Over tijdmachines en
TMA in Sranantongo
en Negerhollands.
Aanzetten tot een
diachrone vergelijking
Margot van den Berg
Robbert van Sluijs
Tessa Spätgens
(Radboud Universiteit Nijmegen)
Inhoud
• Inleiding
– lopend VENI project „Creoles at birth? The role of
nativization in language formation‟ (2009-2012)
• TMA:
– Robbert van Sluijs over sa ka in het Negerhollands
– Tessa Spätgens over aspect in het Negerhollands
BA scriptie:
– Margot over aspect in het Sranantongo
• (voorlopige) conclusies/verder onderzoek
VENI ‘CREOLES AT BIRTH?’
Kinderen, niet volwassenen zijn
de voornaamste agenten in het
proces van taalverandering en
taalformatie.
Adults innovate, children regulate
If this is true then Early Sranan and
Early Negerhollands should differ as
the result of differences in L1 vs. L2
acquisition, since Sranan and
Negerhollands differ in their rates of
nativization.
... Had ik maar een tijdmachine ...
1
VENI ‘CREOLES AT BIRTH?’
Project research plan ‘Creoles at birth?’
Ghanaian
Pidgin
Codeswitching
2
In 20e eeuwse NH-teksten wordt sa ka voor
de conditionalis / met contrafactuele
betekenis gebruikt.
Josselin de Jong, J.P.B. de (1926:57). Het huidige Negerhollandsch.
As
Als
am
3SG
a
VT
ko
gou,
kom snel
am sa kā fin am da.
3SG FUT PF vind 3SG daar
“Als hij snel gekomen was, dan had hij hem daar
gevonden.”
• sa - toekomende tijd, voorspelling
Josselin de Jong, J.P.B. de (1926:50). Het huidige Negerhollandsch.
Mi
sa bidrāg mi(-)self leik a gentleman
1SG FUT gedraag 1SG-zelf als „n gentleman
“Ik zal me als een heer gedragen.”
• kā – perfectief, completief, resultatief
Josselin de Jong, J.P.B. de (1926:48). Het huidige Negerhollandsch.
Weni
am kā was di pot…
Wanneer 3SG PF was DET pan
“Toen hij de pan gewassen had…”
Geheel meer dan som der delen
Josselin de Jong, J.P.B. de (1926:23). Het huidige Negerhollandsch.
Fo ju
alé: alga di kabrita sa kā maro.
Voor 2SG alleen al DET geit
FUT PF weglopen
“Vanwege jou waren alle geiten weggelopen.”
Josselin de Jong, J.P.B. de (1926:57). Het huidige Negerhollandsch.
Tomés
am sa kā gi am mē a di da.
Misschien 3SG FUT PF geef 3SG meer dan DET daar
“Misschien had hij hem meer dan dat gegeven.”
Sa kā heeft in de 20ste eeuw een
contrafactuele lezing (zie ook Stolz 1986:173/4).
Sa ka in de 18e eeuw?
1) COND
Böhner, J. (1780-1785). Evangelienharmonie.
as Joe a sal ka wees hier,
als 2SG VT FUT PF zijn hier
“Als jij hier geweest was,
mi Broer no
sal ka dood
1SG broer NEG FUT PF sterven
dan was mijn broer niet gestorven.”
Sa ka in de 18e eeuw?
2) FUT PF
Böhner, J. (1780-1785). Evangelienharmonie.
[…] tee joe sal ka betaal die aller latzte halve
tot 2SG FUT PF betaal DET allerlaatste
halve quaa<?r>t Stiber
halve kwart stuiver
[…] totdat je de allerlaatste halve kwart stuiver
betaald zult hebben.
Sa ka in de 18e eeuw?
COND
a sal ka (18e): 20
sal ka (18e):
8
FUT PF
11
Totaal
20
19
sa kā (20e):
-
11
11
 sa ka in de 18e eeuw COND + FUT PF
 sa ka in de 20ste eeuw COND
Aspect in het Negerhollands:
corpusonderzoek
• Negerhollandse teksten geschreven tussen
1754 en 1924
• Corpus van de verschillende aspectuele
markeringen: imperfectief, perfectief
• Analyse van de combinaties tussen
verschillende werkwoordtypen en
aspectuele markeringen
The Aspect hypothesis
Li & Shirai (2000: 50)
… at the early stages of acquisition, learners
predominantly use past tense and perfective aspect
forms with punctual and telic verbs and progressive
aspect forms with activity verbs (Sugaya & Shirai
2007; Andersen & Shirai 1996).
Aspect in het Negerhollands:
aantallen markeringen
Frequentie
In
procenten
Procenten
cumulatief
7004
81,7
81,7
le
1529
17,8
99,5
lo
39
,5
100,0
Totaal
8572
100,0
Markeerder
ka
* Volgens de literatuur bestonden ook kaba en kan, maar
deze kwamen in de onderzochte teksten nauwelijks voor.
Aspect in het Negerhollands:
verdeling
• Combinaties ka en le en de verschillende werkwoordtypen I
Periode
ka
1742-1779
Totaal
Markeerder
Type
Accomplishment
werkwoord
Aantal
%
Achievement
Aantal
%
Active accomplishment
Aantal
%
Activity
Aantal
%
State
Aantal
%
Totaal
Aantal
%
le
ka
85
30
115
46,2%
17,1%
32,0%
14
5
19
7,6%
2,9%
5,3%
4
4
8
2,2%
2,3%
2,2%
64
98
162
34,8%
56,0%
45,1%
17
38
55
9,2%
21,7%
15,3%
184
175
359
100,0%
100,0%
100,0%
Aspect in het Negerhollands:
verdeling
• Combinaties ka, le en lo en de verschillende werkwoordtypen II
Markeerder
Periode
18001924
ka
Type
werkwoord
Accomplishment
Aantal
%
Achievement
Aantal
%
Active accomplishment
Aantal
%
Activity
Aantal
%
State
Aantal
%
Totaal
Aantal
%
le
Totaal
lo
138
21
14
173
57,0%
22,3%
35,9%
46,1%
22
4
2
28
9,1%
4,3%
5,1%
7,5%
7
2
3
12
2,9%
2,1%
7,7%
3,2%
62
48
18
128
25,6%
51,1%
46,2%
34,1%
13
19
2
34
5,4%
20,2%
5,1%
9,1%
242
94
39
375
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Aspect in het Negerhollands:
verdeling
• Combinaties ka en le en de verschillende werkwoordtypen III
Periode
Aspectmarkeerder
Totaal
Onbekend
Aantal
le
0
ka
40
40
%
,0%
44,0%
33,1%
Aantal
0
13
13
%
,0%
14,3%
10,7%
Aantal
0
4
4
%
,0%
4,4%
3,3%
Activity
Aantal
21
30
51
State
%
Aantal
70,0%
9
33,0%
4
42,1%
13
%
30,0%
4,4%
10,7%
Aantal
30
91
121
%
100,0%
100,0%
100,0%
Type
Accomplishment
werkwoord
Achievement
Active accomplishment
Totaal
Aspect in het Negerhollands:
voorbeelden
Le (imperfectief)
Wie le
gloof
na Em
wie non-punct. geloven in hem
„wie in Hem gelooft‟
Aspect in het Negerhollands:
markeringen
• Lo (?)
mi kinn lo dodt
mijn kind ? dood
„mijn kind gaat(?) dood‟ (punctueel?)
frow ha
stann na di door, lo skrew
an kriss
vrouw verl. tijd staan in de deur imp schreeuwen
en krijsen
„ de vrouw stond in de deur te schreeuwen en te krijsen‟
(imperfectief)
Aspect in het Negerhollands:
conclusies
• Geen verschillen in werkwoord/marker combinatie
in de verschillende periodes: NH is stabiel.
• Eerste attestatie lo - 1823. Functie lo minder
specifiek dan le (en ka).
Tense/Aspect in the Surinamese Creoles
• Insert table
Adapted from Winford (2000) and expanded on the basis of Veenstra (1996),
Migge (1998, 2003 etc), Goury (2003) and Smith (1987) among others.
The Sranan imperfective marker
Comparison of 18th century Sranan sources (van den Berg subm.):
• de is used in a wider range of settings in the late 18th
century sources than in earlier sources
• from progressive to progressive, habitual, continuous,
ingressive
• de is optional, while e obligatory:
a de
wakka langa him (N 1770: 277)
3s impf walk with 3s
„He is having an affair with her.‟
a fourfouro
langa him (N 1770: 277)
3s steal with 3s
„He is having an extramarital affair with her.‟
Several uses of de in VD and Wey
Dialogue nr.
Van Dyk (c1765)
VD
ASP
ASP
/COP
COP
V
PROP
ITEM
bun
Wey
Weygandt (1798)
ASP
ASP
/COP
COP
LOC
/NOM
V
PROP
ITEM
bun
LOC
/NOM
2
1
2
0
0
4
5
0
0
10
3
2
1
0
0
1
8
0
1
2
5
3
0
0
1
1
6
3
0
2
7
5
2
0
0
4
7
3
2
5
11
9
7
1
1
3
18
2
0
6
12*
1
2
13**
44*
8
3
25**
total
* VD and Wey differ significantly in their proportions of ASP
occurrences (12 out of 1206 words versus 44 out of 1937 words;
Chi Square test, χ2 = 6.9, d.f. = 1, p < 0.01).
** VD and Wey do not differ significantly in their proportions of COP
(bun plus LOC/NOM) occurrences (15 out of 1206 words versus 28
out of 1937 words; Chi Square test, χ2 = 60.3, d.f. = 1, p > 0.05).
Early Sranan resembles L2 creole
The optional use of the imperfective marker we also find in
non-native creole speech in French Guyana.
(Migge & van den Berg 2009)
Da mi go aksi wan man sa
e sabi. (Kr)
then 1s go ask one man who impf know
„Then I go and ask a man who is knowledgeable.‟
a beibi
Ø
sibii?
det baby
impf sleep
„The baby is sleeping.‟
(PiN)
From kaba to kba
Winford (2000) explains the multiple uses &
meanings of cont. Sranan kba in terms of
grammaticalization.
Bruyn (2003) says substrate influence, in
particular Ewe vo has the same range of
functions as cont. Sranan kba.
Winford (2006) multiple Gbe languages.
=> how is kaba used in Early Sranan?
Kaba alreddi
CR 1745:
mi doe langa hem caba (...) mie pothie hem na wan sij caba
1S do with 3S.obj already 1S put 3S.obj loc a side already
„I did him already (...) I put him on one side already.‟
mi wensi mi de na fotte alredi
(VD c1765: 104)
1S wish 1S be loc fort already
[„ik wou dat ik al aan het Fort was.‟]
„I wish I was in Paramaribo already.‟
Concluding remarks
• Early SR verbal system less stable than NH
• Further research is under way ....
contact:
M.v.d.berg@let.ru.nl
Grantangi / dank!