Waarden
[vak]
[datum]
Doeleinden
■ Begrijpen wat waarden, overtuigingen en normen zijn;
■ Erkennen dat waarden en overtuigingen cultuur op het
individuele niveau vormen;
■ Het fundamentele karakter van waarden en overtuigingen
ontdekken;
■ Een idee krijgen van het grote effect van de verschuiving
van de moderne naar de postmoderne samenleving.
[datum]
[vak]
2
Programma
1.
2.
3.
4.
5.
[datum]
De vorige keer
■ kernpunten
■ Trompenaars en Hofstede
■ presentatie
Waarden: definities en concepten
Nederland: politieke houding (G. van den Brink)
European Values Studies: godsdienst en moraal,
politiek, gezin, werk en solidariteit
World Values Survey en de verschuiving naar de
postmoderne samenlevingen
[vak]
3
Herhaling herhaald
[datum]
[vak]
4
2. Definities
■ Waarden: fundamentele oriëntaties over goed en fout; gevoelsmatige
overtuigingen; relatief
■ Normen: dagelijkse toepassing van waarden
■ Beliefs: fundamentele oriëntaties over waar en niet waar; rationele
overtuigingen; absoluut
■ Normen: dagelijkse toepassing van waarden en beliefs
■ Gerelateerde begrippen
□ Attitude: al dan niet goedkeuring van of instemming met een
extern object of mogelijkheid
□ Ideologie: een systematische doctrine van het menselijk leven
□ Symbolen en helden
□ Instituties: gemeenschappelijke manieren van denken, voelen en
doen
[datum]
[vak]
5
Het meten van waarden
Waarden zijn een construct en afgeleid uit gedrag en
communicatie. Systematisch meten kan via vragenlijsten.
Een speels voorbeeld is de diversiteitquiz.
[datum]
[vak]
6
Basis Waarden
■
■
■
■
■
■
De aard van de mens
De relaties tussen mensen
Motivatie van menselijk gedrag
Opvattingen over de omgeving van de mens
Tijdsoriëntatie
De relatie tussen mens, natuur en het bovennatuurlijke
Kluckhohn & Strodtbeck
aangehaald in Claes and Gerritsen, p. 42
[datum]
[vak]
7
Schwartz: Individueel Niveau
■
■
■
■
■
■
■ Welwillendheid: onderhouden
Macht
Persoonlijk succes
Hedonisme
Stimulering
Onafhankelijkheid
Universalisme (begrip van,
waardering voor en
bescherming van het menselijk
welzijn en aard)
en verbeteren van het welzijn
van familieleden
■ respect voor en betrokkenheid
bij oude traditie
■ Conformisme: tegenzin om
anderen te schaden
■ Veiligheid en stabiliteit voor
jezelf en anderen
aangehaald in Claes and Gerritsen, p. 46
[datum]
[vak]
8
Schwartz: Nationale Waarden
harmonie
gelijkheid
conservatisme
intellectuele
autonomie
hiërarchie
affectieve
autonomie
dominantie
quoted in Claes and Gerritsen, p. 47
[datum]
[vak]
9
Schwartz’ Waarde Dimensies
[datum]
[vak]
10
3. Nederland: politieke gewoonte
Gabriël van den Brink
■ Mondiger of moeilijker? Een studie naar de politieke habitus van
hedendaagse burgers, Den Haag, Sdu Uitgevers, 2002 (voorstudies
en achtergronden, WRR), ISBN 90-12-097630
■ Onderzoeksvraag: waarom is het geloof in democratische beginselen
de afgelopen decennia toegenomen, terwijl het vertrouwen in
democratisch gekozen regeringen juist daalt?
■ Benadering
□ Historisch perspectief
□ Sociologisch perspectief
□ Theoretisch perspectief
[datum]
[vak]
11
Ontwikkeling van staat en burgerschap
1798-1848 1848-1898 1898-1948
staatsvorm rechtsstaat representa- volksdemocratie
tieve democratie
stedelijke volksregering
actoren
massa
elite
spelregels codificatie representa- organisatie
tie
partijlid
onderdaan kiezer
status
doeleinden openbare
orde
juridisch
register
[datum]
veiligheid
politiek
rechtvaardigheid
sociaal
[vak]
1948-1968 1968-1998
infostaat
verzorgingsstaat
middenklasse
pacificatie
actiegroep
communicatie
kostwinner persoonlijkheid
zekerheid zelfontplooiing
cultureel
economisch
12
Sedimentatie
dwarsdoorsnede over tijd
bovenaanzicht
dwarsdoorsnede in 1998
[datum]
[vak]
13
Conclusie
■ Het politiek domein veranderde
□ meer thema’s, meer spelers
□ meer verantwoording afleggen door afnemen kennismonopolie,
kritische professionals en assertieve burgers
□ nieuwe aanspraken in overeenstemming met oude brengen
■ Maar ook meer ontwikkeld burgerschap
□ nieuwe mogelijkheden door inzet van burgers voor de publieke
zaak
□ mobilisatie maatschappelijk engagement
□ bescherming tegen de uitwassen van de moderne levensstijl
[datum]
[vak]
14
4. Europa
European Value Studies (Halman, UvT)
EVS research questions:
■ Do Europeans share common values?
■ Are values changing?
■ Do Christian values continue to permeate European life
and culture?
■ Is a coherent alternative meaning system replacing that of
Christianity?
■ What are the implications for European unity?
[datum]
[vak]
15
Overzicht
Moraal en
godsdienst
a. Politiek
b. Gezin
c. Werk
d. Solidariteit
a.
[datum]
Not in 99
[vak]
16
Afkortingen Landen
Iceland
Finland
Sweden
Denmark
Netherlands
West Germany
Austria
United Kingdom
North Ireland
Ireland
Belgium
Luxembourg
France
Spain
Portugal
Malta
[datum] Italy
IS
FI
SW
DK
NL
WG
AT
UK
NI
IR
BE
LU
FR
SP
PT
MT
IT
Greece
Estonia
Latvia
Lithuania
Poland
East Germany
Czech Rep.
Slovakia
Hungary
Romania
Slovenia
Croatia
Bulgaria
Belarus
Ukraine
Russia
[vak]
GR
EE
LV
LT
PL
EG
CZ
SK
HU
RO
SL
CR
BG
BY
UA
RU
17
4a Morality
Personal-sexual
permissiveness
Civic morality
Acceptance of
■ homosexuality
■ abortion
■ divorce
■ euthanasia
Non-acceptance of
■ claiming state benefits illegally
■ cheating on tax
■ joy riding
■ accepting a bribe
1 = never; 10 = always
1 = never; 10 = always
[datum]
[vak]
18
Permissiveness & civic morality
Malta
8.8
dk
8.6
8.4
ro
hu
8.2
pl
ir
cr bg
civic morality
ni
pt
it
is
at
wg eg
uk sp
ru
nl
fi
cz
sw
8
be
lv ua
lt gr
7.8
sl
ee
lu
fr
7.6
7.4
sk
7.2
by
7
3
4
5
6
7
8
permissiveness
[datum]
[vak]
19
Importance of God
[datum]
[vak]
20
4b Politics
■
■
■
■
■
Institutional trust
Interpersonal trust
Intolerance
Democracy
Not accepted as neighbour
[datum]
[vak]
21
Shifts in institutional trust (WE)
0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
-0,05
-0,1
-0,15
-0,2
is
[datum]
fi
sw
no
dk
nl
wg
at
uk
ni
1981-1990 1990-1999
[vak]
ir
be
fr
sp
pt
it
22
Shifts in interpersonal trust (WE)
10
5
0
-5
-10
-15
is
fi
sw
no
dk
nl
wg
at
uk
ni
ir
be
fr
sp
pt
it
1981-1990 1990-1999
[datum]
[vak]
23
Trust and Institutions
70
dk
sw
60
nl
gr
fi
40
30
Interpersonal trust
50
eg
by
sp
wg
it
cz
ru
hu eecr
20
ir
at
uk
ua
be
bg
is
ni
lt
lu
fr
sl
mt
pl
lv
sk
ro
10
pt
0
2.1
[datum]
2.2
2.3
2.4
2.5
Confidence in institutions
[vak]
2.6
2.7
2.8
24
Democracy
[datum]
[vak]
25
Intolerance
■ Which groups of people would you not like to have as
neighbour?
■ people of a different race
■ immigrants/foreign workers
[datum]
[vak]
26
Not accepted as neighbour
25
lt
bg
pl
sk
ro
ee
cz
20
10
immigrants
15
uk
sl
lv
it by
mt
fi
ie
sp
lu
wg
be
ua
ed
at
fr
dk ru
gr
hr
ni
nl
5
se is
pt
0
0
[datum]
5
10
15
different race
[vak]
20
25
30
27
4c Family
■
■
■
■
Successful marriage
Values teach children
Tolerance and respect
Important qualities to teach children / educational
orientation
[datum]
[vak]
28
Important for successful marriage
■ emotional qualities:
□ spend as much time as possible together, talk about mutual
interests, share household chores
■ cultural homogeneity:
□ religious beliefs, politics, social background
■ mutual bond:
□ mutual respect and appreciation, understanding and tolerance,
faithfulness
■ material conditions:
□ adequate income, good housing
[datum]
[vak]
29
Marital orientations in Europe
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
at
be
bg
by
cz wg
dk
eg
ee
es
fi
fr
gr
emotions
[datum]
hr
hu
ie
is
homogeneity
[vak]
it
lt
lu
bond
lv
mt
ni
nl
pl
pt
ro
ru
se
si
sk
ua
uk
matcond
30
Values for Children
[datum]
[vak]
31
Tolerance and Respect
[datum]
[vak]
32
Important qualities to teach children
■ ‘Classic’ :
■ ‘Liberal’:
[datum]
good manners, hard work,
imagination, thrift, religious faith, obedience
independence, imagination, tolerance,
determination
[vak]
33
Educational orientations
3
mt
ro
pl
2.5
sk
ru
2
ni
ua
ee
by
lv
gr
'classic' qualities
pt
hu ie
bg
cz
it
lu
uk
be
sp
fr lt
sl
at
is
nl
1.5
fi
eg
wg
se
dk
1
1
[datum]
1.2
1.4
1.6
1.8
liberal qualities
[vak]
2
2.2
2.4
34
4d Work
■ Work qualities
□ Instrumental work values
□ Expressive work values
[datum]
[vak]
35
Work qualities
■ Instrumental
□ good pay, not too much pressure, good job security,
good hours, generous holidays
■ Expressive
□ good chances for promotion, respected job, opportunity
to use initiative, useful for society, meeting people,
achieve something, responsible job, interesting job,
meet one’s abilities
[datum]
[vak]
36
Expressive Work Qualities
[datum]
[vak]
37
Work qualities
4
hu
3
2.5
instrumental job qualities
3.5
ni
pl
iebg
sp
lt
ua
mt
hr
sl
it
ro
gr
uk
pt
ru
ee
sk
by
cz
2
lu
wg
fi
egbeat
se
nl
is
fr
dk
lv
1.5
2
[datum]
3
4
5
6
expressive
[vak] job qualities
7
8
38
4e Solidarity
To what extent do you feel concerned about
the living conditions of:
■ Social-economic:
□ elderly
□ unemployed
□ immigrants
□ sick and disabled
[datum]
[vak]
39
Prepared to do something?
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
is
fi sw dk nl wg at uk ni
ir be lu
fr sp pt mt
elderly
[datum]
[vak]
it
gr ee
immigrants
lt
lv
pl eg cz sk hu ro
sl cr bg by ua ru
sick
40
Solidarity with People in Need
[datum]
[vak]
41
5. Wereld
■
■
■
■
Menselijke ontwikkeling
Wisselwerking politiek, economie en cultuur
World Values Survey
Ronald Inglehart
□ Modernization and Postmodernization, Cultural, economic and
political change in 43 societies, Princeton, 1997, Princeton
University Press
▪ data van 43 samenlevingen, 70% van wereldbevolking
▪ van $ 300 GDP/c per jaar tot 100 maal zoveel
▪ van democratieën tot autoritaire staten
□ intergenerational value change
[datum]
[vak]
42
Ontwikkeling
jagers en
verzamelaars
landbouw
samenleving
industriële
samenleving
postmoderne
samenleving
samenleving in de tijd
sociale
cohesie en
stabiliteit;
steady-state
economie;
delen
[datum]
economische
groei d.m.v.
industrialisering
[vak]
maximaliseren
individueel
welzijn; van
economische
noodzaak naar
kwaliteit van
bestaan
43
Wisselwerking
politiek
economie
Marx
[datum]
cultuur
Weber
[vak]
Inglehart
44
Inglehart: value clusters
[datum]
[vak]
45
Inglehart: national clusters
[datum]
[vak]
46
Inglehart Revisited
[datum]
[vak]
47
World Values Map
[datum]
[vak]
48
Conclusie
■
■
■
■
■
Waarden centraal, maar onbewust
Waarden fundamenteel voor (over)leven
Overeenkomsten en verschillen op diverse niveaus
Waarden veranderen langzaam
Waarden wel bewust te maken en te wijzigen
[datum]
[vak]
49