Underdølen des 2013
advertisement
BLADET F OR BYGDA MED NES TEN 80 INNBYGG JARAR nderdølen for underdøler og venene deira – heime og ute 20. årgang * desember 2013 * kr 70,– Geitostfestivalen Fjord, fjell og fest i fire dagar *Brann i Gudvangatunnelen *Andi i strondi *Brimostkoking i Italia *Tung sesong i kyrkja HELSING LEIAR Gode lesar av Underdølen! Me har gjennom åra opplevd ras og flaum og orkan i bygda vår. Alt dette var naturkrefter som herja med oss. Slikt kan me til ein viss grad innrette oss mot, men må elles berre tole. Brannen i Gudvangatunnelen i august var dramatikk av ein annan type: Menneskeleg svikt var årsaka. Dødsangst, store materielle tap og enorm svikt i omsetting for mange bedrifter var resultatet. I tillegg ga det oss ei kjensle av å vere sett tilbake til ei anna tid, ei tid mange ser tilbake på med glede, men ikkje vil ha att. Det går greitt i ein og to og tre dagar å vere innesperra, men slett ikkje i ein månad. Me Undredøler er glade i bygda vår, men me vil ut og ha impulsar. Me har og lyst til at folk skal komme hit og sjå kor fint me har det. Det gjer oss godt å samle vener og ukjende til fest og moro anna kvart år. Fjord- og Geitostfestivalen kravde stor innsats av mange, men den ga oss erfaringar, fellesskap, spenning og glede. Det vart til og med overskot på Grendalaget og Ungdomslaget. Desse laga er limet i bygda vår. Begge laga står på for at det skal vere godt å bu her. Bli med på julegateopning, juletrefest, marknad, årsfest og alt som skjer her i bygda! Kjøp Underdølen og gje til ein ven! Spør om naboen vil komme på kaffi! Gjer det du kan for at alle skal få ei - Åremålsdagar – første del av 2014 25 år 30 år 65 år 70 år 75 år 85 år 90 år David Underdal Beate Flåm Olav Finden Olaf Nedberge Skjerdal Jørgen Stenersen Peder Olai Torgersen Erik Sørheim 15.06.89 03.07.84 07.06.49 08.06.44 16.04.39 27.07.29 24.04.24 Vigsel Marianne Persson og Bjørn Skaret gifta seg 22. juni. Bidragsytarar i dette nummeret (utanom redaksjon): Tekst: Kirsten Østmoe May Britt Eraker Anna Elise Borlaug Andreas Aspevold Sigrun U Borlaug Kåre Hovland Kari Tauring Sigurd Nedberge Monica Finden Arvid Stegen Leif Inge Underdal Bilde: May Britt Stegen Bokbåten EPOS Pascale Baudonnel Linn Janette U. Skarsbø Kåre Hovland Voss Fallskjermklubb Josu Sanches Bernat Alarcon Rune Aasen Ragna Finden Andreas Aspevold Trond T. Skjerdal Kari Tauring Underdølen er ikkje noko nyheitsblad. Difor tillet me oss å trykke eit innlegg som sto i Sogn Avis 5. august 2013. Det var mange som sette umåteleg stor pris på desse orda, og me deler dei gjerne med alle dei som ikkje les lokalavisa vår: M åtte bare sette meg ned og skrive til Sogn Avis, for nå har jeg lest avisen fra perm til perm, både mandag 29. juli og tirsdag 30. juli for å lese om Fjord og Geitostfestivalen i Undredal. Mandag var det ingen ting å lese, tirsdag var det to bra sider ang festivalen som var helt topp å mimre over. I min iver bladde jeg fort over til neste side .. for det måtte da være mer? ...INGENTING MER! var bare så fantastisk, der alle kjente sto og heiet i denne vesle bygda. Dette jeg nevner nå er bare hovedpunkter, det foregikk mange, mange ting ved siden av dette. Jeg og min venninne Inger var så heldige å få bo i Tørrisstova midt i sentrum av festivalen. På grunn av at vi bodde så nærme innpå satt vi i vinduet og observerte alle som sto på og jobbet fra morgen til kveld i tre dager for å få alt til å klaffe under festivalen. Vi kan jo bare tenke oss arbeidet FØR og ETTER som også måtte gjøres. Her var også bryggedans hver kveld, med stort frammøte der det ble tent lyslykter som vaiet opp i det fri mellom fjellene. Jeg har aldri sett maken! Jeg var selv på festivalen og opplevde det programmet og arbeidet som var gjort fra de lokale i forbindelse med festivalen, som varte i tre dager til endes. Men svært lite av dette som foregikk var nevnt. Da undrer jeg: Har ikke Sogn Avis journalister ute på slike arransjement i lokalavisen? For det Det er helt fantastisk å få til, når en kom ingen ting om at Nordstoga hadtenker på at dette er en liten bygd på ca. de en fantastisk konsert i bygda der. 70 innbyggere. Jeg må beundre alle i UnDet var nevnt konserten på Nedbergo, Kirsten Østmoe i fjellheimen i Østerrike dredal som klarer dette. Spesielt var alle men konserten på brygga nådde enda ungdommene engasjert i festivalen i år. flere. Ingen ting var nevnt ang SkjerInger og jeg har på nært hold sett hvordan alle sto på og dalsbrødrene som hadde CD-slepp. Det var jo helt utrolig jobbet og var bare blide og hyggelige, selv om de måtte være bra, pluss at disse gutta er lokale og det måtte være helt slitne. spesielt å stå i Undredal og se hjem igjen til Skjerdal med denne flotte konserten og framføre minne cd-en. Ikke var Jeg er stolt av å kjenne Undredals befolkning og liker det skrevet om fallskjermhopping på lørdag, som var helt å si jeg er halvt Underdøl! Med dette sender jeg hilsen til spektakulært innimellom fjellene. Det ble utloddet tandem- Undredal og sier tusen takk for en fantastisk festival! hopp som ble vunnet av en lokal og framført på søndag, som Hilsen Kirsten Østmoe, Oslo - god jul og eit godt nytt år! Fjord- og Geitostfestivalen i Undredal Redaksjon Hanna Hj. Borlaug, tlf 576 31 742, hanna_1958@hotmail.com Anna K. Marstein, tlf 907 18 655, geitost@online.no Anna K. Marstein er bladet sin faste fotograf Ansvarleg utgjevar: Undredal Bygdeutvikling AS, 5746 Undredal Eigar: Undredal Grendalag Kontonr: 3745 10 24826 Utforming: Oransje webdesign, Stange Trykt hjå: Erik Tanche Nilssen AS, Skien på 130 g Profi silk Opplag: 300 Frist Frist for stoff til sommarnummeret er 1. mai og til julenummeret 1. november. Me tek imot tekst, bilde og tips fortløpande. Send stoff – send bilete! 2 | Underdølen - juni 2012 Info om betaling Underdølen har no tatt i bruk eit fakturaprogram som er rimeleg og ryddig. Me håpar at det skal spare både lesarane og oss i redaksjonen for forviklingar. Når de til våren igjen får ein faktura i posten, så hugs på at den ikkje vil bli godteken i bank. De må fylle ut ein ordentleg bankgiro med dei same opplysningane viss de betaler i bank. Me ønskjer oss mange fleire e-postadressar, slik at me sparer tid og peng på å sende ut faktura til abonnentane våre. Send e-postadressa di til Hanna eller AK. De ser våre adresser under ”Redaksjon” på denne sida. Red. desember 2013 - Underdølen | 3 BYGDANYTT Turpostkassa på Øysteinteigen Stortingsval For nokre år sidan starta Anne Line Nesse Johnsen eit lite turprosjekt for elevane på Flåm skule. Ho ville prøve å motivere elevane til å gå meir tur på fritida. I samarbeid med dåverande 1. og 2. klasse sette ho opp ei turpostkasse på Brekkefossen i Flåm. Sidan Flåm skule har elevar frå fleire grender vart prosjektet etter kvart utvida med postTo gode venner skriv namna sine i turboka kasse både i Gudvangen og Undredal. Dei ivrigaste turgåarane er på slutten av skuleåret med i ei trekning om 3 gåvekort på Borlaug sport, sponsa av Aurland hamnevesen. Dette er eit flott tiltak som heilt sikkert har motivert mange til å ta seg ein eller fleire trimturar for å få namnet sitt i turboka. Sjølv om DU ikkje får vere med i trekninga om gåvekorta er det veldig hyggeleg om du skriv deg inn i turboka når du passerer postkassa på Øysteinteigen. God tur! Tekst og foto: May Britt Eraker Bokbåten EPOS berga nok ein gong! Fylkeskommunen har hatt kulturtilbodet under lupa – og sett ein bokbåt som har stabile til aukande besøkstal, med 2.260 besøkjande og 14.828 utlån i fjor. Bokbåten besøkjer 40 stader, fordelt på 16–17 kommunar i fylket, i følge avisa Firda. Enden på visa vart at EPOS får segle vidare. Den 24. oktober la EPOS til kai i Undredal. Tilstrøyminga var ikkje så stor som for 10-15 år sidan, men dei luringane som kom om bord fekk med seg både bøker og eit fabelaktig einkvinnes-teater om bokbåten sine 50 år på sjøen. Jubileet vart feira med kake og blomeregn. Følg Bokbåten på Facebook: Bokbåten Epos! AKM 4 | Underdølen - desember 2013 Pillepillen Det var julimorgon på Langhuso og pøsande regn. Erna mjølka som vanleg. Så la ho merke til ei hona som gjekk att og fram attmed vedlaet til Bente. Av og til stoppa ho og såg opp på Erna. Så heldt ho fram med å gå att. Best som det var dukka det ein killing opp or vedlaet. Erna henta pillen og hona følgde etter. Erna trudde det var mora, men det viste seg etter kvart at det var ei anna geit. I Undredal valkrins var det 44 personar som røysta ved stortingsvalet. Tolv av dei nytta høvet til å røysta på førehand. I det eine klasserommet i skulen var vallokalet, og i det andre var det valkafe. Eit tiltak frå Grendalaget som bygdafolket sette stor pris på! Tonje Stegen vestlandsmeister i feltskyting Vestlandsstemnet i feltog baneskyting vart i år arrangert av skyttarlaga Tønjum og Knipenborg helga 6. - 7. juli. Tonje var påmeld både på baneskyting og feltskyting i klasse rekrutt. Baneskytinga føregjekk på Loi skytebane på Årdalstangen, medan feltskytinga var i Vassbygdi. Omlag 350 skyttarar deltok på årets Vestlandsstemne, så det var eit stort arrangement. I rekruttklassen deltok det nesten 40 unge og lovande skyttarar. No var det om gjera at reven ikkje tok vetlepillen! Erna og Sigbjørn rydda kraftforet ut av bua og reidde opp til pillen. Der budde han ei vekes tid. Mora var innom fleire gonger for dagen, så pillen fekk suga og kjenna seg trygg. Det går bra med pillen, han er god og rund som ei rudlepølsa, seier Linn Janette. Ho legg til at dei tidlegare har døypt pillar som er under pillar for «Pille-pille», eller «P-pille». Denne har ikkje fått namn enno, lesarane kan godt koma med forslag. Lever til redaksjonen eller til Linn Janette på Facebook! Pille nummer to kom like overraskande på. Han vart oppdaga på Melhus av Linn-Janette då ho mjøla geitene for Erna og Sigbjørn, som var på ferie i Skotland. Sjølv om mora var berre pillen sjølv, var ho og ei skikkeleg hønemor, men dette var nok ikkje nok for å halda røven vekke. Bukka-pillen forsvant før Erna og Sigbjørn kom heim. Men: Er det snakk om jomfrufødslar? Erna trur ikkje på slikt. Ho reknar med at i alle fall den første pillen er eit re- sultat av at pillebukkane frå 2012 braut seg inn til nyepillane ein dag i februar. Det kan bli barn av slikt. Vaksenopplæring: Ein pille eller pillefant er ein killing. Her i bygda blir dei vanlegvis fødde i januar-februar. Ei hona er ei geit som har kjea ein gong, slik ei kvige er ei ku som har kalva ein gong. Med det same me er i gang kan me nemna at ei tannfedla er ei to år gamal geit. Ho har altså kjea to gonger. Året etter vert ho rekna som ei vaksi geit. Tekst: AKM, foto: Linn Janette U. Skarsbø Fort hjort! På den innleiande baneskytinga fekk Tonje 243 poeng, eit resultat ho ikkje Gratulerer Tonje, som vestlandsmeisvar heilt nøgd med. Det vis- ter i feltskyting 2013! te seg etter kvart at ho skaut godt nok til at ho kom i finalen og her kom ho på ein 12. plass med 339 poeng. På den innleiande skytinga i felt slo Tonje til med fullt hus (30/17), og var dermed sikra plass i finalen. No var det berre å førebu seg til finaleskyting på Mjøen skytebane i Øvre Årdal. Finaledagen var det ei litt nervøs Tonje som sjekka gevær og utstyr før ho sette kursen mot Øvre Årdal saman med heiagjengen sin. Tonje var den beste i klassen på innleiande skyting, og dermed låg ho på skive 1 i finalen. Under finaleskytinga får me ikkje sjå resultata før etter skytinga, og då startar dei på den dårlegaste og tek ein og ein. Er ikkje godt å seie kven som var mest nervøse, men spanande var det i alle fall. Var mange som skaut godt, men det var ingen som skaut så godt som vår Tonje. Ho skaut fullt hus, og enda på 42/7. Tekst og foto May Britt Eraker Enkelte gonger går ein i dagevis i ulendt terreng og ser ikkje snurten av dyr. Andre gonger kjem dei rett i fanget på ein. Slik var det ein dag i oktober: Sigbjørn, Nils, Rune, Jan og Knut sto i vegkanten heimom bruna på Langhuso og gjorde seg klare til å begynne å jage heimover. Då kom det plutseleg farande ein ellevetaggar over rekkverket på Hjødlasida av Djupsåna. Han var truleg blitt skremt av det andre jaktlaget som var på hi sida. Bukken for over vegen og begynte å trekke oppover skråningen. Sigbjørn hadde geværet klart og reagerte momentant. På null komma niks låg hjorten i bakken og det var berre å dra han ned til vegen. Sidan dei andre i laget, Vidar, Tore, Ottar og Jens Arve, sat på post lenger heime, måtte Sigbjørn og kameratane følge plan A og jage heimover. Det vart ei gjeldkodla til på Nils. Så denne dagen vart det to dyr på dei som jagde og ingen på dei som sat på post. AKM, foto: Rune Aasen Nye lag i bygda Etter ein lengre prosess er Underdal Grunneigarlag avvikla, og Undredal Sameiga etablert. Det nye styret konstituerte seg 17. november. Leiar er Nils Hjellum, skrivar Peder Olai Vindedal og kasserar Magne Underdal. Årsmøtet blir 2. februar 2014 (sjå aktivitetskalendar). Det gamle Underdal Beitelag BA er avvikla, og det nye Undredal Beitelag vart skipa 4. september 2013. Styret er samansett slik: Magne Underdal leiar, Nils Hjellum kasserar og styremedlem. desember 2013 - Underdølen | 5 BYGDANYTT KULTUR Hovdungavegen Andi i strondi Den 2. oktober hadde Stig Arne Borlaug med seg ei gruppe på fem personar på den gamle stølsvegen opp til Hovdungo. Det var Arlen Synnøve Bidne frå Kulturavdelinga hjå fylkeskommunen, Gry Mørk frå Verdsarvparken, Kristoffer Ullern-Hansen frå Statens Naturoppsyn og Anbjørg Nornes som er verneområdeforvaltar for Nærøyfjorden verneområde. Turen var komen i stand etter initiativ frå Undredal Grunneigarlag, no Undredal Sameige, som ønskte at stien vart sett i stand slik at han blir ei turoppleving å marknadsføre for både bygda og næringslivet. D Gry og Anbjørg skal lage ei oppsummering frå synfaringa. Så vil dei kalle inn til eit møte i desember eller januar, slik at ein får drøfta kva bruk stien skal leggjast til rette for. Denne prosessen skal munne ut i ein plan for kva tiltak som skal gjerast. Kva bruk ein ser føre seg av turstien, vil legge føringar for kva tiltak som vert aktuelt å få utført. Gry seier til Underdølen at det truleg vil bli snakk om punktvis oppgradering. Det kan til dømes vere snakk om å lage ein enkel sitjeplass og rydde litt Bra utsikt frå Galden! på det vakre utsiktspunktet Enne. Likeins er det fint å sitje ned på Kristenhaugen. Ein må vurdere skiltinga - Undredal har mange flotte turattraksjonar, seier Gry frå start og til topps. I Galden er det snakk om å sikre stien Mørk, men dei kan vere vanskelege å finne for folk som kjem med ein kjetting eller vaier. Oppe på selbøen er gjengroinga i utanfrå. Enkel skilting og litt tilrettelegging kan vere alt som full gang. Her må ein vurdere om ein skal rydde eit område, skal til for at bygda kan framstå som eit utgangspunkt for så folk tykkjer det er fint å sitje ned og nyte matpakken og både enkle og krevjande turopplevingar. den fine utsikten. å Per Øystein køyrde heim frå jobb i Hardanger ein dag i juni, kom han over ei stokkand som låg i vegen. Ho var sannsynlegvis påkøyrd, for ho hadde problem med å gå skikkelig, ho berre datt framover. Per Øystein tok med seg andi og køyrde ho heim og plasserte ho i inngjerdinga rundt dokkehuset vårt.Ho var heile tida veldig skeptisk til oss, men ho åt når ho blei boden mat, så lenge maten låg oppbløytt i vatn. Me prøvde å gjere det me kunne for at ho skulle ha det bra, men skadane ho var blitt påført var det ikkje mykje me kunne gjere med. Etter kvart laga eg og Torbjørn ein liten badedam til ho ved å grave eit hol i bakken leggja presenning over og fylla opp med vatn. Det verka som andi treivst med det. I vatnet kunne ho bevega seg normalt. Det var litt ueinigheit om AKM No er ungdomshuset måla! I juli var alt klart for ein jobb som har vore planlagt lenge: Ungdomsxhuset skulle målast! Norvald og John vaska halve huset. Så måtte vi venta ein dag før vi kunne måla. Dei som var med: Arvid, Norvald, Gunhild, John, Håkon og Margrethe. Det tok heile helga å måla halve huset. Helga etterpå leigde me stillas frå Terje Terum. Terje sette det opp, og deretter skrapte John og Henning veggen. Så starta målinga. Det var John og Henning som byrja, Arvid kom litt seinare. Laurdag og sundag var Henning, John, Sjøbutaket tjørebreidd I år vart endeleg Sjøbutaket tjørebreidd. Det var Atle og Andreas som fekk det gjort. 6 | Underdølen - desember 2013 Norvald, Arvid, Håkon og Margrethe med. Det tok heile denne helga og. Me har fått mange gode tilbakemeldingar. Ungdomslaget har takka alle som var med og jobba. Laurdag 16. november hadde me vaskedugnad i ungdomshuset. Gunhild, Andreas, Henning og eg vaska, og Inger Oline stilte trufast opp med heimebaka bollar og kaffi. Arvid Stegen, leiar UUL Farsdagslotteri Undredal Ungdomslag hadde lynlotteri før farsdagen. Det vart 4000 i kassa og berre blide fjes å sjå. tilstanden til andi hadde betra seg litt eller ikkje. Eg uroa meg ein del over ho og syns ho verka deprimert. Difor lufta eg tanken på å ta ho med til dyrlegen slik at dyrlegen kunne avgjere om det var noko håp for ho, men det var ikkje noko populært hjå gutane. Dyrlegen var for dyr, og Per Øystein var bestemt på at tilstanden til andi hadde betra seg. Det skulle visa seg at han hadde rett, for ein morgon vart ho sett idet ho flaug ned mot fjorden. Eg fekk litt blanda kjensler då eg fekk høyre det. Eg skal innrømma at eg følte meg litt ”sviken” av at ho stakk så brått, og eg var litt bekymra over korleis ho kom til å greie seg åleine i naturen. Ho var framleis skadd, og det er vanskeleg nok som det er, sjølv for ein frisk fugl, å halde seg i live. Eg blei beroliga då eg fekk vita at andi hadde landa i fjorden ved sidan av huset til Jofrid, som sa ho ville sjå til ho. Seinare har ho halde seg mykje på bui-sida av gamlebrygjga. Her har eg og fleire med meg, blant anna Henning og John i Nigarden, forsynt ho med mat. Eg har slik håpa at ho ser seg tent med å bli verande. I august-september kunne ho faktisk ikkje fly av garde, for då gjorde ho som stokkender gjer på den tida: skiftar drakt, altså kvittar seg med alle dei gamle fjørene for å få nye. Under denne prosessen kan ho ikkje fly. Seinare har ho forsett å halde seg ved gamlebrygga. Eg tenkte det skulle bli spanande å sjå kva som skjedde når dei andre stokkendene kom tilbake frå hekkeområdet sitt. I september såg eg nokre av dei på stranda der dei hadde slått seg saman med andi vår. Dei var alle litt forskjellige i fjørdrakta, etter kva alder dei hadde. I tillegg til at anda vår er av dei mørkaste av hoendene, er ho meir tillitsfull. Det ser ein når ein matar ho, då ho er den som torer å kome nærmast, noko som er ein fordel fordi ho får fatt i mest mat. Det spørs kor lenge ho blir her. Sannsynlegvis tar ho følgje med dei andre når dei vel å fara. Ho finn seg sikkert ein partnar og blir med til hekkeområdet for å gje sitt bidrag til bestanden. Det hadde vore moro om ho, når ho eventuelt vender tilbake til Undredal, framleis kan peikast ut ved at ho viser meir tillit til menneske enn dei andre endene. Vel, det vil berre tida vise. I mellomtida må de berre halde fram med å mata ho, de som ynskjer det, så kanskje skjønar ho at det er ein fordel med oss underdøler. Det er jo slik det fungerer i naturen. Sigrun Underdal Borlaug, foto: Pascale B. Fann ein feil! I sommarnummeret trykte me eit bilde av fem flotte fruer frå pensjonistlaget på tur til Østerbø. Ein vaken lesar har gjort oss merksame på at ei av damene ikkje var omtala i biletteksten. Ho som står i midten på bildet var Anna Stundal, gift med Lars Stundal. Ho var mor til Per Olai Stundal, som har arbeidd hjå Sinjarheimskaradn i mange år, og syster til Karolina i Smihola, som var mor til Edvin Flåm. red desember 2013 - Underdølen | 7 Trailerbrannen i Gudvangatunnelen M åndag 5. august vil mange huske som ein marerittets dag. Då skjedde det som me har frykta, men håpa ikkje skulle skje her. I Aurland kommune er det totalt 17 vegtunnelar, og av dei har me dei to lengste i verda. På E16 framme på Langhuso har trafikken berre auka på med åra. Ikkje minst har me sett korleis tungtrafikken har auka i omfang. Mest av alt fryktar me møte med trailerar, anten i dei mange tunnelane eller langs vegane. I feriemånaden august kom hendinga alle frykta. Brannvesenet fekk melding kl 12.02, først om ei trafikkulykke, men så om at det var brann i eit vogntog i Gudvangatunnelen. av tunnelen, men dei såg ikkje kor dei gjekk hen på grunn av røyken. I tillegg forsvann etter kvart lyset, og høgspentkabelen hang nesten ned i vegbana. Brannmannskapa visste ikkje om den var straumførande. Tunneltaket vart etter kvart frykteleg varmt av brannen, og det begynte å ramle stein ned i vegbana. Det var også sambandsproblem i tunnelen. Mobiltelefonar og walkie-talkie måtte nyttast som kommunikasjonsmiddel. Etter kvart vart viftekapasiteten betydeleg redusert, fordi fleire brannskap vart opna. Brannventilasjonen er kanskje noko av det viktigaste verktyet ein har i ein tunnelbrann, både for å betre sikta, blåse ut og tynne ut branngassane. Det var ikkje berre folk som vart redda ut av tunnelen. Mannskapa fann også tre hundar og ein kanin. Om lag 75 personar vart frakta ut av tunnelen. 33 personar hadde røykskade, og vart frakta til sjukehus. Alle kom seg ut av tunnelen i live. Traileren og fleire bilar var utbrende. Takka vere ein enorm innsats frå alle brannmannskapa, ambulanFrå 30. august vart Gudvangatunnelen opna for kolonnekøyring også for mindre bilar se og luftambulanse, ein eigen buss, Hovudredningssentralen, Brannmannskapa får melding om at vogntoget står 3,5 km Raudekrossen, hjelpekorpsa og Sivilforsvaret, så enda denne inn frå Langhusosida, men får seinare oppgitt at brannstaden tragiske ulykka lukkeleg. Innsatsen til redningsmannskapa er 2,8 km inn. kunne ikkje ha vore betre, og den var grunnen til at det ikkje gjekk med liv denne gongen. Full utrykking Brannvesenet i Aurland fekk assistanse frå Bergen, Voss og Lærdal brannvesen, medan Årdal brannvesen vart bede om å halde seg i beredskap. Inne i tunnelen var det kaos. Fleire køyretøy hadde kollidert med kvarandre og med fjellveggen. Traileren sto i full fyr, så sikta i tunnelen var særs dårleg. Viftene bles røyken mot Gudvangen, slik at brannmannskapa skulle få komme inn og gjere arbeidet sitt. Brannmannskapa starta sløkking, medan røykdukkarane tok seg innover i tunnelen for å få ut personar som var fanga inne i køyretøya sine. Etter ei stund fekk dei òg melding om at det sto ein turistbuss med om lag 30 passasjerar inne i tunnelen. Røykdukkarane nytta bergingsbilen inne i tunnelen og klarte totalt å få 25 personar inn i den. Det viste seg at fleire personar hadde gått fleire kilometer mot Gudvangasida. Dei ville ut 8 | Underdølen - desember 2013 Stengt tunnel - store problem Det var med det same uvisst kor lenge tunnelen kom til å bli stengd. Publikum fekk opplyst at det var eit omfattande oppryddingsarbeid som måtte gjerast. Det var mykje som tydde på at sjølve tunnelen var skadd. Evaluering av ulykka vart halde på rådhuset i Aurland knapt ei veke seinare, med involverte partar og eit stort pressekorps. Sambandsproblema vart eit kjernespørsmål, og er det enno. Tunnelen fekk ekstraløyving til utbetring av dei store skadane. Då arbeidet vart sett i gong rett etter ulykka, så var det nok ingen som trudde at det ville gå ein heil månad før tunnelen vart opna att. Ferien var ikkje over enno, og mange reisande er avhengig av denne vegen. No begynte alle å sjå kor tungvint det er når denne viktige tunnelen vart stengt. Det var mange som plutseleg mintest korleis det var i tida før Gudvangatunnelen vart bygd. Kva med alle som skulle på jobb i Aurland eller mot Voss? Aurland kommune var snøgt ute med båttransport mellom Flåm og Gudvangen. Det gjekk lenge før det vart sett opp ferje som også kunne frakte bilar. Men det vart sett opp ei båtrute som berre tok passasjerar, og den hadde ikkje båtstopp i Undredal. Frå dei starta opp alternativ transport, så var det heile tida tenkt Flåm og Gudvangen. Dei andre stadane vart ikkje nemnde. Reiselivet og næringslivet i Gudvangen og Flåm begynte etter kvart å merke stenginga av tunnelen, og det gav dei uttrykk for i sterke ordelag. Etter mykje klage frå næringsaktørar i Flåm og Gudvangen, så vart det opna for kolonnekøyring fredag 30. august, og torsdag 5. september vart tunnelen opna for fri ferdsel. Før opninga hadde naudetatane ei øving for å sjå om sambandet fungerte skikkeleg. Konsekvensar for næringlivet Kva med næringslivet i Undredal som har turisme som leveveg, og fleire av dei andre verksemdene som har mykje av si beste utkomme på denne tida av året? Dette vil Underdølen prøve å finne ut av. Skiltinga i Flåm dei første dagane etter at tunnelen vart stengt kunne tolkast som at vegen til Undredal og var stengt, og desto meir trengsel vart det i Flåm. Etter hard argumen- tasjon med Statens Vegvesen snudde dei og sette opp skilt i Flåm om at vegen til Undredal var open. Me veit at eine omvisaren i kyrkja ikkje kom seg på arbeid i Undredal. Kari Mørkve Jordalen måtte vere heime i Jordalen i denne perioden. Då måtte dei andre omvisarane trå til i hennar vakter. Sidan den berømte rundturen “Norway in a Nutshell” ikkje kunne gjennomførast, vart det sett opp bussar frå turistskipa i Flåm til kyrkja i Undredal som eit alternativ. Dette førte til at kyrkja i Undredal fekk auka besøkstal denne månaden. Undredal Stølsysteri måtte avlyse Bondens Marked 24. august, for dei kom seg ikkje til Bergen. Elles betydde ikkje stenginga av tunnelen så mykje for deira omsetnad, sidan dei leverer osten til butikken i Undredal, og ikkje sel ost direkte frå ysteriet. På kafeen stupte besøkstala, og overnattingsbedrifta i bygda gjekk glipp av nokre overnattingar på grunn av tunnelstenginga. Men kor mykje stenginga betydde for omsetninga, hadde Leif Inge Underdal ikkje noko tal på. Underdalsbui merka også stenginga av tunnelen. Det var betrakteleg mindre turistar som kom innom butikken. Når då også båtane berre gjekk forbi, så var det heilt klart ein nedgang i besøkjande. Resultatet i kroner vil ein ikkje sjå før rekneskapen vert gjort opp. Hanna Hj. Borlaug Om å bu utanfor allfarveg U ndredal fekk vegsamband austover i 1988 og vestover i 1991. Sidan då har me følt oss temmeleg sentralt plassert i verda. Men i den månaden Gudvangatunnelen var stengt fekk me kjenne på korleis det er å bu i ein avkrok att. Eg skulle på eit møte i Bergen kl 11.30 ein onsdag i slutten av august. Då håpet om at tunnelen skulle bli opna slokna, begynte eg å undersøke reisemåtane: 1. Eg kunne bile Lærdal-Sogndal-Vik-VossBergen. Det ville bli nesten 300 km og ta meg over 4 timar kvar veg. Turen ville ha vart lenger, for eg måtte han lagt inn kvilestopp under vegs. Eg ville vere avhengig av ferja Hella-Vangsnes, og det var usikkert om eg ville komme med den pga tunnelstenginga. Konklusjon: Ikkje aktuelt! 2. Eg kunne ta fly frå Sogndal/Haukåsen i sjutida om morgonen. Men då måtte eg reise heimefrå før kl 05.00, og eg ville ikkje vere heime før i ellevetida. Turen ville innebere tre timars bilkøyring og buss til og frå Bergen sentrum. Då eg endeleg hadde bestemt meg for å velje denne løysinga, var billettane borte. var inne halvannan time etter at møtet mitt skulle begynne. Det kunne eg berre gløyme. 3. Eg kunne ta Bergensekspressen. Men den gjekk frå Flåm berre om ettermiddagen, så viss eg skulle ta den om morgonen måtte eg først til Sogndal. Då måtte eg reise like tidleg som om eg skulle ta fly, og eg måtte reist heim att før møtet var slutt. Dessutan ville eg komme for seint til møtet. Ikkje aktuelt! Enden på visa vart at eg tok toget frå Flåm kl 19.45 dagen før møtet og overnatta på pensjonat i Bergen. Så tok eg toget heim att om ettermiddagen og var i Flåm kl 19:30. Summa summarum tok det meg litt meir enn eit døgn å komme meg på eit tre timars møte i Bergen i august 2013. Slik er det å bu utanfor allfarveg! 4. Tog var løysinga, Flåmsbana var jo berre eitt kvarter unna! Men det viste seg at første tog frå Flåm over Myrdal AKM desember 2013 - Underdølen | 9 Stigaløa opna! Gratishaugen Kva gjer ein når ein har grådig lyst på Vampkonsert, men ikkje har billett? Jo, ein stikk opp på Gratishaugen! Nettopp dette gjorde Josu, Atle, Maria, Jarle, Andreas (bildet) og Anna Elise, Per Øystein og Bernat. Det var berre det at det var litt arbeid å komme dit: Først opp til Hovdungo og så vidare oppover til Stigavarden 1045 moh. Derfrå ned att til ein fin "balkong" like over nedste Stigen. Her slo ungdomane leir og koste seg med særdeles lokal mat som hjortasteik, undredalsost og geitepølsa som dei grilla over bålet til musikk av Vamp og Eivor Paalsdottir. Etter ein lang frukost med pannekaker og anna godt neste dag rusla dei via Stigen ned til sjøs, der dei møtte Dee. Han tykte det var bra gjort av ungdomane å gå så langt og så høgt for å vere med på moroa. AKM Nesten oppe på Hovdungo! Me ser Undredalsdalføret frå Melhus og nesten fram til Langhusa. Foto: Bernat Alarcon Stigaløa vart feira med mat og musikk på høgt nivå 10. august Lærdøler på Stigen Laurdag 12.august hadde fire lærdøler ei spektakulær natur- og musikkoppleving på Stigen, takka vere ein kreativ og aktiv ordførar som ynskte reisefølgje. Då ein i reisefylgjet i tillegg stilte eige ”pensjonat” i Undredal til rådvelde for følgjet, godt egna til både vorspiel, nachspiel og overnatting, låg alt til rette for den fullkomne kvelden og natta. Men sjølv for lærdøler, vande til skårae, berghyller og galdar, var vegen opp både smal og utfordrande, med stupbratta rett ned i fjorden. Då lendet flata litt ut, møtte det oss nyrestaurerte bygningar med velstelte bøar på Nedre Stigen. På bøane stod våre medreisande samla til fest og moro. Ein liten skarp lesk når vi kom opp gjorde godt for strupen, men vissa om at turen ned att ville bli like bratt, sette sine grenser. Dette var ei musikk- og naturoppleving vi aldri vil gløyme. Takk til arrangørar, familien Cunningham og alle friviljuge som stilte opp for å gje oss denne store kvelden, for å arrangere utekonsert på Stigen var eit dristig, men absolutt vellukka prosjekt. Jan Geir, Magne, Kåre og Lasse Midt i tunet var det oppførd ei scene med Aurlandsfjorden som kulisse. Ein naturleg bakke var som skapt for tribune, og kl.19.00 var alle samla til den store musikk- og natuopplevinga. Vamp sine vakre, men og tidvise heftige tonar fylte fjordlandskapet og det la seg ei trollsk stemning over Stigen, med huldra frå Færøyane og Liten Fugl som klimaks. Vassbøtta for å kjøle ned publikum var det ikkje behov for, ein lett regnskur gjorde nytten. Vel ned att i Undredal vart me vel mottekne av Leif Inge Underdal og fekk samla oss med godt øl og god underdalsost. 10 | Underdølen - desember 2013 Vampkruet var begeistra Vrooom-brrrr-roarrrr! Der landa helikopteret for siste gong i Borlaugshagen. Ein liten flokk kvinner og menn jobbar, pratar og klemmer kvarandre i høgt tempo. Alle har det travelt, men ein av dei set av fem minutt til Underdølen. Det er Asle Dahl frå kruet til Vamp. Han står på eit jorde i Undredal, men har tydelegvis ikkje enno landa etter gårsdagens oppleving på Stigen. Korleis gjekk det i går, spør me. - Eg har ikkje ord, svarer han og tørkar ei tåre i augnakroken. Me møtte Dee og Hege og Dag Lindebjerg og Øystein Staveland og Eivor Paalsdottir på ein konsert i april. Dee og Hege prøvde å forklare korleis det var på Stigen, men slikt kan ikkje beskrivast, det må opplevast! Turen opp, utsikta, roen, alt saman var spektakulært. Og han der karen er verdas snillaste fyr, seier han, og set to tomlar opp mot Dee, som har teke plass i helikopteret for å komme seg tilbake til gjestene sine på Stigen. No er det berre å komme seg vidare. Neste helg er det speling i Tromsø. Men denne helga på Stigen vil sitte i minnet lenge. AKM Tre av dei fire lærdølene, Jan Geir Solheim, Magne Grøttebø og Lasse Sælthun, med Aurlands-ordførar Noralv Distad til venstre. Den fjerde lærdølen er fotograf Kåre Hovland. desember 2013 - Underdølen | 11 KYRKJA KULTUR FJORD- OG GEITOSTFESTIVALEN 2013 Fjord- og Geitostfestivalen 2013 tanke på framtidige festivalar. Både under og etter festivalen fekk me mange godord og fine tilbakemeldingar både frå kjende og ukjende. Anna Elise Borlaug er for lengst i gang Ffå hoestivalsjef med studiar på Høgskulen i Telemark. Men me klarer å til å spole tilbake til Fjord- og Geitostfestivalen 2013 Det var so god stemning heile tida. Folk var glade og deltakinga var stor på det meste av det me hadde å by på. På sundagen var det ei god og roleg stemning. Då fekk alle som hadde hatt mykje å gjera tidlegare under festivalen tid til å nyta det som skjedde. Det tykte eg var so fint å sjå. og stille opp på eit epost-intervju. Kva tid begynte planlegginga av årets festival? Eg trur me starta so smått å planleggja festivalen rundt påsketider i år. Det var fyrste gong me hadde moglegheit til å samlast, sidan folk elles var spreidd rundt omkring både innan- og utanlands. re og rusta til å skipa til ein festival. Kva var det som gjorde at de torde satsa? I år hadde me ikkje noko lønna stilling, slik som i 2011, men desto tydelegare var tendensen til at «ungdommane» tok ansvar. Mange av den eldre garde bidrog også mykje. At me var ei slik blanding av folk med ulik alder, erfaring, omgangskrets, kompetanse osv gjorde oss nok og trygga- Ein som har vore med på mang ein Geitostfestival er Leif Inge. Han var ein av primus motorane og ein uvurderleg ressurs for festivalen. Han stillte lokale til disposisjon og bidrog med mange nyttige kontaktar. Fjord- og Geitostfestivalen hadde ikkje hatt eit so innhaldsrikt program om det ikkje hadde vore for Leif Inge. Visit Undredal, Undredal Ungdomslag og Undredal Grendalaget var arrangørar. Me fekk dermed ei ansvarsfordeling slik at ikkje alle arrangementa var basert på frivillig innsats. Dette var noko av grunnen til at me såg at det var forsvarleg å utvida festivalen til fire dagar. Beate Flåm skal og ha ein del av æra for at me kunne satsa på eit nytt konsept i år. Når Sogns har spelt i Undredal har ho arrangert ulike aktivitetar og turar for fanklubben deira frå Dokka. Det har vist seg å vere veldig populært, og i år var det 60-70 stk som tok turen. Å vite at det kom so mange gjorde det lettare for oss å utvida og prøva ut nye aktivitetar. I tillegg var Beate sitt opplegg i same ånd som me ynskte, og det vart naturleg å slå saman arrangementa. Festivalen fekk dessutan ein god del sponsorpeng av vår hovudsponsor Fjord1. Det bidrog i stor grad til at me kunne satsa på eit innhaldsrikt festivalprogram. Me fekk og god hjelp av Nærøyfjorden Verdsarvpark til å marknadsføra oss. Kven var med i festivalnemnda? Den harde kjerne var trekløveret Maria Underdal (aktivitetar), Brita Underdal (mat) og eg. I tillegg hadde me Leif Inge Underdal (program), Andreas Aspevold (økonomi og 12 | Underdølen - desember 2013 altmoglegmann) og Margrethe Aksnes (sponsorbabe), eit uslåeleg team! Andreas er ein kjernekar som stiller opp på alt og som er veldig god å ha med på laget. Margrethe ynskte sjølv å vera med å planlegga, noko me sette veldig pris på. Utan hennar hjelp hadde me nok aldri fått so bra med sponsormidlar. Eg trur at fornyingar er viktige for å få med nye fjes og femne om eit breiare publikum. Spesielt såg me det på høgdegardskonserten på Nedbergo. Folk som har hatt ein draum om å koma seg dit fekk no moglegheit til å oppleva det. So ein stor takk til familiane på Nedberge som la forholda til rette for konserten og som var eit godt vertskap både for publikum og musikarar. Eg har berre høyrt godord om denne turen, so det er noko eg håpar me kan gjenta på neste festival. Det gleda meg og veldig å sjå kor mykje folk stod på for å få festivalen i hamn. Me har verkeleg mange fine og flinke folk i bygdi vår. Eg kan ikkje nemne alle, men eg vil spesielt trekka fram to som i aller høgaste grad var med på å drive prosessen framover. Utan Maria og Brita, trur eg nok ikkje at det hadde gått so veldig bra. Dei la ned ein betydeleg arbeidsinnsats og ordna opp i mange problem som oppstod undervegs. Var det noko som skuffa deg? Eigentleg ikkje. Det einaste må vera at parkeringsmoglegheitene i bygdi er dårlege. Me har enno ikkje noko god løysing på problemet. Største oppleving? Heile festivalen var for meg ei stor oppleving og det meste gjekk over all forventning. Skal eg trekkja fram noko må det vera fallskjermhoppinga, det gav meg gåsehud. Stemninga når Kåre Wergeland hoppa tandem var og heilt spesiell. Lyst på ny festival? Ja heilt klart! Ein får eit skikkeleg kick når det vert vellukka og responsen er so god. Det er og moro å finna på noko nytt, utbetra aktivitetar og prøva å forbetra ting som ikkje fungerte so bra. Årets festival var nok på grensa til kva me kan takla kapasitetsmessig. Målet no er ikkje å laga større festival, men å få større oppslutnad rundt fjordlandskapsdelen. Noko av det viktigaste vil vera å letta arbeidet til dei frivillige endå meir. Sjølv om eg tykkjer det er kjekt å arrangera festival, må eg sei at det skal bli godt med eit pauseår. Kva gir det deg å lage festival i Undredal? Det gir meg ei gleda å sjå at: • me får visa fram kor mykje flott Undredal har å by på • me får eit godt samhald og greier å laga noko veldig bra i lag • folk har det moro • folk set pris på jobben me legg ned og gir oss so masse skryt og gode tilbakemeldingar • folk får prøva seg på nye oppgåver Til slutt vil eg seia tusen takk til absolutt alle frivillige som hjelpte til under årets festival. Me er heilt avhengige av hjelp frå dykk for å kunne arrangera noko slikt. Eg håpar de sit att med gode minne og kanskje vil vera med å bidra også i 2015. Eg er stolt av å vera underdøl! AKM Kom festivalen godt i gang? Alle ansvarlege var flinke til å få arbeidsoppgåvene gjort i tide. Dermed unngjekk me for det meste stressande situasjonar både før og under festivalen. For fyste gong hadde me program frå torsdag av. Dagen var roleg, men kveldsarrangementet på bryggja var godt besøkt og gjekk over all forventning. Det vart ein fin og koseleg kveld på bryggja med kortreist pizza, quiz og dei lokale talenta Vilde og Torgeir Skjerdal. Lyktesleppet avrunda kvelden og var ein fin start på festivalen. Korleis hadde du det mens det sto på? Sliten? Engsteleg? Glad? Eg trur eg var so fylt av adrenalin under heile festivalen at eg ikkje merka at eg var sliten. Det var so mykje positivt som skjedde heile tida, og ei stor gleda kvar gong eit arrangement vart vellukka. Når folk gjer som dei skal so vert det lite kaving og stress. Fleire gonger kjende eg meg stolt over kva me fekk til. Var folk flinke til å stille opp? Mange er positive, men det er ikkje alltid så lett å finna tilstrekkeleg med arbeidskraft. Det er og vanskeleg å berekne kor mange ein treng. Festivalen vart større enn forventa når det gjeld besøkande, noko som gjorde at det vart manko på frivillige på nokre område. Heldigvis bidrog nokre sjølv om sei ikkje var skrivne opp. I tillegg var den «harde kjerna» med heile tida og trødde til der det trengtes. At dei frivillige skal trivast og ha det kjekt er noko me har lagt vekt på under planlegginga, og det føler eg me lukkast med. Kva gledde deg mest? I seinare tid har det sjeldan vore lys i so mange hus i bygdi som det var denne helga. Det fantes omtrent ikkje ein ledig sengeplass. At so mange utflytte underdøler og slektningar kjem heim for å vere med på festivalen både som gjestar og frivillige, vitnar om at dette er noko som engasjerar. Eg vil seia at denne «støtta» betyr mykje for oss arrangørar med 2 3 1 6 41 5 1. Lykteslepp over fjorden torsdag kveld 2. Dokkafolk laga sin eigen utekafe ved Lussestova 3. Utsyn frå Nedbergo 4. Konsert med Vinje-tekstar i tunet på Nedbergo 5. Per Lie selde eige svarvearbeid 6. Geir Aage Sogn er ein hyggeleg spelemann med og utan trekkspel, og Beate Flåm er fabelaktig til å arrangere turar og rebusløp. desember 2013 - Underdølen | 13 BYGDANYTT FJORDOG GEITOSTFESTIVALEN 2013 Frå himlen høgt Kåre Wergeland har sett Undredal frå lufta, og det beste av alt: Han landa med begge beina på jordet til Gunhild og Stig Arne! Han var ikkje til stades då fallskjemhopparane fyllte luftrommet over Undredal laurdagen, så det fekk han ikkje med seg. Men då han kom ned på almenningen utpå dagen såg han at det gjekk an å kjøpe seg lodd til tandemhopp på sundagen. Me let Kåre sjølv få fortelje: De var ein draum eg hadde gått med lenge, å få hoppe i fallskjerm, så eg kjøpte for 200 kr. Eg var ikkje der då dei trekte vinnaren. Då sat eg oppe hjå svigermor og drakk kaffi. Plutseleg kom Sondre som eg er onkel til opp og ville ha meg med ned att i full fart. Han sa ikkje kva det galt, med eg hadde ein viss peiling. 2 1 Vart du redd når du fekk vete at du faktisk skulle få hoppe i fallskjerm? Der og då vart eg skjelven i beina. Eg gjekk på bryggedansen om kvelden, men eg tok det veldig rolig. Det var mange som kom og ville prate med meg. Ein del av dei kunne tenkt seg å hoppe og så var dert ein del som absolutt ikkje kunne tenkt seg det. Reidun, kona mi, hadde hoppa viss ho hadde vunne, men svigermor forsto ikkje heilt kva eg hadde tenkt å gjere "oppi der". 3 4 5 6 No må du fortelje om hoppet. Rakk du å opp leve noko mens du var i lufta? Tjue sekund i fritt fall. Fjell, fjord og eit fantastisk utsyn! Foto: Voss fallskjermklubb Det var heilt fantastisk! Først var me 20 sekund i fritt fall. Det føltest som veldig lang tid. Alt var berre ein stor nytelse: Fjell, fjord og Var du redd? eit fantastisk utsyn! Etter at fallskjermen hadde løyst seg Direkte redd var eg eigentleg ikkje, men eg var veldig, velut snakka engelskmannen og eg litt saman. Han sa at det dig spent. Me landa på den stripa Stig Arne Borlaug hadde var den finaste utsikten han hadde opplevd nokon gong. køyrt over med slåmaskina si. Same kvelden fekk eg bilde Desse hopparane har hundrevis av hopp bak seg, men dei frå hoppet på e-post. er vande med å hoppe over flyplassar og slikt. Her var det AKM berre fjell og fjord. 9 7 8 10 Sjå opp for fallskjerm! Lukkeleg nede på bakken med dei nye kameratane frå Voss fallskjermklubb 12 14 | Underdølen - desember 2013 11 1. Dugnad! 2. Kent Ove Øy, Nils Christian Bjørgo (instruktør), Natan og Naomi Baudonnel 3. Upasteuriserte ostar frå heile landet – nam nam! 4. ”Set spedlen på geiti!” var ein av mange barneaktivitetar 5. Langhuslin er barnas favoritt 6. Fransk folkemusikk 7. Jarle Obrestad (etterkomar av Storevetleper) og Dag Bjørkedal spelte Bruremarsj frå Undredal så ikkje eit auga var tørt. Heile helga bidrog dei med buskspel av høg klasse 8. Dette er ikkje ein sengegavl, det er eit skilt! 9. CD-slepp med Skjerdal’s. Foto: Trond T. Skjerdal 10. Lisanne og Andreas er vidare i finalen 11. No trekkjer me aorar! 12. Brimosthøvlingskonkurranse – dette var Fast Food! desember 2013 - Underdølen | 15 FJORD- OG GEITOSTFESTIVALEN 2013 KULTUR Frivilligfest Besøk frå junaiten På årets nest siste dag vil vi lage fest for alle dei frivillige som var med og bidra til Fjord- og Geitostfestivalen i år. Det har heile tida vore planen å lage ein frivilligfest, men tida strekte ikkje til i sommar. Difor tenkte vi å ta des samband med årsfesten. Me vil ta fram minne frå festivalen, god mat, musikk og dans, åresal og kanskje ei overrasking. Festen blir gratis for dei frivillige, men me oppmodar dykk om å ta med ein innpakka gevinst til åresalet. For alle andre blir det ein overkommeleg inngangspris. Kari Tauring kjem hit i juli neste år. Her fortel ho om seg sjølv og kva som bind ho til denne flekken på jorda: Gudvangen Viking Market, July 15 - 19, 2014: Festivalnemnda What does Ylva say? Det veit vi ikkje, men ho fekk god kontakt med geita. Takk til utstillarane! Det var dobbelt så mange utstillarar på festivalen i år som for to år sidan. Publikum hadde nykje fint å sjå på, smake og kjøpe med seg. Kathrine V. Fjellheim sin bod “Kathrines Kleskap” vart kåra til Festivalens beste bod. Gratulerer! Jorunn Else Nondal Leiren Laks leirenlaks.no Jorunn Else Nondal Helland Gardsprodukt Smykke Almgard.com Kjell Arne Stegen Skjerdal Stølsysteri Skjerdal.com Fretheimhotel.no Smaksprøvar frå kjøkenet Sveipte øskjer, fat mm Njøsagarden Kvaole Kvaole.com Geiteskinn, kasjmirgarn Ljono Ljono.no Stauder Otternes Otternes.no Plantefarging, spikjekjøt Bestemors vevstove Vovne åkle og løparar Pascale Baudonnel Upast. norske ostar Vossabia Vossabia.no Ingela Johansson Helge Gudheim Undredal Stølsysteri SA Matogkultur.no 16 | Underdølen - desember 2013 Boka Ysting i Valdres Nye og brukte kle Undredalsost.no Marit Gunnarskog Nærøyfjorden Verdsarvpark Honning, helsekost Måleri, smykke mm Kathrines Kleskap Ein del av dei frivillige, ved avslutninga av festivalen på sundag. Kvit og brun geitost Brun geitost, mølsa Per Li “Kathrines Kleskap” vart kåra til “Festivalens Beste bod” Økologisk is og honning Steinprodukt, demo Elvebakken ysteri Fretheim Hotel/Tveite gard Røykelaks mm Kvit og brun geitost Brukt servise, glas mm Naroyfjorden.no Info om parken Kari Tauring came to Gudvangen for the first time while filming Season One of Alt for Norge (TVNorge) in May 2009, hoping to win a chance to meet the relatives she knew were just around the corner in Undredal. In episode four the contestants had to prove who was the best Viking. As anyone who watches reality television knows, it’s not all that real. Kari was the only American who could sing from the Eddas in Old Norse and read runes but those tasks were not part of the competition. She lost at being the best Viking but will prove herself by singing at Gudvangen Viking Market this coming July. Loosing the competition was a real blow for Kari. “It was sad to be so close to my home-farm and not be able to go there,” she said. The “home farm” in Kari’s mind will always be Nedberge. Kari er dotter til Grace, som er dotter til There are three farms Myrtle, som er dotter til Thea Marie, som on top of the mouner dotter til Oline, som er dotter til Turid. tain across the fjord from Underdal and Kari stems from both Nedberge and Kappadal. One great-great grandmother was Oline, daughter of Turid and Lars Hjellum Nedberge. Oline and her husband Anders Gudvangen took their little daughter Thea Marie (baptized in the Bakka Kyrkje) and came to America in 1886. Her other great-great grandmother, Marta Kappadal, came in 1866 and was the mother of Thea’s husband Theodore Nykreim. Kari’s recording “Nykken and Bear” (2013) honors this lineage through poems (some written while filming Alt for Norge) and songs. Thea and Theodore’s daughters Myrtle and Stella came back to Underdal many times and kept the relationships through letters, photos, and visits. Myrtle’s daughters Deloris, Karen, and Kari’s mother Grace Tauring also came to visit Underdal and even hosted cousin Ivar Bjarne in Minnesota. Kari’s sisters Lori and Heidi and cousin Terri came with Grace in 1980 for a visit full of geitost and laughter. Grace, her brothers and sisters and cousins (through Stella) came with a Brekke Tour of the Nedberge farms in 2002. They hiked up to the mountain farms and took a helicopter back down. “I still stare at the photo of Ragna Nedberge Finden in the door of the farm house, wishing I was there,” Kari says. She longed for her “home farm” for many years and it was very hard for her to miss coming to Underdal in 2009. “So many elders who knew my grandmother passed away not long after this. I felt a deep, urgent need to come back here with my own mother who had met everyone before,” Kari reflects. In September 2011, Kari finally had the chance to come with her mother, Grace. She was able to sing and dance with Underdal and Skjerdal relatives and attended a service at the Stavkirke. Having rømmegrøt and coffee after church with her grandma Myrtle’s second cousin Kjersten, the last remaining elder of that line, was very special. But 2011 was a summer of heavy rains and the path up the mountain was too dangerous (and no Arne Brekke helicopter on this trip!) so Kari has still not set foot on her “home farm.” Underdal Fjord and Folk Festival, July 25 - 26, 2014: The weekend after the Gudvangen Viking Market, Kari will join Leif Inge Underdal, the Skjerdals, and other relatives for singing and dancing at the Underdal Fjord and Folk Festival. Another Arne Brekke Heritage Tour will arrive in the valley on the same weekend with more members of the American side of the Nedberge and Kappadal farms. There will be a great reunion and a memorial for those families that left for America. Fundraising for a plaque or other monument is still on-going and there is great interest in it. As Kari says, “I look at the tiny speck on the side of Nedbergo and think of it as my own dear farm, but there must be hundreds of American relatives who do the same.” This will be a special summer, celebrating 200 years of Norwegian independence and a homecoming for a family line that was broken 150 years ago through immigration. Kari will not miss visiting the mountain farm this time and she will have much to sing about in July! Kari rauk ut av “Alt for Norge” i 2009. Til sommaren kjem ho att for å besøke slekt i Undredal og oppsøke gardane Nedberge og Kappadal, som forfedrane hennar kom frå. desember 2013 - Underdølen | 17 BYGDANYTT KULTUR Korndyrking på Nedbergo 1940-1945 Dette stykket har me fått av Knut Nedberge. Det er far hans, Sigurd Nedberge, som har skrive det. Sigurd var ein særs historieinteressert kar, og han var flink til å fortelje. Sigurd levde frå 1927 til 1999. D å krigen braut ut 9. april 1940, vart me i hu og hast flytt frå Underdal til Nedberge. Dette var ein del tidlegare enn vanleg, men på grunn av at det ikkje hadde vore ufred i landet på over 100 år (1807), vart folk skremde og oppskaka. Me hadde levd i fred, og etter den tid ganske bra i små, men gode kår. Me visste ikkje om andre levevilkår. Me hadde ein høgdagard på andre sida av Aurlandsfjorden som heitte Nedberge. Den ligg 536 meter over fjorden. Me fødde i dei dagar 1-2 kyr, 40-50 geiter og nokre sauer på i mai. Så kom det melding at alle båtar skulle senkast under vatn, så ikkje dei kunne nyttast av fienden. Dette var ikkje bra for oss, då heile familien min var flytt til Nedberge. Farbrorkona mi, Bergljot, gjekk i den niande månaden og venta sin nedkomst, så me måtte ha båt for hånden. Etter avtale med vaktskøyta fekk me ha båt liggjande for å kunne henta jordmora i Underdal. Alt inventar som årar, tiljer og tofter måtte fjernast. Desse måtte berast 100 meter opp til elva, dvs. overgangen til Nedberge. Heldigvis gjekk det bra. I 1941 skulle me taka opp ein åker for å så korn til eige bruk. Me hadde fremst på garden ein fin teig som me kalla ”Nibbeaokern”. Åkeren var på ca. 3,5-4 mål. Namnet ”Nibbeaokern” kjem av eit juv på ein plass der det ikkje er så fint. Steile fjellsider og bratte hellingar. Dette er overgangen til Kappadalen (to nedlagde gardar lengre fram i dalen). Overgangen vert kalla ”Nibbao”, og er ikkje framkommeleg for kyr eller hest, men geit og sau går der. Me hadde i dei dagar ikkje hest på garden, så det måtte me leiga på nabogarden Skjerdal. ”Gamleblakken”, ein trufast slitar på garden til Trygve (svogeren). Plog fekk me låna hjå Harald Skjerdal (8 toms vollplog). Magne, bror til Trygve, kom og pløgde, horva og gjorde åkeren klar til såing. Me sådde bygg den våren. Då me ikkje Nedbergo sommaren 1944. Frå venstre: Eikanger, Einar Hansen, Marta f.1892, Lars f. 1891, hadde reiskapar til slikt bruk, måtte Sylfest f. 1918, Sigurd f. 1927, Peder Kroken frå Luster, Olav f. 1889, Bjarne Monsen, Unni f. me bruka grev til å pikka kornet nedi 1904. Konserten med Aasmund Nordstoga og Åsmund Reistad under Fjord- og Geitostfestivalen med. Det var å gå og grava små forer vart halden i tunet bak desse personane. Foto: Ragna Finden langsetter åkeren. Dette var eit seint og tungt arbeid, då særleg for ryggen. garden. Me budde i Underdal om vinteren, og frakta høyet Kornet spirte og vaks fint. Om hausten når kornet gulna ned på løypestreng. Løypestrengen har ei lengd på 1000 meter. Høyet vart så frakta over fjorden i båt (robåt), då eller vart mogna, var det klart for skjering. Eg hugsar me det ikkje var snakk om motorar i dei dagar. At me budde i leigde ei kone i Underdal, Sofie Buene som var vand til slikt Underdal om vinteren kom seg av at ungane gjekk på skule, arbeid frå tidlegare. Ho var frå garden Selseng i Sogndal, men gift i Underdal. Ho skar kornet med stuttorv og batt det og derfor måtte bu der. i buntar (nek). Bestefar min, Birger Nedberge, sette kornet Som nemnt reiste me tidlegare til Nedberge våren 1940. på staur. Det var eit arbeid han kunne frå tidlegare dagar. Eg var 12 år, og var den yngste av ein barneflokk på seks. Det Dette var eit arbeid som var nytt for oss, men så fekk me var tre gutar og tre jenter. Den eldste systera mi, Signe, var læra og seinare utførde sjølve. gift på nabogarden Skjerdal. Signe vart gift i 1937 med TrygSeinare fekk me oss eigen hest og tilhøyrande reiskap, så ve Skjerdal. Den nest eldste i barneflokken, Birger, døydde same hausten. Me vart såleis att berre fire sysken denne nå var me sjølvhjelpne. Me avla både bygg og kveite, til og med litt havre. Det var alltid god kvalitet på kornet, då det på våren. Alderen var 12 år, 17 år, 20 år og 23 år. Nedberge er solrikt, og derfor svært gode vekstmulegheiter. Eg hugsar at far var borte og henta bror min Olaf som då Når kornet vart tørt, var det å bera det på ryggen heim på var 23 år. Han var innkalla og skulle i krigen. Ja, det var tunge låven og leggja det på kornlemmen. Treskinga gjekk føre dagar. Han møtte på Bømoen, Voss, og vart send vidare til seg på gamalt vis. Det var far, Lars Nedberge, som utførde Valdres der han deltok i kamphandlingane til kapitulasjon det arbeidet. 18 | Underdølen - desember 2013 Kornet blei så teke banda av og lagt i ein sirkel på låven med aksa inn mot midten. Dette kalla dei eldre ”loi”. Så var det å bruka berjatusten; det er ei stong på ca. 2 meter med ein kolve på ca. 80-100 cm, som var festa i enden på handtaket med ei frittløpande lêrreim som sveva fritt rundt handtaket. Denne kalla dei ”Svodl”. Det var mest ein liten kunst å bruka, men med litt øving gjekk det bra. Når kornet var banka og hadde losna frå aksa, var det å ta halmen vekk, så ikkje for mykje av kornet fylgde med. Sidan var det å drøfta kornet. Til dette arbeidet hadde me heller ikkje maskinar til å gjera. Det var å bruka den eldre metoden med ”drøftetrauet”, eit trau som var utforma på best muleg måte med handtak på begge sider. Så var det å rista trauet så agnorene vart skilde frå kornet. Når kornet var fritt for agnor, var det å kasta det på langs etter låvegolvet. Det kornet som gjekk lengst, var tyngst og best. Dette var som dei kalla å skilja lettakornet frå det beste. Agnorene vart heller ikkje kasta. Dette vart brukt til agnorsørpa som med vatn og simpelt mjøl vart gjeve til kyr, griser og andre storfe. Halmen vart òg nytta. Me hadde på garden ein kniv med handtak som vart festa i andre enden med ein ball, ei rema med fire bein. Der kutta me halmen i passelege lengder. Dette vart gjort av hakkemaskina me hadde. Denne maskina har eit lokalt namn ”Belsmaskina”, då det etter sigande var ein mann frå ”Bedl” i Aurland som skulle ha konstruert den. Å skilja kornet frå halmen kalla dei å berja. Redaksjonen i Underdølen vil gjere lesarane merksame på skrivemåten av gards- og stadnamn etter Lov om stadnamn av 1990, som er endra fleire gonger, sist med verknad frå 1. januar i 2008. Me ser at gardsnamna som er brukt i forteljinga her, heiter i dag Undredal, Nedbergo og Bell etter den offisielle skrivemåten. Stadnamnet blir ofte skrive på ein litt annan måte enn gardsnamnet. Døme på dette er stadnamnet Undredal, og gards- og etternamnet Underdal. Høyberging frå Stokko Teigane utetter fjorden kan berre nåast til fots eller med båt. Difor er båt einaste alternativet når høyet skal i hus. Her kjem Olaf Skjerdal og John Underdal med ein farm høy frå teigen til Erna og Sigbjørn på Stokko. Undredal må vere ein av få plassar der bøndene enno bergar høy på denne måten. desember 2013 - Underdølen | 19 KYRKJA Brimostkoking i Italia Sjølve kyrkja er no ferdig restaurert - og me har fått nytt alarmanlegg. Totalt har Riksantikvaren hittil brukt rundt 5 millionar på kyrkja vår, for at ho skal vere fin og kunne stå i mange år framover. Det som no står att for Riksantikvaren er stakittgjerdet, dekke til der alle kablane er i hagen, legge dekke på vegen forbi kyrkja og grusing rundt kyrkja. Det er litt usikkert kor tid det vert teke, men eg håpar at det ikkje dreg for langt utpå nyåret. No er det tid for bygdafolket å gjere ein liten innsats. Me kjem difor til å invitere til dugnad til våren. Eksakt dato vil de få når det nærmar seg, men me ser for oss at det vert i mars/april. Det vert naturleg nok avhengig av vêr og Klipp frå gjesteboka: føreJ Det me tenkjer skal gjerast er ein del arbeid i hagen på begge sider av kyrkja og rundvask i sakristiet. Dette for å gjere det kjekt for alle som bur her og kjem på besøk her. Her treng me både menn og damer. Håpar at mange stiller opp til dugnaden og viser at de set pris på den flotte kyrkja me har. Etter dugnaden vert det kaffi på ”kyrkjebakken”. Håpar óg at fleire vil ta turen på dei gudstenestene som er sett opp i kyrkja utover. Ein fugl kviskra meg i øyra at det er plass til fleire i kyrkja på gudstenesteneJ Helsing Monica Finden, kyrkjeverje Hausttakkefesten F or inspirasjon og nye erfaringer så la jeg etter ystesesongens slutt i oktober ut på en ni dagers reise rundt i Europa. Turen skulle gi meg et innblikk i hvordan andre produserer ost, men også gi meg anledning til å dele min kunnskap om brunost med andre. Vel fremme i Milano hadde jeg reservert en leiebil som skulle bli min nye trofaste følgesvenn disse dagene. Jeg la ut på min første etappe nede i Europa, en kjøretur som skulle ta meg gjennom et fantastisk landskap på skrå sørvest over gjennom Italia, ned til Middelhavet og videre over grensen til Frankrike og mot målet mitt i Valle de Aspe. Her tilbragte jeg mine første dager hos en hyggelig familie som laget ost av geitemelk midt oppi dalen. Neste etappe gikk tilbake til Italia og til en liten by som heter Acqui Terme i Piemonte. Her skulle jeg være to dager i lag med en pensjonert italiensk osteteknolog som hadde et inderlig ønske om å lære seg hemmeligheten bak brunostkoking. Neste morgen møttes vi og dro til et lite ysteri i nabobyen. Her fant vi fram ei god gammeldags koppergryte og så satte vi ut på en seks timer lang overarm-trening. Vi satt på kne • Bedankt voor deze super goede en enthousiaste rondleiding. De kerk is erg mooi . • What a beautiful church! And what a nice guide . She told us a lot. Thank-you • Wir danken für die interessante Fürung. • Un petit bijou à conserver! Merci pour la visite • So glad we stopped to see this remarcable church . Caught the end of a restoration , so made it interesting in a different way. • Tusen takk for ei interessant guiding! For ei flott lita kirke – ta godt vare på 'a! • Salmo 83:18 "Para que la geute sepa que tu, anyo nombre es JEHOVA. Tu solo eres el Altissimo sobre toda la tierra" På åresalet på hausttakkefesten kom det inn kr 2104. Same dagen var det bøsseaksjon til inntekt for TV-aksjonen og demenssaken. Magne Underdal og Leif Inge Underdal var bøsseberarar. Det kom inn kr 5674. Både Ivar Bjarne Underdal, leiar i Undredal Bygdeutvikling, og Anne K. Flåm, leiar i Undredal Grendelag, seier det har vore mykje arbeid å opparbeide tilbodet att og takle alle utfordringane som har meldt seg under vegs. Men dei rosar guidane for den store innsatsen dei har gjort i sommar. Som det går fram av sitata frå gjesteboka, har gjestene vore overstrøymande positive, både over møtet med den vetle, vakre kyrkja vår og over den gode informasjonen dei har fått av guidane. Ein laber sesong tok seg opp mot slutten, faktisk som eit resultat av at Gudvangatunnelen var stengt. Sluttresultatet ser ut til å gå i null, men då er ikkje alle dugnadstimane frå Ivar og Anne K tekne med. AKM 20 | Underdølen - desember 2013 Neste dag satte jeg nesen mot Italias naboland Østerrike. Målet var våre venner i Klagenfurt-regionen som tidligere i sommer avla Undredal en visitt. Her skulle jeg se på produksjonen av geitost etter de gamle prinsipper og etter fjellets oppskrift. Også her ble mottakelsen fantastisk, og jeg nøt dagene i ysteriet. Jeg fikk prøve meg både på ferske oster og lagrede oster. Litt tømmerhogging ble det også tid til. På kvelden var det sendt ut invitasjon til ysterier i nærområdet om ostetreff, og vi ble samlet nesten 15 stykker. Alle hadde med sine oster og her smakte vi, fortalte historien til osten og bedriften og vi hadde gode diskusjoner om alt fra problemer til utfordringen med å være småskala-produsent i dagens samfunn. Det ble mange gode samtaler og livlig snakk rundt bordet før kvelden måtte ta en ende, da vi alle måtte tidlig opp igjen for å ta fatt på en ny produksjonsdag. Ettermiddagen etter feiret vi finværet med på å ta oss en fjelltur på den lille toppen på 2316 moh, som lå i dalen. Herfra hadde vi perfekt utsikt over dalen og sågar helt til grensa mot Italia og Slovakia. Ein tung sesong Det har vore tungt å få hjula i gang etter den lange stenginga av Undredal kyrkje. Kyrkja var stengt for omvising frå september 2011 til mai 2013, men presenningen vart ikkje teken av før i juni i år, og framleis er hagen eit villniss og gjerdet berre mellombels montert. Målerikonservatorar var i sving ei vekes tid i juni, og då var det stillas og utstyr plassert i kyrkja, slik at det var vanskeleg å drive fullgod omvisarteneste. det ikke var så galt siden vi var tre stykker, men dessverre folkens: menyen var var pr. person, så du må gange den med tre for å få totalen. Jeg var så mett at jeg trudde ikke jeg kom til å spise på mange dager, men takket være min eminente forbrenning så var jeg sulten igjen til frokost. Andreas lærte italienarane kunsten å koke brimost over koppergryta som sto på gassblusset og kokte, og her rørte vi alle tre på skift mens brunosten sakte, men sikkert kokte seg tykkere, og til sist kunne vi ause opp tre brunoster som etter alle kunstens regler ble knadd og formet til små firkanter og behørig smakt på. Mine elever fulgte lærevillig med og noterte så blekket skvatt og tok bilder under prosessen for senere bruk. Det ble en fantastisk dag som endte med restaurantbesøk for å sette krona på verket. Vi ble servert en tradisjonell italiensk middagsmeny. Nå skal det sies at jeg og stormåsen har mye til felles: vi har begge en overnaturlig evne til å pakke i oss mat, men selv jeg kom til kort. For etter nesten 3 timer så hadde servitørene båret ut til oss: Tre forretter, tre hovedretter, ett ostefat med ulike oster, tre desserter og kake med kaffe til slutt, bare for å være sikker på at vi var helt mette. Og nu tenker dere sikkert at Ryktet om min visitt hadde spredt seg videre i Østerrike og derved kom spørsmålet om jeg kunne finne tid til å besøke ett venneysteri av mine verter. De hadde hørt at det var en nordmann på tur og da de elsket Norge så var sjansen for god til å la gå fra seg; jeg aksepterte selvsagt og dro på min ferd ned til dem. Dette var en ny opplevelse for meg, da de produserte sine oster av sauemelk, men dog en fantastisk ny lærdom. Milde, fine oster som smakte fortreffelig. Vi snakket og smakte og sjekket nettsiden til undredalsosten, slik at de fikk se den fine videoen om Undredal. Skal ikke forbause meg om at de dukker opp på en undredalstur i nærmeste fremtid. På flyet tilbake tenkte jeg på reisen jeg hadde lagt bak meg. Mange nye inntrykk, viktige erfaringer, og ikke minst alle de hyggelige menneskene som hadde åpnet sine hjem for meg. Jeg kan ikke få takket dem nok for at de orket å investere både tid og energi på å gi meg en opplevelse som jeg vil ha lenge i mitt hjerte og sinn. Tekst & foto: Andreas Aspevold, ystar på Undredal Stølsysteri desember 2013 - Underdølen | 21 ANNONSAR KARI TAURING Sommarjobb 2014 Undredal Guideservice søkjer etter medarbeidarar for sesongen 2014. Sommaren 2014 vil guidetilbodet i kyrkja bli utvida med ei «bygdevandring». Bygdevandringa vil starte ved Gjestestova til faste tider og ende opp med ei omvising i kyrkja. Traditional songs and original poems from Minnesota, Norway & Sweden about water sprites and shape shifting bears. Kari Tauring uses runes, rhythm and breath to tell the stories of the Northlands. She is völvakona (Old Norse), the staff-carrying woman who maintains cultural knowledge, values, and spiritual practice. Author of two books on the runes and an iPhone app, Kari’s even been a contestant on the Norwegian reality TV show Alt For Norge. About this recording, she says, “This is a collage of poems, songs, and stories about the Nykken (a water spirit) and the Bear (in all its forms) that help me tell some of the story of my Norwegian American heritage. I have finally recorded Villeman og Magnild (a longdans) as an American folkrock gallop and Runarvisa (heard as a medieval ballad on my Rune App) as a courtly lovesong in English. We have styled our Heiemo og Nykken after Kirsten Bråten Berg’s aching version but with eerie e-bow dulcimer and creepy vocal effects. Another song comes from Sweden, a polska, reinterpreted. The Bear section has a waltz, a longdans, a German children’s game and a ritual dance.” Joining Kari on this project are: • Drew Miller on bass, dulcimer and baritone ukulele; founder of legendary Celtic rock band Boiled In Lead and Omnium Records. He initially suggested funding the project via Kickstarter. • Scott Nieman (Felonious Bosch) at dubNemo Studios is a brilliant producer, musician and composer, having worked on Kari’s two previous Nordic recordings (the Volva Songs EP [Omnium, 2008] and Live At The Capri [2009]). • David Stenshoel (Boiled In Lead) on fiddle has family roots, like Kari, in Norway’s Sognefjord. He enjoys playing many different styles, from “hot club” swing to Persian classical music. • Aneesa Erinn Adams (cover painting) is a Minneapolis artist, teacher and Staver in the House for the new millennium. karitauring.com Artist – Kari Tauring Title – • “...champion of Nordic-roots music and any tradition that connects people with nature in a spiritual way.” – Minneapolis StarTribune • “Kari and Drew...rhythmically pound staffs on the ground in cross rhythms while Kari vocalizes in words not English... Kari’s shamanic Norse vocals, echo, distort, and engulf.” – Stereo Subversion • “...(her) voice is a supple, evocative instrument with an admirable range of expression...” – Green Man Review • “Tauring’s soaring and agile vocals (are) the centerpiece of her music’s sound.” – Stoner Rock Blog Medarbeidarane vil inngå i turnus som guidar og informasjonsmedarbeidarar slik behovet er. I søknaden er det fint at du gir opp i kva periode du kan arbeide og kor stor stilling du ynskjer. Dersom du er motivert for å ta på deg leiaransvar så er det fint at du seier frå om det også. Nykken and Bear is already a success: Over $6000 has been pledged to fund recording and manufacturing, and Kickstarter made this project one of their Staff Picks: “...projects we like, and think you will too. They’re creative, inspiring, and fun.” Send søknad helst innan 31 januar til: Undredal Bygdeutvikling, 5746 Undredal E-post: post@undredal.no Vil du annonsere i Underdølen? Her er prisane: Heil side Halv side Tredjedels side Kvart side omniumrecords.com Nykken and Bear OMM 2109 – SRLP $11.98 – UPC 7 38146-2109-2 1 Available from iTunes, Amazon, CDBaby and other retailers Media contact: Drew Miller 612.481.2320 Email tunes@omniumrecords.com – Postbox 7367, Minneapolis MN 55407 USA 22 | Underdølen - desember 2013 Inforommet i Gjestestova vil tena som ein bemanna informasjon/resepsjon der det mellom anna vil vera mogleg å kjøpe billettar til bygdevandringa. Inforommet vil også innehalde informasjon og utstilling om bygda og verdsarven. kr 1000 kr 500 kr 350 kr 250 Bygdafolk annonserer gratis, men må levere trykklar annonse eller dekke kostnadene med utforming. Bladet sin formgjevar, Oransje webdesign, kan ta slike oppdrag. Leige Ungdomshuset? Då tek du kontakt med Arvid Stegen på tlf 997 39 223. Han kan gje deg opplysningar om prisar og anna. Lesarinnlegg 7 38146 21092 1 Skulehuset som møteplass Siste året har det vist seg at Undredal er ein høveleg stad for å ha møte som omfattar deltakarar frå dei fire verdsarvkommunane Vik, Voss, Lærdal og Aurland. Både Nærøyfjorden Verdsarvpark, Verneområdeforvaltninga, kommunen og andre har lagt møta sine til skulen i Undredal. Anne K Flåm og Inger Oline Øy, eit team som har fått namnet Mat og Prat, stiller som regel opp med servering. Ein ny rolle for Undredal og ein viktig funksjon for å forsvare grendalaget sin leigeavtale på skulebygningen. Med helsing, Leif Inge Underdal desember 2013 - Underdølen | 23 Returadresse: Undredal Grendalag 5746 Undredal Aktivitetskalendar jula 2013 og første halvår 2014 08. desember 16:00 Almenningen Julegateopning 15. desember 16:00 Ungdomshuset Juleverkstad. Arr UUL 25. desember 15:00 Kyrkja Høgtidsgudsteneste 26. desember 16:00 Ungdomshuset Juletrefest. Gang rundt juletreet, matøkt, leikar for små og store. Kvar familie tek med seg eit fat med mat. Servering av kakao.Vaksne kr 50,-. Arr. UUL 28. desember 19:00 Ungdomshuset Marknadsfest med åresal, pilkast, trekking av lodd-bøker, kiosk, dans og prat med gamle kjende. Arr UUL 30. desember 19:00 Ungdomshuset Årsfest UUL. Bilde, film og mimring frå Fjord- og Geitostfestivalen. Frivillige særskilt velkomne 19. januar Kyrkja Gudsteneste 2. februar Skulen Årsmøte Undredal Sameiga 09. februar Ungdomshuset Årsmøte UUL 11:00 25. februar 11:00 Kyrkja Gudsteneste 16. mars 13:00 Kyrkja Gudsteneste 17.mars 19:00 Skulen Årsmøte Undredal Grendalag 11. mai 16:00 Kyrkja Gudsteneste 17. mai Heile dagen Heile bygda 17.mai-feiring med salutt, folketog, festmiddag, leikar og kaffi. Nemnda: Andreas Aspevold og David Underdal 25.-26. Bryggja Undredal Fjord- og folkhelg 27. juli Parken Avduking av minneplakett over utvandra underdøler NB: Ta alle tidspunkt med ei klype salt. Slitne og glade festivitørar på evaluering etter Fjord- og Geitostfestivalen. Bak: Leif Inge, Olaf, Inger Oline, Beate, Dårdi, Geir Åge. Framme: Anna Elise, Brita, Atle, Maria, Kenneth, Tormod 24 | Underdølen - desember 2013