¼ pulgada ang yelo sa freezer;
 Mainam na gawin ang pamamalantsa sa umaga kung kalian malamig ang panahon at maliwanag; at
 Huwag gumamit ng maliit na kawali sa malaking electric stove. Ang sobrang apoy na sumusobra sa laki ay nawawala lamang sa hangin.
Sanggunian: Brochure na “Cutting your Electric Bills”, “ at “Tipid Tips Sa Bahay”, mula sa Department of Energy
Consumer Welfare and Promotion Office (www.doe.gov.ph)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Lagay ng
Panahon
“Those who still claim that
global warming is not caused by
the greenhouse effect through
human activities are a bit like
people still believing that the
earth is flat.”
[Gerhard Berz, scientist]
Ang pinsala sa ating hangin at klima ay tilang malaking problema, kung kaya’t ang
ating unang reaksyon ay magtanong: ano ang malaking magagawa ng indibidwal?
Ngunit ang pagbabago ay kinakailangan sa lalong madaling panahon. Ang Global
Warming at ang pagninipis ng ozone layer ay dalawang magkaibang
problema. Sila ay napag-uugnay sapagkat pareho itong may kinalaman sa kalidad
ng atmospera at may direktang epekto sa ating kalusugan at sa kalusugan ng
ating planeta. Kung wala tayong gagawin, tayo ay nahaharap sa isang malaking
trahedya.
Ang butas sa ozone layer. Ang ozone ay isang uri ng nakalalasong elemento
kapag nasa lupa. Ngunit kapag ito’y nasa nakapailanlang 25 kilometrong sa taas,
ito’y pumapalibot sa planeta bilang proteksyon natin sa init ng araw. Ang layer na
ito ay mahalaga sa ating buhay sa daigdig. Hinahadlangan nito ang mapaminsalang
ultraviolet na liwanag (UV rays) mula sa araw na siyang nagdudulot ng kanser sa
balat at kapansanan sa mata. Ito rin ay nakakapaminsala sa mga halaman
at hayop. May mga gas na nakakasira sa ozone at patuloy na nagiging aktibo at
mapaminsala sa ating stratosphere sa loob ng 111 taon.
Ang mga gas na nakakasira sa
ozone ay unang ginamit sa ating
mga refrigerator at sumunod
ay sa airconditioner.Ang ibang
gamit ng CFCs ay sa mga aerosol.
Para sa karagdagang kaalaman,
sumangguni sa UNEP DTIE Energy
and OzonAction Unit- www.unep.
fr/ozonaction.
“Limilipas ang panahon
kasabay ng ating gunita ang mga
puno’t halaman bakit kailangang
lumisan”
- mula sa kantang “Kanlungan”
ni Noel Cabangon
37
 Hakbang Pasulong
Sa pamamagitan ng maliliit na pamaraan, makokontrol natin ang pagbabago ng klima at
pagnipis ng ozone:
*Tigilan ang paggamit ng aerosol o spray—Bagaman hindi na ito nagtataglay ng CFC, nagtataglay pa rin ito ng mga kemikal na nagdudulot ng polusyon at hindi rin ito
mare-recycle.
*Siguraduhin na ang bagong refrigerator ay nagtataglay ng nabawasang dami ng CFC o mas mabuti ay walang CFC.
*Bawasan ang paggamit ng kotse o sasakyang de-motor. Ang kotse ang pinakamalaking pinagkukunan ng sobrang Carbon dioxide at iba pang greenhouse gas.
www...
youthxchange.net
y
Ang UNEP, UNESCO at WHO ay
nakagawa ng isang programa
upang maituro ang mga
simpleng pamamaraan ng
pangangalaga sa ozone layer.
[www.unep.fr/ozonaction/topics/
children.htm]
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Taong 1985 nang matuklasan ng mga syentipiko ang butas sa ozone layer. Ang butas
na ito ay nasa itaas na bahagi ng Antartika at patuloy na lumalaki. Sa ngayon,
tinatayang 10% ng ozone ng mundo ay nasira na. Ang mga CFCs ang dahilan ng
pagkasirang ito ng ozone layer.
Ang mga mauunlad na bansa ay nagkasundong bawasan ang mga mapaminsalang
kemikal sa ozone. Ito ay sa pamamagitan ng pagbabawal sa mga ito o tuluyang
pagtigil sa produksyon nito. Bagaman sa mga papaunlad pa lamang na bansa
(developing countries), maaaring gamitin ang mga kemikal na ito hanggang 2010.
Hindi pa lubos na huli para kumilos. Ang nasirang ozone layer ay maaaring mapalitan
kung babawasan natin ang paggamit ng mga kemikal na magpapanipis sa ozone.
Subalit, kung lahat ng kemikal na ito ay ipagbabawal sa lalong madaling panahon,
kakailanganin pa rin nating maghintay ng 40 taon para muling bumalik sa dati ang
ozone layer.
Global Warming. Sa nagdaang 100 taon, ang ang pangkaraniwang temperature
sa mundo ay tumaas ng humigit-kumulang ½ºC. Ang pinakamakikitang epekto nito
ay ang pagkatunaw ng mga yelo: ang mga glacier ay natutunaw at lumiliit – sa
Antartica, Chile, Peru, sa bulubudukin ng Alps at Himalayas.
Para sa karagdagang
impormasyon:
Intergovernmental Panel on
Climate Change[www.ipcc.ch];
UN Framework Convention on
Climate Change [http://unfccc.
int/2860.php]; World
Metereological Organisation
[www.wmo.ch/index-en.html];
UNEP/GRID [www.grida.no].
Tingan rin ang mga sumusunod:
[http://pacinst.org/globalchange.
org]; [www.greenpeace.org/
international/campaigns /
climatechange].
Ang Intergovernmental Panel On Climate Change (IPCC) ay nagsasabing ang planeta
natin ay nagiging mas mainit dahil sa mga taong gumagamit ng fossil fuel para sa
mga milyon-milyong pagawaan at pabrika, mga sasakyan, mga plantang nagpapainit
o nagpapalamig. Ang mga ito’y nagbubuga ng Greenhouse Gasses (GHG)
tulad ng carbon dioxide (CO2), methane, nitrous oxide at fluorinated gas sa ating
atmospera.
Tinataya ng IPCC na kapag hindi tayo kumilos, ang surface temperature ng ating
planeta ay tataas pa ng 6.4ºC sa pagtatapos ng siglong ito. Ang temperaturang
ito’y magiging sanhi ng seryosong pagkawasak ng mundo tulad ng pagkatunaw ng
mga glacier. Ang pagtaas naman ng sea level ng 18-59 cm ay magdudulot ng mga
pagbaha sa mga mabababa at baybaying lugar. Magkakataliwas na sama ng panahon
ang susunod: ang mga bagyo, pagbaha, tagtuyot ay magiging madalas,
38
www...
youthxchange.net
‘Looking ahead’, the 9th
thematic room, collects most of
the energy-related case studies
[choose positive energy!] [lighting up lives] - [Soweto’s
house]. Also see ‘Looking for
a place’ for an interesting case
study on sustainable building
[Bedzed].
In the Dep’t store you’ll find
plenty of energy-saving products
& services. To mention just a
few: [portable solar system] [ecological wall boilers] - [solar
camp fridge] - [solar-dynamo
radios].
The Trainer’s room offers two
classwork activities focused on
energy: [household energy
audit] and [burn it up!]. This last
one has been designed to raise
students’ awareness about the
huge gap between industrialised
and developing countries in
terms of energy access and
consumption.
‘Working for a better world’ is
not just a slogan. In the Career
compass section get examples of
people/orgs that focus on energy
for tomorrow: [Fabio Rosa]
- [Ashden awards] - [Smart
municipality].
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
malawakan at matindi. Higit na maapektuhan dito ang Aprika. Sa darating na 2085,
sa pagitan ng 25% hanggang 40% na species habitat ay maaaring mawalan nang
tuluyan.
Kaya’t ang Kyoto Protocol ay nalikha at tumatayo sa pandaigdigang pangako na
bawasan ang CO2 sa hangin ng 5% (kumpara sa 1990) sa pagitan ng 2008-2012.
Nagkaroon ito ng higit na puwersa noong Pebrero ng 2005 at sa pagtatapos ng 2006,
ito’y naratipika ng 168 na bansa.
Para sa karagdagang
impormasyon tungkol sa Kyoto
Protocol, Kyoto Protocol: [http://
unfccc.int/essential_ background/
kyoto_protocol/items/2830.php]
Maaari pa nating mabawasan ang pagkasira dulot ng pagbabago ng klima kung
mababago lamang nating ang ating pamamaraan ng paglikha at pagkonsumo.
Pagbabawas sa pagkonsumo ang isa sa pangunahin nating magagawa. Ayon sa
mga dalubhasa, ang pandaigdigang pagbabawas ng CO2 ng 60% hanggang
80% (gamit ang 1990 bilang pamantayan) ay talagang kinakailangan pagdating
ng 2050. Ang halaga para magawa ito ay dapat na maging bahagi ng 3% ng
pandaigdigang GDP sa pagdating ng 2030. Mas magiging mahal ang kawalan ng
aksyon dahil kapag hindi tayo kumilos, ang 2.5ºC na pagtaas ng temperatura ay
hihila ng 0.5 hanggang 2% ng kabuang GDP, mas mataas pa sa mga mga
mayayamang bansa.
Subalit dahil marami sa mga pagbabago ang hindi na maibabalik pa sa dati, maraming
eksperto sa pampubliko at pribadong sektor ay nagsusulong ng ‘adaptation’
bilang tugon. Sa madaling salita, ito ay ang paglikha ng mga stratehiya at inisyatiba
upang mapangasiwaan ang mga dulot na epekto likha ng pagbabago ng klima na
kinaharap na ngayon ng ating lipunan.
Dahil sa matagal na panahon na tayo’y gumagamit ng fossil fuel, hindi gaanong
naisulong ang pagbabago ng ating pananaw tungo sa paggamit ng mas malilinis at
alternatibong pagkukunan ng enerhiya. Kung kaya’t patuloy pa rin ang ating pagasa sa mga datihang mapagkukunan ng enerhiya at dahil dito nakararanas tayo ng
mga problema sa kalusugan at sa ating planeta. Kinakailangan nating mamuhunan ng
mas maraming panahon, pera, at kakayahang pantao upang ang renewable energy
ay maging kapaki-pakinabang at alternatibo sa mga fossil fuel.
Ayon sa UN IPCC, ang
pagbabawas ng CO2 ay
imposible, ngunit tinutukoy nito
ang uri ng pagbabawas ng
polusyon na kinakailangan upang
mahinto ang global warming.
[www.hm-treasury.gov.uk/
media/8AC/F7/Executive_
Summary.pdf];[http://unfccc.
int/les/press/backgrounders/
application/pdf/factsheet_
adaptation.pdf];[http://
ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/
Report/AR4WG1_Pub_SPM-v2.
pdf]Summary for policy makers
of IPCC’s AR IV, p.12 table 10.7,
and [http://news.bbc.co.uk/2/hi/
science/nature/6620909.stm].
39
Yosi Kadiri
Binigyan rin ng papuri ng
World Health Organization
ang lungsod ng Makati
para sa epektibong
implementasyon ng
Revised Anti-Smoking
Ordinance of Makati, o ng
Ordinance No. 2002-090.
Ang nasabing ordinansa
ay nagbabawal sa
paninigarilyo sa lungsod
sa lahat ng pampublikong
lugar, at kahit pa sa loob
ng pampublikong
sasakyan. Bahagi rin ito
sa ulat ng WHO na anim
na tao ang namamatay
kada minuto sa sakit na
Tubercolosis. Sa talang
ito, 40% ang kabataan na
nasa edad 19 hanggang
32. Dahil dito, hinuhuli
at pinagmumulta ang
sinumang nahuhuling
lumabag sa ordinansa. Kaya
para sa mga yosi kadiri,
lumayo sa siyudad ng
Makati. O mas mabuting
tumigil na lang sa
paninigarilyo nang hindi
ma-trobol. Nawa’y maging
ehemplo ito sa maraming
lungsod sa bansa.
(Maaring isangguni sa
www.makati.gov.ph/portal/
news/view_news.jsp?news_
id=623)
Sa ibang bansa, ang NIKE ay isa
sa mga kumpanyang tumulong
sa programa ng World Wildlife
Fund na Climate Savers
Program.(www.nikebiz.com;
www.panda.org/climate/
savers). Sa Pilipinas, patatag
nang patatag ang partisipasyon
ng business community sa
usaping pangkalikasan—nariyan
ang League of Corporate
Foundations (LCF) na
nakikilahok hindi lamang sa
isyung may kinalaman sa
edukasyon, kalusugan,kabataan
at kabuhayan, ngunit maging sa
kalikasan. Sa ginanap na CSR
Expo 2007 ng LCF, malaking
bahagi ng naitampok na usapin
ang isyung pangkalikasan
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong
Narito ang ilang puntos upang mapababa ang kuryente sa bahay:
 Iwasang Gumamit ng aerosol o’ spray. Bagaman hindi na ito nagtataglay ng CFCs, nagtataglay pa rin ito ng mga nakakapolusyong kemikal na hindi naman pwedeng i-recycle;
 Kapag bibili ng bagong refrigerator, Siguraduhing ito ay nagtataglay ng mas mababang antas ng CFC, o’ mas mabuti ay walang CFCs. Tawagan o’ sulatan ang mga gumagawa ng refrigerator, at hingin sa kanila na gawing CFC-free ang mga refrigerator natin. Kinakailangang nare-recycle din ang ating mga refrigerator;
 Bawasan ang paggamit ng kotse o’ sasakyang de-motor. Malaki ang binubugang CO2 at greenhouse gas ng kotse;
 Bumili ng lokal at napapanahon (seasonal) na produkto, kung maari. Mas maraming polusyon ang nalilikha ng mga pagkaing wala sa panahon sapagkat maaring pinalaki ito sa pilit sa pamamagitan ng artipisyal na kemikal o’ kinuha pa sa malayong lugar;
 Kapag hindi naman gaanong mainit, huwag nang gumamit ng airconditioner;
 Patayin ang ilaw! Ang pagpapailaw sa isang walang taong opisina magdamag ay katumbas ng enerhiyang kinakailangan upang painitin ang 1,000 na baso ng kape;
 Tanggalin sa pagkakasaksak sa kuryente ang mga gamit sa bahay na hindi naman “Energy Technology Perspectives scenarios and strategies to 2050”,
International Energy Agency, Paris
2006. [www.iea.org/Textbase/
npsum/ enertech 2006SUM.pdf]
ginagamit.
Sa ngayon, dahil sa mga negosyo ng ilang kumpanya at sa dumaraming bilang ng
mamimili, ang renewable energy ay kabahagi na ng 18% ng energy mix.
Inaasahan pa itong lalaki ng 23% sa taong 2050 at 34% sa pinakapositibong senaryo
sa mga darating na taon.
Mapa tungkol man ito sa ozone o sa pagbabago ng klima, bilang responsableng
mamimili, mayroon kang malaking papel: sa pamamagitan ng iyong positibong
aksyon, ang mga tagahanga ng sustenableng pamumuhay ay lalago pa! Ang mga
makakapangyarihang kumpanya ay mahihirapang panatilihin ang kanilang posisyon
kung hindi nila tayo papansinin. Makialam ka, magtanong tungkol sa mga polisiya
ukol CO2! At huwag kalilimutang pansinin ang iyong pamumuhay.
40
www...
youthxchange.net
Do you know what the link is
between global warming and
depletion of the ozone layer?
How can your consumption habits
contribute to reducing/increasing
global warming?
Go to the Test & play section and
test your knowledge on such a
complex issue [Global warming].
What are people trying to do
to reduce the damage? In
‘Carrying the torch’, you
will find case studies where
environmental education plays a
key role [educar forestando] [environment’s caretakers].
Climate changes have another
terrible consequence: the swollen
ranks of environmental refugees
could double to 50 million in just a
few years time... See [a rest far
from home] in the ‘Looking for a
place’ thematic room.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Magtipid
sa Tubig,
Ligtas na
Tubig
“Many of the wars in this
century were about oil,
but those of the next century
will be over water.”
[Ismail Seragelgin,
World Bank, 1995]
Umiinom tayo, naliligo, naghuhugas ng pinggan, damit, bahay at kotse. Ang katawan
ng tao ay binubuo halos ng tubig. Ang mga tanim ay hindi lalago kung walang tubig.
Sa katunayan, ito ay mahalaga upang mabuhay ang lahat ng nilalang. Tayo ay
maaaring mabuhay ng isang buwan na walang pagkain, ngunit kung walang tubig,
tayo’y aabot lamang hanggang 5-7 araw.
97% ng tubig sa mundo ay nagmumula sa karagatan, hindi ito nagagamit ng tao.
Mas maliit pa sa 1% ang tubig ng mundo ang pwedeng inumin at gamitin sa iba
pang kadahilanan, tulad ng agrikultura at industriya. Ang mga tubig na ito ay galing
sa ilog, dam, at ilalim ng lupa.
Tumataas ang pagkonsumo ng tubig sa buong mundo. Ang pangangailangan natin
sa malinis na tubig at pinagkukunan nito ay maaaring maging isang napakahalagang
isyu sa mga darating na taon.
Patubig Para Sa Bohol
Kumpara sa ibang
estudyanteng kaedad nila,
mas maliit daw ang mga
kabataan ng Baclayon sa
Bohol, ayon sa kanilang
guro. Dala marahil ito ng
masaklap na sitwasyon na
ang mga bata sa Baclayon
na kailangang tumulong
sa kanilang pamilya sa
pagkuha ng tubig sa
bayan sa pamamagitan ng
pag-iipon at pagbubuhat
ng galon-galong tubig
tuwing sila’y uuwi mula
paaralan. Sa bayan ng
Baclayon, matagal nang
suliranin ang kawalan ng
pagkukunan ng malinis
na tubig. Kilu-kilometro
ang tinatahak ng mga nais
makasalok ng tubig mula
sa karatig-bayan. : Walang
poso, gripo, balon o ipunang
tangke sa mga liblib na
lugar ng Baclayon.
Nagkaroon ng pag-asa ang
mga mamayan dito nang
tumulong ang grupong
MAMA (Mangool Active
Mother’s Association)
mga nanay na humiling
ng tulong sa PEF para sa
pagkakaroon ng patubig sa
Baclayon. Taong 2005 ay
napagbigyan ang kanilang
hiling na pondo para sa
paglalatag ng daluyan
ng tubig at pagtatayo
ng water tank. Umani
ang proyekto ng suporta
at tulong mula sa ibang
NGO at ng pamahalaan.
(Halaw mula sa panulat
ni Michael Cañares, PEF
Visayas. Inilimbag sa
Creating Access Through
Partnerships: PEF Report
2005)
Rainforestation ng Haribon:
Rainforest, hindi reforestation.
Madalas sumasagi sa ating isipan
na ang Reforestation ay simpleng
pagtatanim lamang ng puno.
Lingid sa ating kaalaman, mas
mahalaga sa pagtatanim ang
pagtukoy sa mga likas na puno na
tumutubo sa isang partikular na
gubat. Rainforestation ang
iminungkahing solusyon ng
Haribon na nagpapanukalang mga
puno lamang na likas (native) sa
isang gubat ang pinakamainam
itanim Bukod sa mas madaling
pamilyar sa sariling gubat,
nakatutulong din ang native na
puno para patatagin ang lifesupport system ng nasabing
gubat. Sa susunod na mag-tree
planting, alamin ang puno na likas
sa lugar na tamtamnan nyo. Mula
sa: A Forest is More than Just a
Collection of Tress:
RAINFORESTATION:Haribon
Foundation Interactive Kit
“FROM THE RIVER OF YOUR
GARBAGE JUICE.”
Stephanie Tan, Youth Leader and
Environmentalist
Photography by Ash Castro
41
y
A karaniwang golf course sa
mainit na bansa tulad ng Thailand
ay nangangailangan ng 1,500 kg
ng kemikal na pampataba/fertilizer, pestisidyo at herbicides kada
taon at gumagamit ng tubig na
maaring nang gamitin ng 60,000
residente.
[www.waterweb.org]
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Base sa lumalaking pangangailangan, ang tubig na ating ginagamit ay maaaring
mawala sa ilang kritikal na lugar sa mga darating na panahon. Sa taong 2025, 2/3 ng
kabuang populasyon ng mundo ay maaaring humarap sa seryosong kakulangan
sa patubig.
Malaking bahagi ng populasyon ng mundo na humigit kumulang na 2.4 bilyong
katao ay walang pinagkukunan ng malinis at ligtas na tubig. Mahigit sa apat na
bilyong tao sa buong daigdig ang walang dumadaloy na tubig sa kanilang bahay. Sa
ibang bahagi ng Aprika, ang mga kababaihan at bata ay nagdadala ng 20 litrong
tubig sa loob ng limang oras mula sa pinakamalapit na pinagkukunan nila ng
tubig. Samantalang sa mga industriyalisadong bansa, ang karaniwang bahay na may
limang katao ay gumagamit ng 640 litro tubig araw-araw.
Ang bilang na ito ay nakakagulat, at may posibilidad na magkaroon tayo ng ‘di
mapipigilang trahedya kung hindi tayo magtitipid sa tubig at seryosong mangangalaga
rito.
Noong 1960, nagsimulang
bumaba ang daloy ng tubig sa
dagat na ito. Kinain ng irigasyon
ang 90% ng natural na daloy ng
tubig mula sa Tian Shan sa
Sentral Asya. Dahil dito,
naapektuhan ang Dagat Aral.
[http://enrin.grida.no/aral/
main_e.htm]
Ilang mga pag-aaral ang ngayo’y nagbibigay atensyon sa ekonomikong kahalagahan
ng freshwater ecosystem tulad ng wetlands (tubig na may bakawan), lawa at mga
ilog. Sa kabila ng kanilang kahalagahan, marami sa mga freshwater ecosystem sa
daigdig ay nanganganib na mawala. Sa loob lamang ng 30 taon, ang dagat Aral –
ang dating pang-apat sa pinakamalalaking lawa sa buong mundo – ay lumiit ng mas
maliit sa kalahati nitong sukat at naging sing-alat na ng dagat.
Ang mga mayayamang bansa ay sinasabi ring regular na nagdudumi ng mga
katubigan, ilog, at dagat at nagdadala sa mga lugar na ito sa higit pang panganib.
42
Tunay na presyo ng
Bottled Water
Ang
pandaigdigang
konsumo ng
bottled
water ay
umabot sa
154 bilyong
litro (41
bilyon galon) noong
2004, tumaas ng 57%
mula sa 98 bilyong litro
na nakonsumo noong
1999. Kahit sa mga
lugar kung saan ang
tubig mula sa gripo ay
ligtas namang inumin,
patuloy na tumataas ang
demand ng bottled water,
na nagdudulot nang hindi
naman kailangang basura
at enerhiya. Bagaman
sa mayayaman at
industriyalisadong bansa,
ang bottled water ay hindi
naman mas mainam o
ligtas kaysa sa tubig sa
gripo, mas mahal pa rin ito
ng 10,000 ulit. Sa halagang
US$2.50 kada litro ($10
kada galon), ang bottled
water ay mas mahal pa sa
gasolina.
Ang Estados Unidos ang
nangungunang konsyumer/
mamimili ng bottled water,
ang mga Amerikano ay
umiinom ng 26 bilyong litro
noong 2004 o’ tinatayang
isang baso kada tao kada
araw. Ang Mehiko ang
sumunod na malakas
komonsumo sa tayang 18
bilyong litro. Ang Tsina
at Brazil ang sumunod,
malapit sa 12 bilyon
pareho. Panglima ang
Italya at pang-anim ang
Alemanya, na gumagamit
ng mahigit 10 bilyon.
Kabaligtaran ng tubig
na galing sa gripo o tap
water na napapamahagi
sa pamamagitan ng
episyenteng imprastruktura,
ang pagdadala at paglalako
ng ng bottled water sa
malalayong lugar ay
nangangailangan ng
pagsunog ng malaking
bahagi ng fossil fuel. Mahigit
¼ ng lahat ng bottled
water ay lumalabas ng mga
bansa para makarating sa
mga konsyumer nito sa
pamamagitan ng bangka,
tren o trak.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Araw-araw, ang mga tao ay nagpapakawala ng polusyon sa iba’t ibang bahagi ng
water cycle: mula sa pagdaloy ng tubig sa mga estero’t kanal hanggang sa paglabas
nito sa dagat mula sa mga ilog dala-dala ang mga mapanganib na kemikal.
Ang kalidad ng tubig ay singhaliga sa dami nito sa mga papaunland at mauunlad
nang bansa. Ayon pa sa pag-aaral ng World Health Organization, ang
bansang United Kingdom ay lumagpas sa sinasabing ‘Acceptable Daily Intake’ sa
mga pestisidyong ginamit nito sa kapaligiran. Mahaba ang listahang ito kabilang
ang herbicide (pamatay damo), nitrates, phosphates, lead, oil at iba’ ibang pang
kemikong industriyal.
World Health Organization,
Guidelines for Drinking-water
Quality, Third Edition 2004, ISBN
92 4 154638 7 o’ [www.who.int/
water_sanitation_health/dwq/
guidelines/en]. Tingnan rin ang
Pesticides Action Network UK
[www.pan-uk.org].
 Hakbang Pasulong
Makakagawa tayo ng pagbabago kung babaguhin natin ang paggamit ng tubig. Kapag mas kaunti ang
tubig sa ilog, mas mataas ang konsentrasyon ng polusyon. Ano ang dapat nating gawin para maligtas
ang tubig?

Gumamit ng tabo at balde imbes na mag-shower. Mas nakokontrol natin ang paggamit ng tubig sa ganitong paraan.

Madalang labhan ang mga damit, laluna ang pantalon. Kung minsan, hindi naman talaga marumi ang ating damit. Kailangan lang itong pahanginan. Sa ganoong paraan, magtatagal
pa ang ating damit.

Huwag itapon sa indoro ang mga sanitary napkin o pasador, diaper at condom. Gayunpaman, itapon ito nang maayos, laluna kung nakatira ka sa lugar malapit sa ilog o estero.

Iwasang itapon basta-basta sa lababo ang mga kemikal sa bahay tulad ng langis, turpentine o pangtanggal ng pintura.
43
Gumagamit rin ng fossil
fuel sa pagrerepake ng mga
bottled water. Ang
pinakapalasak na plastik na
ginagamit sa paggawa ng
plastik na bote ng bottled
water ay ang polyethylene
terephthalate (PET),na
mula sa krudo. Para
masagot ang malaking
demand ng mga Amerikano
sa bottled water,
kinakailangan ng higit 1.5
milyong bariles ng langis
kada taon (katumbas nito
ang langis na kailangan
para 100,000 na kotse sa
Amerika kada taon). Sa
buong mundo, kailangan ng
2.7 milyon na toneladang
plastik para malagyan ng
bote ang tubig kada taon.
Ang United Nations
Millennium Development
Goal for environmental
sustainability ay
naglalayong kalahatiin ang
proporsyon/bilang ng mga
taong walang sapat na
akses sa malinis at ligtas na
tubig na maiinom sa taong
2015. Para makamit ito,
kailangang doblehin ang
$15 milyon kada taon na
ginagastos ng mundo para
sa malinis na suplay ng
tubig. Bagaman mukhang
malaki ang halagang ito,
maliit ito kung tutuusin sa
tinatayang $100 bilyong
Tungo sa Sapat na
Pagkonsumo : Imbes na
bumili nang bumili ng
mineral water, magbaon na
lang ng water jug.
ginagastos kada taon para
sa bottled water.
[www.earth-policy.org/
updates/2006/Updates51.
htm] Tingnan rin ang
[www.panda.org/
about_wwf/what_we_do/
freshwater/news/index.
cfm?uNewsID=2250]
www...
youthxchange.net
Tungo sa Sapat na
Pagkonsumo :
Imbes na bumili nang bumili
ng mineral water, magbaon
na lang ng water jug.
y
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Pagbiling
walang
hapdi
Hindi naman makatotohanan na hindi na tayo bibili, ngunit ang pagtigil sa labis
na pagbili ay mahalaga. Ang isyu ng Sustenableng Pagkonsumo ay hindi lamang
sa pinsalang dulot sa kapaligiran ng ating paglikha at pagkonsumo. Ito rin ay may
kaugnayan sa mga isyu ukol sa pinsalang dulot sa tao at lipunan ng labis na
pagkonsumo.
Injustice anywhere is a threat
to justice everywhere.
[Martin Luther King,
civil rights leader]
Hindi mabilang na kagamitan sa mga tindahan at tahanan ay gawa sa mga mahihirap
na bansa dahil mas mababa ang pasahod ng mga multinasyonal na kumpanya sa mga
manggagawa rito. Ngunit ang isyu rito ay kailangang maging patas sa bawat isa. Ang
Sapat na Pagkonsumo ay nagsusulong sa panlipunang hustisya at pagrespeto sa
pangunahing karapatan ng tao. Walang dapat ibukod sa isyung ito.
[www.ilo.org/public/english/
standards/ipec/simpoc/others/
globalest.pdf]
44
o
Batang Kasambahay
Ang Republic Act 9231 o AntiChild Labor Law ay nangangalaga
sa kapakanan at karapatan ng
kabataan. Sa batas na ito, isang
kriminal na opensa ang
pang-aalipin sa mga bata sa
anumang mabigat na trabaho. May
katulong o kasambahay ba kayo
na menor-de-edad pa lamang? Sa
Catanduanes na itinuturing na isa
sa pinakamahirap na probinsya ng
bansa, maraming mga recruiter
ang nagsasamantala sa pagkuha
ng mga menor de edad na
katulong na inilalako sa Maynila.
Sa ulat ng Visayas Forum,
karamihan ng mga batang
manggagawa ay mula sa
pinakamahihirap na probinsya
sa Pilipinas. Ang iba sa kanila ay
walong taong gulang hanggang
disi-sais anyos. Iligal ang pagkuha
ng menor de edad na
kasambahay, maaring makasuhan
ng RE 9231 na may habambuhay
na pagkabilanggo.(Para sa
karagdagan impormasyon,
tumungo sa website na www.
visayanforum.org, may mga
estadistika at tala ang
organisasyon ukol sa mga batang
kasambahay)
Ang child labor ay isang malinaw na halimbawa kung bakit ang Sustenableng
Pagkonsumo ay kailangang tingnan ang kondisyon at pangunahing karapatan ng
taong bahagi sa produksyon ng mga produkto. Batay sa pagtataya ng International
Labour Organization (ILO), sa buong mundo ay humigit-kumulang 211 milyong mga
bata na nasa 5-14 taong gulang ang nagtatatrabaho na.
Ayon sa ILO, dalawa sa limang bata sa Aprika (32% ng kabuuang populasyon o’ kp
ng mga batang nagtatrabaho sa mundo), isa sa limang bata sa Asya (61% sa kp),
isa sa anim sa Latin Amerika at isa sa tatlo sa Oceania. Sa Aprika, ang bilang
ay lumalaki ng 1 milyon kada taon at tinatayang magiging 100 milyon sa taong
2015.
Ang tunay na pasabog
Mahilig tayong bumili
ng mga paputok tuwing
sasapit ang Bagong
Taon. Ngunit, sa likod
ng nakakamanghang
pasabog ay isang mapait
na karanasan. Si Gerard,
(di tunay na pangalan),
ay limang taong gulang
na taga-Bocaue, Bulacan.
Nagtrabo sa pabrika
ng paputok si Gerard
dahil maliit lamang ang
kinikitang pera ng kanyang
ina. Bawat pulburang
binabalot ng kanyang
maliit na kamay, may
katumbas na isang sentimo.
Buong araw, lima hanggang
anim na piso ang kanyang
kinikita. Ngunit isang araw,
nasunog ang pabrika dahil
sa pagsisigarilyo ng isang
katiwala. Nasunog ang ina
ni Gerard. Pumutok ang
ibinabalot na paputok ni
Gerard. Sumabog ito sa
kanyang mukha. Ngayon,
walang paningin si Gerard.
Madilim na ang kanyang
pangarap. Bulag na ang
kanyang pag-asa.
(Ang kuwento ni Gerard
ay tunay na nadokumento
ng World Vision,
isang organisasyon na
tumutulong sa mga
kabataan na makamit
ang kanilang pangarap
sa pamamagitan ng
edukasyon. May pag-aaral
ang www.visayanforum.org
at World Vision ukol sa mga
batang biktima ng child
labor)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa India, libu-libong bata ang nagtatrabaho sa pagawaan ng posporo at paputok.
Sila ay binabayaran sa halagang 48 hanggang 57 sentimong dolyar araw-araw. Sila
ay nagtatrabaho ng 10-12 oras sa loob ng isang linggo. Sa Pakistan, tinatayang
75% ng gumagawa ng karpet sa bansa ay mga batang babae na may edad 14
pababa.
Sa Zimbabwe, ang mga bata ay nagtatrabaho sa minahan. Maraming kumpanya
ng minahan ang nagpapatrabaho sa mga bata upang minahin ang chromium at ginto.
Walang Safety Standard ang mga kumpanyang ito at walang mga kagamitang
pangproteksyon para sa mga manggagawa.
Subalit, ito ay hindi lang problema sa mahihirap na bansa. Batay sa pag-aaral ng
UNICEF, tinatayang 2.5 milyong and 2.4 milyong bata ang nagtatrabaho sa mga
insutriyalisadong bansa at mga bansang nasa transisyon. Noong 2000, 170 milyong
bata ang nasa mga mapapanganib na trabaho sa buong mundo.
Ang mga kabataan ang kalimitang bahagi ng mahihirap na trabaho na hindi
masyadong nangangailangan ng partikular na kakayahan (paggawa ng karpet,
pananahi, paggawa ng posporo). Sila ang mas malapit sa mapanganib na
kondisyon sa paggawa at kalimitang mas madaling masaktan. Mahabang oras silang
pinagtatrabaho, at kumikita nang maliit at hindi pa nakakapag-aral.
“Research on Girl Child Weavers
in the Carpet Industry”, Rugmark
Society Pakistan, 1999:
[www.rugmark.org /news_facts]
[www.unicef.org/ protection/les/
child_labour.pdf]; [www.
solidar.org/Document.asp?
DocID=173&tod=44735]
Tingnan din ang website ng US
Department of Labor
[www.dol.gov] at ng USA Bureau
of Labor Statistics [www.bls.gov]
Para sa karagdagang
impormasyon sumangguni sa
[www.ilo.org/public/english/
standrads/ipec/simpoc/others/
globalest.pdf]
45
Inday! Palasak na pangalan
ng katulong ang Inday sa
pelikula o pangtelebisyon
programang Pinoy. Kapag
heavy drama, sinasaktansaktan, kapag naman
comedy, binabatukan.
Madalas pangit ang mukha
ni Inday-mahina ang ulo,
nakakatawa. ganito mo ba
tratuhin ang mga katulong
nyo sa bahay?
Sa Pilipinas, 2 milyong bata
na nasa edad 5-17 gulang
ang nagtatrabaho sa isang
delikadong kondisyon—mula
sa media kit ng ABK
Initiative na sinusuportahan
ng United States
Department of Labor.
Pag-iskor laban sa child labor. Ang FIFA ay nagbibigay ngayon
ng higit na suporta upang maitaguyod ang kahalagahan ng
karapatang pangtao at edukasyon sa mga kabataan sa
pamamagitan ng ilang nitong insentibo sa pandaigdigan nitong
operasyon na nangangalaga sa kahalagahan ng karapatang
pantao and edukasyon ng mga bata sa buong mundo. Isa sa
mga programa nito ay may kaugnayan sa pagpapaba ng bilang
ng kaso ng child labor. Ang International Labour Organisation
(ILO) ay naglunsad ng programang ‘Elimination of Child
Labour in the Soccer Ball Industry’ sa Atlanta noong
1997 sa pakikipagtulungan ng gubyerno,manufacturer,
FIFA, trade unions, at NGOs. [www.fifa.com/en/fairplay/
index/0,1255,113478,00.html?articleid=113478]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang malungkot na katotohanan ay maraming mahihirap na pamilya sa buong mundo ang umaasa sa
kinikita ng kanilang mga anak. Ang ilan pa ngang mambabatas ay naniniwala sa halaga ng trabaho sa buhay ng
mga bata at kanilang pamilya, ngunit hindi para wakasan ang child labor. Kinakailangang mabigyang pansin
ang isyu ng child labor.
LUMAMPAS NA PAGKAKATAON
Hindi lamang ang pisikal na kalusugan at kaligtasan ng bata ang nasasakripisyo dahil sa pagtatrabaho, maging
ang karapatan nila. Isa sa mga ito ay ang pagkakataon nilang makapag-aral. Noong 2001, 115 milyon
na bata ang lumiliban sa pag-aaral sa elementarya bago pa man sila magtapos ng ika-aapat na baytang. Layunin
ng United Nations Millenium Development Goals na makapag-aral ang lahat ng bata bago mag 2015.
Ang kawalan ng edukasyon ang simula ng mapaniil na siklo ng kahirapan. Kung walang edukasyon, wala ring
pagkakataong makalaya sa sitwasyon ng mababang pasahod at kahirapan. Ang mas matagalang resulta ng child
labor ay hindi nakakabuti. Ang mga kabataan ang kumakatawan sa pag-asa at kinabukasan ng anumang bansa.
Ang ipagkait sa kanila ang edukasyon ay pagkakait rin sa yamang-pantao ng bansa. Ang mga nakapagtapos
ng pag-aral at may mahusay na kasanayan pa naman ang kailangan ng isang umuunlad na bansa.
46
Ang World Vision
Development
Foundation (WVDF)
at Plan International
Philippines ay ilan
lamang sa mga NGOs na
tumutulong sa mga batang
mahihirap upang matupad
nila ang kanilang pangarap
na makapagtapos ng
pag-aaral.Hindi naman
kailangan ng malaking
halaga upang makatulong.
Ang WVDF, halimbawa,
ay may proyektong
Sponsor-A-Child kung saan
sa halagang P600 kada
buwan
ay makakatulong ka na
sa pagpapaaral ng isang
bata. Para sa karagdagang
impormasyon, sumangguni
sa mga sumusunod na
website: www.worldvision.
org.ph at http://www.
plan-international.org/
wherewework/asia/
philippines/.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa 773 milyong tao, isa sa apat na mamamayan sa umuunlad o’ developing na bansa ay hindi marunong
magbasa at magsulat. 2/3 sa kanila ay kababaihan. Nagkakahalaga ng karagdagang $6 bilyong dolyar
ang kailangan para mabigyan ang bawat bata sa mundo ng pangunahing edukasyon, katumbas ito ng apat na
araw na paggastos sa gawaing pangmilitar sa mundo o’ global military spending.
Makakagawa tayo ng pagbabago sa pamamagitan ng pagmumulat sa mga mamimili, paghamon sa mga patakaran
ng gobyerno at kumpanya at hindi pagbili sa mga produktong nakakasagasa ng isyung etikal. Ang mga
mamimili ay maaari ring pumanig sa mga lumalakas na presensya ng mga fair trade organization. Ang mga
ganitong organisasyon ay nagbibigay garantiya na ang mga produkto ay makakalikasan at nilikha nang walang
pananamantala sa mga manggagawa.
Ang child labor ay isa lamang sa mga malilinaw na aspeto ng mas malaking isyu ng kondisyon sa paggawa,
karapatang pantao, hindi pagkakapantay-pantay sa kasarian at pangangailangan na kilalanin
ang karapatan ng mga papaunlad at mahihirap na bansa upang magkaroon ng buhay na may dignidad at
sustenable.
[www.uis.unesco.org/ev_fr.php? ID=5275_201&ID2=DO_TOPIC]
47
Sa pag-aaral ng
Philippine Business for
Social Progress noong
2003, wala pa sa kalahati
ng mga bata sa Mindanao
ang nakakatapos ng
elementary at wala pa
sa 35% ang natatapos
ng highschool. Dahil dito
nabuo ang Education and
Livelihood Skills Alliance
(ELSA). Layunin ng ELSA
na magbigay ng suporta
sa edukasyon sa mga
bata ng mahihirap na
pamilya at ihanda naman
ang mga out-of-school
youth na magkaroon ng
marangal na trabaho. Isa sa mga programa ng ELSA ay
ang Integrated Technical Education Program kung saan
10-buwan na pag-aaral sa mga out-of-school youth ng
Reflexology, Hair Science, Garments, Electronic, Food
Technology at Welding. Para sa karagdagang impormasyon,
sumangguni sa www.elsa.org.ph.
www...
youthxchange.net
Find all the case studies on
child labour & sweatshops in
‘Packaging yourself’.
Other stories on the key role
played by education are
displayed in ‘Carrying the
torch’: [education for all
movement] - [edu on boats] [solidarity in literacy].
y
Maganda ring sumangguni sa
www.antislavery.org, bagaman
kadalasang kumpanya na nasa
listahan ay nakabase sa ibang
bansa.
Tingnan rin
[www.amnesty.org/actnow];
[www.hrw.org]
May ilang kampanya laban sa
child labor: [www.icftu.org]
On successful boycotts, see:
[www.ethicalconsumer.org/
boycotts/successfulboycotts.htm]
48
Opinyon: Pangit na trabaho at
maliit magpasweldo o walang
trabaho? Ano ba ang mas mahalaga? Madalas kasi parang wala
nang pagpipiliin an gating mga
kababayan at kung hindi nya
gusto ang sistema ng isang
kumpanya ay maari siyang
umalis. Ganoon lang bang kadali?
“Women Go Beyond”, Sri Lanka
- Karamihan ng kumpanyang may
Corporate Social Responsibility
Program ay walang kaugnayan sa
tunguhin ng kompanya. Ngunit,
iba ang MAS – isang $650 milyong
halagang garment manufacturer sa
Colombo, Sri Lanka – na pinipilit
maiba ang sarili sa mga low cost
competitor sa buong mundo.
Ang MAS ang lumikha ng bagong
pamantayan sa industriya ng
pananamit sa pamamagitan ng
Women Go Beyond, isang programa
upang mabigyang edukasyon ang
92% ng kababaihang manggagawa
ng kumpanya. Sinimulan noong
1986, ang MAS ay may siyam pang
ibang planta sa ibang bahagi ng
mundo.
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
May malakas na pagkakaugnay ang Sustenableng Pagkonsumo at
ang pangangailangang mabigyan ng pangunahing karapatan ang mga
tao para sa pagtataguyod ng pagbabago. Ang kahirapan at pagkasira ng kapaligiran
(dulot halimbawa ng iligal na pagtotroso) ay may tuluy-tuloy na epekto sa karapatang
pantao at pag-unlad ng kasalukuyan at hinaharap na henerasyon.
Ang pamahalaan ay may tungkuling pangalagaan ang karapatan ng mga
mamamayan. Nakakalungkot nga lang na sa maraming pagkakataon, ang karapatang
pantao ay inaabuso at pinababayaan. Kapag nagsimula nang tumutol ang mga tao
ang di-makatarungang pamamaraan sa lipunan, nangangahulugang mas lumalawak
na ang kanilang kamalayan bilang mamamayan.
Tumataas na ang popularidad sa internet ng pagboboykot ng ilang piling
produkto bilang isang uri ng kampanya. Ngunit bago mo simulan ang pagboykot,
mahalagang maunawaan mo muna kung ano ang posibleng epekto nito at sino
ang tunay na magdurusa sa gagawin mo—ang kumpanya ba o ang mga taong nais
mong protektahan? Ang paghingi ng malinaw at tapat na ulat mula sa
kumpanya ay pangunahing salik upang makasiguro na ang mga ito ay hindi
nagsasagawa ng mga hindi makatarungang gawain. Ang panawagan para sa tapat
na pag-uulat ng mga kumpanya ay magiging daan para sa pagkilos ng mga mamimili
tungo sa pakikibahagi sa responsibilidad.
Sa pagdaan ng panahon, ang MAS ay
nakalikha na ng pagtaas sa taunang
kita nito habang iniiwasan ang
marahas na kondisyong paggawa,
nagbibigay ng 3-4% dagdag na
benipisyo kada manggagawa at
lumilikha pa ng mga pilantropong
programa. Nagbibigay ang kumpanya
ng allowance para sa pamasahe,
libreng pagkain, medical care at
on-site banking na matatagpuan
sa mga planta nito. Nagpopondo
rin ang kumpanya para sa mga
hospital, paaralan, at scholarship
sa mga kanayunan kung saan ito
ay may planta. Ginagawa ng MAS
ang operasyon nito malapit sa
mga rural area nang sa ganoon,
ang kababaihang manggagawa ay
hindi na lalayo sa kanilang pamilya
at dadayo pa sa lungsod para
magtrabaho.
Sa pamamagitan ng Go Beyond
Champion sa bawat planta, ang lahat
ay nakakapag-aral sa mga klase ng
English, Information Techonology
at financial management. Kalakip
din ng programa ang beauty,
health at hygiene certificate sa
pakikipagtulungan ng Unilever,
maliban pa sa mga klase ukol sa
reproductive health, domestic
violence, traditional craft at paano
magsimula ng negosyong pambahay.
Sa pamamagitan ng Go Beyond,
patuloy na lumakas ang ugnayan sa
pakikipagnegosyo ng MAS sa apat na
mahalagang kliyente nito - Victoria’s
Secret, Gap, Marks & Spencer and
Nike. Ang Gap ay nangako na ng
US$150,000 para sa tatlong taon
upang likhain ang Gap Go Beyond,
para sa mga klase ng sustenableng
pag-unlad sa 20 paaralan, university
scholarships para sa mga kabataan,
at entrepreneurship workshops para
sa mga kababaihang nagnenegosyo
sa lokalidad. Sa ngayon, ang Nike at
Marks & Spencer Go Beyond program
ay sinisimula na ring trabahuhin.
[www.managementtoday.co.uk/
article/600660]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Endo - Ito ang maikling
kataga para sa end-ofcontract. Sikat itong kataga
para sa mga kabataang
nagtatrabaho sa mga pabrika. Kalimitan kasing kalakaran sa kasalukuyan ay
natatapos ang kontrata ng
isang empleyado bagu pa
man ito mag-limang buwan
sa kumpanya. Sa ganitong
paraan, naiiwasan ng mga
kumpanya na magkaroon
ng ”regular employee,” na
obligasyon nilang bigyan
ng mga benepisyo. Sa ilang
kumpanya sa mga industrial
park sa Pilipinas, kalakaran
na magtapos ang kontrata
ng isang empleyado sa loob
ng isang buwan lamang.
 Hakbang Pasulong
 Pumili ng mga produkto ng mga kumpanyang nangangalaga sa kapakanan ng mga empleyado nito;
 Maging mapanuri sa mga tatak ng paborito mong damit. (Maganda ba ang pagpapasweldo sa mga empleyado? May kasaysayan ba ang kumpanya sa pang-aapi sa mga tao o pagsira sa kapaligiran?) Sumali sa mga kampanya o samahang nagtataguyod sa karapatan ng mga manggagawa;
 Iwasang bumili ng mga produktong mula sa kumpanyang may kasaysayan ng pagsasamantala. Iboykot ang mga ito ;
 Huwag bumili ng mga produktong mula sa child labor, o kaya “MIND THE SHIRT YOU’RE IN.”
Enchong Dee, Actor / Model / Athlete
Photography by Ash Castro
Halimbawa, may kasaysayan
ng pagsasamantala,
nang-aabuso sa mga kababaihan,
at iba pa.
naman ay sinubok sa hayop; at
 Iboykot rin ang mga produkto o serbisyong nag-aanunsyo ng mga di-makatoto hanang o mapagligaw na patalastas .
[www.antislavery.org]
49
Noong Hulyo 3, 2003, ibinalita
ng Philippine Daily Inquirer ang
kalagayan ng mga kababaihang
empleyado ng isang pabrika ng
mga damit sa bayan ng Taytay.
Ayon sa balita, tuloy-tuloy na
pinagtatrabaho nang walang uwian
ang mga empleyado nito mula
48 hanggang 72 na oras. Ayon
sa nagsumbong na supervisor ng
kumpanya, gumagamit siya ng
makapal na kahoy para ihampas
sa lamesa kapag nakikita na nyang
inaantok ang mga empleyado. Isa
pang paraan upang mapanatiling
gising ang mga empleyado ay
ang pagpapainom ng “Duromine,”
isang gamot na pampapayat na
nagpapanatili ring gising sa mga
empleyado. Ang mga damit sa
nasabing pabrika ay pinapadala
sa isang sikat na kumpanya ng
mga damit sa Hilagang Amerika ,
samantalang ang mga mananahi ay
kumikita lamang 100 hanggang
190 na piso kada araw, mas mababa
pa sa minimum wage.
Harapan man o patago, nagagamit ang babae bilang paksa
ng mga anunsyo komersyal sa alak. Noong Pebrero 2004
nagkaroon ng isang kontrobersyal na patalastas ng alak kung
saan ay may slogan na ”Nakatikim ka ba ng kinse-anyos?”.
Para sa GABRIELA, isang organisasyon ng mga kababaihan,
isa itong panghahalay at pangsasamantala sa isang
batang babae. Para naman sa kumpanya ng alak, isa lamang
itong pangbenta sa kanilang kinse-anyos na inumin. Naging
matagumpay ang Gabriela sa pagpapatigil ng nasabing ad, sa
desisyon ang korte noong 2004, kailangang itigil ang
anunsyo sa radyo at billboard dahil malinaw na may iba pa
itong kahulugan tungkol sa pakikipagtalik sa isang batang
babae.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Mabuhay
at
Mamuhay
“The cruel wild beast
is not behind the bars
of the cage. He stands
in front of it.”
[Axel Munthe, physician,
psychiatrist, and writer]
Ang karapatan para sa isang marangal na pamumuhay ay hindi lang para sa tao. Ang
pagiging mulat sa pagkakaugnay sa kalikasan at ang epekto ng mga gawain ng tao
sa kapaligiran ay isang susing elemento para maunawaan natin ang Sustenableng
pagkonsumo.
Ang pagtrato sa mga hayop, ang isyu ng kalikasan at pagpapanatili ng balanse sa
kapaligiran ay magkakaiba ngunit magkakaugnay na isyu. Ang seksyong ito ay
naglalayong magbigay kaalaman tungkol rito. Ngunit nasa indibidwal na pagpapasya
ang pagpili ng uri ng pamumuhay sa konteksto ng Sustenableng pagkonsumo.
ANG SAKAHAN NG MGA HAYOP
Patuloy na nababahala ang mga tao kung paanong ang mga hayop ay minamaltrato
sa proseso ng produksyon.Mababawasan ang kalupitan sa mga hayop kung susundin
ang mga sumusunod na panuntunan: pagbibigay respeto sa mga hayop, pagbibigay
sa mga ito ng sapat na pagkain at matitirahan, pagtitiyak na nabibigyan ng
pangunahing kalinga mula sa beterinaryo at malinis na tirahan at pagtitikyak na hindi
sila sinasaktan o pinipilit pakainin.
50
Ang produksyon ng pagkain ay nakakaapekto sa ating lahat. Maaari nating tanggihan
na tangkilikin ang mga produktong nalikha sa di-makatarungang pamamaraan. Ang
paghahanap ng mga sertipikadong produkto ay nakabubuti sa mga hayop at
Naisabatas ang Philippine
Welfare Act o Republic Act
No. 8485 noong Pebrero
1998. Layunin ng batas
na ito na pangalagaan ang
mga hayop at maiwasan
na dumaan ang mga ito
sa kapabayaan o labis na
paghihirap. Ang sinuman
na mapatunayan na may
sala laban sa batas na
ito ay maaring magbayad
ng P5,000 o makulong sa
loob ng dalawang taon.
Hindi ipinagbawal ng batas
na ito ang pagsasabong
ng manok bilang iligal
na gawain, gayung ito
ang pinakatalamak na
pamamaraan ng
pag-abuso sa hayop.
(Mula sa panayam sa
PETA-Asia Pacific)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
sa mga mamimili. Ang kalinisan at kalidad ng mga karne at iba pang produkto
galing sa mga sakahan ay maaring hindi maganda o’ substandard. Ang mad cow
disease, halimbawa, ay nagbigay liwanag sa atin ng pagkakaugnay ng kalinisan at
ng pagpapakain sa mga hayop sa ating sariling kalusugan.
Nauunawaan na ng mga kumpanya na ang mga mamimili ay umiiwas sa hindi
kinakailangang pang-aabuso sa hayop.Taong 1997, isang pangdaigdigang koalisyon
ng nga grupong nangangalaga sa hayop mula Hilagang Amerika at European Union
ang nagbigay daan para sa bagong “Not Tested on Animal Standards”. Ang tumatalong
kuneho na logo ay kinikilala ng Amerika, Canada at United Kingdom, at karamihan
sa bansa sa Europa.
Taong 1979 nang pondohan ng REVLON COSMETICS ng 750,000 dolyar ang
Rockerfeller University para sa pagsasaliksik ng alternatibo sa pagsusubok sa
hayop o animal-testing. Nagkaroon din ng katulad na programa ang Johns Hopkins
Center for Alternatives to Animal Testing (CAAT). Talamak pa rin ang animal testing
sa mga malalaking kumpanya, ngunit may ilan rito ang masasabing gumagawa na
ng “cruel-free” na produkto.
Ang pag-eeksperimento gamit ang hayop ay isang kontrobersyal na isyu. Ang opinyon
ng mga tao tungkol rito ay hindi laging malinaw, at madalas nakabatay sa indibidwal
na pang-unawa at karanasan.
Halimbawa , may produktong
sertipikado na “organically
produced” or “certified organic”.
[www.leapingbunny.org]
http://hometwon.aol.com/
cfinews/index.htm
Para sa listahan ng mga
kumpanya, bisitahin ang www.
allforanimals.com / cruelfree1.
htm, o’ hindi kaya ay ang www.
naturewatch.org para sa
karagdagang impormasyon.
51
Ang Battery-cage egg
production ay isang
malupit na paraan ng
produkyon ng itlog kung
kaya ito ay tinatanggal na
sa mga bansa sa Europa,
bagaman patuloy pa ring
isinasagawa sa ibang parte
ng mundo.
bodega. Ang mga inahin
ay tinatanggalan ng tuka
upang mabawasan na
magkasakitan. Ang mga
inahin kasi ay nanunuka
ng labis kapag sila ay
nilagay sa maliit na lugar,
nabagot at nagiging
agresibo.
Sa isang battery farm, apat
na inahin ang nagsisiksikan
sa isang alambreng
kulungan na may lapad na
40.64 sentimetro o 16 na
pulgada. Nakahanay ang
mga ganitong kulungan
sa loob ng isang malaking
Ang mga inahin ay
nangigitlog nang mahigit
250 itlog sa isang taon. At
matapos ang isang taon,
ang mga inahin na ito
ay maaring gamitin muli
upang mangitlog o hindi
kaya ay kinakatay na.
Kapag ito ay dinala sa
pamilihan para ibenta sa
meat section, madalas
nang naitatago ang mga
pasa at sugat ng mga
inahin na ito.
www...
youthxchange.net
y
Malupit ba ang fashion sense mo?
Rumampa na parang wala ng
bukas. Malimit nating nakikita sa
mga style network ang mga high
fashion model sa kanilang mga fur
coat. O kaya’y paglakad sa runway
ng mga bagong labas na disenyo
ng mga signature designer na
mula sa balat ng mga eksotikong
hayop. Wallet. Belt. Pitaka. Bag.
Ang mga presyo, umaabot sa
tatlo hanggang limang taong kita
ng isang minimum wage earner
sa Pilipinas. Maaari na rin nitong
mapag-aral ang limang daang
kabataan sa bansa. Ngunit ang
pinakamasakit sa reyalidad ng
mga fashionistang ito, ay ang ‘di
makataong (walang malasakit
na) pagtrato sa mga hayop sa
pamamagitan ng paggamit sa
kanilang bahagi ng katawan
bilang damit o palamuti sa ating
katawan. Ang mga hayop ay may
karapatan din tulad ng tao. Bawat
isa sa atin ay may karapatan sa
dignidad at respeto.
Isipin mo na lang na balatan
ka. Masakit ‘di ba? (para sa
impormasyon ng mga produktong
umaapak sa karapatan ng bawat
tao, sumangguni sa www.peta.
org).
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
ANG LAKAS SA PAGKAKAIBA
Nakikihati ang tao sa planetang ito sa tinatayang 15 milyong iba pang uri ng nilalang. Lahat
ng nilalang ay may kani-kanilang parteng ginagampanan sa pagbubuo at pagpapanatili ng
sali-salimuot na kapaligiran na sumusuporta sa lahat ng anyo ng buhay. Ang mga nilalang ay
namamatay at nawawala nang mabilisan. Ang kasalukuyang bilis ng pagkalipol o’ extinction ng
mga nilalang ay hindi malinaw, ngunit ayon sa mga siyentipiko ang pagkalipol ay tinatayang
nasa 1,000 hanggang 10,000 na ulit kaysa kung wala ang pag-unlad sa industriya.
Ang banta ng pagkalipol ay sanhi na rin ng iba’t ibang kadahilanan. Ang labis na pag-aani
ng mga halaman at hayop at pagpapapakilala ng ilang dayuhang nilalang sa kapaligiran pati
ang pagbabago ng klima, polusyon at mga sakit—ang lahat ng ito ay nagbabanta sa balanse sa
kapaligiran at nilalang.
Tingnan [www.iucn.org]
Ang pagkakaiba-iba ay isang mahalagang yaman, ang pagkakaugnay at pagtutulungan ng
iba’t ibang nilalang ay nangangailangan ng maingat na pamamahala. Humigit-kumulang 30%
ng lahat ng medisina sa mga pagamutan ay nabuo dahil sa mga ligaw na halaman at hayop.
Marami rito ay nabubuhay sa isang di-pangkaraniwang kapaligiran. Isang kabalintunaan na
ang mga lugar na may pinakamayamang likas na yaman ay kadalasang may mga pinakamahirap
na populasyon sa mundo. Ang hamon para sa panahong ito ay mapangalagaan ang kapaligiran
habang tinatanggal ang kahirapan.
Binuo ng mga siyentipiko ay CONVENTION ON BIOLOGICAL BIODIVERSITY (CBD) na
sinang-ayunan ng 180 na bansa. Ang nasabing Convention ay nanawagan para sa isang
pandaigdigang pagkakaisa sa pangangalaga ng likas na yaman, paggamit ng likas na yaman sa
52
Sumikat ang maliit na
bayan ng Donsol sa
probinsya ng Sorsogon
bilang “Butanding Capital”
ng mundo. Normal nang
makakita sa karagatan ng
Donsol ang grupo ng mga
palakaibigang Butanding.
Ngunit mahigit sampung
taon na ang nakalilipas
ay talamak ang pagkatay
sa mga Butanding para
gawing kabuhayan ng mga
lokal na mamamayan.
Sa tulong ng Fisheries
Administrative Order 193
mula sa Kagawaran ng
Agrikultura noong Marso
1998, ay ipinagbawal
ang paghuli, pagbebenta,
pagbili, pagbabyahe, at
pag-e-export ng mga
Butanding. Sa tulong ng
mga organisasyon tulad
ng World Wildlife Fund,
Haribon at Conservation
International, napaunlad
ang community-based
Eco-tourism. Nakatulong
ito para makatulong sa
kabuhayan ng komunidad
habang pinangangalagaan
ang mga Butanding ng
Donsol. Naging bida
ang mga butanding sa
pelikulang Donsol na
pinagbidahan
nina Sid Lucero at Angel
Aquino. Ang pelikulang
Donsol na likha ni Adolfo
Alix Jr. ay lubos na
hinangaan sa ikalawang
Cinemalaya Film Festival.
Sila’y may dignidad rin
Kadalasan, sa Antipolo,
sikat na sikat ang pitbull
fighting o ang pagsasabong
ng mga aso. Marahas ang
labanan. Maraming aso ang
nasasaktan
at namamatay sa sugal na
ito na karaniwang
umaabot sa milyon-milyong
pisong taya. Maraming
aso ang naaapakan ang
karapatan sa pamamagitan
ng bisyong ito. (Maaring
tingnan ang http://
newsinfo.inquirer.net/
inquirerheadlines/metro/
view_article.php?article_
id=104682 para sa artikulo
ng pitbull
fighting.)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
sumasapat na paraan at pagsisigurado na ang lahat ng benepisyo mula sa pangangalagang ito
ay napapamahagi nang makatarungan para sa lahat.
Kailangang isaisip ng bawat sektor ang epektibong pangangalaga sa kapaligiran. Ang
pangangalaga sa kapaligiran ay nagtataguyod ng isang sustenableng lipunan, partikular sa
mga katutubong tao na higit na nakakaalam kung ano ang mainam.
Para sa karagdagang impormasyon, bisitahin ang www.
traffic.org/news/salaw
Isang paraan nang pangangalaga sa kapaligiran ay pagbabawal sa pangangalakal ng mga
hayop sa kagubatan. Ang CONVENTION ON THE INTERNATIONAL TRADE IN ENDANGERED
SPECIES (CITIES) ay naglalayong masiguro na ang kalakalan sa ligaw na halaman at hayop ay
hindi nagbabanta sa buhay nito. Sa ngayon, tanging ang pagpuslit ng iligal na droga at armas
pa lamang ang humihigit sa pandaigdigang iligal na kalakalan ng mga wildlife, o’ mababangis
at ligaw na nilalang. Ang pangangailangan para sa mga di-pangkaraniwang hayop, pagkain
at medisina (tulad ng buto ng tigre at sungay ng Rhinoceros) at kuryusidad ang dahilan sa
pagpapatuloy ng ganitong kalakalan.
Tungo sa Sapat na Pagkonsumo.
Iwasan ang pagbili ng mga
produktong galing sa hayop
tuwing mamasyal sa malayong
lugar.
May mga kwento ng tagumpay kung saan ay napigilan o napababa ang bilis ng pagkalipol
ng ilang nilalang. Halimbawa na rito ay ang itim na rhinoceros at elepante ng Aprika. Sa pagitan
ng 1979-1989, pinababa ng mga mangangaso ang bilang ng mga elepante sa Aprika mula
1.3 milyon sa 625,000 na lamang. Ngunit dahil sa pagtutulungan ng pamahalaan at ng mga
samahang nangangalaga sa mga mababangis na hayop sa kagubatan, lumalaki muli ang bilang
ng elepante sa Aprika. Gayunpaman, nababadya pa rin ang banta sa buhay ng maraming hayop
roon.
Time Europe, Abril 17, 2000 Vol.
155 No. 15
[www.eia-international.org];
[www.eia-international.org/
Campaigns/Elephants/Updates/
t0000053]; [www.ecocrimes.org]
53
www...
Ang Philippine Eagle o Pithecophaga jefferyi ang pinakamalaking raptor na matatagpuan lamang sa
Pilipinas. Siya ay isa sa pinakamalaki at pinakamalakas na agila sa buong mundo. Ang Philippine
Eagle ay monogamous, at tapat sa kanilang kaparehas. 1965, nuong mapansin ng isang Pilipinong
siyentipiko na si Dr. Dioscoro Rabor, ang pagkaubos ng Philippine Eagle. Ang mga sumunod na taon
ay panahon ng pakikibaka at pakikipag-ugnayan sa gubyerno at ilang samahan para makatulong sa
adhikaing ito. Nuong 1987, nabuo ang Philippine Eagle Foundation at nuong 1992, matagumpay na
naisilang ang unang dalawang Philippine Eagle na inilagaan ng Foundation. Sila ay sina Pag-asa at
Pagkakaisa.
youthxchange.net
In the ‘Respecting our
bodies’ thematic room, see:
[committed beauty] - [EU
ban on antibiotics]. Other
cases relevant to this chapter
of the guide can be found in
‘Packaging yourself’: [100%
endangered specie] - [anti-fur
TV spot] and in ‘Pay the right
price’: [respect the Amazon].
y
Bagaman, wala pang ganitong
sistema sa Pilipinas hindi katulad
sa mayayamang isda,
magandang maunawaan na hindi
dapat ihiwalay ang mga isda
sa mga hayop na kailangang
bigyang paggalang at
pagpapahalaga. Na ang mga
isda, tulad din ng mga manok na
naiipit sa masikip sa
kulungan, ay naiipit rin sa
masikip na lambat o’ aquarium.
“CHECK FOR BLOOD.
NO TO ANIMAL TESTING.”
Bianca Araneta-Elizalde
Environmentalist / Beauty Personality
Photography by Ash Castro
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 Hakbang Pasulong!
Ilang suhestiyon upang matulungan kayo sa pamimili na hindi naman nakakasira sa biodiversity:
Tandaan na ang ilan sa mga natural na produkto ay hindi naman dapat binibili. Ito ay ang mga halaman o hayop mula sa kagubatan na tinuturing na endangered species.
Kapag nasa bakasyon, huwag bumili ng mga palamuti na mula sa mga koral, kabibe, balat ng hayop o’ endangared species.
Kapag naglalakbay sa ibang bansa, mag-isip muna bago kumain. Bagaman maaring ang pagkain ng exotic food ay bahagi ng magandang karanasan, ngunit alamin kung saan nanggagaling ang karne ng iyong pagkain. Iwasang kumain ng karne
mula sa mga endangered species.
Mahilig ka ba sa seafood o’ pagkaing dagat? Pumili ng isdang galing sa sustenableng kalakal tulad ng may mga tatak ng Marine Stewardship Council. Humigit kumulang sa 70% ng isdang kinakalakal sa buong mundo ay labis na pinangisdaan.
gumagawa ng tsokolate at kape na nangangalaga sa kagubatan, hindi nagtataguyod ng child labor o’ kemikal at nagbibigay sa mga magsasaka ng tamang bayad).
Pumili ng produktong mula sa ‘fair trade’ (halimbawa, may negosyanteng Bumili ng mga produktong napapanahon. Bumili ng mga organikong produkto. Makakasigurado ka na wala itong pestisidyo na mapanganib sa iyong kalusugan at kapaligiran.
Gumamit ng mga panglinis sa bahay na natural na nabubulok o’ natutunaw sa kapaligiran, at hindi iyong mga mapanganib sa dagat, o’ nakakalason sa tubig.
Huwag basta-basta itapon ang mga kemikal at pintura sa bahay.
Gumawa ng compost o’ pataba mula sa dumi sa kabahayan.
54
www...
youthxchange.net
The Facts & figures section
provides plenty of stats on
animal welfare and biodiversity:
[dark side of beauty] - [furs]
- [hotspots] - [sharing the
planet] - [meat production].
In the Career compass
section see [ending animal
testing] - [eblood clothing] [bioplaneta].
How do you organise an
effective campaign against
animal testing? Go to the
Trainer’s room and get the
answer: [cruelty free labels].
Then when you feel ready to
challenge yourself, go straight to
the Test & play section and try
[animal or beast] - [thinking
biodiversity] - [preserving wild
life] - [shop carefully].
Check the [bio-cultural diversity]
- [endangered species] [fashion & beauty] directories
within the Links section to save
time surfing on the Net.
Sa Pilipinas, aktibo ang
People for the Ethical
Treatment of Aimals
(PETA) sa paggamit
ng mga artista at sikat
na personalidad upang
hikayatin ang mga tao
na mag-vegetarian, at
maging mabuti ang
pakikitungo sa mga hayop.
Info@PETAAsiaPacific.com
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Cool at
Responsable
“Fashion is a form of ugliness
so intolerable that we have to
alter it every six months”.
[Oscar Wilde, Anglo-Irish
playwright, novelist, and poet]
Ano ang Fashion? Sa nakalipas na ilang-daang taon, ang pananamit at mga
pang-gayak sa katawan ay naging simbolo ng indibidwal at lipunan upang ipahayag
ang kanilang trabaho, katungkulan, civil status, gender preference, pinanggalingan,
yaman at grupong kinaaniban.
Ang fashion ay isang language of signs and symbols. Ito ay isang
pangdaigdigang wika, isang pangkaraniwang sining, kung saan ang tinutukoy ang
konsepto ng kagandahan at kabutihan ng isang kultura.
[http://en.wikipedia.org /wiki/
Fashion]; [http://en. wikipedia.
org/wiki/Dress_code]; [www.
fashion-era.com/sociology _
semiotics.htm]; [http://online.
sfsu.edu/~kendrav/fashion/];
Joanne Finkelstein, Chic Theory,
in Australian Humanities Review,
1997 [www.lib.latrobe.edu.au/
AHR/archive/IssueMarch-1997/ finkelstein.html];
[www.marquise. de/en/misc/
fashion. shtml].
Maaaring basahin ang: Roland
Barthes, The Language of
Fashion, Berg Publishers, Oxford
(UK), March 2006, pp 224
[www.bergpublisher.com].
Ang fashion ay hindi lamang tumutukoy sa pananamit. Kahit saan may fashion.
Ang fashion ay kung ano ang nangyayari sa paligid natin. Ito ay maaring tumukoy sa
ating ideya o’ hindi kaya ay pag-uugali.
Eco & Ethical Fashion
Simula noong 2004,
tuwing autumn,
ginanaganp ang “The
Ethical Fashion Show”
sa Paris, ang
pinakaglamorosong
“haute coutoure catwalk”
sa buong mundo.
Ang fashion show na ito ay
pinasimulan at inoorganisa
ng French Universal Love,
at naghihikayat ng mga
kilalang fashion designer
upang ipakita ang kanilang
talent at eksperto upang
mapag-usapan kung paano
ang fashion industry ay
mas maging sustenable.
Ang mga designer na ito
ay nanggaggaling pa sa
iba’t ibang parte ng mundo
tulad ng Bangladesh,
Brazil, France, Ivory Coast,
Madagascar, Philippines
Senegal, South Africa
at United Kingdom. Isa
sa mga kumpanya na
nakikilahok sa gawaing ito
ay ang: People Tree, ang
nangunguna sa fair trade at
ecology fashion show.
Nagiging batayan ng
katayuan sa buhay ang
uri ng pananamit na
isusuot natin. Sa Pilipinas,
maraming kahulugan ang
salitang jologs—baduy,
mga nagsusuot nang hindi
“original,”o’ mahihilig
sa pelikulang Pilipino.
Masama ang ibig sabihin
ng jologs sa tipikal na
usapang Pilipino. Tila
ikaw ay “trying hard,” o’
“pa-sosyal”. Para naman sa
iba ipinakikibit-balikat na
lang ang katagang ito.
May nakatagong epekto
sa usaping panlipunan at
kapaligiran ang fashionnariyan ang sweatshop,
55
paggamit ng pestisidyo
para produksyon ng
tela, paglalako ng mga
mababangis na hayop
bilang balat ng mga
mamahaling bag, sinturon
at sapatos, at marami
pang iba.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa katunayan, sinasaklaw ng fashion ang mga damit, palamuti sa katawan, alahas,
buhok, produktong pampaganda, sining sa katawan tulad ng tattoo, arkitektura,
sining, musika at iba pa.
Patuloy na nagbabago ang fashion. Maari itong magbago na mas mabilis
pa sa ibang larangan ng Gawain ng tao (wika, kaisipan, at iba pa). Para sa iba, ang
mabilis na pagbabago ng fashion ay kumakatawan sa maraming negatibong aspeto
ng makakanlurang lipunan: nagiging dahilan ng pag-aaksaya ng yaman, at
pag-akit sa mga tao na bilhin ang mga bagay na hindi naman nila kailangan.
Para naman sa iba, lalu na sa mga kabataan, nagpapakasaya sila sa pagiging “iba”
na binibigay ng fashion, kung saan ang patuloy na pagbabago ay isang paraan para
mapunan ang kanilang kagustuhan sa bago at kapanapanabik na mga bagay.
Kahit saan – at kung minsan kahit sa mahihirap na lugar—ang mga kabataan ay
higit na naiimpluwensiyahan ng mga pagbabago sa fashion. Ang mga pananamit
at palamuti sa katawan ay naghihikayat ng pakiramdam na kabahagi ka sa isang
“tribo”. Ang mga patalastas ay kilalang kilala sa paggamit sa mga kabataan para sa
hanapin ang kanilang identity.
Si Anita Roddick, ang isa sa mga
nagtatag ng Body Shop, bisitahin
ang kanyang website sa:
[www.anitaroddick.com]
Ang globalisasyon at ang mga pandaidigang imahe na binubuo nito sa internet,
sinehan, magasin, at musika, ay may mahalagang bahagi sa prosesong ito.
56
www...
youthxchange.net
Need to know more on
environmental and social costs
of fashion? Search the following
keywords on the YXC website:
- clothes (consumers’ global
trends)
- fibres (textiles production and
trade impact)
- advertising (and ‘body image’)
- sweatshops
- child labour
- beauty (dark side of beauty)
- fashion victims
- cruelty free
- fakes (counterfeiting impact)
How do you choose what to wear?
How healthy are your clothes?
What is your favourite shirt made
of? Where does it come from?
Look at the Trainer’s room
section of the YXC website.
The [reading textiles] classwork
activity aims at raising awareness
about the importance of reading
labels; developing critical thinking
on label credibility and clearness;
inspiring responsible behaviour.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Mayroon itong dobleng epekto: sa isang banda, hinahayaan nito ang malalaking
produkto at malaking pangalan na madikta sa ating pamumuhay at pagpapahayag
n gating fashion. Dahil dito, ang mga tao, lalo na ang mga kabataan, ay nagbibihis,
kumakain at kumikilos ng halos parehong pareho.
Sa kabilang dako ang globalisasyon ay nagbubukas ng bintana sa mga pananamit,
ugali at pagkilos ng iba’t ibang tao sa buong mundo kung kaya’t naiimpluwensiyahan
ang kanilang fashion. Nagbibigay ito ng ideya upang maglakbay, at humihikayat ito ng
pagtatanong ng mga tao kung saan galing ang kanilang damit. Maraming kabataan
ang nahihilig sa mga “ethnic look” na resulta ng paghahalo halo ng mga kasuotan
mula sa buong mundo. Ang mga ganitong istilo ay nagpapahiwatig ng “ I am a citizen
of the world and am interested in other cultures and people.”(Mamamayan ako ng
mundo at interisado ako sa iba’t ibang kultura at tao). Kailangan bang mayroon ako
nito?
KAILANGAN KO BANG MAGKAROON NITO?
Sa ngayon, ang pangangailangang makapasa sa isang fashion test, higit sa mga
industriyalisadong bansa, ay nangangahulugang mabuhay sa mundo ng pagdidiyeta,
kagandahan, cosmetic surgery at iba pang rehimen; pag-sa-shopping ng mga
mamahaling damit, cellphone, ipod, kotse at iba pa.
JOLOGS!- Ano ang ibig sabihin
ng jologs? Ang kahulugan nito
ay depende sa kung sino ang
nagbibinyag ng katagang jologs.
Para sa iba ang jologs, ay ang
kabataang mahilig sa pelikulang
Pilipino, mahilig magsuot ng
pekeng damit o’ mga istilong,
para sa atin ay, wala naman
sa uso. Ang mga jologs daw
ay “baduy,”, “bakya,” “Trying
hard” o’ hindi sosyal. Ngunit sino
nga ba ang dapat magdikta ng
tamang pagkilos at pananamit?
Mga artista ba sa Holywood?
Fashion Designer? O’ ang ating
mga sarili?
Cool ka na, responsible ka pa!
Tingnan ang mga sumusunod na
website na nagtuturo sa atin na
maging cool at responsible:
[www.sustainablestyle.org];
[www.lucire.com]; [www.
treehugger.com]; [www.
springwise.com/fashion_beauty]
57
Rags2Riches
Mabibili sa Cubao Expo, The Bead
Shop (Rockwell), House of Laurel,
Firma at Echostore ang mga bag na
yari sa mga tira-tireng tela na hinabi
ng mga kababaihan ng Payatas sa
Quezon City. Sa matagal na panahon,
gumagawa ng mga basahan ang
mga kababaihan sa Payatas mula
sa mga tira-tirang tela. Kumikita sila
ng piso kada basahan, samantalang
ang mga negosyanteng tumatayong
“middleman” naman ay kumikita ng
P25. Bagaman hindi makatwiran
ang sistemang ito, nagpatuloy ang
ganitong kalakaran sapagkat walang
ibang pinagkakakitaan ang mga
kababaihan. Dahil sa Rags2Riches,
www...
youthxchange.net
ang mga kababaihan na ng Payatas
ay mayroon ng kapangyarihan upang
magdisenyo at magdesisyon para
sa kanilang mga produkto. Ang
proyektong ito ay sinusuportahan
ng isa sa mga kilalang designer
sa bansa-si Rajo Laurel. Para
sa karagdagang impormasyon,
sumangguni sa www.rags2riches.ph.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang mga ganitong status symbol ay malalaos agad sa uso at napipilitan tuloy
ang tao na bumili ng pinakabagong modelo sa loob ng 6 na buwan.
Ang mga mamimili, lalu na ang mga kabataan, ay nahaharap tuloy sa tila
na tulungan ang
kapwa at ang planeta sa isang banda ngunit manatili sa kagustuhang mabili ang
pinakabagong produkto.
magkasalungat na sitwasyon ng pamimili—pamimili
Sa unang tingin, tila wala ng higit pang magkasalungat sa isyu ng fashion at
sustenableng pamumuhay. Ang fashion ay maaring simbolo ng panlabas na
katatayuan, paggasta ng yaman at iba pa, at ang sustenableng pamumuhay naman
ay tungkol sa kumplikado (at minsan ay unfashionable) na isyu ng pamumuhay
ng simple/payak, pagpili ng mga kagamitang magtatagal. Ngunit tanggalin natin
ang ating paghuhusga, makikita natin na ang malakas na relasyon ang fashion at
pagiging sustenable ay possible at makakatulong sa isa’t isa. Gawin nating ang fashion
na hindi masyadong pupukaw sa panlabas na katatayuan, at gawin naman
nating kaunting mapang-akit o’ “seductive” ang sustenableng pamumuhay.
Ang sustainable fashion ay tumutukoy sa moderno, holistic, at etikal na
pamamaraan ng pag-iisip. Ang mga sustenableng produkto ay maaring cool,
maganda sa kalidad at presyo at mapang-akit tulad ng ibang produkto.
Ang Industriya ng Pananamit at ang Tao
Anumang damit na ating sinusot ay may kaugnayan sa mga taong gumawa nito
(malayo man sila o’ malapit sa atin).
Ang industriya ng pananamit ay malakas sa labas ng Western Europe at North America.
Ang mga mananahi ay kalimitang nagtatrabaho sa ilalim ng hindi magandang
kapaligiran na hindi angkop sa kalusugan at kaligtasan. 90% ng mga manggagawa
sa pabrika ng mga damit ay mga kababaihan—na kalimitan ay nagtatrabaho sa
sweatshop. Marami sa kanila ay nagdadalaga o nagbibinata pa lamang at ang
iba ay mga bata pa. Kalimitan sila ay kumikita nang mas mababa pa sa minimum
wage o’ sa lebel na kinakailangan upang mabuhay. Ang kanilang oras paggawa ay
kalimitang mas mahaba at kailangan nilang mag-overtime, at ang Clean Clothes
58
www...
youthxchange.net
Echostore - Ang ECHO
ay nangangahulugang
Environmental and
Community Hope
Organization. Ito ay isang
tindahan na nagsusulong
ng sustenableng
pamumuhay para sa
lahat sa pamamagitan
ng mga produkto nitong
makakalikasan, natural,
organiko at nagbibigay
oportunidad sa mahihirap.
Ane echostore ay
matatagpuan sa Serendra,
Fort Bonifacio, Taguig City.
Filipinas Fair Trade Inataguyod ng Filipinas
Fair Trade Ventures
(FFTV) ang simulain ng
fair trade. Gumagawa
ang FFTV ng mga
dekorasyong pambahay
na mula sa natural a
materyales. Ang mga
produkto ng FFTV ay mula
sa disenyo ng kanilang
mga in-house designer
sa pakikipagtulungan
sa mga magagaling na
manggagawa mula sa mga
maliliit na negosyante
sa buong Pilipinas.
Ang mga produkto ng
FFTV ay nabibili sa iba’t
ibang bansa. Para sa
karagdagang impormasyon,
sumangguni sa www.fftv.
ph.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Campaign (CCC) (http://www.cleanclothes.org/) ay isang samahan ng mga NGOs,
designer and unyon na naglalayong mapabuti ang kondisyon ng mga manggagawa sa
pamamagitan ng pag-oorganisa ng kampanya at aktibidad na tatawag sa atensyon
ng media at ng publiko tungkol sa kalalagayan ng mga manggagawa.
[www.cleanclothes.org/ codes/
intro.htm]. Tingnan rin ang
[www.sweatshopwatch.org];
[www.corpwatch.org]
Salamat sa ganitong inisyatiba at marami ng konsyumer ang mas nagiging mulat
sa problema ng mga manggagawa. Ang mga manggagawa sa produksyon ay
nagsimula na ring ipaglaban ang kanilang sariling interes. Sa kasawiang palad, ang
tunay na pagbabago sa kanilang kalalagayan ay limitado lamang sa kondisyon sa
kalusugan at kaligtasan.
Mayroon pang ibang mga international network na nabuo upang lalong mapagbuti
ang kalalagayan ng mga manggagawa. Parami nang paraming organisasyon ang
naniniwala na ang code of labor conduct ay mas magiging epektibo lamang
upang mapagbuti ang kalalagayan ng manggagawa kung ang gubyerno, mga unyon,
at samahan ng mga negosyante ay kabahagi sa pagpapatupad nito.
Maraming lokal na manggagawa sa mga papaunlad na bansa o’ developing
countries ang nagtulungan upang bumubo ng mga kooperatiba upang makagawa ng
kanilang sariling produkto.
Paano naman ang mga kumpanya? Ang salitang Corporate Social Responsibility
ay naging slogan sa pagpasok sa pandaigdigang debate. Habang nagiging
makapangyarihan ang isang kumpanya at lumalawak ang saklaw nito sa buong
mundo, inaasahan na nagkakaroon na rin ito ng programang makakatulong sa
lipunan. Ang mga konsyumer sa ngayon ay naniniwala na kinakailangang maging
responsible ng mga kumpanya sa kondisyon ng paggawa at isyung pangkalikasan.
Ang Industriya ng Pananamit at ang kalikasan
Ang industriya ng tela ay sumasaklaw sa mga natural na sinulid tulad ng wool,
silk, linen, cotton, at hemp at artipisyal o’ gawa ng tao tulad ng synthetic na
sinulid na mula sa petrochemicals.
Tungo sa Sustenableng
Pagkonsumo - Ang mga
kumpanya ng paborito
nating damit ay kalimitang
kumukuha ng subcontractor
sa mga papaunlad na bansa
o’ developing countries
upang ito ang mag massproduced ng mga damit na
ipagbibili naman sa mga
paborito nating mall sa loob
man o’ labas ng bansa.
Mahalagang malaman
natin ang kalalagayan
ng mga manggagawa
sa ilalim ng pamunuan
ng mga subcontractor
na ito. Sulatan o’ i-email
natin ang mga kumpanya
ng mga paborito nating
damit at ipaalam sa kanila
na mahalaga sa atin na
malaman ang kalalagayan
ng mga manggagawang
gumagawa ng ating mga
damit. Mas maraming
susulat o’ mag-eemail,
mas makukuha natin ang
atensyon ng mga kumpanya
nito. Sa ating opisina o’
paaralan, alam ba natin ang
kalalagayan ng mga janitor
o’ security guard? Kalimitan
kasi sa mga opisina ay
kumukuha ng mga janitor
o’ security guard sa mga
agency o’ subcontractor.
Napapasweldo ba sila nang
maayos at tama? Nakukuha
ba nila ang tamang
benepisyo? Mahalagang
ipaalam sa Human
Resources Department o’
sa Management ng ating
opisina na pinapahalagahan
din natin ang kalalagayan
ng mga munting bayani ng
ating opisina.
Ang synthetic fiber o sinulid ay
mula sa polymer na nabubuo sa
mga planta ng kemikal. Madalas
ito ay produkto na mula sa
petrolyo o’ natural na gas.
Kasama sa mga polymer na
ito ang nylon at polyethylene
terephthalate, kasama rin dito
ang acrylic, polyurethanes at
polypropylene.
Ang mga synthetic fiber ay
ginagawa nang maramihan.
Milyung milyong tonelada ang
nagagawa taun-taon. (nuong
2004, ang global na produksyon
nito ay umabot sa 34. 6 milyong
tonelada, mas mataas ng 8.9%
kumpara nuong 2003).
Mula sa [http://concise.
britannica.com/ebc/
article-9108501/man-madefibre] at [www.marketresearch.
com]
www...
youthxchange.net
Dep’t store: need to know more
on responsible companies and
things produced ethically?
Have a look at the ‘Taking care’
section (clothes & accessories,
health & beauty) of our virtual
store...
59
y
Ayon sa Pesticide Action
Network, 22% ng lahat ng
insecticide na gingamit sa mundo
o US$2.5 bilyong halaga kada
taon ay dahil sa cotton.
[www.pan-international.org]
Simmon Ferrigno, Organic Cotton
Fiber Report- Spring 2006,
Organic Exchange, Oakland, April
2006. [www.organicexchange.
org]
Ganunpaman, iligal na
magpatubo ng hemp sa ibang
bansa tulad ng Pilipinas
sapagkat ang hemp ay mula sa
uri ng halamang cannabis sativa,
na tulad ng marijuana.
Nagsagawa ng pag-aaral ang
Patagonia, isang kumpanya ng
damit na nakabase sa Ventura,
California tungkol sa epekto ng
kanilang mga hilaw na
materyales sa paggawa noong
dekada 90. Inisip nila na ang
mga oil-base synthetic tulad ng
polyester at nylon ay magdudulot
ng pinakapinsala sa tao at
kalikasan. Ikinagulat nila na
batay sa naging pag-aaral, ang
cotton ay higit na nagdudulot ng
pinsala. Taong 1994,
nagdesisyon ang Patagonia na
palitan ang cotton na kanilang
ginagamit ng organic na cotton,
at ginawa lamang nito sa loob ng
18 buwan.
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Karamihan sa mga damit natin sa aparador ay mayroong polyester, elastane o lycra.
Ang mga mura at madaling alagaang tela na ito ay naging isang miracle solution
sa industriya ng tela. Subalit, ang mga gumagawa nito ay lumilikha ng polusyon
at mahirap pang i-recycle (halimbawa, kailangan ng 30 hanggang 40 taon
para mabulok ang nylon). Ang mga natural na sinulid tulad ng cotton ay hindi rin
naman masasabing “malinis”. Bagaman ang cotton ay nagmumula sa maliit sa 3% ng
sakahan sa buong mundo, maraming kailangan naman nito ng maraming insecticides
at herbicides.
Ang mga bagong eco-friendly na tela ay mula sa mga materyales na sinasabing
nagdadala ng mas kaunting pinsala sa kapaligiran tulad ng organic cotton at
wool na nabubuo nang walang synthetic na kemikal o’ pesticide. Maari rin ang
kawayan o’ bamboo, o’ hemp na nabubuo nang kaunti lamang ang pesticide o’
pataba.
Parami nang parami ang mga tatak ng damit na gumagamit ng organic cotton
sa buong mundo. At dahil ditto, sa pagitan ng 2001 at 2005, tumaas ang global
na kalakalan ng organic cotton ng 35%, 55% naman ang itinaas sa Estados
Unidos. Sa kabila nito, ang mga certified organic cotton ay kumakatawan lamang sa
tinatayang 1% ng lahat ng cotton na nililikha sa buong mundo.
[www.laborrights.org/projects/
conference/ecopolitics.htm]
60
T-shirt: simple, pero
hindi inosente - Ang
mundo ng fashion ay
maaring glamoroso at
kapana-panabik, pero
naisip mo nab a ang mas
malaking epekto nito? Mula
sa usaping pangkalikasan,
ang mga damit na ating
isusuot ay maaring mula
sa mga materyales na
lubos na nagdudulot
pinsala sa kapaligiran.
Ang cotton, halimbawa, ay
isa sa mga pinakamalaking
produkto na binubuo
sa sakahan sa buong
mundo kung kaya 50%
ng pangangailangan sa
damit ay mula sa cotton.
Karaniwang iniisip na nag
cotton bilang natural at
makakalikasan.
Ngunit ang simpleng
pagpapalaki at pag-aani ng
1 librang sinulid ng cotton
upang makagawa ng isang
t-shirt ay nangangailangan
ng maraming hangin, tubig
at lupa. Nanganganib rin
ang kalusugan ng mga
taong nakatira sa sakahan
ng cotton. Ang cotton para
makagawa ng isang t-shirt
ay nangangailangan ng 1/3
na librang kemikal.
Hindi lang sa sakahan
nagtatapos ang problema
sa pagpapatubo ng cotton.
Kapag ginawa ng damit
ang isang cotton, ilang
nakalalasong kemikal
ang nilalagay dito tulad
ng silicone wax, panlinis
na gawa sa petrolyo,
mabibigat na metal, at
flame/water retardant ,
ammonia at formaldehyde.
Ang mga kemikal naman
na ginagamit upang
kulayan ang mga damit ay
nakakapinsala rin sa ating
kapaligiran at kalusugan.
Ang mga lumang damit na
ating itinatapon lamang ay
kumakain lang ng espasyo
sa ating mga landfill.
Karamihan sa mga damit
natin ay maari naming
i-recycle o’ gamitin.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Sa parehong paraan na pwedeng magkaroon ng organikong pagsasaka, maari rin
tayong makalikha ng organic wool. Dahil sa mga mapinsalang pesticide na ginagamit
para paramihin ang tupa, dumarami ang demand sa organic wool.
May mga materyales tulad ng biopolymers na mula naman sa mais at soya.
Isa pa ay ang Ingeo ni Cargill-Dow. Ito ay isang natural synthetic fiber na mula sa
pagkuha ng asukal mula sa mga halaman tulad ng mais. Ipinakilala ang ganitong uri
ng materyales sa tulong ng sikat na pantalon sa Italy ang Diesel at Versace Sport.
Gayunpaman, maraming hadlang sa paggamit ng eco-friendly na produkto.
Mahirap mag-supply ng ganitong mga produkto. Sa maraming pagkakataon, ang
mga kumpanya ay kailangang gumawa ng produkto mula sa wala o’ sa isang proseso
na hindi pa gaanong malawakang sinusubukan. Ang presyo ay isa pang isyu. Ang
mga organic cotton ay mas mahal palaguin kaysa sa mga pangkaraniwang cotton at
ang presyo ay depende sa kalidad at lokasyon.
Taong 2005, Nagsagawa ang
M+R Strategic Services ng
survey para sa Organic Trade
Association tungkol sa lawak n
g produksyon ng organic wool.
Batay sa survey, 8,705 kilo ng
organic wool ay mula sa Estados
Unido at Canada noong 2005.
[www.ota.com/organic/
woolfactsheet.html]
Ang biopolymer ay polymer na
nabuo sa pamamagitan ng
biotechnology. Ang
pangunahing produkto nito ay
kadalasang natural mula sa
agrikultura o biowaste. Ang mga
biopolymer ay hindi
nangangahulugang kakaiba sa
mga pangkaraniwang polymer
na mula sa petrolyo. At hindi rin
lahat ng biopolymer ay
biodegradable.
61
Kung kumikilos ang
konsyumer,
Kikilos ang kumpanya
- Taong 2000 nang
makatanggap ng pagkilala
ang Chiquita, isang tatak
ng saging, ng Better
Banana Certification para
sa 127 na company-owned
farm nito sa Latin America.
Nuong panahon na iyon
ay mga kumpanya ng
saging ay nasa mahigpit
na mga mata ng publiko
tungkol sa isyu ng
pagkakapantay-pantay at
etikal na paggawa. Ang
Chiquita ang tanging tatak
ng saging na pumasa sa
mahigpit na pamantayan
ng Rainforest Alliance’s
Better Banana Project. Ang
sertipikasyon na natanggap
ng Chiquita ay katumbas
ng 15% ng lahat ng ineexport na saging mula sa
Latin America. Sa ngayon,
ang mga sertipikadong
sagong ay binubuo ng 90%
ng kabuuang saging ng
Chiquita papunta sa Europe
at 2/3 ng kabuang saging
papunta sa North America.
www...
youthxchange.net
Nawawalan ng saysay ang ating
pagbili ng mga eco-friendly na
produkto, kung patuloy naman
tayong bumibili nang labis-labis.
Eco-friendly man o’ hindi, pilitin
natin bumili nang kailangan
lamang natin.
Get inspired to orient your
choice in the working world...
The Career compass section
displays a selection of
companies and organisations
relevant to the issues treated in
this chapter : [CSR - Europe]
- [fiber futures] - [love the
earth] - [eblood clothing]
- [anti pesticides network] [fairlabor] - [ad!dict] - [reciclar
t3] - [Teruo Masaki on CSR].
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang industriya ng tela at pananmit ay malawak at iba-iba sa hilaw na materyales
na ginagamit at proseso na ginagamit. Sa bawat proseso upang magawa ang isang
damit, marami at iba’t ibang masamang epekto ang dinudulot nito sa kapaligiran.
“MAKE YOUR MOTHER EARTH PROUD.”
Juris - Vocalist of MYMP
Photography by Ash Castro
 Hakbang Pasulong
Mag-isip bago bumili. Isipin kung ano talaga ang iyong kailangan sa ano naman
ang iyong gusto. Huwag kang bumili ng damit o’ palamuti dahil lamang halos lahat ay
mayroon nito. Iwasan ring magpadala sa sa mga marketing campaign. Bumili nang mas
kaunti at mas matibay na damit;
Tahiin o’ sulsihan ang damit kapag may sira upang tumagal ito;
Basahin ag mga etiketa o’ label ng mga damit. Kapag hindi malinaw ang impormasyon, huwag matakot magtanong;
Piliin ang mga damit na ginawa ng mga kumpanya na may malinaw na polisiya tungkol sa isyung pangkalikasan at etikal;
Piliin ang mga eco-labelled o’ ethical-labelled na produkto o’ serbisyo. Iwasan ang mga produktong hindi naman nagsasabi ng totoo;
Pumili ng mga produktong nagtataglay ng mataas a porsyento ng ni-recycle na Make Your
Mother
Earth Proud
materyales. I-recycle din ang mga damit na hindi na isusuot.
Suriin at pag-aralan ang mga paboritong produkto, magsaliksik kung ang mga ito ay may magandang polisiya para sa mga manggagawa nito.
Direktang bumili sa mga gumagawa ng damit. Sa internet, may mga online shop na nakakatulong upang mabawasan ang mga polusyon dala ng mga sasakyan na nagdadala ng mga produkto, haban nakakatulong naman sa mga lokal at maliliit na negosyante.
62
www...
youthxchange.net
Do you want to look into workers
conditions in the textile and
garment industry in developing
as well as developed countries?
Have a look at the Test &
play section of the website; try
[behind fashion], our true-orfalse quiz and see what you
could concretely do to stop
sweat logos...
Don’t forget to use the Links
section: check the [fashion
& beauty] and [creative lab]
directories to save time carrying
out your research projects.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Umaksyon
“I would label the consumer
of 2025 in three ways: more
demanding, wiser and more
worried.”
[Mike Clasper,
Procter & Gamble Europe]
Ang bawat isa ay bumibili at ang pamimili ay isang malaking negosyo. Ang
pagsibol ng globalisasyon, paglaganap ng makabagong media at ang pagbilis sa
pagsagap ng impormasyon ay nakapag-ambag sa pagkamulat natin sa pangkalikasan,
panglipunan at pang-ekonomikong epekto sa ating mundo ng ating simpleng
pagbili.
Tayo –bilang mga mamimili- ay nararapat humingi ng karagdagang impormasyon sa
mga kumpanya sapagkat nalalaman natin na ang pamimili ay may direktang epekto
sa atin. Mahalaga para sa mga mamimili na magkaroon ng pagpipilian.
Sa European Union at ibang bansa, puspusan ang pamahalaan upang tugunan
ang kahilingan ng mga mamimili na mabigyan sila ng sapat na impormasyon sa
pangkalikasan at pangkalusugang aspeto ng mga produkto o serbisyo.
Green Choice Philippines.
Kapag nakita nyo ang
logong ito nangangahulugan
lamang na pumasa ito sa
pagsusuri ng Clean and
Green Foundation sa mga
batayang nakakatulong ito
sa kalikasan.
Ethical and eco-labels, ethical
investments, and critical
consumers’ networks are gaining
popularity... Fairness has
emerged as a key concept.
Find all that and much more
in the ‘Pay the right price’
thematic room: [buy nothing
day] - [buy it green] - [certified
forests] - [make trade fair] [let’s exchange] - [banking for
the poor] - [fair money].
‘Packaging yourself’ also hosts
other cases relevant to this
chapter: [blackspot sneakers]
- [salmon nation] - [the
Sa pagtataya mayroong 1.5 m2
na espasyo ng shopping mall
para sa bawat Amerikano. Ang
pinakamalaking mall ay ang
Ontario Mills, Sa Los Angeles na
kasing laki ng 34 na footballfield.
Lumahok sa mga on-line
discussion ng UNEP. Magpadala
ng mga tanong at ibahagi ang
inyong Mga ideya sa sc@unep.
fr, o’ di kaya ay bisitahin ang :
[www.unep.fr/sustain].
63
www...
youthxchange.net
sneakers’ revolt] - [harmless
textiles].
Last but not least, ‘Carrying
the torch’ focuses on
education’s key-role
[consumers’ school], on
using the media [make your
voice heard], and designing
communities [students’
network].
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Eco-labels (among those
recognised by governments)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Blue Angel (Germany)
European Union Ecolabel
Green Seal (USA)
Terra Choice (Canada)
China Environmental
Labelling
Japan
Nordic White Swan
Austria
Taiwan
India
Israel
Milieukeur
(The Netherlands)
Environment 2000
(Zimbabwe)
South Korea
Aenor (Spain)
Green Label Thailand
Green Label (Hong Kong)
[http://europa.eu.int/comm/
environment/ecolabel/index.htm]
[www.energystar.gov]
Ang paggamit ng etiketa o tatak ay isa sa mga opisyal na pamamaraan ng pamahalaan
upang bigyan ng sapat na kaalaman ang mga mamimili tungkol sa produkto. Ngunit
mag-ingat! Iilang tatak o etiketa lamang ang kinikilala ng pamahalaan. Ilan sa mga
kilalang tatak ay ang EU Eco-label, German Blue Angel, Nordic Swan at French AB
(organikong agrikultura).
Sa Estados Unidos, ang Energy Star ay isang sistema upang malaman ng mga
mamimili ang kakayahang pang-enerhiya ng mga kagamitan. Ang ganitong sistema
ay kasalukuyang ginagawa na rin sa European Union.
Ang mga korporasyon at pamahalaan ay sumasailam sa masusing pagsusuri
ng publiko. Kung mas maraming tao ang magtatanong sa mga korporasyon tungkol
sa kanilang produksyon, mas malakas ang tsansang pagbutihin nila ang mga ito.
Sapagkat kung nais ng mga negosyanteng makuha ang tiwala ng tao, kailangan
nilang makinig sa mga hiling at hinaing ng mga ito.
Panahon na para sa mga mamamayan na umaksyon! Ilan sa mga gawain tungkol rito
ay mula sa mga pagkukusa ng civil society.
64
UNEP-Tunza - Ang
Tunza-ay salitang Kiswahili
(o’ Swahili, isang wika
sa Eastern Africa) na
nangangahulugang
“pagtrato nang may
pag-aalaga at
pagmamahal”. Ang
programa ng UNEPTunza ay naghihikayat
sa mga bata at kabataan
na pangalagaan ang
kalikasan sa pamamagitan
ng pagpapalaganap ng
kaaalaman tungkol sa
kalikasan at pagkilos.
Ang Tunza Youth Network
ay isang database ng
mga organisasyong
pangkabataan na
nagtutulungan upang
mapabuti ang kalikasan
sa buong mundo. Ang
mga kabataang ito ay
nagbabahagi ng
kani-kanilang karanasan.
www.unep.org/tunza

Hakbang Pasulong
Ikaw ang magdedesisyon kung paano mo gagastusin ang iyong pera. Pumili ng mga
eco-friendly o’ makakalikasang produkto:






Mag-isip muna bago kayo bumili ng produkto;
Basahin ang etiketa o’label ng produkto. Kapag malabo ang impormasyon, magtanong;
Piliin ang mga eco-labelled o’ ethical-labelled na produkto o’ serbisyo;
Kung maari, bumili ng mga local at mga produktong nasa panahon;
Pumili ng produkto na mare-recycle o’ malaking porsyento ay
marerecycle;
Buy direct. May mga produkto nang mabibili sa internet, magandang tingnan at tangkilikin ang mga ito sapagkat tinantanggal na nito ang ilang polusyon dala ng paglalakbay o’ transport cost. Kung mahusay na gagamitin, ang internet ay maaring makatulong tungo sa sustenableng pagkonsumo.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Pamumuhunan
Sa pagpaplano sa hinaharap, ating suriin kung ang investment natin ay na sa mga
kumpanyang nagtataguyod ng sustenableng pamumuhay. Kung maraming tao
ang tatangkilik sa mga kumpanyang ito, nagbibigay din tayo ng mensahe sa mga
kumpanya at institusyon na dapat tangkilikin ang corporate responsibility.
Ang mga kumpanyang may responsableng polisiya ay maaring mangunasa
pagtataguyod ng sustenableng pamumuhay upang iba naming kumpanya ay
sumunod, lalu na kung makikita ng ibang kumpanya na maaring pagsabayin ang
paggawa ng pagbabago at kumita.
Para sa karagdagang
impormasyon tungkol sa ethical
finance, at pati sa mga
kumpanyang may magaganda at
responsableng proyekto:
[www.cool-companies.
org]; [www.co-operativebank.co.
uk/ethics.html]; [www.ethical
consumer.org]; [www.novethic.
fr/novethic/site/index.jsp].
Lumalaki ang sektor ng publiko , indibidwal at institusyunal ay nagsisimula ang
etikal na namumuhunan. Ang mga mamamayan ay humihiling sa mga kumpanya na
maging mas responsible sa kanilang mga ginagawa.
May iba’t ibang paraan ng sustenableng pamumuhunan - ang pagbili ng shares mula
sa responsableng kumpanya; pamumuhunan sa mga ethical pension fund,
securities at mga gawaing pang-komunidad.
Ang ethical fund ay isang oportunidad para sagutin ang global at lokal na
pangangailangan. Ang paglalapat ng pangunahing kapital sa mga komunidad
ang lumilikha ng mga microcredit at oportunidad para sa mga maliliit na negosyo
para sa mga negosyante sa buong mundo. Ang microcredit ang nagbibigay lakas sa
mga taong humaharap sa mga suliraning pangpinansyal.
Ang microcredit ay
nagpapautang sa mga mahihirap
na tao upang makapagtayo sila
ng sarili nilang negosyo, upang
bigyan sila ng pagkakataong
mapangalagaan ang kanilang
mga sarili at pamilya. Mula sa:
MICROCREDITSUMMIT [www.
gdrc.org/icm]
65
Ang Hapinoy ay isang
programa ng Microventures,
Inc. kung saan ang isang
maybahay na nagnanais
magkaroon ng sari-sari
store ay nabibigyan ng
pagkakataong makautang,
makatanggap ng training
at murang produkto mula
sa malalaking kumpanya.
Ito ay tinatag ng grupo ng
mga kabataang naglalayong
makapagbigay ng oportunidad
sa mga kababaihan. Para sa
karagdagang impormasyon,
bisitahin ang www.hapinoy.
com.
www...
youthxchange.net
Volunteers play an especially
important role not only in
maintaining the non-profit
sector’s advocacy functions,
but also in helping it maintain
its long-standing commitment to
social justice and development...
Need to know more? Go to the
Facts & figures section and
click [volunteering].
y
Powerbreak
Pinatunayan ng Sunlife Foundation
na isa sa mahalagang elemento ng
Corporate Social Responsibility ay
ang pagpapatupad ng programang
magpapaunlad ng kakayahan ng
mga empleyado nito na maging
mabuting mamamayan. Isinagawa
ng Sunlife Financial Philippines ang
mga linguhang seminar tungkol sa
kahalagahan ng pagmamahal sa
kalikasan at paggamit ng mas
energy-efficient na ilaw tulad ng
compact fluorescent lamp. Ang
nasabing seminar ay ginaganap
tuwing tanghali upang hindi maabala
ang pagtatrabaho ng mga
empleyado. May libreng tanghalian
para sa mga nagsipagdalo bilang
pasasalamat sa oras na ginugol nila
para sa 45-minutong seminar.
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang gobyerno ay maaring manguna sa mga gawaing may kinalaman sa etikal na
pamumuhunan sa pamamagitan ng multilateral at international financing. Halimbawa,
sa usaping internasyunal, may mga hakbang na ginagawa upang matulungan ang
mga nais magtayo ng kumpanya na may kinalaman sa renewable energy sa
pamamagitan ng pagtatas ng pondo na maaring mapagkunan ng mga negosyante.
Ang G8 RENEWABLE ENERGY TASK FORCE, halimbawa, na binuo sa G8 Summit in
Okinawa (July 2000) ay nagsagawa ng ilang pangunahing aksyon para sa usaping
ito.
Sa ibang bansa ang International Financial Institutions (IFIs) tulad ng Export Credit
Agencies (ECAs) ay ilan lamang sa mga ginagamit ng gubyerno upang masuportahan
ang kanilang mamumuhunan o’ negisyante. Tinitulungan ng ganitong ahensya ang
mga kumpanya na pumasok sa mga iba’t ibang uri ng investment. Halimbawa ang
ECAs ay dinisenyo upang palaguin ang export industry ng isang bansa.
Anu ang kailangan nating isaalang-alang bago mamuhunan sa isang kumpanya:
Nais mo bang bumili ng “shares”? Kung ikaw ay may balak na mamuhunan sa isang
kasalukuyang negosyo, gamitin mo ang mga sumusunod na salik bilang gabay:
Ano ang ginagawa ng kumpanya?
Ano ang talaan ng mga nagawa ng kumpanya para sa panglipunang polisiya at isyung pangkalikasan?
Paano pinangangalagaan ng kumpanya ang mga empleyado nito?
Nakikibahagi ba ang kumpanyang ito sa mga gawaing panglokal sa kanilang
komunidad?
66
Pagbabangko para
sa mahihirap - Ang
Bangladeshi Grameen Bank
Microcredit Programme
ang nagpasimula ng
hamon sa tradisyonal na
konsepto ng pag-iimpok
dahil nasimulan nitong
magpautang sa mahihirap
na dati-rati’y klasipikado
bilang ‘not creditworthy’
(hindi mapapautang dahil
walang pambayad). Ang
pilosopiya ng Grameen
ay ang mahihirap ay
may kakayahan din na
hindi lamang nagagamit
at napapaunlad. Ang
pagpapautang ay
sa pamamagitan ng
boluntaryong pagbuo ng
limang katao para sa isang
grupo upang mangasiwa
para sa isa’t isa ng
isang matatag prinsipyo,
moralidad, at kaseguruhan
ng pagbabayad bilang
garantiya na hindi
tinatanggap ng mga tipikal
na bangko. Sa ngayon,
95% ng mga pautang nito
ay nabibabalik dahil sa
group pressure at selfinterest, at dahil na rin sa
motibisayong naibibigay sa
mga umuutang. Ang mga
pautang ay maliliiit lamang
ngunit sapat na para
palaguin ang mga maliit na
negosyo ng mga umutang
tulad: pagpapatuyo at
pagbubunot ng palay,
pagpapaayos ng makina,
pagbili ng sasakyan
tulad ng rickshaw, etc.
Inaasahan kasi na ang
mga pinapautang, kapag
binigyan ng pagkakataong
makahiram ng pera, ay
makakapagsimula at
papaunlarin ang sarili sa
isang negosyo hanggang
sa ito’y makabayad.
[www.grameen-info.org/
bank/moa.html]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Dicover
the global
village
“Let the villages of the future
live in our imagination, so that
we might one day, come to live in
them.”
[Mahatma Gandhi]
Ang mga kabataan sa kasalukuyan ay binabagyo ng mga imahe at
impormasyon mula sa media—mula sa politika, musika, agham, mga sikat na
artista, usong pananamit, at iba’t iba pang mga isyu. Ang mga bata sa ngayon ay
nabubuhay sa kultura kung saan ang impormasyon at libangan ay nagmumula
sa media—mapadyaryo, radyo, magasin, pelikula, internet o telebisyon.
Paano kumikilos ang media? Paano ito nagiging organisado upang bumuo ng isang
katotohanan? Kung sapat nating mauunawaan ang media, mas magiging mulat
tayo sa mga stratehiya nito upang makaapekto sa ating mga desisyon. Kung gayon,
mauunawaan natin kung paano tayo magsasalita laban sa laganap na impluwensiya
nito sa ating pagbili. Maaari rin nating magamit ang media upang gumawa ng ingay
para sa pagtataguyod ng bagong kaugalian o paniniwala para sa mas sustenableng
pamumuhay.
Ang Campaign for Real
Beauty ng Dove - Sa
gitna ng mga paniniwalang
ang kagandahan ay
nasa kabataan lamang,
maputing kutis o maliit
na pangangatawan,
umusbong ang Campaign
for Real Beauty ng Dove.
Layunin ng proyekto na
gisingin ang kamalayan ng
lipunan ukol sa balikwas na
pagtingin sa kagandahan
sa pamamagitan ng mga
diskusyon at debate.
Sa mga patalastas ng
Dove, gumamit sila ng
mga modelong babae na
hindi babad sa make-up,
mga pampaganda at
retokado para ilarawan
na ang kagandahan ay
wala sa mukha, timbang o
edad. Hangad ng Dove na
baguhin ang kinasanayang
pagkakilala ng kagandahan
at palawigin ang
pagtanggap at pagtrato ng
lipunan sa pagkakaiba-iba
ng itsura ng tao.
[www.campaignforrealbeauty.
ph]
Sa Estados Unidos, 10 % lamang
ng mga napapanuod ng mga
bata ang pambata. Ang
natitirang 90% ay mga
palabas na pangmatanda. 35%
ng kabataan ay mag telebisyon
sa kanilang sariling kwarto, at
kumakaing mag-isa sa harap ng
telebisyon. Mula sa :US National
Association for the Education of
Young Children; L’Espresso, 27
September 2001, p. 104
Malala ang sugat ng maling
representasyon ng babae sa
telebisyon, radio, diyaryo,
magasin at internet. Dahil dito,
patuloy na nabibiktima ng
karahasan ang bata at babae.
Ayon sa ulat ng Philippine
National police noong Disyembre
2006, sa bawat anim na oras,
may isang batang nabubugbog at
sa bawat tatlong oras, may isang
babaeng binubugbog ng kanyang
asawa. Isa kada oras naman ang
nabibiktima ng panggagahasa
at isa rin kada pitong oras ang
nabibiktimang bata at babae sa
sekswal na panliligalig.” – Cong.
Liza Maza ng Gabriela Women’s
Party
www...
youthxchange.net
“Bawal ang mataba. Taboo ito.
Bawal ang maitim. Isa itong
malaking kasalanan. Para
magkaroon ng kapangyarihan,
gumamit ng gamot pampapayat
at pampaputi. Ang pamilihan at
merkado ang siyang humuhubog
sa kung ano ang maganda at
hindi kaaya-aya sa mata ng tao.
Ngayon, ang pagbili at
pagkonsumo ang siyang bibliya
ng kagandahan” – Rosel Pineda,
“The Unbearable Heaviness of My
Being” from the anthology Body
Politics: Essays on Cultural Representations of Women’s Bodies
by Odine de Guzman, Center for
Women’s Studies, 2002
67
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
ANUNSYO
Ang mga higanteng billboard, patalastas sa telebisyon, o’ magasin...tila hindi ka
makakawala sa mga anunsyo habang ito ay lumalaganap sa apat na sulok ng mundo.
Anga mensahe nito ay masasabing may malaking impluwensiya sa mga tao
upang hikayatin silang bumili. Lahat ba ng anunsyo ay masama?
Gusto nilang simulan ng mga
kabataang gamitin ang kanilang
produkto habang bata pa ang
mga ito at patuloy na tangkilikin
sa kanilang pagtanda.
Nakikipagtulungan ang UNEP sa
mga sektor ng advertising upang
ilaan ang kanilang galing sa
pagkampanya ng mas
sustenableng pamumuhay.
Taong 1999 nang tanggalin ng
Calvin Klein ang kanilang mga
advertisement sapagkat
maraming mamimili ang
nagreklamo tungkol sa paggamit
sa mga bata sa isang sekswal
na mensahe. Samantalang ang
Camel Cigarettes naman ay
hininto ang paggamit kay “Joe
Camel” na karaketer dahil na rin
sa reklamo ng mga mamimili na
ang tinatarget nito ay mga bata.
[www.media-awareness.ca]
68
Partikular na tinatarget ng maraming anunsyo ang mga kabataan. Gumagamit ang
mga ito ng mga salita at imahe na kukuha ng atensyon ng kabataan, na maaring wala
namang pang-akit sa mga magulang (halimbawa ay anunsyo tungkol sa cellphone,
junkfood o musika). Sa katunayan, ang mahalagang tagapakinig ng mga anunsyong
ito ay mga kabataan sapagkat nais ng mga kumpanya na magtaguyod ng katapatan
o’ loyalty sa paggamit ng kanilang produkto. Nais ng mga kumpanya na magsimula
ang mga tao na gamitin ang kanilang produkto habang bata pa ang mga ito. Sa
gayon, makakasiguro sila na gagamitin ng tao ang kanilang produkto habang ang
mga ito ay nabubuhay.
Kadalasan, gumagamit ang anunsyo ng mga mensaheng may stereotype.
Halimbawa, itataguyod nila ang isang produkto para sa mga batang babae na iba
kung paano nila itaguyod ang produkto sa mga lalake. Bagaman ang produkto
namang ito ay maaring gamitin ng babae o lalake. Ang steoreotype ay isang makitid
na paniniwala na kung ikaw ay babae o lalake ay maayroon kang partikular na
bahaging dapat gampanan .
Sa ganitong mga paniniwala ay natatanggal ang kakayahan nating makapamili ng
sarili nating interes. Kailangan na lang natin na umupo at tanggapin ang mensahe na
binibigay nila sa atin.
Hindi natin kailangang magsawalang kibo at tanggapin na lamang ang lahat ng
mensahe mula sa media. Maari tayong sumagot at sabihin ang ating opinyon.
Ganuonpaman, hindi lang hinihikayat ng mga anunsyo ang mga tao para bumili.
Ilang mga organisasyon na rin ang gumagamit ng mga anunsyo para mapukaw ang
atensyon ng mga mamimili sa mga isyung may kinalaman sa lipunan o’ kalikasan.
Ang mga anunsyo tungo sa isang sustenableng pamumuhay ay nangangahulugang
mas maraming anunsyo tungkol sa mga produktong maka-kalikasan o’
eco-products. Nangangahulugan ito ng pagbabago sa pamumuhay na
mas mainam at katangap-tangap sa tao na tumutugon sa paghahanap ng higit na
kahalagahan, transparency at etikal.
www...
youthxchange.net
OPINYON.
“UNDER THE SAYA”. Bukod sa sabong panlaba, ang mga
patalastas na may kinalaman sa pangangalaga sa mga bata ay
kadalasang ginagampanan ng mga babae. Kinakahon nito ang
katungkulan ng babae sa pangangalaga ng anak lamang. Kung
kayat kahit sa makabagong panahon kung saan kinikilala na ang
pagkakapantay-pantay ng babae at lalake, hindi pa rin
matanggap ng karamihan sa atin kapag ang lalake ang
namamalagi sa bahay habang ang babae ang nagtatrabaho.
Simula pa noong 1995,
sinimulan na ng Body
Shop ang kampanya nito
para maitampok ang selfesteem o pagpapahalaga
sa sarili.
Noong 1997 inilabas
nito ang kampanya nito
base sa isang manikang
ang pangalan ay ‘Ruby’,
isang representasyon
ng kagandahan base
sa totoong hitsura ng
kababaihan. Ayon pa sa
slogan: “There are three
billion women in the
world who don’t look like
supermodels and only eight
who do” (Mayroong tatlong
bilyong kababaihan sa
mundo na hindi kamukha
ng mga supermodel at
mayroon lamang walo).
Hinahamon ng programang
ito ang di-makatotohanang
kamalayang dulot ng
industriya ng kagandahan
sa pamamagitan ng wika
at imaheng nagpapakita ng
respeto at pagpapahalaga
sa esensiya ng kagandahan
ng mga babae.
[www.thebodyshop.com]
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
TELEBISYON
Napakaraming eksena ng Pag-stereotype ang mapapanood sa telebisyon. Kadalasan,
ang mga marginalized at minority ay ipinapakita sa media na may mababang uri/
kakayahan kumpara sa mga naghaharing-uri o dominanteng grupo. Ang masaklap
pa rito, masaklaw ang naabot ng mga programa sa telebisyon TV higit pa sa target
nitong manonood.
Halimbawa na rito ang mga palabas na napapanood ng mga kabataan na puno
karahasan, sex, social trauma, at iba pa sa kabila ng kawalan nila ng karampatang
kakayahang intindihin ang mga ito sa antas ng kanilang panlasa at emosyon.
Para sa mga bata/kabataan, ang mga palabas na ito’y madaling paniwalaan at
tanggapin, samantalang ang isang nakakatanda at kritikal ay may kakayahan nang
magsuri. Isang pag-aaral ang nagsasabing ang mga kabataang babad sa panonood
ng telebisyon ay madalas gumagamit ng dahas upang masulusyunan ang isang
problema.
Sa kabila nito, may malaki ring kabutihang naidudulot ang telebisyon. Ang
aspekto ng panonood ay makikita sa mga programang nagpapalabas
ng iba’t ibang uri ng pamumuhay at kultura sa mga kabataan, humihikayat na
maging bukas sa mga opurtunidad at pag-intindi sa ibang tao. Sinasabing mga
kabataang nag-aaral ngayon ay higit na may kaalaman (base sa kanilang mga
napapanood) kaysa noong hindi pa uso ang telebisyon.
positibong
Gayundin, may ilang ebidensyang nagpapakita na ang mga palabas pambata sa
telibisyon na idinisenyo para sa akademikong pag-aaral at pagtuturo ng pakikipagkapwa
tao ay nakakatulong epektibong pagkatuto ng mga kabataan. Dahil ang
telebisyon, habang nagtuturo ay may entertainment value din. Totoo nga, ang mga
karahasan sa TV ay nakakagulat sa mga kabataan, ngunit kung pag-iisipan din, ang
mga aral na ibinabahagi sa pamamagitan ng panonood ay maaaring makapagpabago
ng kaisipan ng tao/kabataan. Halimbawa, ang paulit-ulit na hikayat upang baguhin
ang lifestyles sa pagkain o pagkonsumo ng sobra, ay nakakatulong upang ang mga
kabataan ay magbago ng pananaw at kumilos.
Ang mga karahasan sa telebisyon ay maaring manggulat, ngunit may mga natatagong
mensahe rin ito na maaring makaimpluwensiya sa mga kabataan. Kapag paulit-ulit
na napapanuod, maari nitong baguhin ang pamumuhay, katulad ng pagpapahintulot
sa labis na paggastos.
An Inconvenient Truth
- Naniniwala ang dating
bise-presidente ng Estados
Unidos na si Al Gore na
makapangyarihan ang
media upang mabuksan
ang opinion ng tao sa iba’t
ibang isyu. Ang kanyang
documentary film na ‘An
Incovenient Truth’ ay
nabuo sa pagtutungan
ng ilang eksperto. Ang
nasabing documentary film
ay madaling maintindian,
ngunit hitik sa tamang
impormasyon. Dahil dito,
matagumpay na nadala ng
pelikula ang isyu ng climate
change.
Signos
- Bilang pagtugon
sa panawagan para
mapangalagaan ang
kalikasan, binuo ng GMA
Public Affairs ang isang
documentary film na
pinamagatang Signos.
Layunin ng nasabing
documentary film na imulat
ang mga Pilipino sa isyu ng
climate change. Ang mga
isyung tinalakay sa Signos
ay batay sa karanasan at
isyung pangkalikasan ng
Pilipinas.
“Anong nakakatawa? Sa lahat ng palabas ng komedya sa bansa, kinukutya
ang maitim, pango ang ilong, mataba,
maliit, mga bakla’t lesbiyana, mga
mahihirap na walang kakayanan, mga
may disabilidad… Sino nga ba ang
perpekto?..Hindi natin alam, kada
pinagtatawanan natin ang mga taong
ito, pinagtatawanan natin ang ating
mga sarili.”
- Dr. Glecy Atienza, “Anong
Nakakatawa?” Pelikula Magazine,
June 1997
OPINYON
Subukang tumutok sa
telebisyon mula alas-7 ng
umaga hanggang alas-11
ng gabi. Ilang palabas ang
nagtataglay ng “PARENTAL
GUIDANCE”, at ilan naman
ang hindi? Sa kasalukuyan,
kahit ang mga cartoon at
programang pambata ay
hindi na rin tunay na ligtas
para panuorin ng bata.
Marami nang eksena tungkol
sa karahasan, halikan at
sex. At kahit ang mga
telenobelang hinango sa
mga sumikat na karakter
sa komiks na ginawa raw
para sa mga bata, ay mukha
namang hindi pambata.
69
y
Sangkap ng pagiging
superhero - Naglipana ang
mga superhero ngayon.
1.Sa maraming pagkakataon,
pinapalutang ang pagiging
superhero sa kanyang pisikal na
kaayuhan. Halimbawa,
dapat kasing-seksi ka ni Darna,
o kasing-macho ni Captain
Barbel.
2.May mga superhero tulad ni
Lastikman, Volta, Pedro
Penduko at Petrang Kabayo
na lumilihis sa mga
tradisyunal na superhero na
seksi at gwapo’t maganda.
Gayunman, sinasadya ito upang
maging katawa-tawa o tila
maging karnabal na lang ang
karakterisasyon ng superhero.
3. May mga superhero
naman tulad ni Rona Mahilom
at Sajid Bulig. Mga kabataang
isinugal ang sarili para sa
kanilang mga kapatid at
kaibigan. Para sa mga bayaning
ito, ang sakripisyo ang
kailangan mangibabaw sa mga
panahon ng trahedya at sakuna.
Sa mga uri ng superherong ito,
saan mo gustong maihalintulad
ang sarili?
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
IDOLO AT MANUNUOD
Ang mga artista, modelo, atleta ay maaring maging mabuting huwaran. Ang media
ay maaring maging instrumento upang magtaas ng kamalayan ng mga kabataan.
Ang musika ay isang paraan upang mapadala ang isang panlipunang isyu.
Halimbawa ng mga ito ay ang mga mga kaganapan tulad ng LIVE AID, FARM AID,
THE AMNESTY INTERNATIONAL TOUR, OUR COMMON FUTURE, GREENPEACE ALBUM
AT IBA PA. Sa ngayon, ang mga kabataan ay higit na komportable sa media. Libolibong website ang pinatatakbo ng mga kabataan at para sa kabataan. Ang kanilang
pangakong ikampanya ang mga masalimuot na paniniwala (tulad ng karapatang
pantao o kapaligiran) ay isang patunay ng kanilang kakayahan na gamitin ang media
at ang kanilang talino tungo sa isang sumasapat na proyekto.
Eco-defenders
Ang Eco-defenders ay kwento ng kabayanihan ng tatlong bata para sa pangangalaga sa
kalikasan. Ito ay proyekto ng Sustainable Energy Development Program (SEDP)- United States
Agency for International Development (USAID). Nagkaroon na ito ng puppet show, librong
pambata at maging infomercial sa sinehan kung saan itinututro ang “3 Rs” (Reduce, Reuse,
Recycle), pangangalaga sa tubig at pagiging episyente sa paggamit ng enerhiya. Tatlo ang
kilalang karakter sa Ecodefenders; ito ay sina Waste Buster, Water Warrior, at Switch Ninja.
70
www...
youthxchange.net
Need to know more? Go to the
Facts & figures section and
look for [advertising & youth]
- [internet / intro] - [internet &
youth] - [music global market]
- [media concentration] - [bizconcentration].
Get inspiration to guide your
choice in the working world...
The Career compass
section displays a selection of
organisations relevant to the
issues treated in this chapter:
[media diversity] - [media
watch, Canada] - [indie
music online] - [enviro film
festival] - [sustainabilty-TV] [alternet] - [eco-entertainment]
- [indymedia] - [inspiring
responsibility].
Look at the Trainer’s room
section: here you’ll find two
classwork activities [decoding
advertising] and [progress is
progress], designed to help you
to understand better - respectively
- advertising mechanisms and
science & technology innovations.
Young MDG
Ang Young MDG (www.
youngmdg.com) ay
isang proyekto na
pinagtutulungan ng mga
estudyante sa high-school
mula sa iba’t ibang panig
ng mundo sa paglikha
ng isang website. Ang
hangarin ng programang
ito ay palaganapin
ang mahahalagang
impormasyon ukol sa
United Nations Millennium
Development Goals
(MDGs), isang nasusulat
na tunguhin na ipinanukala
ng United Nations sa
naganap na Millennium
Declaration noong 2000 na
pinagkaisahan ng mga 189
pinuno ng mga bansa sa
daigdig.
Sa pamamagitan ng
information technology
bunsod ng nasabing
website, ang mga
kabataang nagsusulong
sa nasabing proyekto
ay nakakapag-usap sa
internet sa pamamagitan
ng forum at makabagong
teknolohiya.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang YXC
Website
“The best way to predict the
future... is to create it.”
[Alan Kay, American computer
scientist]
71
y
Networking:
Panuntunan
sa Paggamit
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Ang internet ay higit na nagiging mahalaga bilang instrumento sa komunikasyon
at pintuan para sa maraming impormasyon. Bagaman may limistasyon pa rin
ang kakayahan ng internet, ito ay paraan sa hinaharap upang higit na magamit
ang kakayahan ng mga kabataan ngayon. Ang internet ay isa ring “wika” ng
lumalaking bilang ng kabataan.
Ang librong ito ay dinisenyo para sa mga tagapagsanay, maging sa mga
estudyante. Habang ang gabay na ito ay kumakatawan sa isyu at pagsubok ng
konsumong sumasapat, sinisiyasat naman ng YOUTHEXCHANGE (YXC)
[Muhammad Ali, website ang mga isyu nang may lalim.
world boxing champion]
“Service to others is the rent
you pay for your room here on
earth.”
Ang mga popular na usapin (tulad ng musika, usong pananamit, pelikula, at
bagong media) ay ginagamit na simula ng mga diskusyon.
Bakit Internet? Ang bagong teknolohiya ay pampuno sa kakulangan ng tradisyunal
na gabay. Kapag ang internet ay ginamit para mabigyang edukasyon ang mga tao,
ito ay nagbubuo ng malaking oportunidad. May “snowball effect” ang internet—
pinararami nito ang mabuting resulta sa lahat ng taong sangkot—guro, kabataan,
institusyon, kumpanya at NGO.
Ang pagbabahagi ng karanasan sa pamamagitan ng networking ay nagdaragdag
ng halaga upang higit na manghikayat sa pagtataguyod ng pamumuhay na
sumasapat. Ang YXC website ay kukuha sa atensyon ng mga gumagamit nito
72
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
upang mapaunlad ang kanilang pagkamalikhain. May mga halimbawa sa tunay na
buhay na nagsisilbing paunang hudyat upang patingkarin ang iba’t ibang datos
at pag-aaral.
www.youthxchange.net,
ang website, ay nakaayos sa sumusunod na
paraan:

ANG MGA THEMATIC ROOM SA YXC Website
May humigit kumulang 130 na kwento at pag-aaral batay sa tunay na buhay ang makikita sa
YouthXchange website. Ang mga ito ay makakatulong upang maipakilala ng mga guro ang
sustenableng pagkonsumo sa mga gawain sa klase. Mayroong siyam na thematic room sa
website:
01_respecting our bodies - Ang pagrespeto sa ating sarili ang simula ng pagrespeto sa
ibang tao, kalikasan at planeta.
02_packaging yourself - Ikaw ba talaga ang pumili kung ano ang iyong ayos? Ano ang
papel ng media sa prosesong ito?
03_awakening your soul
- Pagbubuo ng iyong sariling personalidad ay tulad ng
pagpupuno sa iyong pagkatao. Paano? Ikumpara ang iba’t ibang kultura, alamin kung paano
higit na maipapahayag ang saloobin at isipin kung ano talaga ang iyong kailangan.
73
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
04_looking for a place - Ang bahaging ito ay tumatalakay sa pagkakaugnay
ng mga isyung tila magkaiba-pabahay, paglayo o’ paglalakbay. Tinatalakay
dito kung paano masisiguradong ang iyong bahay ay eco-friendly. Tinatalakay
rin dito ang epekto ng turismo at ilang isyu tungkol sa mga immigrant at mga
refugee.
05_carrying the torch - Ang bahaging ito ay tungkol sa pormal at di-pormal
na edukasyon, tradisyunal na kaalaman, pagpapalitan ng kaalaman sa kultura
at henerasyon. Idinidiin ng bahaging ito kung paano magagamit ang media upang
makapagpahayag ng saloobin.
06_clean up your fun
- Ang mga libangan (sport, musika, sinehan,
komiks, at iba pa) ay isang magandang paraan ng pakikipagkapwa-tao. Dito
matutunan natin kung paano gumawa ng mga libangan na masaya na, sustenable
pa: no-waste party, zero-emmission venues at iba pa.
07_social belonging - Ang bahaging ito ay tumatalakay sa pakikibahagi natin
sa mga gawaing panglipunan. May isyung sosyal at politikal na karapatan sa
bahaging ito (tulad ng paghahanap ng trabaho, pagkilala sa kasarian, kapayapaan
at hustisya).
08_pay the right price
- Ang bahaging ito ay nakatuon sa epekto sa
kalikasan, panglipunan at pang-ekonomiya ng ating produkyon at pagkonsumo.
Tungkol rin ito sa karapatan ng mga konsyumer.
09_looking ahead
- Matuto tungkol sa sa enerhiya at kahirapan. Ang
bahaging ito ay kumikilala sa pagiging malikhain tungo sa isang magandang
lipunan.
DROP DOWN MENUS:
Upang lubos na maunawaan ang mga isyu sa
siyam na thematic room, may mga pag-aaral sa bawat rehiyon sa mundo na
na sa makikita sa bahaging ito. Dito mauunawaan kung paano kumikilos ang
proyektong YouthXchange sa global na antas. May tatlong drop down menu.
74
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
 UTILITIES (drop down menu):
facts & figures:
higit 500 na datos tungkol sa ekonomiya, kalikasan at
isyung panlipunan.
dep’t store: direktang impormasyon tungkol sa 150 sustenableng produkto
at serbisyo na mabibili sa pamilihan na makakatulong sa mga konsyumer upang
maging sustenableng pamumuhay.
career compass:
tinatalakay dito ang ilang magagandang organisasyon
para sa sustenableng pag-unlad sa lipunan. May mga panayam rin ito sa mga
taong pinili ang propesyon na may kinalaman sa sustenableng pag-unlad.
trainer’s room:
pagpapakilala sa YXC at kung paano gamitin ang website at
magsagawa ng mga gawaing pampaaralan para sa mga estudyante.
test & play: mga pagsusulit, laro upang lalong mapalago ang kaalaman sa
isyu habang nagsasaya.
links: mga online resources na inaayos batay sa isyu.
 PARTICIPATE (drop down menu):
Sa bahaging ito, maari kang magdagdag sa website, mag-download ng mga video
at kopya ng YXC sa iba’t ibang wika. Maaari ka ring magpadala ng YXC e-card,
at magpadala ng iyong komento sa UNEP at UNESCO.
 YXC WORLDWIDE (drop down menu):
Ang YXC- Ang Gabay ay mababasa sa humigit 15 wika. Ang mga katuwang na
organisasyon ng proyektong YXC ay nasaan man sa mundo. Maari kang bumuo ng
partnership sa kanila, mag-organisa ng mga pagsasanay tungkol sa sustenableng
pamumuhay o’ hindi kaya ay lubos mong maunawaan ang mga proyekto tungkol
sa sustenableng pamumuhay sa iyong bansa. Ito ay bukas para kaninuman sa
mundo.
75
y
Sanggunian
Website, libro, at iba pa.
o
u
t
h
X
ANG YXC
www.unep.fr/pc/sustain/youth/
research-project.htm
United Nations Population
Division: http://esa.un.org/unpp/
index.asp?panel=2
EDUKASYON PARA SA
PAGBABAGO
www.unseco.org/education/
desd
www.unesco.org/ccivs/NewSiteCCSVI/CcivsOther/esd/esdpresentation.htm
PAGPILI SA SUSTENABLENG
PAMUMUHAY
76
www.footprintnetwork.org
www.ecofoot.org
Living Planet Report 2006:
www.panda.org/news_facts/
publications/living_planet_report/
index.cfm
www.wfp.org/aboutwfp/
introduction/hunger_what.
asp?section=1&sub_section=1
“More than 30% of our
food is thrown away” by John
Vidal, environment editor,
The Guardian, Friday April
15, 2005 [http://society.
guardian.co.uk/environment/
news/0,14129,1460299,00.html]
www.globalfoodbanking.org
National Statistical Coordinating
Board, 2007 Poverty Threshold
Sine Totoo, GMA 7
www.bulatlat.com/news/649/6-49-wage.htm
www.nwpc.dole.gov.ph/pages/
ncr/cmwr_table.html
www.marroxas.com/welcome/
pricemonitoring.pdf
Nailing the Enemy by Howie
Severino. Syndicated by
Malaya, Manila Chronicle, Manila
Standard, Manila Times at The
Philippine Star – March 10, 1995;
Published at “Saving the Earth:
The Philippine Experience” 4th
edition, Philippine Center for
Investigative Journalism (PCIJ)
PAG-AALAGA
“Putting Money Where The
Conscience” by Jeffrey Tupas for
Inquirer Mindanao, July 15, 2007
Stockholm Convention on
Persistent Organic Polluntants:
http://chm.pops.int
www.pmac.net
http://ianrpubs.unl.edu/
pesticides
“Environmental Health
Perspectives” by Weili Liu,
Junfeng Zhang, Jamal H. Hashim
and Bernard D. Gildstein,
September 2003
Pesticides Action Network:
www.pam-international.org
c
h
a
n
g
e
World Health Organization:
www.who.int/tobacco
“Carpool” by Angelo Bermudez,
Talk of the Town, Philippine Daily
Inquirer, January 20, 2008
“Padyak Project” - UP
Mountaineers, University of the
Philippines Diliman
“Tour of the Fireflies” - Firefly
Brigade
PAGLALAKBAY
www.marikina.gov.ph
www.ecofoot.org
 YAFE, Inc.: www.yafe.ph
 Otesha of Canada: www.
otesha.ca
 www.wbcsdmobility.org
 www.oica.net/htdocs/Main.htm
 http://europa.eu.int/
eur-lex/en/com/cnc/2004/
com2004_0060en01.pdf
 www.uitp.com/Project/pics/
susdev/BrochureUK.pdf
 www.business-standard.com
 European Local Transport
Information Service: www.eltis.
org
 US General Accounting Office,
Washington 2000
 Sinag: www.sinag.dlsu.edu.ph
 Business Mirror, May 16, 2007
 Clayton Caroline, Dirty Planet:
the Friends of the Earth Guide
to pollution and what you can do
about it, London, Livewire Books,
2000
 www.greener-driving.net/site/
home.html
 UNEP, Transport Initiative:
www.unep.fr/en/info/videos.htm
PAGLAYO
 “Probe” – November 7, 2007:
www.probetv.com
 Joan Carling, Cordillera’s
People Alliance
 www.unep.fr/tourism
 www.world-tourism.org
 www.wttc.org
 www.ecotourism.org
 www.tourismconcern.org.uk
 www.survival-international.org
 www.farfrontiers.com/aboutus/166/the-himalayan-touristcode
 www.eed.de/x/ten-tourism
 www.tourisminsight.com
 www.green-travel.org
 www. responsibletravel.com
 www.sierraclub.org
 Cell Phone Waste Collection
Project: http://www.trc.dost.
gov.ph/index.php?option=com_
content&task=view&id=218
PAGBAWAS SA BASURA
www.europa.eu.int/comm/
environment/waste/facts_en
 www.epson.com/cgi-bin/Store/
Recycle/RecycleProgram.jsp
 www.o2.org/index.php
 www.smartarch.nl
www.cfd.rmit.edu.au
 www.unep.fr/pc/sustain/
design/design.htm
 www.apple.com/environment/
recycling/nationalservices
 Waste Market by
Ayala Foundation: www.
ayalafoudnation.org
 www.philips.com/
assets/Downloadablele/
Environmentalresponsibility2828.pdf
 www.env.go.jp/recycle/3r/en
 www.shareholder.com/bid/
news/20021206-96753.cfm
 Second Philippines Progress
Report on the Millennium
Development Goals, United
Nations, 2005
 www.reciclar-t3.org.br
OPTIMISE ENERGIES
 World Resources Institute:
www.wri.org/wri/trends/index
 Clayton Caroline, Dirty Planet,
op.cit.
www.fuelcellpark.com
www.eccj.or.jp/index_e.html
www.seba.es
www.menergia.gov.ec/php/
proy_galapagos_ELECT.php
 Brochure “Cutting Your Electric
Bills” and “Tipid Tips Sa Bahay” Department of Energy Consumer
Welfare and Promotion Office,
www.doe.gov.ph
 Department of Energy Lighting and Appliance Testing
Laboratory (DOE-LATL) and
Department of Trade and
Industry - Bureau of Product
Standards (DTI-BPS)
 http://europa.eu.int/comm/
energy/en/renewable/idae_site/
deploy/prj083/prj083_1.html
 http://database.bestpractices.
org
 www.barefootcollege.org
 http://www.housing.gov.za
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
ULAT PANAHON
LIVE AND LET LIVE
UMAKSYON
www.unep.fr/ozonaction
 League of Corporate
Foundations
 www.makati.gov.ph/portal/
news/views_news.jsp?news_
id=623
 www.greenpeace.org/
international/campaigns/climatechange
 http://unfccc.int/essential_
background/kyoto_protocol/
items/2830.php
 www.hm-treasury.gov.uk/
media/8AC/F7/Executive_
Summary.pdf
 http://unfccc.int/les/press/
backgrounders/application/pdf/
factsheet_adaptation.pdf
 www.peta.org
 www.iucn.org
 Kristine L. Alave for the
Philippine Daily Inquirer, April 01,
2007: http://newsinfo.inquirer.
net/breakingnews/metro/view_
article.php?article_id=58268
www.trafc.org/news/salaw
 Time Europe, April 17, 2000
Vol.155 No.15
 Philippine Eagle Foundation
 www.worldwildlife.org/
buyerbeware
 http://valuesreport.
thebodyshop.ne
www.unep.org/grasp
 www.infolav.org
 www.themeatrix.com/shop
 www.leapingbunny.org/faq.
htm
 www.allforanimals.com/
 www.cruelfree1.htm
www.unep.fr/sustain
 http://europa.eu.int/comm/
environment/ecolabel/index_
en.htm
www.greenmoneyjournal.com
 www.grameen-info.org/bank/
moa.html
ILIGTAS ANG TUBIG, LIGTAS
NA TUBIG
Michael Carañes for PEF
Visayas, Creating Access Through
Partnerships: PEF Report 2005
Mangool Active Mother’s
Association
 www.earth-policy.org/
Updates/2006/Update51.htm
www.panda.org/about_wwf/
what_we_do/freshwater/news/
index.cfm?uNewsID=2250
www.grinningplanet.com
www.who.int/water_sanitation_
health/dwq/guidelines/en
 www.unesco.org/water
 www.unwater.org
www.gpa.unep.org
 www.thewaterpage.com
PAGBILING WALANG HAPDI
 www.visayanforum.org
ABK Initiative – United States
Department of Labor
 www.ilo.org/public/english/
standards/ipec/simpoc/others/
globalest.pdf
www.rugmark.org
www.fa.com/en/fairplay/
index/0,1255,113478,00.
html?articleid=113478
www.unicef.org/
protection/les/child_labour.pdf
www.unesco.org/education/efa/
fr/wef_2000/index.shtml
www.ilo.org/public/english/
standards/ipec/about/ factsheet/
expls-98/exampl3.htm
www.stopchildlabor.org/
internationalchildlabor/
PlantationProject
 www.ethicalconsumer.org
 www.managementtoday.co.uk/
article/600660
 Philippine Daily Inquirer, July
03, 2003
 Gabriela: www.
gabrielaphilippines.org
LOOKING COOL AND FAIR
 http://en.wikipedia.org/wiki/
Fashion
 http://en.wikipedia.org/wiki/
Dress_code
 www.fashion-era.com/
sociology_semiotics.htm
 http://online.sfsu.
edu/~kendrav/fashion
Joanne Finkelstein, Chic
Theory, in Australian Humanities
Review, 1997: www.lib.latrobe.
edu.au/AHR/archive/IssueMarch-1997/nkelstein.html
 www.marquise.de/en/misc/
fashion.shtml
Roland Barthes, The Language
of Fashion, Berg Publishers,
Oxford (UK), March 2006, pp
224: www.bergpublishers.com
 www.coopa-roca.org.br/en/
index_en.html
 www.indigenousdesigns.com
 www.cleanclothes.org/codes/
intro.htm
 www.sweatshopwatch.org
 www.corpwatch.org
 www.itcilo.org/actrav/
actravenglish/telearn/global/ilo/
code/main.htm#The%20Concept
 http://www.britannica.com/
EBchecked/topic/361113/manmade-fibre
 www.marketresearch.com
 www.jo-in.org
 www.pan-international.org
 www.organicexchange.org
 www.laborrights.org/projects/
conference/ecopolitics.htm
 www.ota.com/organic/
woolfactsheet.html
 www.centexbel.be/Eng/i-box_
archives.htm
 www.katarinahamnett.com
PAGTUKLAS SA
PANDAIGDIGANG
KOMUNIDAD
 www.campaignforrealbeauty.
ph
 “The Unbreakable Heaviness of
My Being” by Rosel Pineda from
the anthology “Body Politics:
Essay on Cultural Representatives
of Women’s Bodies” by Odine de
Guzman, Center for Woman’s
Studies, 2002
“Anong Nakakatawa?” by Dr.
Glecy Atienza, Pelikula Magazine,
June 1997
 www.interpublic.com
 www.smh.com.au
 www.chamber.org.hk
 www.climatecrisis.net
Jonathan Greenblatt,
“Kingdom Come: Striking the
Balance between Celebrities
and Causes”, December 21,
2006: www.worldchanging.com/
archives/005505.html
 Crystal Park, “Celebrity
Activism: Publicity Stunt or
Sincere Care?”, Washington, 21
February 2007: www.voanews.
com/english/2007-02-21-voa38.
cfm
 www.italica.rai.it/eng/
principal/topics/bio/jovanotti.htm
 www.adbusters.org
 www.casseursdepub.org
 www.ijbnpa.org/content/1/1/3
 www.iotf.org/media/
euobesity2.pdf
77
y
MDGs: what we should achieve…
(by 2015) *
1. Eradicate extreme poverty and
hunger
o
u
US$
TARGET 1: reduce by half the proportion of people
living on less than a dollar a day
TARGET 2: reduce by half the proportion of people
who suffer from hunger
halving the proportion of child malnutrition
54-62
2. Achieve universal primary education
11
29.6
TARGET 3: ensure that all boys and girls complete (...)
3. Promote gender equality and
empower women
t
h
X
c
h
a
n
g
e
source
Rathin Roy and Antoine Heuty, “MDG Cost Estimates: The Limits of Expert Knowledge”,
UNDP Public Resource Management Training, New Delhi. March/April 2004. [www.undg.org/
documents/5637-MDG_Cost_Estimates__The_Limits_of_Expert _Knowledge_-_PowerPoint_
Presentation.ppt#268,12,Global cost estimate 2 - The World Bank]
International Food Policy Research Institute, December 2005. IFPRI-IMPACT projects that
the business as usual scenario will cost US$21.5 billion per annum during 1995-2015 for all
developing countries. The MDG scenario projects US$29.6 billion per annum over the same
period. Investments are needed in the five key drivers--rural road construction, education,
clean water provision, agricultural research, and irrigation. [www.ifpri.org/pubs/agm05/
jvbagm2005.asp#read]
TARGET 5: reduce by 2/3 (...) children under 5
extending the coverage of maternal and
newborn care
child and maternal immunisation in the poorest
countries
5. Improve maternal health
TARGET 6: reduce by 3/4 the maternal mortality ratio
providing universal access to sexual and
reproductive health services
6. Combat HIV/AIDS, malaria and
other diseases
TARGET 7: halt and begin to reverse (...) HIV/AIDS
TARGET 8: (...) malaria and other major diseases
7. Ensure environmental sustainability
TARGET 9: (...) reverse loss of environmental resources
funding protected areas (PA) for biodiversity
conservation
TARGET 10: (...) sustainable access to drinking water
2007
2002
2005
78
[www.who.int/entity/immunization/givs/GAVI_Imm_Forum_piece.pdf]
(2006/
2015)
2006
2006
Global Health Watch 2005-2006 [www.zedbooks.co.uk]
23
22.1
3.2
12/13
10
20
By the same year (2008), UNAIDS estimates that US$ 11.4 billion will be needed for HIV prevention
activities alone. [http://data.unaids.org /pub/GlobalReport/2006/2006_GR-ExecutiveSummary_
en.pdf]
WHO and UNICEF, World Malaria Report 2005, [www.rbm.who.int/wmr2005/html/3-1.htm]
Another recent, widely-cited estimate suggests that up to US$45 billion per year (over 30 years)
may be required to secure an expanded network of protected areas, covering 15% of terrestrial and
30% of marine ecosystems, mainly in the tropics., [www.iucn.org/bookstore/HTML-books/BP13sustainable-financing/Part%20I-section2.html]
World Water Council, Jérémie Toubkiss, March 2006; [www.financingwaterforall.org/fileadmin/
Financing_water_for_all/Reports/FullTextCover_MDG.pdf]
Cities Alliance, Annual Report 2005 [www.citiesalliance.org/doc/annual-reports/2005/ch-1.pdf]
WTO/OECD, 2003 - reported in [www.unmillenniumproject.org/documents/tf9interim.pdf]
TARGET 12: (...) an open trading and financial system (...)
trade-related technical assistance and capacity
building
TARGET 13: address the least developed countries’
special needs. This includes (...)
full cancellation of the debt of the poorest
countries
TARGET 14: address the special needs of landlocked
and small island developing States
TARGET 15: (...) national and international
measures to make debt sustainable in the long term
implementing the Heavily Indebted Poor
Countries (HIPC) Initiative
10.2
TARGET 16: In cooperation with the developing
countries, develop decent and productive work for
youth
TARGET 17: In cooperation with pharmaceutical
companies, provide access to affordable essential
drugs in developing countries
=
TARGET 18: In cooperation with the private sector,
make available the benefits of new technologiesespecially ICT
improving mobile phone infrastructure in
developing countries
The cost, additional to current levels of expenditure in the 75 poorest countries, increases from
US$ 1 billion in 2006 to US$ 6.1 billion in 2015. [www.who.int/entity/whr/2005/td_two_en.pdf]
3.5
TARGET 11: (...) 100 million slum dwellers
8. Develop a global partnership for
development
2005
(1995/
2015)
[http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001297/129777e.pdf]
0.4/0.6
1/6.1
2004
EFA Report 2007 [www.unesco.org/education/GMR/2007/highlights.pdf]
TARGET 4: (...) in primary and secondary education
4. Reduce child mortality
year
**
- 80
9.9
63.2
2005
2005
(2005/
2015)
2006
2003
(2001/
2002)
EURODAD, a European coalition of CSOs that closely follows debt and finance, calculates that
about US$35 billion is needed to fully cancel the multilateral debt of the HIPC countries, and
up to $80 billion to cancel the debt of all low income countries (except India). [www.ccic.ca/e/
docs/002_aid_2005-05_politics_of_mdgs_part_2.pdf]
[http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Resources/Attach/Products/Progress2005/goal_8.doc]
The total cost of the HIPC Initiative for the 40 HIPCs is estimated at US$63.2 billion in end-2005
NPV terms. Of this, US$41.3 billion represents the cost of HIPC Initiative debt relief committed to
the 29 countries that have reached their decision points. HIPC Initiative debt relief that has been or
is being delivered irrevocably to the 19 countries that have reached the completion point amounts
to US$28.8 billion. Of the total committed assistance, about half of the cost is borne by multilateral
creditors - 23% by IDA and 8% by the IMF. [www.imf.org/external/np/pp/eng/2006/082106.pdf]
no available data
no available data
=
56
2006
(2008)
2005
2005
(2003)
2006
(2005)
=
=
Some rich nations are spending US$3,000 per capita per year or more on ICT, whereas
2003
a number of poor countries are spending less than US$50 per capita per year. [www.
developmentgateway.org/download/222137/partnership.doc]
Fay and Delgado (2003), reported in -- World Bank, Global Trends and Policies - Information
2006
and Communications for Development, 2006 [www-wds.worldbank.org/external/default/
(2005/
WDSContentServer/WDSP/IB/2006/04/20/ 000012009_ 20060420105118/Rendered/INDEX/35924 2010)
0PAPER0In101OFFICIAL0USE0ONLY1.txt]
* See: “Putting priorities into perspective” (p.16) - ** Publication year. Contents referred to specific year/s in brackets.
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
... compared to what we
are spending now for:
US$ source
country year
military equipment & services
1001
worldwide
2005
pet food & pet care products
37
North
America
2006
UK
2004
American Society of Plastic Surgeons [www.plasticsurgery.org/news_room/Media-FAQs.cfm]
USA
2004
alcoholic drinks
cosmetic surgery
73.7
8.5
Stockholm International Peace Research Institute, “SIPRI Yearbook 2006 - Armaments,
Disarmament and International Security”, June 2006 [http://yearbook2006.sipri.org/chap8]
In 2005, Americans spent over $35 billion on pet supplies and services. This figure is projected
to approach $37 billion in 2006 and surpass $43 billion by 2011, an average annual growth rate
(AAGR) of 3.4% from through 2011. [www.bccresearch.com/fod]
[www.marketresearchworld.net/index.php?option=content&task=view&id=304&Itemid=]
ice cream and frozen desserts
36.6
2005 Dairy Facts/International Ice Cream Association [www.idfa.org/facts/icmonth/page2.cfm]
USA
2004
baby clothing and footwear
16.8
[www.packagedfacts.com]
USA
2005
cosmetics & toiletries
48.2
(€36.6 billion) - The European Cosmetic, Toiletry & Perfumery Market 2005 [www.colipa.com]
Western
Europe
2005
weight-loss products
49.2
“Overweight consumers and the future of food and drinks”, Dec. 2005. [www.datamonitor.com]
Europe
2004
cut flowers
40
worldwide
2005
sea cruises
28.3
Amy Stewart, Flower Confidential: The Good, the Bad, and the Beautiful
in the Business of Flowers, Algonquin Books of Chapel Hill, USA, Feb. 2007. [www.powells.com/
biblio/9781565124387]
European Cruise Council (ECC) [www.hrnnews.com/news.php?sid=26129] and [www.
cruisedownunder.com]
USA and
Europe
2005
bottled water
100
Worldwatch Institute - October 19, 2006 [www.worldwatch.org/node/4683]
worldwide
2006
jewelry and watches
59.4
[http://unitymarketing.ecnext.com/coms2/gi_0270-761/Jewelry-Report-2006-Update-The.html]
USA
2005
worldwide
2005
online gambling
12
There are more than 2,000 Internet gambling sites worldwide. Sports betting accounted for
almost $4.3 billion of the total, poker around $2.4 billion. [www.responsiblegambling.org/
staffsearch/library_news_results_details.cfm?intID=9628]
farm subsidies
321
“Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and Evaluation 2005” [www.oecd.org/docu
ment/9/0,2340,en_2649_33773_35015433_1_1_1_1,00.html]
USA, EU,
Japan
2004
personal travel & tourism
348
Europe
2005
advertising
451
Worldwide, international tourism receipts are estimated at US$ 680 billion (547 billion euros) in
2005. [www.world-tourism.org/facts/menu.html]
ZenithOptimedia, reported in [www.itfacts.biz/index.php?id=P5330]
worldwide
2007
worldwide
2006
worldwide
2005
worldwide
2006
video games
23
illicit drugs
322
Electronic games revenues are dominated by North America, Europe and Japan, which currently
account for 90% of global sales. [www.deloitte.com/dtt/cda/doc/content/2006%20TMT_Media_
Predictions.pdf]
The value of the global illicit drug market for the year 2003 was estimated at US$13 billion at
the production level, at US$94 billion at the wholesale level, and at US$322 billion based on
retail prices and taking seizures and other losses into account. [www.unodc.org/unodc/world_
drug_report_2005.html]
digital consumer electronics
167
Strategy Analytics, reported in [www.itfacts.biz/index.php?id=C0_25_1]
79
X
THE YOUNG ARTISTS
FELLOWSHIP
for the ENVIRONMENT (YAFE), Inc.
y
o
u
t
h
c
h
a
n
g
e
Winner, 2005 Ten Accomplished Youth Organizations of the Philippines
“Service to others is the rent
you pay for your room here on
earth.”
[Muhammad Ali,
world boxing champion]
About YAFE. YAFE is a volunteer-group of young individuals who use arts as
platform for environmental advocacy. YAFE is composed of young professionals, and
students (high school and college). All members are unpaid-volunteers. Originally
based in Laguna, YAFE is now touching the lives of people from as far as Nabua,
Camarines Sur. Its flagship project, the Enviro-Art Workshop, has benefited more
than 4,000 youths since 2004. YAFE coordinates with other youth organizations,
government agencies and NGOs in the implementation of its projects.
The notion of art has often been tied to elitism. The perception that art has
remained detached from the common people is unfortunately fueled by an artificial
classification of particular works and forms of art, such as operas and expensive
galleries, as “high art”, as opposed to “low art”: what people may deridingly
refer to as “bakya or jologs”. Continuing economic challenges serve to increase
this arbitrary chasm, since specific tastes in art inevitably become equated with
specific social classes.
Ang mga opisyal na
youthxchange website:
[www.youthxchange.net/fr],
para sa mga Pranses; [www.
youthxchange.org] kapag ikaw
naman ay koreano;at
[www.jovenesporelcambio.org]
kapag ikaw ay taga-Colombia.
This misconception is what the YAFE hopes to address, by using art, in all its
forms, to empower the community in advocating environmental awareness. YAFE
hopes to encourage the youth to recognize and appreciate the beauty of artwhether in song or dance, literature or theater, in high-end galleries or in the
solitary rooms of aspiring comic artists-and eventually break the invisible wall
that seems to separate art from the issues of common people.
YAFE and Otesha, Biketour: Youth for Social Justice
80
The YAFE-Otesha Bike Tour 2006:
Youth for Global Justice was a mobile theater and art exhibit that traveled across
the province of Laguna, Philippines to raise awareness of shared environmental
issues of people in Asia and North America. The YAFE and Otesha of Canada
toured Laguna for seven days using bicycles with a convoy of a jeepney, which
brought all the materials and artworks of YAFE. There were different stations/
stops such as schools, colleges and universities, local government units, fisher
folks, farmers and even major malls in the said province. The Project is funded by
International Youth Foundation, United Nation Environment Programme and other
corporate and local partners.
Regular Activities and Projects of YAFE
1. Weekly Discussions on the Environment
2. Art Jamming Sessions
3. Vegetarian Cooking
4. Film Showing and Video Marathon to Town
5. Enviro-Art Workshops ( an integration of art and environment workshop)
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Some of our External Activities
1. Speaker, Asia-Europe Youth Dialogue held on November 2007 in Mindoro;
2. Partnership with EVER of Korea for a 1, 500 pcs. Solidarity Art Tiles Project in
Bulelak, Bgy. Malanday, Marikina City;
3. Mural Painting on Volunteerism (YAFE was tapped by the United Nations
Volunteers-Philippines to make the mural on volunteerism in celebration of the
National Volunteers Month on December 5, 2004. (Venue: Clamshell, Intramuros)
On December 5, 2005, with the support of United Nations Volunteers, YAFE
spearheaded the celebration of the International Volunteers Month in Camarines
Sur;
4. International Conference on Youth Empowerment 2004 and 2006;
5. Member of some loose groups such as PARE Ni JUAN, and USAID- Clean Air
Youth Alliance.
The UNEP YouthXchange Book-Filipino Version Team
Laiden Pedriña
Project Manager
(Head Translator/Head Researcher)
Angelicum Oda
Information Specialists and Co-Researcher
Mark Anthony Navida
Graphic Artist
Reagan Frank Maiquez
Co-Translator
Veejay Cruz Rubio
Co-Researcher
Regina Martinez
Business Manager
Glenn Perez
Jester delos Santos
Katrina Sevilleja
Ash Castro
Interns/ Volunteers
Pat Villafuerte
Filipino Editor
Readings Association of the Philippines
USAID-Sustainable Energy Development Programme
Junior Chamber International-Perlas Pasay
Partners
81
About UNESCO
y
About UNEP DTIE
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
UNESCO (United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organisation)
came into being in 1945. The main
objective of UNESCO is to contribute
to peace and security in the world by
promoting collaboration among
nations through education, science,
culture and communication in order
to further universal respect for
justice, for the rule of law and for
the human rights and fundamental
freedoms which are affirmed for
the peoples of the world, without
distinction of race, sex, language or
religion, by the Charter of the United
Nations.
The mission of the United Nations
Environment Programme, Division of
Technology, Industry and Economics
(UNEP DTIE) is to help decisionmakers in government, local
authorities, and industry develop and
adopt policies and practices that:
Based in Paris, UNESCO performs five
principal functions: Prospective
Studies (what forms of education,
science, culture and communication
for tomorrow’s world?); The
advancement, transfer and sharing
of knowledge; Standard Setting
Action (the preparation and adoption
of international instruments and
statutory recommendations);
Expertise: provided to Member States
for their development policies and
projects in the form of ‘technical
co-operation’ and the exchange of
specialized information.
UNEP DTIE, with its head office in
Paris, is composed of one centre
and four units: The International
Environmental Technology Centre
(Osaka); Production and Consumption
(Paris); Chemicals (Geneva); Energy
and Ozon Action (Paris); Economics
and Trade (Geneva).
UNESCO’s work on sustainable
development is interdisciplinary,
partnering, implemented mainly
by the Education for Sustainable
Development sector. It has the
objective to promote values and
ethics in education at different
82
levels in order to make an impact on
people’s lifestyles and comportment
and help to build a sustainable future.
For further information contact:
UNESCO
Division for the Promotion
of Basic Education
7, place de Fontenoy
75732 Paris Cedex 07 (France)
Tel: (+33 1) 456 810 36
Fax: (+33 1) 456 856 44
e-mail: j.heiss@unesco.org
website: www.unesco.org
• are cleaner and safer;
• make efficient use of natural
resources;
• ensure adequate management
of chemicals;
• incorporate environmental costs;
• reduce pollution and risks for
humans and the environment.
UNEP DTIE activities focus on raising
awareness, improving the transfer of
information, building capacity,
fostering technology cooperation,
partnerships and transfer, improving
understanding of environmental
impacts of trade issues, promoting
integration of environmental
considerations into economic policies,
and catalysing global chemical safety.
UNEP DTIE functions as a catalyst to
bring industry, government and nongovernmental organisations together
to work towards environmentally
sound forms of industrial
development and promote sustainable
development.
For further information contact:
UNEP DTIE
Division of Technology, Industry
and Economics
15 rue de Milan
75441 Paris Cedex 09 (France)
Tel: +33 1 4437 1450
Fax: +33 1 4437 1474
e-mail: unep.tie@unep.fr
website: www.unep.fr
About MÉTA
e
TMÉTA (Media Ecology Technology
Association) is an international NGO
that groups together specialists
in environment, sustainable
development and communication,
dedicated to the promotion of
sustainable development through
new media and technology. The
main activities of the association
include research, event organisation,
developing publishing products,
communication campaigns and giving
technical and scientific support to
public and private organisations.
MÉTA previously worked with UNEP
DTIE on “Advertising for a Better
World” an initiative to encourage
the media to get involved in the
promotion of SC. MÉTA developed
the general concept, researched and
finalised the YOUTHXCHANGE training
tool kit.
For information please contact:
MÉTA
Media Ecology Technology
Association
34-36, rue du Chimiste
1070 Brussels (Belgium)
Tel: (+ 32 2) 537 1845
Fax: (+ 32 2) 537 4753
e-mail: info@e-meta.net
website: www.e-meta.net
About CI
Founded in 1960, CI is an
independent, non-profit organisation
that supports, links and represents
consumer groups and agencies
worldwide and strives to promote a
fairer society by defending the rights
of all consumers, including poor,
marginalised and disadvantaged
people. Recognising that meeting
the needs of tomorrow’s consumers
will depend on shifts towards more
sustainable consumption patterns,
CI supported the YOUTHXCHANGE
project by helping to collect data and
providing advice on the output.
For further information contact:
Consumers
International
24, Highbury Crescent
London N51 RX (UK)
Tel: (+ 44 20) 722 666 63
Fax: (+ 44 20) 735 406 07
e-mail (Head Office): consint@consint.org
website: www.consumersinternational.org
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
Notes
Ticks, remarks,
additional urls
& contacts...
83
y
Notes
Ticks, remarks,
additional urls
& contacts...
84
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
85
y
o
u
t
h
X
c
h
a
n
g
e
www.unesco.org
United Nations Educational
Scientific and Cultural Organization
Tel: (33 1) 45 68 10 00
Fax: (33 1) 45 67 16 90
Telex: 204461 Paris; 270602 Paris
UNESCO Division
for the Promotion
of Quality Education
Education for
Sustainable Development
7, place de Fontenoy
75732 Paris Cedex 07
France
Tel: (+33 1) 456 810 36
Fax: (+33 1) 456 856 35
e-mail: j.heiss@unesco.org
www.unesco.org/education
www.yafe.ph
UNEP Division
of Technology, Industry
and Economics
Sustainable Consumption
15 rue de Milan
75441
86 Paris Cedex 09
France
Tel: (+33 1) 443 714 50
Fax: (+33 1) 443 714 74
e-mail: sc@unep.fr
www.uneptie.org/sustain
www.unep.org
United Nations Environment Programme
P.O. Box 30552 Nairobi, Kenya
Tel: (254 2) 621234
Fax: (254 2) 623927
E-mail: cpiinfo@unep.org
web: www.unep.org