√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Voice of Social Concerns
√≈Ò-E, ¡ß’-B, Ó≈⁄ B@AE
Email: ppapmg@gmail.com
HARBANS SINGH 416-817-7142
Ù‘∆Á∂ ÂÈ, ¯’-¬∂-’ΩÓ ¡Â∂
‹πfi≈± √Ø⁄ Á∂ Ó≈Ò’ √z. Ì◊ «√ßÿ
Á≈ Ȫ ÒÀ∫«Á¡ª ‘∆ √≈‚≈ «√ ¿πÈ∑ª
ÍzÂ∆ √«Â’≈ È≈Ò fiπæ’ ‹ªÁ≈ ˛Õ
“Íæ◊Û∆ √ßÌ≈Ò ‹æ‡≈” Ò«‘ Á∂ Ï≈È∆
√z. ¡‹∆ «√ßÿ Á∂ ¡‰÷∆Ò∂ ÌÂ∆‹∂
È∂ Í«‘Ò∆ «’Ò’≈∆ «ÓÂ∆
BH.I.AI@G ¬∆. 鱧 Ïß◊∂ ⁄æ’, «˜Ò∑≈
Ò≈«¬ÒÍπ (Í≈«’√Â≈È) Á∆ ËÂ∆
”Â∂ Ó≈∆Õ «¬√ ¥ªÂ∆’≈∆ «’Ò’≈∆
Á∂ Úæ‹«Á¡ª ‘∆ ◊Ø∆ √’≈ ¡ßÁ
√«‘Ó Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀ Á ≈ ‘Ø ◊¬∆Õ
«‹√Á≈ ÍzÂæ÷ ±Í ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈◊
Á∆ ÿ‡È≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡ß◊∂˜∆ √’≈
È∂ ¡≈͉∆ ¡æ÷∆∫ Ú∂«÷¡≈Õ ‹Ú≈Ò≈Óπ÷∆
’«‘ «Ú⁄ ÏÁÒ ◊¬∆Õ ¿π √ È∂
¡ß◊∂˜∆ √’≈ Á∆¡ª ‹Û∑ª Íπ應
Ò¬∆ «√ ÂØÛ ÔÂÈ ’∆Â∂Õ Ì≈Â
«Ú⁄Ø ∫ ◊Ø  ∆ √’≈ ȱ ß ’æ „ ‰ Ò¬∆
’¬∆ «Ú⁄≈ª ¡Â∂ Ò«‘ª 鱧 ‹ÈÓ
«ÁæÂ≈ ¡Â∂ «¬È∑ª È≈Ò Ò ’∂ ÓØ„∆
Á∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ √z. Ì◊ «√ßÿ
È∂ ¡≈͉∂ √π Í «È¡ª Á≈ Ì≈Â
«√‹‰ Ò¬∆ ’ج∆ ’√ Ï≈’∆ È≈
¤æ‚∆Õ ⁄Û∑∆ ‹Ú≈È∆ «Ú⁄ ÓΩÂ È±ß ◊Ò∂
Ò◊≈, ≈‘Ø∫ ’π≈‘ ’Á≈ ÔØË≈ Á∂Ù
Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ÍÀÛª Í≈™Á≈ «‘≈Õ
◊Ø∆ √’≈ Á∂ Ò≈Ò⁄ ¡Â∂ Â√∆«‘¡ª
Á∆ Íz Ú ≈‘ ’∆Â∂ «ÏȪ √Á≈ È∂
Ì≈ Ӫ ˘ æ‹Úª «Í¡≈ «ÁæÂ≈Õ
¡≈÷ AIBI ¬∆. «Ú⁄ ‘ج∆ ¡√À∫ÏÒ∆
ÏßÏ ÿ‡È≈ «‘ √z. Ì◊ «√ßÿ ȱß
‹∂ Ò ∑ «Ú⁄ ‚æ ’ «Áæ  ≈ «◊¡≈Õ ‹∂ Ò ∑
‹∆ÚÈ ÁΩ  ≈È ’¬∆ ◊À  ’≈ȱ ß È ∆
Ë≈≈Úª Ò◊≈ ’∂ ¿π√Á∆ «‘≈¬∆ Â∂
ÍzÙÈ«⁄ßÈ∑ Ò◊≈ «ÁæÂ≈Õ «Î Ú∆ ‹∂Ò∑
«Ú⁄ ÏÀ·≈ «¬‘ ‹È±ßÈ∆ ÔØË≈ ¡≈˜≈Á∆
Íz Ú ≈«È¡ª Ò¬∆ «¬’ Á∆Í Úª◊
‹◊Á≈ «‘≈, ¬∂Ê∂ ‘∆ Ú√ È‘∆∫ ◊Ø∆
√’≈ Á∂ ’≈Ò∂ ’≈ȱßÈ Ú∆ «¬√ Á∆Í
Á∆ ΩÙÈ∆ ÿæ‡ È≈ ’ √’∂Õ √Á≈
Á∂ ÷Ω¯ ÂØ∫ ‚«Á¡ª ¡ß◊∂˜∆ ‘’±ÓÂ
È∂ «¬√ È±ß Îª√∆ Á∆ √˜≈ √π‰≈ «ÁæÂ∆
Í «¬‘ √˜≈ Ú∆ ¡≈˜≈Á∆ Íz Ú ≈È∂
Á∂ Â∂Úª 鱧 ·ß‚≈ È≈ ’ √’∆Õ BC
Pro-People Arts Project Media Group
DEVINDER TOOR 416-902-9372
Website: www.ppapmg.com
MASTER BHAJAN SINGH 403-455-4220
Registration No. BA@HCFC@@
√ßÍ≈Á’∆
AA
Anger pours out on the
streets of the capital
against nconstitutional,
anti-farmer Land Ordinance
AG
‘ ËÛ’‰ Í ıΩÎ ’∂ Í«‘∂,
‘ ¡ª√± Í Í≈Ï≥Á∆!
Ó≈⁄ AICA ȱ ß √z . Ì◊ «√ß ÿ È∂
ËÂ∆ Óª ¡æ◊∂ Íz‰≈Ó ’«Á¡ª ⁄≈¬∆∫⁄≈¬∆∫ Ϊ√∆ Á∂ ÎßÁ∂ 鱧 ¸ßÓ «Ò¡≈Õ Îª√∆
⁄Û∑ È ÂØ ∫ Ï≈¡Á Ú∆ «¬‘ ÔØ Ë ≈
¡≈˜≈Á∆ Á∂ √Ω Á ≈◊ª Ò¬∆ ⁄≈ȉ
ÓπÈ≈≈ ‘Ø «ÈÏ«Û¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ ¡æ◊∂
¡≈˜≈Á∆ √Ω Á ≈◊ª È∂ ¡≈͉∆¡ª
‹≈Ȫ Â∂ ÷∂ ‚ ’∂ ¡≈͉∂ ÚÂÈ È± ß
¡≈˜≈Á ’Ú≈ «Ò¡≈Õ
Í ¡æ‹ «¬’ ◊æÒ √≈鱧 Ú≈ Ú≈
√Â≈ ‘∆ ˛ «’ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ FH √≈Ò
ͱ∂ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹±Á ¡√∆∫ Ù‘∆Áª Á∂
√π Í «È¡ª Á≈ Ì≈ «√‹‰ «Ú⁄
’≈ÓÔ≈Ï È‘∆∫ ‘ج∂? √≈‚∆¡ª √’≈ª
È≈’≈Ó «’™ ‘∆¡ª? √≈‚∂ √ß«ÚË≈È
«Ú⁄ ’∆ ’Ó˜Ø∆¡ª ‘È? «¬‘ √≈∂
√Ú≈Ò ¡æ ‹ Á∂ ≈‹ È∂  ≈Úª ¿π Í 
¡æ÷ª ◊æ‚∆ ÷Û∑∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ Á∂Ù ÍzÂ∆
ÚÎ≈Á≈∆ ‘Ø ‰ Á≈ ÎØ ’ ≈ „Ω ∫ ◊ ’’∂
√≈‚∂ Ù‘∆Áª Á≈ ¡ÍÓ≈È ’ ‘∂ ‘ÈÕ
√≈‚∆¡ª √≈Ï’≈ ¡Â∂ ÓΩ‹±Á≈ √’≈ª
fi±· Ó≈ Ó≈ ’∂ ÌØÒ∆ Ì≈Ò∆ ‹ÈÂ≈
ȱ ß ◊π ß Ó ≈‘ ’ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂
’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Ò¬∆ ÁÒ≈Ò∆ Á≈
’ßÓ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ’πfi √Óª Í«‘Òª
«‹‘Û∆ ‹ÈÂ≈ ÓØ Á ∆ √’≈ ȱ ß
«Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ ÂÒØÓæ¤∆ ‘Ø ‘∆ √∆Õ
¿π√ √Ó∂∫ ·ß‚∂ √≈‘ ÌÁ∆ Ș ¡≈¬∆
‹ÁØ∫ √≈‚∂ Á∂Ù Á∂ «‘ÈπÓ≈ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï
Á∂ Í«‘≈Ú∂ Á∆ «ÈÒ≈Ó∆ D ’ØÛ CA
Òæ÷ ”Â∂ ‹≈ ¤πæ‡∆ «‹√ È≈Ò ‹ÈÂ≈ Á∂
«ÁÒª «Ú⁄ Ï⁄∂ √Ì ÌÓ ÌπÒ∂÷∂ Á±
‘Ø ◊¬∂Õ¿π‘ √Ófi ◊¬∂ «’ √≈‚∂ Á∂Ù
Á∆¡ª ÁÒ≈Ò √’≈ª ¡ßÏ≈È∆ ¡Â∂
ÁÒ∆Í √ªÿÚ∆ Ú◊∂ ’≈ÍØ  ∂ ‡
ÿ≈«‰¡ª Á∆¡ª ’·ÍπÂÒ∆¡ª ‘ÈÕ
«¬√∂ Ò¬∆ «¬È∑ª «Í¤Òæ◊± ¡Â∂ ⁄≈ÍÒ±√
È∂Â≈Úª È∂ √≈‚∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ¡Ê
ÏÁÒ ’∂ æ÷ «ÁæÂ∂Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆
◊∆Ï∆ «Ú⁄ «Í√Á∂ Ú◊ Á∆ ¡≈√
√≈‚∂ Ù‘∆Áª Á∂ √π Í «È¡ª Úª◊
⁄’È≈⁄± ‘Ø ◊¬∆Õ «¬√ ‡πæ‡∆ ¡≈√
ȱ ß ◊ß „ ‰ Ò¬∆ ¡æ ‹ È≈ ª √≈‚≈
ÏπæË∆‹∆Ú∆ Ú◊ ¡æ◊∂ ¡≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂
È≈ ‘∆ È«Ù¡ª «Ú⁄ ◊’∆ ÈΩ‹Ú≈È
Í∆Û∑∆Õ ¡ß √≈∆¡ª √ßÌ≈ÚÈ≈Úª ȱß
̪ÍÁ∂ ‘ج∂ «¬‘∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛
«’ ¡æ‹ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈‚∆ ËÂ∆ Óª
Á∆ ’πæ÷Ø∫ Ì◊ «√ßÿ Ú◊∂ √±Ó∂ ‹ßÓÁ∂
Ș È‘∆∫ ¡≈¿π‰◊∂Õ ¡ÀÈ≈ ’«‘ßÁ≈
‘Ø«¬¡≈ ¡æ◊∂ ¡≈͉∂ ÚÒØ∫ ⁄≈ √æÂª
√z. Ì◊ «√ßÿ Á∆ Ù˪‹Ò∆ «‘æÂ
«Ò÷ «‘≈ ‘ª :
‹ÁØ∫ ˜≈ÒÓª ¡æ Ó⁄≈¬∆,
√≈‚∆ ËÂ∆ Óª ’πÒ≈¬∆Õ
¿πÁØ∫ ¡≈͉∆ ¡‰÷ «Á÷≈¬∆,
˜Ø, ‹Ú≈È∆, ⁄≈Úª È∂Õ
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂,
¬∂Ê∂ ‹ßÓÈ∂ Ó≈Úª È∂Õ
- ‘Ïß√ «√ßÿ
BB
¡Ω ¡Í≈˪ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆
«Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ˜±∆
CC
«ÁºÒ∆ ‘∞‰ Á» È‘∆∫
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
2
Ì≈Â∆ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Á∆ ÓΩ’≈Íz√Â∆ ¡Â∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ «Ú⁄≈
‹√Úß ‹∆÷
≈‹ ◊æÁ∆¡ª ¡Â∂ ¡÷ΩÂ∆ Ë≈«Ó’
√ß√Ê≈Úª Á∂ ¡≈◊±¡ª Á∆¡ª ’π√∆¡ª
”Â∂ «Ï≈‹Ó≈È Ï≈Ï ¡Â∂ ¡Ωß◊‹∂Ï Á∂
Ú≈√ ¡≈͉∂ ¡≈Í È±ß ËÓ Á∂ ≈÷∂
’‘≈™Á∂ ÎπæÒ∂ È‘∆∫ √Ó≈™Á∂Õ Ï≈∂ Ï≈∂
«√æ÷ª Á∆¡ª ’πÏ≈È∆¡ª Á≈ „ß‚Ø≈ «Íæ‡
‘∂ ¡÷ΩÂ∆ «√æ÷ ¡≈◊±¡ª ÚÒØ∫ ˆÁ∆
Ï≈«Ï¡ª, Ì◊ √≈«Ì¡ª ¡Â∂ ÏæÏ
¡’≈Ò∆¡ª 鱧 ¡≈͉∂ Íπ÷∂ ’«‘ß«Á¡ª
ÌØ≈ Ú∆ ÙÓ≈ È‘∆∫ ¡≈™Á∆Õ Í «¬È∑ª
Á∆ ˜πÏ≈È È±ß ¿πÁØ∫ Â≈Ò≈ Òæ◊ ‹ªÁ≈
˛ ‹ÁØ∫ «¬È∑ª Á∂ Á≈Á∂ ÍÛÁ≈«Á¡ª,
È≈«È¡ª Á≈ «¬«Â‘≈√ «¬È∑ª Á∂ ӱߑ ”Â∂
˚æ’Á≈ ˛Õ «’™«’ «¬È∑ª Á∂ Ú‚∂«¡ª
Á∂ ’≈È≈Ó∂ ’ج∆ Ï‘≈Áª Ú≈Ò∂ È‘∆∫
√◊Ø∫ ◊Á≈ª Ú≈Ò∂ ‘È, «‹‘Û∂ ¡ßÁ∂˜ª
Á∂ ⁄≈ÍÒ±√ ω∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¡ß◊∂˜ª ȱß
÷πÙ ’È Ò¬∆ ¿π‘ Íø‹≈Ï Á∂ ÷±‘ª «Ú⁄
«¬√ ’’∂ ◊Ø‘≈ ÿØÒ «ÁßÁ∂ √È Âª «’
Á∂Ù Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ «ÚÁØ‘ ’È
Ú≈Ò∂ ÏæÏ, ˆÁ∆ ¿πÈ∑ª «Ú⁄Ø∫ Í≈‰∆
È≈ Í∆ √’‰Õ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈◊ «Ú⁄
¡È∂’ª Íø‹≈Ï∆¡ª Á∂ ’≈ÂÒ ¡ß◊∂˜
鱧 «√ØÍ∂ Á∂ ’∂ √ÈÓ≈«È ’È Ú≈Ò∂
Ú∆ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ ‘∆ √ÈÕ ¡ß◊∂˜ª Á∆
⁄≈ÍÒ±√∆ Á∂ «¬Ú˜ ¡Â∂ Ì≈Â∆ ÒØ’ª
È≈Ò ◊Á≈∆¡ª ’È ÏÁÒ∂ ‘∆ ¿πÈ∑ª
ȱ ß ‹◊∆ª ¡Â∂ ‹À Ò Á≈∆¡ª Á∂ ’∂
¡ß◊∂˜ª ÚÒØ∫ ¡≈͉∆ √∂Ú≈ Á≈ ÓπæÒ
Â≈«¡≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª È≈ ÏæÏ
Â∂ È≈ ◊Á∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ì◊ «√ßÿ
Â∂ √≈Ì∂ Ú◊∂ ¡È∂’ª √±Ï∆ «¬È∑ª
”⁄Ø ∫ √ÈÕ «¬È∑ ª ÔØ « Ë¡ª Á∆¡ª
’π  Ï≈È∆¡ª ¡≈͉∆¡ª ◊æ Á ∆¡ª
√Ò≈Ó æ÷‰ Ò¬∆ ÚÂ’∂ «√¡≈√∆
؇∆¡ª √∂’‰ Ú≈Ò∂ ¡÷ΩÂ∆ Ò∆‚ª ȱß
’∆ ‘æ’ ˛ «’ ¿π‘ «’Â∆ ÒØ’ª Á∆
¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ’πÏ≈È ‘؉ Ú≈Ò∂ Ù‘∆Áª
Á≈ È≈Ó ¡≈͉∆ ˜πÏ≈È ”Â∂ «Ò¡≈¿π‰?
‹∂ ¡ß◊∂˜ ≈‹ √Ó∂∫ ‘æ’ Óß◊Á∂ ÒØ’ª
¿π Í  Ò≈·∆¡ª, ◊Ø Ò ∆¡ª ⁄Ò≈¬∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª √È Âª ¡æ ‹ ¡ß ◊ ∂ ˜ ª ÂØ ∫
Ï≈¡Á Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ◊æÁ∆¡ª ”Â∂ ÏÀ·∂
Ì≈Â∆ ‘≈’Óª ÚÒØ∫ ¿π‘∆ ’πfi Ù∂¡≈Ó
’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ‘æ’ Óß◊Á∂ Ó˜Á±ª,
«’√≈Ȫ, Ï∂π˜◊≈ª, ÓπÒ≈˜Óª 鱧 ¡≈¬∂
ؘ √Û’ª ”Â∂ ’π櫇¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Â∂
¿πÈ∑ª Á∆¡ª Íæ◊ª Â∂ ¸ßÈ∆¡ª ÍÀª ‘∂·
ÒÂ≈Û∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «ÚÁ∂Ùª
«Ú⁄ «√æ÷ª Á∆¡ª Íæ◊ª Á∆ Ï∂«¬æ˜Â∆
Ï≈∂ ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ Ë≈«Ó’ Óπ÷∆¡ª ȱß
Íø ‹ ≈Ï «Ú⁄ π Ò ‘∆¡ª Íæ ◊ ª ¡Â∂
Ë∆¡ª Á∆¡ª ¸ß È ∆¡ª È‘∆∫ «Á√
‘∆¡ªÕ «¬‘ Ú∆ ‘’±Óª Á∆ √π «Ú⁄
√π «ÓÒ≈’∂ «¬√ ◊æÒ Á∆ ‘≈Ó∆ Ì ‘∂
‘È «’ ¿πÈ∑ª 鱧 «’√∂ ¡√±Ò Á∆ È‘∆∫
√◊Ø∫ ‘’±Óª Á∆ ÒØÛ ˛Õ «√æ÷∆ Á∂ Ȫ
Â∂ «√¡≈√ ¡Â∂ ËÓª Á∆ ◊æÒ ’È
Ú≈«Ò¡ª ’ØÒ ’∆ «¬È∑ª ◊æÒª Á≈ ’ج∆
‹Ú≈Ï ˛?
«Í¤Ò∂ √Ó∂ ∫ «Ú⁄ Íø ‹ ≈Ï Á∆
¡’≈Ò∆ √’≈ ÂØ∫ Úæ÷ ‘ج∂ √≈Ï’≈
Óß Â ∆ (ÓÈÍz ∆  «√ß ÿ Ï≈ÁÒ) ÚÒØ ∫
¡≈͉∆ Úæ÷∆ Í≈‡∆ ω≈’∂ Ù‘∆Á
Ì◊ «√ß ÿ Á≈ Ȫ ÚÂ’∂ «√√‡Ó
ÏÁÒ‰ Á≈ ¡‚ß Ï  «⁄¡≈ «◊¡≈Õ
Íø‹≈Ï «Ú⁄ ÁØ ÷æÏ∂ Íæ÷∆ ¡÷Ú≈¿π‰
Ú≈Ò∆¡ª Í≈‡∆¡ª (√∆. Í∆. ¡≈¬∆. ¡Â∂
√∆. Í∆. ¡≈¬∆. ¡ÀÓ.) È∂ Ú∆ «¬√ Á≈
√ÓÊÈ ’∆Â≈Õ «¬√ Á≈ ¡√Ò «⁄‘≈
¿πÁØ∫ Ú∂÷‰ 鱧 «Ó«Ò¡≈ ‹ÁØ∫ Íø‹≈Ï «Ú⁄
´«Ë¡≈‰≈ Á∂ Íø‹≈Ï∆ ÌÚÈ «Ú÷∂ «¬È∑ª
ÚÒØ∫ «¬’ ÏπæË∆‹∆Ú∆ ’≈ÈÎß√ ’∆Â∆
◊¬∆Õ «¬√ ’≈ÈÎß√ «Ú⁄ «‹Ê∂ ‘Ø
ÒØ’ª ÚÒØ∫ Ú∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂ √Ú≈Ò √z.
ÓÈÍz∆ «√ßÿ Ï≈ÁÒ È±ß ’∆Â∂ ◊¬∂, ¿πÊ∂
ÓÀ鱧 Ú∆ ¡≈͉∂ √Ú≈Ò ’È Á≈ ÓΩ’≈
«Ó«Ò¡≈Õ Ó∂≈ Í«‘Ò≈ √Ú≈Ò √∆ «’
Âπ√∆∫ «¬’ Í≈√∂ ª Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
Ú≈Ò∂ «¬È’Ò≈Ï Á∆ ◊æÒ ’’∂ «¬Ê∂
«√√‡Ó ÏÁÒ‰ Á∂ ‘≈Ó∆ ‘Ø, Í Á±‹∂
Í≈√∂ ¡«‹‘∆¡ª «ÚÁ∂Ù∆ ’ßÍÈ∆¡ª ȱß
Á∂Ù «Ú⁄ ÚÍ≈ ’È Á∂ √æÁ∂ Á∂ ‘∂ ‘Ø
«‹È∑ª ”⁄Ø∫ «¬’ È∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
”Â∂ ¡È∂’ª ‘Ø Á∂Ù Ì◊ª È±ß Îª√∆¡ª
”Â∂ Ò‡’≈¿π‰ Á∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ
Á± ‹ ≈ √Ú≈Ò √∆ «’ Íø ‹ ≈Ï «Ú⁄
«‹‘Û∆¡ª ÷æÏ∆¡ª ¡ıÚ≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª
Í≈‡∆¡ª È≈Ò Âπ√∆∫ √ÓfiΩÂ≈ ’∆Â≈
‘Ø«¬¡≈ ˛ ¿π‘ «ÚÁ∂Ù∆ ’ßÍÈ∆¡ª ȱß
Ì≈ «Ú⁄ ÏπÒ≈¿π‰ Á≈ «ÚØË ’
‘∆¡ª ‘È, «¬‘ Ï∂ ¡ √± Ò ≈ √ÓfiΩ  ≈
«’Ú∂∫ ‘Ø «◊¡≈? Â∆‹≈ √Ú≈Ò √∆ «’
«‹‘Û∆¡ª ’ßÍÈ∆¡ª ≈‘∆∫ Âπ√∆∫ Á∂Ù Á∆
Âæ’∆ Á∆ ◊æÒ ’ ‘∂ ‘Ø, ¿πÈ∑ª Á≈
’ßÓ “√ÁÓ≈ «√˪” Ȫ Á∆ Íπ√Â’
«Ú⁄ Ú∂ « ÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ¿π ‘
«’Ú∂∫ √ÁÓ∂∫ (Áπæ÷) ÍÀÁ≈ ’’∂ «Î ¿πÈ∑ª
鱧 Á± ’È Ò¬∆ ’≈ȱßÈ Ï‰≈¿π‰ Á∂
È≈Ó ”Â∂ ÒØ’ª 鱧 ´æ‡Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª
√Ú≈Òª Á≈ ’ج∆ Â√æÒ∆Ï÷Ù ‹Ú≈Ï
Á∂‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ √z. ÓÈ‹∆ «√ßÿ «¬‘
◊æÒ ’«‘ ◊¬∂ «’ ÓÀ∫ «’√∂ Á∂ «Í¤∂ Òæ◊
’∂ ⁄æÒ‰ Ú≈Ò≈ È‘∆∫Õ «¬‘Ø «‹‘≈ √∆
¿π √ Á≈ ÷æ Ï ∆¡ª ’‘≈¿π ‰ Ú≈Ò∆¡ª
Í≈‡∆¡ª È≈Ò √ÓfiΩ  ≈Õ «¬Ê∂ «¬‘
Áæ√‰ ÂØ∫ Ó∂≈ Ì≈Ú Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ÂØ∫ ˛ «’ «’Ú∂∫ Ù‘∆Áª
Á≈ È≈Ó ÚÂ’∂ «¬‘ «√¡≈√∆ ÒØ ’
¡≈͉≈ ¿πµÒ± «√æË≈ ’È Ò¬∆ ÒØ’ª
鱧 ◊πßÓ≈‘ ’È ”⁄ Á∂∆ È‘∆∫ Ò≈™Á∂Õ
¡÷∆ «¬ÒÀ ’ ÙȪ «Ú⁄ ¿π √ Á≈ ‹Ø
‘√ ‘Ø«¬¡≈ ¿π‘ √Ì ‹≈‰Á∂ ‘È «’
«¬’ Ú∆ √∆‡ È‘∆∫ «‹æ √«’¡≈Õ
¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·
⁄Ò ‘∆ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ (Ï∆.
‹∂ . Í∆.) ¡Â∂ «¬√ È≈Ò √Ïß Ë Â
Ë≈«Ó’ «‘ßÁ± √ß√Ê≈Úª Ú∆ Ù‘∆Áª Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ ȱ ß ¡≈͉∂ ß ◊ «Ú⁄
„≈Ò’∂ ÒØ’ª «Ú⁄ Íz⁄≈È ÂØ∫ «Í¤∂
È‘∆∫Õ ¿πÈ∑ª È∂ Ú∆ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
鱧 ¡≈∆¡≈ √Ó≈‹∆ ω≈’∂ Í∂Ù ’È
Ò¬∆ ¡≈͉∂ ‘æÊ ’ß‚∂ Ú‰ ÂØ∫ ◊π∂˜
Ó≈⁄ B@AE
È‘∆∫ ’∆Â≈Õ «¬È∑ª ÚÒØ∫ ’Á∆ Ù‘∆Á
Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∂
Ïπæª 鱧 ’æ⁄∆ Òæ√∆ È≈Ò È‘≈¿π‰ ¡Â∂
’Á∆ ¿πÈ∑ª Ïπæª Á∂ ◊Òª «Ú⁄ ¡≈͉∆
«√¡≈√∆ Í≈‡∆ Á∂ ⁄؉ «ÈÙ≈Ȫ Ú≈Ò∂
‘≈ Í«‘È≈’∂ ‘ØÙ∆ ÷∂‚ ÷∂‚∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
«¬√ Á∆ Â≈˜≈ ¿πÁ≈‘‰ ‘π‰∂ ‘ج∆¡ª
«ÁæÒ∆ ⁄؉ª ÁΩ≈È «’È Ï∂Á∆ ÚÒØ∫
Ò≈Ò≈ Ò≈‹Í ≈¬∂ Á∂ Ïπæ Èß± ¡≈͉∂
◊Ò «Ú⁄Ø∫ ‘≈ ¿πÂ≈’∂ Ïπæ ’∂ ◊Ò
«Ú⁄ Í≈™«Á¡ª Ú∂÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Â∂ ¿π√Á∂ √≈Ê∆¡ª
Á∂ ‹◊≈™ ÍπÒ ´«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ Òæ◊∂
Ïπæª È≈Ò Âª «¬‘ «÷ÒÚ≈Û ¡’√
‘∆ ‘πßÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
Á∆ ËÓª ÍzÂ∆ ’∆ Í‘πß⁄ √∆, ¿π√ √ÏßË∆
«¬È∑ª ‘ «’√Ó Á∂ ËÓª Ú≈«Ò¡ª ȱß
’ج∆ √Ø’≈ È‘∆∫Õ «¬È∑ª È∂ ª ¿π√
鱧 «Úß◊∂ ‡∂„∂ „ß◊ È≈Ò ¡≈͉∂ ËÓ
Á∆ ÚÒ◊‰ «Ú⁄ «Ò¡≈’∂ ¡≈͉∆¡ª
«√¡≈√∆ ⁄ΩËª Ò¬∆ ÚÂ’∂ ÒØ’ª Á∂
¡æ÷∆∫ ÿæ‡≈ Í≈¿π‰≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ËÓª Ï≈∂
Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ «Ú⁄≈ª Á∆ ÍπÙ‡∆
¿πÈ∑ª Á∆ ¡≈͉∆ «Ò÷ ≈‘∆∫ √ÍÙ‡
˛, ¿πÈ∑ª «’‘≈ √∆ «’ ““«‹‘Û≈ ËÓ
«¬È√≈È È± ß «¬È√≈È ÂØ ∫ Úæ ÷ ’∂ ,
Óπ‘æÏ Á∆ ʪ ¿πÈ∑ª 鱧 «¬’ Á±‹∂ È≈Ò
ȯ ’È∆ «√÷≈Ú∂, ¡ßË «ÚÙÚ≈√ª
鱧 ¿πÂÙ≈«‘ ’’∂ ÒØ’ª Á∂ ÏΩ«Ë’
«Ú’≈√ ”⁄ π’≈Ú‡ ω∂, «ÁÓ≈◊ª ȱß
÷øπ„≈ ’∂, ¿π‘ ’Á∂ Ú∆ Ó∂≈ ËÓ È‘∆∫
‘Ø √’Á≈Õ””
ÓΩ’≈Íz√ «√¡≈√ÂÁ≈È Ù‘∆Áª
Á∂ Í«Ú≈ª 鱧 Ú∆ ’¬∆ Ú≈ ¡≈͉∆
◊ßÁ∆ «√¡≈√ Á≈ «‘æ√≈ ω≈¿π‰ «Ú⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «’ «Í¤Ò∂
√Ó∂∫ «Ú⁄ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ √≈Ê∆
Ù‘∆Á √π÷Á∂Ú ‹Ø ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ ‹ßÓÍÒ
√È, Á∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï 鱧 Ú؇ª «Ú⁄
÷Û∑ ≈ ’’∂ Ù‘∆Á Á∆ ’π  Ï≈È∆ ȱ ß
Ù‘∆Áª Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ¿π Ò ‡
ÚÂ’∂ «Èæ‹∆ Ò≈Ì ÒÀ‰ Á∆ È≈’≈Ó
’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√∂ Â∑ª Ù‘∆Á
√π÷Á∂Ú Á∆ Ê≈Í Ï≈Á∆ Á∂ ’πfi ⁄ΩË∆
¿π√Á∂ È≈Ó È≈Ò Ê≈Í ‹ØÛ’∂ (Ó‘æÒ≈
ÈΩ ÿ≈ ´«Ë¡≈‰≈) Â∂ Á∂ Ù Ì◊Â
Ô≈Á◊≈ ’Ó∂ ‡ ∆ ‹¶Ë Á∂ «ÁÙ≈«ÈÁ∂Ùª ¡Èπ√≈ ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ ’πfi
«¬È√≈¯Í√ßÁ ¡Â∂ ‹Ó‘±∆ ÓÀ∫Ïª Â∂
¡≈Ë≈ «¬’ ’Ó∂‡∆ ≈‘∆∫ «¬√ Ù‘∆Á
Á∆ Ô≈Á◊≈ ω≈’∂ ¿π √ Á≈ Ïπ æ Â
√Ê≈Í ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ’Ó∂‡∆ ÚÒØ∫
Ù‘∆Á √π÷Á∂Ú Á∆ Ô≈Á◊≈ Á√≈™Á≈
«¬’ ÍæÊ Ú∆ Ïπæ Á∂ ‘∂· Ò◊≈«¬¡≈
«◊¡≈, «‹√ 鱧 Ê≈Í Ï≈Á∆ Á∂ Ȫ
”Â∂ ω∂ ‡æ√‡∆ ¡≈◊±¡ª È∂ ¿π÷≈Û’∂,
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
3
¿π Ê ∂ ¡≈͉∂ Ê≈Í ‡æ √ ‡ Á≈ Íæ Ê 
Ò◊≈’∂ ¡«Â ÿ‡∆¡≈ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆
◊¬∆, «‹√ ÂØ∫ √ÍÙ‡ ˛ «’ ¿π‘ Ù‘∆Á
√π÷Á∂Ú È±ß «√¯ Â∂ «√¯ Ê≈Í Ï≈Á∆
Âæ’ ‘∆ √∆Ó ’’∂ ¿π√ Á∆ ’πÏ≈È∆
鱧 ¡≈͉∂ ’Øfi∂ ÓßÂÚª Ò¬∆ Ú‰≈
⁄≈‘πÁ
ß ∂ ‘ÈÕ Ù‘∆Á √π÷Á∂Ú Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ
Â∂ ͱ‹≈, Í≈· ¡Â∂ ‘ÚÈ ¡≈«Á ’’∂
Ú∆ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ «¬√ √≈Ê∆ Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò «÷ÒÚ≈Û ’∆Â≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ ‹ÁØ∫«’ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
¡Èπ √ ≈ ““ͱ ‹ ≈, Í≈· Ì◊Â∆ ¡Â∂
¡Á≈√ª ¡æ Á∆ ◊Ó∆ ‹ª ¡æ Á∆
√Á∆ ÂØ∫ È‘∆∫ Ï⁄≈¡ √’Á∆¡ªÕ”” ¿π√Á∂
«¬‘ ’«‘‰ Á≈ ¡Ê ˛ «’ «¬√ Â∑ª
Á∂ «ÚÙÚ≈√ª È≈Ò √≈‚∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ Áπ÷
æ
Á± È‘∆∫ ‘Ø √’Á∂Õ
«¬È∑ ª Ù‘∆Áª Á∆ «Ú«◊¡≈È’
«Ú⁄≈Ë≈≈ 鱧 ÷Ø≈ Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ÍæϪ
Ì≈ ‘ج∆ ÓØÁ∆ √’≈ Ú∆ «Í¤∂ È‘∆∫
«‘‰≈ ⁄≈‘π ß Á ∆Õ ¿π √ ÚÒØ ∫ Ú∆ ‘π ‰
«Ú«Á¡’ «√Ò∂Ï√ «Ú⁄ Ó≈«¬‰ ¡Â∂
Ó‘ªÌ≈Â È±ß Ù≈ÓÒ ’È Á∂ ÓÈ√±Ï∂
ω≈’∂ «Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈Ë≈≈ ¿πÍ
’Øfi∂ ‘ÓÒ∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÚÒØ∫
«¬‘ ’«‘‰≈ «’ ◊‰∂Ù ‹∆ Á∂ «√ ¿πÍ
‘≈Ê∆ Á≈ «√ Ò◊≈¿π‰≈ ¿π√ Ú∂Ò∂ Á∆
ÓÀ‚∆’Ò √‹∆ Á≈ «¥√Ó≈ ˛, Ú∆
«¬«Â‘≈√ 鱧 Íπæ·≈ ◊∂Û≈ Á∂‰ Á∂ Ï≈Ï
˛Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∆ «Ú«◊¡≈È’
«Ú⁄≈Ë≈≈ 鱧 ÷Ø≈ Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Â∂
«Í¤≈÷Û∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ 鱧 ÍzÎπæÒ ’È
Á∂ «¬‘ ’Øfi∂ ÔÂÈ ‘ÈÕ Ù‘∆Á Ì◊Â
«√ßÿ Á∂ «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ «’ ““«‹‘Û≈ Ú∆
ÓÈπ÷
æ Íz◊Â∆ Á≈ ‘≈Ó∆ ˛, ¿π√ 鱧 Ò≈˜Ó∆
ÂΩ ”Â∂ Íπ≈‰∂ «ÚÙÚ≈√ª Á∆ ‘ ◊æÒ
Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’È∆ ͬ∂◊∆, «¬‘Á∂ «Ú⁄
¡«ÚÙÚ≈√ Íz ◊ ‡ ’È≈ ͬ∂ ◊ ≈ Â∂
«¬‘Á∂ ‘ Í«‘Ò± 鱧 Úß◊≈È≈ ͬ∂◊≈Õ
Íz⁄Ò «ÚÙÚ≈√ª Á∆ «¬’æÒ∆-«¬’æÒ∆
◊æ Ò Á∆ Ï≈ÁÒ∆Ò Íπ ‰ ¤≈‰ ’È∆
ͬ∂ ◊ ∆Õ ‹∂ ’Ø ¬ ∆ ÁÒ∆Ò È≈Ò «’√∂
«√˪ ‹ª ÎÒ√Î∂ «Ú⁄ «ÚÙÚ≈√ ’È
Òæ◊Á≈ ˛ ª ¿π‘ «ÚÙÚ≈√ √≈‘π‰ÔØ◊
˛, ¿π‘Á∆ ÁÒ∆Ò ◊Ò ‹ª ¿π’≈ ‘∆
Ï∂Ïπ«È¡≈Á ‘Ø √’Á∆ ˛, Í ¿π√ ȱß
·∆’ ≈‘ ”Â∂ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛
«’™«’ Â’Ù∆ÒÂ≈ ¿π‘Á∆ «˜ßÁ◊∆
Á≈ Ë± Â≈≈ ‘πßÁ∆ ˛ Í «È≈ «ÚÙÚ≈√
¡Â∂ ¡ßÈ∑≈ «ÚÙÚ≈√ ÷ÂÈ≈’ ‘πßÁ≈ ˛Õ
(Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ)
Ì≈ Á∂ ÈÚ∂∫ ω∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆
È∂ ‘≈Ò ‘∆ «Ú⁄ ‘ج∆¡ª «ÁæÒ∆ «ÚË≈È
√Ì≈ ⁄؉ª «‹æ‰ Ò¬∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂
‘æÊ’ß‚∂ Ú‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ «‹È∑ª
«Ú⁄ «¬’ ‘æ Ê ’ß ‚ ≈ ¡≈Í È± ß È√∆Ï
Ú≈Ò≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ÿث٠’È Ú≈Ò≈
Ú∆ √∆Õ Á±‹∂ Í≈√∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ¡Èπ√≈ È√∆ÏÚ≈Á∆
(«’√ÓÂÚ≈Á∆) ’Ω‰ ‘πßÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Á∆
¡≈͉∆ «Ò÷ ¡Èπ√≈ Ú∂÷Ø ““Âπ√∆∫ ‘
◊æÒ Ò¬∆ æÏ ÚÒ Ú∂÷Á∂ ‘Ø, «¬√ Ò¬∆
Âπ√∆∫ «’√ÓÂÚ≈Á∆ ¡Â∂ «È≈Ù≈Ú≈Á∆
‘ØÕ «’√ÓÂÚ≈Á «Ó‘È ÂØ∫ Ì拉 Á≈
«¬’ √Â≈ ˛, ’Ó˜Ø, ’≈«¬ Â∂ Ì◊ΩÛ∂
ÒØ ’ ª Á∆ ¡≈÷∆ ÍÈ≈‘””Õ (Ù‘∆Á
Ì◊ «√ßÿ) «¬√ ÂØ∫ √ÍÙ‡ ˛ «’ √≈‚∂
Á∂Ù Á∂ «√¡≈√∆ È∂Â≈Úª Á≈ √≈‚∂ ’ΩÓ∆
Ù‘∆Áª È≈Ò ’ج∆ Ó∂Ò È‘∆∫Õ
«Áæ Ò ∆ «ÚË≈È √Ì≈ Á∆¡ª
Â≈˜∆¡ª ⁄؉ª ÁΩ≈È Úæ‚∆ ÍæË ”Â∂
«‹æ ‘≈√Ò ’È Ú≈Ò∆ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆
Í≈‡∆ “¡≈Í” Á∂ Óπæ÷ ¡≈◊± ¡«ÚßÁ
’∂‹∆Ú≈Ò «‹È∑ª ÚÒØ∫ ‘π‰∂ ‘π‰∂ «ÁæÒ∆
Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Ú‹Ø∫ √‘πß ¸æ’∆ ˛, ¿πÍ
ÒØ’ª È∂ Ï‘π Úæ‚∆¡ª ¿πÓ∆Áª Ò≈¬∆¡ª
‘Ø ¬ ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ ª ÚÒØ ∫ Ú∆ «‹Ê∂
¡≈͉∆¡ª √‡∂‹ª ¿πÍ Ù‘∆Á Ì◊Â
«√ßÿ ÚÒØ∫ «ÁæÂ∂ «¬È’Ò≈Ï-«‹ßÁ≈Ï≈Á
Á∂ È≈¡∂ Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿πÊ∂ ‘∆
Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ Á∂ Ú∆ ◊π‰◊≈È ’∆Â∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ 鱧 Ú∆ ‹∂ ÓΩ’≈Íz√Â∆
È‘∆∫ ª ‘Ø ’∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?
«’™«’ Ù‘∆Á Ì◊ «√ß ÿ Á∂
«¬È’Ò≈Ï ¡Â∂ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ Á∂
¡÷ΩÂ∆ √Ú≈‹ Á≈ ˜Ó∆È ¡√Ó≈È Á≈
Î’ ˛Õ «¬È∑ª ÁØ‘ª Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈
Á≈ ’ج∆ Ó∂Ò ‘∆ È‘∆∫ Í ’∂‹∆Ú≈Ò
‹∆ «¬È‡∑ ª ÁØ È ª ȱ ß «√√‡Ó Á∆
ÂÏÁ∆Ò∆ Ò¬∆ Ú‰ Á∆ Ú’≈Ò ’
‘∂ ‘ÈÕ ◊ªË∆ È∂ ’Á∂ Ú∆ ¡ß◊∂˜∆
≈‹ «ÚπæË «√√‡Ó ÏÁÒ‰ Á≈ ‘πß◊≈≈
È‘∆∫ Ì«¡≈ ‹ÁØ∫«’ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √≈Ê∆ ¡ß◊∂˜∆ ≈‹ Á≈
÷π≈-÷Ø‹ ÷ÂÓ ’’∂ «¬Ê∂ ÈÚª ÍzÏßË
¿π√≈È Á∆ ÒÛ≈¬∆ ÒÛ ‘∂ √ÈÕ √Ø
Ù‘∆Á Ì◊ «√ß ÿ ÚÒØ ∫ Ùπ  ± ’∆Â∆
«¬È’Ò≈Ï Á∆ ÒÛ≈¬∆ 鱧 ◊ªË∆Ú≈Á
È≈Ò Ò◊æ‚ ’’∂ ’∂‹∆Ú≈Ò ‹∆ «¬’
«Ó¡≈È «Ú⁄ ÁØ ÂÒÚ≈ª Í≈ ’∂ «’Ú∂∫
¡æ◊∂ ⁄ÒÁ∂ ‘È, «¬‘ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò≈
√Óª ‘∆ √ÍÙ‡ ’∂◊≈Õ
√Ø ¡æ‹ Ú؇ª χØÈ Ò¬∆ Ò≈¬∂
‹ªÁ∂ ÒØ’ ÒÌ≈¿± È≈¡«¡ª 鱧 Í÷‰
Á∆ Ï‘π Úæ‚∆ ÒØÛ ˛ «‹‘Û∂ «’ ÓΩ‹±Á≈
√≈∆¡ª ‘∆ «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ÚÒØ∫
ÒØ ’ ª ȱ ß Ó±  ÷ ω≈¿π ‰ Ò¬∆ ÚÂ∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ Âæ’ ¡≈Ó ÒØ’ «¬‘
È‘∆∫ √Ófi‰◊∂, ¿πÁØ∫ Âæ’ «¬‘ «√¡≈√∆
ÒØ’ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ Á∂ ¡æ÷∆∫ ÿæ‡≈ Í≈¿π‰
Ò¬∆ √¯Ò ‘πßÁ∂ «‘‰◊∂ ¡Â∂ Ù‘∆Á
Ì◊ «√ßÿ ‘Øª ÚÒØ∫ «⁄ÂÚ∂ Ï≈ÏÂ≈
Ú≈Ò∂ «¬È√≈¯ Í√ß Á ¡Â∂ ‹Ó‘±  ∆
’Áª ’∆Óª Ú≈Ò∂ ≈‹ Íz Ï ß Ë È± ß
√Ê≈Í ’È È≈Ò «÷ÒÚ≈Û ‘π ß Á ≈
‘∂◊≈Õ
IHAEA-FIHBE
Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ √Ó≈‹ Ò¬∆ ‹»fi‰ Ú≈«Ò¡ª Á≈ ⁄≈ȉ ÓπÈ≈≈
◊∞⁄È Íº÷Ø’Òª
‹Á Ú∆ Á∂√ Á≈ ’ج∆ ÈΩ‹Ú≈È
√Ó≈‹ √πË≈ Á∆¡ª √Ø⁄ª «Úº⁄Ø∫ √Ó≈‹
«Úº⁄ «‘≥Ó Á≈ ’ج∆ ’ÁÓ Íπ‡
º Á≈ ‘À ÂÁ
Ì◊ «√≥ÿ Á∆ ‹∆ÚÈ Ô≈Â≈ ¿∞√Á≈
≈‘ ˜» ∞√È≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ √Ó≈‹ √πË≈
Ò¬∆ √Ø⁄‰ Ú≈«Ò¡ª Á∂ ÍÀª Á≈ √Î
’ªÂ∆¡ª ÂØ∫ ÒÀ’∂ «’√∂ ˘ ÁØ Ú’Â Á∆
؇∆ Á∂‰ º’ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ ’ج∆ Ú∆
ÈΩ‹Ú≈È ‹Á ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄ ⁄ºÒ ‘∂ Ò∞‡
º
÷√πº‡ Á∂ Ë≥Á∂ Á∂÷Á≈ ‘À ÂÁ ‘∆ ¿∞√Á∂
ÓÈ «Úº⁄ «¬≥‘Ȫ ÍzÂ∆ «ÚÁØ‘ Á∆¡ª
√Ø⁄ª √π» ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª
Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª «√Î ’∞Á ںÒØ∫
⁄≥◊∆ √Ø⁄ Ú≈Ò∂ Í≈«’ √≈Î «¬È√≈Ȫ
«Úº⁄ ‘∆ Ì∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ √Ó≈‹
Á≈ «Ú◊«Û¡ª Ï∂«¬÷Ò≈’≈ ÂÏ’≈ √Á≈
¿∞√≈» √Ø⁄ Ú≈«Ò¡ª ˘ ◊∞≥Ó≈‘ ’È
Á∆ ’Ø « ÙÙ ’Á≈ ‘À Õ √Ø ⁄≥ ◊ ∆ √Ø ⁄
Ú≈«Ò¡ª ˘ ‹Á Ú∆ «¬√ √Â∂ Â∂ Â∞È
Á≈ ‘Ω√Ò≈ ÍÀ∫Áª ‘À ÂÁ ˜» ‘∆ «¬º’
Ú≈ Ì◊ «√≥ÿ Ú◊∂ ÈΩ‹Ú≈È √‘∆Áª
Á∆ »‘ ¡≈͉∂ ÚºÒ ˜» «÷⁄Á∆ ‘À Õ
«‹‘Û≈ ÈΩ‹Ú≈È Ì◊ «√≥ÿ Ú◊∆¡ª
Í≈«’ Í«ÚºÂ »‘ª ÂØ∫ √∂Ë≈ ÒÀ‰ Òº◊
‹≈Ú∂ ¿∞‘ ‘∆ √≈Ï ’ÁÓ∆∫ √Ó≈‹ √∂Ú≈
Á≈ ÒßϪ Í≥Ë ÂÀ¡ ’Á≈ ‘ÀÕ ÒØ’ ÌÒ≈¬∆
Ú≈«Ò¡ª Á∂ «¬√ «Ïº÷Û∂ ÍÀ«‚¡ª Â∂ Â∞È
√Ó∂∫ ÍÀª ʺÒ∂ ’≥«‚¡ª Á≈ ‘Û ¡≈¿∞∫Á≈
‘∆ ‘À «‹√ Á∂ ’≈È Ï‘∞ √≈∂ ÈΩ‹Ú≈È
¡ºË «Ú⁄’≈ ‘∆ «¬‘Ȫ √«Â¡ª ˘
¤º‚ ’∂ Ï‘∞ ‘∆ «ÈÚ≈‰ª Á≈ √Î ÂÀ¡
’ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª È∂ √Ó≈‹ ˘ √≈Î
√πÊ≈ ’È≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘À ‹Á ¿∞‘ ‘∆ «ÊÛ’
‹≈‰ ÂÁ ¿∞‘ ◊Á≈ Ú∆ Ï‘∞ ں‚∂ «√ºË
‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ ÚÂÓ≈È ≈‹√ºÂ≈ Á∂ ’≈È
√Ó≈‹ ‹Ø Áπ÷
º ÌØ◊ «‘≈ ‘À «¬√Á≈ ’≈È
Ú∆ «¬‘Ø ‘À «’ «’√∂ Ú’Â √Ó≈‹ √πË≈
Ú≈Ò∂ ÈΩ‹Ú≈È Ò∞‡∂∆ ≈‹√ºÂ∂ Á∂ Úº‚∂
’∞‘≈Û∂ Á∂ Á√Â∂ ω∂ ‘ج∂ ‘È «‹≥‘Ȫ Á∂
√‘≈∂ √Ó≈‹ Á∂ «√¡≈‰∂ Ú◊ Á∆ √Ø⁄
÷π„
≥ ∆ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ √Ω÷∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
Ì≈ Á∆ ¡‹≈Á∆ Á∂ √≥ ÿ Ù
ÁΩ  ≈È Ù‘∆Á∆ Á∂ ’ ∂ Ì◊ «√≥ ÿ È∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úº⁄ ‹Ø ’ªÂ∆ Á∆ Ò«‘ Á∂
Ï∆‹ Ï∆‹∂ √È Á∂ ’≈È ‘∆ ¡‹≈Á∆ Á≈
√≥ÿÙ Óπ’≈Ó Âº’ ¡ºÍÛ √«’¡ª √∆Õ
«¬√ ≈‘ ˘ ‘Ø Ú∆ Ï‘∞ √≈∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
È∂ Ù‘∆Á∆¡ª Í≈’∂ ∞√È≈«¬¡≈ √∆ «‹È∑ª
«Úº⁄ Ù‘∆Á ¿±ËÓ «√≥ÿ, √π÷Á∂Ú, ⁄≥Á
√∂ ÷  ¡‹≈Á, ’Â≈ «√≥ ÿ √≈Ì≈
«ÚÙ∂Ù Ó∆Ò ÍºÊ ‘ÈÕ Ì◊ «√≥ÿ «¬È∑ª
«Úº⁄ «¬º’ Ú’Â∆ Ù‘∆Á ‘∆ È‘∆∫ √∆ √◊Ø∫
«¬º’ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ÍºÊ ÍzÁ√’ Ú∆
√∆ Õ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ì◊ «√≥ÿ Á∆ ‹∆ÚÈ
Ô≈Â≈ Ï≈∂ ‹≈ȉ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ª
ÂÁ ¿∞‘ ¡≈͉∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ ’Á∂ Ú∆
‹Û ¡Ú√Ê≈ ‹ª «Ú≈Ó Á∆ √«ÊÂ∆
«Úº⁄ È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈Õ ‘ √≥ÿÙ ÁΩ≈È
¿∞√È∂ ÈÚª «√º÷‰ ¡Â∂ «√÷≈¿∞‰ Á∆
’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ Á∂
Úº«‚¡ª ÂØ∫ ¿∞√È∂ Á∂Ù ¡Â∂ √Ó≈‹ Ò¬∆
’∞ºfi ’È Á≈ ‹‹Ï≈ «Ò¡≈Õ «¬‘Ȫ
‹˜«Ï¡ª Á∂ Ò¬∆ ‹Á ¿∞√È∂ ÈΩ‹Ú≈È
√Ì≈ Á∂ È≈Ò ‹∞Û’∂ √≥ÿÙ ’∆Â≈ ¡Â∂
«’√∂ Ú’Â ‹Á ¿∞√˘ «¬√ √≥◊·È ÂØ∫
«’√∂ ’≈È Úº÷ ’∆Â≈ ‹≈‰ Òº«◊¡≈
√∆ ÂÁ Ì◊ «√≥ÿ È∂ ‘ºÁ Á‹∂ Á∆
‘Ò∆Ó∆ «ÈÓÂ≈ «Á÷≈¿∞∫«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª
¡≈͉∂ ¿∞√ √≥◊·È È≈Ò «‘‰ «Úº⁄
‘ ‘∆Ò≈ Ú«Á¡ª √ÎÒ ’Ø « ÙÙª
’∆Â∆¡ªÕ Ú’Â Á∂ È≈Ò ÈΩ‹Ú≈È Ì≈Â
√Ì≈ Á≈ ⁄Ó’Á≈ «√Â≈≈ Ì◊ «√≥ÿ
‘∆ «√ºË ‘Ø«¬¡ªÕ Ì◊ «√≥ÿ Á≈ «¬‘
ÚÂ≈≈ √≈˘ «√÷≈¿∞∫Á≈ ‘À «’ ÒØ’
√≥ÿÙ ‘Ó∂Ù≈ √≥◊·Èª Á∂ √‘≈∂ ‘∆ «‹ºÂ∂
‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞√ Ú’Â ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄
⁄ºÒ ‘∆ √Ó≈‹Ú≈Á ¡Â∂ Â’ Á∆
‘È∂∆ Á≈ Ì◊ «√≥ÿ Á∆ «‹≥Á◊∆ Á∂
¡≈Ó ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆ Â∑ª Í»≈-Í»≈ ¡√
‘Ø«¬¡≈ √∆ Í Ì◊ «√≥ÿ √Á≈ «√º÷‰
Á∆ «ÏÂ∆ Ú≈Ò≈ ÈΩ‹Ú≈È √∆ «‹√ È∂
’Á∂ Ú∆ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò ÈÚª «√º÷‰ ÂØ∫
Óπ÷
º È‘∆∫ ÓØ«Û¡≈ √∆Õ
ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∆¡ª ≈‹È∆Â’
Í≈‡∆¡ª, √Ó≈‹ √∂Ú∆ ¡÷Ú≈¿∞∫Á∂ ÒØ’,
ËÓª Á∆ ¡≈Û «Úº⁄ ÚÍ≈ ’È Ú≈Ò∂
ÒØ’ Ì≈Ú∂∫ Ì◊ «√≥ÿ Á∆ √÷√∆¡Â ˘
Ëπ≥ÁÒª ’’∂ ¡≈͉∂ «‘ºÂª Á∆ Í»Â∆
’È Ò¬∆ √‘∆Áª Á∆ ’∞Ï≈È∆ ˘ ÓØ‘≈
ω≈’∂ Ú‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘È Í
Ì◊ «√≥ÿ Á≈ ‘ »Í √Ó≈‹ Á∂ ÁºÏ∂
’∞⁄Ò∂ ÒØ’ª Á∆ ¡Ú≈‹ Ï‰È Ú≈«Ò¡ª
Á≈ ‘∆ ͺ÷ Í»Á≈ ‘ÀÕ Ì◊ «√≥ÿ Á∆
Ù÷√∆¡Â «Úº⁄∫ Ì≈Â∆ √«Ì¡≈⁄≈ ¡Â∂
Í≥‹≈Ï∆ √«Ì¡≈⁄≈ Á≈ »Í ª ÏØÒÁ≈
‘∆ ‘À Í «’√∂ ¿∞ √ «Ú⁄≈ Á∆
Â‹Ó≈È∆ È‘∆∫ ’Á≈ «‹√ «Úº ⁄
’º‡ÛÂ≈ ‹ª «Èº‹∆ «‘ºÂª Ú≈Ò≈ «Ú⁄≈
͉ÍÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¡≥ÂÒ∂ «ÁȪ «Úº⁄ «√
√‹≈¬∆ √Ø‘‰∆ ͺ◊ Í≥‹≈Ï∆ «Ú√∂ Á∆
Ï≈ Í≈¿∞ ∫ Á∆ ‘À Õ Ì◊ «√≥ ÿ
«¬È√≈È∆¡Â Á∂ ËÓ Á≈ ÓπÁ¬∆ ‘∞≥Á∂
‘Ø«¬¡ª Ë«Û¡ª Á∂ ËÓ ÂØ∫ ¿∞µÍ Á∆
√Ø⁄ ˘ Í‰≈«¬¡ª ÓÈ∞÷
º √∆Õ ÈΩ‹Ú≈È∆
Á∆ ¿∞Ó «Úº⁄ ‘∆ ¿∞µ⁄∆¡ª √Ø⁄ª Ú≈Ò≈
Í»È ÓÈ∞º÷ Ú≈Ò∂ «’Á≈ Á≈ Ó≈Ò’
Ì◊ «√≥ÿ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¿∞µ⁄∂ ¡≈⁄‰
È≈Ò √≥ÿ√ Á≈ ≈‘∆ ω≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‘
ÈΩ‹Ú≈È Ò¬∆ Ì◊ «√≥ÿ Á≈ ‹∆ÚÈ
¡Â∂ «Ú⁄≈ ÁÙÈ √Á≈ Í∂‰≈ √ØÂ
Ï«‰¡ª ‘∂◊≈Õ
«Í≥‚ ͺ÷Ø ’Òª «‹Ò≈ ÏÈ≈Ò≈
IDAGGBGBDE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
4
«’Ú∂∫ «Ú’√ ‘ج∆ Ì◊ Á∆ ≈‹√∆ √ÓÂ
È«ÌßÁ
Ì≈Â∆ «¬È’Ò≈Ï∆ «‘∆’ «Ú⁄
AIBH Ú∑≈ ÏÛ≈ Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ ‹∂
’‘∆¬∂ ª AIAD-AE Á∂ √≈Òª «Í¤Ø∫
Ì≈Ú ˆÁ Í≈‡∆ Á∆¡ª √◊Ó∆¡ª
¡Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πÂ∂ ⁄Ò∂ ≈‹È∆Â’ ’∂√ª
¡Â∂ «ÁæÂ∆¡ª Î≈√∆¡ª ¡Â∂ √˜≈Úª
«Í¤Ø∫ Ì≈Â∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ «Ú⁄
«¬’ ÈÚª ‹ØÙ ÈÚ∆∫ «ÁzÛÂ≈, ÈÚª
√ß’ÒÍ ¡Â∂ ÈÚ∆∫ ±‘ ËÛ’‰ Òæ◊∆
√∆Õ AIAI Á∆ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈◊ Á∆
ÿ‡È≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ AIBB Âæ’ «‹‘Û∆
«¬’ Í∆Û≈ Á≈«¬’ ⁄∆√ «√ ‘∆ √∆,
¿π‘È∂ AIBH ”⁄ «¬’ ÈÚ∆∫ ’Ú‡
Ò¬∆ √∆Õ AIBH Á∂ √≈Ò È±ß Ú∂÷∆¬∂ ª
√Óπ æ ⁄ ∂ Ì≈ «Ú⁄ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Á∆¡ª
‡ØÒ∆¡ª Á∆¡ª ‡ØÒ∆¡ª «¬È’Ò≈Ï∆ ω
’∂ «ÚÁ∂Ù∆ ‘π’Ó≈Ȫ È≈Ò ‡æ’ ÒÀ‰
¿πÂ∂ ¿πÂ≈± √ÈÕ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
Á∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ «¬‘Ø √≈Ò AIBH ÂØ∫ ÒÀ
’∂ AICA Âæ’ √πÈ«‘∆ Ú∑∂ ‘ÈÕ «√¯
Ì◊ «√ß ÿ Á∂ ‘∆ È‘∆∫ √Óπ æ ⁄ ∆
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂ Ò¬∆ «¬‘ √≈Ò
«¬’ √ß◊≈Ó∆ (Trasitional) ’≈«¬¡≈
’ÒÍ Á∂ √≈Ò √ÈÕ
«‘ß Á Ø √ Â≈È
∆ÍÏ«Ò’
¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È Á≈ ◊·È AIBC «Ú⁄
√⁄∆∫ÁÈ≈Ê √π«È¡≈Ò Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
”⁄ ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ «¬‘Á∂ Í«‘Ò∂
¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ 鱧 ‹∂ Ú∂÷∆¬∂ ª «¬√ ¿πÂ∂
¿π√ √Ó∂∫ Á∆¡ª «ÚÁ∂Ù∆ «¬È’Ò≈Ï∆
Ò«‘ª Á≈ ◊± Û ∑ ≈ Íz Ì ≈Ú √∆Õ Ì≈Ú
√Ó≈‹Ú≈Á Á≈ ¡«√æ Ë ≈ Íz Ì ≈Ú √∆Õ
«Ó√≈Ò Ò¬∆ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ «Ú⁄ Á‹
˛, ““«¬’ «¬È’Ò≈Ï∆ Í≈‡∆ «¬È∑ ª
¡ʪ «Ú⁄ ’ΩÓ∆ È≈ ‘Ø ’∂ ’ΩÓªÂ∆ ˛
«’ «¬È∑ª ¡ß«ÂÓ «ÈÙ≈È≈ «ÚÙÚ «Ú⁄
Ó∂Ò‹ØÒ ¡Â∂ Ì≈¬∆⁄≈≈ √Ê≈Í ’È≈
˛Õ «¬‘ Úæ÷-Úæ÷ ≈Ù‡ª ¡Â∂ ≈‹ª
(Á∂Ùª) Á∂ «Ú⁄’≈ ÁπÙÓ‰∆¡ª Á∆ ʪ
√«‘ÔØ◊ ⁄≈‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª ¡ʪ
«Ú⁄ Ì≈ Ï∆Â∂ √πÈ«‘∆ «¬«Â‘≈√
Á∂ Ó‘≈È «Ù∆¡ª ¡Â∂ ¡æ ‹ Á∂
Ï≈ÒÙ«Ú’ ±√ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∂◊∆Õ””
Ì≈Ú ÁØ‘ª ÂØ∫ «√æ«÷¡≈ ÒÚ∂◊∆Õ «¬‘
◊æÒ ¡æ‹ ÂØ∫ Ò◊Ì◊ I@ √≈Ò Í«‘Òª
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª È∂ ’‘∆ ˛Õ «’√∂ Ò«‘
Á≈ ÷≈√≈ ’ΩÓ∆ È‘∆∫ ’ΩÓªÂ∆ ‘πßÁ≈ ˛
¡Â∂ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ì≈Ú ÁπÈ∆¡≈
Á∂ √≈∂ ≈Ù‡ (Á∂ Ù ) ¡≈Í√∆
Ï≈ÏÂ≈ Á∆ ÔÊ≈ÊÚ≈Á∆ ˜Ó∆È ¿πÂ∂
÷Û∑∂ ‘Ø‰Õ ’ج∆ ≈Ù‡ «’√∂ Á∆ ´æ‡
È≈ ’∂ ª ‘∆ «ÚÙÚ Á≈ Ì≈¬∆⁄≈≈
’≈«¬Ó ‘Ø √’Á≈ ˛Õ Á± √ ≈ √≈ȱ ß
¡≈͉∆ «¬«Â‘≈√’ «Ú≈√ ¿π  ∂
Ó≈‰ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ì≈Ú «Ú≈√Â
Á∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ¡ßÙ √≈‚≈ √Ó≈«¬¡≈
‘ÈÕ ¡≈͉∂ ¡Â∆ Á∆¡ª ¡◊ª‘Ú˱
¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ ’Áª-’∆Óª,
«Ú⁄≈Ë≈≈Úª 鱧 «Ú’√ ’’∂ ¿πÈ∑ª
鱧 ¡≈Ëπ«È’ Ï≈ÒÙ«Ú’ ¡≈ÁÙª È≈Ò
‹Ø Û ’∂ ¡≈͉∆ «Ú⁄≈Ë≈’
Á≈Ù«È’ √Ófi «Ú’√ ’È∆
⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
√⁄∆∫ÁÈ≈Ê √«È¡≈Ò ÂØ∫ Ù‘∆Á
Ì◊ «√ß ÿ Âæ ’ «Ú⁄≈ª Á≈ √¯
¿πÍØ’Â Ë≈ÂÒ ÂØ∫ ‘∆ ͤ≈«‰¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ √⁄∆∫ÁÈ≈Ê
√«È¡≈Ò «√¯ ÓæËÚ◊∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
鱧 ‘∆ ¡«‹‘∂ «Ú⁄≈ª Á≈ Ú≈‘’ ÓßÈÁ∂
√È Í Ì◊ «√ß ÿ «¬√ ÂØ ∫ ¡æ ’ ∂
Ó˜Á±  ª «’√≈Ȫ Âæ ’ Í‘π ß ⁄ ∂ Õ
√⁄∆∫ÁÈ≈Ê Á≈ Ó √∆, ““«√¯ ÓæË
Ú◊ Á∂ ÈΩ‹Ú≈È ‘∆ ¡◊Ú≈¬∆ Á∂‰
Á∆ √ÓæÊ≈ æ÷Á∂ ‘È ‹ÁØ∫«’ Ó˜Á±
¡Â∂ «’√≈È «¬È’Ò≈Ï∆ ÎΩ ‹ Á∂
«√Í≈‘∆ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ’ßÓ ’È◊∂Õ”” «¬‘
Ë≈È≈ ¿π√ «¬È’Ò≈Ï∆ Ë≈ÂÒ ”⁄Ø∫
¿πÍ‹∆ √∆ «‹‘Û∆ Îª√ Á∂ «¬È’Ò≈Ï∆
¡Â∂ Ì≈ ”⁄ ˆÁ Ò«‘ Á∆
«Ú≈√ √∆ Í Ì◊ «√ß ÿ AI
¡’± Ï  AIBI ȱ ß Íø ‹ ≈Ï √‡± ‚ À ∫ ‡
’ª◊√ Á∂ Ȫ ¡≈͉∂ √ß Á ∂ Ù «Ú⁄
’«‘ßÁ∂ ‘È, ”” ¡æ‹ ¡√∆∫ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
鱧 ÏßÏ ¡Â∂ «Í√ÂΩÒ ¡Í‰≈¿π‰ Ò¬∆
È‘∆∫ ’«‘ √’Á∂Õ «¬È∑ª È∂ √È¡Â∆
÷∂Â Á∆¡ª Ï√Â∆¡ª ¡Â∂ «Íø‚ª Á∂
‡πæ‡∂ Îπæ‡∂ fiΩ∫Í«Û¡ª «Ú⁄ ’ØÛª ÒØ’ª
ȱ ß ‹◊≈¿π ‰ ≈ ˛Õ”” Ì≈Ú Ïπ « È¡≈Á∆
Ú◊ª 鱧 ‹Ê∂ÏßÁ ’È Á≈ ’≈‹ ‘æÊ
ÒÀ‰≈Õ
¡√∆∫ «Î AIBH Á∂ Ú∑ ∂ ¿π  ∂
«È◊≈‘ Ó≈∆¬∂Õ Á∂Ù Ì ”⁄ ¡ß◊∂˜∆
≈‹ «ÚπæË Ò«‘ª ⁄Ò ‘∆¡ª √È
ÍzÁÙÈ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ “√≈¬∆ÓÈ Ú≈Í√
‹≈˙ Á∂ È≈¡∂ Òæ ◊ ‘∂ √ÈÕ «¬√∂
ÁΩ≈È Ò≈Ò≈ Ò≈‹Í ≈¬∂ ÏÂ≈ÈÚ∆
Íπ«Ò√ Á∂ ÂÙæÁÁ È≈Ò Ó≈∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
Ì≈Ú ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Ó Ò≈Ò≈ ‹∆ Á∆
‘æ«Â¡≈ ’ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ AIBH Á≈ ‘∆
¿π‘ «¬«Â‘≈√’ «ÁÈ ˛ Ì≈Ú H √ÂßÏ
(AIBH) ‹ÁØ∫ «¬È’Ò≈Ï∆ √ß◊·È «Ú⁄
√Ó≈‹Ú≈Á ÙÏÁ ¿πÂ∂ ÌÚ∆∫ Ï«‘√
⁄ÒÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÙÏÁ 鱧 ¡Í‰≈
«Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬ß‚∆¡È ∆ÍÏ«Ò’È
¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á≈ Ȫ ÏÁÒ ’∂ «¬ß‚∆¡È
√Ø Ù «Ò√‡ ∆ÍÏ«Ò’È ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È
(H.S.R.A.) æ÷ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈Ú
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á≈ ͱ≈ ⁄«æÂ ‘∆
ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ÙÏÁ ȱß
Ë≈È ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «¬’ ¶Ó∆ Ï«‘√
⁄ÒÁ∆ ˛Õ «¬√ «Ú⁄≈ Âæ’ √ß◊·È
«’Ú∂∫ Í‘πß«⁄¡≈ ¡Â∂ «¬ÊØ∫ Âæ’ «Ò‹≈‰
«Ú⁄ Ì◊ «√ßÿ ̱«Ó’≈ ’∆ √∆ «¬‘Ø
¡æ ‹ Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Ò¬∆
«√æ÷‰ÔØ◊ Ï‘πÓπæÒ≈ ¡«Ë¡≈¬∂ ˛Õ «¬√
«¬È’Ò≈Ï∆ ÁÙÈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
’Á∆¡ª Íø‹ ¡«‘Ó Á√Â≈Ú∂˜ª ‘È
«‹È∑ª Á≈ ÓπÒ¡ß’È ˜±∆ ¬∂Õ Í«‘Ò≈
˛ Ò≈‘Ω «Ú⁄ ◊«·Â ’∆Â∆ ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈ Á≈ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó≈ (¡ÍzÀÒ
AIBH), Á±√≈ ¡√À∫ÏÒ∆ ÏßÏ ’ª‚ Ú∂Ò∂
Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂ Ï∆. ’∂. Áæ ÚÒØ∫ F
‹±È AIBH 鱧 «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «Ï¡≈ÈÕ
Â∆√≈ ’ª◊√ Á≈ ‹ÁØ ∫ Ò≈‘Ω 
«¬‹Ò≈√ ⁄Ò «‘≈ √∆ ª «‘ßÁØ√Â≈È∆
√Ó≈‹Ú≈Á∆ «ÍÏ«Ò’È ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ
ÚÒØ ∫ Úß « ‚¡≈ «◊¡≈ ¡À Ò ≈ÈÈ≈Ó≈
(AIBI), ⁄ΩÊ≈ BF ‹ÈÚ∆ AIC@ ȱß
Úß « ‚¡≈ «◊¡≈ Á√Â≈Ú∂ ˜ “Ïß Ï Á≈
ÁÙÈ”, Íø‹Úª ˛ B ÎÚ∆ AICA
鱧 ‹≈∆ ’∆Â≈ “«¬È’Ò≈Ï∆ ÍzØ◊≈Ó
Á≈ ÷Û≈Õ «¬‘ Íø‹ ¿π‘ «¬«Â‘≈√’
Á√Â≈Ú∂˜ ‘È «‹È∑ª Á∂ ¡≈Ë≈ ¡√∆∫
¿π√ ÁΩ Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ «Ú⁄
¡≈¬∆ «Ú⁄≈Ë≈’ ÂÏÁ∆Ò∆ 鱧 «⁄ßÂÈ
’ √’Á∂ ‘ªÕ
¡√À ∫ ÏÒ∆ Ïß Ï ’ª‚ ”⁄ «‹‘Û≈
«Ï¡≈È Ì◊ «√ß ÿ È∂ «Áæ  ≈ ¿π ‘
¡«‹‘≈ «¬«Â‘≈√’ «Ï¡≈È ˛ «‹√
«Ú⁄ ¿πÈ∑ª √Ó≈‹Ú≈Á ÍzÂ∆ ¡≈͉∆
«È‘⁄≈ ¡Â∂ ÍzÂ∆ÏæËÂ≈ ‘∆ È‘∆∫ Íz◊‡
’∆Â∆ √◊Ø∫ «‘ßÁØ√Â≈È «Ú⁄ ¿π·∆ ÈÚ∆∫
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂ Íz∂‰≈ √ØÂ-◊π±
◊Ø«ÏßÁ «√ßÿ, «ÙÚ≈ ‹∆, ’Ó≈Ò Í≈Ù≈,
«˜≈ ÷ª, Ú≈«Ùß◊‡È, ÓÀ∆ Ï≈Ò‚∆,
Ò≈Ô≈Î∂‡ ¡Â∂ ÒÀ«ÈÈ È±ß ÍzÚ≈È ’∆Â≈Õ
Ì≈Ú «¬È∑ ª Á∂ ÍÀ  «⁄ß È ∑ ª ¿π  ∂
⁄Ò«Á¡ª ‘∆ ¿π‘ ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª
«ÚπæË ‹ß◊ «Ú⁄ ’πæÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ «Ï¡≈È
”⁄ Ì◊ «√ßÿ ’«‘ßÁ∂ ‘È, ““«’™«’
Ì≈ «Ú⁄ «ÚÁ∂Ù∆ √’≈ ¡Â∂ √≈‚∂
’ΩÓ∆ ¡≈◊± ÁØÚ∂∫ ‘∆ «¬√ ¡ßÁØÒÈ Á∂
ÍzÂ∆ ¿πÁ≈√∆È Ò◊Á∂ ‘È ¡Â∂ ‹≈‰
Ïπfi ’∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 鱧 √π‰È Á∆
ʪ ’ßÈ ÏßÁ ’È Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª ’
‘∂ ‘ÈÕ ¡≈«÷ ¡√∆∫ ¡≈͉≈ Î˜
√Ó«fi¡≈ «’ ¡√∆∫ «¬’ ¡«‹‘∆
«⁄Â≈ÚÈ∆ Á∂ ¬ ∆¬∂ «’ «‹‘Á∂ È≈Ò
¿π È ∑ ª ȱ ß È˜-¡ß Á ≈˜ È≈ ’∆Â≈
‹≈Ú∂Õ”” Ì≈Ú ÏßÏ √π應≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù
«¬«Â‘≈√’ ÓßÂÚ Ò¬∆ ˛-«¬‘∆ ’≈È
˛ «’ ‘æÊ Í⁄∂ ”⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ Ú∂Òª
ÏØ Ò ∂ ’ß È ª ȱ ß √π ‰ ≈¿π ‰ ”-Á≈ ‘Ø ’ ≈
«Áæ  ≈ «◊¡≈ ˛Õ Îª√ Á∂ Ó‘≈È
«¬È’Ò≈Ï∆ Ú∂Òª ÂØ∫ Íz∂‰≈ Ò¬∆ √∆
Ì◊ «√ß ÿ È∂ Õ Ú∂ Ò ª È∂ «‹‘ȱ ß
¡≈‹’Â≈Ú≈Á∆ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆
¿π È ∑ ª È∂ Îª√∆√∆ ¡√À ∫ ÏÒ∆ ”⁄ Ïß Ï
√π « ‡¡≈ √∆ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ÏØ Ò ÏØ Ò ∂
√È-““ÏØ « Ò¡ª ȱ ß √π ‰ ≈¿π ‰ Ò¬∆
ËÓ≈«’¡ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ˜±∆ ˛”” ¿πÈ∑ª
Á∂ √ß◊·È Á∂ ¡«‹‘∂ ‘∆ «Ú⁄≈ª Ú≈Ò≈
Í⁄≈ Ú∆ ¡√À∫ÏÒ∆ ”⁄ √π«‡¡≈ √∆Õ
«¬√ ÁΩ Âæ’ ¿π‘ «¬√ «√æ‡∂ Âæ’ Í‘πß⁄
◊¬∂ √È «’ “È≈ «ÓÒÚÂÈ” ¡Â∂
“Ï≈¬∆’≈‡” Ú◊∂ È≈¡∂ ’ΩÓ∆ ’π’Â∆
√ßÿÙ È±ß ¡æ◊∂ «Ò‹≈‰ «Ú⁄ √‘≈¬∆
‘؉ Ú≈Ò∂ È‘∆∫Õ «¬È∑ª È≈¡«¡ª ‘∂·
«¬’ ’≈«¬Â≈ ¤πÍ∆ ‘ج∆ ˛Õ Ó≈Ó±Ò∆
ÂØ∫ Ó≈Ó±Ò∆ ÏÂ≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈∆ Ú∆
Ì≈Â∆ ÒØ ’ ª ¿π  ∂ ¡ß È ∑ ∂ ˜π Ò Ó „≈‘
√’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ ‘≈Ò «Ú⁄ «¬’
¸æÍ È±ß, «¬’ Á«‘ÙÂ È±ß «¬’ ·«‘≈˙
鱧 ÂØÛÈ Á∆ ÒØÛ ˛Õ Ò≈Ò≈ Ò≈‹ÍÂ
≈¬∂ Á∂ ’ÂÒ Á≈ ÏÁÒ≈ «¬’ ¡ß◊∂˜
’Ó⁄≈∆ 鱧 Ó≈’∂ ÒÀ‰ «Í¤∂ «‹‘Û∆
√Ø⁄ Â∂ ÎÒ√Î≈ ’ßÓ ’ «‘≈ √∆ ¿π‘
«¬‘Ø √∆ «’ Ì≈Â∆ ÒØ ’ ª ˘ «ÚÙ∂ Ù
’’∂ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ ȱß, «È≈Ù≈ ”⁄Ø∫
«’Ú∂∫ ’æ«„¡≈ ‹≈Ú∂, ¿πÈ∑ª Á∆ Ï∂◊ÀÂ∆
Á∆ ⁄≈Á «’Ú∂∫ Ò≈‘∆ ‹≈Ú∂ ¿πÈ∑ª ¡ßÁ
«‘ßÓ ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆ √«Í‡ «’Ú∂∫
ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ «¬’ «⁄ß◊≈Û∆ √π應
Á≈ √Ó≈È √∆ ª «’ ͱ≈ ‹ß◊Ò Ëπ÷‰
Òæ◊∂Õ Á∂÷‰ 鱧 «¬‘ ¡≈‹’Â≈Ú≈Á∆
’ÁÓ Ò◊Á∂ ‘È Í Ì◊ «√ßÿ ª
¡≈‹’Â≈Ú≈Á √ÏßË∆ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈
Í«‘Òª ‘∆ Ó¬∆ AIBH «Ú⁄ «’Â∆
Í⁄∂ ”⁄ «¬’ Ò∂÷ «Ò÷ ’∂ √≈¯ ’
¸æ’≈ √∆Õ ÓÈπæ÷ Á∆ Óπæ„ ’Á∆Ó∆ «¬æ¤≈
¡≈˜≈Á∆ ‘≈√Ò ’È≈ ‘∆ ˛Õ
¡≈˜≈Á∆ ‘≈√Ò ’È Á≈ Í«‘Ò≈
ÍÛ≈¡ ˛ «ÚÁØ‘ ’È≈Õ ‹Ï ˜πÒÓ
Â∂ ¡«È¡ª «Úπ æ Ë «ÚÁØ ‘ Õ ’∆
«√‹È≈ ˛ «¬‘ «⁄ßÂÈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ
Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ «’Â∆ ”⁄ ¤Í∂
¡≈‹’Â≈Ú≈Á ¿πÂ∂ «ÂßÈ Ò∂÷ Ï‘πÂ
‘∆ Ó‘æ  Úͱ  È ‘ÈÕ Ó¬∆-‹± È Â∂
‹πÒ≈¬∆ AIBH «Ú⁄ «Ò÷∂ «¬‘ «ÂßÈ∂
Ò∂ ÷ ¿π ‘ Á∂ ¡ß Á  ¡≈ ‘∆ «¬’
«¬È’Ò≈Ï∆ ÂØ ∫ «¬’ «⁄ß Â ’ Ú≈Ò∆
ÂÏÁ∆Ò∆ ȱ ß Íz ◊ ‡ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘
«¬È’Ò≈Ï∆ ¡≈͉∂ ÁΩ Á∆¡ª Ò«‘ª
Á≈ «’ßÈ≈ ◊«‘≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’ ‘∂ √È
«¬√∂ Ò∂ ÷ ÒÛ∆ ÂØ ∫ √ÍÙ‡ ‘π ß Á ≈ ˛Õ
Ù‘∆Á
Ì◊Â
«√ß ÿ
ȱ ß
““¡≈≈‹’Â≈Ú≈Á ȱ ß Ì≈Â∆ ’Ω Ó ∆
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂ Ò¬∆ ÔπæËÈ∆Â’
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ± Í «Ú⁄ ‘Ó∂ Ù ≈
Íz√ß«◊’ ¡Â∂ „π’Úª Óß«È¡≈ √∆Õ”” ¿π‘
¡≈͉∂ «¬È∑ª Ò∂÷ª ”⁄ «¬’ Ô±È≈È∆
Á≈Ù«È’ Á∂ «Ú⁄≈ª 鱧 Ú∆ ÚÂÁ≈
˛ «‹√ ”⁄ ¿π‘È∂ «’‘≈ √∆, ““¡√∆∫
È≈ ‘≈’Ó Ï‰È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª È≈ ‘∆
Íz‹≈Õ”” «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ Ù‘∆Á Ì◊Â
«√ßÿ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘
È∂ Ï‘π ¤Ø‡∆ ¡Â∂ Ï⁄ÍÈ Á∆ ¡Ú√Ê≈
«Ú⁄ ‘∆ ÏÂÈ≈Ú∆ ‘≈’Óª «ÚπæË ⁄Ò
‘∂ Ì≈Â∆ ÒØ ’ ª Á∂ Óπ ’ Â∆ √ß ÿ Ù
«Ú⁄ «¬’ ÈÚ∆∫ «¬È’Ò≈Ï∆ ±‘ α’
«ÁæÂ∆Õ Á∂Ù Á∆ ‹π¡≈È∆ ”⁄ ‹ØÙ, «‘ßÓÂ,
«√Û ¡Â∂ Ó «Ó應 Á≈ ‹˜Ï≈ Â∂
‘Ω √ Ò≈ ÍÀ Á ≈ ’∆Â≈Õ Ì◊ «√ß ÿ È∂
¡≈‹’Â≈Ú≈Á ÂØ∫ Ú∆ «√æ«÷¡≈ ¡Â∂
«¬√ 鱧 ‹Ó±Á Á∆ √«ÊÂ∆ ÂØÛÈ Ò¬∆
Ú«Â¡≈Õ «’√∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂
«Ú’≈√ Ò¬∆ «’‘Û∆ Ôπ æ Ë È∆Â’
Ò≈¬∆È ’ÁØ∫ “ËÓ” ω ‹ªÁ∆ ˛ «¬‘
«¬’ «√¡≈‰∆ Á± ¡ßÁ∂Ù∆ Ò∆‚«ÙÍ
¿πÂ∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ ‘≈Òª«’ Ì◊Â
«√ßÿ ¡≈͉∆¡ª «Ò÷ª, «Ï¡≈Ȫ ¡Â∂
È≈¡«¡ª ”⁄ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈Ë≈’
‡∆⁄∂, ¿πÁ∂Ù ¡Â∂ Óß«˜Ò 鱧 ÏÛ≈ √≈¯
√≈¯ æ ÷ Á∂ ‘ÈÕ «¬’ ´æ ‡ «‘Â,
Ú◊ ¡Â∂ ÚÈ «‘Â, ‘’±Ó «‘Â
«¬’ √Ó≈«‹’ ÍzÏßË ’≈«¬Ó ’È≈,
«‹‘Û≈ √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ ¡≈ÁÙª Á∂
¡≈Ë≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √≈Ê∆, ±√ Á∂ «¬È’Ò≈Ï
¡Â∂ ÒÀ«ÈÈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ Á∂ ’≈«¬Ò √ÈÕ
Ó˜Á±  ª «’√≈Ȫ Á∆¡ª ‹Ê∂ Ï ß Á ∆¡ª
¿π √ ≈ ’∂ ‘ «’√Ó Á∂ √ß « ÚË≈È’
„ª«⁄¡ª Á∆ ÚÂØ ∫ ’«Á¡ª,
«¬È’Ò≈Ï∆ ÒØ’ ⁄∂ÂÈ≈ ÍÀÁ≈ ’«Á¡ª
«¬’ √ÓfiΩÂ≈ «‘ ÒÛ≈¬∆ ÒÛÈ Á∆
«¬æ ¤ ≈ æ ÷ Á∂ √ÈÕ «¬‘ ¿π È ∑ ª Á∆¡ª
¿π È ∑ ª Á√≈Â∂ Ú ˜ª ÂØ ∫ Ï‘π  √≈¯
fiÒ’Á≈ ˛Õ «¬‘ Á±  ¡ß Á ∂ Ù ∆
«¬È’Ò≈Ï∆ AIBH ”⁄ ‘∆ ‹≈‰ ◊¬∂
√È «’ ¡ß◊∂˜∆ ‘’±Ó «¬’ «ÁÈ
˜± ¿πÈ∑ª ÒØ’ª Á∂ ‘æʪ ”⁄ √Ω∫Í ’∂
‹≈Ú∂ ◊ ∆ «‹‘Û∂ ◊Ø ‚ ∂ ‡∂ ’ ± ‘È,
√ÓfiΩÂ≈Íz√ ‘È ¡Â∂ ‚≈Úª‚ØÒ ‘ÈÕ
«¬√∂ ’’∂ ¿πÈ∑ª È∂ ¡«‹‘∆ «’√∂ Ú∆
√æÂ≈ ÂÏÁ∆Ò∆ 鱧 ÍzÚ≈È È≈ ’È Á≈
Ó≈⁄ B@AE
‘Ø’≈ «ÁæÂ≈-¡ß◊∂˜ “◊Ø∂” ‘؉ ‹ª
“’≈Ò∂”- ‹ÁØ∫ Âæ’ ÓÈπæ÷ ‘æÊØ∫ ÓÈπæ÷ Á∆
´æ‡ Á≈ «√Ò«√Ò≈ ÷ÂÓ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ‹ß◊
‹≈∆ «‘‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬‘Ø ’≈È
˛ «’ ¿π È ∑ ª «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂
«Ú¡≈Í’ Á∂Ù «Ú¡≈Í’∆ Í√≈∂ ¡Â∂
«ÚÁ∂ Ù ª «Ú⁄Ø ∫ ¡«‹‘∆ Ò«‘ Ò¬∆
‘Ó≈«¬Â ‘≈√Ò Ò¬∆ ¡√À∫ÏÒ∆ ”⁄ ÏßÏ
√πæ‡ ’∂ «¬’ ÈÚª ¡Â∂ «ÈÚ∂’Ò≈ ≈‘
«ÁæÂ≈Õ ‘≈Òª«’ Ì≈ «Ú⁄, Ì≈Â∆
’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈ ¸æ’∆
√∆ ¡Â∂ ¿π‘ Á∂ ’¬∆ ’∂∫Á Ú∆ «¬√
ÁΩ Âæ’ ¿πÂ ¡≈¬∂ √È Í ¿π√ Á∆
ÒØ’ª ”⁄ Ù≈÷ Ï‘π Í∂ÂÒ∆ √∆ ‹ª ’‘Ø
Ȫ Á∂ Ï≈Ï √∆Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ ¿π ‘ Á∂ √≈Ê∆¡ª «Ú⁄ ¡«‹‘∆
«Ú⁄≈Ë≈’ ÂÏÁ∆Ò∆ AIBD-BH Á∂
ÁΩ≈È ¡≈¬∆Õ «¬‘ ¿π‘ ÁΩ √∆ ‹ÁØ∫
Óæ Ë Ú◊ ”⁄Ø ∫ ÏΩ « Ë’ ÂÏ’≈
«¬È’Ò≈Ï∆ «Ú⁄≈ª Úæ Ò «÷æ « ⁄¡≈
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Ì◊ «√ßÿ 鱧 «Ò÷‰ Á∆
⁄∂‡’ ª “ÍzÂ≈Í” ”⁄ ¤Í‰ ÂØ∫ Í«‘Òª
Òæ◊ ¸æ’∆ √∆Õ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ «ÒÍ∆
Á∆ √Óæ«√¡≈ ¿πÂ∂ ¿πÈ∑ª AIBD «Ú⁄
‘∆ Ò∂÷ «Ò÷ «ÁæÂ≈ √∆ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ¡‹∂
AG √≈Òª Á∂ ‘∆ √ÈÕ Í «¬È’Ò≈Ï∆
Ò«‘ ÍzÂ∆ ◊ßÌ∆ ¡«Ë¡ÀÈ ¿πÈ∑ª È∂
◊‰∂Ù √ß’ «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∂ “ÍzÂ≈Í”
¡ıÏ≈, √Ø ‘ È «√ß ÿ ‹Ø Ù ÚÒØ ∫ ’æ „ ∂
‹ªÁ∂ “«’Â∆” Í⁄∂ Ò¬∆ «Ò÷∂ Ò∂÷ª
ÁΩ≈È ‘∆ Ùπ± ’∆Â≈Õ Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂
¿π‘Á∂ √≈Ê∆¡ª È∂ ¡≈͉∂ «¬È’Ò≈Ï∆
√ß◊·È Á∂ «Ú√Ê≈ ¡Â∂ ӘϱÂ∆ Ò¬∆
«ÚÁ∂ Ù ∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ Ùπ± ’∆Â≈ ª Í«‘Òª
Í«‘Ò ¿π‘ ±√ Á∂ Ï≈’±«ÈÈ, «¬‡Ò∆
Á∂ ÓÀ«‹È∆, Îª√ Á∂ Á≈Ù«È’ Í±ÁØ
¡Â∂ «Ízß√ ’ØÍ≈‡«’È, ¬∂Ó≈◊ØÒ‚ÓÀÈ
¡ÒÀ◊‹À∫‚ Ïz∂’ÓÀÈ ÂØ∫ ÍzÌ≈Ú ‘ج∂
√ÈÕ ÈÀÙÈÒ ’≈Ò‹ Ò≈‘Ω ”⁄ ¿πÈ∑ª
Á«Ó¡≈È ÍÛ∑ È Á∆ π ⁄ ∆ «Ú’√Â
‘ج∆Õ «¬Ê∂ ‘∆ √π÷Á∂Ú, Ì◊ÚÂ∆ ⁄È
ÚØ‘≈ ¡Â∂ ≈‹≈ ≈Ó Ù≈√Â∆ È≈Ò
Ó∂ Ò «ÓÒ≈Í Ú«Ë¡≈Õ ≈‹≈ ≈Ó
Ù≈√Â∆ Ò≈‘Ω  Á∆ ÁÚ≈’≈ Á≈√
Ò≈«¬Ïz ∂  ∆ Á≈ Ò≈«¬Ïz ∂  ∆¡È √∆Õ
Ì◊ÚÂ∆ ⁄È ÚØ ‘ ≈ Í«‘Òª ‘∆
√Ó≈‹Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú √∆Õ
«¬√ ÓΩ ’ ∂ ‘∆ √ß Ô Ø ◊ Ï«‰¡≈, √Ø ‘ È
«√ßÿ ‹ØÙ ÚÒØ∫ «’Â∆ Ò¬∆ Ò∂÷ «Ò÷
’∂ Á∂‰ È≈ÒÕ
Ò≈‘Ω  ”⁄ ‘∆ ¿π ‘ «’Â≈Ϫ Á∂
ÈØ«‡√ ω≈ ’∂ Ï«‘√ Óπ¡≈Ï√≈ ’È
Òæ◊∂ ¡Â∂ «¬™ ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú⁄≈ª «Ú⁄
«¬’ ÍzØÛÂ≈ ¡≈¬∆Õ «¬√∂ ÁΩ≈È ¿πÈ∑ª
È∂ Ó≈’√Ú≈Á √ÏßË∆ ’¬∆ «’Â≈Ϫ
ÍÛ∑∆¡ª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ¡≈≈‹’Â≈Ú≈Á
ÂØ ∫ √Ó≈‹Ú≈Á ÚÒ «Ú⁄≈Ë≈’
ÂÏÁ∆Ò∆ ¡≈¬∆Õ Ì◊Ú≈È Á≈√ Ó‘Ω
È∂ ¡≈͉∆¡ª Ô≈Áª ”⁄ «Ò«÷¡≈ ˛
«’ Ì◊ «√ßÿ È∂ ¿π‘鱧 Ï≈’±«ÈÈ Á∆,
““Á≈ ◊Ω ‚ ¡À ∫ ‚ Á≈ √‡∂ ‡ ”” Ȫ Á∆
«’Â≈Ï ÍÛ∑È È±ß «ÁæÂ∆ √∆ ¡Â∂ «Î
Ó≈’√ Á∆ ’ÀÍ∆‡Ò ÍÛ∑È «Í¤Ø∫ ÓÀȱß
(Ó‘Ω ȱß) ’ÀÍ∆‡Ò ÍÛ∑È Á∆ «√Î≈Ù
Ú∆ ’∆Â∆ Í ’ÀÍ∆‡Ò Ó∂∂ ÍæÒ∂ È‘∆∫
ͬ∆Õ «¬‘ Ï‘π ◊±Û ◊zßÊ √∆ ¡Â∂ Ó∂∆
√Ófi ÂØ∫ Ï≈‘ √∆Õ Ì◊ «√ßÿ Á∂ «¬’
‘Ø  √≈Ê∆ «ÙÚ ÚÓ≈ È∂ Ô≈Áª ”⁄
«Ò«÷¡≈ ˛ «’, ““√Ó≈‹Ú≈Á Á∆ «ÁÙ≈
«Ú⁄ Ì◊ «√ßÿ ÏÛ∆ Â∂˜∆ È≈Ò ÚæË
«‘≈ √∆Õ ““Ì◊ÚÂ∆ ⁄È ÚØ ‘ ≈,
√π÷Á∂Ú ¡Â∂ Ì◊ «√ßÿ «’Â≈Ϫ ÍÛ∑Á∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
5
¡Â∂ Ï«‘√ «Í¤Ø∫ «Î «’√∂ «√æ‡∂ ¿πÂ∂
Í‘πß⁄Á∂Õ ≈‹≈ ≈Ó Ù≈√Â∆ È∂ ª
«¬ÊØ∫ Âæ’ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ““Ì◊ «√ßÿ
Íπ√Â’ª ÍÛ∑Á≈ È‘∆∫ «È◊ÒÁ≈ √∆Õ
«Î Ú∆ ¿π‘Á∆ «Í¡≈√ ÏπfiÁ∆ È‘∆∫
√∆Õ””
«¬‘ Á∂‰ Á∆ ÒØÛ Âª ͬ∆ ˛ «’
‹ÁØ∫ Ò«‘ ÷ÛØ «Ú⁄ ‘ØÚ∂ ¿π√ √Ó∂∫
Ò∆‚«ÙÍ Á∆, Ò«‘ Á∂ ¡◊Ú≈ȱߡª
Á∆ ’∆ «˜ß Ó ∂ Ú ≈∆ «È’ÒÁ∆ ˛Õ
¡«Ë¡ÀÈ «Î ¡«Ë¡ÀÈÕ Ò«‘ª Ó«‘˜
’πfi ‹Ê∂ÏßÁ’ „ª⁄∂ ÷Û∑∂ ’’∂ È‘∆∫
⁄Ò≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª «¬√ Ò¬∆ ◊ßÌ∆
¡«Ë¡ÀÈ Ï‘π ˜±∆ Â∂ Ò≈˜Ó∆ ‘πßÁ≈
˛Õ AIBD ÂØ∫ AIBH Á«Ó¡≈È «¬È∑ª
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª È∂ Îª√ Á∂ «¬È’Ò≈Ï
Á≈, ¡≈‹’Â≈Ú≈Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª
Á∂ ÁÙÈ Á≈, Ó≈’√Ú≈Á∆ ÁÙÈ
¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈
«Ú¡≈Í’ ¡Â∂ ◊ßÌ∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈Õ
«√¯ «¬‘ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø ∫ ⁄Ò ‘∆
«‘ßÁØ√Â≈È «Ú⁄ ≈‹È∆Â’ Ò«‘ª,
√Ó≈«‹’ Â≈‰∂ Ï≈‰∂ ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï
Á∂ √ÏßË∆ ÓΩ«Ò’ «⁄ßÂÈ È±ß ÷Ø‹È Á≈
’ßÓ ’∆Â≈Õ
¿π Ë  «¬’ √Âß Ï  AIBD ȱ ß
Ì≈Â∆ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡∆ Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆ «‹√ Á≈
Á√ßÏ AIBE ”⁄ Í«‘Ò≈ ’ΩÓ∆ √ßÓ∂ÒÈ
Ú∆ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿π  ∂ «¬√ ÂØ ∫ Í«‘Òª
’«Ó¿± « È√‡ ’ª◊√ «Ú⁄ ¡Â∂
Ó˜Á±  √ß ◊ ·È ¬∂ ‡ ’ «Ú⁄ «‘ ’∂
◊πÍ ’ßÓ ’ ‘∂ √ÈÕ ¿πË ¡ÀÓ.
¡À È . ≈¬∂ È∂ Ú∆ Â≈Ù’ß Á ”⁄ «¬’
Ì≈ Á∆ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ ω≈¬∆
‘Ø ¬ ∆ √∆Õ «¬√ ÁΩ  ”⁄ ’≈ÈÍπ  ”⁄
√«Â¡≈Ì◊Â, ‘√ ÓØ ‘ ≈È∆,
≈Ë≈ÓØ‘È ÓØ’Ò‹∆, ÏßϬ∆ ”⁄ ‚ª◊∂,
’Ò’æÂ∂ ”⁄ Óπ˜Î ¡«‘ÓÁ, ÓÁ≈√
”⁄ «√ß◊≈≈Ú∂Ò± ⁄∂«‡Ô≈, Íø‹≈Ï ”⁄
◊πÒ≈Ó ‘π√ÀÈ «Í¤Ø∫ «’Â∆ ◊πæÍ ¡≈«Á
’ßÓ ’ ‘∂ √È Í «¬√ ’«Ó¿±«È√‡
¡ß Á Ø Ò È Á∆ ¡≈͉∆ ’Ø ¬ ∆ Í«‘⁄≈È
È‘∆∫ ω∆ √∆Õ «’™«’ «‹√ Ó˜Á±
√ß◊·È ¬∂‡’ ”⁄ «¬‘ ’ßÓ ’Á∂ √È
¿π √ ¿π  ∂ ’Ï‹≈ ’ª◊√ Á≈ √∆Õ
«’√≈È √Ì≈Úª «Ú⁄ Ú∆ ’ª◊√∆ ‘∆
¡≈◊± √ÈÕ «¬È∑ ª Á≈ ¡≈͉≈ ’Ø ¬ ∆
¡Òæ◊ Í«‘⁄≈È Ú≈Ò≈ ¡Á≈≈ È‘∆∫
√∆Õ ‹∂ «¬‘ ’ج∆ ÓÂ∂ ’ª◊√ ”⁄ ÒÀ
’∂ Ú∆ ¡≈™Á∂ ª ¿π‘ «‚æ◊ ‹ªÁ∂ √ÈÕ
«¬È∑ª Á∂ Íz⁄≈ «Ú⁄ Ú∆ ¡«‹‘∆ ’ج∆
±‘ È‘∆∫ √∆ «’ ÒØ’ «¬È∑ª 鱧 ‘Ó≈«¬Â
«ÁßÁ∂Õ ’«Ó¿±«È√‡ ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆
ÁØÚ∂∫ Ï≈Ï ⁄Ò ‘∆¡ª Ë≈≈Úª √ÈÕ
«‹È∑ª ‘πß◊≈≈ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ ȱß
«Ó«Ò¡≈ ’«Ó¿±«È√‡ª 鱧 (AICD-CI)
Âæ’ ¡«‹‘≈ ‘πß◊≈≈ È‘∆∫ «Ó«Ò¡≈Õ
’ΩÓªÂ∆ ’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘ È∂ «‹√
¡≈ÁÓ∆-Ó≈ÈÚ∂∫Á ≈¬∂ 鱧 Ì≈ «Ú⁄
’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡∆ ÷Û∑ ∆ ’È Á∆
«˜ßÓ∂Ú≈∆ √Ω∫Í∆ √∆Õ ¿π√ ¿πÂ∂ «Í¤Ø∫
¡ß◊∂˜ª È≈Ò «ÓÒ∂ ‘؉ ‹ª ¬∂‹ß‡ ‘؉
Á∂ ÁØ Ù Òæ ◊ ∂ Õ ÚÀ √ ∂ Ú∆ «¬√ ÁΩ  ”⁄
ÏÂ≈ÈÚ∆ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡∆ Á≈
Ì≈Â∆ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡∆ ¿π  ∂
ÍzÌ≈Ú ÚË∂∂ √∆Õ Ó≈ÈÚ∂∫Á ≈¬∂ Á≈
«√˪ √∆ «’ ¡ß◊∂˜ Ì≈ «Ú⁄
«‹‘Û≈ √È¡Â∆ «Ú’≈√ ’ ‘∂ ‘È
«¬‘ ‘ªÍæ÷∆ ˛Õ”” Ì≈Ú «¬‘ √È¡Â∆
«Ú’≈√ Ó˜Á± ‹Ó≈ ÍÀÁ≈ ’ «‘≈
˛Õ ¿πÚ∂∫ ‘∆ «‹Ú∂∫ ¡æ‹ ’æÒ∑ ’πfi Ï≈ϱ
«’√Ó Á∂ ’≈Ó∂ ‚ ¡÷Ú≈™Á∂ ÒØ ’
¡‹Ø’∂ ’≈ÍØ∂‡∆ ͱߋ∆Ú≈Á ÚÒØ∫ ÒØ’ª
Á∂ ¿π‹≈Û∂ 鱧 ‘ªÍæ÷∆ ÚÂ≈≈ ’«‘‰
Âæ’ Í‘πß⁄∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ Ì≈Ú «¬‘ «’ ¿πÁØ∫
’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡∆ Á∂ ◊·È Á∂
Ï≈Ú‹±Á «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ «Ú⁄ ‘Ø ‘∆
√Ó≈‹Ú≈Á∆ ’≈«¬¡≈ ’ÒÍ Á≈ ¡≈Í√∆
Â≈ÒÓ∂Ò «’™ È‘∆∫ ÏÀ·≈ «¬‘ ÷Ø‹ Á≈
«ÚÙ≈ ˛Õ
Ì◊ «√ß ÿ Á∂ ÁΩ  «Ú⁄
«‘ßÁØ√Â≈È∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ Íz‹≈ÂßÂ √ßÿ
È∂ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ È≈Ò Â≈ÒÓ∂Ò
«Ï·≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ Í «¬‘
«√∂ È‘∆∫ ⁄Û∑ √’∆Õ «¬‘Á∂ ’¬∆ ’≈È
‘Ø √’Á∂ ‘È Í «¬’ ’≈È ¿π√ √Ó∂∫
Á∆ Ì≈Â∆ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á∂ «¬’
Á√Â≈Ú∂ ˜ ”⁄Ø ∫ «ÓÒÁ≈ ˛ «‹‘Û≈
Í≈‡∆ Í⁄∂ ÚÀÈ◊≈‚ Á∂ AE Á√ßÏ
AIBD Á∂ ¡ß’ ”⁄ ¤«Í¡≈ √∆, ““◊πÍÂ
√ß◊·Èª ÚÒØ∫ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Îπæ‡Íπæ‡
¡æÂÚ≈Á∆ ’≈È≈Ó∂, ’πfi ÿæ‡ ÍzÌ≈Ú
Ú≈Ò∂ È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬’ ÷≈√ √Ó≈«‹’
ÍzÏßË È±ß ‹ª ≈‹È∆Â’ √ß√Ê≈ ¿π‘Á∂
⁄ßÁ √ÓÊ’ª 鱧 Ó≈’∂ ’Á∂ ÷ÂÓ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘ ª ‘Ø Ú∆ È≈
Óπ Ó «’È ˛ «’ ÊØ Û ∑ ∂ ‹∂ ‘ ∂ √’≈∆
¡¯√ª ȱ ß Ó≈’∂ ‹ª «Ïz « ‡Ù
Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ÂØ∫ Ï‘π √≈∂ √πË≈ Í≈√
’Ú≈ Á∂Ù Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ‘≈√Ò ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ ˛Õ””
«¬Ê∂ ‘∆ Î’ √∆ ÁØ ‘ ª Ò«‘ª
«Ú⁄’≈, A «¬È’Ò≈Ï∆ «‘∆’
AHEG Á∂ ˆÁ, «Î ˆÁ Í≈‡∆
¡Â∂ Á∂Ù Ì «Ú⁄ «¬È∑ª E@-F@ √≈Òª
ÁΩ  ≈È ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘’± Ó Â «Úπ æ Ë
¿π·∆¡ª Ò«‘ª ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘∆ È‘∆∫
√È √◊Ø∫ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ «¬‘ Ó≈◊ÁÙÈ
√ÈÕ Á±√∂ Í≈√∂ «√˪ÂÚ≈Á∆-¿πË≈∆
«ÁzÙ‡∆’ØÈ ◊Ò Ò≈¬∆ ÏÀ·∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª
Ò¬∆ EF@@@ ¡ß ◊ ∂ ˜ ¡«Ë’≈∆¡ª
ÚÒØ ∫ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ «Ì¡≈È’ ˜π Ò Ó
¡«Â¡≈⁄≈ È‘∆∫ √ÈÕ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª
ÚÒØ∫ «¬’ ¡æË «Ò¡≈ ÏÁÒ≈ Á«‘ÙÂ∆
’≈Ú≈¬∆ ’«‘‰≈ ¡Â∂ “«Ïz « ‡Ù
Í≈Ò∆ÓÀ ∫ ‡ ÂØ ∫ √π Ë ≈ª Á∂ «Ïæ Ò Í≈√
’Ú≈¿π ‰ È≈Ò ¡≈˜≈Á∆ ‘≈√Ò
’È≈”” «¬‘ ÁØÚ∂∫ Úæ÷-Úæ÷ «ÁzÙ‡∆¡ª
√ÈÕ «¬«Â‘≈√ Á∂ Ú’∂ ÎØÒ ’∂ ‘∆
ÁØ ‘ ª Ë≈≈Úª-«¬È’Ò≈Ï∆ ¡Â∂
’«Ó¿± « È√‡ª Á∆ ÁÚß Ë Ú≈Á∆ Í‘π ß ⁄
Íz  ∆ ’Ø ¬ ∆ √ÍÙ‡ Ș∆¡≈
¡Í‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ™fi Ï‘πÂ
«Í¤Ø∫ ‹ÁØ∫ ¡‹À ÿØÙ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆
Á∂ √À ’ ‡∆ ω∂ ª ¿π È ∑ ª È∂ Ì◊Â
«√ßÿ Ï≈∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““«¬‘ ¿π‘ «¬’
√È ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «¬È’Ò≈Ï Á∂ √πÍÈ∂
Ú∂÷Á∂ ‘πßÁ∂ √ªÕ Óπß«‚¡ª Ú◊∂ √πÍÈ∂,
Ò◊Á≈ √∆ «¬È’Ò≈Ï ‘π‰ Á± È‘∆∫Õ””
Ì◊ «√ß ÿ Ò¬∆ «¬È’Ò≈Ï ’Ø ¬ ∆
¡‰‹≈‰∆ ⁄∆˜ È‘∆∫ √∆Õ ¿π ‘ Á∂ ÁØ
⁄≈⁄∂ «¬È’Ò≈Ï∆ «˜ß Á ◊∆ ’’∂
ÂÙæÁÁ √«‘ ‘∂ √ÈÕ «¬’ ‹Ò≈ÚÂÈ
’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ Á±√≈ ‹∂Ò∑ ”⁄
√Û «‘≈ √∆Õ Ì◊ «√ß ÿ Á≈ ͱ  ≈
Í«Ú≈ ≈Ù‡Ú≈Á∆ √∆Õ «¬‘ ª
¿πÈ∑ª 鱧 ‹ßÓÈÿπ‡∆ ”⁄ «Ó«Ò¡≈ √∆Õ
√Ó≈‹Ú≈Á
√Ïß Ë ∆
«¬È∑ ª
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∂ «Ú⁄≈ «¬’
«¬«Â‘≈√’ Íz«’«¡≈ ”⁄Ø∫ «Ú’«√ ‘ج∂
√ÈÕ AIBI ”⁄ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
È∂ Ù‘∆Á √π÷Á∂Ú ˘ «¬’ ÷ «Ò«÷¡≈
√∆ «‹√ ”⁄ «’‘≈ √∆, ““√Ó≈‹Ú≈Á
(’«Ó¿± « È√‡) Á≈ ‹ÈÓÁ≈Â≈,
Ó≈’√, ‘’∆’ ”⁄ «¬È∑ª «Ú⁄≈ª ȱß
‹ÈÓ Á∂‰ Ú≈Ò≈ È‘∆∫Õ ¡√Ò «Ú⁄
Ô±Í «Ú⁄ ‘ج∂ ¿πÁÔØ«◊’ «Ú’≈√ ‹ª
«¬È’Ò≈Ï È∂ ‘∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú⁄≈ª
Ú≈Ò≈ «Ú¡’Â∆ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª
«Ú⁄ Ó≈’√ Ú∆ «¬’ √∆Õ ¡≈͉∆ ʪ
¿πÂ∂ Ó≈’√ Ú∆ «È√ßÁ∂‘ ’πfi √∆Ó≈
Âæ’ √Ó∂∫ Á∂ ⁄æ’ 鱧 «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª
Á∆ ◊Â∆ Á∂‰ «Ú⁄ ÒØÛ∆∫Á≈ √‘≈«¬’
«√æË ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ÓÀ∫ ‹ª Âπ√∆∫ Ú∆ «¬√
Á∂Ù «Ú⁄ ’«Ó¿±«È˜Ó ‹ª ’«Ó¿±«È√‡
«Ú⁄≈ª 鱧 ‹ÈÓ Á∂‰ Ú≈Ò∂ È‘∆∫ ‘ª,
«¬‘ ª √≈‚∂ ¿πÂ∂ √Ó∂∫ ¡Â∂ ‘≈Òª Á∂
Íz Ì ≈Ú Á≈ «√æ ‡ ≈ ˛Õ”” «’ß È ≈ ·Ø √
ÔÊ≈ÊÚ≈Á∆ ¡Â∂ ÁÚß Ë Ú≈Á∆
«ÁzÙ‡∆’ØÈ ˛ Ì◊ «√ßÿ Á≈Õ
¡≈͉∆ ÓΩ ÂØ∫ DE «ÁÈ Í«‘Òª
B ÎÚ∆ BICA 鱧 Ì◊ «√ßÿ È∂
«‹‘Û≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ÍzØ◊≈Ó Á≈ ÷Û≈
Íz ’ ≈«Ù ’Ú≈«¬¡≈ ¿π √ ÂØ ∫ √≈¯
˜≈«‘ ‘π ß Á ≈ ˛ «’ ¿π ‘ Á∆ ¡≈√Ê≈
Ó≈’√Ú≈Á «Ú⁄ ‘Ø «ÁzÛ ‘ج∆ √∆Õ
±√∆ «¬È’Ò≈Ï Á∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ‡∆⁄∂
ÂØ∫ ¿π‘ ‘Ø ÍÍæ’ Â∂ «ÁzÛ∑ ‘ج∂ √ÈÕ
¿πÈ∑ª ÷πÁ 鱧 ’Á∂ Ú∆ ¡æÂÚ≈Á∆ ‹ª
¡≈≈‹’Â≈Ú≈Á∆ ÍzÚ≈È È‘∆∫ ’∆Â≈Õ
¿π ‘ ’«‘ß Á ≈ ˛-““ÓÀ ∫ «¬’ ¡æ  Ú≈Á∆
Úª◊± ß ’ß Ó ’∆Â≈ ˛, Í ÓÀ ∫
Á«‘ÙÂÍ√ßÁ È‘∆∫ ‘ªÕ ÓÀ∫ ª ¡«‹‘≈
«¬È’Ò≈Ï∆ ‘ª, «‹‘Á∂ ’ØÒ «¬’ ¶Ó≈
ÍzØ◊≈Ó ˛ ¡Â∂ ¿π‘Á∂ √ÏßË «Ú⁄ «¬’
·Ø√ «Ú⁄≈ ‘ÈÕ ÓÀ∫ ͱ∆ Â≈’ È≈Ò
Áæ √ ‰≈ ⁄≈‘π ß Á ≈ ‘ª «’ ÓÀ ∫ «¬’
Á«‘ÙÂÍøÁ È‘∆∫ ‘ª ¡Â∂ ’Á∂ Ú∆ È‘∆∫
√ªÕ ’πfi Óπ„Ò∂ «ÁȪ 鱧 ¤æ‚ ’∂ ‹ÁØ∫
ÓÀ∫ «¬È’Ò≈Ï∆ «˜ßÁ◊∆ Á∆ Ùπ±¡≈ ’
«‘≈ √ª, ““Á√ßÏ AIBI ”⁄ Ò≈‘Ω
’ª◊√ ”⁄ «‹‘Û≈ Í⁄≈ Úß « ‚¡≈
«◊¡≈ √∆, ¿π√ «Ú⁄ ÷πæÒ∑≈ ¡ÀÒ≈È √∆““«ÚÁ∂Ù∆¡ª Á∆ ◊πÒ≈Ó∆ ÂØ∫ Ì≈ Á∆
Óπ’Â∆ Á∂ Ò¬∆ «‘ßÁØ√Â≈È∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆
Íz‹≈ÂßÂ √ßÿ, ‘«Ê¡≈ÏßÁ √ß◊·È
«Ú⁄ «¬È’Ò≈Ï Á∂ Ò¬∆ «ÁzÛ∑ «ÚÙÚ≈√
æ÷Á≈ ˛Õ ¡√∆∫ «‘ß√≈ «Ú⁄ «ÚÙÚ≈√
æ÷Á∂ ‘ª ¡≈͉∂ ¡≈Í «Ú⁄ ¡ß«ÂÓ ‡∆⁄∂
Á∂ ±Í «Ú⁄ È‘∆∫ √◊Ø∫ «¬’ È∂’ «√æ‡∂
Âæ’ Í‘πß⁄‰ Á∂ Ò¬∆ ¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂ ÂΩ
Â∆’∂ Á∂ È≈Â∂Õ””
Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂ ¿π√Á∂ √≈Ê∆¡ªÈ∂
«’√∂ Ú∆ Ò«‘ Á∆ È’Ò È‘∆∫ ’∆Â∆
√◊Ø ∫ Ï‘π  ’π fi ¡≈͉≈ «Ú’«√Â
’∆Â≈Õ «¬‘∆ ’≈È «’ ¿π È ∑ ª Á∆
¡≈͉∆ «¬’ «¬«Â‘≈√’ Í«‘⁄≈‰
ω∆ ’ª◊√ ¡Â∂ ’«Ó¿±«È√‡ ÁØ‘ª
‘∆ ÷∂«Ó¡ª È≈ÒØ∫ ¡Òæ◊ «¬’ ÓΩ«Ò’
«¬È’Ò≈Ï∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ Ò«‘ Á∆
Í«‘⁄≈È” «¬‘ Úæ ÷ ∆ ◊æ Ò «’
ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª È∂ Â≈’ È≈Ò
’π⁄Ò «ÁæÂ≈ Í ¿πÈ∑ª È∂ «¬È’Ò≈Ï∆
Ò«‘ 鱧 ‹Ø ’πfi «ÈÚ∂’Ò≈ «¬«Â‘≈√
«Áæ  ≈ ¿π ‘ ¡æ ‹ Ú∆ ’«Ó¿± « È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∂ Ò¬∆ «√æ÷‰ Ú≈Ò≈
˛Õ «‹‘È∂ Ú∆ Ì≈Â∆ «¬È’Ò≈Ï È±ß
Óπ’ßÓÒ ’È Á∆ Ú⁄ÈÏæËÂ≈ Í≈Ò‰∆
˛ ¿π‘Á∂ Ò¬∆ Ì◊ «√ßÿ Úª◊±ß «ÚÙ≈Ò
¡«Ë¡À È ’È≈ ¡Â∂ ÁÚß Ë Ú≈Á∆
«ÁzÙ‡∆ «Ú’«√ ’È≈ ˜±∆ ˛Õ BC
Ó≈⁄ «¬‘Ø √ßÁ∂Ù «ÁßÁ≈ ˛Õ
ICHDD-C@BAA
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
6
Ù‘∆Á ≈‹◊π± Á≈ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¡≈ÁÙ
Ó≈√‡ Ì‹È «√ßÿ ’ÀÒ◊∆
HD Ú∑∂ Í«‘Òª BC Ó≈⁄ AICA
鱧 √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ Ò≈‘Ω «Ú⁄ Ì≈Â∆ ÒØ’ª
Á∂ Ó‘≈È «ÂßÈ √ͱª ≈‹◊π±, √π÷Á∂Ú
¡Â∂ Ì◊ «√ßÿ 鱧 ˜≈ÒÓ ¡ß◊∂˜
√’≈ ÚÒØ∫ Ϊ√∆ Ò≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ
Ì ‹Ú≈È∆ ”⁄ ¡≈Í≈ ’πÏ≈È∆ ’È
Ú≈Ò∂ , Ò≈√≈È∆ ’π  Ï≈È∆ Á∂ Íz  ∆’,
ÈΩ‹Ú≈Ȫ ¡Â∂ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂
≈‹È∆Â’ ÂÏÁ∆Ò∆ Ò¬∆ ‹±fi ‘∂ ÒØ’ª
鱧 √Á≈ ‘πÒ≈≈, ‘Ω√Ò≈ ¡Â∂ ¡◊Ú≈¬∆
«ÁßÁ∂ «‘‰◊∂Õ √∆’ ÂΩ ”Â∂ Ì≈Ú∂∫
√≈‚∂ «Ú⁄ È‘∆∫ Ízß± √Á≈ Ò¬∆ ¡Ó
‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ Ì≈Ú∂∫ Ì≈Â È±ß ¡≈˜≈Á
’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ ‘Ø Òæ÷ª ÒØ’ª È∂ ¿π√
√ßÿÙ ”⁄ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ ˛ Ízß±
◊π  ÍÂÚ≈√ √ß ’ ‡Ó¬∆ ‘≈Òª ”⁄
‘«Ê¡≈ÏßÁ √ßÿÙ ”⁄ ÈΩ‹Ú≈È Ú◊
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «‹√ √±fi ϱfi È≈Ò «¬È∑ª
’∆Â∆ ¿π √ ÂØ ∫ Ì≈Â∆ ÒØ ’ ‘Ó∂ Ù ≈
¡◊Ú≈¬∆ ÒÀ∫Á∂ «‘‰◊∂Õ Ì◊ «√ßÿ
Ï≈∂ ¡√∆∫ √≈«¡ª È∂ Ï‘π  ’π fi
Í«Û∑¡≈-√π«‰¡≈ ˛Õ BC Ó≈⁄ È≈Ò
Ì≈Ú∂∫ Ì◊ «√ßÿ, ≈‹◊π± ¡Â∂ √π÷Á∂Ú
Á≈ Ȫ ‹πÛÚª ˛Õ ‘ÊÒ∆ «Ò÷ «Ú⁄
≈‹◊π± Á∂ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¡≈˜≈Á∆ Á∂
√ßÿÙ ”⁄ ¿πÈ∑ª ÚÒØ∫ Í≈¬∂ ÔØ◊Á≈È
Ï≈∂ Í≈·’ª È≈Ò √ªfi Í≈Úª◊≈Õ
Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ Íz«√æË Ù«‘ ͱÈ≈
Á∂ ’ØÒ “⁄≈’È” Ȫ Á≈ «¬’ ¤Ø‡≈ «‹‘≈
«Íø‚ ˛ «‹√ √Ó∂∫ ¤ÂÍÂ∆ «ÙÚ‹∆
Ó‘≈≈‹ È∂ ¡≈͉≈ “«‘ßÁ± ≈‹” √Ê≈ÍÂ
’∆Â≈ √∆, ¿π√ Ú∂Ò∂ Âæ’ “⁄≈’È” ¿π√
≈‹ Á∆ ≈‹Ë≈È∆ √∆Õ «ÙÚ≈ ‹∆ Á∂
ÍÛÍØÂ∂ √z∆ Ù≈‘± ‹∆ Á∂ ≈‹ ’≈Ò «Ú⁄
“⁄≈’È” Á∂ ’⁄∂ Ù Ú È≈™ Á∂ «¬’
Ïz≈‘Ó‰ È∂ ⁄≈Ø∫ Í≈√∂ ¡≈͉∂ ‹Ø«ÂÙ Á≈
«√æ’≈ ‹Ó≈ æ«÷¡≈ √∆Õ «¬’ Ú≈ ≈‹
Á∂ «’√∂ ’ßÓ √≈‘± ‹∆ 鱧 “⁄≈’È” ¡≈¿π‰≈
«Í¡≈Õ ¿πÊ∂ ¿πȪ∑ Á∆ ’Ò∂ÙÚ ‹∆ È≈Ò
ÓπÒ≈’≈ ‘ج∆Õ ¿π‘ ’⁄∂ÙÚ ‹∆ Á∆ ÏπË
æ ∆
ÂØ ∫ ¡À È ∂ Íz Ì ≈«Ú ‘Ø ¬ ∂ «’ ¿π È ∑ ª ȱ ß
¡≈͉≈ ◊π± ÓßÈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ȱß
≈‹◊π± Á∆ ¿πÍ≈Ë∆ È≈Ò √ÈÓ≈«È¡≈Õ
¿π√ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ ≈‹◊π± «¬È∑ª Á∂ ÚßÙ
Á∆ ¿πÍ≈Ë∆ ‘Ø ◊¬∆Õ
’⁄∂ÙÚ Íø‚ Á∂ ÁØ ÍπæÂ √È
«‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ ¤Ø‡∂ ª ¿πÊ∂ ‘∆ Ú√ ◊¬∂
¡Â∂ Úæ‚∂ √z∆ ‘∆ È≈«¬‰ ≈‹◊π± ͱÈ∂
’ØÒ ÷∂Û≈ «Íø‚ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ Ú√ ◊¬∂Õ
‘∆ È≈«¬‰ Á∂ ÁØ «Ú¡≈‘ ‘ج∂ √ÈÕ
Á± √ ∆ ÍÂÈ∆ Á∂ ÁØ Íπ æ   ‘Ø ¬ ∂ √z ∆
«ÁÈ’ ‘∆ ≈‹◊π± ¡Â∂ «ÙÚ≈Ó
‘∆ ≈‹◊πÕ±
«ÙÚ≈Ó ‘∆ ≈‹◊π± Á≈ ‹ÈÓ
«¬√∂ ÷∂Û≈ «Íø‚ «Ú⁄ BD ¡◊√ AI@H
鱧 ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ¤∂ √≈Ò Á∂
√È Âª ¿πÈ∑ª Á∂ «ÍÂ≈ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ
¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿πÈ∑ª Á∆ Á∂÷Ì≈Ò Á≈
Ì≈ ¿πÈ∑ª Á∂ Úæ‚∂ Ì≈ √z∆ «ÁÈ’ ‘∆
≈‹◊π± Â∂ ÍÀ «◊¡≈Õ «ÁÈ’ ‹∆ ¿πÈ∑ª
«ÁȪ ”⁄ ͱÈ∂ ÈΩ’∆ ’Á∂ √È ¡Â∂
¿πÊ∂ ‘∆ «‘‰ Òæ◊ ◊¬∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∆
Óπ„Ò∆ «√æ«÷¡≈ Ò¬∆ ≈‹◊π± 鱧 «¬’
Ó≈·∆ √’±Ò «Ú⁄ Ì∂‹ «ÁæÂ≈Õ √’±Ò
«Ú⁄ ≈‹◊π± Á≈ ÍÛ∑È «Ò÷‰ ”⁄ ÓÈ
È‘∆∫ √∆ Òæ◊Á≈Õ ¡≈͉≈ «˜¡≈Á≈ √Óª
¿π ‘ ¡≈͉∂ ‹Ó≈Â∆¡ª È≈Ò ÷∂ ‚ ‰
““ÚÂÈ ’∂ È≈Ó Í, ÷πÙ∆ √∂, ‹Ø ‘π¬∂ ˛∫ Ï∂ÚÂÈ
¿πÈ‘∆∫ ’∆ ¡≈‘ Ï∂¡√, ¿πÈ‘∆∫ ’∆ Ò≈Ù Ï∂’¯È””
’πæÁ‰ «Ú⁄ ‘∆ «ÏÂ≈™Á∂ √ÈÕ «¬’
«ÁÈ Úæ‚∂ Ì≈ «ÁÈ’ ‘∆ ≈‹◊π±
È∂ ‚ª«‡¡≈ «’ ÷∂Ò‰≈ ’πæÁ‰≈ ¤æ‚ Á∂
ÍÛ∑È ”⁄ ‹∆¡ Ò◊≈Õ «¬√ Á∂ Ï≈¡Á
Ú∆ ≈‹◊π± È∂ ÷∂‚‰ ÚÒ ‘∆ «Ë¡≈È
æ«÷¡≈ ª Ì≈ È∂ ◊πæ√∂ ”⁄ «’‘≈ «’
‹∂ ÍÛ∑È≈ È‘∆∫ ª ÿØ∫ «È’Ò ‹≈Õ
¿π‘∆ ‘Ø«¬¡≈Õ ≈‹◊π± «ÏȪ Áæ√∂
I ÍÀ√∂ È≈Ò ÿØ∫ «È’Ò ◊¬∂Õ ≈ ͱÈ∂
√‡∂ÙÈ ”Â∂ ’æ‡∆Õ ÍÀÁÒ ÂπÁ∂ ’¬∆ ªÂ≈
ÓßÁ, ÷±‘ Á∂ ⁄ϱÂ∂ ¡≈«Á Â∂ ’؇ ’∂
F «ÁȪ ”⁄ AC@ «’ÒØÓ∆‡ √¯ ’’∂
È≈√’ Íπæ‹ ◊¬∂Õ ’πfi «ÁȪ ÂØ∫ Ï≈¡Á
fiª√∆ ‘πßÁ∂ ‘ج∂ «ÏȪ «‡’‡ ’≈ÈÍπ
Íπ æ ‹ ‰≈Õ ’Á∂ ÍÀ Á Ò ¡Â∂ ’Á∂ «ÏȪ
«‡’‡ ∂Ò ◊æ‚∆ ≈‘∆∫ ’ª√∆ Í‘πß⁄ ◊¬∂Õ
’ªÙ∆ ”⁄ «¬’ √ß √ «¥Â √’± Ò «Ú⁄
Á≈÷Ò≈ ÒÀ ’∂ Ì≈ 鱧 √±⁄È≈ «ÁæÂ∆ Â∂
Ì≈ È∂ Íø‹ πͬ∂ Ó‘∆È≈ Ì∂‹‰∂ Ùπ± ’
«ÁæÂÕ∂ ÷≈‰∂ ¡Â∂ «’Â≈Ϫ Á≈ ÷⁄≈ ͱ≈
Ó√ª ‘πÁ
ß ≈ √∆Õ Î∆√ Á≈ ÍzÏË
ß «’Ú∂∫ ‘ØÚ?
∂
◊ππ ‹∆ 鱧 ÈΩ’ Á∆ Ì≈Ò √∆Õ ¿π√È∂
≈‹◊π± 鱧 ¡≈͉∂ ’ØÒ æ÷ «Ò¡≈Õ ’ßÓ
√∆ ÷≈‰≈ Í’≈¿π ‰ ≈, ̪‚∂ Óª‹‰≈,
’æÍÛ∂ Ë؉≈, fi≈Û± ÍØ⁄≈ ’È≈, Ï≈˜≈
ÂØ∫ √Ó≈È ÒÀ ’∂ ¡≈¿π‰≈, ◊π± ‹∆ Á∂
ÍÀ ÁÏ≈¿π‰≈ ¡≈«ÁÕ «¬ßÈ∂ ’ßÓ ÏÁÒ∂
≈‹◊π± 鱧 «ÓÒÁ∆ √∆ ؇∆ ¡Â∂ «ÏȪ
Î∆√ «Áæ  ∂ ‹Ó≈ «Ú⁄ ÏÀ · ‰ Á≈
¡«Ë’≈Õ ◊π± È≈Ò ¡‰Ï‰ ‘Ø ◊¬∆
≈‹◊π± È∂ ÍÛ∑≈¬∆ ¡Â∂ ÈΩ’∆ ÁØ‘ª ȱß
·Ø’ Ó≈ «ÁæÂ∆Õ
ÍÛ∑≈¬∆ ¤æ‚‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬Ë
¿πË Á∆¡ª ·Ø’ª ÷≈ ’∂ ¿π‘ «¬’
Íz≈«¬Ó∆ √’±Ò «Ú⁄ ‚«æÒ Ó≈√‡
Òæ◊ ◊¬∂Õ ¿πÊ∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √ßÍ’ ◊Ø÷Íπ
ÂØ ∫ «È’ÒÁ∂ √ÚÁ∂ Ù √ÍÂ≈«‘’ Á∂
√‘≈«¬’ √ß Í ≈Á’ √z ∆ Óπ È ∆ÙÚ
¡Ú√Ê∆ È≈Ò ‘Ø « ¬¡≈ ¡Â∂ ¿π ‘
«¬È’Ò≈Ï∆ ÁÒ Á∂ ÓÀ∫Ï ω ◊¬∂Õ
«ÍÂ≈ Á∂ «Í¡≈ ÂØ∫ ≈‹◊π± Ï⁄È
ÂØ∫ ‘∆ Ϫfi∂ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
¿π È ∑ ª ȱ ß ÿ «Ú⁄ ‘ÓÁÁ∆ ¡Â∂
«Í¡≈ ÿæ‡ ‘∆ È√∆Ï ‘Ø«¬¡≈Õ AE
√≈Ò Á∆ ¿πÓ «Ú⁄ ¿πÈ∑ª ÿ ¤æ‚
«Áæ  ≈Õ √ß √ «¥Â «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∆
˛√∆¡Â «Ú⁄ Ú∆ ÏÈ≈√ Á≈ ‹∆ÚÈ
¡Ω’Ûª Ì«¡≈ √∆Õ «¬√ ‹∆ÚÈ ÁΩ≈È
ÁØ√Â∆, «Í¡≈, ¡≈Á, «¬æ˜Â ÿæ‡ Â∂
·æ◊∆, Íz∂Ù≈È∆¡ª, «È≈Á, Ï∂«¬æ˜Â∆
«˜¡≈Á≈ √∆Õ ‘≈Òª Á∂ «¬√ ◊∂Û È∂
¿π È ∑ ª Á∂ Ï⁄ÍÈ Á∆ ’Ø Ó ÒÂ≈ ¡Â∂
‹Ú≈È∆ Á∂ ß ◊ Ò∂ Í ‰ ȱ ß ¿π Ì È ÂØ ∫
Í«‘Òª ‘∆ ÁÏ≈¡ «ÁæÂ≈ √∆Õ Ízß± ÁÒ
«Ú⁄ ¡≈¿π ‰ È≈Ò ¿π √ ȱ ß ÈÚª
‹∆ÚÈ «ÓÒ «◊¡≈ √∆Õ √≈Ë≈È ‚∆Ò
‚ΩÒ, ’≈Ò≈ ß◊, Ï∂„Ï≈ ¶Ó≈ «⁄‘≈,
«Í⁄’∆¡ª ◊æÒª, ¿πÈ∑ª ¿πÍ ¿πÌ∆¡ª
‘æ‚∆¡ª Ú≈Ò≈ «¬‘ √π«‘Á ÈΩ‹Ú≈È
ÁÒ ÚÒØ∫ Ò≈¬∆¡ª «‚¿±‡∆¡ª 鱧 «÷Û∂
ÓæÊ∂ «ÈÌ≈¿π‰ Ò¬∆ ÂÂÍ ‘Ø «◊¡≈Õ
’≈ÈÍπ ’≈Ò‹ Á∂ √≈«¬ß√ ÏÒ≈’ ”⁄
’¬∆ «ÁÈ ◊π‹≈È∂ ͬ∂Õ ◊±Û∆ È∆∫Á ”⁄
◊π¡≈⁄ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ≈‹◊π± Á∂ ⁄≈
√≈Òª Á∂ «¬√ Â؇∂ «‹‘∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄
«‘‰-√«‘‰, √πÌ≈¡, «Ú⁄≈, ÷≈‰≈
Í∆‰≈ ¡Â∂ «Ú‘≈ ”⁄ Ï‘π ÂÏÁ∆Ò∆
¡≈ ¸æ’∆ √∆Õ Ì◊ «√ßÿ, ≈‹◊π± ¡Â∂
«ÙÚ ÚÓ≈ ◊Ø÷Íπ ”⁄ √’≈∆ ÷˜≈È∂
Á∆ Ì≈Ò ”⁄ ‹≈ ‘∂ √ÈÕ Íø‹ πͬ∂
Ó‘∆È∂ Â∂ «¬’ Íπ≈‰∆ Áπ’≈È ≈ ’應
Ò¬∆ ÒÀ Ò¬∆Õ ¤∂Â∆ ‘∆ ’≈ÈÍπ 鱧 ⁄≈Ò∂
Í≈ Ò¬∂Õ AE «ÁÈ ·«‘È ”Â∂ Ú∆ Á±‹∂
«Í√ÂΩÒ Á≈ ÏßÁØÏ√ È≈ ‘Ø √«’¡≈Õ
«ÁæÒ∆ ‹≈ ’∂ √ª ”⁄ ·«‘∂Õ ¡À’ÙÈ
’È Ò¬∆ Ò≈‘Ω ÂØ∫ «Í√ÂΩÒ Á≈ ÍzÏË
ß
’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÍzÂ
ß ± ≈‹◊π± È∂ √≈Ê∆¡ª
鱧 ¿π‚∆’‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ¡À’ÙÈ ’
«ÁæÂ≈Õ ¡ıÏ≈ª Á∆ ıÏ ÍÛ∑ ’∂ Ï≈’∆
√≈Ê∆¡ª È∂ «Áæ Ò ∆ ¤æ ‚ ‰≈ «Ï‘Â
√Ó«fi¡≈Õ Ì≈Ú∂∫ Íπ«Ò√ ¤∂Â∆ ‘∆ ÿ‡È≈
√Ê≈È ”Â∂ Í‘π⁄
ß ◊¬∆ ÍzÂ
ß ± ≈‹◊π± Íπ«Ò√
鱧 fi’≈È∆ Á∂ ’∂ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆È Á∂ √‘≈∂
Ó˚≈ ÚÒ È±ß Âπ «Í¡≈Õ Íπ«Ò√ ‘Ò‘Ò ’Á∆ √⁄ Ò≈¬∆‡ª È≈Ò «Í¤≈
’ ‘∆ √∆Õ ·ß‚ Á≈ ˜Ø, ≈Â È±ß ÷∂ª
”⁄ √≈‘ Ø’∆, «⁄æ’Û È≈Ò «ÒÏ«Û¡≈
≈‹◊π± Óπ√∆Ϫ ”⁄Ø∫ ◊π‹Á≈ ‘Ø«¬¡≈
’≈ÈÍπ Íπ‹
æ ’∂ Ï‘π ÷πÙ ‘Ø«¬¡≈ «’ ÓÀ∫
Í≈‡∆ Á≈ ’ßÓ «ÈÌ≈ ¡≈«¬¡≈ ‘ªÕ ÍzÂ
ß ±
‹Á ÍÂ≈ Òæ◊≈ «’ ’≈‘Ò͉∂ ¡Â∂ ‘È∑∂ ∂
«Ú⁄ ÓÀ∫ ‘Ø «Ú¡’Â∆ Á≈ ’ÂÒ ’
«ÁæÂ≈ ˛ ª ¿π√ È±ß Ï‘π Áπ÷
æ ‘Ø«¬¡≈
¡Â∂ √≈Ê∆¡ª Á∂ ◊Ò Òæ◊’∂ Ï‘π Ø«¬¡≈Õ
¿π√È∂ «’‘≈ «’ ““ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ¡≈Í È±ß
Í≈‡∆ Á∂ ¡ÔØ◊ √≈Ï ’∆Â≈ ˛Õ”” ““ÓÀ∫
¡Í≈Ë∆ ‘ªÕ”” ÁÒ √ÓfiÁ≈ √∆ «’ ¿π√È∂
’ج∆ ¡Í≈Ë È‘∆∫ ’∆Â≈Õ ‘È∑∂∂ ¡Â∂
‹ÒÁÏ≈˜∆ «Ú⁄ «’√∂ ÂØ∫ Ú∆ ¡«‹‘∆
◊ÒÂ∆ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ «Î ’≈’Ø∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á
√≈‚∆ Í∆Û∑∆ «Ú⁄Ø∫ ’ßÓ Á∂ ÓÀÁ≈È «Ú⁄
√≈‘√ «Ú÷≈¿π ‰ Ú≈Ò≈ ¿π ‘ Í«‘Ò≈
«Ú¡’Â∆ √∆Õ ÁÒ È∂ ≈‹◊π± Á∂ ÓπæÒ
È±ß Í«‘⁄≈«‰¡≈ ¡Â∂ ≈‹◊π± ÁÒ Á≈
¡«Èæ÷ÛÚª ¡ß◊ ω «◊¡≈Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ≈‹◊π±
‹∂’ «’√∂ 鱧 ¡≈͉≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈
«ÚØË∆ √ÓfiÁ≈ √∆ ª ¿π‘ √∆ Ì◊Â
«√ßÿÕ «¬‘ ’ΩÓ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ √ßÿÙ
ÁΩ≈È «¬’ Á±‹∂ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ÚË’∂ ÓΩ ȱß
ÒÒ’≈È Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ √∆Õ «’Â∂ «¬√
ÁΩÛ «Ú⁄ Ì◊ «√ßÿ Í«‘Òª Ù‘∆Á
È≈ ‘Ø ‹≈Ú∂-«¬√ ◊æÒ Á≈ ¿π√鱧 ‘Ó∂Ùª
«Î’ Òæ«◊¡≈ «‘ßÁ≈Õ Í≈‡∆ √≈‘Ó‰∂
¿π√Á∆ ‘Ó∂Ù≈ «¬’Ø ‘∆ Óß◊ «‘ßÁ∆ √∆
«’ ““‘ ’ßÓ «Ú⁄ ¡æ◊∂ ÚË ’∂ Í«‘Ò∆
◊ØÒ∆ ⁄Ò≈¿π‰ Á≈ ÓΩ’≈ ¿π√ 鱧 ‘∆
«ÓÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ”” Ò≈‘Ω  «Ú⁄
√ª‚√ ¿πÍ Ú∆ Í«‘Ò∆ ◊ØÒ∆ ¿π√ È∂
‘∆ ⁄Ò≈¬∆ √∆ Â∂ ¿π√Á≈ «ÈÙ≈È≈ ¡ÀÈ≈
Íæ’≈ ÏÀ«·¡≈ «’ ‹∂ Ï≈’∆ ◊ØÒ∆¡ª È≈
Ú∆ Ò◊Á∆¡ª ª ◊æ‚∆ ª ¿π√ È∂ ⁄Û∑
‘∆ ‹≈‰≈ √∆Õ Ì◊ «√ßÿ È≈Ò Òæ◊∆
ÁΩÛ «Ú⁄ ¿π√ 鱧 ¡ÀÈ≈ Ú∆ ÓȘ± È‘∆∫
√∆ «’ «’√∂ ’ßÓ ÷≈Â Ì◊ «√ßÿ ‹≈Ú∂
¡Â∂ ¿π√ 鱧 È≈ Ì∂«‹¡≈ ‹≈Ú∂Õ
«Áæ Ò ∆ ¡√À ∫ ÏÒ∆ ”⁄ Ïß Ï √π æ ‡ ‰
÷≈Â Ì◊ «√ßÿ È≈Ò Áæ ‹ª «’√∂
‘Ø 鱧 Ì∂‹‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿π√ 鱧 ‘∆
Ì∂«‹¡≈ ‹≈Ú∂, «¬√ 鱧 ÒÀ ’∂ ¿π√È∂ Ï‘πÂ
«˜æÁ ’∆Â∆Õ ¿π√ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’
«¬√ ’ßÓ Ò¬∆ Ì◊ «√ßÿ È≈Ò ¿π√
鱧 ‘∆ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ ’∂∫Á∆ ’Ó∂‡∆ Á∂ Á±√∂ ÓÀ∫Ïª ȱß
‹ÁØ∫ ¿π‘ ¡≈͉∂ ◊æÒ ÓÈÚ≈¿π‰ «Ú⁄
√¯Ò È≈ ‘Ø«¬¡≈ ª ¿π‘ Ìæ«‹¡≈Ìæ « ‹¡≈ ¡≈˜≈Á ’Ø Ò fiª√∆ Í‘π ß ⁄
«◊¡≈Õ ¿π √ È∂ ¡≈˜≈Á Á∂ √≈‘Ó‰∂
¡≈͉≈ Íæ÷ æ«÷¡≈Õ «‹ßÈ∆¡ª ÁÒ∆Òª
¿π‘ ¡≈͉∂ Íæ÷ È±ß Ó˜Ï±Â ’È Ò¬∆
Á∂ √’Á≈ √∆ «ÁæÂ∆¡ªÕ
¡≈˜≈Á È∂ ¿π√ 鱧 √Ófi≈«¬¡≈,
““«¬√ «Ú⁄ «Ï¡≈È Á∂‰ Á≈ √Ú≈Ò
¡≈Ú∂◊≈Õ Âπ√∆∫ ¡ß◊∂˜∆ È‘∆∫ ‹≈‰◊∂Õ
ÎÛ∂ ‹≈‰ ¿πÍß Âπ‘≈˘ Ì◊ «√ßÿ
ÂØ∫ Úæ÷∂ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¿π√ ‘≈ÒÂ
«Ú⁄ ‹∂ ’  Âπ √ ∆∫ Ïß Ï √π æ ‡ ‰ Á∂
≈‹È∆Â’ Ó‘æÂÚ È±ß «¬’ ⁄ß◊∂ «Ï¡≈È
≈‘∆∫ È≈ √Ófi≈ √’∂ ª ’∂√ Á≈ √≈≈
Ó‘æÂÚ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ””
¡≈˜≈Á Á∆ «¬√ ÁÒ∆Ò Á∂ ‹Ú≈Ï
«Ú⁄ ¿π‘ ’«‘‰ Òæ«◊¡≈, ““Âπ√∆∫ Ì◊Â
«√ßÿ 鱧 ’«‘ ’∂ Ó∂∆ ÷≈Â ¡ß◊∂˜∆
«Ú⁄ «Ï¡≈È «Ò÷Ú≈ Á∂ÚØÕ ÓÀ∫ ¿π√ ȱß
’≈Ó≈, ÎπæÒ √‡≈Í √≈«‘ ‡ ÒÚª◊≈Õ
«¬’ Ú∆ ◊ÒÂ∆ È‘∆∫ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ Ï∂Ù’
æ Âπ√∆∫
√π‰ ÒÀ‰≈ ¡◊ «¬’ Ú∆ ’≈Ó≈ ÌπæÒ ‘Ø
‹≈Ú∂ ª Ï∂ Ù æ ’ È≈ Ì∂ ‹ ‰≈Õ””
¡≈͉∆¡ª √≈∆¡ª ÁÒ∆Òª Á∂ Ï≈Ú‹±Á
Ú∆ ‹Á ¿π‘ ¡≈˜≈Á ÂØ∫ ¡≈͉∆ Óß◊
ͱ∆ È‘∆∫ ’Ú≈ √«’¡≈ ª ◊πæ√∂ ‘Ø ’∂
ͱÈ∂ ⁄«Ò¡≈ «◊¡≈Õ
ÏÛÏØÒ≈ ‘؉ ’≈È ≈‹◊π± È∂
◊πÍ ‹Ê∂ÏßÁ∆ Á∂ «ÈÔÓª Á∆ ÷πæÒ∑∂ ÂΩ
”Â∂ ¿π ¶ ÿ‰≈ ’∆Â∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆
◊≈ÒÛ∆Íπ‰∂ Á∆ ¡≈Á Á≈ «Ù’≈ ‘Ø
«◊¡≈Õ ¿π‘ ‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ ͱÈ∂ «Ú⁄
Í≈‡∆ Á∆ ‹Ê∂ÏßÁ∆ ÷Û∑∆ ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂
√È ¡Â∂ ¿π√∂ ËπÈ «Ú⁄ ‹Ø Ú∆ ¿π√Á∂
√ß Í ’ ”⁄ ¡≈«¬¡≈, ¿π √ ∂ ’Ø Ò ‘∆
√ª‚√ Á∆ ‘æ«Â¡≈ Á≈ Ì∂Á ÷ØÒ∑Á∂ ‘∂Õ
¡ß «Ú⁄ «¬’ √∆. ¡≈¬∆. ‚∆. Á∂ ¬∂‹ß‡
Á∆¡ª ⁄≈Òª ”⁄ Î√ ’∂ Íπ«Ò√ Á∂ ’≈ϱ
¡≈ ◊¬∂Õ
ÒØ ’ ª ȱ ß ÍÀ √ ≈, ¡‘π Á ≈, Ó≈‰
√ÈÓ≈È Á∂ Ò¬∆ ‘ØÛ Ò≈™«Á¡ª ª
Á∂«÷¡≈ ˛ Í fi͇ ’∂ ÓΩÂ È±ß ’Ω‰ ◊Ò∂
«ÓÒÁ≈ ˛, «¬√ Á∆ ‘Ø Û Âª «¬’
«¬Ó≈ÈÁ≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ‘∆ Ò◊≈ √’Á≈
˛Õ Ì◊ «√ß ÿ ¿π √ ÂØ ∫ Í«‘Òª È≈
⁄«Ò¡≈ ‹≈Ú∂, «’Â∂ ¿π√ ÂØ∫ Í«‘Òª
Ù‘∆Á∆ Íz≈Í È≈ ’ ‹≈Ú∂, «¬‘ ¿π√
Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ «¬æ¤≈ √∆ ¡Â∂ ‘≈Ò≈Â
È∂ ¿π√Á∆ «¬‘ «¬æ¤≈ Ú∆ ͱ∆ ’ «ÁæÂ∆Õ
‹∂Ò∑ «Ú⁄ Ìπ÷
æ ‘ÛÂ≈Òª ”⁄ ÓØ‘∆, Íπ«Ò√
È≈Ò Ó≈ ’π‡≈¬∆ ’È ¡Â∂ ’π‡
æ ÷≈‰
”⁄ Ú∆ ¡æ◊∂Õ ¿π√Á≈ ‡æ͉≈, Á±«‹¡ª
Á∂ ’πÂ’πÂ≈∆¡ª ’愉≈, ¤∂Û÷≈È∆¡ª,
◊≈Ò∑ª ’æ„’∂ «Í¡≈ ’È≈, ÓΩ ȱß
¸‰ΩÂ∆ Á∂‰ Ï≈Ï √∆Õ
√ª‚√ 鱧 Ó≈ ’∂ Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ ≈‹◊π± ‹ÁØ∫ Ò≈‘Ω «Ú⁄Ø∫ «È’Ò∂
√È Âª Ì◊ «√ßÿ Í«‘Ò∂ Á‹∂ «Ú⁄
√Î ’È Ú≈Ò≈ ¡«Ë’≈∆ ¡Â∂
≈‹◊π± ¿π√Á≈ ÈΩ’Õ Ì∂√ ÏÁÒ ’∂
Íπ«Ò√ 鱧 fi«’¡≈È∆ Á∂‰∆ ª ¿πÈ∑ª Á∆
’Ó≈Ò √∆Õ
’«Ó¿±«È˜Ó ‹ª √Ó≈‹Ú≈Á Á≈
≈‘ ‘∆ Á∂Ù Á∂ Ì«Úæ÷ Á≈ ≈‘ ˛ «¬√
¿πÍ ≈‹◊π± È±ß Í±≈ «ÚÙÚ≈√ √∆Õ
«¬√ Á≈ «¬‘ ÓÂÒÏ È‘∆∫ «’ ¿π√È∂
√Ó≈‹Ú≈Á Á∂ «√ËªÂ È±ß √Ófi «Ò¡≈
√∆Õ √Ó≈‹Ú≈Á ’∆ ˛? ¿π √ Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ «’È∑ª ‘∆«Ò¡ª È≈Ò √ßÌÚ
‘Ø √’Á∆ ˛? Ì«Úæ÷ «Ú⁄ √Ó≈‹Ú≈Á∆
√Ó≈‹ Á∆ ’∆ ±Í ∂÷≈ ‘ØÚ◊
∂ ∆? ¡≈«Á
√Ú≈Òª Á∆ Ï‘πÂ∆ ‹≈‰’≈∆ ¿π√ ’ØÒ
È‘∆∫ √∆Õ ¿π‘ «¬ßÈ≈ ˜± ‹≈‰Á≈ √∆
«’ ͱߋ∆Ú≈Á∆ ÍzÏßË «Ú⁄ «Ó‘È ’È
Ú≈«Ò¡ª Á∆ ’Ó≈¬∆ ’π fi ÊØ Û ∑ ∂ «‹ß È ∂
ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª Á∂ ‘æÊ «Ú⁄ ⁄Ò∆ ‹ªÁ∆
˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ √Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹
«Ú⁄ È≈ ’ج∆ «˜¡≈Á≈ ¡Ó∆ ‘ØÚ∂◊≈
È≈ ’ج∆ «¬ßÈ≈ ◊∆Ï «’ ¿π√ 鱧 ‹∆ÚÈ
Á∆¡ª Óπ„Ò∆¡ª ÒØÛª ͱ≈ ’È ‹Ø◊≈
Ú∆ È≈ «ÓÒ∂Õ ’ج∆ «’√∂ Á∆ ´æ‡ È‘∆∫
’ √’∂◊≈ È≈ ‘∆ ’ج∆ «¬’ Á∂Ù Á±√∂
Á∂Ù È±ß ◊πÒ≈Ó Ï‰≈ ’∂ æ÷ √’∂◊≈Õ
Ó≈’√Ú≈Á ¡Â∂ ’«Ó¿± « È˜Ó Á∆
Ó≈⁄ B@AE
«√˪’ ‹≈‰’≈∆ È≈ ‘π ß « Á¡ª Ú∆
«‹√ È∂ ¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ «Ú⁄ ◊∆Ï∆
Á∂ «ÁÈ Á∂÷∂ ‘È, ¿π√ ‹∆ÚÈ «Ú⁄
«’ßÈ≈ ¡ÍÓ≈È, «’ßÈ∆ ’ÛÚ≈‘‡ ¡Â∂
ÍÀ ÍÀ Â∂ «’ßÈ∆¡ª ·Ø’ª ‘È, «¬√
Á≈ ¡Èπ Ì Ú ’∆Â≈ ˛Õ ¿π √ «Ú⁄
√Ó≈‹Ú≈Á Íz  ∆ «ÚÙÚ≈√ ¡Â∂
ÍzÂ∆ÏæËÂ≈ «¬È∑ª ‹«Ï¡ª ’≈È ‘∆
¡≈¬∆ √∆Õ
«˜ßÁ◊∆ Á∂ ¡≈÷∆ «ÁȪ ”⁄ «ÙÚ
ÚÓ≈ ¡Â∂ ¡≈«◊¡≈ ≈Ó ¡≈«Á
√≈Ê∆¡ª È≈Ò Ï«‘√ ’Á∂ √Ó∂∫ ≈‹◊π±
Á∂ ’‘∂ ÙÏÁ ““Ó∂∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ ‘ ÍÒ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
7
«¬’ ÏØfi √∆, ¿π√ ÏØfi Ú≈Ò∆ ¡ÍÓ≈ÈÂ
«˜ßÁ◊∆ «Ú⁄ Ó∂∂ È∂Û∂ Á∆ «¬‘ ÁπÈ∆¡≈
«¬’ È’ ÂØ∫ Ú∆ ÌÀÛ∆ √∆Õ «Î «¬È∑ª
«ÂßȪ √≈Òª «Ú⁄ ‘∆ ÍÂ≈ È‘∆∫ «’‘Ø
«‹‘≈ ’∆ ‹≈Á± ‘Ø «◊¡≈ «’ «¬‘ √Ì
’πfi «¬ßÈ≈ ‘π√∆È Òæ◊‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ
¡æ‹ «¬‘ √Ì ¤æ‚ ’∂ ‹≈‰ Ï≈∂ √Ø⁄
’∂ Áπ÷
æ ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ””
““’∆ ÓΩ ’ØÒ∫Ø ‚ ‘∂ ‘Ø? ‹Ø ’πfi
’∆Â≈ ˛, ’∆ ¿π√ ”Â∂ ͤÂ≈Ú≈ Ó«‘√±√
’ ‘∂ ‘Ø? ¿πȪ∑ √Ú≈Òª ’∆Â≈Õ
≈‹◊π± È∂ «’‘≈, ““Âπ√∆∫ ‹≈‰Á∂
‘Ø, ÓÀ∫ ÓΩ ’ØÒØ∫ ‚Á≈ È‘∆∫Õ ÓÀ∫ ¡≈͉∂
‹Ï∂ Á∆ ◊æÒ Âπ‘≈鱧 Áæ√ «‘≈ ‘ªÕ
◊∆Ï∆ √≈Í ˛ Â∂ «Í¡≈ Á∆ ¡‰‘Ø∫Á
È’ ˛Õ «¬‘ Ó∂∆ BB √≈Òª Á∆ «˜ßÁ◊∆
Á≈ «È⁄ØÛ ˛Õ ’πfi ÒØ’ √≈鱧 ◊∆Ï
ω≈™Á∂ ‘È Â∂ «Í¡≈ È≈Ò Ú∆ «‘‰
È‘∆∫ «ÁßÁ∂Õ È‘∆∫ ª ¡≈͉∂ ¡≈Í ”⁄
«¬‘ Áπ È ∆¡≈ Ï‘π  ‘π √ ∆È ˛, ÏÛ∆
÷±Ï√± ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∆ ‘π√∆È Â∂
÷±Ï√± ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ «Í¡≈ Á∂ ÁØ ÍÒ
‘Ø «ÓÒ ‹≈‰ «¬‘ ’Ω‰ È‘∆∫ ⁄≈‘πßÁ≈Õ
«¬√ √πÌ≈«Ú’ «¬æ¤≈ 鱧 ’∆ ÓΩ ÂØ∫
‚È≈ ’‘Ø◊?
∂ ‹Ø ’πfi Ú∆ ÓÀ∫ ’∆Â≈ ˛
¿π√ ¿πÂ∂ ÓÀ˘ Îı ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∆
‘π√∆È ÓΩ Â∂ ͤÂ≈¿π‰ Ú≈Ò∂ È±ß Ó±÷
‘∆ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª Ò¬∆
ª «¬‘ ӱߑ Óß«◊¡≈ ÚÁ≈È ˛Õ”” ‘ΩÒ∆
‘ΩÒ∆ ÎÀ√Ò∂ Á≈ «ÁÈ Ú∆ ¡≈ «◊¡≈Õ
Ϊ√∆ Á∆ √˜≈ «¬È∑ª «ÂßȪ √Ó∑≈ Á∂
ÍÚ≈«È¡ª 鱧 √π‰≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ Ïπ¶Á
‘Ω√Ò∂ ¡Â∂ ÷πÙ∆-÷πÙ∆ «¬‘ ÍÚ≈È∂ ÓΩÂ
È±ß Ó˜≈’ ’Á∂ ¡ßÏª «Ú⁄ ¿π‚≈∆
Ó≈ ◊¬∂Õ
√ ÎØÙ∆ ’∆ ÂÓßÈ≈ ¡Ï ‘Ó≈∂
«ÁÒ Ó∂∫ ˛Õ
Á∂÷È≈ ˛ ˜Ø «’ÂÈ≈ Ï≈‹± ¬∂’≈ÂÒ Ó∂∫ ˛Õ
Á∆ Ïπ ¶ Á ¡≈Ú≈˜ È≈Ò √≈ÊØ ∫
√Á≈ Ò¬∆ «ÚÁ≈¬∆ ÒÀ ◊¬∂Õ ¡æ‹ √≈‚∂
√Ì Ì≈Â∆ ÒØ’ª Ò¬∆ «¬‘ √Ø⁄‰ Á≈
√Ú≈Ò ˛ «’ ““’∆ ≈‹◊π±, Ì◊ «√ßÿ
¡Â∂ √π÷Á∂Ú Á∂ ¡≈Á٠ͱ∂ ‘Ø ◊¬∂ ‘È?
¡√∆∫ ¿πÈ∑ª Ó‘≈È ’ªÂ∆’≈∆¡ª Á∂
√πÍ«È¡ª Á≈ √Ó≈‹ «√‹‰ Ò¬∆ ’∆
’ √’Á∂ ‘ª? ¡≈˙ «√ ‹Ø Û ∆¬∂ ,
√Ø⁄∆¬∂, «Ú⁄≈∆¬∂ Ù‘∆Áª Á∂ √πÍ«È¡ª
鱧 √≈’≈ ’È Ò¬∆ ˜ØÁ≈ ÔÂÈ
Â∂˜ ’∆¬∂Õ
(Ù‘∆Áª Á∂ ¡ß◊-√ß◊ - «ÙÚ ÚÓ≈ ”⁄Ø∫
ËßÈÚ≈Á √≈«‘Â)
√≈«¬ß√ Á≈ √Ó≈‹ Á∆ Âæ’∆ ”⁄ Óπ÷
æ ÔØ◊Á≈È
Ó≈√‡ Ì‹È «√ßÿ ’ÀÒ◊∆
‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «¬«Â‘≈√ ÚÒ È˜
Ó≈Á∂ ‘ª ª √Ó∂ ∫ √Ó∂ ∫ Ë≈«Ó’
Ó±ÒÚ≈Á∆¡ª ÚÒØ∫ «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø‹ª
≈‘∆∫ √æ⁄ ÒØ’ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿π‰
Ú≈«Ò¡ª √≈«¬ß√Á≈Ȫ 鱧 Â√∆‘∂, Á∂Ù
«È’≈Ò∂ ¡Â∂ ÓΩ ¡≈«Á Á∆¡ª √˜≈Úª
«ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª Ízß± «¬‘ Ë≈«Ó’
±Û∆Ú≈Á∆¡ª Á∆ «Í¤ª‘«÷æ⁄± √Ø⁄ ȱß
È’≈ ’∂ √æ⁄ ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿π‰
Ú≈Ò∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á∆ ‘Ó∂Ù≈ «‹æ ‘πÁ
ß ∆
‘∆ ˛Õ «¬‘ ÍzÂ÷
æ ˛ «’ √Ó≈‹ Á∆ Âæ’∆
”⁄ Óπ÷
æ ÔØ◊Á≈È √≈«¬ß√ Á∆ ¿πÍÒÏË∆¡ª
’≈È ‘∆ ˛Õ Íπ ‹ ≈∆Ú≈Á«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ¡Â∂ ͱ‹
ß ∆ÍÂ∆¡ª Á∆ «¬‘
«Â’Û∆ ¡æ‹ √≈«¬ß√ Á∂ Ôπæ◊ ”⁄ Ú∆
√Ó≈‹ ȱ ß Ë≈«Ó’ ± Û ∆Ú≈Á,
«Î’≈Íz√Â∆ ¡≈«Á ≈‘∆∫ ÒØ’ª 鱧 Úß‚’∂
√Ó≈‹ 鱧 Íπ≈ÂÈÚ≈Á ÚæÒ Ëæ’ ‘∆ ˛Õ
√æ⁄ ÏØÒ‰ Ú≈«Ò¡ª 鱧 Í≈Í∆, ‹πÒÓ∆,
≈÷ÙÙ, ’πÂ
æ ≈, È∆⁄ ¡Â∂ È≈√Â’ ’«‘
’∂ Ìß«‚¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «Ú«◊¡≈È∆¡ª
È∂ Úæ÷-Úæ÷ ÷Ø‹ª ≈‘∆∫ Ïz«‘Óß‚ Ï≈∂
ÁÒ∆Òª √≈«‘ √≈Ï ’∆Â≈ «’ ⁄ßÈ,
Â≈∂, √±‹ ¡Â∂ ‘Ø ◊z«‘, ’ج∆ Á∂Ú∆Á∂ÚÂ∂ È‘∆∫, È≈ ‘∆ ¿πÍ ’ج∆ √Ú◊È’ ˛Õ «¬È∑ ª √≈«¬ß √ Á∆ ÷Ø ‹ ª È∂
’æ‡ÛÍøÊ∆¡ª Á∆ È∆∫Á ¿π‚≈ «ÁæÂ≈Õ
√Óπæ⁄≈ Íπ‹≈∆Ú◊ √≈«¬ß√Á≈Ȫ Á≈
ÁπÙÓ‰ ω «◊¡≈Õ «’™«’ ¿πÈ∑ª Á∂
ÓÈÿÛ ¡Â∂ «Ó«Ê‘≈√’ ◊z ß Ê
«Ú«◊¡≈È ¡æ◊∂ ÷Û∑ È‘∆∫ √’∂Õ
J D ‹ÈÚ∆ Íz«√æË «Ú«◊¡≈È∆
¡≈¬∆˜’ «‡¿±‡È Á≈ ‹ÈÓ AFDC
J H ‹ÈÚ∆ ¿π ÿ ∂ ÌΩ « Â’
«Ú«◊¡≈È∆ √‡∆ÎÈ ‘≈«’ß◊ Á≈ ‹ÈÓ
AIDB
J AG ‹ÈÚ∆ «Ï‹Ò∆ «Ú«◊¡≈È∆
Á∂ ÓØ„∆ ÏÀ∫‹≈«ÓÈ ÎÀ’«ÒÈ Á≈ ‹ÈÓ
AG@F
J AI ‹ÈÚ∆ Ì≈Î «¬ß‹‰ Á∂ ÷Ø‹∆
‹∂Ó˜ Ú≈‡ Á≈ ‹ÈÓ AGCF
J G ÎÚ∆ √≈«¬‰’ Âæª Á≈
Ú◊∆’È ’È Ú≈Ò∂ «Ú«◊¡≈È∆
Á«ÓæÂ∆ ÓÀ∫‚Ò∆Ú Á≈ ‹ÈÓ AHCD
J AB ÎÚ∆ ‹∆Ú «Ú’≈√ «√˪Â
Íz  ∆Í≈Á ’È Ú≈Ò∂ «Ú«◊¡≈È∆
⁄≈Ò√ ‚≈«ÚÈ Á≈ ‹ÈÓ AHHI
J AE ÎÚ∆ ÷◊ØÒ «Ú«◊¡≈È∆
◊ÒÀÒ∆˙ ◊ÀÒ∆Ò∆ Á≈ ‹ÈÓ AEFD
J AG ÎÚ∆ «Ú«◊¡≈È∆ Ï±ÈØ Á∆
«¬√≈¬∆ Ë≈«Ó’ ¡≈◊±¡ª ÚÒØ∫ «‹™Á≈
√≈Û’∂ Ù‘≈Á AF@@
J AH ÎÚ∆ : √±‹ Óß‚Ò Á∂ ÈΩÚ∫∂
◊z«‘ ÍÒ±‡Ø Á∆ ÷Ø‹ AIC@
J AI ÎÚ∆ : Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆
«È’ØÒ≈¬∆ ’ØÍÈ∆’√ Á≈ ‹ÈÓ ADGC
J BF ÎÚ∆ : ≈‚≈ Á∆ ÷Ø‹ Á≈
ÍzÁÙÈ AICE
J BH ÎÚ∆ : «Ú«◊¡≈È
«ÁÚ√ («Ú«◊¡≈È∆ √∆Ú∆ ÓÈ
鱧 “ÓÈ ÍzÌ≈Ú” Á∆ ÷Ø‹ Â∂ ÈΩÏÒ
Íz≈¬∆˜)
J B Ó≈⁄ : ∂ ‚ ∆˙
¡À’‡∆«Ú‡∆ Á∆ ÷Ø‹ AHIF
J C Ó≈⁄ : ‡ÀÒ∆ÎØÈ Á∂
÷Ø ‹ ∆ ◊≈‘Ó ÏÀ µ Ò Á≈ ‹ÈÓ
AHDG
J AD Ó≈⁄ : Ó‘≈È
«Ú«◊¡≈È∆ ¡ÒÏ‡ ¡≈¬∆È
√‡≈¬∆È Á≈ ‹ÈÓ AHGI
J B@ Ó≈⁄ : ¡≈¬∆È
√‡≈¬∆È È∂ “√≈Í∂÷Â≈Ú≈Á” Á≈
«√˪ Í∂Ù ’∆Â≈ AIAF
J BE Ó≈⁄ : √±‹ ◊z«‘‰
Á∆ Í«‘Ò∆ ÎØ‡Ø «÷æ⁄∆ ◊¬∆ AHEG
J BF Ó≈⁄ : ‚≈. ‹ØȘ√≈’ È∂
ÍØÒ∆˙ ϱÁ
ß ª Á∆ ÷Ø‹ ’∆Â∆ AIEC
’≈ÍÈ∆’√
AI ÎÚ∆ ADGC 鱧 ’≈ÍÈ∆’√
Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «Ú«◊¡≈È∆ È∂
«¬‘ √≈Ï ’∆Â≈ «’ √≈∂ √Ω Óß‚Ò Á≈
’∂∫Á ËÂ∆ È‘∆∫, √±‹ ˛Õ √«Ê √±‹
˛ ¡Â∂ ËÂ∆ ◊Â∆Ù∆Ò ˛ ‹Ø Ï≈’∆
◊z«‘¡ª Úª◊ ‘∆ «¬’ ◊z«‘ ˛ ¡Â∂ Ùπ’
¡Â∂ Óß◊Ò Á∂ «Ú⁄≈Ò∂ «¬’ «È√«⁄Â
Ó≈◊ ¿πÂ∂ √±‹ Á∆ Íz’Ó≈ ’Á∆ ˛Õ
’≈ÍÈ∆’√ Á∆ Íπ√Â’ 鱧 ËÓ ¡Â∂
√Ó≈‹ «ÚØË∆ ’«‘ ’∂, «¬√ ¿πÂ∂ Í≈ÏßÁ∆
Ò◊≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ «‹√ «’√∂ ’ØÒ Ú∆ «¬‘
«’Â≈Ï ‘πÁ
ß ∆, ¿π√ 鱧 √˜≈ Ìπ◊‰∆ ÍÀ∫Á∆Õ
«¬√ Ò¬∆ ’≈ÍÈ∆’√ 鱧 √ı √˜≈
Ìπ◊‰∆ ͬ∆Õ BD Ó¬∆ AEDC 鱧 «¬√
Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ
«‹¿πÁ≈ÈØ Ï±ÈØ : «¬√ ÈΩ‹Ú≈È
÷◊ØÒ «Ú«◊¡≈È∆ (AEDH-AF@@) Á≈
«Ú⁄≈ √∆ «’ ËÂ∆ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ √±‹
Ú∆ ¡≈͉∂ Ëπ∂ Áπ¡≈Ò∂ ÿπÓ
ß Á≈ ˛Õ Ï±ÈØ
Á∆ «¬‘ Ú∆ Ë≈È≈ √∆ «’ ¡‰«◊‰Â
Ïz « ‘Óß ‚ ‘ÈÕ Ïz « ‘Óß ‚ ¡Ê≈‘ ‘ÈÕ
Ë≈«Ó’ ÒØ’ª È∂ Ï±ÈØ Á∂ «¬È∑ª «Ú⁄≈ª
Á≈ «ÚØË ’∆Â≈Õ «’™«’ «¬‘ Ï≈¬∆ÏÒ
Á∂ , «√z Ù ‡∆ Á∂ ‘Ø ∫ Á «Ú⁄ ¡≈¿π ‰ Á∂
«√˪ Á∂ «ÏÒ’πÒ ¿πÒ‡ √∆Õ Ï±ÈØ Á∂
Óπ¡≈¯∆ È≈ Óß◊‰ ”Â∂, ’æ‡ÛÍøÊ∆¡ª È∂,
AG ÎÚ∆ AF@@ ȱ,ß ¿π√ Â∂ ¡‰ÓÈπ÷
æ ∆
¡Â∂ Ω∫◊‡∂ ÷Û∑∂ ’È Ú≈Ò≈ ‹Ï ‹πÒÓ
’∆Â≈Õ ØÓ Á∂ «¬’ Ù«‘ «Ú⁄, Ï±ÈØ È±ß
÷øÌ∂ È≈Ò ÏßÈ∑ ’∂ ¿π√ ¿πÍ «Óæ‡∆ Á∂ Â∂Ò
Í≈ ’∂ ¿π√ 鱧 «‹ßÁ≈ √≈Û «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
◊ÒÀÒ∆˙ : «¬‘ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆
(AEFD-AFDB) È∂ Ú∆ √≈Ï ’∆Â≈ «’
ËÂ∆ È‘∆∫, √±‹ «¬√ √≈∂ Ïz«‘Óß‚ Á≈
’∂∫Á ˛Õ ËÂ∆ ”Â∂ ‘Ø ◊z«‘ ¿π√ Á∂
⁄≈∂ Í≈√∂ ⁄æ’ Ò≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ÷Ø‹
Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬È∑ª Á≈ ’∂∫Á ËÂ∆
鱧 Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬’ Ë≈È≈ «¬‘
Ú∆ √∆ «’ √≈∂ ◊Ø Ò ¡’≈ Íæ Ê ,
«Í¡≈‹ Á∂ «¤Ò«’¡ª Úª◊, «¬’ Á±‹∂
È≈Ò ‹πÛ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ Â≈«¡ª Á∂ «¬√
È∂ √Ó≈‹ ”⁄ ‘Ò⁄Ò ÍÀÁ≈ ’ «ÁæÂ∆Õ
Í≈Á∆ Ï‘π ◊πæ√∂ «Ú⁄ ¡≈ ◊¬∂ ¡Â∂
◊ÒÀ Ò ∆˙ Á∂ «Í¤∂ ÍÀ ◊¬∂ Õ «’™«’
Ï≈¬∆ÏÒ ¡Â∂ ÒØ’ª ”⁄ Íz⁄Ò ÓÈΩª
ȱ,ß ◊ÒÀÒ∆˙ Á∆ «¬√ ÷Ø‹ È≈Ò √æ‡ Í‘π⁄
ß
‘∆ √∆Õ «¬√ È≈Ò Ï≈¬∆ÏÒ fi±·∆ ÍÀ ‘∆
√∆Õ ËÓ ¡Èπ√≈, ËÂ∆ Áπ¡≈Ò∂ Úæ÷Úæ÷ ◊z«‘¡ª 鱧 ‘∆, Úæ÷-Úæ÷ √Ú◊
√Ó±‘ 鱧 ‘∆ ÈΩÚª √Ú◊ «’‘≈ ‹ªÁ≈
√∆Õ ¿π√ ÂØ∫ ¿πÂ∂ Á√Úª ÍzÓ≈ÂÓ≈ Á≈
«ÈÚ≈√ √Ê≈È Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬√
÷Ø‹ 鱧 Ï≈¬∆ÏÒ Á≈ ÷πÒ
æ ≈∑ «ÚØË Óß«È¡≈
«◊¡≈Õ ÍØ Í ¡Â∂ Í≈Á∆¡ª È∂ ,
◊ÒÀÒ∆˙ Â∂ Óπ’æÁÓ≈ ⁄Ò≈ ’∂ ¿π√ ȱß
‹∂Ò∑ ”⁄ √π‡
æ «ÁæÂ≈Õ ¡È∂’ª Â√∆‘∂ «ÁæÂ∂
«‹√ ’≈È ¡÷∆ H ‹ÈÚ∆ AFDB ȱß
¿πȪ∑ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ
ËÓ È∂ «¬È∑ª «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á∂
√⁄ ¿πÂ∂ Ø’ ª Ò◊≈¬∆ ‘∆√∆, ’ÀÊ«Ø Ò’
⁄⁄ Â∂ ØÓ Á∂ ÍØÍ È∂ «¬’ ÎÂÚ≈ Ú∆
‹≈∆ ’ «Áæ  ≈Õ «¬√ ÎÂÚ∂ «Ú⁄
’≈ÍÈ∆’√ Á∂ √ÓÊÈ Ú≈Ò∂
«Ú⁄≈ª Á∆¡ª Íπ√Â’ª ¤≈͉
¡Â∂ ÍÛ∑È Ú≈«Ò¡ª 鱧 Ú∆ √÷Â
ÂØ∫ √÷ √˜≈ Á∂‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈
’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¡ßÂ È±ß «¬√ ◊ÒÂ∆
’≈È ’≈¯∆ Á∂ Ï≈¡Á ÍØÍ È∂
⁄⁄ ÚÒØ∫ Óπ¡≈¯∆ Óß◊∆Õ √æ⁄
√ß √ ≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ «◊¡≈Õ
Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÍøÊ∆¡ª Á≈ ˜πÒÓ,
«‹È∑ª È∂ √æ⁄ 鱧 ÁÏ≈¿π‰ Ò¬∆
’ÂÒ∂¡≈Ó ’∆Â≈Õ Ì≈Ú∂∫ ‘≈ ¸æ’∂
‘È Ízß± ¡æ‹ Ú∆ Ì≈ ¡Â∂
√ß √ ≈ Á∂ ‘Ø  Ȫ Á∂ Ù ª ”⁄
«Î’≈Íz √  ¡Â∂ ’æ ‡ ÛÍø Ê ∆
Ù’Â∆¡ª ÓÈπ æ ÷ Â≈ «ÚØ Ë ∆
’≈È≈Ó∂ ’ ‘∆¡ª ¡Â∂ ÓÈπ÷
æ Â≈
Á≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ
«Ú«◊¡≈È Á≈ √Á≈ ‘∆ ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆
ÔØ◊Á≈È «‘≈ ˛ Â∂ ‘∂◊≈Õ «Ú«◊¡≈È
Á∆ ‘Ó∂Ù≈ «‹æ ‘ØÚ∂◊∆Õ √ß√≈ Ì Á∂
ÒØ’ ¿πÈ∑ª Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆¡ª ”Â∂
Ó≈‰ Ó«‘√± √ ’’∂ ‘È «‹È∑ ª È∂
¡≈͉∆¡ª ‹≈Ȫ Ú≈ ’∂ √æ⁄ 鱧 ¡ª⁄
È∆ ¡≈¿π‰ «ÁæÂ∆Õ
D@C-DEE-DBB@
CE@ «Íø‚ª Âæ’ ÒØ’-’Ò≈ Á≈ √πÈ‘
∂ ∂ ÒÀ ’∂ Íæ‹
π ∆
ÍzØ. ¡‹Ó∂ «√ßÿ ¡ΩÒ÷
√ÈÓ≈È √ÏßË∆ Óπ«‘ßÓ
‹¶Ë : Íø ‹ ≈Ï ¡ß Á  È◊
Í≈«Ò’≈Úª Á∆¡ª ⁄؉ª Á∂ ΩÒ∂ æÍ∂
ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ù«‘ª, ’√«Ï¡ª,
«Ú«Á¡’ √ß√Ê≈Úª, «Íø‚ª ÷≈√ ’’∂
«’√≈Ȫ, ’ßÓ∆¡ª Á∂ «Ú‘«Û¡ª ¡Â∂
◊∆Ï Ï√Â∆¡ª ¡ß Á  Íz Ø . ¡‹Ó∂ 
«√ßÿ ¡ΩÒ÷ Á∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’
√ÈÓ≈È ¡Â∂ √Ò≈Ó √Ó≈Ø ‘ Á∆
«Â¡≈∆ Óπ«‘ßÓ È∂ «ÈÚ∂’Ò≈ ÍzÌ≈Ú
«√«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√ Óπ«‘ßÓ Á≈
È≈ ’ج∆ ⁄؉ «ÈÙ≈È ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆
’ج∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ÷Û∑≈ ˛Õ «¬‘ Óπ«‘ßÓ
Á√ª È‘πß¡ª Á∆ «’ ’Á∂ Ì≈¬∆
Ò≈ÒØ¡ª ˘ ÍzØ. ¡‹Ó∂ «√ßÿ ¡ΩÒ÷,
◊π  ÙÈ «√ß ÿ ¡Â∂ ‘Ø  ÒØ ’ -Íæ ÷ ∆
È≈‡’’≈ª Á∂ È≈‡’ª ≈‘∆∫ ‹≈◊±’
’ ‘∆ ˛Õ
‹¶Ë, ÈÚª Ù«‘, È’Ø Á ,
ÒØ ‘ ∆¡ª, Ù≈‘’Ø ‡ , «ÏÒ◊≈, Ïß ◊ ≈
¡≈«Á ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Áπ¡≈Ï≈, Ó≈fi≈ ¡Â∂
Ó≈ÒÚ≈ ÷∂Â Á∂ CE@ ÂØ∫ Ú∆ ÚæË «Íø‚ª
”⁄ Á‹‰ª È≈‡’, ◊∆Â-√ß ◊ ∆Â
Óß‚Ò∆¡ª ¡Â∂ ‹ÈÂ’ ÏπÒ≈∂ ÒØ’ª ˘
H Ó≈⁄ ˘ æÒ≈ «Ú÷∂ ÍzØ. ¡‹Ó∂ «√ßÿ
¡ΩÒ÷ Á∂ ‘Ø ‘∂ «¬«Â‘≈√’ √ÈÓ≈È
”⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Á≈ √æÁ≈ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
“◊πÙÈ «√ßÿ ÒØ’ ’Ò≈ √Ò≈Ó
’≈¯Ò≈” Ȫ¡ Á∆ √ß √ Ê≈ «Ú⁄ ‹π Û ∂
È≈ÓÚ
«ÚÁÚ≈È,
Ò∂ ÷ ’,
√≈«‘Â’≈, ’Ú∆, ◊∆Â’≈,
È≈‡’’≈, «ÈÁ∂ Ù ’, ◊∆Â’≈,
◊≈«¬’, √ß ◊ ∆Â’≈, Â’Ù∆Ò‹Ó‘±∆ ’≈Ó∂ ¡Â∂ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª Á∂
√ßÿÙª «Úæ⁄ ¡◊Ú≈¬∆ ’È Ú≈Ò∂
«ÈËÛ’ ÒØ’-‹ÈÀÒ ‹Ø‡∆ Í≈ ’∂ «¬√
Óπ«‘ßÓ «Úæ⁄ ‹π‡∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
ÍzØ. ¡‹Ó∂ «√ßÿ ¡ΩÒ÷ ˘ √ÓÍÂ
“√Ò≈Ó” Íæ«Âz’≈ Á≈ «ÚÙ∂Ù ¡ß’ ‘æÊØ∫
‘æÊ∆ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ‘Ø Íz’≈«ÙÂ
√Óæ◊∆ “’Ò≈ ÒØ’ª Ò¬∆”, “’ÒÓ ’Ò≈
¡Â∂ √ß ◊ ≈Ó Á∆ «Èæ ÿ ∆ Ïπ æ ’ Ò Á∆
ӘϱÂ∆ Ò¬∆” ÿ ÿ √πÈ∂‘≈ Úß‚
‘∆ ˛Õ
«¬√ Óπ « ‘ß Ó ”⁄ «ÚÙ∂ Ù ’’∂
ÈΩ ‹ Ú≈È ÒÛ’∂ ÒÛ’∆¡ª «ÚÙ∂ Ù
¿πÂÙ≈‘ È≈Ò ’πæÁ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ Íø‹≈Ï
Á∆¡ª
‹≈‰∆¡ª-Í«‘⁄≈‰∆¡ª
√ß√Ê≈Úª «¬æ’ ‹πæ‡ ‘Ø’∂ ÍzØ. ¡‹Ó∂
«√ß ÿ ¡Ω Ò ÷ ˘ Ó≈¬∆ Ì≈◊Ø ◊Ò˜
’≈Ò‹ æÒ≈ «Ú÷∂ H Ó≈⁄ «ÁÈ∂ “Ì≈¬∆
Ò≈ÒØ ’Ò≈” √ÈÓ≈È È≈Ò √ÈÓ≈ÈÂ
’È Ò¬∆ Úæ‚∆ «◊‰Â∆ ”⁄ ’≈¯Ò∂
Ïß È ∑ ’ ∂ ‹≈‰ Ò¬∆ Òæ ’ -Ïß È ∑ Ú ∆∫
«Â¡≈∆¡ª ”⁄ ‹π‡∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ
¿π µ ÿ∂
È≈‡’’≈
’∂ Ú Ò
Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∆ «ÈÁ∂ÙÈ≈ ”⁄ Óß⁄ ß◊
Óß‘ ¡ß«ÓzÂ√ ¡Â∂ ‘«ÚßÁ Á∆Ú≈È≈
Á∆ «ÈÁ∂ÙÈ≈ ”⁄ ⁄∂ÂÈ≈ ’Ò≈ ’∂∫Á
ÏÈ≈Ò≈ Úæ Ò Ø ∫ ’ÓÚ≈ ¡ß « Óz  √
¡Â∂ ÏÈ≈Ò≈ «Ú÷∂ Ú’Ù≈ͪ Òæ◊
‘∆¡ª ‘È Âª ‹Ø æÒ≈ √Ó≈◊Ó ”⁄
«Ó¡≈∆ ’Ò≈ «’ª Á∆ Í∂Ù’≈∆ ‘Ø
√’∂Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
8
Bramptonians reject Austirity in Health secotor : People's
Voice Forum hold seminar "Health Under Attack"
Researcher and board
member of Ontario Health
Coalition Dough Allan said that
globalization of finance capital
since late eighties and early
nineties has created havoc
worldwide which accelerated
privatization of public sector.
Private Capital has targeted
Health sector in a very systematic
way and created a deliberated
crisis so that hospitals and all
related health facilities could be
handed over to corporate.
Liberals and Tories both have
collaborated to create a mess in
health sector, precisely in
Ontario province of Canada.
He said that these changes
started under social democrat’s
regime. Provincial and Federal
governments are consistently
working to withdraw various
medical facilities from public
hospitals and shifting them to
Private For Profit Hospitals where
users has to pay hefty fees to
obtain these medical facilities.
The ruling class created a
conscious atmosphere to
defame workers unions so that
they could implement all those
anti people policies to benefit big
corporates. He said, they tried to
cut MRI and CT scan facilities
from Public hospitals but they
had to restore same services
when Ontario Health Coalition
and related unions resisted
furiously against this move.
Dough
Allan
said,
unfortunately Trade Union
movement is not as strong as it
used to be in 60s, 70s, and 80s,
the offence of the Capital has to
be confronted with strong Unions
and Unions have to devise new
strategies by combining their
efforts with community. Trade
Union has to find ways to relate
its activities with the communities
and create a broad mass support
so that general masses and
working people could be
educated about the danger of
massive privatization plan of the
ruling elite.
Addressing the seminar,
conducted under People’s Voice
forum in Brampton on February
15 Shamshad Elahee Shams
explained the economic
scenario of Ontario which plays
a vital role in Canadian
economy. 38% population of
Canada (33.48 million) resides
in Ontario. 6.55 million people
out of 12.55 million Ontario’s
population reside in GTA area
only . Ontario produces 37%
($695 billion) of the total
Canadian GDP of $1.893 trillion.
GTA is witnessing rapid growth
of population which is over 9%,
above from national population
growth of 5.7%, overall growth of
Ontario is expanding at the rate
of 5.9% every year but Ontario
is on the lowest in terms of what
it gets in the name of services.
0% rise in Health Budget in last
three years is a testimonial of the
Government that they don’t want
to carry social responsibility by
the state. Over 18500 bed were
cut from its public hospitals since
1990s. Public Hospital spending
in Ontario is only $1372 in 2012
which is way less in comparison
with New Foundlander $2519.
Overall Public Health care in
Ontario has reached to its
dismal level, Ontario stand at
eighth position in the list of
Canadian list of ten province, an
average Ontarian gets $ 3963
whereas New Foudlander gets
$5399. Ontario is not getting
what it deserves. He called upon
people of Ontario to fight for their
basic human right since health is
state subject. No mature civil
society can tolerate this passive
attitude of government.
Community and communist
leader Harinder Hundal explained
in details by giving example of
recently built hospital in Brampton
when Govt. promised to give 600
bed hospital but ended up in
300+ beds only, cost of hospital
was way exceeded from its
budget projection but the result
was
disappointing.
He
announced that workers of
Communist Party of Canada and
other like minded organizations,
Indo Canadian Workers
Association, Rationalist Society
of Ontario in particular will hold a
demonstration on April 12 in
Brampton to draw people’s and
Government attention that people
of Brampton will no longer
tolerate austerity measures of
ruling elite. We will teach them a
lesson as the Greek did in recent
elections.
Human right activist from
Nepal, Govinda Shivakoti said
there will be no difference
between a third world country
and Canada if the education,
health and social welfare facilities
are withdrawn. Canada became
welfare state by the hard work
and sacrifices made by working
class,
this
hard
earn
achievement can not be
compromised and accepted.
Political
activist
Harparminder Gadri gave his
personal
accounts
and
experiences how he is billed for
some blood tests which were
earlier covered with OHIP. Now
people are made to pay for those
facilities which were available to
them for free. He said, even the
sun glasses were covered in
1960s by OHIP but now vision
care is left at the mercy of private
clinics where people are forced
to pay over $200 for their reading
glasses. He said, Finance capital
is on high horses since the
demise of USSR, they have
created havoc in every third
world country. He cited examples
from India where new economic
policies of various governments
at the center systematically
destroyed government school
sysyem in order to pursue the
interest of private school system.
They have almost dismantled
government hospitals which
were very reputed in 1970s, 80s
but health sector is left for private
hospitals who are making money
by mindless killing of the
masses.
Shamshad Elahee Shams
read out a memorandum also to
be sent to Health Minister of
Canada Dr Eric Hoskins and
Health Minister of Ontario; Rona
Ambrose, approved by attendees
of the seminar. More than 37
people came to the venue,
Brampton Soccer Center Room
No 2 when temperature was –
40, lowest in the month of
February.
Shamshad Elahee Sham
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
9
¡Ó∆’≈-«’¿±Ï≈ Á«Ó¡≈È
√π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪ Á∆ Ï‘≈Ò∆
ÁÏ≈≈ «√ßÿ ’≈‘ÒØ∫
«ÚÙÚ Ó‘ªÙ’Â∆ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂
◊π¡ª„∆ ’ÀÏ
∂ ∆¡È ’«Ó¿±«È√‡ ¤Ø‡∂ «‹‘∂
Á∂Ù «’¿±Ï≈ Á«Ó¡≈È ’∆Ï ED √≈Ò
⁄Ò ‘∂ ·ß‚∆ ‹ß◊ Ú◊∂ ’ÛÚ≈‘‡ Ì∂
√Ïß˪ «Ú⁄ AG Á√ßÏ B@AD 鱧 ¡≈¬∆
¡⁄≈È’ √π÷≈Ú∆∫ ÂÏÁ∆Ò∆ È∂ ͱ∂ «ÚÙÚ
Ì≈¬∆⁄≈∂ 鱧 ˛≈È ’’∂ æ÷ «ÁæÂ≈Õ «¬’
«ÁÈ Í«‘Òª ¡Ó∆’∆ ÍzË≈È Ï≈’
˙Ï≈Ó≈ ¡Â∂ «’¿±Ï≈¬∆ ÍzË≈È ≈¿πÒ
’≈√ÂØ Á«Ó¡≈È ‘≈‡ Ò≈¬∆È ¡Â∂
Ú≈Â≈Ò≈Í Ï≈¡Á √z∆ ˙Ï≈Ó≈ È∂ «’¿±Ï≈
È≈Ò √ßÈ AIF@ Á∂ ‹ÈÚ∆ Ó‘∆È∂ ÂØ∫
ÂØÛ∂ «‚ÍÒØÓÀ«‡’ √ÏßË ÓπÛ ÂØ∫ ⁄≈Ò±
’È, «’¿±Ï≈ Á∆ ≈‹Ë≈È∆ ‘Ú≈È≈ «Ú⁄
¡Ó∆’∆ ¡ßÏ∫À √∆ ÷ØÒ‰
∑ , ÚÍ≈’ √Ïß˪
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ≈‹È∆Â’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂
√«Ì¡≈⁄≈’ √ÏßË Ï‘≈Ò ’È Á≈
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈Õ
ÁØ «Âæ÷∂ «Ú⁄≈Ë≈’, ¡≈«Ê’,
«‚ÍÒØÓÀ«‡’, ÎΩ‹∆, √«Ì¡≈⁄≈’ Íæ÷Ø∫
«ÚØË∆ Á∂Ùª «Ú⁄ √π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪ Á∆ Ï‘≈Ò∆
‘’∆’ «Ú⁄ ¡⁄≈È’ È‘∆∫ ˛Õ «¬√
Ò¬∆ ÍØÍ Îª«√√ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò
«Í¤Ò∂ B √≈Òª ÂØ∫ ’ÀÈ‚
∂ ≈ ¡ßÁ ¡Ó∆’∆
«’¿±Ï≈¬∆ ¿π⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª Á«Ó¡≈È
Ú≈Â≈Ò≈Í ◊πÍ ÂΩ ”Â∂ ’ÀÈ‚
∂ ≈ ¡ßÁ
¡Ó∆’∆ «’¿±Ï≈¬∆ ¿π⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª
Á«Ó¡≈È Ú≈Â≈Ò≈Í ◊πÍ ÂΩ ”Â∂
‹≈∆ √ÈÕ «¬√ ÁΩ≈È G ÁΩª «Ú⁄
◊πÍ ◊æÒÏ≈ ¿πÍß ÁØÚ∂∫ Á∂Ùª È∂
¡≈ı Úæ‚∂ ¡«Û«’¡ª 鱧 Á± ’Á∂
¡≈Í√∆ «ÓÒÚÂÈ Ì∂ √π÷≈Ú∂∫ √ÏßË
‹ØÛÈ Á≈ «È‰≈ «Ò¡≈Õ
Íz Ë ≈È ˙Ï≈Ó≈ È∂ «¬√ ◊π Í Â
«‚ÍÒØÓ√
∂ ∆ È≈Ò ¿π‘∆ ’πfi ’ «Ú÷≈«¬¡≈
‹Ø «Í¤Ò∆ √Á∆ Á∂ G@Ú∂∫ Á‘≈’∂ «Ú⁄
ÍzË≈È «⁄‚ «È’√È È∂ ¡≈͉∂ «ÚÙ∂Ù
√¯∆ ˛È∆ «’«√ß‹ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò
⁄∆È∆ ÍzË≈È ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ó≈˙ ˜∂
Âπ ß ◊ È≈Ò ¡Ó∆’∆-⁄∆È∆ √π ÷ ≈Ú∂ ∫
«‚ÍÒØÓÀ«‡’ √ÏßË Ï‘≈Ò ’’∂ ’
«Ú÷≈«¬¡≈ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª Á∂ ÔÂÈ ÍzË≈È
«ÏÒ ’«¶‡È È∂ ’À ∫ Í ‚∂ « Ú‚
Ú≈Â≈Ò≈ͪ ≈‘∆∫ «¬√≈¬∆Ò∆
ÎÒ√Â∆È∆ Ó√Ò∂, ‹≈‹ ÏπÙ È∂ Ô±Í∆È
«¬’‹π‡Â≈ √ÏßË∆ ’∆Â∂ √È, «¬‘ Úæ÷∆
◊æÒ ˛ «’ «¬È∑ª ¿πÍ≈«Ò¡ª 鱧 ÍzË≈È
«È’√È ¡Â∂ ˙Ï≈Ó≈ Ú◊∆¡ª ’≈Ó
Ô≈Ï∆¡ª Íz≈Í ȑ∆∫ ‘ج∆¡ªÕ
«ÚÙÚ Á∂ Ï‘π √≈∂ ≈‹√∆ Íø‚Â
¡Â∂ «‚ÍÒØÓÀ«‡’ Ó≈Ó«Ò¡ª Á∂ ÿ≈◊
«ÚÙÒ∂Ù‰’≈ ˛≈È ‘È «’ ¡Ó∆’≈
¡Â∂ «’¿±Ï≈ √π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪ Ò¬∆ ≈˜∆
«’Ú∂∫ ‘ج?
∂
¡Ó∆’≈ ¡≈͉∆ ’È∆¡ª ¡Â∂
’ÊÈ∆¡ª «Ú⁄ Úæ‚≈ Î’ ‘؉ ’’∂ ͱ∂
«ÚÙÚ ¡ß Á  ÏÁÈ≈Ó ˛ Í Ó‘ª
¡≈«Ê’ ¡Â∂ ÎΩ‹∆ Ù’Â∆ ‘؉ ’’∂
Úæ÷-Úæ÷ Á∂Ùª ’ØÒ «¬√ 鱧 √«‘‰ ’È
Ï◊À ’ج∆ ⁄≈≈ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈Õ
¡Ó∆’≈ Á∂ ͱ  ∂ «ÚÙÚ ¡ß Á 
ÔπË
æ È∆Â’ Ê≈Úª Â∂ ’∆Ï AE@ ÎΩ‹∆ ¡æ‚∂
’≈«¬Ó ‘ÈÕ È≈‡Ø ÏÁÈ≈Ó ÎΩ‹∆ √ß◊·È
Á≈ «¬‘ √Á≈ ˛Õ Ô±. ¡ÀÈ. √ß√Ê≈
«¬Ò≈Ú≈, «ÚÙÚ ÏÀ∫’ ¡Â∂ ’ΩÓªÂ∆ ÓπÁ≈
’ØÙ Â∂ «¬√ Á≈ ◊ÒÏ≈ ’≈«¬Ó ˛Õ «Î
«¬’ ’ØÛ, A@ Òæ÷ Á∆ ¡Ï≈Á∆ Ú≈Ò∂
¤Ø‡∂ «‹‘∂ ’«Ó¿±«È√‡ Á∂Ù «’¿±Ï≈ È≈Ò
«¬√ 鱧 √π÷≈Ú∂∫ √ÏßË Ï‘≈Ò ’È Á∆ ’∆
ÒØÛ ÍÀ ◊¬∆?
Á±√∂ Í≈√∂ «’¿±Ï≈, «‹√ Â∂ √ßÈ
AIEI 鱧 Î∆ÁÒ ’≈√ÂØ «¬È’Ò≈Ï∆ ÔØË∂
È∂ ⁄∆ ◊Ú∂  ≈ Ú◊∂ ‹ªÏ≈˜
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ¡Ó∆’∆
«Íæ·± Ù≈√’ ÎπÒ‹À∫√∆˙ Ï«Â√Â≈ 鱧 √æÂ≈
ÂØ∫ Ï≈‘ Ú◊≈‘ Ó≈«¡≈ √∆, √ßÈ AIF@
ÂØ∫ ¡Ó∆’≈ ÚÒØ∫ ¿π√ «ÚπæË ¡ÀÒ≈È∆
¡≈«Ê’ È≈’∂ÏÁ
ß ∆ ÂØ∫ ¡‹∂ Âæ’ È‘∆∫ √∆
fiπ«æ ’¡≈, √ßÈ AIFA «Ú⁄ ¡Ó∆’≈ ÚÒØ∫
¿π√ È≈Ò ÂØÛ∂ «‚ÍÒØÓ«À ‡’ √Ïß˪ ¡Â∂
√≈Ï’≈ √ØÚ∆¡Â Ô±È∆¡È Á∆ ‘Ó≈«¬Â
’’∂ √ßÈ AIFB «Ú⁄ ¿π√ ÍzÂ∆ √∂ËÂ
ÏÒ≈√«‡’ «ÓÙ≈«¬Òª Á∆ ÍzÚ≈‘ È‘∆∫
’∆Â∆ √∆, ¡≈ı ¡Ó∆’≈ È≈Ò √π÷≈Ú∂∫
√Ïß˪ Ò¬∆ «’™ «Â¡≈ ‘Ø«¬¡≈?
¡Ó∆’≈ Á∂ ÒØ’ «⁄ª ÂØ∫ «’¿±Ï≈
È≈Ò √π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪ Ò¬∆ ˜Ø Í≈ ‘∂ √ÈÕ
«¬Ú∂∫ ‘∆ ¡‹Ø’∆ ÷πÒ
æ ∆∑ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ Ôπ◊
æ
«Ú⁄ ¡Ó∆’∆ ◊À √’≈∆ √ß◊·È ¡Â∂
√È¡Â’≈ ÚÍ≈∆ Ú◊ ˜Ø Í≈ ‘∂
√ÈÕ √Á∆¡ª «Ú⁄ «’¿±Ï≈¬∆ Ï∆⁄ª ¡Â∂
‡±«√‡ √Ê≈Ȫ Á∂ Ș≈«¡ª ÂØ∫ ¡Ó∆’∆
«Í¤Ò∂ ED √≈Ò ÂØ∫ Úªfi∂ Ó«‘√±√ ’ ‘∂
√È «‹ÊØ∫ Á∆ ¡≈ÏØ ‘Ú≈ ◊Ó Â ‘πÁ
ß ∆
˛Õ
√Ì ÂØ ∫ Úæ ‚ ∆ «÷æ ⁄ «‹√ ’’∂
¡Ó∆’∆ Ï‘π-≈Ù‡∆ ’ßÍÈ∆¡ª Á∂ Ó±‘
ß
«Ú⁄Ø∫ ≈Òª «‚æ◊ ‘∆¡ª ‘È ¿π‘ ˛
«’¿±Ï≈ ¡ßÁ ’∆Ï B@ «ÏÒ∆¡È ÏÀÒ
∂
Â∂Ò Á≈ «ÓÒ‰≈, ¿π√ Á≈ Â∂Ò ’愉
Ú≈Ò∂ B@ Á∂Ùª Á∆ Ò∆◊ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ
‘Ø ‰ ≈, ¡≈«Ê’ ÂΩ  ”Â∂ Â∂ ˜ ∆ È≈Ò
¡Ó∆’≈ Á∂ Ï≈Ï «Ú’√ ‘؉ ÚæÒ
Úˉ≈, Ï«’√ Á∂Ùª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ È≈Ú∂,
√Í∂È, ÚÀÈ‹πÚÒ
∂ ≈, Ú∆¡ÂÈ≈Ó ÚÒØ∫ Â∂Ò
ÏÒ≈’ª Á≈ Ò∆˜ ”Â∂ ÒÀ‰≈Õ
«¬√ ıÏª ‚≈Ò Á∂ ÚÍ≈,
«’¿± Ï ≈¬∆ Ï∆⁄ª, ‘Ø ‡ Òª, ‘≈È∆‚∂ ¡
«˜≈‡ª ÂØ ∫ ¡Ó∆’∆ Ï‘π  ≈Ù‡∆
’ßÍÈ∆¡ª «’√∂ Ú∆ Â∑ª «Í¤∂ È‘∆∫ «‘‰≈
⁄≈‘πßÁ∆¡ªÕ «¬√ ’’∂ «¬‘ ¡Ó∆’∆
√’≈ Â∂ «’¿±Ï≈ È≈Ò √π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪
Ò¬∆ ÁÏ≈¡ ω≈ ‘∆¡ª √ÈÕ
¡Ó∆’∆ ÒØ’ ¡≈«Ê’ È≈’∂ÏÁ
ß ∆ Á∂
Ï≈Ú‹± Á «’¿± Ï ≈¬∆ ÒØ ’ ª Á∆¡ª
Íz ≈ ÍÂ∆¡ª, √Ó≈«‹’ «¬È√≈¯ Á∆
¡ÁÌπÂ
æ Íz≈ÍÂ∆, √ØÚ∆¡Â Ô±È∆¡È ‡π‡
æ ‰
Á∂ Ï≈Ú‹±Á «’¿±Ï≈ Á∂ ¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂
√«Ê «‘‰ ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘ÈÕ
«’¿±Ï≈ ≈Ù‡ ¡Â∂ ÒØ’ª ÚÒØ∫
¡Î∆’∆ ≈Ù‡ª Á∂ È√ÒÚ≈Á «ÚπæË
ÿØÒ «Ú⁄ √≈Ê Á∂‰, Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’≈
Ò¬∆ ØÒ Ó≈‚Ò Ú‹Ø∫ «Ú⁄‰, Á∂٠ȱß
¡ßÁ±È∆ «÷æ⁄Â
Ø ≈‰, ÈÙ∆Ò∂ ÍÁ≈ʪ Á∂
«ÚÙÚ«Ú¡≈Í∆ Ó≈± ÍzÌ≈Ú ÂØ∫ Ï⁄≈¡ ’∂
æ ÷ ‰, ¡«ÂÚ≈Á∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª Á≈
’ÀÏ
∂ ∆¡È, Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’∆ ¡Â∂ ‘Ø
«¬Ò≈«’¡ª «Ú⁄ «ÚØË ’È, ‚≈’‡∆
√∂Ú≈Úª «Ú⁄ «ÚÙÚ ÍæË ”Â∂ ˛≈È’πÈ
ß
√∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’È ’’∂ «¬√ È∂ ͱ∂
«ÚÙÚ «Ú⁄ Úæ‚∆ Ú≈‘ØÚ≈‘∆ ÷æ‡∆ ˛Õ
¡Ó∆’≈ Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛ «’ ¿π‘
Î∆‚Ò ’≈√ÂØ È±ß √æÂ≈ ÂØ∫ ÒªÌ∂ ’È
¡Â∂ ÓÚ≈¿π‰ «Ú⁄ Ïπ∆ Â∑ª È≈’≈Ó
«‘≈, ¿π√ Á≈ Úæ‚≈ ˜Ø «’¿±Ï≈ ˘
«¬È’Ò≈Ï Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’∆ Á∂Ùª «Ú⁄
ÎÀÒ≈¿π‰ ÂØ∫ Ø’‰ Ò¬∆ Ò◊Á≈ «‘≈,
˛ÒÓ˜ Ï‡È ¡À’‡ ¡Ë∆È √Ò≈È≈
’∆Ï D@ «ÓÒ∆¡È ‚≈Ò «’¿±Ï≈ «Ú⁄
¿πÊÒ ÍπæÊÒ Ó⁄≈¿π‰ Ò¬∆ ÷⁄‰ Á∂
Ï≈Ú‹± Á ¿π ‘ ¡√¯Ò «‘≈Õ ÓÈπ æ ÷ ∆
¡«Ë’≈ª ¡Â∂ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’È Á∆¡ª
¡≈˜≈Á∆¡ª Á∂ ÓπæÁ∂ ¸æ’‰ Á∂ Ï≈Ú‹±Á
‹ÈÂ’ «ÚØË È≈ ¿π’√≈ √«’¡≈Õ
«’¿±Ï≈ È∂ ¡Ó∆’≈ ”⁄ «¬ÏØÒ≈ Ó≈±
Ï∆Ó≈∆ Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ BEF ‚≈’‡ª
¡Â∂ È√ª, B@@ Á∂ ’∆Ï Ú¶‡∆¡ª
鱧 Ì∂«‹¡≈Õ «¬√ Ï∆Ó≈∆ È≈Ò ‘π‰ Âæ’
F@@@ ÒØ’ Ó≈∂ ¸æ’∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≈˜
’’∂ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Ô±. ’∂. È∂ ¿π√ ȱß
ÙπÌ «¬æ¤≈Úª È≈Ò «ÈÚ≈«‹¡≈Õ
D √≈Ò Í«‘Òª ˛Â∆ ̱⁄≈Ò Ú∂Ò∂
D@ ÍzÂ∆Ù Í∆Û ÒØ’ª 鱧 «’¿±Ï≈¬∆
‚≈’‡ª-È√ª È∂ Ï⁄≈«¬¡≈Õ √ßÈ B@@E
«Ú⁄ Í≈«’√Â≈È ¡ßÁ ̱⁄≈Ò Í∆ÛÂ
G@ ÍzÂ∆Ù ÒØ’ª 鱧 «ÚÙÚ Á∂ √Ì Á∂Ùª
ÂØ∫ «¬√ Á∆ BD@@ ÓÀ∫Ï∆ ÓÀ‚∆’Ò ‡∆Ó È∂
Ï⁄≈«¬¡≈Õ ¡æ‹ «ÚÙÚ Á∂ F@ Á∂Ùª «Ú⁄
«’¿±Ï≈ Á∂ E@,@@@ ‚≈’‡ √∂Ú≈ ’
‘∂ ‘ÈÕ «’¿±Ï≈ Á∆¡ª Íz≈ÍÂ∆¡ª ¡æ◊∂
¡Ó∆’≈ Ú◊∆ Ó‘ª-Ù’Â∆ ÏΩ‰≈ Ó«‘√±√
’Á∆ ˛Õ
«’¿±Ï≈ È∂ «ÚÙÚ ÙªÂ∆, Ì≈¬∆⁄≈’
√ªfi, «¬Ò≈’≈¬∆ «¬’‹π‡Â≈, √Ó≈«‹’
«¬È√≈¯ Á∂ «√˪ª 鱧 Óπ÷
æ æ÷Á∂ ¡Ó∆’≈
È≈Ò √π÷≈Ú∂∫ √Ïß˪ Á≈ ϱ‘≈ ÷Ø«Ò∑¡≈ ˛Õ
«’¿±Ï≈ Úæ‚∂ «‹◊∂ Ú≈Ò≈ ≈Ù‡ ˛Õ
«Ó√≈Ò Ú‹Ø ∫ «¬√ Á∂ ‚≈’‡ª È∂
ÏØÒ∆Ú∆¡È Ó≈‹À∫‡ Ó≈∆˙ Â∂È È±ß ¡æ÷ª
Á∆ ΩÙÈ∆ Ï÷Ù∆ «‹√ È∂ AIFG ”⁄ Ó‘≈È
«¬È’Ò≈Ï∆ ⁄∆ ◊Ú∂≈ 鱧 √∆. ¡≈¬∆. ¬∂.
‘π’Óª ’’∂ Ó≈ «ÁæÂ≈ √∆Õ
≈¿πÒ ’≈√ÂØ È∂ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ ˛
«’ ¡√∆∫ «‚ÍÒØÓ«À ‡’ √Ïß˪ Ò¬∆ ˜±
ÓßÈ∂ ‘ª Í ¡≈«Ê’ È≈’≈ÏßÁ∆ Á≈ ÓπæÁ≈
’≈«¬Ó, ‹Ø ¡Ó∆’≈ 鱧 ÷ÂÓ ’È≈
‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ «¬√ ’’∂ «’¿± Ï ≈ ȱ ß A.A
«‡z∆Ò∆¡È ‚≈Ò Á≈ Èπ’√≈È ‘Ø«¬¡≈
˛Õ Úæ‚∂ ¡«Ûæ’∂ ˙Ï≈Ó≈-’≈√‡Ø ¡ÍÀÒ
B@AE ÍÈ≈Ó≈ «ÓÒ‰∆ Ú∂Ò∂ ıÂÓ ‘؉◊∂Õ
Î∆ÁÒ ’≈√ÂØ Á∆ ‚≈’‡ ÍπÂ
æ ∆
Ó≈∆Ò≈ ’≈√ÂØ È∂ «’‘≈ ˛ «’ «¬√
˜˜∆≈ ’ΩÓ È±ß ¡Ó∆’∆ Â≈’ÂÚ «ÚæÂ∆
◊πÍ
æ ª Á∂ ⁄ΩË≈¬∆ «‘æª Á∂ ◊πÒ≈Ó È‘∆∫
Ï‰È «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
¡Ó∆’∆ ÍzË≈È ˙Ï≈Ó≈ 鱧 ’ª◊√
È≈Ò «ÓÒ ’∂ «’¿± Ï ≈ Á∆ ¡≈«Ê’
È≈’∂ÏÁ
ß ∆, Ó≈± ‘∂ÒÓ˜-Ï‡È ¡À’‡ ¡Â∂
‘Ø Í≈ÏßÁ∆¡ª Ú≈Í√ ÒÀ‰∆¡ª ÍÀ‰◊∆¡ªÕ
«’¿±Ï≈ ¡ßÁ «Ó√, «ÒÏ∆¡≈, √∆∆¡≈,
Ô±’∂È, ’√ØÚØ Ú◊∆¡ª ÌßÈ ÂØÛ ¡Â∂
√’≈ª ÍÒ‡‰ Á∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª ÂØ∫
◊π˜
∂ ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ
’∆Ï E Òæ÷ «’¿±Ï≈¬∆ ÚÍ≈∆’≈ØÏ≈∆, ‘Ø‡Ò ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡, «Î≈¬∆È∆
√È¡Â, ÷∂Â∆, ‚≈’‡∆ √∂Ú≈Úª È≈Ò
√ÏßË ÒØ’ «È√«⁄ ÂΩ ”Â∂ «¬√ ÈÚ∆∫
Ùπ  ± ¡ ≈ ÂØ ∫ ≈Ù‡∆, Ó≈ÈÚ∆ ¡Â∂
¡≈«Ê’ «‘æª Ò¬∆ Ò≈Ì ¿π·≈¿π‰ Á≈
Ìͱ ÔÂÈ ’È◊∂Õ √≈∂ «ÚÙÚ Á∆¡ª
¡æ÷ª «¬È∑ª ÁØ‘ª Úæ÷-Úæ÷ «Ú⁄≈Ë≈≈Úª
Ú≈Ò∂ ◊π¡ª„∆¡ª Á∂ Ì«Úæ÷ «Ú⁄ ÙªÂ∆
¡Â∂ «ÓÒÚ‰ È≈Ò «‘‰ Íz  ∆
«‡æ’∆¡ª ‘ج∆¡≈ ‘ÈÕ
√≈Ï’≈ ≈‹ √±⁄È≈ ’«ÓÙÈ, Íø‹≈Ï
ÏÀ∫͇È, ’ÀÈ‚
∂ ≈
@@A-DAF-HEG-GFFE
Íπ√Â’ ««Ú¿±
Í∞√Â’- Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∆¡ª «Ò÷ª
√≥Í≈Á’†: ‹◊ÓØ‘È «√≥ÿ
ÍÃ’≈Ù’ : ⁄∂ÂÈ≈ ÍÃ’≈ÙÈ, Í≥‹≈Ï∆ ÌÚÈ Ò∞«Ë¡≈‰≈
Í≥È∂ : CIB
’∆Ó : DE@ ∞ͬ∂
Í∞√Â’†√Ó∆«÷¡≈ : ◊∞Ó∆ ÍÒ≈‘∆
Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ÷ؘ ’Ó∂‡∆ Á∆
’Ø«Ù√ È≈Ò «¬’º·∆¡ª ’∆Â∆¡ª Ù‘∆Á
Ì◊ «√≥ ÿ ¡Â∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ √≈Ê∆¡ª
Á∆¡ª «Ò÷ª ˘ «¬’ºÂ ’È Á≈ Ó∞÷
º
Ó≥ÂÚ Ì◊ «√≥ÿ Á∂ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡Â∂
«Ú«◊¡≈È’ ¡√±Òª ˘ Í«‘⁄≈ȉ≈
¡Â∂ √Ófi‰≈ ‘ÀÕ Í∞√Â’ ±Í «Úº⁄ «¬‘
«Ò÷ª Í«‘Ò∆ Ú∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ
¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∆¡ª «Ò÷ª
Á∂ È≈Ó ‘∂· C Ó≈⁄ AIHE ˘ ‹◊ÓØ‘È
«√≥ÿ Á∆ √≥Í≈ÁÈ≈ “⁄ ¤≈Í∆¡ª ◊¬∆¡ª
¡Â∂ ‘ÊÒ≈ ÈΩÚª √≥√’‰ BH √Â≥Ï
B@AD ˘ ¤≈«Í¡≈ «◊¡≈ ‘À Õ
«¬È∑ª «Ò÷ª «Úº⁄,Ù‘∆Á Ì◊Â
«√≥ÿ È∂ Á∂Ù Á∂ «¬«Â‘≈√, «¬√ Á∆¡ª
‘≈Òª ¡Â∂ ¡≈ÁÙª Á∆ «Ú«◊¡≈È’
¡√±Òª Á∆ Ì≈∆ √Ófi «¬º’ ◊≥Ì∆ ,
«Ó‘ÈÂ∆ ¡Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈ «Ú«Á¡≈Ê∆
Ú‹Ø∫ √ªfi∆ ’∆Â∆ ‘ÀÕ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆
«¬Â‘≈√’ ÒØÛ «¬È’Ò≈Ï √∆, ‹Ø ÒØ’ª
Ò¬∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ÒØ’ª ≈‘∆∫ «Ò¡ªÁ≈
‹≈Ú∂Õ «‹√˘ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ È∂
Ï‘∞  ‘∆ √ͺ Ù ‡Â≈ È≈Ò √≈‘Ó‰∂
«Ò¡≈’∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆¡ª ˘ ◊ºÁ∆¿∞∫
Ò≈‘∞ ‰ Ò¬∆ Ì≈ Á≈ «¬º ’ Ø - «¬º ’
‘«Ê¡≈ «’Â∆ «¬È’Ò≈Ï Ú‹Ø∫ Í∂Ù
’∆Â≈Õ
«¬√ Í∞√Â’”⁄ «‹Ê∂ √≥Í≈Á’ È∂
Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú’≈√
Ï≈∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈«¬¡≈ ‘À , ¿∞Ê∂ Ì◊Â
«√≥ÿ Á∆ BB-@G-AIAH ˘ Ò≈‘Ω ÂØ∫
¡≈͉∂ Ï≈Ï≈ ‹∆ ˘ «Ò÷∆ Í«‘Ò∆ «⁄º·∆
ÂØ∫ ¡≈≥Ì ’’∂ ’∞fi ÿ∂Ò± «⁄º·∆¡ª Á≈
Úȉ ’«Á¡ª, Ì◊ «√≥ ÿ Á∂
√≈Ê∆¡ª ˘ «Ò÷∆¡ª «⁄º · ∆¡ª ˘
√≥Ì≈Ò‰ Á≈ ¿∞Í≈Ò≈ ’∆Â≈ ‘À Õ Ì◊Â
«√≥ÿ Á∂ ¿∞‘ Ò∂÷ ‹Ø √Ó∂∫ √Ó∂∫ ¡÷Ï≈ª
«Úº⁄ ¤ÍÁ∂ ‘∂, ‹ª ¿∞‘ ◊∞Í √≥ÁÙ
∂
«‹‘Û∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ √≈Ê∆¡ª ˘ Ì∂‹Á≈
«‘≈, ¿∞‘ Í∞√Â’ «Úº⁄ ¡≥«’ ‘ÈÕ
‘ØÒ∆ Á∂ «ÁÈ ÷±È Á∂ «¤º‡,∂ ϺÏ
¡’≈Ò∆ Ϊ√∆ Â∂ , ’≈’Ø  ∆ Á∂ Á∂ Ù
Ì◊ª Á∆ ‹≈‰ ͤ≈‰, Ù‘∆Á «‹≥Á
Ò«‘∆ Á≈ ıÂ, Ù‘∆Á ≈Ó ÍÃÙ≈Á
«Ï√«ÓÒ Á≈ ¡≥ Â Ó √≥ Á ∂ Ù , Ù‘∆Á
¡ÙÎ≈’ Á≈ Ϊ√∆ Â÷Â∂ ÂØ∫ √≥Á∂Ù,
’≈’Ø∆ Á∂ Ù‘∆Áª Á∂ Ϊ√∆ Á∂ ‘≈Ò≈Â
, ’≈’Ø∆ Á∂ Ù‘∆Áª Ò¬∆ ÍÃ∂Ó Á∂ ‘≥fi±
’∞fi Ù‘∆Áª Á∂ «¬‘Ø «‹‘∂ ¡‰Ó∞Ò
º ∂ ıÂ
‘È, «‹È∑ª ˘ √≥Ì≈Ò‰ Á≈ ¿∞Í≈Ò≈
’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À Õ √Ó’≈Ò∆ Ó√«Ò¡ª,
Ì≈Â∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ,
¡≥Â ≈Ù‡∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ª Á≈
¡«Ë¡À È , Úº ÷ Ø Úº ÷ ∂ √Ó≈‹’ Â∂
≈‹È∆Â’ Ó√«Ò¡ª Ï≈∂ Ì◊ «√≥ÿ
Â∂ √≈Ê∆¡ª Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈, ¡√≥ÏÒ∆ Ï≥Ï
’ª‚ √Ï≥Ë∆ √∞«‡¡≈ Í⁄≈ ¡Â∂ Ù‘∆Á
Ì◊ «√≥ÿ Á∂ «¬È’Ò≈Ï √Ï≥Ë∆ ÍÃ◊‡
’∆Â∂ «Ú⁄≈ Í∞√Â’ Á≈ «‘º√≈ ‘ÈÕ
Í∞√Â’ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ¡Â∂
¿∞√Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ √‘∆
Ó≈¡«È¡ª «Úº⁄ «Ï≥Ï Í∂Ù ’È Á∂ È≈Ò
È≈Ò ¿∞ È ∑ ª Ï≈∂ Í≈¬∂ ◊¬∂ ÌÓ
Ì∞Ò«∂ ÷¡ª ¡Â∂ ’±Û ÍÃ⁄≈ ˘ Á± ’È
Á≈ «¬º’ ÔÂÈ ‘ÀÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
10
Quality of Education, in general, is at Stake High fees cause mutual fund investors to
work longer or retire with less: study
Prof. B. S. Brar
In reference to Editorialnote, entitled "Faculty crunch at
IIT's", (6th Dec., 2014)[The
Tribune], respected Editor has
rightly projected disturbing
aspect of shortage of teachers in
IIT's, NIT's, and IIIT's; and how
this aspect is related to lowering
of standards of higher technical
education. I think that not only
this, but entire education system,
including Medical Institutions,
Universities and Colleges of all
types, and Schools, is suffering
from this disease. The generally
accepted teacher-taught ratio
1:25, has not been implemented,
not to speak of moving towards
having ratio 1:5 of Stanford and
ratio 1:7 of Harvard. The system
of recruiting temporary teachers,
on consolidated salary, contract,
guest-faculty, is wide-spread;
thereby exploiting teachers,
closing academic-advancement,
and darkening future. Why
system
of
permanentrecruitment is thrown to winds?
Why, instead of eradicating
disturbing-aspects
of
examination-system
and
improving it, instead of improving
quality of teaching and education;
the degrees are doubted and a
plethora of Eligibility-Tests is
being
implemented?
Development of teacher is a
continuous process, it should be
planned collectively. There
should be thorough review of all
these aspects, correct lessons
must be learnt and honestly
implemented.
Get Rid of Plethora of
Eligibility-Tests
Punjab Govt. has decided
to organize its own medical
entrance test. Reason?Because,
majority of students has not
qualified the all-India medical
entrance test, as a result of
which so many seats in Medical
Colleges of Punjab have not filled.
So, we have admitted low-level of
our students. Real-path to tackle
the obtaining situation is that we
must eradicate faulty-aspects of
examination-system, improve it,
improve the quality of teaching
and education; the system of
permanent-recruitment
of
teachers should be implemented.
By doing so, we will not require
eligibility-test of any sort, and can
admit students on the basis of
merit with respect to marks
obtained in +2 examinations. If
anyone has the view that marks
in practical examination do not
reflect the real level of the
students, then merit-list may be
made basing upon the marks
obtained in Theory, especially in
Biology, Chemistry, and
Physics.Ultimately, we will not
need a plethora of EligibilityTests. If we move in this light in
all the spheres, then there will be
no need of eligibility-tests in any
field.
Religious Conversions
Everyone has a right to
adopt or not to adopt any religion
and any religious-faith. It is, and
it should be a question of
personal freedom. But one
should not fanatic in his or her
religion and religious-faith, and
should not understand and
propagate that his or her religion
and religious-faith is supreme
and religion and religious-faith of
others is inferior. Anybody can
change his or her religion and
religious-faith of his/her own. But
if there are religious conversions
organized with force and
coercion, or by providing some
financial-temptation, then it is
condemnable, it will amount to
attacking personal religiousfreedom. Moreover, since nature
of freedom of religion and
religious-faith, is personal, so
organizing religious-conversions,
is also condemnable.
Bathinda, Punjab, India,
Ex -student of Govt.
College of Science
Education and Research
Jagraon (Ludhiana)
OTTAWA
:
High
management fees will cause
Canadians relying on mutual
funds for their retirement
income to work into their 70s or
retire with 20-40% less
compared to pension plans,
says a study released today by
the Canadian Centre for Policy
Alternatives (CCPA).
The study, by CCPA Senior
Economist David Macdonald,
compares the management
fees charged by mutual funds
and pension plans. He finds that
in 2014 annual average pension
plan fees were 0.38% of assets
while comparable mutual fund
fees were 2.1%.
“Canada has the highest
equity mutual fund fees in the
world,” says Macdonald.
“They’re so high that in order to
offset those fees the average
mutual fund investor will have
to work until age 72 to match
what a pension plan holder
made by age 65, even with
identical contributions,” says
Macdonald.
The study finds a large
variation in fees among mutual
fund families. Across major
fund families, Canadians can
expect to work two to 11 years
beyond age 65 to make up for
higher mutual fund fees. High
fees in fund families like
Investors Group, AGF, and IA
Clarington would force
investors to work past age 75
to match pensions. MD
Management, Beutel Goodman
and Phillips Hager & North also
have higher fees than pension
plans, but their holders would
have to work to age 68 or 69 to
overcome the difference.
The RRSP system has
been a dismal failure at
encouraging Canadians to save
for retirement. Even today,
most Canadians nearing
retirement do not have nearly
enough in RRSPs to rely on
them for retirement income. At
the same time, only 27% of
Canadians have a workplace
pension plan, down from 43%
in 1977.
The study recommends
an expansion of inexpensive
workplace pension plans or
public pension plans, like the
CPP. As a stopgap measure,
trailers fees—the portion of
mutual fund fees that go back
to the advisor—could be
capped or banned entirely.
“The
anxiety
that
Canadians feel in RRSP
season about whether they’ve
saved enough, whether they’ve
picked the ‘right’ mutual fund
and whether their savings will
be wiped out in a down market
are features of the RRSP
retirement system,” concludes
Macdonald. “A retirement
system requiring high fees and
delayed retirement is not a
foregone conclusion. There are
plenty of viable alternatives
available to policy makers that
would improve the system for
all Canadians. ”
Flawed funding formula behind Toronto school board woes: study
TORONTO – The political
drama that's been unfolding at
the Toronto District School Board
(TDSB) over school closures
and tight funding is totally
avoidable, says the author of a
new study from the Canadian
Centre for Policy Alternatives'
Ontario office (CCPA-Ontario).
Economist Hugh Mackenzie has
been tracking the performance of
Ontario's education funding
formula for 18 years and finds
students across the province, but
especially in Toronto, have been
shortchanged by the province for
almost two decades. "Talk about
shutting down schools and
penalizing school board trustees
makes for good political drama
but it's overshadowing the root
source of the problem: Ontario's
education system is still suffering
from a Mike Harris-era funding
formula hangover," says
Mackenzie. "The formula was
designed not to support students
but to force school boards to cut
back on programs," says
Mackenzie. "Key features of a
modern education system
generate no funding at all; others
are funded at less than their cost."
Mackenzie's study, Harris-era
Hangovers: Toronto School
Trustees' Inherited Funding
Shortfall, details how chronic
funding pressures have played
out in TDSB schools since 1997,
including:
Province-wide
uniformity makes funding
unresponsive to differences in
the cost of providing the same
services. In school operations,
the TDSB is shortchanged by
$174 for every elementary
student and $228 for every
secondary student; Funding
makes no allowance at all for
uses of schools other than for
classroom instruction; The
foundation grant doesn't generate
enough funding to support basic
services like libraries and
guidance; the library shortfall
alone shortchanges the TDB by
$179 million; Funding for
programs to support students
whose first language isn't French
or English amounts to at least a
$55 million shortfall; the shortfall
in needed funding for at-risk
students is another $60 million;
The TDSB's declining enrolment
grant falls far short of what's
needed to cushion the cost
impact. "The province talks
about problems of accountability
at the TDSB", says Mackenzie.
"The real accountability problem
is at the province, with the lack
of any accountability for the
adequacy of the funding of the
system as a whole. Even Mike
Harris recognized that provincial
funding created an accountability
gap, and committed to a five-year
review cycle. Eighteen years
later, the Eves government's
2002 review is the only one we've
had." –
For more information
please contact: Trish Hennessy
CCPA-Ontario:
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
11
Anger pours out on the streets of the capital against
unconstitutional, anti-farmer Land Ordinance
Over 350 organizations, twenty thousand farmers-workers from across country threaten intensified stir
Delhi: Fury and frustration
rocked the capital today, as nearly
twenty thousand farmers, adivasis,
workers, fisher people and others
dependent on land for their
livelihood converged from the
length and breadth of the country
and warned the Narendra Modi-led
NDA Government that they shall
intensify their stir, if the
unconstitutional Ordinance
amending the Land Acquisition
and Rehabilitation Act, 2013 Act is
not dropped in toto. From amidst
songs and slogans, flags and
banners, representing the diversity
of the social movements from
across the country, the voice that
emerged was clear and united –
Drop the Ordinance: Stop Land
Acquisition, Ensure Land Rights.
More than 350 organizations
and networks of farmers, workers,
tribals from all the states of the
Country including National Alliance
of People’s Movements (NAPM),
All Indian Union of Forest Working
People (AIUFWP), All India Kisan
Sabha (36 Canning Lane), All India
Kisan Sabha (Ajoy Bhavan), Ekta
Parishad, Kisan Sagharsh Samiti,
Narmada Bachao Andolan, Yuva
Kranti, Campaign for Survival and
Dignity, Chhattisgarh Bachao
Andolan, All India Agricultural
Workers’ Union, Bharatiya Khet
Mazdoor Union, Sanyukt Kisan
Sangharsh Samiti, INSAF, Delhi
Solidarity Group, Ghar Bachao
Ghar Banao Andolan, Agragami
Kisan Sabha, Jan Sangharsh
Vahini, National Fish workers
Forum, Punjab Kisan Union
participated in the protest action
today.
The farmers questioned the
Prime Minister as to what kind of
“Ache din” does he envisages for
the millions of small agriculturalists
of the country if lakhs of farmers
are displaced by mega projects,
thousands of hectares of land is
handed over to private companies
and corporates and the foodsecurity is threatened by
acquisition of multi-cropped
farmland. Despite a roaring protest
at the Parliament Street by
thousands of farmers, the Govt.
has introduced a Bill in the Lok
Sabha to legislate this Ordinance.
This, the farmers said is
condemnable and undemocratic.
Anna Hazare, who sat all day
along with the activists of the
different movements said that
farmers and workers will have to
prepare for a long term struggle and
be prepared to even go to jail. He
called for a nation-wide movement
against the corporate loot of the
land, which feeds the whole
country. Government must
withdraw the ordinance is what we
all demand and they must do it.
Addressing the massive
gathering, Medha Patkar challenged
the ‘electoral promises’ of the ruling
party, which was part of the
parliamentary process leading to
enactment of the Land Acquisition
and Rehabilitation Act, 2013. Now
in ‘power’ it is seeking to sniff away
the soul of the Act, by removing the
key provisions of “consent” &
“social impact assessment” and
manipulating the definitions of
“private entities” and “public
purpose”, purely to promote
business interests. Stating that the
interests of farmers is supreme in
a agricultural economy like India,
Anna Hazare gave a clarion call to
the farmers that this is nothing less
than a Do-or-die’ battle, it is the
second war of independence, a
war for freedom from repressive
government, oppressive laws and
corporate control over natural
resources.
Hannan Mollah, spoke about
the need for united movement and
said that the BJP-led NDA
Government had brought the
draconian Ordinance to suit the
interests of the Corporates and
Land Mafia. He said the BJP
Government’s move will be
defeated and struggles will be
launched at all sites of unjust land
acquisition.
Atul Anjaan, said this Protest
Rally is just the beginning and
there will be need to launch a
prolonged struggle. He said the
BJP Government which is a
Government of the Corporates,
land mafia and builders’ lobby has
dared to bring an Ordinance
worse than the British Colonial
Act of 1894. He said it was a
political battle and also
emphasized the need to speak to
all Political Parties to defeat the
Government move in Parliament
too.
Representatives
of
numerous farmers organizations,
tribal rights groups, workers
movements vented their rage at
the Modi Govt’s anti-people
agenda and open invitation to
profit-makers and looters to
plunder the country’s resourcesland, coats, rivers, fish, minerals
etc. Thousands of farmers also
shouted out slogans that they do
not
need
“crumbs
of
compensation”. The Ordinance
nullifies the most significant
provisions of the 2013 Act and
takes it back to the pre-1994 days.
The same is unacceptable, they
said. NDA government has only
been launching schemes for the
corporates
and
private
businesses but nothing of
significance for farm sector and
farmers, it was felt.
Speakers also said that
similar to the British, the present
Government is trying to “divide”
the farmers and rulers in the
interests of the Adanis and
Ambanis, who have fuelled the
election campaign of the BJP.
However, we shall stay united in
our demand for a complete
revocation of the Ordinance, they
said. If Ambani, Adani are your
side, Birsa, Munda are on our
said, roared an adivasi woman
leader. All the protestors
expressed a common resolve
that “We will not let Modi-Govt.
snatch our rights and take India
back to pre-independence days”.
Various
speakers
condemned the unparliamentarily
‘Ordinance Raj’ in every sector, be
it land, coal, mining, insurance,
motor vehicles and derided the
Governance through Ordinance
mechanism, by-passing both the
Parliament and the People.
Leaders and representatives of
various political parties and their
affiliated organizations also
expressed their solidarity with the
demands of the farmers and
demanded that the Ordinance be
revoked. Retd. Jst. Rajinder
Sacher, Adv. Sanjay Parikh and
many other academicians,
advocates, activists visited the
dharna site and expressed
solidarity.
Protest actions to continue
through the Budget Session:
Various
Farmers
Organizations including Akhil
Bhartiya Kisansabha, Agragami
Kisan Sabha, All India Agricultural
Workers’ Union, Bharatiya Khet
Mazdoor Union etc. and People’s
Movements have resolved that the
struggle against the Ordinance
shall continue, rather intensify in
the days to come in every state
and every district. While hundreds
of Gram Sabhas across the
country have already passed
resolutions, thousands more
shall do so shortly. “We will not
allow NDA Govt. to legislate this
Black Ordinance by brute force,
“they resolved.
Delegation Meets President:
The farmers leaders also
said that while President’s
statement in his budget speech
that his “government attaches
paramount importance to
safeguard the interest and wellbeing of farmers and families
affected by land acquisition”, is
welcome, his ‘approval’ of the
Ordinance,
which
is
fundamentally anti-farmer is
unacceptable. In the same
speech, he has liberally
endorsed the “Make in India”,
“Single-Window Clearance” and
“Ease of Business” and “Smart
City Programme” as hallmarks of
‘his Government’. All these
approaches will sound the deathknell of the farming and working
classes of this country and
destroy our natural resources, to
the detriment of generations. A
delegation including Hannan
Mollah, Atul Kumar Anjaan,
Medha Patkar, Sunilam, Roma
Malik, Rakesh Rafik, Vijoo
Krishnan and Harpal Singh met
the President today evening and
exhorted him to resolve the
ongoing impasse in the interests
of the toiling peasants of the
country and use his “highest
constitutional office” to ensure
that the Ordinance is not
legislated. The President
expressed sympathies for the
Farmers in distress and said he
would send the Memorandum to
the Government (Copy of the
Memorandum is attached).
The protest also witnessed
the participation of a large number
of young people and women, small
farmers and tribals signaling that this
movement shall be led by these
people in the coming days
Simultaneous protests and
demonstrations, burning of the
Ordinance etc. were organised
across the country in Patna,
Lucknow, Ludhiana, Bhubaneshwar
and many other places.
For details contact :
9958797409, 9810423296,
9818905316, 9911955109 |
email : napmindia@gmail.com
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ù‘∆Á
Ì◊Â
«√≥ÿ Á≈
‹ºÁ∆ ÿ
Ó≈⁄ B@AE
12
√ÚÀ-’Ê≈
√π‰≈ «‘À
÷‡’Û ’Òª, Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ºÁ∆ ÿ ÍzÂ∆ Íπ≈ÂÂÚ «ÚÌ≈◊, ÍzÙ≈√È ¡Â∂ ‘∞’Ó≈È≈ Á≈ ‹∂ Ï∂∞ı∆ Ì«¡≈ Úº¬∆¡≈ «‘≈ ª Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ¡Â∂ ¿∞√˘ «¬È’Ò≈Ï∆ «Ú⁄≈ª Á∆
◊∞ÛÂ∆ Á∂‰ Ú≈Ò∂ Ó≈«Í¡ª, Á≈Á≈ ¡‹‰ «√≥ÿ ¡Â∂ ⁄≈⁄≈ ¡‹∆ «√≥ÿ Ú«◊¡ª Á∆ «¬‘ Íz∂È≈Ó¬∆ ’ΩÓ∆ Ô≈Á◊≈ ÓˇÏ∂ Á≈ „∂ ω’∂ «‘ ‹≈¬∂◊∆Õ
Dilapidated walls of the memorial at Khatkar Kalan
¡ÓØÒ’ «√≥ÿ
AIDG ÂØ∫ ¡º‹ º’ ’ج∆ ÍΩ‰∆ √Á∆
Á≈ ¡√≈ Ï∆ ‹≈‰ Â∂ «¬√ Ô≈Á◊≈
Á∆ «√º’∂ Ï≥Á √ªÌ-√≥Ì≈Ò Á≈ ’≥Ó ¡‹∂
√’≈∆ Î≈¬∆Òª Á∆ Í’Ó≈ º ’
√∆Ó ‘ÀÕ «’√∂ «ÁÈ ‹ºÁ∆ ÿ Ê∂‘ ω
‹≈‰ Á∆ √πı∆ ¡ıÏ≈∆ Í≥«È¡ª ”Â∂
ÍÛÈ ˘ «ÓÒ √’Á∆ ‘ÀÕ «¬º‡ª ÷π ¡Â∂
Ì∞ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ’Ó«¡ª Á∂ ¡≥ÁÒ∂
Ï≥È∂ ◊≈∂ Á∆ «⁄‰≈¬∆ Ú≈Ò∆¡ª ’≥˪
ÂØ∫ ÷Ò∂ÍÛ «‚◊ ‘∂ ‘ÈÕ Ï≈«Ò¡ª,
ÙÂ∆∆¡ª ¡Â∂ ÁÚ≈«˜¡ª ˘ «√¿∞∫’
÷≈ ‘∆ ‘ÀÕ «√Ò∑, Ï√≈ª, Â∂‹ ËπºÍ,
Â∂‹ ·ß„ ¡≈«Á ÂØ∫ ¡√∞º«÷¡Â ÿ Á∆
‘ ÍÒ ¿∞ Ó  Ï∆ÂÁ∆ ‹≈ ‘∆ ‘À Õ
’Ó«¡ª ˘ ¡’√ Â≈Ò∂ Òº◊∂ «‘≥Á∂
‘ÈÕ ’Ó«¡ª ¡≥Á ËπºÍ ¡Â∂ ‘Ú≈ º’
È‘∆∫ ‹≈ ‘∆Õ Èß◊∆¡ª ¤ºÂª ¿∞Í ‘
ÓΩ√Ó ¡≈͉≈ ’«‘ „≈¡ «‘≈ ‘ÀÕ
“È∂Û∂ ¡≈¬∆ ‹≥È, «Ú≥È∑Ø ’∞Û∆ Á∂
’≥È” Á∆ ’‘≈Ú ¡È∞√≈ ‘∞‰ ‹ÁØ∫
BC Ó≈⁄ Ù‘∆Á∆ «Á‘≈Û≈ Ï»‘ª Â∂ ‘À
ª «◊ºÒ∆ ±Û∆ «Óº‡∆ Á≈ ÒºÊ∂ ÷Ò∂ÍÛª
¿∞µÍ ÍØ⁄≈ Î∂ «ÁºÂ≈ ‘À ª ‹Ø √’≈∆,
◊À √’≈∆ √Ó≈◊Óª ÓΩ’∂ ¡≈¬∂ ÒØ’ª
Ò¬∆ «¬‘ „’∆ «ºfiÁ∆ ‘∂Õ ¡‹Ø’∂ Ô∞º◊
¡≥ Á  «’≥ È ∂ ‘∆ «⁄ √Ê≈¬∆
«Ú«◊¡≈È’ Â∆’∂ √ªÌ √≥Ì≈Ò Ò¬∆
¿∞ Í ÒÏË ‘È, ¿∞ ‘ ¡ÈÍ≈¿∞ ‰ Á∆
Ï‹≈¬∂ ÏπºÂ≈ √≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
¡‹∂ Ú∆ Ù≈«¬Á Ú∂Ò≈ ‘À «’ ‚≥◊‡Í≈¿± ¡Â∂ Ï∂∞ı∆ Ì«¡≈ Úº¬∆¡≈ ¤º‚
’∂, ÔØ◊ «¬≥‹È∆¡ª Á∂ ÍÀÈÒ ≈‘∆∫ Í»∂
ÿ ˘ Óπ’≥ÓÒ ÂΩ Â∂ ¡‹∂‘∂ «ÚÙ∂Ù ÙÀ‚
Á∆ ¤ºÂ È≈Ò √≥Ì≈«Ò¡≈ ‹≈¬∂ ª ‹Ø
ÒØÛ∆∫Á∆ ËπºÍ, ØÙÈ∆ ¡Â∂ ‘Ú≈‘≈≈ Ú∆
Ï«‰¡≈ ‘∂ ¡Â∂ Ú≥È-√πÚ≥È∂ ÓΩ√Óª Á∆
Ó≈ ÂØ∫ Ú∆ ÿ ˘ √πº«÷¡Â º«÷¡≈
‹≈Ú∂Õ «¬√Á∂ Óπº÷ Áπ¡≈ ¡Â∂ ’Ó«¡ª
Á∂ Óº«Ê¡ª Ú≈Ò≈ Í≈√≈ «¬¿∞∫ √≥Ì≈«Ò¡≈
‹≈¬∂ «’ ¡≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∂ ÒØ ’ ª Ò¬∆
’Ó«¡ª ¡≥Á «Í¡≈ √Ó≈È ¡≈Ó
È≈Ò «Á÷≈¬∆ Ú∆ Á∂Ú∂ ¡Â∂ ’ج∆ ÷≈Ï
Nobody opens the monument to clean it. It is stinking inside
Ú∆ È≈ ’ √’∂Õ
ÒØ ’ Ì∂ ÓÈ È≈Ò «Ù’Ú≈ Ú∆
’Á∂ ‘È «’ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ È◊
(ÈÚª Ù«‘)-Î◊Ú≈Û≈ Óπ º ÷ √Û’∆
Ó≈◊ Â∂ √«Ê ¡‹≈«¬Ï ÿ ¡Â∂
Ì◊ «√≥ÿ Á≈ ÏπºÂ Ú∂÷ ’∂ ÒØ’ Ú≈Í√
Í ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ ˘ «¬ÊØ∫ ÷‡’Û
’Òª ”⁄ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ºÁ∆
ÿ ÚºÒ ‹≈‰ Á∆ ‹≈‰’≈∆ «Á≥Á∂ ‘ج∂
√≥’∂ «Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «Á≥Á∂Õ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫
Óπº÷ Ó≈◊ ¿∞Í ’¬∆-’¬∆ «’ÒØÓ∆‡
º’ “Á≈‰≈ Í≈‰∆ Á∂ ÏØ‚ ª Ò◊≈¬∂
◊¬∂ ‹Ø «’ ¡‹≈«¬Ï ÿ Á∆ ⁄≈
Á∆Ú≈∆ ¡≥Á ω∆ ’≥‡∆È ˘ Ȫ¡
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ «Í≥‚
Ï≈∂ ÏØ‚ È‘∆∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂Õ ’∆ Ù‘∆Á
Á∂ ‹º Á ∆ «Í≥ ‚ È≈ÒØ ∫ ‘Ø ‡ Òª Á∆
«¬«Â‘≈√’ Ó‘ºÂÂ≈ ÚË∂∂ √Ófi∆ ‹≈
‘∆ ‘À ‹ª ÚÍ≈’ «‘ºÂª ˘ Í«‘Ò
«ÁºÂ∆ ‹≈ ‘∆ ‘À??
ÿØ ÷ Ú∆¡ª Șª Ò¬∆ «Ë¡≈È
«÷º⁄Úª «¬º’ ͺ÷ ‘Ø Ú∆ ‘ÀÕ «¬º’ Ï≥È∂
A monument of neglect
‹ºÁ∆ ÿ Ó≥ÁÛ∂ ‘≈Ò ‘À, Á»‹∂ Ï≥È∂ √Û’
Â∂ Í«‘Òª ω∂ ¡‹≈«¬Ï ÿ ˘ „«‘
„∂  ∆ ’’∂ , ¡≈Ëπ « È’Â≈ ¡Â∂
ÈÚ∆È∆’‰ Á∂ Ȫ¡ ‘∂· Úº‚-¡≈’≈∆
«‚˜≈«¬È ˘ ¡ÓÒ∆ ‹≈Ó≈ Í«‘È≈¿∞‰
Ò¬∆ ’≥Ó ⁄≈Ò» ‘ÀÕ «¬‘ «‚˜≈«¬«Èß◊
Ó»≥‘Ø∫ ÏØÒÁ∆ ‘À «’ ¡‹≈«¬Ï ÿ ª
¡‰√Á∂ ˘ º÷‰≈ ‘∆ ÍÀ‰≈ ‘À ¡√Ò
”⁄ Â≈‹≈ ◊z « ‘‰ ’∆Â∆ ˜Ó∆È Á∂
«ÚÙ≈Ò ’Ï∂ «Ú⁄ À√‡ØÀ∫‡ ¿∞√≈«¡≈
‹≈¬∂ ◊ ≈Õ È’Ù∂ Á≈ Ï«‰¡≈ Ó≈‚Ò
«¬√Á∆ ◊Ú≈‘∆ ÌÁ≈ ‘ÀÕ Ï‘∞ ‘∆
¡¤ØÍÒ∂ «‹‘∂ ¡≥Á≈˜ «Ú⁄ «¬«Â‘≈√’
Íz√≥◊’ ‘Ø ‘∆ ‘À ¿∞√˘ ’∂∫Á «Ú⁄
«Ò¡≈¿∞‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬√Á∆ «¬«Â‘≈√’
Ó‘ºÂÂ≈ ÷Ø’∂ «¬√˘ √À◊≈‘ Á∂ »Í
«Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò ’È Á∂ ÓÈÙ∂ ÍÒ ‘∂
‘ÈÕ ¡‹∂‘≈ ‘∆ ÔÂÈ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò≈
Ï≈ˆ «Ú⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ù‘∆Á ÓÁÈ
Ò≈Ò „∆∫◊≈ Á≈ ÿ Ú∂⁄ ’∂, ÓÒÏ∂
”⁄ ÏÁÒ ’∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ò≈‘Ω ’∂∫Á∆
‹∂‘Ò Á≈ È≈ÓØ «ÈÙ≈È «Ó‡≈ ’∂ ¿∞√˘
«¬’ ⁄Ω∫’ ”⁄ ÏÁÒ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¬∂‘∆
«ÈÙ≈È≈ ÍÒÁ≈ ‘À √Ê≈ÍÂ∆ Á∆ ¡º÷
«Ú⁄Õ È‘∆∫ ª ÈÚ∂∫ À√‡ØÀ∫‡ª, fi∆Òª,
‘؇Ҫ ÂØ∫ Í«‘Ò «ÍzÊÓ∂∫ ‹ºÁ∆ ÿ ˘
Ô≈Á◊≈ Á≈
ÍzÌ≈Ú ÍÁ∂
«Íº ¤ ∂ ’È,
Ù‘∆Á Ì◊Â
«√≥ÿ ‘Øª Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈
‹Ø ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫
”⁄
¡≈¬∂
«ÁÈ ‘Ø Ú∆
Amolak Singh & companions - feeling aghast at the neglect
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
13
Electric wires hanging loose - an invitation to accident
Amolak Singh & companions - discussing some point at
the monument
This is how the present SAD-BJP Govt of Punjab is
treating our national hero
Dry Fountations at the Memorial
√≥Ì≈Ò‰ Á≈ ’≥Ó «√ ⁄Ûï ÏØÒÁ≈ ‘À
¿∞‘ «’¿∞∫ «Ú√≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ù‘∆Á
Ì◊ «√≥ ÿ Á∂ ¡‹≈«¬Ï ÿ Á∆
Î؇Ø◊≈¯∆ ÂØ∫ «ÏȪ Ú‹≈‘ Ø«’¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ Ó’√Á √≈Î ‘À «’ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆
«¬«Â‘≈√’Â≈ ˘ ÷Ø«Á¡ª «Í’«È’ ʪ
”⁄ ÂÏÁ∆Ò ’ «Áº  ≈ ‹≈Ú∂ Õ «¬‘
«È¡Ë≈ «¬Ò‹≈Ó È‘∆∫Õ ·Ø√ ÍzÓ≈‰
Â∂ ¡Ë≈ ‘ÀÕ «¬«Â‘≈√’ Ê≈Úª ¡Â∂
«¬«Â‘≈√’ È≈«¬’ª Á∆ ‘’∆’∆ Ó‘ºÂÂ≈
Á≈ Óπ‘ªÁ≈ ÏÁÒ‰ Á≈ ¡≈͉≈ «¬’
«¬«Â‘≈√ ‘ÀÕ √≈‚∆ ÈÚ-Í∆‘Û∆ ˘ «¬√
«ÁÙ≈ ÚºÒ ‘∆ Ë»«‘¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
√Ê≈ÍÂ∆ Óπ º ¤ ˘ Ú‡≈ Á∂ ‰ Ú≈Ò∂ ,
Ó≈Ë≈Û Ú≈Ò∂, ‡∆ Ù‡ª ¡Â∂ ͺ◊ª º’
√∆Ó ’È Ú≈Ò∂ Ì◊ «√≥ÿ È≈Ò Âª
‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ’≈¿∞ ‰ º ’
«ÁÒ⁄√Í∆ ÒÀ∫Á∆ ‘À Í «¬’ «⁄≥ÂÈÙ∆Ò
«¬È’Ò≈Ï Á∂ «⁄≥È Ì◊ «√≥ÿ È≈Ò
¡‹Ø’∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∆ «’Â∂ ¡º÷ ¡Â∂
‘ºÊ È≈ «ÓÒ≈ ÒÚ∂ «¬√ ÂØ∫ Ï‘∞ ‘∆
ıÏÁ≈ «‘ ‘∆ ‘ÀÕ
Ï∆Â∂ √≈Ò ⁄Ø ‰ ª ’≈È Ú≥ È √πÚ≥È∆¡ª ‘≈’Ó «Ëª «Í≥‚ ”⁄ Ó∂Ò∂
Ò◊≈ ‘∆¡ª √È «Óº‡∆ ÓºÊ∂ È≈Ò Ò◊≈
‘∆¡ª √È ‘∞‰ ÿ Á∆ ‘≈Ò Ú∆
«Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «Á≥ Á ∆Õ ‹º Á ∆ ÿ Á∆
√πº«÷¡≈ Á∂ È≈Ò È≈Ò «¬√ È≈Ò ‹∞ÛÚ∂∫
’∞fi ‘Ø ͺ÷ Ú∆ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «÷º⁄Á∂
‘ÈÕ ‹ºÁ∆ ÿ Á∂ È≈Ò ◊≥Á◊∆ Ì«¡≈
¤º Í Û ‘Ø « ¬¡≈ ’Á≈ √∆Õ Íz À √ ,
«¬È’Ò≈Ï∆ ‹º Ê ∂ Ï ≥ Á ∆¡ª ¡Â∂ È◊
«ÈÚ≈√∆¡ª Á∂ ¿∞µÁÓ È≈Ò «¬‘ ¤ºÍÛ
Í» ’∂ ı»Ï√» Í≈’ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
«¬√˘ ‹ºÁ∆ ÿ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ «◊¡≈Õ
Îπ ¡ ≈∂ ¡Â∂ Îπ º Ò Ï» ‡ ∂ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ Õ
¡º‹’ºÒï Îπ¡≈≈ Ï≥Á ‘ÀÕ Í≈‰∆ Óπº«’¡≈
‘ÀÕ ÎπÒ
º Ï»‡≈ √㮧 ’¡≈ ‘ÀÕ ÿ≈‘ ¡Â∂ Ï»‡∆
‹ØÏÈ Â∂ ‘ÀÕ ÷≈√ ’’∂ Ò≈«¬Ï∂∆ Á∆¡ª
Ï≈∆¡ª Á∂ ÓØ«„¡ª º’ Ï»‡∆ ÷Û∆ ‘ÀÕ
Ò≈«¬Ï∂∆ Ó≥◊Ú∂∫ √≈‘ª Â∂ ⁄Ò ‘∆ ‘ÀÕ
ÁØ Á∆ ʪ ‘∞‰ ÓπÒ≈‹Ó «¬’ ’ «ÁºÂ≈
‘ÀÕ ¿∞‘ Ï≥«◊¡ª ÂØ∫ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘Ø«¬¡≈ «’√∂
ÿØ∫ ‹≈Â∆ ÂΩ Â∂ «¬º’ ÁØ ¡ıÏ≈ª ⁄πº’
«Ò¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ÁØ ÿ≥‡∂ Ò≈«¬Ï∂∆ ÷ØÒ’
ï ∂
‹ªÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡ıÏ≈ª È≈Ò «Ò‹≈ ’∂
Ï≥◊∆∫ ¿∞√∂ ÿ Ú≈Í√ ’ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ
Óπº÷ √Û’ ”Â∂ √«Ê ¡‹≈«¬Ï ÿ
ÂØ∫ ‹∂ «Í≥‚ ÷‡’Û ’Òª Ú≈Ò∂ ‹ºÁ∆ ÿ
˘ ¡≈¬∆¬∂ ª «ÏÈ Î≈‡’ ∂ Ò Ú∂
’≈«√≥◊ ‘ÀÕ «¬√ Ø‚∂ Î≈‡’ ’≈È
«’√∂ Ú∂ Ò ∂ Ú∆ «‘Á∂ Ú∂ Á ’ ‘≈Á√≈
Ú≈Í √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Î≈‡’ Â∂ ‘Ó∂Ù≈
‘∆ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ ω∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ ÷≈√
’’∂ ‹ºÁ∆ ÿ Ú∂÷‰ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï Á∂
Á» Áπ≈‚∂ ÷∂Âª ÂØ∫ √’»Ò∆ Ϻ⁄∂ ÚÀȪ
”⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ Ù‘∆Á Ì◊Â
«√≥ÿ Á∂ ‹ÈÓ ¡Â∂ Ù‘∆Á∆ «Á‘≈Û∂ ÓΩ’∂
ª «ÚÙ≈Ò Ó∂Ò≈ ‘∆ Òº«◊¡≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
Íz Ë ≈È Ó≥  ∆ «¬≥ Á ≈ ◊ªË∆ È∂
÷‡’Û ’Òª ”⁄ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∆
Ô≈Á ”⁄ A@@ «Ï√«¡ª Á≈ ‘√ÍÂ≈Ò
ω≈¿∞‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ √∆Õ ¡º‹
’ºÒï «¬‘ E «Ï√Â∂ Á≈ ω ’∂ «‘
«◊¡≈Õ ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ √≈‹Ø √≈Ó≈È
Á≈ “’≈Ò «Í¡≈ ‘ÀÕ √ØÒ ÍÒª‡ ÷‡’Û
’Òª Á∆ «Ï‹Ò∆ √ÍÒ≈¬∆ Á∆ Ú∆
√‘»Ò «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò ˘ È‘∆∫Õ ‹ÁØ∫
«’ «Í≥‚ Ú≈√∆¡ª È∂ √ØÒ ÍÒª‡ Ò¬∆
√≈∆ ˜Ó∆È Ì∂‡ ’∆Â∆ ‘ÀÕ
«¬’ Ï≥ È ∂ ’Â≈Íπ  Ò≈◊∂
¡≈˜≈Á∆ √≥◊≈Ó∆¡ª Á∆ Ô≈Á ”⁄ Ó‘ª
¡‹≈«¬Ï ÿ ω≈¿∞ ‰ Á∂ Í≥ ‹ ≈Ï
√’≈ ÚºÒØ∫ Á≈¡Ú∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
Á»‹∂ Ï≥È∆ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ºÁ∆
ÿ, Í≈’, Ò≈«¬Ï∂∆, Í≥‹≈Ï Ó≈Â≈
Á∂ «÷Â≈Ï È≈Ò «ÈÚ≈‹∆ Óª
«Ú«Á¡≈ÚÂ∆ Ô≈Á◊≈∆ Í≈’,
‘√ÍÂ≈Ò ¡Â∂ Î≈‡’ Á∆ «¬‘ ‘≈ÒÂ
‘À «¬‘ √Ì ’∞ fi ¡È∂ ’ ª √π ¡ ≈Òª ˘
‹ÈÓ «Á≥ Á ≈ ‘À Õ «¬«Â‘≈√ ˘ ’Ø ¬ ∆
¡≈͉∆ Óπº·∆ ”⁄ ’ÀÁ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ
È≈ ‘∆ ’Ø ¬ ∆ Ï∂ Û ∆¡ª Í≈ √’Á≈ ‘À Õ
«ÚÙ∂Ù ’’∂ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ ¡≥Á Ù‘∆Á
Ì◊ «√≥ÿ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ¿∞Í ÍÁ∂
Í≈¿∞‰ Á∂ √≈∂ ÔÂÈ È≈’≈Ó «‘‰◊∂Õ
Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ È∂ ÷πÁ Ú∆ ¡‹∂‘∂
«Ú⁄≈ª Á∆ ÍπÙ‡∆ ’«Á¡ª ¡≈͉∆
‹∂ ‘ Ò ‚≈«¬∆ ”⁄ ¡Ó∆’È ’Ú∆
Ú≈Ò‡ «Ú‡ÓÀÈ Á∆ ’«ÚÂ≈ Á≈ «¬’
‡Ø‡≈ Á˜ ’∆Â≈ ‘À :
Á¯È È‘∆∫ ‘∞≥Á∂
¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ÓÈ Ú≈Ò∂
ÍÀÁ≈ ’Á∂ È∂ Óπ’Â∆-Ï∆‹
‘Ø Ï∆‹ ÍÀÁ≈ ’È Ò¬∆
«‹√˘ Á» ÒÀ ‹ªÁ∆ ‘À ‘Ú≈
«Î Ï∆‹Á∆ ‘À «¬√˘
Í≈Ò‰ ÍØ√‰ ’Á∂ È∂
Úı≈, ‹Ò ¡Â∂ ·ß„’
Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ºÁ∆ ÿ
Á∆¡ª ÷πÁ∆¡ª ’≥˪ ¿∞Í ¿∞µ’∂ ¡Â∂
ÍΩ‰ª ”⁄ «Ò÷∂ Ù‘∆Á Á∂ ÏØÒ «’√∂ Ú∆
Ï∂-∞÷∆ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ’Á∂ ÓÒÚ≈ È‘∆∫
ωÈ◊∂ Õ ¿∞ ‘ Ȫ ¯ª√∆ Á∂ Â÷Â∂ ÂØ ∫
«’‘≈ √∆ó
‘Ú≈ Ó∂∫ ‘∂◊∆
‘Ó≈∂ «÷¡≈Ò ’∆ «Ï‹Ò∆¡ª
Ô‘ ÓπÙÂ∂ ı≈’ ‘À ¯≈È∆
‘∂ ‘∂, È≈ ‘∂Õ
IDAG@-GFGCE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
14
Annual meeting of Alumni Association
were also elected for
performing various duties for
this session. According to
this,
D r. A r u n
Kumar
(President),
Manjinder
Singh, Prof. Savita Sharma,
Jarnail
Singh
(Vice
The old students of S.
Govt College of Science
Education and Research
amassed to attend annual
meeting
of
Alumni
Association in the College
campus. The director of the
college, Dr.MohinderKaur
Grewal welcomed the guests
and appreciated that the old
students of the college are
serving at respectable
positions bringing good name
to the institution. Some of
them have really touched the
epochs of glory. She felt
proud of them and asked
them to take active interest
in the progress of their alma
mater. The former Director,
Mohinder Singh Jassal, Prof.
B a l w i n d e r S i n g h B r a r,
Dr.Arun Kumar Sharma, S.
Gulzar Singh and Prof.
Jagdev
Singh
Gill
nostalgically shared their
valuable moments spent in
the college and also
stressed upon the role of the
Alumni Association in the
progress of the college.Prof.
B a l w i n d e r S i n g h B r a r,
Alumnus of the College
shared that he would have
been uneducated if this
college was not there.
In this meeting,
members of Association
President), Prof. Jagdev
Singh Gill (Secretary and
Financial Secretary), Prof.
Nirmal Singh (Assistant
Secretary), Prof. Balwinder
Singh Brar, Kamaljeet Singh,
Gulzar Singh, Harpreet Singh
and SumitSoni ( Executive
members) were elected.
Prof.
Savita
Sharma
presented vote of thanks to
the guests and Prof. Rakesh
Raman conducted the whole
programme.
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
15
B@AE «Ú⁄ ’∆ ’∆ ‘ØÚ∂◊≈?
¶‚È ÂØ∫ ÈÍ≈Ò «√ßÿ Ù∂«◊æÒ
‹ÈÚ∆ B@AE «Ú⁄ √≥√≈ Á∂ G
Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Á∂ Ù ª Á∆ ’Ω Ó ªÂ∆
‹Ê∂Ï≥Á∆, ‹∆-G, Á∆ ÍzË≈È◊∆ ‹ÓÈ∆
’ØÒ ¡≈ ◊¬∆ ‘À ¡Â∂ BG ÓÀ∫Ï Á∂Ùª
Á∂ Ô»Í∆ √≥ÿ Á∆ F Ó≈√’ ⁄º’ÚÂ∆
ÍzË≈È◊∆ ÒÀ‡Ú∆¡≈ ’ØÒ ¡≈ ◊¬∆ ‘ÀÕ
‹ÈÚ∆ «Ú⁄ Ì≈ Á∂ FFÚ∂ ∫
◊‰Â≥ÂÂ≈ «ÁÚ√ ”Â∂ «‹ºÊ∂ ¡Ó∆’∆
≈Ù‡ÍÂ∆, Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ Óπ º ÷
Ó«‘Ó≈È ÂΩ ”Â∂ ¡≈¬∂ √È, ¿∞µÊ∂ ÁØ
«ÁȪ ·«‘ ÁΩ≈È Ì≈ Á∂ ÍzË≈È
Ó≥Â∆ È«≥Á ÓØÁ∆ È≈Ò ’¬∆ ¡«‘Ó
ÁØ Á∂Ù∆ «¬’≈È≈Ó∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
ÎÚ∆ ÁΩ  ≈È «‹º Ê ∂ Ì≈ Á∆
≈‹Ë≈È∆ «ÁºÒ∆ Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈
⁄؉ª ‘؉◊∆¡ª, ¿∞µÊ∂ ¡Î∆’≈ «Ú⁄
√Ì ÂØ ∫ Úº Ë ¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò∂ Á∂ Ù ,
È≈¬∆‹∆∆¡≈ «Ú⁄ ¿∞ÊØ∫ Á∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡
¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆¡ª ⁄؉ª ‘ج∆¡ªÕ
Ó≈⁄ «Ú⁄ B@ Â≈∆÷ ˘ Ô»Í ¡Â∂
‘Ø  Á∂ Ù ª «Ú⁄ Í»  È √»  ‹ ◊z « ‘‰
Òº◊∂◊≈Õ «¬√∂ Ó‘∆È∂ «¬≥◊ÒÀ∫‚ Á∂ «¬’
√Ú◊Ú≈√∆ Ï≈ÁÙ≈‘, «⁄‚ Â∆‹≈
«‹√ Á∂ √∆ Á∂ ’∞ºfi «‘º√∂ «¬’ ’≈
Í≈’ «Ú⁄Ø∫ B@AB «Ú⁄ «ÓÒ∂ √È, ˘
ÒÀ √ ‡ Á∂ «◊‹∂ «Ú⁄ Áπ Ï ≈≈
ÁÎÈ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
¡ÍzÀÒ «Ú⁄ «√º÷ª ÚºÒØ∫ ÷≈Ò√≈
√≈‹È≈ «ÁÚ√ ¡Â∂ «Ú√≈÷∆ Á≈
«Â¿∞ ‘ ≈ √≥ √ ≈ «Ú⁄ ÓÈ≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ Ëπ ͺ¤Ó «Ú⁄ √≈∂ ¡Ó∆’∆
Á∂Ùª Á∆ √ºÂÚ∆∫ ’ÈÚÀÈÙÈ Í≈È≈Ó≈
«Ú÷∂ ¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
Ó¬∆, B@AE «Ú⁄ ÏÂ≈È∆¡≈ Á∆
Í≈Ò∆ÓÀ∫‡, ‘≈¿±√ ¡≈Î ’≈ÓȘ, Ò¬∆
¡≈Ó ⁄Ø ‰ ª ‘Ø ‰ ◊∆¡ªÕ «¬È∑ ª ⁄Ø ‰ ª
«Ú⁄ ’¬∆ Ì≈Â∆ Ó»Ò Á∂ ÍÚ≈√∆,
Ì≈Â∆ È≈◊«’Â≈ ¤º‚ ’∂ ÏÂ≈ÈÚ∆
È≈◊«’ª Á∂ ÂΩ  ”Â∂ ¡≈͉∂ ÈÚ∂ ∫
¡Í‰≈¬∂ Á∂Ù Á∆ √≥√Á Á∂ ÓÀ∫Ï ωÈ
Ò¬∆ Úº ÷ Ø - Úº ÷ ∆¡ª ≈‹È∆Â’
Í≈‡∆¡ª Á∆¡ª «‡’‡ª ”Â∂ ⁄Ø ‰
ÒÛ‰◊∂Õ
‹» È «Ú⁄ Â∞  ’∆ Á∆¡ª ¡≈Ó
⁄؉ª ‘؉◊∆¡ªÕ «¬√∂ Ó‘∆È∂ ‹ÓÈ∆
Á∆ ⁄ª√Ò ¡À∫‹Ò≈ Ó«’Ò √Ì ÂØ∫
¡Ó∆ Á∂ Ù ª Á∂ Óπ ÷ ∆¡ª Á≈ «√÷
√≥ Ó ∂ Ò È ¡≈ÔØ « ‹Â ’∂ ◊ ∆Õ ‹∂ » √ ∆
≈Ù‡ÍÂ∆, ÚÒ≈Á∆Ó∆ Íπ « ÂÈ ˘
√ºÁ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ª «¬‘ ‹∆-G Á∂Ùª
Á∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆ ‹∆-H Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Á∂Ùª
Á∂ Óπ÷∆¡ª Á∆ «ÓÒ‰∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ
‹∞Ò≈¬∆ «Ú⁄ Ô»Í∆ √≥ÿ Á∂Ùª Á∆
⁄º’ÚÂ∆ F-Ó≈«√’ ÍzË≈È◊∆ √Ì
ÂØ ∫ ¤Ø ‡ ≈ ¡Â∂ ÿº ‡ ¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò≈
Ò’√ÓÏ◊ √≥Ì≈Ò ÒÚ∂◊≈Õ ¡◊√Â
«Ú⁄ ABG ’ØÛ Ì≈Â∆, Ì≈ ¡Â∂∂
’Ω Ó ªÂ∆ ͺ Ë  ”Â∂ √Ê≈«Í ¡≈͉∂
Á»  Ú≈√ª «Ú÷∂ «Â≥ ◊ ≈ Ò«‘≈ ’∂
√≥ √ ≈ Ì «Ú⁄ √π  ≥  Â≈ «ÁÚ√
ÓÈ≈¿∞‰◊∂Õ
√Â≥ Ï  «Ú⁄ ÏÂ≈È∆¡≈ Á∆
Ó‘≈≈‰∆ ¡«Ò˜ÏÀ Ê (Á» ‹ ∆) √≥ √ ≈
«Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚºË, FC √≈Ò G Ó‘∆È∂
¡Â∂ C «ÁÈ, ≈‹ ’È Ú≈Ò∆
ÏÂ≈ÈÚ∆ ÓÒ’≈ «Ú’Ø ‡ Ø  ∆¡≈ Á≈
«’≈‚ ÂØ Û ∂ ◊ ∆Õ ¡’± Ï  «Ú⁄
’À È ∂ ‚ ≈ Á∆¡ª ¡≈Ó ⁄Ø ‰ ª ‘Ø ‰ ‹≈
‘∆¡ª ‘ÈÕ «ÚÙÚ Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂
¡≈«Ê’ ¡Á≈∂, ¡≥Â≈Ù‡∆ ÓπÁ≈
Î≥‚ ¡Â∂ «ÚÙÚ ÏÀ∫’, Í∆» «Ú⁄ Ò∆Ó≈
«Ú÷∂ ¡≈͉∆ √≈Ò≈È≈ ’≈ÈÎ≥ √
’È◊∂Õ
AA ÈÚ≥Ï ˘ Ì≈Â∆¡ª Á≈ √Ì
ÂØ ∫ Úº ‚ ≈ Ø Ù È∆¡≈ Ú≈Ò≈ Á∆Ú≈Ò∆
«Â¿∞ ‘ ≈ Ì≈ ¡Â∂ «ÚÁ∂ Ù ª «Ú⁄
Ú√Á∂ ’ØÛª Ì≈Â∆ ÓÈ≈¿∞‰◊∂Õ «¬√∂
Ó‘∆È∂ Â∞’∆ √≥√≈ Á∂ √Ì ÂØ∫ ¡Ó∆
B@ Á∂Ùª Á∆ ◊∞‡Ï≥Á∆, ‹∆-B@, Á∆
√Ò≈È≈ ’≈ÈÎ≥ √ Á∆ Ó«‘Ó≈È
«ÈÚ≈‹∆ ’∂◊∆ ¡Â∂ BA-ÓÀ∫Ï Á∂Ù∆
““¬∂ Ù ∆¡≈-ÍÀ √ «Î’
¡≈«Ê’
Ì≈¬∆Ú≈Ò∆U ◊∞ ‡ Ï≥ Á ∆ Á≈ √Ò≈È≈
√≥Ó∂ÒÈ «ÎÒÍ∆È «Ú⁄ ÓÈ∆Ò≈ «Ú÷∂
¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
Á√≥Ï «Ú⁄ √Í∂È Á∆¡ª ¡≈Ó
⁄Ø ‰ ª ‘Ø ‹≈‰◊∆¡ªÕ «¬√∂ Ó‘∆È∂
¬∆√≈¬∆ ËÓ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ √≈Ò≈È≈
«Â¿∞ ‘ ≈, «’z √ Ó√, √≥ √ ≈ Ì «Ú⁄
ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¬∆√≈¬∆ ËÓ
Á∂ Óπ÷∆ «¬‡Ò∆ «Ú⁄ ØÓ «Ú÷∂ ÚÀ‡∆’È
⁄Ω’ «Ú⁄ «¬’ºÂ Òº÷ª ¬∆√≈¬∆¡ª ¡Â∂
◊À-¬∆√≈¬∆¡ª ˘ √≥√≈ «Ú⁄ ¡ÓÈÙªÂ∆ Ï’≈ º÷‰ ¡Â∂ ’È Á≈
«¬«Â‘≈√’ √≥Á∂Ù Á∂‰◊∂Õ
Á«‘ÙÂÚ≈Á∆ ⁄π ‰ Ω  ∆¡ª : «¬√
Ú∑∂ Á∆ Ù∞»¡≈ ‘∆ Îª√ «Ú⁄ ÍÀ«√
«Ú÷∂ Ú≈Í∆ «¬’ ¡«‹‘∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á∆
ÿ‡È≈ È≈Ò ‘Ø ¬ ∆ ‘À , «‹º Ê ∂ «¬’
¡÷Ï≈ Á∂ √≥ Í ≈Á’ √Ó∂  √≈∂
√≥Í≈Á’∆ «ÚÌ≈◊ Á∂ ’Ó⁄≈∆¡ª ˘
◊ØÒ∆¡ª È≈Ò ¿∞‚≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ
«¬√Ò≈Ó∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á∆¡ª ÚºÒØ∫ ’∆Â∆
«¬√ ¡Î√Ø √ È≈’ ÿ‡È≈ «Ú⁄ AB
«Ú¡’Â∆ Ó≈∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ò◊≈Â≈ ÁØ «ÁÈ ‘Ø Ê≈Úª ”Â∂ Ú∆
Ï∂◊∞È≈‘∂ È≈◊«’ Ó≈∂ ◊¬∂Õ ’ΩÓªÂ∆
ͺ Ë  ”Â∂ B@AE «Ú⁄ √Ì ÂØ ∫ Úº ‚ ∆
⁄π‰ΩÂ∆ «¬√Ò≈Ó∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á ‘À, ‹Ø
¡Ó∆’≈ Á∆ «ÍÏÒ∆’È Í≈‡∆ Á∂ ÁØ
«Í˙-Íπ º Â  ¡Â∂ Ïπ Ù Í«Ú≈ Á∂
≈Ù¡ÍÂ∆¡ª È∂ ¬∆≈’ ˘ ÂÏ≈‘
’È ¡Â∂ ¿∞√ Á≈ ’ج∆ √Ê≈¬∆ ¡ÓÈ
Í√≥ Á ‘º Ò È≈ ’È ÏÁÒ∂ √≈∂
¡Ó∆’∆ ÒØ’ª Ò¬∆ √≥√≈ Ì «Ú⁄
’≥‚∂ Ï∆‹ «ÁºÂ∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ «ÚØË∆
‚ÀÓØ’∂«‡’ Í≈‡∆ Á∂ Í«‘Ò∂ ◊À-◊Ø∂
’≈ÏÒ ≈Ù‡ÍÂ∆, Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ ˘
¡≈͉∂ ’≈‹’≈Ò Á∂ H √≈Ò
Ò◊≈Â≈ ⁄π ◊ ‰∂ ͬ∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂
¡Ó∆’∆ Á»ÂÚ≈√ª Á∂ ’Ó⁄≈∆¡ª,
¡Ó∆’∆ ͺÂ’≈ª ¡Â∂ √ÀÒ≈È∆¡ª ˘
√Ó∂∫-√Ó∂∫ ¡≈͉∆ ’∞Ï≈È∆ Á∂ ’∂ ⁄π◊‰∂
ÍÀ ‘∂ ‘ÈÕ ¬∆≈’ Á∂ Í∆Û «¬√Ò≈Ó∆
¤Ø ’ «¡ª Á∂ È≈Ò ‘∞ ‰ √∆∆¡≈,
«ÒÏ∆¡≈, Â≈«ÒÏ≈È, ¡Î◊≈«È√Â≈È,
Í≈«’√Â≈È-’ÙÓ∆∆ «¬≥‘≈¡ Í√≥Á
«¬√Ò≈Ó∆ Á«‘ÙÂÍ√≥Á ‘∞‰ √Ó∂∫-√Ó∂∫
Í≈«’√Â≈È, Ì≈Â, ’∆È∆¡≈,
ÂȘ≈È∆¡≈, ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈ ¡Â∂ Îª√
¡≈«Á Á∂Ùª «Ú⁄ ¡≈͉∆ «¬√Ò≈Ó∆
ÂÛ∆ ·Ø√‰ Ò¬∆ Ï∂◊∞È≈‘ ÒØ’ª ˘ ÏÒ∆
Á∂ Ϻ’∂ ω≈¿∞∫Á∂ Ú∂÷∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ
≈‹È∆«Â’ ⁄π‰ΩÂ∆¡ª : «¬√ Ú∑∂
«Ú⁄ Ì≈ Á∆ ≈‹Ë≈È∆ «ÁºÒ∆ Úª◊
Ô»Í Á∂ ÏÂ≈È∆¡≈ ¡Â∂ √Í∂È «Ú⁄,
¡Â∂ ¿∞µÂ∆ ¡Ó∆’≈ Á∂ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄
√≥√Á∆ ⁄؉ª ‘؉◊∆¡ªÕ ÏÂ≈È∆¡≈
¡Â∂ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ «¬√ Ú∂Ò∂ ‡Ø∆ ‹ª
’ȘÚ∂«‡Ú Í≈‡∆ Á∂ ‘≈’Óª Á∆¡ª
√’≈ª ‘È, «‹È∑ ª ˘ ÏÂ≈È∆¡≈
«Ú⁄ Á»‹∆ Úº‚∆ Í≈‡∆ Ò∂Ï Í≈‡∆
¡Â∂ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ «ÒÏÒ Í≈‡∆ Á∂
Ò∆‚ª Á∆¡ª «√ºË∆¡ª ⁄π‰ΩÂ∆¡ª Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ ’ÀÈ∂‚≈
«Ú⁄ Ï‘∞  √÷ Óπ ’ ≈ÏÒ≈ ‘Ø ‰ Á∆
√≥ Ì ≈ÚÈ≈ ‘À , «’¿∞ ∫ «’ ’À È ∂ ‚ ≈ Á∆
«ÒÏÒ Í≈‡∆ Á∂ ÚÂÓ≈È ¡≈◊»
«Í¤Ò∂ Á‘≈«’¡ª ÁΩ≈È Ò◊≈Â≈ AE
Ú∑∂ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ‘∂, Í∆∆ ‡»‚Ø¡
Á∂ Íπ º Â  ‹√«‡È ‡» ‚ Ø ¡ ‘È, ‹Ø
¡≈͉∂ «ÍÂ≈ Á∆ «Ú≈√ Á≈ Ò≈Ì
¿∞·≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ ÷≈ÈÁ≈È∆ ‹ª
Ú≈«¬Â∆ «ÒÏÒ Ú؇ª ¡Â∂ √≈Ê∆¡ª
Á≈ ÌÍ»  √«‘ÔØ ◊ Íz ≈ Í ’’∂
√‡∆ÎÈ ‘≈Í Á∆ Í≈‡∆ «Ú∞ º Ë
ÎÀ√Ò≈’∞≥È ÒÛ≈¬∆ «‹ºÂ √’Á∂ ‘ÈÕ
Ì≈ ¡Â∂ B@AE : Ì≈ √Ì
ÂØ∫ ÚºË ABG ’ØÛ Ú√Ø∫ Ú≈Ò≈ «ÚÙ≈Ò
ÒØ’≈‹∆ Á∂Ù ‘À, «‹√ ˘ √Ì ÂØ∫ ÚºË
’Ω Ó ∆ ¡Â∂ ’Ω Ó ªÂ∆ ⁄π ‰ Ω  ∆¡ª ‘ÈÕ
«‹º Ê ∂ Á«‘ÙÂÚ≈Á∆, ¡«ÂÚ≈Á∆,
Úº÷Ú≈Á∆, Ó≈˙Ú≈Á∆, È’√ÒÚ≈Á∆,
’ÙÓ∆∆ ¡Â∂ «¬√Ò≈Ó∆ ÿ‡È≈Úª È≈Ò
AIDG ÂØ∫ Ò◊≈Â≈ ‹»fi ‘∆¡ª Ì≈Â∆
ÎΩ ‹ ª ¡Â∂ √π  º « ÷¡≈ ÁÒª ˘ B@AE
«Ú⁄ ¿√∂ Â∑ ª ÷ÏÁ≈ «‘‰≈
ÍÚ∂◊≈Õ «Í¤Ò∂ Ú∑∂ ““¡º¤∂ «ÁÈ ¡≈È∂
Ú≈Ò∂ ‘À∫U Á∂ Íz⁄≈ È≈Ò A@ √≈Ò ÂØ∫
⁄ºÒ ‘∆ «ÌzÙ‡ ¡Â∂ «È’≥Ó∆ ’ª◊√
√’≈ ˘ «⁄ºÂ ’’∂ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈
Í≈‡∆ Á∆ ÓΩÁ∆ √’≈ ’∂∫Á «Ú⁄
¤≈ ◊¬∆ ‘À, Í «Í¤Ò∂ I Ó‘∆È∂ ÂØ∫
Ì≈Â∆ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ «‘≥ Á » ÍÏÒ
Â≈È≈Ù≈‘∆, ÁØ ÈßÏ Á≈ ’ΩÓ∆ ÚÍ≈,
«ÙÚÂ÷Ø  ∆, «ÓÒ≈Ú‡÷Ø  ∆ ¡Â∂
ÍzÙ≈√È’ «ÌzÙ‡≈⁄≈ ‘ «ÁÈ Í«‘Òª
ÂØ∫ Ú∆ ÚºË Ì≈Â∆ «Ó‘ÈÂ’Ù ‹È‹∆ÚÈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’Á∂ Ú∂÷∂ ‹≈ ‘∂
‘ÈÕ
BF ‹ÈÚ∆ Á∂ ◊‰Â≥Â «ÁÚ√
”Â∂ √Ì ÂØ ∫ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Á∂ Ù Á∂
≈Ù‡ÍÂ∆ Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ Á∂ Óπ º ÷
Ó«‘Ó≈È∆ √Ú≈◊ ¡Â∂ ÁØ - Á∂ Ù ∆
◊ºÒÏ≈ È≈Ò Ì≈ Á∆ «ÚÁ∂Ù∆ È∆Â∆
¡Â∂ Íz Ë ≈È Ó≥  ∆ È«≥ Á  ÓØ Á ∆ ˘
Ú’Â∆ ÂΩ  ”Â∂ ’Ω Ó ∆ ¡Â∂ ’Ω Ó ªÂ∆
ͺ Ë  ”Â∂ √’≈∆ √Íz √ Â∆ Ú≈Ò≈
Íz ⁄ ≈’ ¡Â∂ Úº ’ ≈∆ ‘∞ Ò ≈≈ ª
«Ó«Ò¡≈ ‘À Í Ïπ º Ë ∆‹∆Ú∆¡ª ¡Â∂
«Èͺ÷ ÒØ’ª, Ó∆‚∆¡≈ ¡Â∂ ÚÍ≈’
¡Á≈«¡ª ”Â∂ «’√∂ «’√Ó Á≈ √Ê≈¬∆
Íz Ì ≈Ú È‘∆∫ ÍÀ √’∂ ◊ ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆
¡≈Ó Ì≈Â∆ Á∂ Ø ˜ ≈È≈ ‹∆ÚÈ ‹ª
ͺË ”Â∂ ¡√ ÍÚ∂◊≈Õ ’∂∫Á «Ú⁄
ÓØÁ∆ √’≈ «’‘Û∆¡ª ‹ÈÂ≈-ͺ÷∆,
«Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ «Ìz Ù ‡≈⁄≈ Óπ ’ Â
ÔØ ‹ È≈Úª ˘ ’∂ ∫ Á ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª
Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ ‹ª Ì≈‹Í≈ ≈‹ √’≈ª
Á∂ «ÌzÙ‡ ¡≈◊»¡ª ¡Â∂ ¡«Ë’≈∆¡ª
ÂØ∫ Ì≈Â∆ ÒØ’ª ˘ Óπ’ ’Ú≈ ’∂
√Óπº⁄∂ Ì≈ Ú≈√∆¡ª ˘ √π÷Á≈«¬’,
√π  ≥   ¿∞ È Â∆Ù∆Ò, «Ú’≈√Ù∆Ò,
«ÙÚÂ÷Ø∆ ¡Ë∆È Ò◊≈Â≈ «Ú’√Â
‘Ø ‘∂ ÁØ ÈßÏ Á∂ Ë≥Á∂ ÂØ∫ Óπ’ ’Ú≈
’∂ ’∆ ¿∞µ⁄∆-ͺË∆ «Ú«Á¡’, «√‘Â
¡Â∂ ÍzÏ≥Ë’∆ √∂Ú≈Úª Óπ‘º¬∆¡≈ ’Ú≈
√’Á∆ ‘À? «¬‘∆ Ì≈ ¡Â∂ Ì≈Â∆¡ª
˘ ؘ≈È≈ ‹È‹∆ÚÈ Á∆ ⁄π‰ΩÂ∆¡ª ÂØ∫
Óπ’ ’Ú≈ ’∂ Á∂Ù ¡Â∂ Á∂ÙÚ≈√∆¡ª
˘ ““¡º¤∂ «ÁȪU Á∆ fiÒ’ «Ú÷≈ √’Á∂
‘È, È‘∆∫ ª B@AE «Ú⁄ Ú∆ «Í¤Ò∂
Ú«¡ª Úª◊ «Ó‘ÈÂ’Ù ¡Â∂ ’≈ÏÒ
Ì≈Â∆ ÈΩ ‹ Ú≈È ÚË∆¡≈ ¡≈«Ê’
ÏÁÒ Á∆ ÂÒ≈Ù «Ú⁄ «ÚÁ∂ Ù ∆
Á»ÂÚ≈√ª Á∂ Ï»‘∂ ·ØÁ∂ ‘ج∂ ÒßÓ∆¡ª
’Â≈ª Ï≥È ’∂ ÷Û∑∂ Ú∂÷∂ ‹≈‰◊∂Õ
ÓØÏ≈«¬Ò : @GI@-CAI@-HCH
Email: shergill@journalist.com
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
«Ú’≈√ Á∂ Ȫ
”Â∂ «ÚÈ≈Ù
È«ßÁ ’πÓ≈ ‹∆Â
Ó≈⁄ B@AE
16
Òº÷ª ‘À’‡∂¡ ˜Ó∆È ”Â∂ ‚≈’≈
÷∂ª ¡Â∂ ‹≥◊Òª Á∂ ’ØÛª ÍπÂ
º ª Á≈ ¿∞‹≈Û≈
È«≥Á ÓØÁ∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·Ò∆
Ì≈‹Í≈ √’≈ ÚºÒØ∫ B@AC Á∂ ˜Ó∆È
¡«Ë◊z«‘‰ ’≈˘È «Úº⁄ CA Á√≥Ï
B@AD ˘ ¡≈‚∆ÈÀ∫√ ≈‘∆∫ ’∆Â∆¡ª
◊¬∆¡ª √Ø Ë ª ¡√Ò «Úº ⁄ Ì≈ Á∂
’ØÛª «’√≈Ȫ ¡Â∂ √Á∆¡ª ÂØ∫ ‹≥◊Òª
Á∆ Ïπº’Ò «Úº⁄ «‘≥Á∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á∂
«√ª ”Â∂ Ó≥‚≈ ‘∆¡ª Á∂√∆-«ÚÁ∂Ù∆
«◊fiª ˘ ¿∞‘Ȫ Á≈ Ó≈√ ÈØ⁄‰ Á∆
‘ºÒ≈Ù∂∆ ‘ÀÕ «Ú’≈√ Á∂ Ȫ ”Â∂ Òº÷ª
‘À’‡∂¡ ˜Ó∆È ‘ۺ͉; ÷∂ª ¡Â∂
‹≥◊Òª Á∂ ’ØÛª ÍπºÂª Á≈ ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄
√Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ¿∞‹≈Û≈ ’È; ÓπÒ’ Ì
Á∂ ’∞ÁÂ∆ Ó≈Ò ÷˜≈È∂ó ‹Ò, ‹≥◊Ò,
˜Ó∆È, ÷«‰‹ ÍÁ≈Ê, «’Â-Ù’Â∆
¡≈«Á Á∂√∆-«ÚÁ∂Ù∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á∆ ÓπÈ≈Î∂
Á∆ ‘Ú√ Á∂ Ì∂ ‡ ⁄Û∑ ≈ ¿∞ ‰ Á≈ ≈‘
ͺ Ë ≈ ’È ≈‘∆∫ó «¬‘ Ì≈ Á∂
’ØÛª ◊∆Ï ¡Â∂ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª
«Ú∞ºË ⁄∆ ¡«Â ◊≥Ì∆ ÷»È∆ √≈«‹Ù
‘ÀÕ «¬√ √≈«‹Ù «Úº⁄ ’ª◊√ ¡Â∂
Ô» . Í∆.¬∂ . √’≈ «Úº ⁄ ¿∞ √ Á∆¡ª
√«‘ÔØ ◊ ∆ Í≈‡∆¡ª, Ì≈‹Í≈ ¡Â∂
¡À È .‚∆.¬∂ √’≈ «Úº ⁄ ¿∞ √ Á∆¡ª
Ì≈¬∆Ú≈Ò Í≈‡∆¡ª, √∆. Í∆. ¡ÀÓ.,
√∆.Í∆.¡≈¬∆ ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á≈ ÷ºÏ≈ ÓØ⁄≈,
¡’≈Ò∆ ÁÒ Ï≈ÁÒ, √Ó≈‹Ú≈Á∆
Í≈‡∆, ‚∆.¡ÀÓ.’∂., ¡≥È≈ ‚∆.¡ÀÓ.’∂,
Â∂ Ò ◊» Á∂ √ Ó Ú◊∆¡ª «¬Ò≈’≈¬∆
Í≈‡∆¡ªó◊ºÒ ’∆ Òº◊̺◊ √≈∆¡ª
Í≈Ò∆Ó≈È∆ Í≈‡∆¡ª Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ
√≥√≈ ÏÀ∫’, ’ΩÓªÂ∆ ÓπÁ≈ Î≥‚ ¡Â∂
√≥√≈ ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∆ √≈Ó≈‹ Ì◊Â
ÙÀÂ≈È∆ «Â’Û∆ «¬√ √≈«‹Ù Á∂ Ï«Ò¿±«Íz≥‡ «Â¡≈ ’Á∆ ‘ÀÕ ¬∂Ù∆¡È «Ú’≈√
ÏÀ∫’ (¬∂.‚∆.Ï∆.) ¡Â∂ Á∂√∆-«ÚÁ∂Ù∆ ∂«‡≥◊
√≥√Ê≈Úª (√‡À∫‚‚ ¡À∫‚ Í»¡, ’»Í,
’∆«√Ò ¡≈«Á) «¬√ Ï«Ò¿±-«Íz≥‡ Á∂
¡≈Ë≈ ”Â∂ Úº÷ Úº÷ ÓπÒ’ª Á∂ «Ú’≈√
Á∂ Ó≈Í-Á≥‚ «‘ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ «’√∂
ÓπÒ’ «Úº⁄ «’≥È∂ ÒØ’ª ˘ ÁØ ‚≥◊ Á∆
؇∆ ‹∞ÛÁ∆, «’≥È∂ ÒØ’ª Á∂ «√ ”Â∂ ¤ºÂ
È‘∆∫, «’≥ È ∂ ÒØ ’ «Ú«Á¡≈, «√‘Â
√‘»Òª ¡Â∂ Í∆‰ Ú≈Ò∂ √≈Î Í≈‰∆
ÂØ∫ Úªfi∂ ‘È, «¬‘ ¿∞‘Ȫ Á∆ «⁄≥Â≈ Á≈
«ÚÙ≈ È‘∆∫Õ ¿∞‘Ȫ Á∆ «⁄≥Â≈ ‘À- √º‡≈
Ï≈˜≈, ÈÚ∆¡ª √È¡ºÂª Ò≈¿∞‰ ¡Â∂
Ï≥Á ’È Á∆ ¡≈˜≈Á∆, «’Â∆¡ª ˘
ÈΩ’∆ ”Â∂ º÷‰ ¡Â∂ ’º„‰ (‘≈«¬ ¡À∫‚
Î≈«¬) Á∆ ¡≈˜≈Á∆, «ÚÁ∂ Ù ∆ Í» ≥ ‹ ∆
«ÈÚ∂Ù ¡Â∂ ÓπÈ≈Î∂ ’Ó≈¿∞‰ Á∆ Óπ’≥ÓÒ
¡≈˜≈Á∆, ‡À ’ √ ¤Ø ‡ ª, √≥ ⁄ ≈ ¡Â∂
„Ø¡≈-„∞¡≈¬∆ Á∆¡ª √√Â∆¡ª √‘»Òª
¡≈«ÁÕ
‘ «Èº’∆ Ó؇∆ ◊ºÒ ”Â∂ ‹∞ºÂØ ‹∞ºÂ∆
‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ’ª◊√, Ì≈‹Í≈ ¡Â∂ ‘Ø
Í≈Ò∆Ó≈È∆ Í≈‡∆¡ª «Úº⁄ ÒØ’ª Á∂
¿∞ ‹ ≈Û∂ ¡Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ ˘ √≈ËÈ-‘∆‰
ω≈¿∞‰ Ï≈∂ Óπ’≥Ó ¡Â∂ Ò≈«Ó√≈Ò
¬∂’Â≈ ‘ÀÕ ’ª◊√ Á∆ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’
÷∂Â, ’ΩÓ∆ √È¡ºÂ∆ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˜ØÈ
(¡À È .¡≈.¡À Ó .˜À µ ‚) ¡Â∂ √È¡º  ∆
◊«Ò¡≈∂ ω≈¿∞‰ Á∆¡ª ÔØ‹È≈Úª,
«ÚÁ∂Ù∆ Í»‹
≥ ∆ «ÈÚ∂Ù ˘ ¿∞ÂÙ≈‘ ’È≈
¡Â∂ Á∂√∆ «ÚÁ∂Ù∆ ËÈ-’∞Ï∂ª ˘ ÚºË
ÂØ∫ ÚºË ‡À’√ «¡≈«¬Âª Á∂‰ Á∆¡ª
ÒØ’-Ó≈» È∆Â∆¡ª ”Â∂ Ì≈‹Í≈ ˘ ’ج∆
Â’Ò∆Î È‘∆∫, √◊Ø∫ «¬‘Ȫ È∆Â∆¡ª ˘
‘Ø ˜Ø √Ø È≈Ò Ò≈◊» ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∂
≈‘ ͬ∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ Ì≈‹Í≈ √’≈ Á∂
“Ó∂ ’ «¬È «¬≥ ‚ ∆¡≈“ Íz Ø ◊ ≈Ó ≈‘∆∫
√≈Ó≈‹∆ «ÚÁ∂Ù∆ ’≥ÍÈ∆¡ª ˘ Ì≈Â
«Úº⁄ ’≈÷≈È∂ Ò≈¿∞‰ Á∆ ÷πºÒ∑ Á∂‰ ”Â∂
’ª◊√ ˘ ’ج∆ «¬Â≈‹ È‘∆∫Õ √≈Ò
B@AC Á∂ ̱Ó∆ ¡«Ë◊z«‘‰ ’≈˘È «Úº⁄
ÓØÁ∆ √’≈ ÚºÒ∫Ø ’∆Â∆¡ª √Ø˪ Á∆ «¬‘
Í≈‡∆¡ª ¿∞ µ ÍØ ∫ ⁄≈‘∂ «‹≥ È ∆ Ó˜∆
È∞’Â≈⁄∆È∆ ¡Â∂ «ÚØË ’È Í «„º‚Ø∫
÷πÙ ¡Â∂ Ï≈◊ØÏ≈◊ ‘ÈÕ
ÓØÁ∆ √’≈ «¬‘Ȫ √Ø˪ ≈‘∆∫
«’√≈Ȫ ¡Â∂ ’Ï≈«¬Ò∆ ÒØ’ª ÂØ∫ Òº÷ª
‘À’‡∂¡ ˜Ó∆È ÷Ø‘ ’∂ Á∂√∆ «ÚÁ∂Ù∆ Úº‚∂
Í»≥‹∆ÍÂ∆¡ª Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’È Á∆ ÔØ‹È≈
ÿÛ∆ ÏÀ·∆ ‘ÀÕ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ÷∂Â,
’Ω Ó ∆ √È¡º  ∆ ¿∞  Í≈ÁÈ ˜Ø È ¡Â∂
√È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂ «¬√∂ ÔØ‹È≈ Á≈ ‘∆
«‘º √ ≈ ‘ÈÕ «’√≈Ȫ, ÷∂  ӘÁ»  ª,
’Ï≈«¬Ò∆ ÒØ’ª ¡≈«Á Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈
¿∞‹≈Û≈ ‘؉ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
⁄≈ª «ÁÙ≈Úª ”⁄ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂¿∞‹≈Û∂ Á∆¡ª Ò∆’ª
Ì≈Â∆ ‘≈’Óª È∂ √≈Ó≈‹∆
√≥√Ê≈Úª È≈Ò «ÓÒ ’∂ Á∂Ù Á∆¡ª ⁄≈ª
«ÁÙ≈Úª ”⁄ Òº÷ª «’ÒØÓ∆‡ ÷∂Â «Úº⁄
ÎÀÒ∂ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂ ’≈«¬Ó ’’∂,
’Ø Û ª «’√≈Ȫ, ÷∂  ӘÁ»  ª ¡Â∂
’Ï≈«¬Ò∆ ÒØ’ª ˘ ¿∞‹≈ÛÈ Á∆ √’∆Ó
«Â¡≈ ’ Ò¬∆ ‘À Õ «¬‘Ȫ
◊«Ò¡≈«¡ª ”⁄Ø∫ Í«‘Ò≈ «ÁºÒ∆-Óπ≥Ϭ∆
√È¡º  ∆ ◊«Ò¡≈≈ ‘À , ‹Ø ADHC
«’ÒØÓ∆‡ ÒßÏ≈ ‘ÀÕ Á»‹≈ ¡≥«ÓzÂ√’ΩÒ’≈Â≈ Ú∆ Òº◊̺◊ «¬≥È≈ ‘∆ ÒßÏ≈
‘ÀÕ Â∆√≈ EF@ «’ÒØÓ∆‡ ÒßÏ≈ ⁄∂Ȭ
º ∆ÏÀ ∫ ◊Ò»  » - «⁄ÂÁπ  ◊
√È¡º  ∆
◊«Ò¡≈≈ ‘ÀÕ ⁄ΩÊ≈, ÏÀ∫◊Ò»»-Óπ≥Ϭ∆
¡≈«Ê’ ◊«Ò¡≈≈ ‘ÀÕ Í≥‹Úª Í»Ï∆
º ‡ ¡≈«Ê’ ◊«Ò¡≈≈ ‘À , ‹Ø «’
’ΩÒ’≈Â≈ ÂØ∫ ‡»‡∆’ΩÈ Âº’ ÎÀ«Ò¡≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
«¬‘Ȫ ”⁄Ø∫ «ÁºÒ∆-Óπ≥Ϭ∆ √È¡ºÂ∆
◊«Ò¡≈∂ ”Â∂ ’≥Ó Ù∞» ‘Ø ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ
‹Í≈È Á∂ Í»≥‹∆ √«‘ÔØ◊ È≈Ò Ï‰≈¬∂
‹≈ ‘∂ «¬√ ◊«Ò¡≈∂ Á∂ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡
”Â∂ Ò◊Ì◊ A@ ‘˜≈ ’ØÛ ‚≈Ò
÷⁄ ¡≈¿∞‰ Á≈ ¡È∞Ó≈È ‘ÀÕ
«¬√ √È¡º  ∆ ◊«Ò¡≈∂ «Úº ⁄
Ò≈¬∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª √È¡ºÂª Ò¬∆
ÒØ Û ∆∫Á≈ ’º ⁄ ≈ Ó≈Ò «Ò¡≈¿∞ ‰ ¡Â∂
«Â¡≈ Ó≈Ò ÒÀ ’∂ ‹≈‰ Ò¬∆ ADHC
«’ÒØ Ó ∆‡ Òß Ï ≈ «ÚÙ∂ Ù ∂ Ò Òªÿ≈
Á≈Á∆ ÂØ ∫ Óπ ≥ Ï ¬∆ Á∆ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò
È«‘» Ï≥ Á ◊≈‘ º ’ ω≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈ «‹√ ”Â∂ ¡«Â ¡Ëπ«È’ ¡Â∂
Ï∂‘ºÁ Â∂‹ Ó≈Ò ◊º‚∆¡ª ⁄ºÒ‰◊∆¡ªÕ
«¬√ ˘ Á∂Ù Á∂ ‘ØȪ «‘º«√¡ª È≈Ò
‹ØÛÈ Ò¬∆ I ÈÚ∂∫ ∂Ò ‹≥’ÙÈ Ï‰≈¬∂
‹≈‰◊∂Õ
«¬√ √’∆Ó ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬∆
√’≈ ¡Â∂ «Èº‹∆ ’≥ÍÈ∆¡ª È∂ «ÓÒ
’∂ “«ÁºÒ∆-Óπ≥Ϭ∆ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈≈
«Ú’≈√ ’≈ÍØ∂ÙÈ“ (‚∆. ¡ÀÓ. ¡≈¬∆.
√∆. ‚∆. √∆.) ω≈¬∆ ‘ÀÕ «¬‘ ’≈ÍØÙ
∂ È
¿∞‘Ȫ F ≈‹ª «Úº⁄ «‹ºÊØ∫ Á∆ «¬√
◊«Ò¡≈∂ È∂ Òßÿ‰≈ ‘À- ‘«¡≈‰≈,
«Áº Ò ∆, ≈‹√Ê≈È, ¿∞ µ Â Íz Á ∂ Ù ,
◊∞ ‹ ≈ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈Èó ÒØ Û ∆∫Á∆
˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’È Á≈ ’≥Ó Ù∞» ’∂◊∆Õ
√È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈≈, «ÚÙ∂Ù ∂Ò Òªÿ∂
Á∂ ÁØ‘∆∫ Í≈√∆∫ AE@ «’ÒØÓ∆‡ º’ Á∂
«¬Ò≈’∂ «Úº⁄ ¿∞√≈«¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
«¬√ ◊«Ò¡≈∂ Ò¬∆ ’∞ º Ò √≈„∂
«Â≥È Òº÷ ‘À’‡∂¡ (H,FD,HE@ ¬∂’Û)
˜Ó∆È ‹Ï∆ ◊z«‘‰ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ‘ÀÕ
«¬’ºÒ∂ Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ H «˜«Ò∑¡ª «Úº⁄
Í«‘Ò∂ ¡Â∂ Á»‹∂ ÍÛ≈¡ ÁΩ≈È EE@@@
‘À’‡∂¡ (A,CE,I@E ¬∂’Û) ˜Ó∆È
◊z«‘‰ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ‘ÀÕ
«¬√ Â∑ ª ◊z « ‘‰ ’∆Â∆ ˜Ó∆È
«Úº⁄ ’∞ºÒ BG Ó‘ªÈ◊ «Ú’√ ’∆Â∂
‹≈‰∂ ‘È, «‹‘Ȫ «Úº ⁄ Ø ∫ G Í«‘Ò∂
ÍÛ≈¡ «Úº ⁄ ¿∞ √ ≈∂ ‹≈‰◊∂ Õ Í«‘Ò∂
ÍÛ≈¡ «Úº⁄ «¬‘Ȫ √ºÂª Ù«‘ª Ò¬∆
’∞Ò
º AGE@@ ’ØÛ ∞ͬ∂ (‘ Ù«‘ Ò¬∆
BE@@ ’Ø Û ∞ Í ¬∂ ) º ÷ ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ I Úº‚∂ √È¡ºÂ∆ ˜ØÈ
(ÓÀ◊≈ «¬≥‚√‡∆¡Ò ˜ØȘ), F ‘Ú≈¬∆
¡º ‚ ∂ , F Ó≈◊∆ ‹ÈÀ Ò ∆ √Û’
(¡À’√ÍzÀ√ Ú∂¡), F «Ï‹Ò∆ ÍÒª‡, I
∂ÒÚ∂ ‹≥’ÙÈ, ’¬∆ √È¡ºÂ∆ ’∂∫Á
(‘ºÏ˜), ÎÀ’‡∆¡ª ¡Â∂ ’≈÷≈È∂ Ò≈¬∂
‹≈‰◊∂ Õ ¿∞ µ Â Íz Á ∂ Ù Á∂ Á≈Á∆ÈΩ«¬‚≈-◊≈˜∆¡≈Ï≈Á ‘«¡≈‰≈ «Úº⁄
Ó≈È∂ √ -Ï≈ÚÒ, ≈‹√Ê≈È «Úº ⁄
÷πÙ÷∂Û≈-«ÂÚ≈Û∆-È∆Ó≈‰≈, ◊∞‹≈Â
«Úº⁄ ¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á-ËØÒ,∂ ÓºË ÍzÁÙ
∂ «Úº⁄
Í∆ÂÓÍπ-Ë≈-Óπ‘» ¡Â∂ Ó‘ª≈Ù‡
«Úº⁄ «Áºÿ∆ ÍØ‡ ¡Â∂ √∂∫Á≈ «Úº⁄ H
’ΩÓ∆ √È¡ºÂ∆ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˜ØÈ Ï‰≈¬∂
‹≈‰◊∂Õ
¡≥«ÓzÂ√-’Ò’ºÂ≈ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈≈
‹ÈÚ∆ B@AD «Úº ⁄ ’∂ ∫ Á∆
√’≈ È∂ ¡≥ « Óz  √-’Ω Ò ’≈Â≈
√È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂ ˘ «√˪’ »Í
«Úº⁄ ÍzÚ≈È◊∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ‹Ø Í»Ï∆ «ÚÙ∂Ù
∂Ò Òªÿ∂ Á∂ ÁØ‘∆∫ Í≈√∆∫ AE@-B@@
«’ÒØÓ∆‡ ÷∂Â «Úº⁄ ÎÀ«Ò¡≈ ‘ØÚ∂◊≈
¡Â∂ «ÁºÒ∆-ÓπÏ
≥ ¬∆ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂ Á∂
Ï≈Ï ‘∆ ÒßÓ≈-⁄ΩÛ≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ F
≈‹ªó Í≥‹≈Ï, ‘«¡≈‰≈, ¿∞µÂ≈÷≥‚,
¿∞ µ Â Íz Á ∂ Ù , «Ï‘≈, fi≈÷≥ ‚ ¡Â∂
ͺ¤Ó∆ Ï≥◊≈Ò «Úº⁄Ø∫ Á∆ Òßÿ∂◊≈Õ «¬√
˘ ω≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ’∂ ∫ Á √’≈ È∂
“¡≥ « Óz  √-’Ω Ò ’≈Â≈
√È¡º  ∆
◊«Ò¡≈≈ «Ú’≈√ ’≈ÍØ  ∂ Ù È”
(¬∂.’∂.¡≈¬∆.√∆.‚∆.√∆.) ω≈¿∞‰ Á∆
ÓÈ‹»∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ
‘Ø √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂
ó√’≈ È∂ EF@ «’ÒØÓ∆‡ ÒßÏ∂
⁄∂Ⱥ¬∆-ÏÀ∫◊Ò»»-«⁄ÂÁπ◊ √È¡ºÂ∆
◊«Ò¡≈∂- ‹Ø ’È≈‡’, ¡ªË≈ ¡Â∂
Â≈«ÓÒÈ≈‚± ≈‹ª «Úº⁄ ÎÀ«Ò¡≈ ‘ØÚ∂◊≈,
Ò¬∆ Ú∆ ÍzÚ≈È◊∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ «¬√
◊«Ò¡≈∂ Á∆ Ó≈√‡ ÍÒÀÈ Ï‰≈¿∞‰
Ò¬∆ ‹Í≈È Á∆ ’Ω Ó ªÂ∆ √«‘ÔØ ◊
¬∂‹≥√∆ (‹∂.¡≈¬∆.√∆.¬∂.) È∂ ’≥Ó Ù∞» ’
«ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
óÌ≈ √’≈ È∂ ÏÂ≈ÈÚ∆
‘≈’Óª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ÏÀ∫◊Ò»»-Óπ≥Ϭ∆
¡≈«Ê’ ◊«Ò¡≈≈ √Ê≈Í’ ’È Ò¬∆
√«‘ÓÂ∆ ͺÂ “Â∂ Á√Â÷ ’∆Â∂ ‘ÈÕ
Óπ„Ò≈ √Ú∂÷‰ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈ ‘À, ‹Ø
«¬√ √≈Ò Í»≈ ‘Ø ‹≈‰ Á∆ ¿∞Ó∆Á ‘ÀÕ
«¬‘ √Ú∂÷‰ Í»≈ ‘Ø ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á,
ÁØ‘ª ÓπÒ’ª Á≈ «¬º’ √ªfi≈ √‡∆¡«≥◊
◊∞ºÍ «¬√ ÍzØ‹À’‡ ˘ «√∂ ⁄≈Û∑È Ò¬∆
’≈«¬Ó ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ ó¬∂ Ù ∆¡È
«Ú’≈√ ÏÀ∫’ ÚºÒØ∫ “Í»Ï∆ º‡ ¡≈«Ê’
◊«Ò¡≈≈” (¬∆√‡ ’Ω√‡Ò «¬’È≈«Ó’
’Ω  ∆‚Ω  ) ’≈«¬Ó ’È Ò¬∆ «¬º ’
√≥’ÒÍ-È؇ (’≈È√À͇ È؇) «Â¡≈
’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬‘ ◊«Ò¡≈≈ ’ΩÒ’≈Â≈⁄∂ È º ¬ ∆-‡» ‡ ∆’Ω  È «Ú⁄’≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ
¬∂Ù∆¡È «Ú’≈√ ÏÀ∫’ Á∆ ÓºÁÁ È≈Ò
«¬√ ◊«Ò¡≈∂ Á∆¡ª √≥Ì≈ÚÈ≈Úª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡ªË≈
ÍzÁ∂Ù ÍπÈ◊·È ’≈˘È-B@AD «‘Â
’∆Â∆ Ú⁄ÈϺËÂ≈ «‘Â, «¬√ ÔØ‹È≈
Á∂ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡ ÁΩ  ≈È ⁄∂ È º ¬ ∆«ÚÙ≈÷≈͇ÈÓ √À’ÙÈ «Úº⁄ ◊«Ò¡≈≈
ω≈¿∞‰ “Â∂ ˜Ø Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
’ΩÓ∆ √È¡ºÂ∆ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˜ØÈ
(¡ÀÈ.¡ÀÓ.¡≈¬∆.‹Àµ‚.)
‹∞Ò≈¬∆ B@AD º’ ’∂∫Á √’≈
È∂ AF ’ΩÓ∆ √È¡ºÂ∆ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˜ØÈ
√Ê≈Í ’È Á∆ ÓÈ‹»∆ Á∂ «ÁºÂ∆
√∆Õ ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ ÚºÒØ∫ «ÈË≈Â
√∂ Ë ª ¡È∞ √ ≈ ‘∂ ’ ’Ω Ó ∆ √È¡º  ∆
¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˜ØÈ Ò¬∆ E@@@ ‘À’‡∂¡
(ABCEE ¬∂’Û) ˜Ó∆È ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ
«ÁºÒ∆-Óπ≥Ϭ∆ √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂ «Úº⁄
√Ê≈Í ‘؉ Ú≈Ò∂ H ’ΩÓ∆ √È¡ºÂ∆
¿∞  Í≈ÁÈ ˜Ø È ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈,
Ó‘ª≈Ù‡ «Úº ⁄ È≈◊Íπ  , ¡ªË≈
«Úº⁄ «⁄ºÂ± ¡Â∂ Íz’≈ÙÓ, Â∂Òß◊≈È≈
«Úº⁄ Ó∂‚’, ’È≈‡’≈ «Úº⁄ ‡∞Ó’»,
’ØÒ≈, «ÏÁ ¡Â∂ ◊∞ÒÏ◊≈ «Úº⁄ «¬‘
˜ØÈ √Ê≈Í ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂Õ
ACCOUNTANT
Corporate & Personal Business
Attends: CRA Audits and Appeals
SUKHDEV SINGH CPA, CGA
TEL: (905) 793-0909 FAX: (905)-450-2165
10-2084 STEELES AVE EAST, BRAMPTON, L6T 5A6
EMAIL: sukhdevcga@gmail.com
Ó≈⁄ B@AE
’ΩÓªÂ∆ ¡ΩÂ
«ÁÚ√ ÓΩ’∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
17
‘ ËÛ’‰ Í ıΩÎ ’∂ Í«‘∂, ‘ ¡ª√± Í Í≈Ï≥Á∆!
’∞ÒÁ∆Í
«¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘ ‘À «’ √≥√≈ Á∂
Ì≈Ú∂ ∫ «’√∂ Ú∆ «‘º √ ∂ ”Â∂ «Î’± Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª ‹Á Ú∆ ¿∞µÌ∆¡ª
‘È Âª ¿∞‘Ȫ È∂ ¡≈Ó «’Â∆ ÒØ’ª
Â∂ ¡◊ª‘Ú˱ ÒØ’ª Á∂ È≈ˇ ‘∆ Ó∞º÷ ÂΩ
”Â∂ ¡Ωª ˘ Ú∆ Ò≈˜Ó∆ ‘∆ ¡≈͉≈
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ Í±∂ √≥√≈ «Úº⁄
Ò◊Í◊ ‘ Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ ‹Á Ú∆
¿∞Ì≈ ‹ª √ºÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¬∆ ª ¿∞√È∂
¡≈͉∂ √Ó∂∫ Á∂ ‘Ò≈ª ¡È∞√≈ ¡ΩÂ
(ı≈√ ÂΩ ”Â∂ ¡≈Ó «’Â∆ ¡Ωª) Á∆
¡˜≈Á∆, ÷∞ Ù ∆, «¬º ¤ ≈Úª, ‹˜Ï∂ ,
¡Ó≈Ȫ ¡≈«Á Á≈ ◊ˇ ÿ∞º‡‰ ÂØ∫ ’Á∂
Ú∆ ◊∞∂˜ È‘∆∫ ’∆Â≈ ¡Â∂ Í∞≈ÂÈ
√Ó-«Ú≈‹ ¿∞ ‘ Ȫ ”Â∂ ÊØ Í Á∂ ‘Ø ¬ ∂
Â∑ª-Â∑ª Á∂ ¯ÂÚ∂ ‹≈∆ ’∆Â∂ ‘È
«‹‘Ȫ Á≈ ¿∞Á∂Ù ¡Ω Á∆ ¡˜≈Á∆
”Â∂ Ø ’ ª Ò≈ ’∂ ¿∞ √ ˘ ÿ Á∆
⁄≈Á∆Ú≈∆ ”⁄ Ï≥Á º÷‰≈ √∆Õ «¬‡Ò∆
Á∂ Î≈√∆Ú≈Á∆ ¿∞Ì≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡‹Ø’∂
Ì≈Â∆ √≥ÿ∆ Ò≈‰∂ ¡Â∂ «¬√Ò≈«Ó’
√‡∂‡ Ú◊∂ ’º‡ÛÍ≥Ê∆ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª
«Úº⁄ ¡√∆∫ «¬‘ ◊ºÒ Ï≈÷±Ï∆ Á∂÷ √’Á∂
‘ªÕ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ ¡Ω   ˘
ÁÏ≈¿∞‰≈ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª Á∆ «¬º’ ¡≈Ó
È∆Â∆ ‘∆ ‘ÀÕ ‘∞‰ ¡√∆∫ ÊØÛ∑≈ ºʪ
√«‘ «¬√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ¡≈͉∆ ◊º Ò
º÷ª◊∂Õ
Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆, «‘‡Ò, √≈Ò≈˜≈,
ÎÀ∫’Ø ¡≈«Á Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡‹Ø’∂
Ì≈Â∆ √≥ÿ∆¡ª º’ ¡Ω Á∂ Ó≈ÓÒ∂
«Úº⁄ √≈∂ Î≈«√√‡ª Á∆ «¬‘ “Ó≈È’”
(Standared) È∆Â∆ ‘∆ ‘À «’ ¡ΩÂ
˘ Ú≈«¬Â∆ Ó«¡≈Á≈ ”⁄ «‘≥Á∂ ‘ج∂,
ÍÂ∆ Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂ ‘ج∂, Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈ ’È∂
Â∂ ÿ Á∆ √ªÌ-√≥Ì≈ˇ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫ Úº÷-Úº÷ «Î’± Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª
È∂ «¬‘ ◊ºÒ Úº÷∂-Úº÷∂ „≥◊ È≈ˇ ’‘∆
Í √≈«¡ª Á≈ √≈º «¬‘∆ √∆Õ Ì≈Ú∂∫
«’ ˆ∞Ò≈ÓÁ≈∆ ‹ª ‹◊∆Á≈∆ √Ó≈‹
«Úº⁄ ¡Ω Á∆ ‘≈Ò ϑ∞ ‘∆ «Ì¡≥’
Â∂ Â√ÔØ◊ √∆ «‹ºÊ∂ Úº÷-Úº÷ √Ó≈‹ª
«Úº⁄ ËÓª ≈‘∆∫ ‹ª ‘Ø ’¬∆ √Ó∆
Ï≥ Ë ∂ ‹ ª È≈ˇ ¡Ω  ª ”Â∂ Í≈Ï≥ Á ∆¡ª
Ò◊≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª √È, Í
√Ó≈¬∂Á≈∆ √Ó≈‹ ÓÈ∞º÷∆ «¬«Â‘≈√ Á≈
Í«‘Ò≈ ¡«‹‘≈ ÍÃÏ≥Ë √∆ «‹√È∂ Í«‘Ò∆
Ú≈ (ÈÚ-‹≈◊È, «◊¡≈È Íà √ ≈
ÁΩ  ≈È) ¡Ω   Á∆ ¡˜≈Á∆ («‹√Á∂
«‘ «Í¡≈ ’È Á∆ ¡˜≈Á∆,
«Ú¡≈‘ ’≈Ú≈¿∞‰ Â∂ ÂÒ≈’ Á∂‰ Á∆
¡˜≈Á∆), «Èº ‹ Â≈ ¡≈«Á Á≈ Ó√Ò≈
¿∞·≈«¬¡≈ √∆Õ Í √Ó≈¬∂Á≈≈ ÍÃÏ≥Ë
È∂ Ú∆ ¡Ω Á∆ ¡˜≈Á∆ Á∆ ‹Ø ◊ºÒ
’∆Â∆ ¿∞‘ ¿∞µÊØ∫ º’ ’∆Â∆ «‹√ È≈ˇ
«’ ¡Ω Á∆ √√Â∆ «’ ْÂ∆ ˘
Ò∞º«‡¡≈ ‹≈ √’∂ Â∂ ¿∞√Á∂ √∆ ˘ Ó≥‚∆
Á∂ «‘ºÂª Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹≈ √’∂, «¬√
ÂØ∫ ÚºË √Ó≈¬∂Á≈≈ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡ΩÂ
Á∆ ¡˜≈Á∆ Á≈ ’Ø ¬ ∆ ÓÂÒÏ È‘∆∫
«‹√Á∂ «‘ ¿∞‘ Ó≥‚∆ «Úº⁄ «Ú’‰
Ò¬∆ ¡˜≈Á ‘Ø ◊¬∆, Ì≈Ú∂∫ «’ ¿∞Í¿∞ÂÍ≈Á Ú‹Ø∫ ¡Ω √Ó≈¬∂Á≈≈ √Ó≈‹
«Úº⁄ ‹◊∆Á≈∆ Á∂ Ó∞’≈ÏÒÂÈ ’∞fi
÷∞ºÒ∑ª Ú∆ Ó≈‰ ‘∆ ‘ÀÕ
¡≈Ë∞ « È’ √Ó≈¬∂ Á ≈≈ √Ó≈‹
«Î’±-Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª Á∆ ¡Ωª «ÚØË∆ ¡≈Ó È∆Â∆
‘È ‹Ø «’√∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ √≥’‡ Á∂
√Ó∂ ∫ ”⁄ Î≈√∆Ú≈Á∆ ¿∞ Ì ≈ Á∂
’≈‰ ωÁ∂ ‘ÈÕ «‘‡Ò,
Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆, √≈Ò≈˜≈,
ÎÀ∫’Ø Ú∆ ¿∞‘Ȫ «ÚÙ∂Ù
«ÚØËÂ≈¬∆¡ª Á∆ ‘∆
¿∞ Í ‹ √ÈÕ «¬√∂
’’∂
‘∆
Î≈√∆Ú≈Á∆ ¿∞Ì≈
Á∆
Ù∞  ± ¡ ≈Â
«¬≥ ◊ ÒÀ ∫ ‚ Â∂
Îª√ ”⁄ È≈ ‘Ø
’∂ ‹ÓÈ∆ Â∂
«¬‡Ò∆ «Úº ⁄
‘∞≥Á∆ ‘À ¡Â∂
¿∞ √
ÂØ ∫
Ï≈¡Á ‹Á
Ú∆ «’√∂
«Úº⁄ ¡Ω ”Â∂ ÓºËÔ∞◊∆ Í≈Ï≥Á∆¡ª
ÊØ͉ Á≈ «√Ò«√Ò≈ ÔØ‹È≈ÏºË Â∂
‹Ê∂ Ï ≥ Á ’ „≥ ◊ È≈ˇ √Ì ÂØ ∫
Í«‘Òª «¬‡Ò∆ «Úº ⁄
Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈È≈Ù≈‘
Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆ (AIBB ”⁄
√ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫
Ï≈¡Á) È∂ Ò≈◊±
’∆Â≈
√∆,
Ï≈¡Á «Úº ⁄
√≥ √ ≈
Ì
«Úº⁄ «‹ºÊ∂ Ú∆
Î≈√∆Ú≈Á∆
Â≈’ª
√º  ≈ ”⁄
¡≈¬∆¡ª
ª ¿∞ ‘ Ȫ
È∂ ¡≈͉∆
«¬√ ¡ΩÂ
«ÚØË∆ È∆Â∆ ˘ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ Ò≈◊±
’∆Â≈Õ Í «¬√Á≈ ÓÂÒÏ «¬‘ Ú∆
È≈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ «’ «¬√ ◊ºÒ ˘ √≈∂
√≥√≈ Á∂ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª È∂ Ó∞√Ø«ÒÈ∆
ÂØ∫ ÒÀ «Ò¡≈ Â∂ ¿∞ÁØ∫ ÂØ∫ ‘∞‰ º’
¡≈͉∆ «Ú≈√ √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ Ò≈◊±
’Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ È‘∆∫ «¬‘
«Ú«◊¡≈È’ «ÚÙÒ∂Ù‰ È‘∆∫ ‘À, «¬√Á≈
ÓÂÒÏ ‘ØÚ∂◊≈ √Ó≈‹ Á∆¡ª √Ó≈«‹’¡≈«Ê’ «ÚØËÂ≈¬∆¡ª Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰
˘ Á«’È≈ ’’∂ «¬«Â‘≈√’ ◊Â∆
Á∆ Ò◊≈Ó ’∞fi ÓÈ∞º÷ª Á∆¡ª «¬º¤≈Úª
Á∂ ‘º Ê ÎÛ≈¿∞ ‰ ∆Õ «¬√ √Ú≈Ò Á∂
«ÚÙÒ∂ Ù ‰ Ò¬∆ √≈˘ «¬«Â‘≈√ ”⁄
‹≈‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ √≥√≈ «Úº⁄ Ó∞º÷ ÂΩ ”Â∂
√Ó≈¬∂ Á ≈≈ «Ú’≈√ ÁØ „≥ ◊ ª È≈ˇ
‘Ø « ¬¡≈ ‘À : «¬º ’ «¬È’Ò≈Ï∆ „≥ ◊
«‹√È∂ ÓºËÔ∞◊∆ ’Áª-’∆Óª È≈ˇ
√ÓfiΩÂ≈‘∆‰ Â∂ Ï∂«’’ ÿØˇ ⁄Ò≈«¬¡≈
¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ ≈‘ ”⁄Ø∫ ‘ ÓºËÔ∞◊∆
’±ÍÂ≈ Â∂ ÏÏÂ≈ ˘ ‘±≥fi ’∂ ’±Û∂Á≈È
«Úº⁄ Ú◊∑≈ Ó≈«¡≈ («‹Ú∂∫ Îª√ «Úº⁄),
Á±‹≈ „≥◊ √∞Ë≈ª ≈‘∆∫ ¿∞µÍØ∫ ÊØ«Í¡≈
‘Ø « ¬¡≈ Ô∞ ≥ ’ ∆ „≥ ◊ √∆ «‹√ «Úº ⁄
‹◊∆Á≈∆ È≈ˇ √Ó≈¬∂Á≈∆ È∂ ◊≥„Â∞ º Í ’∆Â∆ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ Á∂ Ù ª «Úº ⁄
√Ó≈¬∂Á≈≈ «Ú’≈√ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹±Á
ÓºËÔ∞◊∆ ‹◊∆± ’Áª-’∆Óª ÿº‡ÚºË ±Í «Úº⁄ ÓΩ‹±Á ‘∆¡ª (‹ÓÈ∆,
√Í∂È ¡Â∂ ¬∂Ù∆¡≈, ¡¯∆’≈ Â∂ ÒÂ∆È∆
¡Ó∆’≈ Á∂ Ï‘∞ √≈∂ Á∂Ù)Õ √Ø «‹‘Ȫ
Á∂Ùª «Úº⁄ Á±‹∂ „≥◊ È≈ˇ √Ó≈¬∂Á≈≈
«Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ¿∞µÊ∂ √≥’‡ª Á∂ √Ó∂∫ «Úº⁄
Î≈√∆Ú≈Á Á∂ ͉͉ Ò¬∆ ˜Ó∆È
«˜¡≈Á≈ ‹ı∂˜ √∆ «’¿∞∫«’ «¬‘Ȫ
Á∂Ùª «Úº⁄ √Ó≈¬∂Á≈≈ «Ú’≈√ Ï∞‹±¡≈
‹Ó‘±∆ «¬È’Ò≈Ϫ ≈‘∆∫ È≈ ‘Ø ’∂
√∞Ë≈ª ≈‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ «‹ºÊ∂ Ï∆Â∂
Á∆ ‘∂’ Ó«¡≈Á≈ Â∂ ’Áª-’∆Óª
˘ «¬È’Ò≈Ϫ ≈‘∆∫ Ï∂«‘Ó∆ Â∂ Ï∂«’’∆
È≈ˇ Í∞º‡ ’∂ È‘∆∫ √∞º«‡¡≈ «◊¡≈ √∆ Â∂
‹◊∆± «‘≥Á-÷±«‘≥Á Ï⁄∆ ‘∆Õ «¬√
’’∂ √≥’‡ª Á∂ √Ó∂∫ «¬‘Ȫ Á∂Ùª «Úº⁄
¡«‹‘∆¡ª Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª ¡≈͉∂
ͱ  ∂ ‹ÒΩ ¡ ”Â∂ ¡≈¬∆¡ªÕ «’¿∞ ∫ «’
√Ó≈¬∂Á≈≈ ÍÃÏ≥Ë «¬º’ ¡«‹‘≈ ÍÃÏ≥Ë
‘À ‹Ø ¡≈͉∆ ¡≥Á±È∆ ◊Â∆ ¡Â∂ Ó∞º÷
«ÚØ Ë Â≈¬∆ («’ √Ó≈‹∆«’à  Â∂
«ÈӺ‰ «Èº‹∆) Á∂ ’’∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂
√≥’‡ª Á≈ «Ù’≈ ‘∞≥Á≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ Úº÷Úº÷ Á∂Ùª «Úº⁄ √Ó≈¬∂Á≈≈ √≥’‡ Á∂
√Ó∂ ∫ Ó∞ º ÷ ÂΩ  ”Â∂ «Â≥ È Â∑ ª Á∆¡ª
Â≈’ª √◊Ó ‘∞≥Á∆¡ª ‘È, «¬º’ ‹Ø
ÔÊ≈√«ÊÂ∆Ú≈Á∆ ‘∞≥Á∆¡ª ‘È, Á±‹∆¡ª
Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª ‹Ø Ï∆Â∆¡ª ÓºËÔ∞◊∆
’Áª-’∆Óª ¡≈Ó ÒØ’ª ”Â∂ ÊØÍ ’∂,
Á±‹∂ ËÓ, «Î’∂, È√Ò Á∂ ÒØ’ª ˘
√≥’‡ Ò¬∆ «‹≥Ó∂Ú≈ ·«‘≈¿∞∫Á∆¡ª ‘È
Â∂ ‚≥ ‚ ∂ Á∂ ˜Ø  È≈ˇ «’Â∆¡ª ˘
«È⁄ØÛ‰ Á≈ ‘ºÒ Í∂Ù ’Á∆¡ª ‘ج∆¡ª
¡≈͉∂ „≥ ◊ È≈ˇ √Ó≈¬∂ Á∆ √∂ Ú ≈
’Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ Â∆‹∆¡ª ¡◊ª‘Ú˱
«¬È’Ò≈Ï∆ Â≈’ª ‹Ø √Óº«√¡≈Úª Á≈
‘ºÒ Ì«Úº÷ ”⁄ Ú∂÷Á∆¡ª ‘ÈÕ √Ó≈‹
Á∆ ¡≥Á±È∆ ◊Â∆ Â∂ «ÚØËÂ≈¬∆¡ª,
Ï‹± ¡ ≈ ‹Ó‘±  ∆ «¬È’Ò≈Ϫ Á∆
¡‰‘Ø∫Á, «¬È’Ò≈Ï∆ Â≈’ª Á∆ √≥’‡
Á∂ √Ó∂∫ ¡‰‘Ø∫Á ‹ª √≥’‡ ˘ «¬È’Ò≈Ï
”⁄ ÏÁÒ‰ Á∆ ¡√¯ÒÂ≈ ¡≈«Á ’≈È
«¬º’ Á∂Ù Á∆ ‹ª √≥√≈ √Ó≈¬∂Á≈∆
√≥’‡ «Úº⁄ Î√∆ ª Î≈√∆Ú≈Á Ú∆
Úº ÷ -Úº ÷ Á∂ Ù ª «Úº ⁄ ¿∞ ‘ Ȫ Á∆
«¬«Â‘≈√’ ◊Â∆ Â∂ ¡≥ Á ± È ∆
«ÚØËÂ≈¬∆¡ª ¡È∞√≈ Úº÷-Úº÷ ±Íª
«Úº⁄ ¿∞µÌÁ≈ «‘≈ ‘À «‹Ú∂∫ AIB@C@ Á∆ Ó‘ªÓ≥Á∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ÓÈ,
«¬‡Ò∆ Â∂ √Í∂È «Úº⁄ Î≈√∆Ú≈Á Á≈
Úº‚≈ ıÂ≈ √Ó≈‹ Ò¬∆ ¿∞µÌ«¡≈ ¡Â∂
¡º‹ «Î - B@@G ÂØ∫ Ù∞± ‘ج∆ √≥√≈
Ó≥Á∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹Ø Ò≈◊Â≈ «Ì¡≥’
‘∞≥Á∆ ‹≈ ‘∆ ‘À- Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª «Úº⁄
Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª Ó∞Û «√ ⁄∞’
º ‘∆¡ª
‘È «‹‘Ȫ «Úº ⁄ ¡≈¬∆¡À √ √Ì ÂØ ∫
«Ì¡≥’ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ’«‘ √’Á∂
‘ª «’ Î≈√∆Ú≈Á∆ √ºÂ≈ Ï∞‹±¡≈ √ºÂ≈
Á≈ ¡«‹‘≈ ±Í ‘À ‹Ø ¡≈Ó «’Â∆ ÒØ’ª
”Â∂ ÓºËÔ∞◊∆ ’Áª-’∆Óª ÊØÍÁ∆ ‘ج∆
√Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á∆ ‘À
¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ ⁄º’∂ ˘ Í∞º·≈ ◊∂Û≈
Á∂‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∆ ‘ج∆ «’Â∆¡ª
˘ «È⁄Ø Û ‰ Á≈ ‚≥ ‚ ∂ Á∂ ˜Ø  Ú≈ˇ≈
ÏÏ ‘ºÒ Í∂Ù ’Á∆ ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂
‘∆ Î≈√∆Ú≈Á∆-«Î’± Â≈’ª ÿØ ¡ΩÂ
«ÚØ Ë ∆ ‘∞ ≥ Á ∆¡ª ‘È «’¿∞ ∫ «’ ¿∞ ‘
¡≈͉≈ ÷≈Á-Í≈‰∆ Ï∆Â∂ ÂØ∫ ÒÀ∫Á∆¡ª
‘È ‹Ø ÿØ  ¡Ω   «ÚØ Ë ∆ √∆, √Ø
Ó∞√Ø«ÒÈ∆ ‹ª «‘‡Ò Á∞¡≈≈ «¬«Â‘≈√
”⁄ ¡Ω «ÚØË∆ ’≈ˇ∂ Í≥È∂ «Ò÷‰≈
Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª Á∆ ¡≈Ó È∆Â∆ Á≈
√∞ Ì ≈«Ú’ ÈÂ∆‹≈ √∆Õ Î≈√∆Ú≈Á Á∂
«¬«Â‘≈√ ”Â∂ √≥ ÷ ∂ Í ◊º Ò ’È ÂØ ∫
Ï≈¡Á ¡√∆∫ ¡≈͉∂ «ÚÙ∂ ÚºÒ Ó∞ÛÁ∂
‘ج∂ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ «’Ú∂∫ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª
«Úº⁄ ‹Á Ú∆ Î≈√∆Ú≈Á ¡≈«¬¡≈ ª
¡Ωª ”Â∂ ’∆-’∆ ˜∞ÒÓ „≈¬∂Õ
Ó∞√Ø«ÒÈ∆ È∂ «¬º’ Ú≈ «’‘≈ √∆,
T«¬‡Ò∆ Á∆ ‘ ‹Ú≈È ’∞Û∆ ˘ ‹ÒÁ∆
ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ «Ú¡≈‘ ’≈ ’∂ Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈
’È Á∂ ’≥Ó «Úº⁄ ‹∞‡ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘À Õ U «’¿∞ ∫ «’ Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆ ˘ ¿∞ √ √Ó∂ ∫
¡≈͉∂ ÒØ’ª Á∆ ÿº‡-Ú√Ø∫ Á∆ T«⁄≥Â≈U
√Â≈ ‘∆ √∆Õ Ó∞√Ø«ÒÈ∆ ⁄≈‘∞≥Á≈ √∆ «’
AIE@ «Úº⁄ «¬‡Ò∆ Á∆ Ú√Ø∫ F ’ØÛ ‘Ø
‹≈Ú∂ ‹Ø «’ AIB@ ”⁄ C ’ØÛ G@ Òº÷
√∆Õ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ Ó∞√Ø«ÒÈ∆ È∂ √Ó∂∫√Ó∂∫ ”Â∂ ¡Ω «ÚØË∆ ’˘È Í≈√ ’∆Â∂
«‹‘Ȫ ¡È∞√≈ «’ ¡Ωª ÿ Á∆
√ªÌ-√≥Ì≈Ò ’È◊∆¡ª ¡Â∂ ÚºË ÂØ∫
ÚºË Ïº⁄∂ ÍÀÁ≈ ’’∂ «¬‡Ò∆ Á∆ Ú√Ø∫
ÚË≈¿∞ ‰ ◊∆¡ª, ¡Ω  ª ˘ Í∞  ≈ÂÈ
Ó«¡≈Á≈ ˘ ¿∞Ò≥ÿ‰≈ È‘∆∫ ⁄≈‘∆Á≈
¿∞‘ Ó«¡≈Á≈ ‹Ø ¡Ω Á∆ ‘Ø∫Á ˘ ÓÁ
Á∂ ÌØ◊ Á∆ «¬º’ Ú√ ”⁄ ÏÁÒÁ∆ ‘À
Â∂ ¿∞ √ ˘ «¬º ’ ¡˜≈Á «¬È√≈È È≈
Ó≥ÈÁ∂ ‘ج∂ Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈ ’È Á∆ ÓÙ∆È
√ÓfiÁ∆ ‘À- ¡Â∂ Í«Ú≈ √≥Ì≈Ò‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «‘‡Ò È∂ Ú∆ Ò◊Í◊ «¬√∂
Â∑ª Á∆¡ª ÓºËÔ∞◊∆ ’Áª-’∆Óª
¡Ωª ”Â∂ ÊØÍ∆¡ªÕ Î≈√∆Ú≈Á ¡≈͉∆
÷∞≈’ ÓºË Ôº◊
∞ ∆ ’Áª-’∆Óª ÂØ∫ ÒÀ∫Á≈
‘À , «¬√∂ ’’∂ ‘∆ Ò◊Í◊ √≈∂
Î≈√∆Ú≈Á∆ (Ì≈Ú∂∫ «’√∂ ËÓ, «Î’∂ ‹ª
È√Ò Á∂ ) ÿØ  -¡Ω   «ÚØ Ë ∆ Â∂
ÂÏÁ∆Ò∆ «ÚØË∆ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª
È≈˜∆ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª È∂ Ú∆ ¡Ωª ˘
ÿª Á∆¡ª Ú◊Ò‰ª ”⁄ ’ÀÁ «‘‰
Â∂ Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈ ’È Á≈ «¬‘ ¡Ω «ÚØË∆
«√˪ ¡Í‰≈«¬¡≈Õ AICF ”⁄
‹ÓÈ∆ «Úº⁄ «¬‘ ’ȱ≥È Í≈√ ‘Ø«¬¡≈
«’ ¡Ωª «È¡ª Â∂ «√‘ «ÚÌ≈◊ª
«Úº ⁄ ¿∞ µ ⁄∂ ¡‘∞ « Á¡ª ”Â∂ È‘∆∫ ‹≈
√’Á∆¡ª «‹√ ÁΩ≈È Ï‘∞ √≈∆¡ª
¡Ω ‚≈’‡ª ˘ ÍÃÀ’«‡√ ÂØ∫ Ø«’¡≈
«◊¡≈Õ «‘‡Ò Á∂ √ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫
Í«‘Òª ‹ÓÈ «Úº⁄ A@@,@@@ ¡Ωª
¡«Ë¡≈Í’, C@@@ ¡Ω  ª ‚≈’‡
¡Â∂ AC,@@@ ¡Ω  ª ’Ò≈’≈,
√≥◊∆Â’≈ ¡≈«Á √È Í Á±‹∆ √≥√≈
‹≥◊ √Ó∂∫ ‹ÓÈ∆ «Úº⁄ Ï‘∞ ‘∆ ÊØÛ∆∑ ¡ª
¡Ωª ÿØ∫ Ï≈‘ ’≥Ó ”Â∂ ‹ªÁ∆¡ª √È,
Ì≈Ú ¡Ω ˘ ‘ ¿∞√ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ‰ ÂØ∫
Ø « ’¡≈ - ‹Ø ¿∞ √ ˘ ÊØ Û ∑ ≈ «‹‘≈ Ú∆
√∆’ Ó≈È«√’ √’±È «Á≥Á≈ √∆ ‹∂’
«’√∂ ◊ºÒ Ò¬∆ ¿∞√˘ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’∆Â≈
ª Ϻ √ Ϻ ⁄ ∂ ÍÀ Á ≈ ’È, ÓÁ ˘
√≥  ∞ « Ù‡ ’È Â∂ Í«Ú≈ √≥ Ì ≈Ò‰
Ò¬∆Õ
«¬√∂ Â∑ª √Í∂È «Úº⁄ ÎÀ∫’Ø Á∆
’À Ê Ø « Ò’ ’Ω Ó ∆ Î≈√∆Ú≈Á∆ √º  ≈ ‹Ø
«ÍϫҒȪ ˘ ‘≈ ’∂ √º  ≈ «Úº ⁄
¡≈¬∆, È∂ Ú∆ ¡Ωª ˘ ÿ ‹ª «Èº‹∆
ʪ ”Â∂ ¡Òº ◊ «‘‰ Ò¬∆ «ÈÔÓ
ω≈«¬¡≈Õ Ï‘∞ √≈∂ «ÈÔÓ Ì≥◊ ’∆Â∂
◊¬∂ «‹Ú∂∫ Í«‘Òª ¡Ω ÂÒ≈’ Á∂ ’∂
‘Ø «Ú¡≈‘ ’Ú≈ √’Á∆ √∆ Í ÎÀ∫’Ø
È∂ ÂÒ≈’ª ”Â∂ Í≈Ï≥Á∆ Ò≈¬∆, Ì≈Ú ‘∞‰
¡Ω ˘ «‹√ È≈ˇ ¿∞‘ «Ú¡≈‘∆ √∆
- ¿∞‘ «¬È√≈È Á∆ ÷ºÒ «Úº⁄ ◊Ë≈,
Ì∂Û∆¡≈ ’∞fi Ú∆ ‘ØÚ∂- ¿∞√ È≈ˇ ‘∆
«‘‰≈ ÍÀ‰≈ √∆Õ ¡Ωª Á∂ ’˘È∆ ‘º’
«ÍÂ≈ ‹ª ÍÂ∆ Á∂ ¡Ë∆È √È, ¡Ωª
Á∂ ’≥Ó ’È ”Â∂ Í≈Ï≥Á∆ Ò◊≈¬∆ ¡Â∂
‹Ø ÊØÛ∑≈ Ï‘∞ ’≥Ó ’Á∆¡ª √È ¿∞‘
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
ωÁ∆¡ª √Ï«√‚∆¡ª Â∂ √‘±Òª È‘∆∫
ÒÀ √’Á∆¡ª √È √◊Ø∫ ÍÂ∆ ˘ ¿∞‘ ‘º’
√∆Õ ÎÀ ∫ ’Ø √’≈ È∂ AICH ”⁄
Ï‘∞Â∆¡ª ¡Ωª ˘ ’≥Óª ÂØ∫ «Ú‘Ò≈
’’∂ ÿ ”Â∂ Ϻ«⁄¡ª Á∆ √≥Ì≈Ò ’È
Ò¬∆ «’‘≈ «‹√Á∂ Ò¬∆ ¿∞‘∆ Í∞≈‰≈
’ÀÊ«Ø Ò’Ú≈Á∆ ‹∞ÓÒ≈ Á∞‘≈«¬¡≈ «◊¡≈
«’ Í«Ú≈ √Ó≈‹ Á≈ Ó∞º„Ò≈ √ÀÒ ‘À
¡Â∂ «¬√Á∆ √≥Ì≈Ò Á∆ «‹≥Ó∂Ú≈∆ ¡ΩÂ
Á∆ ‘ÀÕ ¿∞‘∆ ‹ÈÓ Á ÚË≈¿∞‰ Â∂ ÚºË
Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈ ’È Á≈ «‘‡Ò∆-Ó∞√Ø«ÒÈ∆
Ú≈Ò≈ ≈◊ ¡Ò≈«Í¡≈ «◊¡≈,
«Ú¡≈‘∆¡ª ¡Ωª ˘ ’≥Ó ¤º‚‰ Ò¬∆
Әϱ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÊØ Û ∑ ∂ Ï‘∞  Î’ È≈ˇ «¬‘∆ ‘≈ÒÂ
Ò◊Í◊ ‘ ¿∞√ Á∂Ù ”⁄ ¡Ωª Á∆
‘∆ ‘À ‹ª ‘À , «‹º Ê ∂ Ú∆ Î≈√∆Ú≈Á∆
Â≈’ª √º  ≈ ”⁄ ‘∆¡ª ‹ª ‘ÈÕ
«¬‡Ò∆, ‹ÓÈ∆, √Í∂ È «¬√Á∆¡ª
ÍÃÂ∆«ÈË ¿∞Á≈‘Ȫ ‘È Í «¬√ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈
Í∞  Â◊≈Ò,
‘≥ ◊ ∆,
¡≈√‡∆¡≈, ∞ Ó ≈«È¡≈, ’Ø Ù ∆¡≈
¡≈«Á Á∂Ùª «Úº⁄ Ú∆ ’∞fi √Ó∂∫ Ò¬∆
Î≈√∆Ú≈Á∆ ¿∞ Ì ≈ ”⁄ ‘∂ ‘È Âª
¿∞‘Ȫ È∂ Ú∆ ÿº‡-ÚºË ±Í «Úº⁄ ¡≈͉∂
√Ó∂∫ Á∆¡ª √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ ‘≈Òª
¡È∞√≈ «¬‘ È∆Â∆¡ª Ò≈◊± ’∆Â∆¡ªÕ
«¬√ Ò¬∆ ‘À≈È∆ Á∆ ◊ºÒ È‘∆∫ ‹ÁØ∫
√≈‚∂ √Ú≈Ó∆ ¡Áº«Â¡≈È≈Ê Â∂ Ï≈ϱ
Ï‹≥◊∆ Ú◊∂ √≥ÿ∆ ¡Ωª ˘ ÿª ”⁄
«‘‰, √∆ „º’ ’∂ º÷‰, ÍÂ∆ Á∆
√∂Ú≈ ’È «‹‘∆¡ª È√∆‘ª «Á≥Á∂ ‘ÈÕ
¡≈∆¡È È√Ò Á∆ Ù∞ºË∆ ”Â∂ ˜Ø
Á∂‰ ≈‘∆∫ Ú∆ Î≈√∆Ú≈Á∆ ¡Ωª Á∆
«Í¡≈, «Ú¡≈‘, ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆
⁄∞‰È Á∆ ¡˜≈Á∆, «Èº‹∆ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ‰
Á∆ ¡˜≈Á∆ ¡≈«Á ”Â∂ Í≈Ï≥Á∆ Ò≈¿∞∫Á∂
‘È ¡Â∂ ¿∞√Á∆ Á∂‘, Ϻ⁄∂ ‹‰È Á∂
’∞ÁÂ∆ ◊∞‰ º’ ˘ Ú∆ ¡≈͉∂ Úº√
«Úº⁄ º÷‰ Á∆¡ª ◊≥Á∆¡ª ÷∂‚ª ÷∂‚Á∂
‘ÈÕ «¬‡Ò∆, ‹ÓÈ∆ Â∂ √Í∂È «Úº⁄
Ú∆ «‘‡Ò-Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆ Á∂ √Ó∂ ∫ «¬‘
Íà ⁄ ≈«¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ «’ TÔ‘± Á ∆
√≈‚∆¡ª TÌØÒ∆¡ª-Ì≈Ò∆¡ªU ¡Ωª ˘
¡≈͉∂ «Í¡≈ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√≈¿∞∫Á∂ ‘È
¡Â∂ «Ú¡≈‘ ’Ú≈ ’∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ ËÓ
ÏÁÒ «Á≥ Á ∂ ‘ÈÕ «¬√ È≈ˇ ¿∞ ‘
«¬‘Ȫ Á∆¡ª ’∞º÷ª ˘ ¡Í«ÚºÂ ’Á∂
‘ÈÕU Í È≈˜∆ ‹Á Ô‘±Á∆ ¡Ωª Á∂
ÏÒ≈Â’≈ ’Á∂ √È Âª ¿∞ÁØ∫ ¿∞‘Ȫ
Ò¬∆ «¬‘ ◊ºÒ ’ج∆ Ï‘∞Â∆ Ó‘ºÂÚ È‘∆∫
º÷Á∆ √∆Õ Ô‘±Á∆ ¡Ωª È≈ˇ √∆’
√Ï≥Ë Ï‰≈¿∞‰ ‹ª ÏÒ≈Â’≈ ’È
Ú≈ˇ∂ ˘ È≈«¬’ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ
«¬‘∆ ◊ºÒª √≈‚∂ √≥ÿ∆ Ú∆ ’Á∂ ‘È
‹Á “ÒÚ-«‹‘≈Á” Á≈ ∂Û’≈ Í≈¿∞∫Á∂
‘È, Ó∞√ÒÓ≈È ’∞Û∆ È≈ˇ ‹Á «‘≥Á±
Ó∞≥‚≈ «Ú¡≈‘ ’Ú≈¿∞∫Á≈ ‘À ª ¿∞√˘
È≈«¬’ ω≈ ’∂ Í∂Ù ’Á∂ ‘ÈÕ «¬ºÊØ∫
º’ «’ “◊Á”, “Ú∆-˜≈≈, “Ï≥Ï∂”
¡≈«Á «ÎÒÓª Ú∆ ‹Á ¡≥Â-ËÓ∆
∞Óª√ «⁄ÂÁ∆¡ª ‘È Âª ¿∞‘ Ó∞√«ÒÓ
¡Ω Â∂ «‘≥Á± Ó∞≥‚∂ «Ú⁄’≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
Ì≈Ú ‹Á Ó∞√«ÒÓ Ó∞≥‚≈ «‘≥Á± ¡ΩÂ
È≈ˇ «Í¡≈ «Ú¡≈‘ ’≈¿∞∫Á≈ ‘À ª
¿∞ √ ˘ “ÒÚ-«‹‘≈Á” Á≈ Ó∞ º Á ≈
ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Í ‹Á «‘≥Á± Ó∞≥‚≈
Ó∞√ÒÓ≈È ¡Ω È≈ˇ «Ú¡≈‘ ’Á≈
‘À ª √≥ÿ∆ ¿∞√˘ “ÒÚ «‹‘≈Á” Á≈
Ȫ «Á≥Á∂ ‘ÈÕ ‘À È≈ Ì≈Â∆ √≥ÿ∆¡ª
Á≈ √Ì ’∞fi ¡≈͉∂ Ó≈Ò’ª Ú≈ˇ≈Õ
Á±‹≈ «Î’±-Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª Á∞¡≈≈
√Ì √º « √¡≈Úª Á∆ ‹Û∑ Á± ‹ ∆ ‹≈Â,
Ó≈⁄ B@AE
18
È√Ò ‹ª «Î’∂ Á∂ ÒØ’ª ˘ √Ó«fi¡≈
‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ ˘ Ó≈È≈
Ë≈«Ó’ TÍ«ÚºÂU ’≥Ó √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ «¬‘ TÏÁÒ≈U ¿∞√ ‹≈Â, È√Ò,
«Î’∂, ËÓ Á∆¡ª ¡Ωª ”Â∂ ˜∞ÒÓ
„≈‘ ’∂ ÒÀ ‰ ≈ Ú∆ ¿∞ ‘ Ȫ Á≈ «¬º ’
√≥√≈-«Ú¡≈Í∆ Á√± ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂
‘ Ú≈ ‹Á Ú∆ «Î’± - Î≈√∆Ú≈Á∆
˜Ï Á∆ ‘È∂∆ fi∞ºÒ∆ ª ¿∞√È∂ ¡Ωª
˘ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ «˜¡≈Á≈ È≈√± «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ
«‘‡Ò, Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆ Á∂ √Ó∂ ∫ Ú∆ Òº ÷ ª
Ô‘±Á∆, ÍØ«ÒÙ ¡≈«Á ¡Ωª Á∂ ‘ج∂
ÏÒ≈Â’≈ Â∂ ’ÂÒ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ⁄∆’⁄∆’ ’∂ ◊Ú≈‘∆ ÌÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ‹Á Ú∆ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «Î’±Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª Á≥ ◊ ∂ - Î√≈Á Â∂
’ÂÒ∂¡≈Ó ’È ‹ª ’Ú≈¿∞‰ «Úº⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘ج∆¡ª ‘È Âª ¿∞‘Ȫ Á≈
Ó∞ºÒ Ú∆ ¡Ωª È∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó, ¿∞‹≈Û∂
, ¿∞Ë≈Ò∂ Â∂ ÏÒ≈Â’≈ Ú◊∂ ÿ‰Ω‰∂
˜Ï-˜∞ÒÓª ˘ fiºÒ ’∂ Â≈«¡≈ ‘ÀÕ
Ì≈Ú ‹Á Ú∆ «Î’± ¿∞Ì≈ ¡≈«¬¡≈
¿∞‘È∂ ¡Ωª ˘ √∆’ Â∂ Ó≈È«√’
ÂΩ ”Â∂ ’Ø«‘¡≈ Â∂ ÚÒßË
± «¡≈ ‘ÀÕ ¡‹Ø’∂
ÁΩ «Úº⁄ ¬∆≈’ «Úº⁄ ¿∞µÌ∆ ¡≈¬∆¡À√
Á≈ Ú∆ «¬‘∆ ¡Ω «ÚØË∆ ¬∂‹≥‚≈ ‘ÀÕ
«¬µÊ∂ Ú∆ ’º ‡ ÛÍ≥ Ê ∆ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª
Á∞¡≈≈ ˆÀ Ó∞√«ÒÓ (Ô˜∆Á∆, «¬√≈¬∆)
Â∂ ‘Ø ’¬∆ ’ΩÓª Á∆¡ª ¡Ωª ”Â∂ ˜∞ÒÓ
„≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡Ωª Á∆¡ª ˆ∞Ò≈Óª
Á∆ Ú∂⁄ Ú≈ˇ∆¡ª Ó≥‚∆¡ª ω ‘∆¡ª
‘ÈÕ ‹Ú≈È ’∞Û∆¡ª Á∂ ÏÒ≈Â’≈ ‘Ø
‘∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ ˘
Ó≥ ‚ ∆¡ª «Úº ⁄ Ú∂ « ⁄¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À Õ
¿∞‘Ȫ Á∂ «Í¿∞¡ª, Ì≈Úª Â∂ ÍÂ∆¡ª
˘ Ó≈ ’∂ ¿∞‘∆ Í∞≈‰≈ Î≈√∆Ú≈Á∆ „≥◊
Á∞‘≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬‡Ò∆ «Úº⁄
Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª È∂ Ò◊Í◊ A@@@@@
¡Ω  ª Á∂ ÏÒ≈Â’≈ ’∆Â∂ Õ Í
È≈˜∆¡ª Á∂ ˜∞ Ò Óª Â∂ ÏÒ≈Â’≈ª
Á∆¡ª «Ù’≈ Ô‘± Á ∆, ÍØ « ÒÙ ¡≈«Á
¡Ωª Á∆ √≥«÷¡≈ ª Ò◊Í◊ BB Òº÷
‘ÀÕ √Í∂È Á∆ ÎÀ∫’Ø √’≈ Á∂ √Ó∂∫ ¡Â∂
√≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄ ”DG Á∆ Ú≥‚, ”HD Á≈
«√º÷ ’ÂÒ∂¡≈Ó, B@@B Á≈ ◊∞‹≈Â
’ÂÒ∂¡≈Ó «¬√Á∆¡ª ’∞fi ⁄؉Ú∆¡ª
¿∞Á≈‘‰ª ‘ÈÕ ¬∆≈’ Â∂ «√∆¡≈
«Úº⁄ ˆÀ-Ó∞√«ÒÓ ËÓ Á∆¡ª ¡Ωª
Á∆ ‹Ø ‘≈Ò ‘À ¿∞‘ ª Úº÷∂ ÂΩ ”Â∂
«¬º’ Ò∂÷ Á≈ «ÚÙ≈ ‘À Í ‘∞‰ º’ ¿∞µÊ∂
¡≈¬∆¡À√ Á∞¡≈≈ Ò◊Í◊ A@@@@AB@@@ ¡Ωª Á∂ ÏÒ≈Â’≈ Â∂ ’ÂÒ
‘؉ Á∆ ıÏ ‘ÀÕ
«‘‡Ò-Ó∞ √ Ø « ÒÈ∆ Á∆ Ì≈Â∆
¡ΩÒ≈Á √≈‚∂ Á∂Ù Á≈ √≥ÿ∆ Ò≈‰≈ Ú∆
¿∞‘∆ ı±È Á∆ ¡≈∆¡È Ù∞ºËÂ≈ Á∆¡ª
◊ºÒª ’ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
“ÒÚ-«‹‘≈Á” Á≈ ͱ≈ „’Ú≥‹ ÷Û∑≈
’∆Â≈ ‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ «¬√Á∂ ¡È∞ √ ≈
Ó∞√ÒÓ≈È Ó∞≥‚∂ ÌØÒ∆¡≈-Ì≈Ò∆¡ª «‘≥Á±
’∞ Û ∆¡ª ˘ ¡≈͉∂ Íà ∂ Ó ‹≈Ò «Úº ⁄
Î√≈¿∞∫Á∂ ‘È Â∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ ËÓ ÏÁÒ
«Á≥ Á ∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª ¡Ω Ò ≈Áª
Á∆¡ª ÓªÚª ω≈¿∞∫Á∂ ‘È «‹√ È≈ˇ
¿∞ ‘ Ȫ Á∆ ’∞ º ı ¡Í«Úº   ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ
Í«‘Ò∆ Ú≈ B@@I «Úº⁄ ’È≈‡’ √±Ï∂
«Úº⁄ «¬√ Ó∞ºÁ∂ ˘ ¿∞¤≈«Ò¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
Í ‹Á ’È≈‡’ Á∆ ¡Á≈Ò È∂ «¬√
Ó√Ò∂ Á∆ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ’∆Â∆ ª
Í≈«¬¡≈ «’ BBI ’∞Û∆¡ª È∂ ¡≥ÂËÓ∆ «Ú¡≈‘ ’∆Â∂ √È «‹‘Ȫ «Úº⁄
’¬∆ ËÓª Á∂ Ó∞≥‚∂-’∞Û∆¡ª Á∂ ¡≥ÂËÓ∆ «Ú¡≈‘ ‘ج∂ √ÈÕ CA Á√≥Ï,
B@@I ˘ ’È≈‡’ √∆¡≈¬∆‚∆ Á∂
‚∆‹∆Í∆ ◊∞±ÍÃ√≈Á È∂ ¡≈͉∆ «ÍØ‡
«Úº ⁄ «’‘≈, T «’√∂ Ï≥ Á ∂ ‹ª √Ó± ‘
Á∞¡≈≈ «‘≥Á± ’∞Û∆¡ª ˘ Ï«‘Ò≈¡ ’∂
Ó∞√«ÒÓ Ó∞≥«‚¡ª È≈ˇ «Ú¡≈‘ ‹ª ËÓ
ÏÁÒ∆ È‘∆∫ ‘ج∆ÕU «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹Á
’ج∆ ÂºÊ È≈ «Ó«Ò¡≈ ª B@AB «Úº⁄
’È≈‡’ √’≈ È∂ “ÒÚ-‹‘≈Á” Á∆
¤≈‰Ï∆È ’’∂ ’∂√ Ï≥Á ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ
«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ô±Í∆, «Ï‘≈ ¡≈«Á ’∞fi
√±«Ï¡ª «Úº⁄ “ÒÚ-«‹‘≈Á” Á≈ Ó√Ò≈
√≥ÿ∆¡ª È∂ ⁄∞º«’¡≈ «‹√ «Úº⁄ Ú∆ ’ج∆
ÂºÊ ‘≈Ò∂ º’ È‘∆∫ «Ó«Ò¡≈Õ «‘≥Á±
√≥ÿ∆¡ª Á∞¡≈≈ «¬‘ fi±· ˘ √Ó∂∫-√Ó∂∫
”Â∂ Á∞‘≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ AIB@C@ «Úº⁄ Ú∆ «‘≥Á±-Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª È∂
Ó∞√ÒÓ≈È ◊∞≥«‚¡ª Á∞¡≈≈ «‘≥Á± ¡Ωª
Á∂ ËÓ ÏÁÒ≈¿∞‰ Á∂ ¤Ø¤∂ ¤º‚∂ √È
Í ¿∞ÁØ∫ “ÒÚ-«‹‘≈Á” ÙÏÁ Á∆ ÚÂØ∫
È‘∆∫ ‘ج∆ √∆Õ AIB@-C@ «Úº⁄ Ú∆ ‹Ø
«‘≥Á± ¡Ωª È∂ Ó∞√ÒÓ≈È ‹ª ‘Ø ËÓª
Á∂ Ó∞≥«‚¡ª È≈ˇ «Ú¡≈‘ ’∆Â∂ √È, ¿∞‘
¡Ωª √È ‹Ø «‘≥Á± √Ó≈‹ «Úº⁄ ‘≈Ù∆¬∂
”Â∂ √È Ì≈Ú «ÚËÚ≈Úª, Á«Ò ¡Ωª
Â∂ Ú∂ÙÚ≈Úª ¡≈«Á Í ¿∞‘Ȫ È∂ Ú∆
¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈ˇ «Ú¡≈‘ ’Ú≈¬∂
√ÈÕ ¿∞ÁØ∫ «‘≥Á±¡ª «Úº⁄ «ÚËÚ≈ «Ú¡≈‘
Ú«‹Â √∆Õ ¿∞ Á Ø ∫ Ú∆ «¬‘Ȫ
‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª È∂ Ï‘∞ ‘∆ ÌÛ’≈¿± Ì≈Ù‰
«ÁºÂ∂ √ÈÕ Í ¿∞ÁØ∫ Ú∆ ¡«‹‘∂ ’∂√ Á≈
’ج∆ ÂºÊ È‘∆∫ «Ó«Ò¡≈ √∆ «‹√ «Úº⁄
‹Ï∆ ËÓ ÏÁÒ∆ ‘ج∆ ‘ØÚ∂Õ «¬√ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ Ó∞√ÒÓ≈Ȫ Á∆ Ú√Ø∫ Úˉ Â∂
«‘≥Á±¡ª Á∆ Ú√Ø∫ ÿ‡‰ Á∂ ‹Ø ¤Ø¤∂ ¤º‚∂
◊¬∂ √È ‹Ø «’ ‘∞‰ Ú∆ ¤º‚∂ ‹≈ ‘∂
‘ÈÕ ¿∞ ‘ B@AA Á∆ ‹È◊‰È≈ Á∂
¡≥’Û∂ Á∂÷ ’∂ ’ج∆ Ú∆ Ï≥Á≈ «¬‘Ȫ Á∂
fi±· ˘ √Ófi √’Á≈ ‘ÀÕ √≥ÿ∆¡ª Á∂ «¬‘
fi±· ¡º‹ Ù∂¡≈Ó È≥◊∂ ‘Ø ⁄∞º’∂ ‘ÈÕ «¬√
Â∑ª ¡√∆∫ Á∂÷ √’Á∂ ‘ª «’ «‹ºÊ∂ Ú∆
«Î’±-Î≈√∆Ú≈Á∆ √ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¬∂ ‘È
ª ¿∞‘Ȫ È∂ ÿº‡-«◊‰Â∆¡ª ˘ ‘Ó∂Ù≈
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ
«¬√ ÂØ∫ «ÏȪ √≥ÿ∆ ‹Ø “¡Ωª ˘
ÿ ”⁄ «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈”, “ÍÂ∆ Á∆
T√∂ Ú ≈U ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À ” , “Ϻ ⁄ ∂
√≥Ì≈Ò‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È”, “Ó«¡≈Á≈ ”⁄
«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À” ¡≈«Á √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂
«Ï¡≈È ‹≈∆ ’Á∂ ‘È ¿∞‘ ¿∞‘∆ Í∞≈‰∂
ÿ√∂ ‘ج∂ «‘‡Ò∆ ≈◊ ‘È ‹Ø ¡º‹ Ú∆
¡Ò≈Í∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ú∆
‹Á «√º÷ ’º‡ÛÍ≥Ê∆ «Î’± Î≈√∆Ú≈Á
¿∞µÌ«¡≈ √∆ ª ¿∞‘Ȫ È∂ Ú∆ ¡ΩÂ
”Â∂ ¡«‹‘∆¡ª ‘∆ Í≈Ï≥Á∆¡ª Á∂ «ÈÔÓ
ÿÛ∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø ’∂
’¬∆ Ú≈ ª Ò’ÙÓ∆ ’ªÂ≈ ⁄≈ÚÒ≈
Ú◊∆ Ú∆ ¡Ω  ª ˘ Ó«¡≈Á≈ Á∂
T¿∞ÍÁ∂ÙU Á∂‰ Òº◊ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫
«ÏȪ √≥ÿ∆ Î≈√∆Ú≈Á∆¡ª Á∆ «’√∂ Ú∆
‹Ê∂Ï≥Á∆ «‹Ú∂∫ ¡≈¡À√¡À√ ¡≈«Á Á∆
’Ø ’Ó∂‡∆ «Úº⁄ ’Á∂ Ú∆ ¡Ωª ‹ª
Á«Òª ˘ È‘∆∫ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈Õ «¬‘
È∆Â∆ «¬‘Ȫ Á∆ Ó∞ º ÷ ‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆
¡≈¡À√¡À√ Á∂ Ï‰È Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ ‘∆
‘À ‹Ø ¡º ‹ Ú∆ ‹≈∆ ‘À Õ Ì≈Ú √≥ ÿ ∆
Î≈√∆Ú≈Á∆ «√˪’ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ ¡Ωª
˘ ÁØ«¬Ó Á‹∂ Á≈ Ù«‘∆ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ
«¬º’ «¬‘ ◊ºÒ Ú∆ √Ófi‰ Ú≈ˇ∆
‘À «’ Î≈√∆Ú≈Á (⁄≈‘∂ «’√∂ Ú∆ ËÓ,
È√Ò ‹ª «Î’∂ Á≈) Ú∆ Ï∞‹±¡≈ √ºÂ≈
Á≈ «¬º’ ±Í ‘À ‹Ø ¡≈Ó «’Â∆ ÒØ’ª
˘ ˜Ï Â∂ ‚≥‚∂ Á∂ ˜Ø È≈ˇ Ò∞º‡‰ Â∂
«È⁄ØÛ‰ Á≈ √≥Á ‘À ¡Â∂ ËÓ, ‹≈Â,
È√Ò, «Î’∂ ¡≈«Á Á∆ ¡≈Û «Úº ⁄
«‹√Á≈ ¡√Ò «ÈÙ≈È≈ ¡≥«ÂÓ ÂΩ ”Â∂
¡≈Ó-«’Â∆ ÒØ’ ‘∆ ‘∞Á
≥ ∂ ‘È, Á≥«◊¡≈,
ËÓ-ÏÁÒ∆, È√Ò Ù∞ µ Ë∆ ¡≈«Á
‹∞Ó«Ò¡ª Á∆ ¡≈Û «Úº⁄ ¡√Ò «Úº⁄
‘≈’Ó ‹Ó≈ª ¡≈͉∂ ‹Ó≈Â∆ «‘ºÂ ‘∆
√≈ËÁ∆ ‘ÀÕ
«¬√ ÍÃ’≈ ¡√∆∫ Á∂÷Á∂ ‘ª «’
«Î’± - Î≈√∆Ú≈Á (Ì≈Ú∂ ∫ «’√∂ ËÓ,
«Î’∂, ‹≈ ‹ª È√Ò Á≈ ‘ØÚ∂) ¿∞‘
‹Ø’ ‘À ‹Ø ¡Ω ”⁄Ø∫ «Èº‹Â≈, ¡˜≈Á∆
¡≈«Á ‘ Â∑ª Á∂ ‹Ó‘±∆¡Â Á∂ Â
˘ ⁄±√ ’∂ ¿∞√˘ ÓºËÔ∞◊∆ Ó«¡≈Á≈
Á∆ ¿∞ ‘ T√∆Ò Á∂ Ú ∆U ω≈ Á∂ ‰ ≈
⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À ‹Ø ÿ Á∆ ⁄≈Á∆Ú≈∆ ”⁄
’ÀÁ «‘≥Á∆ ‘ج∆ ÍÂ∆ Á∆ √∂Ú≈ ’∂Õ
Ì≈Ú∂∫ «’ «¬√ «Î’±-Î≈√∆Ú≈Á∆ ‹Ø’ª
ÂØ ∫ ¡Ω   Á∆ ¡˜≈Á∆ √Ó∞ º ⁄ ∂
√Ó≈¬∂Á≈≈ ÍÀÁ≈Ú≈∆ √Ï≥˪ Á∂ ı≈ÂÓ∂
È≈ˇ ‹∞Û∆ ‘ج∆ ‘À ‹Ø ¡Ω Á∆ √√Â∆
«’ ْÂ∆, ¿∞ √ Á∂ «‹√Ó≈È∆
√∞ ‘ º Í ‰, ¿∞ √ Á∆ ∞ ⁄ ∆¡ª, ı≈‘Ùª,
¿∞ Ó ≥ ◊ ª, √Ëª, ⁄≈Úª-ÓÒ≈ª,
«Èº‹Â≈, «Í¡≈, ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ ⁄∞‰È
Á∆ ¡˜≈Á∆ ¡≈«Á ‘ ⁄∆˜ Á≈
«‹‰√∆’È ’Á≈ ‘À ¡Â∂ ¡÷Ω  ∆
¡˜≈Á∆ Á∆ ◊ºÒ ’Á∂ ‘ج∂ ¡√ˇ∆¡Â
Á∂ ͺË ”Â∂ ¿∞√˘ Á∞ÚºÒ∂ Á‹∂ Á∆
Ù«‘∆ ω≈¬∆ º÷‰ Á≈ ͺ÷Í≈Â∆ ‘À;
Í ÎΩ  ∆ ÂΩ  ”Â∂ ¡Ω  ª ˘ «¬‘Ȫ
«Î’± ‹Ø’ª ÍÃÂ∆ ‹Ê∂Ï≥Á ‘؉≈ ÍÚ∂◊≈Õ
«Î’±-Î≈√∆Ú≈Á∆ √ºÂ≈ Á∂ ±Íª ’˘È,
’⁄«‘∆¡ª ¡≈«Á ÂØ∫ ¡≈√ª ‘‡≈ ’∂
¡≈͉∆ º«÷¡≈ Ò¬∆ ÷∞ºÁ ¡º◊∂ ¡≈¿∞‰≈
ÍÚ∂ ◊ ≈ ¡Â∂ Óº Ë Ô∞ ◊ ∆ ÏÏÂ≈ Â∂
¡Ω «ÚØË∆ Ó≈È«√’Â≈ Â∂ «ÈÔÓª
˘ Ú≥◊≈‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ¡Ω ˘ «¬º’
¡˜≈Á ÓÈ∞º÷∆ ‘Ø∫Á Ó≥ȉ ÂØ∫ «¬È’≈∆
‘∞≥Á∂ ‘ج∂ ¿∞√˘ “ÓÁ Á∆ ˆ∞Ò≈Ó” Â∂
“Ϻ ⁄ ∂ ÍÀ Á ≈ ’È Á∆ ÓÙ∆È” «Úº ⁄
ÏÁÒ‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ
ÈÚ-‹≈◊‰, «◊¡≈È Íà √ ≈
Á∆¡ª È≈«¬’ª ÂØ ∫ Íà ∂  ‰≈ ÒÀ ∫ Á∂ ‘Ø ¬ ∂
¡º ◊ ∂ Úº Ë ’∂ «¬√ ¡Ω   «ÚØ Ë ∆
Ó≈È«√’Â≈, «Íº   √º  ≈, Â∂
Î≈√∆Ú≈Á∆ √º  ≈ ˘ Ò«‘ª ω ’∂
Ú≥◊≈ Á∂‰∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ‹Ø ¡Ωª ¡≈͉∂
‘º’ª ÍÃÂ∆ √∞⁄∂ ‘È ¿∞‘Ȫ ˘ ‘Øª
¡Ωª Á∆ ˆ∞Ò≈Ó∆ ˘ ÂØÛ‰ Ò¬∆ ’≥Ó
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À Õ «¬√ ÂØ ∫ «ÏȪ
¡Ω  ª Á∆ «¬√ ÒÛ≈¬∆ «Úº ⁄
¡◊ª‘Ú˱, √≥Ú∂ÁÈÙ∆Ò ÈΩ‹Ú≈Ȫ Â∂
‘ ¿∞√ «¬È√≈È ˘ Ì≈¬∆Ú≈Ò Ï‰È≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À ‹Ø «¬√ Ï≈ÏÂ≈ ÂØ ∫
ÓÈ∞º÷Â≈ ˘ ¡˜≈Á Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
¡Ω  ª ˘ ’∂ Ú Ò «¬º Ê ∂ ‘∆ È≈ ∞ ’ Á∂
‘ج∂, Í∞È‹≈◊È Â∂ ÍÃÏØËÈ ÂØ∫ Ú∆
¡º ◊ ∂ Úº Ë ’∂ ¡≈͉∆ ÒÛ≈¬∆ ˘
«’Â∆ ÒØ’ª Á∆ ÒÛ≈¬∆ È≈ˇ ‹ØÛ‰≈
‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «¬√ √≈Ó≈‹∆ ÁΩ «Úº⁄
Î≈√∆Ú≈Á∆ Â≈’ª Á∞¡≈≈ ¡Ωª ”Â∂
ÊØ Í ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª Óº Ë Ô∞ ◊ ∆ÏÏÂ≈Úª Á∆ ’Ï «Úº ⁄ ¡≈͉∆
¡˜≈Á∆ Á≈ fi≥ ‚ ≈ ◊º ‚ Á∂ ‘Ø Ú ∂ √≥ √ ≈
«Úº⁄ ÷∆¡ª ÓÈ∞º÷∆ ’Áª-’∆Óª ˘
Ï‘≈Ò ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈ «‹‘Ȫ Á≈ ‘
«’È’≈ ¡º‹ Ó≥‚∆ Á∆ Ï∂Ò◊≈Ó Â≈’Â
Á∂ ‘ºÊ ‘ÀÕ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
19
˙Ï≈Ó≈ Á∆
Ì≈ Î∂∆
ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ ÚÛÀ⁄
AB Ó≈ÿ «ÁÈ ¡ÀÂÚ≈ 鱧 ÓØÁ∆˙Ï≈Ó≈ Á∆ ͬ∆ ‹æÎ∆ È∂ «‹Ê∂ ◊π¡ª„∆
ÓπÒ’ª 鱧 ’ßω∆ ⁄≈Û∑ «ÁæÂ∆, ¿πÊ∂ ‘∆
ÏπË
æ ∆‹∆Ú∆ Ú◊ 鱧 √Ø⁄‰ Ò¬∆ Әϱ ’
«ÁæÂ≈ «’ ¡≈÷ «¬ßÈ∆ «Èæÿ∆ ‹æ¯∆ Á≈ ≈˜
’∆ ‘Ø √’Á≈ ˛? «ÁæÒ∆ ⁄؉ª ‹ª ¡Ó∆’∆,
⁄æ Ò Ø ¤æ ‚ Ø ‹Ø Ú∆ ‘Ø Ú ∂ Í √≈ȱ ß √≈‚∂
«Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ù Ì≈ Â∂ Ó≈Û≈ ¡√
«Í¡≈ ˜± Ș ¡≈ «‘≈ ˛Õ «‹Ê∂ √≈‚∂
Á∂Ù Á∆ ÚËÁ∆ Ó«‘ß◊≈¬∆ È∂ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈
Á≈ Òæ’ ÂØÛ æ«÷¡≈ ˛, ¿πÊ∂ ‘∆ √≈‚∂ Á∂Ù
Á∂ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï «ÚÁ∂Ù∆ Ó«‘Ó≈Ȫ ¡Â∂
¿πÈ∑ª Á∂ ’πæ«Â¡ª ”Â∂ «ÁÒ ÷ØÒ∑ ’∂ ÷⁄
’ ‘∂ ‘ÈÕ ˙Ï≈Ó≈ Á≈ Ì≈ Î∂∆ ÁΩ≈È
Úæ ‚ ∆ Ó≈Â≈ «Ú⁄ ¡≈͉∆ √π  æ « ÷¡≈
¤æÂ∆ «Ú⁄ ◊æ‚∆¡ª, ¡≈ÁÓ∆ ¡Â∂ ’πæÂ∂
ÒÀ ’∂ ¡≈¿π‰≈ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ ÍzÂ∆’ ª
È‘∆∫ √◊Ø∫ ¡«ÚÙÚ≈√∆ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˜±
«Á÷≈ «‘≈ ˛Õ ‹ÁØ ∫ «’ √≈‚∂ Á∂ Ù Á∂
È∂Â≈Úª ¡Â∂ ‹Ú≈Ȫ È∂ ˙Ï≈Ó≈ Á∆ Î∂∆
√ÏßË∆ B Ó‘∆È∂ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ «Â¡≈∆¡ª
Ùπ± ’«ÁæÂ∆¡ª √ÈÕ «ÁæÒ∆ ÂØ∫ ¡≈◊∂ Âæ’
Á≈ √¯ √π‘≈Ú‰≈ ω≈¿π‰ Ò¬∆ «‹Ê∂
√’≈ È∂ ’ØÛª πͬ∂ Ï‘≈ «ÁæÂ∂ ¿πÊ∂ ‘∆
¡≈Ó ‹ÈÂ≈ Ò¬∆ «¬È∑ª ÁØ «ÁȪ Ò¬∆
Òæ◊∆ Í≈ÏßÁ∆ È∂ ÒØ’ª Á∂ √≈‘ √±Â «ÁæÂ∂,
«¬È∑ª «ÁȪ «Ú⁄ ¡≈◊∂ Á∂ ÒØ’ª Á≈ Â≈‹
Ó«‘Ò È∂Û∂ ÿπÓ
ß ‰≈ È-Ú≈‹Ï ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫
◊À ’≈ȱßÈ∆ Ú∆ √Ó«fi¡≈ «◊¡≈Õ «¬√
È≈Ò «‹Ê∂ ÒØ’ª 鱧 «ÁÒ∆ ·∂√ Í‘πß⁄∆ ¿πÊ∂
ÒØ’ÂßÂ ¡≈˜≈Á∆ Â∂ Ú∆ √Ú≈Ò∆¡≈«⁄ßÈ∑
Òæ◊ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ Ì≈∆ ·∂√ ¿π√ √Ó∂∫
Òæ◊∆ ‹ÁØ∫ ¡ÀÈ∂ Íπ÷Â≈ ÍzÏßË Á∂ Ï≈¡Á Ú∆
˙Ï≈Ó≈ È∂ ≈‹ Î∂∆ æÁ ’«ÁæÂ∆ Â∂ ÓØÁ∆
Á∆ ’∆Â∆ «Ó‘È Á∆ α’ ’æ„ «ÁæÂ∆Õ
«¬√ Â∑ª √ß√≈«’ Ù’Â∆ ¡Ó∆’≈
¡Â∂ ¿π √ Á∂ Óπ ÷ ∆ ˙Ï≈Ó≈ Á∂ ÏÁÒÁ∂
«÷¡≈Òª ÂØ∫ ¿π√Á∆ ËÈ≈„ Íz«ÚÂ∆ ÒÛ
÷Û≈™Á∆ Ș ¡≈ ‘∆ ˛Õ «Í¤Ò∂ ’¬∆
√≈Òª ÂØ∫ ‹ß◊ª «Ú⁄ ¿πÒfi∂ ¡Â∂ ¡≈«Ê’
Íæ÷Ø∫ ’ß◊≈Ò ‘ج∂ ¡Ó∆’≈ È∂ «¬‘ Ë≈È≈
Ë≈∆ Ș ¡≈ ‘∆ ˛ «’ ““‘Ó ÂØ∫ ‚±æÏ∂
˛∫ √ÈÓ, ÂπÓ∂ Ú∆ ÒÀ ‚±Ï∂∫◊∂”Õ «¬‘ ◊æÒ
√ØÒ∑ª ¡≈È∂ √æ⁄∆ ˛ «’ ˙Ï≈Ó≈ Á∆ «¬√
Î∂∆ Á≈ Ì≈Â, Í≈«’, ⁄∆È ¡Â∂ ±√ Á∂
’±‡È∆Â’ √Ïß˪ Â∂ ¡√ ˜± ÍÚ∂◊≈Õ
¡Ó∆’≈ Á∆ «¬√ Î∂  ∆ Á∂ √≈«¡ª
Í«‘Ò± ¡ ª ȱ ß ÿØ ÷ ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á «¬√
ÈÂ∆‹∂ ”Â∂ Í‘πß«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’
√ß√≈«’ Ù’Â∆ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ «¬ß◊ÒÀ∫‚
˘ ⁄Ò≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ⁄ΩÊ Ò≈«¬Ò‚ «‹‘∂
ÏÀ’ª Á≈ ’≈Ò≈ Í¤≈Úª ‘π‰ Ì≈ Â∂
ÍÀ∫Á≈ Ú∆ Ș ¡≈ «‘≈ ˛Õ ‹Ø √≈∂ √ß√≈
Á∆ «¬’ ’ß√∆ Á≈ ≈◊ ¡Ò≈Í ‘∂ ‘È
ª «’ √≈≈ ÓπÒ’ ¿πÈ∑ª Á∆ Óπæ·∆ «Ú⁄
¡≈ √’∂Õ
⁄ÒØ ÓßÈ ÒØ «’ √ÀÂ≈È È∂ ª ¡≈͉∆
Í≈∆ Ùπ± ’È∆ ‘∆ ‘πßÁ∆ ˛ Í ‹∂ ¡æ◊∂
’ج∆ ¡È≈Û∆ ‘ØÚ∂ ª «‹æ √ÀÂ≈È Á∆ Í
‹∂ «÷‚≈∆ ‘ØÚ∂ ª Í≈√≈ ÍÒ‡ ‹ªÁ≈ ˛Õ
’«‘‰ Á≈ ÓÂÒÏ «¬‘ ˛ «’ √≈ȱ ß
¡È≈Û∆ È‘∆∫ «÷‚≈∆ ωÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛
ª «’ Í≈∆ ÷∂‚‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ √ÀÂ≈È
鱧 ÈæÍ Ò¬∆¬∂, È≈Ò∂ √≈‚∂ Ì≈ Á∂Ù «’√∂
Â√ Á≈ Í≈Â È‘∆∫ √◊Ø∫ ¡≈͉∆ Úæ÷∆
Í«‘⁄≈‰ æ÷Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï
鱧 Óß◊‰ Á∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ Á∂‰ Á∆ È∆Â∆
¡Í‰≈¿π‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ √≈‚∆ ¡Â∂ √≈‚∂
Á∂ Ù Á∆ «Á÷ «Ú⁄ ⁄Ó’ «Ò¡≈¿π ‰ ∆
⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «Ó‘È Â∂ «ÁzÛ∑ «¬≈Á∂ È≈Ò
¡æ ◊ ∂ ÚËÁ∂ ‘Ø ¬ ∂ «¬’ Ò≈‹Ú≈Ï Ù∂ ¡ 
Á∆¡ª Íø’Â∆¡ª Â∂ ¡ÓÒ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛ «’
““÷πÁ∆ ’Ø ’ Ïπ¶Á «¬ÂÈ≈
«’ ıπÁ≈ ÷πÁ Í≈√ ¡≈ ’ ͱ¤∂,
‘∂ ÓÈπæ÷! ÏÂ≈ Â∂∆ ˜≈ «’¡≈ ˛Õ””
«¬√ Íz’≈ Á∆ √Ø⁄ È≈Ò «‹Ê∂ √≈‚∆
¡≈«Ê’ Ò«‘ 鱧 ‘πÒ≈≈ «ÓÒ∂◊≈ ¿πÊ∂ ‘∆
√≈‚∂ Á∂Ù Á∆ «’√Ó Ú∆ ⁄Ó’ ¿π·◊
∂ ∆Õ
IBAFG-BIEIH
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
20
Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡≈Î ’ÀÒ◊∆ «Ú⁄ «ÁÒ Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ¡Â∂ ÷Ø‹ Ò¬∆ ⁄∂¡ √Ê≈ÍÂ
‚≈. ¡ÈÓØÒ ’Í» ¡Â∂ «ÁÒ Ú≈’ Î≈¿±‚∂ÙÈ Á∂ ÔÂÈ √ÎÒ ‘ج∂
ÏÒ«‹≥Á √≥ÿ≈
Í≥‹≈Ï∆ ’«Ó¿±È‡∆ Ò¬∆ ¿∞ÁØ∫ Ó≈‰
Ú≈Ò∆ ◊º Ò ‘Ø ¬ ∆ ‹ÁØ ∫ «ÁÒª Á∆¡ª
«ÏÓ≈∆¡ª Á∂ ‚≈’‡ ¡Â∂ √Ó≈‹√∂Ú∆
‚≈’‡ ¡ÈÓØÒ ’Í» ¡Â∂ «ÁÒ Ú≈’
Î≈¿±∫‚∂ÙÈ ’ÀÒ◊∆ Á∂ ÔÂȪ È≈Ò
¬∂Ù∆¡È Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª «Ú⁄
«ÁÒ Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª Úº Ë ‘Ø ‰ Á∂
’≈Ȫ Ï≈∂ ÷Ø‹ ’È ¡Â∂ «√º«÷¡Â
’È Ò¬∆ ◊∞» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ È≈Ó
¿∞ µ Í «¬º ’ ‘≈‡ «√⁄ ⁄∂ ¡ 
√Ê≈«Í ’È ˘ ÓÈ‹»∆ «ÓÒ ◊¬∆Õ
‚≈’‡ ¡ÈÓØÒ ’Í» È∂ «¬√ √Ï≥Ë
«Ú⁄ º÷∂ ÍzØ◊≈Ó ÁΩ≈È Áº«√¡≈ «’
Í≥‹≈Ï∆ ’«Ó¿±È‡∆ Ò¬∆ «¬‘ Ó≈‰ Ú≈Ò∆
◊º Ò ‘À «’ ¡È∂ ’ ª ‘Ø  ÒØ ’ ª Úº Ò Ø ∫
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄ Úº÷-Úº÷ ÷∂Âª
È≈Ò √Ï≥Ë ÷Ø‹ √Ï≥Ë∆ ⁄∂¡ √Ê≈«ÍÂ
’È Ò¬∆ Ï‘∞ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È
Í √ÎÒÂ≈ ‘ «¬º’ ˘ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ
«¬√ «√⁄ ⁄∂¡ Á≈ È≈Ó Ú∆ √ϺÂ
Á≈ ÌÒ≈ ⁄≈‘∞≥‰ Ú≈Ò∂ «√º÷≈ Á∂ Í«‘Ò∂
◊∞  » È≈È’ Á∂ Ú ‹∆ Á∂ È≈Ó ¿∞ µ Í
º÷‰ Á≈ ÓÂÒÏ Ú∆ «¬‘∆ ‘À «’ «¬‘
‘≈‡ «√⁄ ⁄∂¡ Á≈ Óπ÷
º ¿∞ÁÙ
∂ «ÁÒª
Á∂ Ø ◊ ª Á∆ ÷Ø ‹ ¡Â∂ ’≈Ȫ ≈‘∆∫
ÓÈ∞ º ÷ Â≈ Á≈ ÌÒ≈ ‘À Â∂ ı≈√ ’’∂
√≈¿±Ê-¬∂Ù∆¡È ’«Ó¿±È‡∆ «Ú⁄ ‹Ø
«¬Ê∂ ‘ØȪ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ C ÂØ∫ E ◊∞‰ª
ÚºË «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á≈ «Ù’≈ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ
«˜’ÔØ◊ ‘À «’ ‚≈’‡ ¡ÈÓØÒ ’Í»
¡Â∂ ÓÈ ’Í» ¡≈͉∆ √«‘ÔØ◊∆ ‡∆Ó
È≈Ò «¬’ «ÁÒ Ú≈’ Î≈¿±‚∂ÙÈ È≈Ó
Á∆ «ÏȪ Ò≈Ì √≥√Ê≈ ⁄Ò≈ ‘∂ ‘È ‹Ø
’ÀÒ◊∆ Ù«‘ ÂØ∫ Ù∞» ‘Ø’∂ ‘∞‰ ’ÀÈ‚
∂ ≈
Á∂ ‘Ø Ù«‘ª «Ú⁄ Ú∆ «¬’ºÒ∂ Í≥‹≈Ï∆¡ª
‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ √≈∂ Ì≈¬∆⁄≈«¡ª ˘
«¬‘Ȫ Á∂Ùª «Ú⁄ «ÁÒ Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª
Íz  ∆ ‹≈◊» ’ ’Á∆ ‘Ø ¬ ∆ «¬‘ Ú∆
‹≈‰’≈∆ «Á≥Á∆ ‘À «’ ̱◊Ø«Ò’ ¡Â∂
÷≈‰-Í∆‰ Á∆¡ª Úº÷-Úº÷ Íz√«ÊÂ∆¡ª
«Ú⁄Ø∫ ¡≈¬∂ ¬∂Ù∆¡È «’√ Âª ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ «√‘ÂÓ≥Á º÷Á∂ ‘ج∂ «ÁÒ Á∆¡ª
«ÏÓ≈∆¡ª ÂØ∫ Ï⁄ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ
¡È∞√≈ «¬‘ ⁄∂¡ √Ê≈«Í ‘؉ È≈Ò
√≈˘ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ Î≈«¬Á≈ «¬‘ ‘ØÚ◊
∂ ≈
«’ ‘∞‰ ¬∂Ù∆¡È Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ «ÁÒª Á∂
Ø◊ª ÍzÂ∆ ‹≈◊∞’ ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò
÷Ø‹ ’È Á≈ ≈‘ Ú∆ ͺË≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈
«’ «Ú«◊¡≈«È’ ¡Â∂ Ï≈∆’∆ Á∂ ÂΩ
Â∂ ¿∞‘ «’‘Û∂ ’≈È ‘È «‹√ È≈Ò
¬∂Ù∆¡È ÒØ’ª «Ú⁄ «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á∂ ’∂√
ÚºË ‘È Â∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ «‘‰-√«‘‰
¡Â∂ ÷π≈’ «Ú⁄ «¬‘Ȫ Á∂Ùª Á∆¡ª
Ì∞◊Ø«Ò’ ¡Â∂ ‘Ø √«ÊÂ∆¡ª ¡È∞√≈
«’√ Â∑ª Á∆ ÂÏÁ∆Ò∆ ’ÈÕ «¬√ Í≥‹
√≈Òª ⁄∂¡ Ò¬∆ ‘∞‰ ¡◊Ò≈ ’ÁÓ
«¬√ Ò¬∆ ’«Ó¿± È ‡∆ Áπ ¡ ≈≈ Î≥ ‚
‹‡≈¿∞‰≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ «’¿∞∫«’ «¬√Á≈ ’∞Ò
º
«¬’ «ÓÒ∆¡È ‚≈Ò Á≈ ¡ºË≈ ÷⁄
Ô»È∆Ú«√‡∆ ÚºÒ∫Ø ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ‘À ¡Â∂
Ï≈’∆ Î≥‚ Á≈ ÍzÏ≥Ë Á≈È∆ ÒØ’ª ¡Â∂
√Ó≈‹√∂ Ú ∆ √≥ √ Ê≈Úª Úº Ò Ø ∫ ‹‡≈¿∞ ‰ ≈
‘ØÚ◊
∂ ≈Õ «‹√ Ò¬∆ ‚≈’‡ ¡ÈÓØÒ ’Í»
È∂ «’‘≈ «’ «¬√ Ò¬∆ «¬’º·≈ ‘Ø«¬¡≈
Î≥‚ «√ºË≈ «¬√ ¿∞Á∂Ù Á∂ ÷≈Â∂ «Ú⁄
‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ‡À’√ ¤Ø‡ Ò¬∆ ÔØ◊ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ
«¬√ √Ó∂∫ Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡≈Î ’ÀÒ◊∆ ¡Â∂
«ÁÒ Á∂ Ø◊ª È≈Ò √Ï≥Ë ‘√Â∆¡ª È∂
√≥ÏØËÈ ’∆Â≈Õ ‚≈’‡ ¡ÈÓØÒ ’Í»
˘ ¿∞‘Ȫ Á∂ √Ó≈‹√∂Ú∆ ’≥Óª Ò¬∆ ‘∞‰
º’ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù «Ú⁄ ’¬∆ √ÈÓ≈È
«ÓÒ ⁄π’
º ∂ ‘ÈÕ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
21
„ø‚≈∆ ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ ’ª‚
«√¡≈√∆ Ù«‘ ÍÃ≈Í ◊π‚
ø ≈ «◊Ø‘ Á∆ «Ù’≈ Â∂ ˜πÒÓª ¡æ◊∂
¬∆È È≈ Óøȉ Ú≈Ò∆ Ï‘≈Á Ù«‘È≈˜ ˘ «¬È√≈¯ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ◊πø‚≈-ÍπÒ∆√-«√¡≈√∆ ◊·‹ØÛ «÷Ò≈¯ «ÚÙ≈Ò Ò≈ÓÏøÁ∆, ‹πfi≈» ÿØˇ
Ò÷«ÚøÁ
´«Ë¡≈‰∂ Á∂ „ø‚≈∆ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄
«‘‰ Ú≈ˇ∂ «¬æ’ √Ë≈È Í«Ú≈ Á∆
AF √≈Òª Ë∆ ¡Â∂ ABÚƒ ‹Ó≈ Á∆
«Ú«Á¡≈ʉ Ù«‘È≈˜ ˘ «¬æ ’
«√¡≈√∆ Ù«‘ Íà ≈ Í ◊π ø « ‚¡ª Úæ Ò Ø ∫
¡◊Ú≈ ’∆Â∂ ‹≈‰, √Ó» « ‘’
ÏÒ≈Â’≈ ’È, ¡Á≈ÒÂ∆ ’∂ √
Ú≈Í√ ÒÀ‰ Ò¬∆ ‚≈¿π‰-ËÓ’≈¿π‰,
’π應-Ó≈È ¡Â∂ ¡≈÷ ÿ «Úæ⁄ ÚÛ∑
’∂ «ÁÈ-«Á‘≈Û∂ «Óæ‡∆ Á≈ Â∂Ò Í≈ ’∂
√≈Û∂ ‹≈‰ Á∂ ‘Ω Ò È≈’ ÿ‡È≈¥Ó
«÷Ò≈¯ «Í¤Ò∆ «Áȃ ÒØ’ª, ÷≈√’
√È¡Â∆ Ó˜Á»ª, Á≈ Ø‘ Îπæ‡ «Í¡≈Õ
«¬È√≈¯Í√ø Á ‹æ Ê ∂ Ï ø Á ∆¡ª Á∆
¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ Ò≈ÓÏøÁ ‘Ø ’∂ ÒØ’ª È∂
˜ÏÁ√ ‹πfi≈» ÿØˇ Ò«Û¡≈ ˛ ¡Â∂
ÁØ Ù ∆ ◊π ø ‚ ≈ «◊Ø ‘ È» ø √Ò≈÷ª «Íæ ¤ ∂
Í‘π ø ⁄ ≈«¬¡≈ ˛Õ ÁØ Ù ∆ ◊π ø « ‚¡ª ˘
√˜≈Úª Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ÍπÒ∆√-√’≈
«÷Ò≈¯ ÒØ’ ÿØˇ ¡‹∂ Ú∆ ‹≈∆ ˛Õ
Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π √ Á∂ Í«Ú≈ È≈ˇ
Ú≈Í«¡≈ «¬‘ ‘Ω Ò È≈’ ÿ‡È≈¥Ó
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡Ωª ¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª
Á∆ «Èæ ÿ ∆ ‘Ø ¬ ∆ ‘≈Ò Á∆ «¬æ ’
È∞ Ó ≈«¬≥ Á ≈ ¿π Á ≈‘‰ ˛Õ ‹» fi ≈»
‹æÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ‘˜≈ª
ÒØ’ª ÚæÒØ∫ √Û’ª ”Â∂ ¿πµÂ ’∂ ‹∞fi≈»
ÿØ ˇ Ò«Û¡≈ ‹≈‰≈ Â∂ ’¬∆ ¡«‘Ó
ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ’È≈ ÒØ’-Óπ’Â∆ Ò«‘
Ò¬∆ «¬æ’ ÙπÌ √ø’∂ ˛Õ
¡◊Ú≈, ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ
Á≈ ‘ΩÒÈ≈’ ÿ‡È≈¥Ó : Ù«‘È≈˜ ¡Â∂
¿π√Á∂ Í«Ú≈ È≈ˇ ‹Ø Ï∆«Â¡≈ ¿π‘
√π‰’∂ Ω∫◊‡∂ ÷Û∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿π√˘
«¬æ’ «√¡≈√∆ Ù«‘ ÍÃ≈Í ◊πø‚≈ «◊Ø‘
È∂ BE ¡’»Ï ˘ √’»Ò ‹ªÁ∂ √Ó∂∫
«Ò÷∆ Ú∆ ◊¬∆ ª ÏÒ≈Â’≈ Á∆ Ë≈≈
È‘ƒ Ò≈¬∆ ◊¬∆Õ Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π√Á∂
¡◊Ú≈ ’∆Â≈Õ Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π√Á≈
Í«Ú≈ ÍπÒ∆√ ’Øˇ ÒÛ’∆ Á∂ ◊≈«¬Ï
‘؉ Á∆ «ÍØ‡ Á˜ ’≈¿π‰ ◊¬∂ ª
¿πÈ∑ª ˘ ÍπÒ∆√ Á∂ Ï∂‘æÁ ¡‰ÓÈπæ÷∆
Úæ ¬ ∆¬∂ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈Õ
ÍπÒ∆√ Ú≈«ˇ¡ª È∂ «’‘≈ «’ «ÍØ‡
Á˜ ’Ú≈ ’∂ «’™ ÏÁÈ≈Ó∆ ÷æ‡Á∂
‘Ø, ’πÛ∆ «’√∂ È≈ˇ Ìæ‹ ◊¬∆ ‘ØÚ∂◊∆,
¡≈Í∂ Ú≈Í√ ¡≈ ‹≈Ú∂ ◊ ∆Õ ÁØ «ÁÈ
Ï≈¡Á ◊πø«‚¡ª È∂ Ù«‘È≈˜ ˘ ¤æ‚
«ÁæÂ≈Õ √Ó»‘’ ÏÒ≈Â’≈ Á≈ «Ù’≈,
Ù∆’ Â∂ Ó≈È«√’ ÂΩ ”Â∂ Ï∂‘æÁ Ïπ∆
‘≈Ò «Úæ⁄ Ù«‘È≈˜ BG ¡’»Ï Á∆
≈ Ï≈ª Ú‹∂ ÿ ÍÂ∆Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ
Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Ù«‘È≈˜ ˘ ÒÀ ’∂ ÍπÒ∆√
’Øˇ ◊¬∂ ª «Î ¿π‘∆ È√∆‘ª Â∂
‡≈ˇ-Ó‡ØÒÕ «¬æ’ ⁄Ω∫’∆ «¬ø⁄≈˜ È∂ ª
¿π‘Ȫ ÂØ∫ Í≥‹≈‘ ‘˜≈ πͬ∂ «ÙÚÂ
Âæ’ Óø◊ Ò¬∆Õ ¿π‘Ȫ ˘ «¬æ’ ⁄Ω∫’∆
ÂØ∫ Á»‹∆ ⁄Ω∫’∆ ÁΩÛ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Ï‘πÂ
Ìæ‹-Èæ· ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡ÀÎ.¡≈¬∆.¡≈.
Ó≈«Í¡ª È∂ Íπ«Ò√ È∂ Ï‘π «’‘≈ «’
¿π√Á≈ ÓÀ‚∆’Ò ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ Í
Íπ«Ò√ Ú≈ˇ∂ ¡æ‹-’æÒ ’’∂ ‡≈ˇÁ∂
‘∂ ¡Â∂ ‘¯Â≈ Òø ÿ ≈ «Áæ  ≈Õ ‘ÎÂ∂
Ï≈¡Á ‘ج∂ ÓÀ‚∆’Ò «Úæ⁄ ÏÒ≈Â’≈
‘؉ Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘؉ Á∆¡ª Ï‘π ÿæ‡
√øÌ≈ÚÈ≈Úª ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ Á≈
Ú’∆Ò Ú∆ ÷∆Á «Ò¡≈ «◊¡≈Õ Ïπ‘Â
‘∆ ⁄Ò≈’∆ È≈ˇ ‹æ ‹ √≈‘Ó‰∂
Ù«‘È≈˜ Á≈ «¬‘ «Ï¡≈È ’Ú≈ «ÁæÂ≈
«◊¡≈ «’ ¿π√ È≈ˇ ÏÒ≈Â’≈ ’È
Á∆ ’Ø«ÙÙ ‘ج∆ ˛Õ ¿π‘ «¬‘ È‘ƒ √Ófi
√’∆ «’ ““’Ø«ÙÙ”” ’«‘‰ È≈ˇ ¿π√Á∂
«Ï¡≈È Á∂ ¡Ê ‘∆ ÏÁÒ ‹≈‰◊∂Õ
⁄≈ ◊πø«‚¡ª ¿πµÂ∂ ¡ÀÎ.¡≈¬∆.¡≈.
Á˜ ‘ج∆ √∆Õ «ÂøÈ «◊ÃÎÂ≈ ‘ج∂Õ
◊π ø ‚ ≈ «◊Ø ‘ Á∂ Ï≈’∆ ◊π « ‚ø ¡ ª È∂
Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π√Á∂ Í«Ú≈ ˘ ’∂√
Ú≈Í√ ÒÀ ‰ Ò¬∆ ‚≈«¬¡≈ËÓ’≈«¬¡≈Õ Ù«‘È≈˜ ‹ÁØ ∫ CA
¡’» Ï  ˘ ÿ «Úæ ⁄ «¬’æ Ò ∆ √∆
◊πø«‚¡ª È∂ ÿ «Úæ⁄ ÚÛ ’∂ ¿π√Á∂
‘æÊ «Íæ¤Ø∫ ÏøÈ∑ ’∂, Ó»ø‘ «Úæ⁄ ’æÍÛ≈ ÂπøÈ
’∂ ’π櫇¡≈-Ó≈«¡≈Õ ¡·≈ª «ÁÈ ‹∂Ò∑
”⁄ «‘‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂
¡◊Ú≈ ’È Á∂ «Âø È ÁØ Ù ∆ Ú∆
˜Ó≈È ”Â∂ «‘≈¡ ’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ
Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π√Á∂ Í«Ú≈ ˘ ‹≈È
ÂØ∫ Ó≈È Á∆¡ª ËÓ’∆¡ª «ÁæÂ∆¡ª ‹≈
‘∆¡ª √È Í ¿πÈ∑ª Ó∞’ºÁÓ≈ Ú≈Í√
È‘ƒ «Ò¡≈Õ ¿π‘ ÍπÒ∆√-ÍÃÙ≈√È ’Øˇ
√πæ«÷¡≈ Óø◊‰ ◊¬∂Õ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ÓØÁ∆
˘ «⁄æ·∆ «Ò÷’∂ ÓÁÁ Óø◊∆Õ Úæ÷-Úæ÷
«√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ÂØ∫ ÓÁÁ Óø◊∆Õ Í
«’ÂØ∫ ÓÁÁ È‘ƒ «Óˇ∆Õ ⁄≈ Á√øÏ
˘ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ «¬√∂ Ó√Ò∂ Á∂ √ÏøË
«Úæ⁄ ’«⁄‘∆ ◊¬∂ √ÈÕ «Íæ¤Ø∫ ◊πø‚≈«◊Ø ‘ ◊∞ ¡ ª‚ ÿ Á∆ ¤æ  ÂØ ∫
Ù«‘È≈˜ Á∂ ÿ «Úæ⁄ Ú«Û¡≈ ¡Â∂
¿π√˘ «Óæ‡∆ Á≈ Â∂Ò Í≈ ’∂ ¡æ◊ Ò≈
’∂ √≈Û «ÁæÂ≈Õ
D Á√ø Ï  ˘ ¿π √ ˘ √≈Û∂ ‹≈‰
Á∆ ÿ‡È≈ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Ú∆ Íπ Ò ∆√ÍÃÙ≈√È Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ÁØÙ∆¡ª Á≈ √≈Ê
Á∂‰ Ú≈ˇ∆ ‘∆Õ √≈ÛÈ Á∆ ÿ‡È≈ ÂØ∫
Ï≈¡Á Ù«‘È≈˜ Á∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ ¿π√˘
ÓØ ‡ -√≈¬∆’Ò ”Â∂ «Ï·≈ ’∂ ÎØ ’ Ò
Íπ¡ª«¬‡ Ê≈‰∂ ÒÀ ◊¬∂Õ ¿πµÊ∂ Íπ«Ò√
Ú≈«ˇ¡ª È∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ’ج∆ Ú∆ ◊æÒ
√π‰È ¡Â∂ ÓÁÁ ’È ÂØ∫ «¬È’≈
’ «ÁæÂ≈Õ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ Ù«‘È≈˜
˘ ÓØ ‡ -√≈¬∆’Ò ”Â∂ «Ï·≈ ’∂ ‘∆
√’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Ò‹≈‰≈ «Í¡≈Õ
Ù«‘È≈˜ È∂ ‘√ÍÂ≈Ò «Úæ ⁄ ‹æ ‹
√≈‘Ó‰∂ «ÁæÂ∂ «Ï¡≈È «Úæ⁄ √≈Û∂ ‹≈‰
√Ïø Ë ∆ √æ  ◊π ø « ‚¡ª (¡◊Ú≈ÏÒ≈Â’≈ ’∂√ √Ó∂ ’πæÒ ¡æ· ÁØÙ∆
‘È) Á≈ Ȫ «Ò¡≈Õ ⁄≈∂ Í≈«√˙∫ Ê»‘Ê»‘ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ⁄≈ ◊πø«‚¡ª ˘
Ϋۡ≈ «◊¡≈Õ Ï≈’∆ ¡˜≈Á ÿπøÓÁ∂
‘∂Õ «¬Ò≈˜ Ò¬∆ ÍπÒ∆√-ÍÃÙ≈√È ‹ª
√’≈ È∂ ˜≈ Ú∆ ÓÁÁ È‘ƒ ’∆Â∆Õ
I@ Î∆√Á∆ √Û∆ Ù«‘È≈˜ ˘ ´«Ë¡≈‰∂
√’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò ÂØ ∫ Í«‡¡≈Ò∂
«‹ø Á ≈ ‘√ÍÂ≈Ò À ¯  ’ «Áæ  ≈
«◊¡≈Õ «‹øÁ≈ ‘√ÍÂ≈Ò ÂØ∫ ⁄ø‚∆◊Û∑
CB √À’‡ ‘√ÍÂ≈Ò «Úæ⁄ À¯ ’
«ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ Ù«‘È≈˜ ˘ «√æË≈ ‘∆
⁄ø ‚ ∆◊Û∑ CB √À ’ ‡ ‘√ÍÂ≈Ò,
Í∆.‹∆.¡≈¬∆. ‹ª «’√∂ ‘Ø ‘√ÍÂ≈Ò
Í‘πø⁄≈¿π‰ ¡Â∂ «¬Ò≈‹ ’≈¿π‰ «Úæ⁄
Í«Ú≈ Á∆ ÓÁÁ ’È «Úæ⁄ ÍπÒ∆√ÍÃÙ≈√È È∂ ÒØÛƒÁ∆ Ì»Ó∆’≈ «Á÷≈¬∆ ‘πÁ
ø ∆
ª Ù≈«¬Á Ù«‘È≈˜ Ï⁄ ‹ªÁ∆Õ ⁄≈
«ÁÈ Âæ’ Ù«‘È≈˜ ÓΩ È≈ˇ ‹»fiÁ∆
‘∆Õ ¡æ· Á√øÏ Á∆ ≈ ’∆ÏÈ A
Ú‹∂ ¿π√Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ ÓΩ ÂØ∫ ’πæfi
Á∂ Í«‘Òª ¿π√È∂ ¡≈͉∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈
˘ ¡≈÷∆ «¬æ¤≈ ÍÃ◊‡≈™Á∂ ‘ج∂ «’‘≈
- ÓÀ˘ «¬È√≈¯ ⁄≈‘∆Á≈ ˛...Õ
Ù«‘È≈˜ - ¡Ωª ”Â∂ ˜Ï-˜πÒÓ
Â∂ ◊πø‚≈◊Á∆ «÷Ò≈¯ √øÿÙ Á≈ «¬æ’
ÍÃÂ∆’ : Ù«‘È≈˜ ¡Ωª ”Â∂ ˜πÒÓª
«÷Ò≈¯ ÒÛ≈¬∆ Á≈ «¬æ’ ÍÃÂ∆’ ˛Õ ¿π‘
√ÌȪ ¡Ωª √≈‘Ó‰∂ «¬æ’ «Ó√≈Ò
’≈«¬Ó ’’∂ ◊¬∆ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â
¡Ω  ª ¡Â∂ ¿π È ∑ ª Á∂ Í«Ú≈
ÏÒ≈Â’≈, ¡◊Ú≈, ¤∂Û¤≈Û ¡≈«Á
ÿ‡È≈Úª ˘ √Ó≈«‹’ ÏÁÈ≈Ó∆,
’π æ ‡ Ó≈, ‹≈ÈÒ∂ Ú ≈ ‘ÓÒ∂ Á∂ ‚,
«È¡ª «ÓÒ‰ Á∆ È≈¿π Ó ∆Á ¡≈«Á
’≈Ȫ ’’∂ Ò∞ ’ ≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Í
(Ï≈’∆ √¯≈ BF ”Â∂)
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
22
¡Ω ¡Í≈˪ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆ «Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ˜±∆
È«ÌßÁ
Á∂Ù Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Á≈ ¡æË È∂ ¡Ωª«’ «Ú⁄ «‘æ√Á
∂ ≈∆ ¡æË ÂØ∫ ÚæË Ì≈Ú
F@ ÂØ∫ FE Î∆√Á∆ Í Î∂ Ú∆ ÓæË Ôπ◊
æ ∆
√ßÂ≈Í ÂØ∫ Óπ’ ȑ∆∫Õ ¡‹∂ Ú∆ Á±√∂
Á‹∂ Á∂ È≈◊«’ Á∂ ÂΩ”Â∂ «Ú¿πÍ≈ ‘πÁ
ß ≈
˛ ¡Ωª È≈ÒÕ Ó«‘‹ ÌØ◊ Á∆ Ú√± Á∂
±Í ”⁄ Ú∂÷∆ Â∂ Í∂Ù ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛
Ì≈Â∆ ¡ΩÂÕ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆ ωÂ
‘∆ È‘∆∫ √ß«ÚË≈È Ú∆ ¿πȪ∑ 鱧 Ï≈Ï Á∂
È≈◊«’ ‘؉ Á∆ ◊߇∆ È‘∆∫ «ÁßÁ≈Õ
√Ú≈Ò «¬‘ «’ ¡Ω   È≈Ò ¡«‹‘∂
√Ó≈«‹’ «Ú¿πÍ≈ Á∂ «ÁzÙ‡∆’ØÈ Á∆ ‹Û∑
«’Ê∂ ˛?
«¬‘ ‹Û∑ ͬ∆ ˛ Ó鱧 «√ÓÂ∆ «Ú⁄Õ
Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆ Ïπ«È¡≈Á «¬Ê∂ Ë≈«Ó’
◊zÊ
ß ¿πÂ∂ «‡’∆ ˛Õ Ó鱧 «√ÓÂ∆ Á≈ «¬’
√ÒØ’ ˛ :
̬∆¡≈, ÍπÂ√⁄, Á≈ÙÙ⁄, ÂÀÔ
Á∂Ú≈ËÈ≈, √«ÓzÂ≈Õ
ÔæÂØ √Ó«Ë≈⁄ ȫ Ô√Ô ÂÀ
Â√≈Ô ÂÁËÈÓÀ®
√ß√«¥Â∆ Á∂ «¬√ √ÒØ’ Á≈ Ì≈Ú
¡Ê ˛-¡ΩÂ, ÍπÂ
æ  ¡Â∂ Á≈√ (◊πÒ≈Ó)
Á∆ ¡≈͉∆ ’ج∆ ËÈ √ßÍÂ∆ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ∆Õ
‹Ø ’πfi ¿π‘ ’ßÓ ’Á∂ ‘È ¿π‘ ¿πȪ∑ Á≈
È≈ ‘Ø ’∂ Ó≈Ò’ [«ÍÂ≈, ÍÂ∆ ‹ª √π¡≈Ó∆]
Á≈ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Ó鱧 «√ÓÂ∆ ¡Â∂
¡«‹‘∂ «‘ßÁ± Ë≈«Ó’ ◊zÊ
ß ª «Ú⁄ ¡«‹‘∂
’¬∆ √ÒØ’ «ÓÒ‰◊∂ «‹È∑ª ”⁄ ¡Ω ¡Â∂
Á≈√ Ì≈Ú ◊πÒ≈Ó È±ß «¬’ ‘∆ Ú◊ ”⁄
æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Ì≈Ú ¡Ω «Ú⁄ Á«ÒÂ
˛ ÂπÒ√∆ Á∆ Ó≈«¬‰ «Ú⁄ Ú∆ Âπ√∆∫ «¬‘Ø
Ș∆¬∂ «¬Ú∂∫ Á∂÷Ø◊∂ «‹‘Û≈ «¬’ ÒØ’
Óπ√Ú∂ Á∂ ±Í «Ú⁄ Ú∆ Íz⁄Ò ˛ :
„ØÒ, ◊Ú≈, Ù±Á ¡Ω È≈∆,
Ô‘ √Ì Â≈Û‰ Á∂ ¡«Ë’≈∆Õ
«‹√ Á∂Ù Á∂ Ë≈«Ó’ ◊zÊ
ß ª ”⁄ ¡ΩÂ
鱧 Á«Ò ¡Â∂ ÍÙ± Á∂ √Ó≈È Á‹≈ «ÁæÂ≈
«◊¡≈ ‘ØÚ∂ ¿π√ √Ó≈‹ Á∆ ¡Ω «ÚØË∆
Ó≈È«√’Â≈ Á∆ Í«‘⁄≈È √«‘‹∂ ‘∆ ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ ˛Õ «¬‘Ø ’≈È ˛ «’ ¡Ωª
«ÚπË
æ √Ì ÂØ∫ Úæ÷∂ ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ «Ì¡≈È’
¡Í≈Ë Ì≈ «Ú⁄ ‘∆ Ú∂÷‰ 鱧 «ÓÒÁ∂
‘ÈÕ «‘ßÁ± Ë≈«Ó’ ◊zßʪ, Ó‘ªÌ≈Â
Ó≈«¬‰ Ó鱧 «√ÓÂ∆ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ ‘Ø ◊zÊ
ß ª
«Ú⁄ ¡Ωª Ò¬∆ «’√∂ ÍzÓ≈ÂÓ≈ Á∆
¿πÍ≈√È≈ Âæ’ Á∆ ÓÈ≈‘∆ ˛, ¿πȪ∑ Ò¬∆
«√¯ ÍÂ∆ ‘∆ «¬’Ø «¬’ ÍÓ∂ÙÚ ˛Õ
Ú∂Á «Ú¡≈√, Í≈Ù, Ú«Ù√·, Ó≈’ß‚,∂
Ô≈◊ÚÒ’Ô ¡Â∂ Ï≈ÒÓ∆’∆ √≈«¡ª È∂
¡Ωª ÍzÂ∆ Ó鱧 Á∆ Í‘π⁄
ß ‘∆ ¡Í‰≈¬∆
˛Õ √À∫’Û∂ È‘∆∫ ‘˜≈ª √≈Òª Á∂ Ì≈Â∆
√Ó≈‹ Á∂ √¯ ÂØ∫ «Í¤Ø∫ Ú∆ ¡Â∂ ¡È∂’ª
Ë≈«Ó’, √πË≈’, «¬È’Ò≈Ï∆ ¡Â∂
Óπ’Â∆ Á∆¡ªÒ«‘ª ⁄Ò‰ Á∂ «Í¤Ø∫ Ú∆
¡Ωª ÍzÂ∆ «¬√ Ó≈È«√’Â≈ 鱧 ÂØÛÈ
«Ú⁄ √¯ÒÂ≈ È‘∆∫ «ÓÒ∆ √◊Ø∫ ¡‹Ø’∂
ͱ‹
ß ∆Ú≈Á∆ ÁΩ È∂ ª «¬√ Ó≈È«√’Â≈
Á∂ È≈Ò ¡ΩÂ È±ß Óß‚∆ Á∂ Ó≈Ò Á∆ Ú√±
Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’’∂ √«ÊÂ∆ 鱧 ‘Ø Í∂⁄∆Á≈ ω≈
«ÁæÂ≈ ˛Õ
¡ΩÂ È±ß Ï≈Ï Á≈ ÓÈπ÷
æ ÍzÚ≈È
’È Á≈ ‘Ø’≈ Ì◊Â∆ Ò«‘ √Ó∂∫ ¿π«·¡≈
√∆Õ Ì◊Â∆ Ò«‘ ”⁄ ÚÀ√∂ ª √≈∂
Ì◊ª È∂ ‘∆ Í ◊π± È≈È’ È∂ “√Ø «’™
ÓßÁ≈ ¡≈÷∆¬∂ «‹Â ‹ßÓ∂ ≈‹≈È” ’«‘ ’∂
Ú«‚¡≈«¬¡≈ Ú∆Õ Í «¬√ Á∂ Ï≈Ú‹±Á
¡Ωª ÍzÂ∆ √Ó≈«‹’ Ó≈È«√’Â≈ «Ú⁄
ÂÏÁ∆Ò∆ ȪÓ≈Â ‘∆ ¡≈¬∆ ˛Õ Á¡√Ò
√Ó≈‹ Á∆¡ª ÍzßÍ≈Úª ¡ÀÈ∆¡ª ‹«‡Ò
¡Â∂ ◊«‘∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘È «‹È∑ª ȱß
ÂØÛÈ Òæ«◊¡ª √≈Ò È‘∆∫ Á‘≈’∂ ‘∆ È‘∆∫
’¬∆ Ú≈∆ ÙÂ≈ÏÁ∆¡ª Òæ◊ ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ «Ó√≈Ò Ò¬∆ ÍzßÍ≈ ”⁄ √∆Â≈ ȱß
¡≈ÁÙ ¡Ω Óß«È¡≈ «◊¡≈ ˛ Í √∆Â≈
Á∆ ¡◊È∆ Íz∆«÷¡≈ ÓÈπ÷
æ ∆ √ΩÛ∆ √Ø⁄ Á∆¡ª
‹ß‹∆ª ”⁄ ‹’Û∆ ‘ج∆ ˛Õ ÍzßÍ≈ Á∆
Ó«¡≈Á≈ ≈÷∆ ¡Ω Ҭ∆ ‘∆ «’™
˜±∆ ˛? «’™«’ ¡Ω «¬’ √∆ ˛
«¬‘ ‘˜≈ª √≈Ò Í«‘Òª Ú∆ √∆ √∆
¡æ‹ Ú∆ √∆ ‘∆ ˛Õ
‘≈Òª«’ ¡Ω «√¯ √∆ ‘∆ È‘∆∫
‘∆Õ ÓÈπ÷
æ ∆ «’ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ «Ú’≈√
«Ú⁄ «‹ßÈ∆ ̱«Ó’≈ ÓÁ Á∆ ‘∆ ˛ ¿π√
ÂØ∫ «’Â∂ ÚË∂∂ ¡Ω Á∆ ‘∆ ˛Õ Óπ„Ò∂
’Ï∆«Ò¡ª Ôπ◊
æ ”⁄ ‹ÁØ∫ ÓÈπ÷
æ ‹ß◊Òª ”⁄
«‘ßÁ≈ √∆ ÒÀ ’∂ ‹◊∆Á≈∆ Ôπ◊
æ ¡Â∂
¡≈Ëπ«È’ ͱߋ∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ ”⁄ ¡Â∂ ‘
÷∂Â Á∆ «’ «Ú⁄ ¡Ω Á∆ ̱«Ó’≈
ÓÈπ÷
æ È≈ÒØ∫ «’Â∂ ÚË∂∂ ˛Õ ÓæË Ôπ◊
æ ÂØ∫
Í«‘Òª «¬’ ÁΩ ¡«‹‘≈ Ú∆ «‘≈ ˛ ‹ÁØ∫
¡Ω ÍzË≈È √Ó≈‹ «‘≈ «¬‘∆ ÁΩ ˛
‹ÁØ∫ Á∂Ú∆¡ª Á∆ ͱ‹≈ ‘؉ Òæ◊∆Õ ÓæË
Ôπ◊
æ «Ú⁄ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ÏπË
æ ËÓ Á∂ Íz√≈
ÂØ∫ «Í¤Ø∫ «‘ßÁ± ËÓ Á∂ ’æ‡ÛÚ≈Á∆¡ª Á∂
ÓØ‘∆ Ó鱧 È∂ ¡Ω Ú◊ ÍzÂ∆ «‹‘Û∂
√ı «ÈÔÓ «Ò¡ªÁ≈ ¿π È ∑ ª Á≈
√Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡≈Ë≈ √∆Õ ¿π√
«Î¿±‚Ò (‹◊∆±) ÍzÏË
ß Á≈ ¡≈¿π‰≈ «‹√
È∂ «Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆ Á∂ ÍzÏË
ß Á∆ ¡≈Ë≈«ÙÒ≈
æ÷∆ ¡Â∂ «¬√ È±ß Ó˜Ï±Â ’∆Â≈Õ «¬√∂ ÁΩ
”⁄ ¡ΩÂ È±ß Ú∆ «¬’ ‹≈«¬Á≈Á Á∂ ±Í
«⁄ßÈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‚∆.‚∆. ’Ø√Ï
ß ∆ «‹È∑ª
È∂ Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á≈ ◊«‘≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’∆Â≈, È∂ «¬’ ʪ ‘Ø √ÍÙ‡ ’∆Â≈ ˛
«’ ““Ì◊Ú ◊∆Â≈ «Ú⁄ «¥ÙÈ È∂
«‹‘Û∆ «¬’ (¡) «√æ«÷¡≈ «ÁæÂ∆ ¿π√
«Ú⁄ ¡Ωª 鱧 Ú‰ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ‘∂·Ò∂
Ú‰ª «‹È∑ª ”⁄ ÚÀÙ ¡Â∂ Ù±Á ¡≈™Á∂
√È ¡ΩÂ È±ß «¬√ ’’∂ Ù≈ÓÒ ’∆Â≈
«’ ¿π‘ ¡À√≈«¶◊’ (ÔØÈ∆) Ú÷∂Úª æ÷Á∆
˛ «‹‘Û≈ Í≈Í ’È ÚæÒ Íz«∂  ’Á≈
˛Õ”” ¡Ω ÍzÂ∆ ¡‹Ø’∆ ȯ ÔØ◊
Ì≈ÚÈ≈ Á≈ ÌΩ«Â’ ¡≈Ë≈ «¬‘Ø ‹◊∆±
ÍzÏË
ß ˛ «‹‘Û≈ ͱ‹
ß ∆Ú≈Á∆ ÁΩ «Ú⁄ ¡≈
’∂ Ú∆ ¡≈͉∆ ‘Ø∫Á ω≈¬∆ ÏÀ·≈ ˛ ‹ª
’«‘ Ò¬∆¬∂ «’ Ì≈Â∆ ͱ‹
ß ∆Ú≈Á «‹‘Û≈
‹ÈÓØ ‘∆ «Ú’Òª◊ ˛ «¬È∑ª ◊Ò∆¡ª
√Û∆¡ª ¡Â∂ ‹ß◊Ò∆ Ó≈ÈÂ≈Úª 鱧 ¿πÚ∫∂
‘∆ ω≈¬∆ ÏÀ·≈ ˛ «’™«’ «¬‘ ¿π‘Á∆
¶Ó∂∆ ¿πÓ Á∆¡ª √‘≈«¬’ ‘ÈÕ
Ó鱧 Á∆ «¬√ √Ø⁄ Á≈ «ÁzÛ ‹Û∑ª
‹Ó∑ª ‹≈‰≈ «¬√ ’’∂ Ú∆ ÚË∂∂ ‘Ø«¬¡≈
«’ Ì≈Â∆ ËÂ∆ ¿πÂ∂ «‹ßÈ∂ ‘ÓÒ≈Ú
¡≈¬∂ ¿πȪ∑ Á≈ Í«‘Ò≈ «ÈÙ≈È≈ ‹≈«¬Á≈Á
Â∂ Ú√∆«Ò¡ª Á∆ ´æ‡ ÂØ∫ «Í¤Ø∫ ¡Ω ‘∆®
◊Ø∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Óπ◊Ò ’≈Ò Âæ’ ¡Â∂ «Î
¡ß◊∂˜ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹ ÂæÊ ≈‹’È
Ú≈Ò∆ «Ë Á∆ ÎΩ ‹ Â∂ Íπ « Ò√ ÚÒØ ∫
¡Ωª«ÚπË
æ «‹ßÈ∂ ¡Í≈Ë ‘ج,∂ 鱧 ‹≈‰∆¬∂
ª Ω∫◊‡∂ ÷Û∑∂ ‘Ø ‹ªÁ∂‘ÈÕ
¡≈˜≈Á∆ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ”⁄ ¡Ωª Á∆
̱«Ó’≈ ÓÁª È≈ÒØ∫ ÿæ‡ È‘∆∫ ‘∆ «¬‘Ø
’≈È «’ «¬√ √Ó∂∫ ‘∆ ¡Ωª Á∆ Óπ’Â∆
Á≈ √Ú≈Ò Ú∆ «¬’ ¡Òæ◊ ±Í «Ú⁄
¿πÌ«¡≈Õ Í«‘Ò∂ ÁΩ ”⁄ «ÚËÚ≈ «Ú¡≈‘
鱧 Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰ Á∂ ±Í «Ú⁄ ¡Â∂ «Î
≈‹È∆Â∆ «Ú⁄ ¡Â∂ ÒÛ≈¬∆ ”⁄ «‘æ√≈
ÒÀ‰ Á∂ ±Í «Ú⁄Õ AHEG ”⁄ ≈‰∆ ª
√∆ Â∂ fiÒ’≈∆ Ï≈¬∆ ÂØ∫ ÒÀ Á∂ Áπ◊≈
Ì≈Ï∆ ¡Â∂ ◊Á∆ ◊πÒ≈Ï ’Ω Âæ’ ‹ª«Î
¡≈˜≈Á «‘ßÁ ÎΩ‹ Á∆ ’Óª‚ Ò’ÙÓ∆
√«‘◊Ò Âæ’ ÚÒØ∫ «ÈÌ≈¬∆ ̱«Ó’≈ È∂
«¬’ «ÓÊ ˜± ÂØ«Û¡≈ Í √Ó≈‹ «Ú⁄
Í√≈∆ ÓȱÚ
ß ≈Á∆ Ó≈È«√’Â≈ «‹™ Á∆
«Â™ ω∆ ‘∆Õ
«¬√ ÁΩ ”⁄ ≈‹≈ ≈Ó ÓØ‘È ≈¬∂
ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ◊ªË∆ Âæ’ ¡ßÏÁ
∂ ’ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂ √πÌ≈Ù ⁄ßÁ ÏØ√
Âæ’ È∂ ¡Ωª ÍzÂ∆ √Ó≈«‹’ Ș∆¬∂ ¡Â∂
¿πȪ∑ È≈Ò Á±√∂ Á‹∂ Á∂ È≈◊«’ Ú≈Ò∂
«Ú˙‘≈ Á∆ «Âæ÷∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Ú∆ ’∆Â∆
¡Â∂ «¬√ ‘æ’ ”⁄ ‡À◊Ø ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÍzÓ
∂ ⁄ßÁ
Âæ’ ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ ‘ ÷∂Â «Ú⁄ ’ßÓ ’Á∂
√≈«‘Â’≈ª È∂ ¡Ωª Á∂ √π¡≈Òª ȱß
¤±«‘¡≈ ¡Â∂ ¿πȪ∑ Á∂ ‘æ’ «Ú⁄ ¡≈Ú≈˜
Ú∆ ¿π·≈¬∆ Í Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆ Í∆‚∆
‹’Û È±ß ÂØÛÈ ÂØ∫ ¡√ÓÊ ‘∂Õ
«¬‘∆ ’ª‚ ˛ ‹ÁØ∫ √È¡Â∆ ÷∂Â
«Ú⁄ «Ú’≈√ È∂ ¡Ω Ҭ∆ ÷πæÒ∑∂ ’ßÓ
’È Á∂ ÓΩ’∂ «ÁæÂÕ∂ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹◊∆±
ÍzÏË
ß «Ú⁄ ¡Ω ÿ∂Ò± ¡Â∂ ÷∂Â∆ Á∂ ’ßÓª
«Ú⁄ ’±ß‹∆Ú ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∆ √∆Õ
√È¡Â∆ Â∂ Â’È∆’∆ «Ú’≈√ Á≈ «√æ‡≈
‘∆ √∆ «’ ¡Ω «Ú«Á¡≈ Á≈ √π¡≈Ò Ú∆
¿πÌ«¡≈Õ ‹◊∆± Ôπ◊
æ ”⁄ ª ¡Ωª ȱß
Ë≈«Ó’ «Ú«Á¡≈ Âæ’ ÓÈ≈‘∆ √∆Õ Ï∂Ù’
æ
Ì◊Â∆ ’Ω È∂ «¬√ «ÓÊ È±ß ÂØÛ‰ Á≈
Í«‘Ò≈ ¿πÍ≈Ò≈ ’∆Â≈ Í AHÚ∆∫ √Á∆
”⁄ Ì≈ ”⁄ ¡Ω «Ú«Á¡≈ Á≈ √π¡≈Ò
¿πÌ«¡≈Õ AIÚ∆∫ √Á∆ ”⁄ ’πfi √’±Ò Ú∆
÷πÒ
æ Õ∂∑ «¬‘Á∂ Ï≈Ú‹±Á «’ B@@ √≈Ò Âæ’
Ú∆ Ì≈ «Ú⁄ ’πÛ∆¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ √Ì ÂØ∫
Ó≈Û∆ ‘≈Ò «Ú⁄ ˛Õ ¡‹∂ Ú∆ Íπ≈ÂÈ
ÍzßÍ≈Úª Á∆ Ó≈È«√’Â≈ ’πÛ∆¡ª ȱß
ÍÛ∑≈¿π‰ Á∂ ‘∆ ‘æ’ ”⁄ È‘∆∫Õ ÍÛ∑≈¿π‰≈
ª ’∆ ’πÛ∆ ‹ßÓÈ È±ß ‘∆ ’¶’ √Ó«fi¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «’™«’ ’πÛ∆¡ª È≈Ò
ÏÒ≈Â’≈, Á≈‹ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Ó≈‰
Ó«¡≈Á≈ Á∂ √Ú≈Ò ‹πÛ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √Ú≈Ò
ª Í«‘Òª Ú∆ √È Í ͱ‹
ß ∆ ÚÒØ∫ ÍzÏË
ß È±ß
⁄πÂ«Î¿π ¡≈͉∆ ‹’Û ”⁄ ÒÀ‰ «Í¤Ø∫ «¬‘
‘Ø ˜≈«‘≈ ±Í «Ú⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ
Ô±Í∆È √Ó≈‹ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ì≈Â∆
√Ó≈‹ ͱ‹
ß ∆ Á∂ ÁΩ ”⁄ Á≈÷Ò ‘Ø ’∂ Ú∆
Íπ≈ÂÈ Ú∂Ò≈«Ú‘≈ ¸æ’∆¡ª ÍzÍ
ß ≈Úª ÂØ∫
Óπ’ ȑ∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «Í¤∂ ’≈È «¬‘
«’ Ì≈ Á≈ ◊π Ò ≈ÓÁ≈∆ Ôπ æ ◊ Ú∆
Ô±Í∆È √Ó≈‹ª «ÚÙ∂Ù’’∂ ØÓ ¡Â∂
Ô±È≈È È≈ÒØ∫ «ÌßÈ √∆Õ ‹◊∆± ÍzÏË
ß Á∆¡ª
Ú∆ ¡≈͉∆¡ª ¡Òæ◊ «ÚÙ∂ÙÂ≈¬∆¡ª √ÈÕ
Ú‰ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ „ª⁄∂ ¡ß Á  Ú∆
’Ï∆«Ò¡≈¬∆ √Ó≈‹ª Á∆ Íπ≈ÂÈ ’πÁÂ∆
¡Ê Íz‰≈Ò∆ ‹≈∆ ‘∆Õ «‹‘Á∂ ¡ÚÙ∂√
¡√∆∫ ¡æ‹ Ú∆ Ì≈Â∆ ¡≈«ÁÚ≈√∆ ÷∂Âª,
’Ï«Ò¡ª ‹ª ¡≈«ÁÚ≈√∆ ¡Óß Â z
’Ï∆«Ò¡ª Á∂ √«Ì¡≈⁄≈ «‘‰ √«‘‰
’Áª ’∆Óª «Ú⁄ Ú∂÷ √’Á∂ ‘ªÕ
ͱ‹
ß ∆ Á∂ «¬√ ÁΩ «Ú⁄ ¡Ωª ÍzÂ∆
«‘ß√≈ Á∆ Ó≈È«√’Â≈ Á≈ √Ú≈Ò Ú≈Ú≈ ¿πÌ «‘≈ ˛Õ Á√ßÏ B@AB «Ú⁄
Ó≈⁄ B@AE
«ÁæÒ∆ ”⁄ «¬’ «Ú«Á¡≈ʉ È≈Ò ‹ª◊Ò∆ ÍæË Á∂
√Ó±«‘’ ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ «Í¤Ø∫ «¬‘ Ï«‘√ ¡‹∂
Âæ’ Ì÷∆ ‘ج∆ ˛Õ «¬‘ «¬’ ’∂√ È‘∆∫ Á∂Ù «Ú⁄ AII@
ÂØ∫ ÒÀ ’∂ B@AA ÂæÊ ¡Í≈˪ Á∆ «◊‰Â∆ Áπ◊‰∆
‘ج∆ ˛Õ ‹∂ AIGC «Ú⁄ ¡Ωª È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ Á∂
BIAI ’∂√ Á‹ ‘ج∂ √È Âª B@AA «Ú⁄ ÚË ’∂
BDB@F Í‘πß⁄ ◊¬∂ ‘ÈÕ B@@H ÂØ∫ B@AC Á∂
Á«Ó¡≈È A@IIGI ’∂√ «√¯ ÏÒ≈Â’≈ª Á∂ √ÏßË∆
‘∆ Á‹ ‘جÕ∂ √’≈∆ ¡ß’«Û¡ª ÓπÂ≈Ï’ ‘ BB
«Ó߇ª ”⁄ «¬’ ÏÒ≈Â’≈ Á≈ ’∂√ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘
√’≈∆ ¡ß’Û∂ ‘ÈÕ ◊∆Ï ¡Â∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆ ÷∂Âª
‹ª Á«Òª Á∆¡ª ¡Ωª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Úæ‚∆ «◊‰Â∆
”⁄ ÓæËÚ◊∆ Í«Ú≈ª «Ú⁄ Ú≈Í∂ ‹ª Ú≈Í ‘∂
¡«‹‘∂ Úæ‚∆ «◊‰Â∆ Á∂ ’∂√ Íπ«Ò√ ’ØÒ Á‹ ‘∆
È‘∆∫ ‘πÁ
ß ∂ ‹ª ÁÏ≈ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
Ï‘π  ∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ «¬√ ȱ ß ÔØ È «‘ß √ ≈
(Sexual Voilence) ’«‘ßÁ∂ ‘È, Í «¬√ «Í¤∂
«‹‘Û∆ Ó≈È«√’Â≈ ˛ ¿π‘ «¶◊’ «‘ß√≈ (Gender
Voilence) ˛Õ √À’√ «‘ß√≈ «ÚπË
æ √ı ’≈ȱÈ
ß Ï‰
√’Á∂ ‘ÈÕ «‹‘Á∆ Óß◊ Ú∆ ¿π·Á∆ ˛Õ √˜≈Úª ‘Ø
√’Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ÁØÙ∆ 鱧 √˜≈ «ÓÒ √’Á∆ ˛ Í
√Ó≈‹ «Ú⁄Ø∫ √À’√ «‘ß√≈ ≈‹ Á∆ Á«‘Ù ¡Â∂ ÁÏ≈¡
È≈Ò ÷ÂÓ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ √◊Ø∫ «¬‘ Ò◊≈Â≈
ÚËÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘≈ Ú≈Í Ú∆ «‘≈ ˛Õ √Ú≈Ò
ª «¶◊’ «‘ß√≈ ÷ÂÓ ’È Á≈ ˛Õ «¶◊’ «‘ß√≈
Á≈ ÓÂÒÏ ¡ΩÂ È±ß Ï≈Ï Á≈ È≈◊«’ Á≈ Á‹≈
‘؉≈Õ
«¶◊’ «‘ß√≈ (Gender Voilence) ÷ÂÓ ‘؉
Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ÓÁ Á∆ √Á≈∆ 鱧 ⁄À«¶‹
‘؉≈Õ ÓÁ Á∆ √Á≈∆ ¿π√ ‹≈«¬Á≈Á È≈Ò Ïæfi∆
˛ «‹‘Û∆ «Èæ‹∆ √ßÍÂ∆ ¡÷Ú≈™Á∆ ˛Õ ‹∂ ‹◊∆±
ÍzÏË
ß È∂ ¡ΩÂ È±ß «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á «Ú‘±‰∆ ’∆Â≈ √∆
ª ͱ‹
ß ∆Ú≈Á∆ ÍzÏË
ß Ú∆ ª «¬‘Ø ’ «‘≈ ˛Õ ¬∂∫◊Ò˜
¡≈͉∆ «’Â≈Ï ”⁄ «Ò÷Á∂ ‘È : ““¡≈Ëπ « È’
«Ú¡’Â∆◊ ͫÚ≈ ¡Ωª Á∆ ÷πÒ
æ ∆∑ ¡Â∂ ÿ∂Ò±
Á≈√Â≈ (◊πÒ≈Ó∆) ¿πÂ∂ ¡≈Ë≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’
√Ó≈‹ ¿π‘ √Ó±‘ ˛ «‹‘Û≈ «Ú¡’Â∆◊ ͫÚ≈ª
Á∂ ¡È±ß¡ª (¡ß√ª) È≈Ò «ÓÒ’∂ Ï«‰¡≈ ˛Õ ¡æ‹
«˜¡≈Á≈Â Í«Ú≈ª «Ú⁄, ÿæ‡Ø ÿæ‡ «ÓÊ’∆¡≈
Ú‰≈ «Ú⁄ ¡≈ÁÓ∆ 鱧 «˜ßÁ◊∆ Â∂ Í«Ú≈ ⁄Ò≈¿π‰
Ò¬∆ ‹ß◊ ’È≈ ÍÀÁ≈ ˛ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á≈ «„æ‚
ÌÈ≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò Í«Ú≈ ¿πÂ∂ ¿π‘Á∆
√Á≈∆ ’≈«¬Ó ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘Á∂ Ò¬∆ «’√∂
’≈ȱÈ
ß ∆ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ Á∆ ÒØÛ È‘∆∫ ÍÀ∫Á∆ Í«Ú≈
«Ú⁄ ÍÂ∆ (ÓÁ) Ïπ‹±¡≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÍÂÈ∆
√Ú‘≈≈ Á∆ ‘≈Ò «Ú⁄ ‘πÁ
ß ∆ ˛Õ”” «Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆
Á≈ ÁÏÁÏ≈ ‘∆ ˛ «‹‘Û≈ «¶◊’ Ì∂ÁÌ≈Ú È±ß ‹ÈÓ
«ÁßÁ≈ ˛Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ Ó≈’√ ¬∂∫◊Ò˜ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
ÒÀ«ÈÈ Ó≈¿± Âæ’ È∂ ¡Ω ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ‘’∆’∆ ¡ʪ
«Ú⁄ ¡Ωª Á∂ Ï≈Ï ¡«Ë’≈ª 鱧 «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á
Á∆ Ó≈Ò’∆ È≈Ò ‹πÛ∂ Ú∂«÷¡≈ ¡Â∂ «¬‘Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Á∆
◊æÒ ’‘∆Õ √Ó≈‹ «Ú⁄Ò≈ ’ª◊‹Ò∆Íπ‰≈ ¡Ω ȱß
Ï≈Ï Á≈ «¶◊’ πÂÏ≈ Á∂‰ È≈Ò ‘∆ ÷ÂÓ ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘Á≈ Ó±Ò ‘ ÍæË Á∆ ‹≈«¬Á≈Á
Á∆ Ó≈Ò’∆ Á≈ ÷≈ÂÓ≈Õ «‹√ ”⁄Ø∫ ¡≈ÁÓ∆ ¡Â∂ ¡ΩÂ
Á∆ √π¡≈Ó∆ Ú≈Ò∆ ‘√Â∆ Á≈ ¡ßÁØ∫ Ï∆‹ È≈Ù ’È≈Õ
¿π‘ ÍÂ∆ Á∂ ±Í ”⁄ ˛ «ÍÂ≈ Á∂ ±Í ”⁄ ˛ ‹ª Ó≈Ò’
Á∂ ±Í «Ú⁄ ˛Õ ¬∂∫◊Ò˜ ’«‘ßÁ∂ ‘È-““«Ú¡≈‘ «Ú⁄
ͱÈ ¡≈˜≈Á∆ «√¯ ¿π√ √Ó∂∫ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¡ÓÒ∆
’≈‹ ±Í ÒÀ √’∂◊∆ ‹ÁØ∫ ͱ‹
ß ∆Ú≈Á∆ ¿πÂÍ≈ÁÈ ¡Â∂
¿π√ È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘ج∂ Ó≈Ò’≈È≈ √ÏßË «Ó‡ ‹≈‰◊∂ «‹‘Û∂
¡æ‹ Ú∆ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Á∆ ⁄؉ ¿πÂ∂ Ï‘π «˜¡≈Á≈
Ì≈∆ ÍzÌ≈Ú Í≈™Á∂ ‘ÈÕ””
¡æ‹ Á∂ ÁΩ ”⁄ ¡Ω «ÚπæË ¡Í≈˪ Á∂
«ÚπË
æ «‹‘Û∆ ¡Ω Óπ’Â∆ Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¿π· ‘∆ ˛
¿π‘ «√¯ ÔØÈ ¡≈˜≈Á∆ Âæ’ √∆Ó ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆
˛Õ Á¡√Ò ¡æ ‹ «¬’ Í≈√∂ ͱ  ∂ Íz Ï ß Ë Á≈
¡≈Ò‹Ò≈Ò (Ì≈Ú Í±‹
ß ∆ Á≈ Óß‚∆¡ª ”Â∂ ¿π‘Á∆¡ª
‘Ø √ß√Ê≈Úª) ¡ΩÂ È±ß «¬’ √À’√ Ó≈‚Ò Á∂ ÂΩ ”Â∂
Í∂Ù ’ «‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Íz⁄≈ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆
√Ó∂ ͱ∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ ¡ΩÂ È±ß ÌØ◊È Ú≈Ò∆ «¬’
Ó≈È«√’ «ÁzÙ‡∆ ÍÀÁ≈ ’È ¿πÂ∂ Òæ◊≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
Á±√∂ Í≈√∂ Ì≈ Ú◊∂ Á∂Ù ”⁄ Íπ≈ÂÈ ÍzÍ
ß ≈Ú≈Á∆
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
23
’æ‡ÛÍøÊ∆¬∂ ¡ΩÂ È±ß ◊πÒ≈Ó (Á≈√∆) Á∆ «È◊≈‘ È≈Ò
Ú∂÷«Á¡ª ¿π√ ¿πÂ∂ ÓæË Ôæπ◊∆ ’Áª ’∆Óª ·Ø√‰
¿πÂ∂ ¿πÂ≈± ‘ÈÕ «‹Ê∂ ͱ‹
ß ∆Ú≈Á ¡Ω Á∆ ¡≈˜≈Á∆
È≈Ò √√Â∆ «’ ‘«Ê¡≈¿π‰ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Ú⁄
¿πÍÌØ◊ √«Ì¡≈⁄≈ ÍÀÁ≈ ’È ¿πÂ∂ Òæ◊≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛,
¿πÊ∂ «Í¤≈÷Û∆ √Ø⁄ √ÚÀ«¬æ¤≈ È≈Ò «Ú¡≈‘ ’≈¿π‰
Á∂ ¡Ω Á∂ ¡«Ë’≈ 鱧 Íπ≈ÂÈÂ≈ Á∂ ÍπÛª ”⁄ Á∂‰
¿πÂ∂ ¿πÂ≈± ‘ÈÕ
«¬√ √Ì «Ú⁄ Ó≈Û∆ √«ÊÂ∆ ˛ Á«Ò ¡Ωª
Á∆ «‹‘Û∆ ÁØ‘∆ Â∆‘∆ ◊πÒ≈Ó∆ Á≈ «Ù’≈ ‘ÈÕ ¿π‘
Í«Ú≈ª Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ ⁄Ò≈¿π‰ «Ú⁄ Ú∆ ÍzÓπæ÷
̱«Ó’≈ ¡Á≈ ’ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¿π⁄ Ú◊ª ÚÒØ∫
√∆’ √ØÙ‰ Á≈ Ú∆ «Ù’≈ ‘πÁ
ß ∆¡ª ‘È ¡Â∂ ÍÂ∆
(√π¡≈Ó∆) Á∆ √Â≈ Á≈ Ú∆ «Ù’≈ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ¡√∆∫
Í«‘Òª «’‘≈ √∆ «’ ¡Ωª Á∆ ’πæÒ «’ ْÂ∆
«Ú⁄ «‘æ√∂Á≈∆ ÓÁª È≈ÒØ∫ «˜¡≈Á≈ ˛Õ ¿π√ «Ú⁄
«¬√ Ú◊ 鱧 ‘∆ «◊«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
Í «¬‘Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬’ ‘Ø Íæ÷ ˛ ¿π‘ ˛ ¡Ωª
Á∆ ¿π‘ «’ «‹‘Á≈ ’Á∂ ¡≈«Ê’ «◊‰Â∆¡ª
«Ó‰Â∆¡ª ”⁄ «˜’ ‘∆ È‘∆∫ ¡≈™Á≈Õ «Ó√≈Ò Ò¬∆
«¬’ ÿ∂Ò± ¡Ω È∂ √Ú∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ≈ √Ω‰ Âæ’ ÿ
Á∆ ⁄≈Á∆Ú≈∆ «Ú⁄ «‘ß«Á¡ª «‹‘Û∆ ̱«Ó’≈ «¬’
«’Â∆ Ú‹Ø∫ «ÈÌ≈¬∆ ¿π√ È≈Ò ¿π‘Á∆ ’∆ Әϱ∆
ω∆, Á∆ «◊‰Â∆ ’Á∂ Ú∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¡√∆∫
¡ΩÂ È±ß ’Ó˜Ø √À’√ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ Ú∂÷Á∂ ‘ªÕ «¬√
’Ó˜Ø √À’√ («¶◊) Á∆ ̱«Ó’≈ ¡√∆∫ ‹∂ ¡≈͉∂ ‘∆
ÿ ÂØ∫ Ùπ± ’∆¬∂ ª ¿π‘Á∆ ’∆Ó «’ßÈ∆ ωÁ∆ ˛Õ
«Ó√≈Ò Ò¬∆ «¬’ ¡Ω √Ú∂∂ ¿π·Á∆ ˛ ⁄≈‘ ω≈™Á∆
˛ ¡Â∂ √≈∂ Í«Ú≈ ˘ «ÁßÁ∆ ˛Õ «¬√ ’ßÓ Á∆
’∆ÓÂ+Í«Ú≈ È±ß È‘≈¿π‰ Ò¬∆ Ïæ⁄∂ «Â¡≈ ’È
Á∆ ̱«Ó’≈ Á∆ ’∆Ó B. + Í«Ú≈ 鱧 Ï≈‘ ÌØ‹È
«Ú⁄ ؇∆ ω≈¿π‰ «Ú⁄ ̱«Ó’≈, C. ÿ Á∆ √¯≈¬∆
≈ Á∂ «Ï√«¡ª Á∆ √ßÌ≈Ò, D. +’æÍ«Û¡ª Á∆
Ëπ¡≈¬∆ Â∂ Íz√
À , E. ÿ 鱧 √≈¯ ’È≈ Â∂ ‘ ⁄∆˜ ȱß
√π‘‹ È≈Ò √π¡≈È «Ú⁄ Í≈¬∆ «’Â, F. Ïæ«⁄¡ª Â∂
ÍÂ∆ 鱧 √’±Ò Â∂ ’ßÓ ¿πÂ∂ ÂØÈ √Ó∂∫ «ÁæÂ∆ Óπ√’≈‘‡
Á∆ «’ ’∆Ó G. ÷πÁ Á¯Â ‹ª ’ßÓ Â∂ ‹≈ ’∂
’ßÓ ’È≈, H. ÿ Á∆ √ßÌ≈Ò Á∆ «’Â, I. ÿ∂
Ú≈Í√ ¡≈ ’∂ ÍÂ∆ ¡Â∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 ÓπÛ √ßÌ≈ÒÈ≈ Â∂
÷π≈’ Á∂‰≈, A@. ≈ Á∆ ؇∆ Â∂ √Ω‰ Á∂ ÍzÏË
ß «Ú⁄
’∆Â∆ «’ÂÕ Ïæ«⁄¡ª 鱧 √Ò≈¿π‰ «Í¤Ø∫, AA. ÍÂ∆ Á∂
Ò¬∆ ÓÈØß‹È ‹ª √À’√ «ÂzÍÂ∆ «Ú⁄ «’ Á≈
ÔØ◊Á≈È, AB. ÁØÚ∫∂ √Ó∂∫ ‹±·∂ ÏÂÈ Óª‹‰ Á∆ «’Â,
AC. √Ì «˜ßÓÚ
∂ ≈∆¡ª «ÈÌ≈ ’∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Â∂
ÿ Á∆ ‘ «˜ßÓÚ
∂ ≈∆ ÍzÂ∆ «Î’ÓßÁ∆ Ì≈Ú ÿ ÓÀÈ‹
∂ Ó∫‡
«Ú⁄ Í≈¬∆ «’ Á∆ ̱«Ó’≈Õ ’πÒ «ÓÒ≈ ’ «¬’
Í«Ú≈ Á ◊·È ¡Â ⁄Ò≈¿π‰ «Ú⁄ ¡Ωª ÚÒØ∫
Í≈«¬¡≈ ÿ∂Ò± «’ Á≈ ÔØ◊Á≈È ’Á∂ «’√∂ ¡Ê
◊‰È≈ «Ú⁄ È‘∆∫ ¡≈™Á≈ ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó ÓÈπ÷
æ ∆
’πÁÂ∆ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ (ÍÀÁ≈Ú≈) «Ú⁄ «ÈÌ≈¬∆
̱ « Ó’≈Õ Ì≈Ú Ïæ ⁄ ∂ ÍÀ Á ≈ ’’∂ Õ Ì≈Ú Social
Preduction Á∂ ±Í «Ú⁄Õ «¬‘Á∂ Ï≈Ú‹±Á Ú∆ ¡ΩÂ
Á∆ «¬’ Í«ÚæÂ «’Â∆ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ ͱ‹≈
È‘∆∫ ¿π‘ «√¯ ÌØ◊ Á∆ Ú√± ˛ ¡Â∂ ÁØÓ Á‹∂ Á∆
È≈◊«’ «¬‘Ø ◊πÒ≈Ó∆ ˛ «‹√ ÂØ∫ ¡ΩÂ È±ß Óπ’ ‘؉≈
ÍÚ∂◊≈Õ «¬‘∆ ◊πÒ≈Ó∆ ˛ «‹‘Û∆ ¡Ωª «ÚπË
æ ¡Í≈˪
鱧 ‹ÈÓ «ÁßÁ∆ ˛Õ ‘≈Òª«’ ⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ˛ «’
¡«‹‘∆ «’ Á∆ Á∂Ú∆ ¡Ω Á∆ ͱ‹≈ ‘ØÚ∂ Í ¿π‘
√Ì ÂØ∫ «ÒÂ≈«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Ó˜Á± ˛ ¡Â∂ ¿π‘Á∂ ÍzÂ∆
√Ó≈‹ Á∆ Ó≈È«√’Â≈ «¬’ Á«Ò ÍæË Á∆ ˛Õ
«‹Ú∂∫ ¡√∆∫ ’«‘ ¡≈¬∂ ‘ª «¬√ ’πß·Â ÓÈπæ÷
Ó≈È«√’Â≈ Á≈ ¡Í≈Ë «Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆ Á∂ ¡≈Ë≈ ”⁄
«Í¡≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ Âæ’ √Ó≈‹ «Ú⁄Ø∫ ÍÀÁ≈Ú≈∆√≈ËȪ ¿πÂ∂
Ó≈Ò’∆ Á∆ «Èæ‹∆ √Á≈∆ ÷ÂÓ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ∆ ¡Â∂ √Óπ⁄
æ ∆
Ó≈Ò’∆ √Ó±‘’ √Ó≈‹ Á∆ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ∆, ¡ΩÂ È±ß Ï≈Ï
Á≈ È≈◊«’ ‘؉ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÓÒ‰≈ ¡√ßÌÚ ˛
«‹√ √Ó≈‹ «Ú⁄ ÓÁ ¡Â∂ ¡Ω Ï≈Ï Á∂ È≈◊«’
«◊‰∂ ‹≈‰◊∂ ¿π√ √Ó≈‹ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ ¡Ωª «ÚπË
æ ¡Í≈Ë
÷ÂÓ ‘Ø ‰ Á∆ ÌØ «Â¡≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆ Ì≈Ú «¶◊’
¡√Ó≈ÈÂ≈ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆ «Èæ‹∆ Ó≈Ò’∆ ÂØ∫ Óπ’Â
√Ó≈‹ Â∂ ÍzÏßË Á∆ «√‹È≈ ’È È≈Ò ‘∆ «¬’
¡Í≈Ë «‘ √Ó≈‹ «√«‹¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
ICEDD-C@BAA
ÓØÁ∆ ‘’»Ó ںÒ∫Ø ˜Ó∆Ȫ, ‹≥◊Ò ”Â∂ fi͇‰ Ò¬∆
’≈˘È∆ «Ù’≥‹≈ ‘Ø ’«√¡≈ (√¯≈ CI Á∆ Ï≈’∆)
’Ú≈¿∞‰, ÌØ‹È √π«º ÷¡≈ Ô’∆È∆ ω≈¿∞‰ ¡≈«Á
Ô’∆È∆ ω≈¿∞ ‰ Á∆¡ª ÓÁª È‘∆∫ Ò≈◊»
‘؉◊∆¡ªÕ «¬‘ Í≥‹ «’√Óª Á∂ Íz‹
Ø ’
À ‡ ‘È:
A. ¡«‹‘∂ Íz‹
Ø ’
À ‡ ‹Ø ’ΩÓ∆ √π«º ÷¡≈ (ÈÀÙÈÒ
√«’¿±«‡∆), Ì≈ ‹ª «¬√Á∂ «’√∂ «‘º√∂ Á∆ ≈÷∆
(‚∆ÎÀ ∫ √), ≈÷∆ Á∆ «Â¡≈∆ ¡Â∂ º « ÷¡≈¿∞ÂÍ≈ÁÈ Ò¬∆ ˜»∆ ‘ÈÕ
B. Í∂∫‚± Ïπ«È¡≈Á∆ „ª⁄≈ √Ó∂ «Ï‹Ò∆’È
Á∂; C. Ó’≈È (Íπº◊ ÔØ◊ ¡Â∂ ◊∆Ï ÒØ’ª Ò¬∆)
¿∞√≈∆Õ D. √È¡ºÂ∆ ◊«Ò¡≈∂Õ E. Ïπ«È¡≈Á∆
„ª⁄∂ È≈Ò √Ï≥Ë ÍzØ‹À’‡ «‹√ «Úº⁄ ‹ÈÂ’«Èº‹∆ Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ Á∂ ¡«‹‘∂ ÍzØ‹À’‡ Ú∆ Ù≈ÓÒ
‘؉◊∂, «‹‘Ȫ «Úº⁄ ˜Ó∆Ȫ Á∆ Ó≈Ò’ ’∂∫Á∆
√’≈ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ F. Ïπ«È¡≈Á∆ „ª⁄∂ Á∂ ¿∞ÍØ’Â
ÍzØ‹À’‡ª Á∆ «Ò√‡ «Úº⁄ Í«‘Òª «Èº‹∆ ‘√ÍÂ≈Ò
¡Â∂ «Ú«Á¡’ √≥√Ê≈Úª Ù≈ÓÒ È‘∆∫ √È, ‘∞‰
«¬‘ Ú∆ Ù≈ÓÒ ’ Ò¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
¿∞∫fi ÊØÛ∑≈ ◊‘∞ È≈Ò Á∂«÷¡ª «¬‘ ◊ºÒ
√ÍÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À «’ ’ª◊√ √’≈ ÚºÒØ∫
Í≈√ ’∆Â∂ B@AC Á∂ ˜Ó∆È ¡«Ë◊z«‘‰ ’≈˘È
Á∆ Ë≈≈ D@ Ú∆ √’≈ ˘ «ÏÒ’∞ºÒ ¡«‹‘∂
¡«Ë’≈ «Á≥Á∆ √∆Õ «¬√ Ë≈≈ «‘ √’≈
«’√∂ Ú∆ ÍzØ‹À’‡ ˘ ““¡«Â ˜»∆““ ’«‘ ’∂ ¿∞√
Ò¬∆ ◊z«‘‰ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ˜Ó∆È ˘ Â∞≥Â
’Ϙ∂ ‘∂· ÒÀ √’Á∆ √∆ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ “√Ó≈«‹’
Íz Ì ≈Úª Ï≈∂ ‹≈«¬˜≈ ¡Â∂ Íz Ï ≥ Ë È «ÍØ  ‡“
«Â¡≈ ’È≈, ‹È-√π‰Ú≈¬∆ ’È, ’∞ÒÀ’‡
ÚºÒØ∫ ÒØ’ª Á∂ «¬Â≈˜ √π‰È, ÌØ‹È √πº«÷¡≈
√Ï≥ Ë ∆ ÓÁ Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È ‹ª «È√«⁄Â
Î∆√Á∆ Ó≈Ò’ª Á∆ ¡◊≈¿± ∫ ˜≈Ó≥ Á ∆ ‘≈√Ò
’È Á∆¡ª Ùª Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È Á∆ ’ج∆
ÒØÛ È‘∆∫ √∆Õ «Í¤Ò∂ «Â≥È-⁄≈ Á‘≈«’¡ª Á∂
‹Ï∂ ÂØ∫- ‹ÁØ∫ ÂØ∫ √’≈ È∂ AHID Á∂ ˜Ó∆È
¡«Ë◊z « ‘‰ ’≈˘È «Úº ⁄ √Ø Ë ’’∂ «Èº ‹ ∆
’≥ÈÍ∆¡ª Ò¬∆ ˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’È Á≈ ‘º’
‘≈√Ò ’∆Â≈ ‘À, «¬‘ ◊ºÒ √ÍÙ‡ ‘À «’√∂ Ú∆
ÍzØ‹À’‡ ˘ ““¡«Â ˜»∆”” ¡ÀÒ≈È∂ ‹≈‰ Á≈ ’ج∆
«‘Ù∞Á≈ ÍÀÓ≈È≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¡ÀÒ≈È∂ ◊¬∂
ÍzØ‹À’‡ √Ó≈«‹’ ‹ª ¡≈«Ê’ ¡≈Ë≈ ”Â∂ √º⁄∆
Óπº⁄∆∫ ÒØ’ª Ò¬∆ ˜»∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∂Õ Ï‘∞Â∂ Ú≈∆
«¬‘ ÍzØ‹À’‡, Ó≈Ò’ª Á∆ «√¡≈√∆ ¡Â∂ «ÚºÂ∆
Í‘∞≥⁄ Á∂ «√ ”Â∂ ‘∆ ““¡«Â ˜»∆““ ¡ÀÒ≈È∂ ‹ªÁ∂
‘ÈÕ ’≈˘È ¡È∞√≈ «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ Ì≈ Á∆
¡≈Í≈-Ù≈‘ ≈‹-Ì≈◊ ¡Â∂ «ÌzÙ‡ ¡Î√Ù≈‘∆
Á∆ ¡≥ÂÓπ÷∆ √≥Â∞Ù‡∆ (√Ï‹À’«‡Ú √À«‡√ÎÀ’ÙÈ)
”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ‘ÀÕ
◊z«‘‰ ’∆Â∆ ˜Ó∆È Á∆ «È√«⁄ √Ó∂∫ «Úº⁄
ÚÂØ∫ ˜»∆ È‘∆∫
B@AC Á∂ ’≈˘È Á∆ Ë≈≈ A@A «Úº ⁄
Á‹ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ «’ ‹∂ ◊z « ‘‰ ’∆Â∆
˜Ó∆È Á≈ ’Ϙ≈ Ò¬∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á E √≈Òª
Á∂ ¡≥Á ¡≥Á «¬√Á∆ ÚÂØ∫ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆
ª «¬‘ Í«‘Ò∂ Ó≈Ò’ª ‹ª ¿∞‘Ȫ Á∂ ’≈˘È∆
Ú≈√ª ˘ Ú≈Í√ ’ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ ‹ª √Ï≥ËÂ
√’≈ Á∂ “˜Ó∆È ÏÀ∫’” ˘ Á∂ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
ÓØÁ∆ √’≈ ÚºÒØ∫ ‹≈∆ ’∆Â∂ ¡≈‚∆ÈÀ∫√ ≈‘∆∫
«¬‘ √Óª ¡«È√«⁄ ’≈Ò Âº’ ÚË≈ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ‘À ¡Â∂ √Óª √∆Ó≈ «‘ ’È Á≈ ’≥Ó
√’≈ Á∆ Ó˜∆ ”Â∂ ¤º‚ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
≈‹Íπ  ≈ «Úº ⁄ √z ∆ ≈Ó «¬≥ ‚ √‡∆¡Ò
¡À∫‡Íz≈¬∆‹˜ «ÒÓ«‡‚ (¡À√. ¡≈¬∆. ¬∆. ¡ÀÒ.)
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ¿∞√ ’≥ÍÈ∆ ˘ A@ √≈Òª «Úº⁄
«Ú’≈√ ’È ¡Â∂ D@@@@ ÒØ’ª ˘ ∞˜◊≈
Óπ‘º¬∆¡≈ ’Ú≈¿∞‰ Á∆ Ù ”Â∂ AAAI ¬∂’Û
˜Ó∆È √Ú≈ Òº÷ ∞ͬ∂ ÍzÂ∆ ¬∂’Û Á∂ «‘√≈Ï
◊z « ‘‰ ’’∂ «Áº  ∆ ◊¬∆ √∆Õ «¬‘ √ÓfiΩ  ≈
AIID «Úº⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ‹Ó∆È Ú∆ ¿∞ÁØ∫
‘∆ Á∂ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ BA √≈Ò Ï∆ ‹≈‰ ÂØ∫
Ï≈¡Á ’≥ÍÈ∆ È∂ «√Î IH ¬∂’Û ‘∆ ÚÂ∆ ‘À
¡Â∂ «√Î F@@ ÒØ’ª ˘ ∞˜◊≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
‹ÁØ∫ ÒØ’ ¿∞’ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ Á∂ ¡≈Ë≈
”Â∂ ¡≈͉∆ ˜Ó∆È Ú≈Í√ Ó≥◊ ’ ‘∂ ‘È Âª
√’≈ È∂ ’≥ÍÈ∆ ˘ ¡≈͉≈ ’≥Ó Í»≈ ’È
Ò¬∆ √≈Ò B@BA º’ Á≈ √Óª Á∂ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
«¬√ Â∑ª √’≈ ¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈Ò ’≥ÍÈ∆
Á∂ ’«‘‰ ”Â∂ √Óª ÚË≈¿∞∫Á∆ ‘∂◊∆Õ
◊Ò ‹≈‰’≈∆ ‹ª fi»·∂ Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù
’’∂ ‹Ï∆ ˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’Ú≈¿∞‰≈ ‘∞‰ ‹∞Ó
È‘∆∫
óB@AC Á∂ ’≈˘È Á∆ Ë≈≈ HG «‘Â
‹∂ ˜Ó∆È ◊z«‘‰ √Ï≥Ë∆ ’≈Ú≈¬∆ ÁΩ≈È «’√∂
√’≈∆ «ÚÌ≈◊ ÚºÒØ∫ ◊Ò ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆
‹ªÁ∆ ‘À ‹ª ’ج∆ fi»·≈ Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘À, ‹ª ’ج∆ ’≈Ú≈¬∆ ÁπÌ≈ÚÈ≈ «‘Â
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À ª √Ï≥Ë «ÚÌ≈◊ Á∂ Óπ÷∆ ˘
ÁØÙ∆ Ó≥È ’∂ ¿∞√Á∂ «÷Ò≈Î Óπ’ºÁÓ≈ ⁄Ò≈«¬¡≈
‹≈ √’Á≈ √∆Õ «¬‘ Óπ’ºÁÓ≈ √Ï≥Ë ’∞ÒÀ’‡
Á∆ «Ù’≈«¬Â ”Â∂ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ √∆ ¡Â∂ ÁØÙ
«√ºË ‘؉ ”Â∂ F Ó‘∆È∂ Á∆ ’ÀÁ ‹ª «¬º’ Òº÷
∞Í«¬¡≈ ‹∞Ó≈È≈ ‹ª ÁØÚ∂ √˜≈Úª «ÁºÂ∆¡ª ‹≈
√’Á∆¡ª √ÈÕ «ÚÌ≈◊ Á∂ Óπ÷∆ Á∆ ÷Ò≈√∆ «√Î
ª ‘∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À ‹∂ ¿∞‘ «√ºË ’∂ «’ ◊ÒÂ
‹≈‰’≈∆ ‹ª fi»·≈ Á√Â≈Ú∂˜ ¿∞√ ˘ Áº√∂ ÂØ∫
«ÏÈ≈ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À ‹ª ¿∞√ ÚºÒØ∫ ‘ √≥ÌÚ
⁄Ω’√∆ Ú‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ ¡«‹‘≈ ‘؉ ÂØ∫
Ø«’¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √«’¡≈Õ «ÚÌ≈◊ Óπ÷∆ Á∂ «÷Ò≈Î
¡«‹‘∆ ’≈Ú≈¬∆ «√Î ’∞Ò’
À ‡ Á∆ «Ù’≈«¬Â
”Â∂ ‘∆ Ù∞» ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ
ÓØÁ∆ √’≈ ÚºÒØ∫ ‹≈∆ ’∆Â∂ ¡≈‚∆ÈÀ∫√
«Úº⁄ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ Í»∆ Â∑ª È≈Ò ÏÁÒ «ÁºÂ∆
◊¬∆ ‘ÀÕ ÈÚ∆∫ «ÚÚ√Ê≈ ¡È∞√≈ ’≈Ú≈¬∆ «√Î
¿∞√ ¡«Ë’≈∆ Á∂ «÷Ò≈Î ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ «‹√ È∂
◊Ò ‹≈‰’≈∆ ‹ª Á√Â≈Ú∂‹ Í∂Ù ’∆Â≈ ‘ÀÕ
¡Â∂ ’ج∆ Ú∆ ’≈Ú≈¬∆ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «ÚÌ≈◊
Á∂ √ÓºÊ ¡«Ë’≈∆ Á∆ ¡◊≈¿±∫ ÍzÚ≈È◊∆ ˜»∆
‘ØÚ◊
∂ ∆Õ «¬√ È≈Ò Í«‘Òª ‘∂·Ò∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ÂØ∫
√º  ≈Ë≈∆ «√¡≈√∆ ¡≈◊» ¡ ª ¡Â∂ ¿∞ µ ⁄¡«Ë’≈∆¡ª Á∆¡ª ‘Á≈«¬Âª ”Â∂ ◊ÒÂ
‹≈‰’≈∆ ¡Â∂ fi»·∂ Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’Ú≈¿∞‰
¡Â∂ Ï≈¡Á «Úº⁄ ‹∂ «’Â∂ ’ج∆ ΩÒ≈ ÍÀ ‹≈Ú∂ ª
’ج∆ Ó≈Ó»Ò∆ ’≈Ú≈¬∆ ’’∂ ÍØ⁄≈-Í≈⁄∆ ’È
¡Â∂ ÒØ’ª Á∆¡ª ¡º÷ª Í»fi
≥ ‰ Á≈ ≈‘ ÷πÒ
º ∑ «◊¡≈
‘ÀÕ
˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’È Ò¬∆ «Èº‹∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á≈
ÿ∂≈ ‘Ø ÚË≈«¬¡≈
Í«‘Ò∂ ’≈˘Èª «Úº⁄ √’≈ «√Î ¿∞‘Ȫ
«Èº‹∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Ò¬∆ ‘∆ ˜Ó∆È ‹Ï∆ ◊z«‘‰ ’
√’Á∆ √∆, ‹Ø ’≥ÍÈ∆ ’≈˘È AIEF Á∂ «‘Â
«‹√‡ ‘Ø‰Õ ‘∞‰ ‹≈∆ ’∆Â∂ ¡≈‚∆ÈÀ∫√ «Úº⁄
“«Èº‹∆ ’≥ÍÈ∆“ (Íz≈¬∆Ú∂‡ ’≥ÍÈ∆) Á∆ ʪ Â∂ “«Èº‹∆
¡Á≈≈“ (Íz≈¬∆Ú∂‡ ¡ÀÈ«‡‡∆) ÙÏÁ Ú«Â¡≈ ‘ÀÕ
«¬√ È≈Ò ‘∞‰ √’≈ √≈∂ «Èº‹∆ ¡Á≈«¡ª«‹‘Ȫ «Úº ⁄ «Èº ‹ ∆ ’≥ Í È∆¡ª Á∂ È≈Ò
Í≈‡È«ÙºÍ ÎÓª, «’√∂ «¬’ºÒ∂ «Ú¡’Â∆ Á∆
Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∆¡ª ÎÓª, ’≈ÍØÙ
∂ Ȫ, √Ó≈‹-√∂Ú∆
√≥√Ê≈Úª, √Ì≈Úª, √π√≈«¬‡∆¡ª, ‡√‡ª ¡Â∂
«’√∂ Ú∆ ‘Ø ’≈˘È «‘ ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª
√≥√Ê≈Úª Ò¬∆ ˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’ √’Á∆ ‘ÀÕ «¬√
ÂÓ∆Ó È≈Ò √’≈ È∂ «’√∂ √Ì≈, √π√≈«¬‡∆
‹ª ‡√‡ ÚºÒ∫Ø ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ Ó≥Á, ◊∞Áπ¡≈∂,
◊¿±Ù≈Ò≈ ¡≈«Á ¡≈Û∑Â∆¡ª Á∆ Í≈‡È«ÙºÍ
ÎÓ ‹ª «¬’ºÒ∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∆ ÎÓ
ÚºÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ «Ú«Á¡’ √≥√Ê≈ ‹ª
‘√ÍÂ≈Ò, √«‘’≈∆ √≥√Ê≈Úª ¡≈«Á Ò¬∆ ‹Ï∆
˜Ó∆Ȫ ◊z«‘‰ ’È Á≈ ‘º’ ‘≈√Ò ’ «Ò¡≈
‘ÀÕ
(Courtsey : SURKH REKHA)
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
24
Ì≈¬∆ Ò≈ÒØ ’Ò≈ √ÈÓ≈È Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ Á∆ √≈«‘Â’ ÿ≈Ò‰≈ Á≈ Ó‘ºÂÚ
Í≈Ú∂Ò ’∞º√≈
«¬È≈Ó √ÈÓ≈È √≈«‘ ’Ò≈
‹◊ Á∂ È≈Ò È≈Ò ⁄ÒÁ∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï∆
√≈«‘ ’Ò≈ ‹◊ ”⁄ Ú∆ Ò∂ ÷ ’ª
’Ò≈’≈ª Á∂ «¬È≈Óª √ÈÓ≈Ȫ Á≈
«√Ò«√Ò≈ ⁄ÒÁ≈ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª
√ÈÓ≈Ȫ Á∆¡ª Ú≥È◊∆¡ª Úº÷-Úº÷ ‘ÈÕ
√ÈÓ≈È ¿∞ ‘ Ú∆ ‘È, «‹È∑ ª Ï≈∂
√π‹∆ Í≈Â È∂ ¡≈͉∆ ’«ÚÂ≈ Ïπ„
º ∆
‹≈Á»◊È∆ «Úº⁄ «’‘≈ √∆:
ÓÀ∫ «‹√ Ï≥Á∂ Á∂ ◊ˇ ‘≈ Í≈«¬¡≈ ‘À
¿∞‘ ÏπÂ
º ω «◊¡≈ ‘À
ÓÀ∫ «‹‘Û∆ «‘º’ ”Â∂ ÂÓ◊≈ √‹≈«¬¡≈ ‘À
¿∞‘∆ «¬º’ ÿÛ∆ ω ’∂ «‘ ◊¬∆ ‘À
ÓÀ∫ «‹√ ˘ ¡≈͉≈ ÍπÂ
º  ¡≈«÷¡≈ ‘À
¿∞√∂ ˘ ¡≈͉∆ Óª Á≈ Ȫ Ì∞«º Ò¡≈ ‘À
Í √≈«‘Â’≈ª ˘ √«Â’≈È Á∆
«¬º’ Ú≥È◊∆ «¬√ÂØ∫ «ÏÒ’∞Ò Úº÷∆ ‘À
‹∆‘Á∂ ”⁄ È≈ «’√∂ Úº‚∆ ’Ó Ò¬∆ ʪ
‘À È≈ ≈‹Ì≈◊ Á∂ «’√∂ ¡≥◊ Á∆ √ºÁÍπ º ¤ Õ ¡«‹‘≈ ‘∆ √ÈÓ≈È ¿∞ µ ÿ∂
È≈‡’’≈ ¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ ˘ Í≥‹≈Ï
Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Ò«‘ Â¯Ø∫
«Áº  ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À Õ ¡º ‹ ÂØ ∫ I Ú∑ ∂
Í«‘Òª «Í≥‚ ’∞√
º ≈ (ÓØ◊≈) ”⁄ ¿∞µÿ∂ Ó‘»Ó
È≈‡’’≈ ◊∞ÙÈ «√≥ÿ ˘ «ÚÙ≈Ò
«¬’º· ”⁄ “«¬È’Ò≈Ï∆ «È‘⁄≈ √ÈÓ≈È“
Ì∂∫‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ √ÈÓ≈È Ï≈∂
«¬¿∞∫ «‡ºÍ‰∆ ‘ج∆ √∆:
±≥ Ï≈Ï∆ Á∂ √πÍÈ∂ ‹◊≈¬∂
√≈‚∂ ’≈¯Ò∂ √Ò≈Ó ÒÀ ’∂ ¡≈¬∂
¬∂√∂ Ú≈«¬Â ˘ ‹≈∆ º÷«Á¡ª ‘∞‰
¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ ˘ “Ì≈¬∆ Ò≈ÒØ ’Ò≈
√ÈÓ≈È È≈Ò √«Â’≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
«¬‘ √ÈÓ≈È ÒØ’ª Á∂ ËÛ∂ ÚºÒØ∫
«ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ √ͺه √Øfi∆
È≈Ò «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’ √≈‚≈ √Ó≈‹
ÁØ Ë«Û¡ª ”⁄ Ú≥«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬º’
Í≈√∂ ≈‹ Ì≈◊ Á∆¡ª Ó≈Ò’ Ò∞‡∂ ∆¡ª
‹Ó≈ª ‘È Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ «’Â∆ ’Ó≈¿±
ÒØ’ ‘ÈÕ √≈«‘Â’≈ Â∂ ’Ò≈’≈ Ú∆
«¬‘Ȫ Ë«Û¡ª ¡È∞√≈ ‘∆ Ú≥‚∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
«¬º’ Í≈√∂ ¿∞‘ √≈«‘Â’≈-’Ò≈’≈
‘È «‹È∑ª Á∆ ’Ò≈ √π⁄∂ ‹ª ¡⁄∂Â
Ò∞‡∂ ∆¡ª ‹Ó≈ª Á∂ «‘ª ”⁄ Ì∞◊ÂÁ∆
‘ÀÕ ¿∞‘ ’Ò≈ Ò∞‡∂ ∂ «È˜≈Ó Á∆ ¿∞Ó ‘Ø
ÒßÓ∆ ’È Á∂ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂ «‘ª
Á∆ √∂Ú≈ ’Á∆ ‘ÀÕ ÒØ’ª Á∂ ÓȪ ”⁄
«¬√ Ò∞‡∂ ∂ «È˜≈Ó Â∂ √Ó≈‹ Á∂ ¡ÏÁÒ
‘؉ ¡Â∂ «¬¿∞∫ ‘∆ «ÁÈ ’‡∆ ’È Á∂
«Ú⁄≈ª/√≥√’≈ª Á≈ Í√≈ ’Á∆ ‘À,
ÒØ’ª Á∆¡ª ¡º÷ª Â∂ ͺ‡∆ Ï≥È∑ ’∂ «˜≥Á◊∆
Á∆ ‘’∆’∆ Â√Ú∆ Â∂ ÍÁ≈ Í≈¿∞‰
Á≈ Øˇ ¡Á≈ ’Á∆ ‘ÀÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ÒØ’ª
Á∂ ËÛ∂ Á∂ √≈«‘Â’≈, ’Ò≈’≈ ‘È
«‹‘Û∂ ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ¡√Ò
Â√Ú∆ Í∂Ù ’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ÒØ’ª Á∆
«˜≥Á◊∆ ˘ Ï∂‘Â Â∂ ÷πÙ‘≈Ò Ï‰≈¿∞‰
Á≈ √πÍÈ≈ ÒÀ ’∂ ⁄ÒÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂
√≈«‘Â’≈-’Ò≈’≈ ÒØ’ª Á∂ ËÛ∂ Á∆
√∂Ú≈ ’Á∂ ‘È Â∂ ¿∞‘ ÒØ’ª Á∂ √ÈÓ≈È
√«Â’≈ Á∂ ‘º’Á≈ ωÁ∂ ‘ÈÕ ÒØ’ª
Á∂ ËÛ∂ Á≈ «¬‘ ¯˜ ωÁ≈ ‘À «’ ¿∞‘
¡≈͉∂ √≈«‘Â’≈ª-’Ò≈’≈ª ˘
√ªÌ‰ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ √≈«‘Â’ ÿ≈Ò‰≈
Á≈ ÓπÒ
º Í≈¿∞‰Õ «¬√ √ÈÓ≈È ≈‘∆∫ ÒØ’
Ò«‘ «¬‘∆ ¯˜ «ÈÌ≈¡ ‘∆ ‘ÀÕ
¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â
’Ò≈ ‹◊ Á∆¡ª ¿∞‘Ȫ È≈ÓÚ Â∂
ÓØ‘∆ ‘√Â∆¡ª ”⁄ Ù∞Ó≈ ‘È «‹È∑ª Á≈
ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Á∆ ¿∞√≈∆ Á≈ √πÍÈ≈ ‘Ó∂Ùª
’≈«¬Ó «‘≈ ‘ÀÕ √≥√≈ Ì ”⁄ ¡Â∂ ÓπÒ’
”⁄ Ú∆ ¡«‹‘≈ ÌØ√≈ «‘ºÒ ‹≈‰ Á∂ ’¬∆
ÁΩ ¡≈¬∂ ‘È, ÓΩ‹Á
» ≈ Ò∞‡∂ ∂ «È˜≈Ó Á∂
¡«‹ºÂ ‘؉ Á∂ ÙØ∆Ò∂ ¡ÀÒ≈È ‘ج∂ ‘È,
Í «’ Á∆ √Á≈∆ Ú≈Ò∂ ÈÚ∂∫ Ô∞◊
º
Á∆ ¿∞√≈∆ Á≈ ¿∞‘Ȫ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ’Á∂
«ÂÛ«’¡≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ «’Â∆¡ª-«’√≈Ȫ
Â∂ «Ó‘ÈÂ’Ù ÂÏ«’¡ª Á∂ √Ø‘‰∂ Ì«Úº÷
Á∆ ¡≈√ √Á≈ ’≈«¬Ó ‘∆ ‘À Â∂ ¿∞‘Ȫ
Á∆¡ª √≈«‘Â’ ’Ò≈ «’zª ”⁄ Íz◊‡
‘∞Á
≥ ∆ ¡≈ ‘∆ ‘ÀÕ
¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ È∂ Ì≈Ú∂∫ ¡≈͉∂
È≈‡’ª Á≈ √¯ ’≈Ò‹ª Â∂
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª Á∂ Ô∞Ú’ Ó∂«Ò¡ª ÂØ∫ Ù∞»
’∆Â≈ Í Ï‘∞ ¤∂Â∆ ‘∆ ¿∞‘Ȫ È∂
È≈‡’ ˘ Ô»È∆Ú«√‡∆ Â∂ ’≈Ò‹ª Á∂
√∆Ó Á≈«¬∂ ”⁄Ø∫ ’º„ ’∂ «Ó‘ÈÂ’Ù
Í∂∫‚± «’Â∆ ÒØ’ª º’ Í‘∞≥⁄≈«¬¡≈Õ
¿∞‘Ȫ ¡≈͉∂ ≥◊Ó≥⁄ Á∆ ’Ó Ì±Ó∆
«Í≥‚ª ˘ ω≈ «Ò¡≈ Â∂ Ó˜Á»ª «’√≈Ȫ
Á∆ «˜≥Á◊∆ ˘ ¡≈͉∂ È≈‡’ª Á∂ «ÚÙ∂
Ú‹Ø∫ ⁄π‰ «Ò¡≈Õ ¿∞‘ ¡«‹‘≈ ª ’
√’∂ «’¿∞∫«’ ¿∞‘ ‘Ó∂Ùª “’Ò≈ ÒØ’ª Ò¬∆”
Á∂ «Ú⁄≈ Á∂ Ë≈È∆ ω ’∂ ⁄ºÒ∂ ‘ÈÕ
’Ò≈ ˘ √Ó≈«‹’ ÂÏÁ∆Ò∆ Á∂ Úº ‚ ∂
¿∞Á∂Ù Á∆ Í»Â∆ Á≈ √≈ËÈ Ï‰≈«¬¡≈
‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂ ¡«‹‘∂
«Ú⁄≈ª ˘ ºÁ ’∆Â≈ ‘À «’ ’Ò≈ ª
«√¯ ÓÈØ≥‹È Á≈ √≈ËÈ ‘∞≥Á∆ ‘À Â∂
«˜≥Á◊∆ Á∂ ◊≥Ì∆ Ó㮧 Á¡ª Á≈ ’Ò≈ Á∂
÷∂Â ”⁄ ’ج∆ √Ê≈È È‘∆∫ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
¿∞ ‘ Ȫ Ò¬∆ ’Ò≈ ª «’Â∆¡ª Á∂
‹∆ÚÈ Á∆ ¡√Ò Â√Ú∆ ¿∞ÿ≈ÛÈ Á≈
˜∆¡≈ ‘À Â∂ «¬‘Á∂ ’Ø‘‹ ˘ √≥Ú≈È
Á∆ ªÿ ÍÀ Á ≈ ’ Á∂ ‰ Á≈ ¡«‘Ó
‘«Ê¡≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ ¡«‹‘∂ «ÈÙ≈È∂ Á∆
Í»Â∆ Ò¬∆ ‘∆ ¿∞‘Ȫ È∂ ÒØ’ Óπ÷∆
≥◊Ó≥⁄ Á∆ «√‹‰≈ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ
È∂ ◊∞ÙÈ «√≥ÿ Á∆¡ª ≥◊Ó≥⁄ «Íª
Á∂ ‘Ó√¯ «‘≥«Á¡ª, ¡«‹‘∂ „≥◊ Â∆’∂
÷Ø‹∂ Â∂ «√‹∂ ‘È «‹‘Á∂ È≈Ò √Ë≈È
«’Â∆ ÒØ’ª º’ Í‘∞⁄
≥ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ
¬∂√∂ ÒØÛ ”⁄Ø∫ ‘∆ ¿∞‘Ȫ È∂ ¿∞µ⁄ ͺË∆¡ª
Í Ó«‘≥◊∆¡ª Â’È∆’ª Â∂ È≈‡-‹∞◊ª
˘ «Â¡≈«◊¡≈Õ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ÷⁄∆Ò∂ Â∂
‹È-√≈Ë≈È Á∆ Í‘∞≥⁄ Ú≈Ò∂ Í≥‹≈Ï∆
≥◊Ó≥⁄ Á≈ Óπ‘ªÁª ÿÛÈ ”⁄ ¿∞‘Ȫ
Á≈ ¡«‘Ó ØÒ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ È∂ G@ «Ú¡ª
Á∂ Á‘≈’∂ ”⁄ ¿∞ÁØ∫ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ Â∂
Ë∆¡ª ˘ ≥◊Ó≥⁄ ’Ò≈’≈ª Ú‹Ø∫ ÂØ«¡≈
‹ÁØ∫ ¡Ωª Á∂ √‡∂‹ª ”Â∂ ¡≈¿∞‰ ˘
¡≈Ó Í∂∫‚± ÒØ’ª Á∆¡ª Șª ”⁄ Ó≈‰«¬º˜Â Ú≈Ò≈ ’≥Ó È‘∆∫ √∆ «◊«‰¡≈
‹ªÁ≈Õ «¬¿∞∫ ¿∞‘ ◊∞ÙÈ «√≥ÿ Á∆ “ÊÛ∑≈
Ê∆¬∂‡“ Á∆ Ú≈«¬Â Á∂ Ú≈«√ Ú∆ ‘ÈÕ
¡≈«Ê’ ÷∂Â ÂØ∫ ÒÀ ’∂ √Ó≈«‹’
÷∂Â ”⁄ Í√∂ √≥’‡ Á≈ √≥Â≈Í ¡‹Ó∂
¡ΩÒ÷ Á∂ È≈‡’ª ”⁄Ø∫ √ͺه ¿∞µÿÛÁ≈
‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ ¡≈͉∂ Ó’Ï»Ò È≈‡’ “Ï∂◊≈È∂
ÏØ ‘ Û Á∆ ¤ª” ”⁄ ÏØ ‘ Û ˘ ¡«‹‘∂
¡≈«Ê’ √Ó≈«‹’ «È˜≈Ó Á≈ «⁄≥È∑
Á√≈«¬¡≈ ‘À ‹Ø ÒØ’ «ÚØË∆ ‘À Â∂
«‹√Á∆ ¤ª ʺÒ∂ ÒØ’ ’Á∂ Ú∆ √π÷
º ª Ì∆
«˜≥Á◊∆ È‘∆∫ ◊∞˜≈ √’Á∂Õ «˜≥Á◊∆ Á∆
‘’∆’ «¬√ È≈‡’ ”⁄ Ï‘∞  ‘∆
’Ò≈Ó¬∆ „≥◊ È≈Ò Í∂Ù ‘∞Á
≥ ∆ ‘À ‹Á «¬‘
√Âª ◊»‹
≥ Á∆¡ª ‘È
‹ÈÓ Ë≈«¡≈ «„º‚ Á∆ ÒØÛ «Úº⁄∫Ø
Ó ‹≈‰◊∂ «„º‚ Á∆ ÒØÛ ÊºÒ∂
ÿÛ∆ √π÷
º Á∆ Ì≈ÒÁ∂ ÌÒ≈ «’ºÊ∫Ø
«‹‘Û∂ «‘‰◊∂ Ï∂◊≈ÈÛ∂ ÏØ‘Û ÊºÒ∂
¡ΩÒ÷ Á∂ È≈‡’ª Á≈ ’∂∫Á∆ √≥ÁÙ
∂
‘À «’ √Ó≈‹ ”⁄ Í√∆¡ª √Óº«√¡≈Úª
Á∆ ‹Û∑ ÓΩ‹»Á≈ ÍÀ√≈ ÍzË≈È √Ó≈‹ ‘À
‹∆‘Á∂ ”⁄ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∆ Ú∞’
º  «¬º’
÷؇∂ ÍÀ√∂ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ (±Û∆
Ú≈Ò≈ ’Ø·≈)
¿∞√È∂ ¡≈͉∂ È≈‡’ª ”⁄ ◊∆Ï
«’√≈Ȫ, ÷∂  -Ó˜Á»  ª, ¡Ω  ª Â∂
Ó˜Ò»Ó ‹≈ª Á∂ √≥Â≈Í ˘ «⁄«¡≈
‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ Á∂ Áπ÷
º Â’Ò∆¯ª, ¡Ë»∆¡ª
÷≈«‘Ùª-¿∞Ó◊
≥ ª ˘ «Á÷≈«¬¡≈ ‘À, «¬‘Ȫ
Á∂ ÁÓ ÂØÛÈ Á≈ ‘≈Ò Íz◊‡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ
«¬‘ Â√Ú∆ ÁÙ’ ˘ ‘Ò»‰Á∆ ‘À Â∂
’∞ºfi ⁄≥◊≈ ’È Ò¬∆ Íz∂Á∆ ‘ÀÕ ¿∞‘Á∂
È≈‡’ª ”⁄ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª Á∆ «√¯
Áπ÷
º ÁÁ Á∆ √≥Â≈Í∆ «˜≥Á◊∆ ‘∆ È‘∆∫
«Á÷Á∆ √◊Ø∫ «¬‘Á∂ ”⁄Ø∫ ÍÀÁ≈ ‘∞Á
≥ ≈ ◊∞√
º ≈
Â∂ Ø‘ Ú∆ fiÒ’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ √«ÊÂ∆¡ª
”⁄Ø ∫ ‹ÈÓ ÒÀ ∫ Á∆ √≥ ÿ Ù ⁄∂  È≈ Á∂
fiÒ’≈«¡ª È≈Ò «˜≥Á◊∆ Á∂ ‘Ø √Ø‘‰∆
‘Ø √’‰ Á∆ ¡≈√ Ú∆ Ï≥È∑≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
¿∞‘Á∆ √Óπ⁄
º ∆ È≈‡ ⁄È≈ ”⁄ «’ Á∆
Ú«‚¡≈¬∆ Â∂ ¿∞‘Á∆ ≈÷∆ Á≈ √πÈ∂‘≈
«⁄¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ È∂ Íz⁄«ÒÂ
√Ó≈«‹’ Ë≈È≈Úª Á∂ «Íº¤∂ ¤∞Í∆ ’»
‘’∆’ ˘ Ï‘∞ ‘∆ ’Ò≈ÂÓ’ „≥◊
È≈Ò ¿∞ ÿ ≈«Û¡≈ ‘À Õ ¡≈ÁÓ∆ Á≈
¡‰«Ú¡≈«‘¡≈ «‘ ‹≈‰≈ ¡ΩÒ÷ Ò¬∆
Ó˜≈’ Á≈ ÓπºÁ≈ È‘∆∫ √◊Ø∫ ◊∞˜≈∂ Á∂
√≈ËȪ Á∆ ÂØ ‡ ”⁄Ø ∫ ¿∞ Í ‹∆ ˆ∆Ï
¡≈ÁÓ∆ Á∆ Âz≈√Á∆ ‘ÀÕ ◊∆Ï «’√≈È∆
”⁄ ¡‰«Ú¡≈‘∂ ¡≈ÁÓ∆¡ª Á∆ Âz≈√Á∆
Â∂ ¿∞√∂ ÿ Á∆¡ª ¡Ωª Á∂ ‹∆ÚÈ
‘≈Òª ˘ ¡ΩÒ÷ È∂ «¬¿∞∫ Í∂Ù ’∆Â≈ ‘À
«’ √Ë≈È «Á÷Á∂ ¡«‹‘∂ √Ó≈«‹’
ÚÂ≈∂ Û’‰ Òº◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Á∂
È≈‡’ ¡«‹‘∂ √≥√’≈ª Â∂ √Ø⁄ª Á∂ ¡√ª
˘ ÷ØÈ ”⁄ √‘≈¬∆ ‘∞Á
≥ ∂ ‘È «‹‘Û∆¡ª
√Ø⁄ª ÓΩ‹Á
» ≈ Ò∞‡∂ ∂ √Ó≈«‹’ «È˜≈Ó ˘
Â≈’ Ï÷ÙÁ∆¡ª ‘È Â∂ «¬‘Á∆
«¬È’Ò≈Ï∆ ÂÏÁ∆Ò∆ Ò¬∆ √≥ÿÙ ’Á∂
ÒØ’ª Á∆ «Â¡≈∆ ˘ Ȫ‘-ͺ÷∆ ∞ı
Íz Ì ≈«Ú ’Á∆¡ª ‘ÈÕ √Ó≈«‹’
«Ú’≈√ ”⁄ ¡«Ûº’≈ ωÁ∆ ‹◊∆» ⁄ΩË,
ÓÁ≈Úª √Ó≈«‹’ Á≈Ï≈ Â∂ ‹≈ÂÍ≈Â∆
√Ó≈‹’ Á≈Ï≈ «ÚÂ’≈ ¿∞√Á∆ ’Ò≈
Á≈ «ÚÙ∂Ù ⁄؇-«ÈÙ≈È≈ ‘ÈÕ ¿∞√Á∆
’Ò≈ Á≈ fi≥ ‹ Ø Û ≈ «Í¤ª‘-«÷º ⁄ » √Ø ⁄ ª
√≥√’≈ª ˘ «Â¡≈◊‰ Â∂ ÈÚª √Ó≈‹
ω≈¿∞‰ Á≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ¿∞µÁÓ ‹∞‡≈¿∞‰
Ò¬∆ Íz∂ Á≈ ‘ÀÕ ¡÷ΩÂ∆ È∆Ú∆¡ª ‹≈ª
Ò¬∆ ¿∞‘Á∂ È≈‡’ª ”⁄ Â√ Á∆ Ì≈ÚÈ≈
Á∆ ʪ Ó≈‰ È≈Ò «√ ¿∞ ∞ º ⁄ ≈ ’’∂
«‹¿∞‰ Á∆ ¡«Ë’≈ ‹Â≈¬∆ fiÒ’Á∆
‘ÀÕ
¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ Á≈ È≈‡’ Â∂ ≥◊Ó≥⁄
ÒØ’ Ò«‘ Á∂ È≈Ò È≈Ò Â∞«¡≈ ‘ÀÕ
H@ «Ú¡ª Á∂ Ù∞» ”⁄ «Ò÷∂ ¿∞√Á∂ È≈‡’ª
”⁄ ¡≈Û∑Â∆¡ª Ù≈‘»’≈ª Á∆ Ò∞º‡ Á∆
√Â≈¬∆ ◊∆Ï «’√≈È∆ Â∂ ÷∂Â-Ó˜Á»ª
”⁄ ¿∞Ï≈Ò∂ Ó≈Á∂ ◊∞º√∂ Á∆ Â√Ú∆ ‘ÀÕ
«¬√ ◊∞√
º ∂ Á∂ ˆÒ Ò∆‘ Â∂ ⁄Û∑ ‹≈‰
Â≈ ÂΩıÒ≈ Ú∆ ‘À Â∂ √‘∆ Ò∆‘ Â∂ ÂØÈ
Ò¬∆ Úº‚∂ √ªfi∂ ÁπÙÓ‰ «÷Ò≈¯ √≥ÿÙª
Á∆ Ë≈ √∂Ë ’È Á∆ «ÁÙ≈ Ú∆ ‘ÀÕ
ÓΩ‹»Á≈ «Èº‹∆’È √≥√≈∆’È Á∂ ‘ºÒ∂
Á∂ ÁΩ  ”⁄ ¿∞ √ È∂ ˜Ó∆È∆ ÿØ Ò ˘
¡≈͉∆¡ª ’Ò≈-«’z  ª Á≈ «ÚÙ≈
ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡ΩÒ÷ È∂ ◊Ø«Ï≥ÁÍπ∂ ”⁄ ⁄ºÒ∂
ÿØ Ò È≈Ò Ï‘∞  ◊«‘≈ √Ø ’ ≈
«Á÷≈¿∞∫«Á¡ª È≈‡’ “¡À«¬≥ È∆∫ ‘∞‰
√È≈” «Ò÷ ’∂, ‘’»ÓÂ∆ Â∂ ’≈ÍØ∂‡
Ò≈‰∂ Á∆¡ª ÒØ ‡ » «Ú¿∞ ∫ ª Á≈ Í≈‹
¿∞ÿ∂Û«Á¡ª, «’√≈È∆ √≥ÿÙ Á∆ ÒØÛ
˘ ¿∞Ì≈«¡≈ ‘ÀÕ “√Ó≈¬∂Á≈ª ˘ «⁄ºÂ
’È Ò¬∆“ ‘ ‘«Ê¡≈ Ú‰ Á≈
√≥ Á ∂ Ù «Áº  ≈ ‘À Õ ÷≈«Ò√Â≈È∆
Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á∂ ÁΩ ”⁄ ¡ΩÒ÷ ¡≈͉∂
È≈‡’ “¡≥È∑∂ «ÈÙ≈È⁄∆” ≈‘∆∫ «¯’»
«√¡≈√ Á≈ Í≈‹ ¿∞ ÿ ∂ Û «Á¡ª,
Ì≈¬∆⁄≈’ ¬∂’Â≈ Á≈ √≥ÁÙ
∂ «Á≥Á≈ «‘≈
‘ÀÕ ÒØ’ ÓȪ ”Â∂ ͺ√∆ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ª
Á∆ Ëπ≥Á ˘ Á» ’È Ò¬∆ Â’Ù∆Ò
Ò«‘ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ ˘ ¿∞Ì≈Á≈ È≈‡’
““⁄≈ȉ Á∂ Ú‰‹≈∂ ” ” «Ò«÷¡≈ Â∂
÷∂«‚¡≈ ‘ÀÕ ◊Á ÙÂ≈ÏÁ∆ ÓΩ’∂ ◊Á
Ò«‘ Á∆ «Úª◊‰ ◊∞Ò≈Ï ’Ω Á∆
’È∆ ≈‘∆∫ Ò«‘ Á∆ Á∂‰ Á√≈¿∞∫Á≈
È≈‡’ “”±≥ ⁄÷≈ ÿ∞’Á≈ º÷ «‹≥Á∂““
ÒØ’ª ˘ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
¬∂È∆ Ï∆’∆ ”⁄ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª
Á∆ «˜≥Á◊∆ «⁄Â √’‰ ”⁄ ¿∞‘Á∆
«¬È’Ò≈Ï∆ «ÁzÙ‡∆ Á∂ È≈Ò È≈Ò ¿∞‘Á≈
¡≈͉≈ Í∂∫‚± «’√≈È∆ ‹∆ÚÈ Á≈ «√ºË≈
¡È∞ÌÚ Ú∆ ‘ÀÕ «¬º’ ˆ∆Ï «’√≈È
Óπ‹≈∂ Í«Ú≈ ”⁄ ‹ÈÓ∂ ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷
È∂ ◊∆Ï «’√≈È∆ Á∆¡ª ÓπÙ«’Òª ˘
¡≈͉∂ «Í≥‚∂ Â∂ ‘≥„≈«¬¡≈ ‘À ‹◊∆Á≈ª
Á∂ ‹Ï Á≈ √∂’ fiº«Ò¡≈ ‘ÀÕ ÊπÛ-˜Ó∆È∂
«’√≈È Í«Ú≈ Á∆¡ª ÂØ ‡ ª Ì∆
«˜≥Á◊∆ ”⁄ Ï⁄ÍÈ ◊∞˜≈«¡≈ ‘ÀÕ «Èº’∂
‘∞«≥ Á¡ª ¡ΩÒ÷ ÚºÒ∫Ø ¡≈͉∆ Óª ÂØ∫ Óº’∆
Á∆ ¤ºÒ∆ Ó≥◊‰ Â∂ Óª ÚºÒØ∫ ÷∂ÂØ∫ ¤ºÒ∆
«Ò¡≈¿∞‰ ÓΩ’∂ ‹◊∆Á≈ª Á∂ ◊∞≥«‚¡ª
ÚºÒØ∫ Í≥‚ Á∆ ÂÒ≈Ù∆ ÒÀ‰ Â∂ Óª ÚºÒØ∫
◊∞º√∂ ”⁄ ¤ºÒ∆ Ú◊∑≈ Ó≈È Á∆ ÿ‡È≈
¿∞‘Á∂ ⁄∂«Â¡ª ”⁄ ‚±ÿ
≥ ∆ Â∑ª ¿∞µ’∆ ͬ∆
‘ÀÕ «¬¿∞∫ ‘∆ Ó◊Ø∫ ⁄Û∑Á∆ ‹Ú≈È∆ Ú∂Ò∂
‹◊∆Á≈ ÚºÒ∫Ø ¿∞‘Á∆ «Íº· ”Â∂ Ó≈∂ ·∞‚
º ∂
Á∆ Í∆Û ¡‹Ó∂  ¡Ω Ò ÷ ˘ ¡‹∂ Ú∆
Ó«‘√»√ ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘È∂ «’√≈Ȫ Á∆ Ò∞‡
º
Á≈ √≥Â≈Í Á∂«÷¡≈ Â∂ ÷∂ª Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆
¿∞µ·Á∂ «’√≈È ¿∞Ì≈ Á∂ «ÁȪ ”⁄ ‘∆
͡ ’∂ Úº‚≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¿∞‘Á∂ ÓÈ ”⁄ ÍÀÍ√»
Á∆ ‹∞fi≈ Óπ‹≈≈ Ò«‘ Á∆ ⁄Û∑ Á∂
«ÁȪ Á∆¡ª Ô≈Áª √ªÌ∆¡ª ͬ∆¡ª
‘ÈÕ Ï⁄ÍÈ ”⁄ «’√≈È √≥ÿÙª Á∆¡ª
√‡∂‹ª ÂØ∫ ¡≈͉∂ ⁄∂ ◊∆ ◊≈¿∞∫«Á¡ª
¿∞‘È∂ ¡≈͉≈ √≈«‘Â’ √¯ Ù∞» ’∆Â≈Õ
«¬¿∞∫ ¿∞‘ «’√≈È √≥ÿÙª Á∆ ◊∞Û∑Â∆
ÒÀ ’∂ √≈«‘Â’ «ÍÛ ”⁄ ¡≈«¬¡≈Õ ¿∞µÿ∂
«’√≈È ¡≈◊» ËÓ «√≥ÿ κ’ ÚºÒ∫Ø ¿∞‘Á∂
◊∆ ÏÁÒ∂ «ÁºÂ∆ ‘ºÒ≈Ù∂∆ Â∂ «¬º’ ∞ͬ∂
Á≈ «¬È≈Ó ¡º‹ Ú∆ ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ ˘
«’√≈È Ó˜Á»  «‘ª Ò¬∆ ’ÒÓ
⁄Ò≈¿∞‰ Â∂ È≈‡’ ÷∂‚‰ Á∆ Íz∂È≈
«Á≥Á≈ ‘ÀÕ
’Ò≈ Â∂ √≈«‘Â’ ÷∂   Á∆
ÿ≈Ò‰≈ Á∂ È≈Ò ¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ È∂
ÒØ’ ‘º’ª Á∆ Ò«‘ ”⁄ «¬º’ ‹Ó‘»∆
’≈’∞≥È Ú‹Ø∫ Ú∆ ØÒ ¡Á≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
¿∞‘ ¡«‹‘∂ ÁΩ ”⁄ ¡º◊∂ ¡≈«¬¡≈ ‹ÁØ∫
Úº‚∆¡ª Ï‘∞’Ó
Ω ∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á∆ ¡≥È∆∑ Ò∞‡
º
Ò¬∆ Á∂Ù Á∂ «’Â∆ ÒØ’ª Â∂ ‘’»ÓÂ∆
‹Ï Á≈ ’∞‘≈Û≈ Â∂˜ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
‹≥◊Òª Â∂ ˜Ó∆Ȫ Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ‹»fiÁ∂
¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á≈ «Ù’≈ ÷∂‚‰ Ò¬∆
“¡Íz∂ÙÈ ◊∆È ‘≥‡” Ù∞» ’∆Â≈ «◊¡≈
ª Í≥‹≈Ï ”⁄ “¡ÍzÙ
∂ È ◊∆È ‘≥‡ «ÚØË∆
‹Ó‘»∆ Î≥‡ Í≥‹≈Ï” Ȫ Á∂ ÍÒ∂‡Î≈Ó
È∂ «¬√ ‘’»ÓÂ∆ ‹Ï «÷Ò≈¯ ˜ØÁ≈
¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¬∆Õ ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ «¬√
Ó≈⁄ B@AE
Î≥‡ Á∆¡ª ÓØ‘∆ ’Â≈ª ”⁄ ÷Û∑≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‹Ó‘»∆ ¡«Ë’≈ √Ì≈
Á≈ Í≥‹≈Ï Á≈ ÍzË≈È Ï«‰¡≈Õ ¡º‹ ’ºÒ∑ ¿∞‘ ÒØ’ª ”⁄ ‹Ó‘»∆
‘º’ª Á∆ √Øfi∆ Á≈ Í√≈≈ ’È Â∂ ‘’»ÓÂ∆ ‹Ï Á≈ «ÚØË ’È
Á∆¡ª √◊Ó∆¡ª Á≈ ÓØ„∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ‹ÈÓ
ÙÂ≈ÏÁ∆ ÓΩ’∂ ⁄ºÒ∆ “≈‹ ÏÁÒØ, √Ó≈‹ ÏÁÒØ“ Ȫ Á∆ «ÚÙ≈Ò ‹ÈÂ’
Óπ«‘≥Ó Á≈ ¡≥◊ «‘≈ ‘ÀÕ
¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ Á∂ √ÈÓ≈È ≈‘∆∫ Í≥‹≈Ï Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘
¿∞‘Ȫ √ÌȪ √≈«‘Â’≈ª, ’Ò≈’≈ª ˘ √Ò≈Ó ’ ‘∆ ‘À «‹È∑ª
È∂ ÒØ’ª Á∂ √Ø‘‰∂ Ì«Úº÷ Á≈ √πÍÈ≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ Á∆
«¬‘ ÒØ’ ͺ÷∆ «ÁzÙ‡∆ Ô∞◊
º ª Ô∞◊
º ª ÂØ∫ ⁄ºÒÁ∆ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ √≈‚∂ Á∂Ù ”⁄
Íπ≈ÂÈ √«Ó¡ª ÂØ∫ ‘∆ √≈«‘ Á≈ ÓÈØÊ √º⁄ Íz◊‡≈¿∞‰≈ Áº«√¡≈
‹ªÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ ≈‹∂ Ó‘≈≈«‹¡ª Á∂ ‹Ï ˘
ÒÒ’≈Á≈ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ Ï≈Ï∂ È≈È’ ÚºÒ∫Ø ¡≈͉∂ √πÈ‘
∂ ∂ Ò¬∆ √≈«‘Â
’Ò≈ Á∂ ‘«Ê¡≈ Á∆ ÚÂØ∫ Á≈ ‘∆ ’Ó≈Ò ‘À «’ ¿∞‘Á≈ ‘Ø’≈ Ì≈¬∆
Ò≈ÒØ¡ª ˘ ‹≈«◊z ’Á≈ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ √≈«‘ ’Ò≈ Á≈ ÷∂Â
ÒØ’ª Á∆ Óπ’Â∆ Ò¬∆ √≥ÿÙ Á≈ ¡«‘Ó ‘«Ê¡≈ ωÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ
Í≥‹≈Ï ”⁄ «’√∂ Ú∂Ò∂ ⁄ºÒ∆ «¬Í‡≈ Ò«‘ Á∂ È≈‡’ª Â∂ ˙Í∂«¡ª È∂
«Ó‘ÈÂ’Ù ‹ÈÂ≈ ˘ ’Ò≈ È≈Ò ‘Ò»‰ ‹◊≈¿∞‰ Á≈ ØÒ «ÈÌ≈«¬¡≈
√∆Õ ◊∞ÙÈ «√≥ÿ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ⁄ºÒÁ∆ ‘∆ È≈‡’ Ò«‘ È∂
‘Ó∂Ùª ‘∆ Í≥‹≈Ï Á∆ ÒØ’ Ò«‘ Á≈ ¡«‘Ó ÓØ⁄≈ √≥Ì≈Ò∆ º«÷¡≈ ‘ÀÕ
√≈«‘ ’Ò≈ Á∆ Â≈’ √≈‚≈ «Ú√≈ Ú∆ Á√≈¿∞∫Á≈ ‘À, ⁄≥‚∆ Á∆
Ú≈ √»«Ó¡ª «Úº⁄ ÓÀÁ≈È-¬∂-‹≥◊ ”⁄ ‹≈‰ Á≈ ‹ØÙ ÌÁ∆ ‘∆ ‘ÀÕ
√≈«‘ Â∂ ’Ò≈ ’Áª ’∆Óª Â∂ √≥√’≈ª Á∂ ÷∂Â ”⁄ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª
˘ ‡º’ Á∂‰ ͺ÷∫Ø Ï‘∞ ӑºÂÚÍ»È ‘ÀÕ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÚºÒ∫Ø ÒØ’
ÓȪ ”Â∂ Í≈¬∆ ËπÁ
≥ Á∆ ⁄≈Á ˘ Á» ’È ”⁄ «¬√ ÷∂Â Á≈ ¡«‘Ó
ØÒ ‘ÀÕ ÒØ’ ͺ÷∆ √≈«‘ ’Ò≈ Á∆ Â≈’ ÂØ∫ ‘≈’Ó ÿÏ≈¿∞∫Á∂ ¡≈¬∂
‘ÈÕ ¿∞‘ ÒØ’ ͺ÷∆ ’Ò≈’≈ª √≈«‘Â’≈ª ˘ ’ÂÒ ’Ú≈¿∞Á∂,
‹∂Ò∆∫ ‚º’Á∂ Â∂ ‹Ï „≈‘∞Á
≥ ∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞µÿ∂ ’Ú∆ Í≈Ù Á≈ ’ÂÒ, ÒØ’
ͺ÷∆ È≈‡’’≈ √¯Á ‘≈ÙÓ∆ Á∂ ’ÂÒ ÂØ∫ ÒÀ ’∂, ÒØ’ª ˘ ‹◊≈¿∞∫Á∂
È≈‡’ª ◊∆ª Â∂ Í≈Ï≥Á∆¡ª ÓÛ∑Á∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ‹«ÂÈ Óª‚∆ ˘ ¯ª√∆
Á∆ √˜≈ Á∂ ÎπÓ≈Ȫ Â∂ ’Ï∆ ’Ò≈ Ó≥⁄ Á∂ ’Ò≈’≈ª ”Â∂ Á‹ ‘ج∂
’∂√ ≈‘∆∫ «¬‘ ÚÂ≈≈ ‘Ø Â∂˜ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ
«¬‘ √ÈÓ≈È ‘’» Ó Âª Á∂ √Ø ‘ Ò∂ ◊≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∂ ÁÏ≈∆
√≈«‘Â’≈ª ÂØ∫ «È÷∂Û∂ Á∆ Ò’∆ «÷º⁄ ’∂ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬‘
¿∞‘Ȫ Á≈ √ÈÓ≈È È‘∆∫ ‘À «‹È∑ª È∂ Âº’∆¡ª ’Á≈ Á∂Ù «Á÷≈
’∂, √≈‚∂ ÷∂ª Â∂ ÿª ”⁄ Ï‘≈ª Á√≈ ’∂ ÒØ’ª Á∆¡ª ¡º÷ª Â∂
ͺ‡∆ Ï≥ȉ
∑ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ È≈ ¿∞‘Ȫ Á≈ √ÈÓ≈È ‘À «‹È∑ª È∂
√Ó≈¬∂Á≈ª Á∂ ÚÍ≈’ «‘ª Ò¬∆ ¡≈͉∆ ’Ò≈ Á≈ ÓπÒ
º Úº«‡¡≈
‘ÀÕ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ ˘ Òº⁄Â≈, ¡ºÔ≈Ù∆ Â∂ ÎØ’∆ ÙØ‘ Á∂ ‚±≥ÿ∂
√ÓπÁ
≥ ª ”⁄ ‚∞ω
Ø Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
Ó≥‚∆ Á∂ Ô∞◊
º ”⁄ √≈«‘Â’≈ª ’Ò≈’≈ª Ò¬∆ Úº‚∆¡ª ⁄π‰Â
Ω ∆¡ª
Á≈ √≈‘Ó‰≈ ‘ÀÕ Í»‹
≥ ∆ Á∂ ÏØÒÏ≈Ò∂ Á∂ ÁΩ ”⁄ √Ì ’∞fi «Ú’≈¿± ‘ÀÕ
‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÚºÒ∫Ø ÍØ√∂ ‹≈ ‘∂ Ò≈Ò⁄ √≈«‘Â’≈ª ’Ò≈’≈ª Á∂
ÍÀ ¿∞÷≈Û ‘∂ ‘È Â∂ ÒØ’ª Á∂ ’≈˜ ÍzÂ∆ Ú¯≈Á≈∆ Â∂ √Ó≈‹
ÏÁÒ∆ Á∆ «È‘⁄≈ Á∆ Í÷ ‘Ø ‘∆ ‘À ª ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷ «¬√ ÁΩ
”⁄ ÍÀ ◊º‚ ’∂ ÒØ’ª Á∆ «Ë È≈Ò ÷Û∑∂ ‘È Â∂ Ú¯≈ «ÈÌ≈¬∆ ‘ÀÕ
¿∞‘ Úº‚∆¡ª ’Ó≈¬∆¡ª Â∂ ÙØ‘ª Ò¬∆ ’Ò≈ ˘ Ú∂⁄‰ Á∂ ≈‘
È‘∆∫ ͬ∂Õ
√È B@@H ”⁄ ¿∞‘Ȫ ˘ «⁄≥ÏÛ∆ ’À∫√ Á∆ «ÏÓ≈∆ ˘ ÒÀ ’∂
√≥ÿÙÙ∆Ò ÒØ’ª ”⁄ ¿∞µ·∆ «¯’Ó≥Á∆ Â∂ ◊«‘∂ √Ø’≈ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈
¿∞‘Ȫ Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ¡≈«Ê’ √‘≈«¬Â≈ ‹∞‡≈¿∞‰ Á∆ Óπ«‘≥Ó ≈‘∆∫
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «Ï√Â Â∂ «Í¡ª ÒØ’ª Á∆ «¬√ Á∂‰ Á≈ “’˜≈” ⁄π’≈¿∞‰
Á≈ ¡ÀÒ≈È ¿∞‘Ȫ «¬º’ ’«ÚÂ≈ ≈‘∆∫ ’∆Â≈ √∆Õ «‹‘Á∂ «Úº⁄ ÓΩÂ
˘ Ú≥◊≈«Á¡ª ¿∞‘Ȫ «’‘≈ √∆ ÓÀ∫ Áº√ª◊≈ ¿∞√˘
«’ «’Â, «√‹‰≈ Â∂ «˜≥Á◊∆ Ó∂∂ √≥◊ È∂
’∞fi È‘∆∫ «Ú◊≈Û √’Á∆ ±≥ Ó∂≈
¿∞‘Ȫ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈
‘∂ «˜≥Á◊∆ ÓÀ∫ ¡≈ «‘À∫
Ó∂∂ «√ ⁄«Û∑¡≈ Â∂≈ ’˜≈
¿∞Â≈È Ú≈√Â∂
«¬‘ ¡ÀÒ≈È ÒØ’ ͺ÷∆ √≈«‘ ’Ò≈ «√‹‰≈ Á∂ ÷∂Â ”⁄ ‘Ø
«ÙºÁ Â∂ Ò◊È È≈Ò ““¡≈͉∆ ʪ““ Á∆ ªÿ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ √∆
¡Â∂ ÒØ’ª Á∆¡ª ¡≈√ª ˘ ‘∞◊
≥ ≈≈ √∆Õ ◊≥Ì∆ «ÏÓ≈∆ Á∆ ‘≈ÒÂ
”⁄ ¡«‹‘∆ ÿ≈Ò‰≈ È≈ «√¯ ÒØ’ ͺ÷∆ ’Ò≈’≈ª Ò¬∆ «¬º’
Ù≈È≈ÓºÂ∆ «Ó√≈Ò ‘À √◊Ø∫ ÒØ’ ÿ∞Ò≈‡∆¡ª Ò¬∆ Ú∆ Íz∂ È≈ ω ‘∆
‘ÀÕ ÒØ’ ≥◊Ó≥⁄ Á∂ ÓØ⁄∂ Â∂ ‚‡∂ ‹∞fi≈ Á∆ √≈«‘Â’ ÿ≈Ò‰≈ ˘
√Ò≈Ó ’È Ò¬∆ H Ó≈⁄ ˘ «Í≥‚ ºÒ≈ (Ó≈È√≈) ”⁄ ‘˜≈ª
«’Â∆ «’√≈È, Ó˜Á», ÓπÒ≈˜Ó, «Ú«Á¡≈Ê∆, ÈΩ‹Ú≈È, ¡Ωª,
’Ò≈’≈, ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∂ ’≈’∞≥È Â∂ ÏπºË∆‹∆Ú∆ «¬’º·∂ ‘؉◊∂Õ
«¬‘ √ÈÓ≈È √Ó≈Ø‘ ÒØ’ ‘º’ª Á∆ Ò«‘ Â∂ √≈«‘Â-’Ò≈ Á∂ «ÙÂ∂
˘ ◊»Û≈∑ ’«Á¡ª ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Á∆ ¿∞√≈∆ Ò¬∆ ⁄ºÒ ‘∂ √≥◊≈Óª
Á∂ ’≈¯Ò∂ ˘ ‘Ø Â’Û≈ ’È Á≈ √≥ÁÙ
∂ ω∂◊≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
25
Ï≈ˆ∆ «Ú⁄≈’ Â∂ «Ú«◊¡≈È∆ Ï»ÈØ
¡º ‹ ÂØ ∫ DAE √≈Ò Í«‘Òª «¬‡Ò∆
¡≥Á È∂ÍÒ˜ Á∂ È∂Û∂ ÈØÒ≈ Ȫ Á∂ «Í≥‚ Á∂
‹≥ Ó ÍÒ ‹∆¡ ‚À È Ø Ï» È Ø ˘ ÂÎÂ∆Ù∆
√»‘∆¡ª Ú‹Ø∫ ÷≥Ì∂ È≈Ò Ï≥È∑ ’∂ «‹¿±∫Á∂ √≈Û
«Áº  ≈ «◊¡≈ √∆Õ Ï» È Ø ¿∞ È ∑ ª Í«‘Ò∂
Á≈Ù«È’-«Ú⁄≈Ú≈Ȫ «Úº ⁄ Ø ∫ «¬º ’ √∆
«‹È∑ ª È∂ «Ú«◊¡≈È’ ¡Â∂ ÁÙ«È’
«Ú⁄≈ Á∂ √ ∆ Ì≈Ù≈ «Úº ⁄ Ï«‘√ ¡Ë∆È
«Ò¡ªÁ∂ √ÈÕ ¿∞ È ∑ ª √«Ó¡ª ”⁄ ÏΩ « Ë’
Ú≈Â≈Ò≈Í Á∆ Ì≈Ù≈ Ò≈Â∆È∆ √∆Õ «¬√
’’∂ Ï»ÈØ ˘ «Ú«◊¡≈È Á∂ Óπº„Ò∂ ÒØ’Íz ⁄ ≈’ª «Úº ⁄ «◊«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À Õ
Ï»ÈØ Á≈ Ȫ ¿∞È∑ª Óπº„Ò∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª
«Úº⁄Ø∫ «¬º’ ¿∞µÌÚ∆∫ «Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ «Ò¡≈
‹ªÁ≈ ‘À «‹È∑ª È∂ AFÚ∆∫ Â∂ AGÚ∆∫ √Á∆
ÁΩ  ≈È Ë≈«Ó’ √º  ≈Ë≈∆¡ª ‘º Ê Ø ∫ Ì≈∆
Â√∆‘∂ fiºÒ∂Õ
Ï»ÈØ Á≈ ‹∆ÚÈ-’≈Ò ¿∞‘ √Óª √∆
‹ÁØ∫ ¡‹Ø’≈ «Ú«◊¡≈È ¡‹∂ ¿∞µÌ «‘≈
√∆Õ ¿∞‘ «¬º’ ‹ØÙ∆Ò≈ ‹ÈÂ’-ÏπÒ≈≈ √∆,
◊Ó «ı¡≈Ò∆ «Ú⁄≈Ú≈È ¡Â∂ √º ⁄ ≈,
«√Û∆-«√Á’∆ Ï≥Á≈ √∆Õ ¿∞‘ √⁄≈¬∆ ˘
√≈Ï ’È Ò¬∆ Â’ ¡Â∂ ÁÒ∆Ò «Úº⁄
Ô’∆È º ÷ Á≈ √∆ Â∂ «¬√ Á∆ ˜Ø  Á≈
Ú’≈Ò Ú∆ ’Á≈ √∆Õ ¿∞ √ È∂ √≈Ò
AEIA «Úº ⁄ ¡≈͉∆ «¬º ’ Íπ √ Â’ «Úº ⁄
«Ò«÷¡≈,“«‹‘Û≈ Ú∆ Á≈Ù«È’ ωÈ≈
⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À, ¿∞√ ˘ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª √ÌȪ
«Ú⁄≈ª ”Â∂ «’≥±-Íz≥± ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
¿∞√ ˘ «’√∂ Ú∆ Ú≈Á-«ÚÚ≈Á ¡≥Á Úº÷Úº÷ ÁÒ∆Òª √π‰È ¡Â∂ ‘º’ Â∂ «ÚØË «Úº⁄
«ÁºÂ∆¡ª ÁÒ∆Òª ¿∞µÍ «Ú⁄≈ ’È ÂØ∫
«ÏÈ≈ ¡≈͉∆ ͺ’∆ ≈«¬ È‘∆∫ ω≈¿∞‰∆
⁄≈‘∆Á∆Õ ¿∞√ ˘ «√¯ √π‰∆-√π‰≈¬∆ ◊ºÒ
¿∞ µ Í ÌØ √ ≈ ’’∂ ‹ª Ï‘∞ - «◊‰Â∆ Á∆
≈«¬ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‹ª ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ Á∆
¿∞Ó, ÔØ◊Â≈ ‹ª Ù∞‘ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
’Á∂ Ú∆ ¡≈͉≈ ÓÈ È‘∆∫ ω≈¿∞ ‰ ≈
⁄≈‘∆Á≈Õ √◊Ø∫ ¿∞√ ˘ «¬º’ ‹∆«Ú «√˪Â
Á∆ √∂Ë ÓπÂ≈Ï’ ⁄ºÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «‹‘Û≈
‘’∆’ ¡Â∂ √⁄≈¬∆ È≈Ò Ó∂Ò ÷ªÁ≈ ‘ØÚ∂
¡Â∂ Â’ Á∆ ’√Ω ‡ ∆ ”Â∂ ÷≈ ¿∞ µ ÂÁ≈
‘ØÚ∂Õ“
¡≈Ó ’’∂ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈
‘À «’ Ï»ÈØ ˘ ÂÎÂ∆Ù∆ √»‘∆¡ª ÚºÒØ∫ «¬√
Ò¬∆ ÷≥ Ì ∂ È≈Ò Ï≥ È ∑ ’∂ «‹¿± ∫ Á∂ √≈«Û¡≈
«◊¡≈ «’ ¿∞ ‘ ’≈ÍÈ∆’√ Á∂ “√»  ‹∆
’∂∫Á’ Ïz«‘Ó≥‚“ Á∂ «Ú⁄≈ª Á∆ Ú’≈ÒÂ
’Á≈ √∆ ¡Â∂ ¿∞‘ ËÂ∆ Ú◊∂ ‘Ø ¡ÈßÂ
Ú√Á∂ √≥√≈ª ”⁄ Ô’∆È º÷Á≈ √∆Õ «¬‘
’≈ÍÈ∆’√ ‘∆ √∆ «‹√ È∂ «¬‘ «¬È’Ò≈Ï∆
ÓÈΩ Í∂Ù ’∆Â∆ «’ “√≈∂ ◊ØÒ≈’≈ «Í≥‚
√»‹∆ ’∂∫Á Áπ¡≈Ò∂ ÿ∞≥ÓÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆
√»‹ ‘∆ Ïz«‘Ó≥‚ Á≈ ’∂∫Á ‘ÀÕ“ «¬√ Á∆
ÍπÙ‡∆ ◊ÀÒ∆Ò∆˙ Á∆¡ª ÷Ø‹ª ≈‘∆∫ ¿∞√ È∂
«Á÷≈«¬¡≈ «’ «ÍzÊÚ∆ ª √»‹ Áπ¡≈Ò∂ Â∂
¡≈͉∂ Ëπ∂ Áπ¡≈Ò∂ ÿ∞≥Ó‰ Ú≈Ò∂ ◊z«‘¡ª
Ú◊≈ ‘∆ «¬º’ ◊z«‘ ‘ÀÕ
Ï» È Ø Á∆¡ª «Ò÷ª ”⁄ Ì≈Ú∂ ∫
’≈ÍÈ∆’√ √Ú≈Á Á∆ Ú’≈Ò ’∆Â∆
◊¬∆ «Á√Á∆ ‘À Í ¿∞‘ Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆
È‘∆∫ √∆Õ ¿∞ ∫ ‹ ¿∞ √ È∂ «Ú«◊¡≈È Á∂
¡≈Ë≈ ˘ «ÚÙ≈Ò ¡Â∂ Әϻ ω≈¿∞‰
Ò¬∆ «¬º’ «ÈÙ«⁄ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ ¿∞√
È∂ ’∞Á «Ú«◊¡≈È∆¡ª ¡Â∂ Á≈Ù«È’ª
˘ ’≈ÍÈ∆’√ Á∂ «√˪ª Á∆¡ª Á»-√
¡Ê-√≥Ì≈ÚÈ≈Úª ÍzÂ∆ √Ø⁄‰ Ò¬∆ Ó‹Ï»
’∆Â≈ «‹√ È∂ ¡‹Ø’∂ «Ú«◊¡≈È Á∂ Ï»‘∂ ”Â∂
Á√Â’ Á∂‰ «Úº⁄ ÓÁÁ ’∆Â∆Õ
Ï»ÈØ È∂ √Ì «’√Ó Á∂ »Û∆Ú≈Á ˘
⁄π ‰ Ω  ∆ «Áº  ∆Õ Ì≈Ú∂ ∫ ¿∞ √ È∂ ¡≈͉≈
«˜≥ Á ◊∆ Á≈ Ï‘∞  ≈ «‘º √ ≈ Áπ Ù Ó‰ ¡Â∂
«ÚØË∆ ÓπÒ’ª ¡≥Á «¬ºË-¿∞µË ÿ∞≥Ó-«Î
’∂ ‘∆ ◊∞˜≈«¡≈ «Î Ú∆ ¿∞√ È∂ B@ Á∂
Ò◊Í◊ Íπ √ Â’ª «Ò÷∆¡ªÕ ¿∞ ‘ ÙÏÁÙ≈√Â «Úº⁄ ∞⁄∆ º÷Á≈ √∆Õ ¿∞√ ˘ «¬º’
ÓØ„∆ ÙÏÁ≈Ê «Ú«◊¡≈È∆ Ú∆ «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ Ï»ÈØ Á∂ Ïz«‘Ó≥‚ «Ú«◊¡≈È Ï≈∂
«Ú⁄≈ ¿∞√ Á∆¡ª «Â≥È «Ò÷ª «Úº⁄ Á‹
‘ÈÕ A. ÏπËÚ≈∆ ≈Â∆ ÌØ‹, B. ’≈È,
«√˪ Â∂ ¬∂’Â≈ Ï≈∂, C. ¡√∆Ó Ïz«‘Ó≥‚
Â∂ ¡Èß √≥√≈ª Ï≈∂Õ “ÏπËÚ≈∆ ≈Â∆
ÌØ‹ «Úº⁄ Ï»ÈØ È∂ ’≈ÍÈ∆’√ Á∂ “√»‹∆
’∂ ∫ Á’ Ïz « ‘Ó≥ ‚ “ «Ú⁄≈ª Á∆ Ú’≈ÒÂ
’∆Â∆ ‘ÀÕ “’≈È, «√˪ Â∂ ¬∂’Â≈ «Úº⁄
¿∞√ È∂ «Ò«÷¡≈ ‘À “«¬√ √Óπº⁄∂ ̱Ó≥‚Ò Á∆
«¬√ Â≈∂ Á∆ «’ «’¿∞∫«’ È≈ ÓΩ ¡Â∂ È≈
‘∆ ÂÏ≈‘∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À ¡Â∂ «ÚÈ≈Ù ’∞ÁÂ
«Úº⁄ «’Â∂ Ú∆ √≥ÌÚ È‘∆∫ ‘À, «¬√ Ò¬∆
«¬‘ ̱Ó≥‚Ò ¡≈͉∂ √Ì ¡≥Ùª Á∆ ¡ÁÒ≈ÏÁÒ∆ ¡Â∂ »ÍªÂ’ ≈‘∆∫ √Ó∂∫-√Ó∂∫ «√
¡≈͉∂-¡≈Í ˘ È«Ú¡≈¿∞∫Á≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
«ÈØÒ ¡Ó» “¿∞Í-‘∂·ª“ ’∞fi Ú∆ È‘∆∫
‘∞≥Á≈ («‹Ú∂∫ «’ ¡√± Á∆ «√º«÷¡≈ Íz⁄ºÒÂ
√∆) √◊Ø∫ «’√∂ Ú√± Á∆ √«ÊÂ∆ Á»‹∆¡ª
Ú√ª Á∆ √«ÊÂ∆ Á∂ Â∞ÒÈ≈ÂÓ’ ‘∆ ‘∞≥Á∆
‘ÀÕ √≈∂ Ïz«‘Ó≥‚ ¡≥Á ‘ ‹◊∑≈ Ò◊≈Â≈
√≥ ÷ ∂ Í Í«ÚÂÈ ‘∞ ≥ Á ≈ «‘≥ Á ≈ ‘À ¡Â∂
«È∆÷‰ ‘Ó∂Ùª ’∂∫Á ”⁄ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ“ ¡≈͉∆
«Ò÷ “¡√∆Ó Ïz«‘Ó≥‚ Â∂ ¡Èß √≥√≈“
«Úº⁄ Ï»ÈØ È∂ ÁÒ∆Ò «ÁºÂ∆ ‘À «’ “Ïz«‘Ó≥‚
¡√∆Ó ‘ÀÕ «¬√ ¡≥Á ¡≈Èß √≥√≈ ‘È
¡Â∂ «¬È∑ ª ¡≈Èß Â √≥ √ ≈ª ”Â∂ √» fi Ú≈È
«Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ‘Ø∫Á ‘ÀÕ“
‹∆˙ ‚À È Ø Á≈ ¡√Ò∆ Ȫ «ÎÒ∆ÍØ
Ï»ÈØ √∆Õ ¿∞√ Á∂ ¯Ω‹∆ «ÍÂ≈ ‹∆˙ÚÀÒ∆
Ï»ÈØ È∂ ¿∞√ ˘ È∂ÍÒ˜ Á∂ “√∂∫‡ ‚ØÓ∆È∆’Ø
Óº·“ «Úº⁄ Á≈ıÒ ’Ú≈ «ÁºÂ≈Õ «¬‘ «¬º’
Ó‘≈È Óº· √∆ «‹ºÊ∂ «’√∂ √Ó∂∫ «¬‡Ò∆ Á≈
«ÚÁÚ≈È-Á≈Ù«È’ Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ≈Ú≈Á∆
√∂∫‡ Ê≈Ó√ ¬∂’Ș (ABBE-ABGD) «‘≈
’Á≈ √∆ ¡Â∂ ÍÛ∑≈«¬¡≈ ’Á≈ √∆Õ Ï»ÈØ
Á∂ Óº · «Úº ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Ȫ
‹∆¡‚ÀÈØ ÍÀ «◊¡≈Õ √≈Ò AEGB «Úº⁄
¿∞√ ˘ Í≈Á∆ «ÈÔ∞’ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ ‚ØÓ∆È∆’È ÓºÂ Á≈ Óπº÷ ¿∞Á∂Ù Íz⁄≈
¡Â∂ «√º « ÷¡≈ √∆Õ «¬√ Á∂ Í⁄≈’
»Û∆Ú≈Á Á∂ ÍzÓπº÷ ÓπÁ¬∆ √ÈÕ «¬√ ÓºÂ
Á∆ ÂÎÂ∆Ù∆ √»‘∆¡ª Íz‰≈Ò∆ √Ó∆ ÂΩ ”Â∂
ÍØÍ ◊Ø◊∆ ÚºÒØ∫ √≈Ò ABCA «Úº⁄ ’≈«¬Ó
’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ «¬√ Á≈ Óπº÷ Ó≥ÂÚ ÚË ‘∂
“È≈√«’’Â≈ Á∂ ıÂ∂“ Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È≈
√∆Õ ÂÎÂ∆Ù∆ √»‘∆¬∂ ÍØÍ Áπ¡≈≈ «ÚÙ∂Ù ÂΩ
”Â∂ «ÈÔ∞’ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ ¿∞È∑ª Á∂ ‘ºÊ
”⁄ ’≈¯∆ Â≈’ ‘∞≥Á∆ √∆Õ √≈Ò ABEB «Úº⁄
ÂÙºÁÁ Á∆ ÚÂØ∫ ‹≈«¬˜ ’≈ Á∂ «ÁºÂ∆
◊¬∆Õ Óπ’ºÁÓ∂ ◊∞Í ÂΩ ”Â∂ ⁄Ò≈¬∂ ‹ªÁ∂
√ÈÕ «‹‘Û∂ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉≈ ÁØÙ √Ú∆’≈
’ ÒÀ ∫ Á∂ √È, ÂÎÂ∆Ù∆ √» ‘ ∆¬∂ ¿∞ È ∑ ª ÂØ ∫
ÍÙ⁄≈Â≈Í ’Ú≈¿∞ ∫ Á∂ √È ¡Â∂ Óπ ¡ ≈¯∆
Ó≥◊Ú≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ «‹‘Û∂ ¡≈͉≈ ÁØÙ √Ú∆’≈
È‘∆∫ √∆ ’Á∂, ¿∞È∑ª ˘ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ‚º’ «ÁºÂ≈
‹ªÁ≈ √∆ Â∂ «‹¿±∫«Á¡ª √≈Û «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈
√∆Õ
Ï»ÈØ ¡≈͉∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ «Úº⁄
Ú∆ ¡≈͉∂ ÓΩ « Ò’ «Ú⁄≈ª ’’∂ ¡Â∂
Í≥Í≈◊ ¡«Ë¡≈«Ӓ «√˪ª Á∆ Ï∂Ï≈’
¡≈ÒØ⁄È≈ ’È ’’∂ ÷≈√≈ ⁄«⁄ √∆Õ
√≈Ò AEGF «Úº⁄ ¿∞√ ˘ ÂÎÂ∆Ù∆ √»‘∆¡ª
ÚºÒØ∫ √Ó∆ ÂΩ ”Â∂ È≈√«Â’Â≈ Á≈ ÁØÙ∆
·«‘≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ¿∞‘ «◊z¯Â≈∆ ÂØ∫ Ï⁄‰
Ò¬∆ È∂ÍÒ˜ ˘ ¤º‚ ’∂ ØÓ ⁄Ò≈ «◊¡≈,
Í ¿∞√ Á∂ «Ú⁄≈ª ”⁄ ’ج∆ ÂÏÁ∆Ò∆ È≈
¡≈¬∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞√ «Ú∞ºË ÁØÙ ÓπÛ ÈÚ∂∫
«√«˙∫ ÓÛ∑ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ ¿∞√ È∂
“‚Ø Ó ∆È∆’∆È “ È≈ÒØ ∫ ¡≈͉≈ È≈Â≈ ÂØ Û
«Ò¡≈ ¡Â∂ ØÓ Ù«‘ Ú∆ ¤º‚ «ÁºÂ≈Õ Ï»ÈØ
«¬‡Ò∆-Îª√, «¬≥◊ÒÀ∫‚ ¡Â∂ ‹ÓÈ∆ √≈∂
ÿ∞≥«Ó¡≈Õ Îª√ «Úº⁄ ¿∞√ ˘ ≈‹≈ ‘ÀÈ∆C (AEEA-HI) È∂ Ê≈͉≈ «ÁºÂ∆ «‹√ È∂
¿∞√ Á∆ “’≈Ò‹ ¡≈Î Îª√ «Úº⁄ «ÈÔ∞’Â∆
’∆Â∆Õ Ï» È Ø √≈Ò AEHC «Úº ⁄ Òß ‚ È
Í‘∞≥«⁄¡≈ ¡Â∂ ¿∞µÊ∂ «Â≥È √≈Ò Â’ «‘≈Õ
«¬≥◊ÒÀ∫‚ «Úº⁄ ¿∞√ Á∆ ·«‘ ¿∞√ Á∂ ‹∆ÚÈ
Á∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË √¯Ò √«Ó¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ √∆Õ
«¬ºÊ∂ ¿∞√ È∂ Í«‘Ò∆ Ú≈ ¡≈͉∂ Á≈Ù«È’
«Ú⁄≈ª Á∆ «Ú√Ê≈Â≈ «Ú¡≈«÷¡≈ Ú≈Ò∆¡ª
«Â≥ È Íπ √ Â’ª, «¬‡Ò∆ Á∆ Ì≈Ù≈ ”⁄
«Ò÷∆¡ªÕ «ÚÒ∆¡Ó «◊Ò◊‡ (AEDDAF@C) ¡Â∂ Ê≈Ó√ ‘À∆¡‡ (AEF@-AFBA)
Ú◊∂ ¿∞µÿ∂ «Ú«◊¡≈È∆ Ï»ÈØ Á∂ Ïz«‘Ó≥‚∆
«Ú⁄≈ª Á∂ Ó» ‘ Ò∂ ‘Ó≈«¬Â∆ ω ◊¬∂ Õ
«◊Ò◊‡ È∂ Ï»ÈØ Á∂ Ïz«‘Ó≥‚∆ «Ú⁄≈ª Á∆
Ø Ù È∆ «Úº ⁄ Í«‘Ò∆ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È’
”⁄π≥Ï’, ⁄π≥Ï’∆ Ú√ª Â∂ Ó‘≈È ËÂ-⁄π≥Ï’“
√≈Ò AF@@ «Úº⁄ ¤ÍÚ≈¬∆Õ ‘À∆¡‡ È∂ √≈Ò
AF@H «Úº⁄ Ï»ÈØ Á∂ ¡√∆Ó Ïz«‘Ó≥‚ «Ú⁄≈ª
”Â∂ Ï«‘√ ’È Ò¬∆ ‹Ø‘È ’ÀÍÒ (AEGAAFC@) È≈Ò ıÂØ-«÷Â≈Ï ’∆Â≈Õ
√≈Ò AEIA «Úº ⁄ Ï» È Ø ‹∞ ¡ ≈ÈØ ÓØ√∆È∆◊Ø Èª Á∂ Í≈Á∆ Á∂ √ºÁ∂ ”Â∂ «¬‡Ò∆
Ú≈Í√ ¡≈ «◊¡≈Õ «’√∂ È≈ «’√∂ Â∑ ª
ÓØ√∆È∆◊Ø È∂ ¿∞√ ˘ Ú∆È√ «Úº⁄ ÂÎÂ∆Ù∆
√»‘∆¡ª ¡º◊∂ ÁØÙ∆ ·«‘≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ Ï»ÈØ
˘ √≈Ò AEIB «Úº⁄ «◊z¯Â≈ ’ «Ò¡≈
«◊¡≈Õ «Î ¿∞ √ ˘ Ø Ó «Úº ⁄ ÂÎÂ∆Ù∆
√»‘∆¡ª ˘ √Ω∫Í «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ √πº‡
«Áº  ≈ «◊¡≈Õ √º  √≈Òª Á∂ Óπ ’ º Á Ó∂ ÂØ ∫
Ï≈¡Á ÂÎÂ∆Ù∆ √» ‘ ∆¡ª È∂ B@ ‹ÈÚ∆
AF@@ ˘ ¡≈͉≈ ¯À√Ò≈ √π‰≈«¬¡≈Õ √˜≈
√π‰≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ¿∞√ ˘ ÍÙ⁄≈Â≈Í
’È Â∂ Óπ¡≈¯∆ Ó≥◊‰ Ò¬∆ ¡º· «ÁÈ «ÁºÂ∂
◊¬∂ Í ¿∞ ‘ «Î Ú∆ È‘∆∫ fi∞ « ’¡≈Õ AF
ÎÚ∆ AF@@ ˘ Ï»ÈØ ˘ ØÓ «Úº⁄ ÷≥Ì∂ È≈Ò
Ï≥È∑ ’∂ «‹¿±∫Á∂ √≈Û «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ÓÁ∂ ÁÓ
Â’ Ï»ÈØ «ÚÁØ‘∆ «‘≈Õ
- ÔÙÍ≈Ò
ÓØÏ≈¬∆Ò: IHADE-CE@@E
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
26
«√¡≈√∆ Ù«‘ ÍÃ≈Í ◊π‚
ø ≈ «◊Ø‘ Á∆ «Ù’≈ Â∂ ˜πÒÓª ¡æ◊∂
«‘øÓÂ∆ Ó˜Á» Í«Ú≈ ¡Â∂ ¿π√Á∆
Ï‘≈Á Ë∆ Ù«‘È≈˜ È∂ ¡«‹‘≈ È‘ƒ
’∆Â≈Õ ¿π‘ ‚‡∆ ‘∆, ÒÛÁ∆ ‘∆,
‘≈ ’∂ ¸æÍ È‘ƒ ÏÀ·∆Õ ÒÛÁ∂-ÒÛÁ∂
¿π√È∂ ÓΩ ˘ ◊ˇ∂ Ò◊≈ «Ò¡≈Õ √Øˇ∑ª
Ú«∑¡ª Á∆ ¿π‘ Ï‘≈Á ’πÛ∆ √≈∆¡ª
¡Ωª, Áæ«Ï¡ª-’π⁄«Ò¡ª, ◊∆Ϫ,
¡≈Ó ÒØ’ª Ó»‘∂ «¬æ’ Ó‘≈È «Ó√≈Ò
’≈«¬Ó ’ ◊¬∆Õ Ù«‘È≈˜ ˘
«¬È√≈¯ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ◊πø‚≈-ÍπÒ∆√«√¡≈√∆ ◊º·‹ØÛ «÷Ò≈¯ ‹πfi≈» ÿØˇ
Á∂ ≈‘ ÍÀ ’∂ «¬È√≈¯Í√øÁ ÒØ’ª È∂
¿π√˘ √æ⁄∆ Ù˪‹Ò∆ «ÁæÂ∆ ˛Õ
◊π ø ‚ ≈-Íπ Ò ∆√-«√¡≈√∆ È≈Í≈’
◊·‹ØÛ «÷Ò≈¯ ‹πfi≈» ÒØ’ ÿØˇ : H
Á√øÏ ˘ ’≈÷≈È≈ Ó˜Á» Ô»È∆¡È,
Í≥ ‹ ≈Ï È∂ Íà ∂ Ó È◊, „ø ‚ ≈∆ «Úæ ⁄
ÒØ’ª Á∆ Úæ‚∆ Ó∆«‡ø◊ ÏπÒ≈ ’∂ Ù«‘È≈˜
Â∂ ¿π √ Á∂ Í«Ú≈ ˘ «¬È√≈¯
Áπ ¡ ≈¿π ‰ Ò¬∆ ÒØ ’ -ÿØ ˇ ÒÛ∑ È Á≈
¡ÀÒ≈È ’ «ÁæÂ≈Õ «¬√ Ó∆«‡ø◊ «Úæ⁄
Ò◊Ì◊ «¬æ’ ‘˜≈ √È¡Â∆ Ó˜Á»,
Áπ’≈ÈÁ≈, ∂‘Û∆-ÎÛ∆ Á≈ ’øÓ ’È
Ú≈ˇ∂ ¡≈«Á ÒØ’ Ù≈ÓÒ √ÈÕ ’≈÷≈È≈
Ó˜Á» Ô»È∆¡È Á∂ ¡≈◊»¡ª ¡Â∂ Óπ‘æÒ∂
Á∂ ’πæfi ÒØ’ª ˘ Ù≈ÓÒ ’’∂ ““„ø‚≈∆
ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ ’ª‚ «ÚØË∆
√øÿÙ ’Ó∂‡∆”” ω≈¬∆ ◊¬∆Õ «¬‘ ÂÀ¡
’∆Â≈ «◊¡≈ «’ ¡◊Ò∂ «ÁÈ Ô≈È∆ I
Á√øÏ ˘ ÍπÒ∆√ ’«ÓÙÈ Á∂ ÁÎÂ
”Â∂ Úæ‚≈ ËÈ≈-Óπ‹≈‘≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂
¡Â∂ Óø◊ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ «’ √≈∂ ÁØÙ∆¡ª
˘ Âπø «◊ÃÎÂ≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, ‹ÒÁ
ÂØ∫ ‹ÒÁ ⁄Ò≈È Í∂Ù ’’∂ ’∂√ Î≈√‡
‡z À ’ ’Ø  ‡ «Úæ ⁄ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ Õ
ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ Á∂ √≈∂ ÁØÙ∆¡ª
˘ Î≈‘∂ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ Õ «¬√ ◊π ø ‚ ≈
«◊Ø‘ Á∆ ÓÁÁ ’È Ú≈ˇ∂ ÁØÙ∆ √≈∂
ÍπÒ∆√ ¡Î√ª ˘ ‹∂Ò∑ƒ ‚æ«’¡≈ ‹≈Ú∂
¡Â∂ ¡Í≈«Ë’ Ó∞’ºÁÓ≈ ⁄Ò≈ ’∂ √÷Â
ÂØ ∫ √÷ √˜≈ «Áæ  ∆ ‹≈Ú∂ Õ Í∆ÛÂ
Í«Ú≈ ˘ Úæ Ë ÂØ ∫ Úæ Ë Óπ ¡ ≈Ú‹≈
«ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ ¡≈Ó ÒØ’ª ÷≈√’ ¡Ωª
Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆ ◊ø‡∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ
◊πø‚≈-ÍπÒ∆√-«√¡≈√∆ È≈Í≈’ ◊·‹ØÛ
˘ ÂØ«Û¡≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬√∂ ≈ ’∆ÏÈ «¬æ ’ Ú‹∂
Ù«‘È≈˜ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ
Íπ Ò ∆√ ’«ÓÙÈ Á∂ Á¯Â ”Â∂
Óπ‹≈‘≈ È‘ƒ ‘Ø √«’¡≈ Í Ù«‘È≈˜
Á∂ ÿ ¡æ◊∂ ‘˜≈ª ÒØ’ª Á≈ Óπ˜≈‘≈
‘Ø«¬¡≈Õ ’≈÷≈È≈ Ó˜Á» Ô»È∆¡È Á∂
È≈ˇ ‡À ’ √‡≈¬∆Ò-‘Ω ˜ ∆ ’≈Ó◊≈
Ô»È∆¡È, Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È,
ÈΩ ‹ Ú≈È Ì≈ √Ì≈ ¡Â∂ «Ï◊π Ò
Ó˜Á» Á√Â≈ Ú∆ ÿØˇ Á∆ ‘Ó≈«¬Â
«Úæ ⁄ ¡≈ ◊¬∂ Õ «¬Ò≈’∂ Á∂ ÒØ ’ ª ˘
¡Í∆Ò ’∆Â∆ «’ Ó˜Á» ’øÓª ”Â∂ È≈
‹≈‰, Áπ’≈ÈÁ≈ ’øÓ-ËøÁ∂ ÏøÁ æ÷‰
¡Â∂ Ù«‘È≈˜ ”Â∂ ˜Ï-‹π Ò Ó Á∂
ÁØÙ∆¡ª ˘ √˜≈Úª ’≈¿π‰ Ò¬∆ ÿØˇ
«Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰Õ ‘˜≈ª ÒØ’ª È∂ «¬√
√æÁ∂ Á≈ ÌÚª ‘πø◊≈≈ «ÁæÂ≈Õ ÍÃÙ≈√È
È∂ «¬Ò≈’∂ ˘ Íπ Ò ∆√ ¤≈¿π ‰ ∆ «Úæ ⁄
ÏÁÒ «ÁæÂ≈Õ ÒØ’ª ˘ Óπ˜≈‘≈ ÏøÁ
’È Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈, Í ÒØ’ ‚‡∂
‘∂Õ ◊ˇ∆-◊ˇ∆ «Úæ⁄ È≈’∂ Ò≈¬∆ ÷Û∆
ÍπÒ∆√ È∂ Ï‘π Úæ‚∆ «◊‰Â∆ Ó˜Á»ª
˘ Óπ ˜ ≈‘∂ Ú≈ˇ∆ ʪ Í‘π ø ⁄ ‰ È‘ƒ
«ÁæÂ≈Õ Í Ï‘π Úæ‚∆ «◊‰Â∆ ¡«‹‘∂
Ó˜Á»ª Á∆ √∆, «‹‘Ȫ «Úæ⁄ ¡Ωª
Ú∆ Ù≈ÓÒ √È ‹Ø ÍπÒ∆√ È≈ˇ fi◊Û
’∂ ËÈ≈ √Ê≈È ¿πµÂ∂ Í‘πø⁄∂Õ Á«‘ÙÂ
≈‘ƒ Óπ˜≈‘∂ ˘ «÷‚≈¿π‰ «Úæ⁄ È≈’≈Ó
«‘‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍπÒ∆√ È∂ Ú؇-χØ»
Í≈‡∆¡ª Á∂ ¤Ø‡∂-Úæ‚∂ ÁÒ≈Ò Ò∆‚ª
¡Â∂ ÁÒ≈Ò Ë≈«Ó’ ¡≈◊± ¡ ª Á≈
√‘≈≈ «Ò¡≈Õ Íπ Ò ∆√-√’≈ Á∂
ÁÒ≈Ò Ò∆‚ª Á≈ «¬æ ’ Úæ ‚ ≈ fiπ ø ‚
Óπ˜≈‘∂ ˘ ‘‡Ú≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’È
Òæ«◊¡≈Õ «¬‘Ȫ Á≈ Í»≈ ˜Ø √∆ «’
Ò≈Ù ¡≈¿π ‰ ÂØ ∫ Í«‘Òª-Í«‘Òª
Óπ˜≈‘≈ ÏøÁ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ Ù«‘È≈˜ Á∆ Óª
¡Â∂ Ì≈ Í«‘Òª Ú≈Í√ ¡≈ ◊¬∂ √ÈÕ
ÍπÒ∆√ ¡Â∂ ÁÒ≈Ò Ò∆‚ª È∂ Í«Ú≈
¡Â∂ Óπ‘æÒ∂ Á∂ ‘Ø ÒØ’ª ”Â∂ ˘ ÌÓ≈¿π‰
Á∆ Ï‘π ’Ø«Ù√ ’∆Â∆ Í ’≈ÓÔ≈Ï
È‘ƒ ‘ج∂Õ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈ È∂ ª ‹Ø
’È≈ √∆ ¿π‘ ’∆Â≈ ‘∆ Í ’ª◊√
Á∂ «¬æ ’ Óπ √ «ÒÓ Ò∆‚ È∂ «¬√˘
¡≈͉∆ ’Ω Ó Á≈ Ó√Ò≈ ’«‘ ’∂
Óπ˜≈‘≈ ÏøÁ ’È Ò¬∆ «’‘≈Õ ¿π√È∂
Óª È»ø «’‘≈ «’ Ô»È∆¡È Ú≈«ˇ¡ª ˘
’«‘‰ «’ ËÈ≈ ¸æ’ ÒÀ‰Õ Í Óª È∂
¿π √ ˘ ·Ø ’ ’∂ ‹Ú≈Ï «Áæ  ≈ «’
Óπ˜≈‘≈ ÏøÁ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÁÒ≈Òª È∂
Ó˜Á» ¡≈◊»¡ª ˘ ◊À-√Ó≈«‹’ ÂæÂ,
Á«‘ÙÂ◊Á ¡≈«Á ’«‘ ’∂ ÏÁÈ≈Ó
’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ Ù«‘È≈˜ Á∆
ÓΩ Ҭ∆ Í∆Û ͫÚ≈ ˘ ‘∆ ÁØÙ∆
·«‘≈¿π ‰ Á∆¡ª ’Ø « ÙÙª ‘Ø ¬ ∆¡ªÕ
Ï≈¡Á «Úæ⁄ «¬‘Ȫ Ò∆‚ª È∂ «ÏȪ
Ȫ ÂØ∫ ¡÷Ï≈ª «Úæ⁄ Ú∆ «¬‘ ◊ÒÂ
«Ï¡≈ÈÏ≈˜∆ ’∆Â∆Õ «¬‘Ȫ Áæ«Ò¡ª ˘
Ó»ø‘ ÂØÛ ‹Ú≈Ï «ÁøÁ∂ ‘ج∂ ÒØ’ ÙøÿÙ
”Â∂ ‚‡∂ ‘∂ Õ Íπ Ò ∆√ Íà ٠≈√È ÚØ ‡
Í≈‡∆¡ª ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ‹æÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂
ÁÒ≈Ò Ò∆‚ª Á∆ ÓÁÁ È≈ˇ Ò≈Ù
˘ ÒØ ’ ª Á∂ ’Ϙ∂ «Úæ ⁄ ¡≈¿π ‰ ÂØ ∫
Ï⁄≈¿π‰ «Úæ⁄ ’≈ÓÔ≈Ï «‘≈Õ «¬æ’
Úæ ‚ ∂ Ë≈«Ó’ Ò∆‚ Úæ Ò Ø ∫ Ë≈«Ó’
∆Â∆ «Ú≈‹ª Á≈ Ï‘π  «˜¡≈Á≈,
Ú≈-Ú≈, Ú≈√Â≈ Í≈¬∂ ‹≈‰ ’≈È
Í«Ú≈ ˘ ≈ A@.C@ Ú‹∂ Ù«‘È≈˜
Á∆ Ò≈Ù Á¯È≈¿π‰ Ò¬∆ Әϻ ‘؉≈
«Í¡≈Õ
Í Íπ Ò ∆√ ÒØ ’ ª Á≈ Ø ‘ ¡Â∂
“√øÿÙ ’Ó∂‡∆” Â∂ Ô»È∆¡È ¡≈◊»¡ª
Á≈ √÷ Úæ¬∆¡≈ Ú∂÷ ¸æ’∆ √∆Õ I
Á√ø Ï  Á∂ ËÈ∂ - Óπ ˜ ≈‘∂ ÂØ ∫ Ï≈¡Á
‘Ø  Ȫ ◊π ø « ‚¡ª ˘ «◊à ΠÂ≈ ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Ø ◊πø‚∂ Ú∆
ÎÛ Ò¬∂ ◊¬∂Õ Í √’≈ ¡Â∂ ÍπÒ∆√
Úæ Ò Ø ∫ ÁØ Ù ∆¡ª ˘ Ï⁄≈¿π ‰ Á∆¡ª
√≈«˜Ùª ÏøÁ È‘ƒ ‘ج∆¡ªÕ Í≥‹≈Ï Á≈
¿πÍ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¡Â∂ ◊ë‘ ÓøÂ∆ √π÷Ï∆
Ï≈ÁÒ AB Á√ø Ï  ˘ Ó∆‚∆¡≈ ˘
«Ï¡≈È «Áø Á ≈ ˛ «’ ““Ó≈ÓÒ∂ Á∆
√æ⁄≈¬∆ ’πæfi ‘Ø ˛””Õ «¬√ «Ï¡≈È Á≈
¡Ê ˛ ÈæÏ∂ Î∆√Á∆ √Û ¸æ’∆, «˜øÁ◊∆
ÓΩ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ÒÛ ‘∆ Ù«‘È≈˜ Á≈
‹æ‹ √≈‘Ó‰∂ «ÁæÂ≈ «Ï¡≈È fi»·≈ ˛,
«’ Ù«‘È≈˜ Á∂ Ó≈Â≈, «ÍÂ≈, ÌÀ‰Ì≈ Ú∆ fi»· ÏØÒ ‘∂ ‘ÈÕ ‚∂„ Ó‘∆È∂
ÂØ∫ √πæ«÷¡≈ ¡Â∂ «¬È√≈¯ Ò¬∆ ‹»fi
‘∂, ÈΩ‹Ú≈È Ë∆ Á∆ «Ì¡≈È’ ÓΩÂ
Á≈ √ÁÓ≈ fiæÒ ‘∂ Í∆Û ͫÚ≈ Á∂
‹ıÓª ”Â∂ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ Á∂ «Ï¡≈È
È∂ ¨‰ «¤Û’ «ÁæÂ≈Õ √ÍæÙ‡ ‘Ø ¸æ’≈
√∆ «’ «ÌzÙ‡ Í≥‹≈Ï √’≈ Ó√Ò∂ ˘
◊Ò ø ◊  Á∂ ’∂ ’≈ÂÒª,
ÏÒ≈Â’≈∆¡ª Á∂ ◊π ø ‚ ≈ «◊Ø ‘ ¡Â∂
¿π√Á∆ «Íæ· Ê≈ÍÛÈ Ú≈ˇ∂ Ò∆‚ª ˘
Ï⁄≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ˛Õ ˜≈ÒÓ-«ÌzÙ‡
‘≈’Ó «ÿ‰≈¿π‰∆¡ª ⁄≈Òª ⁄æÒ ‘∂
√ÈÕ √’≈ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ˘ ◊ÒÂ
ø ◊  Á∂ ’∂ Ó≈Û∂ ≈‹ ÍÃ Ï ø Ë ˘
¤πÍ≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ √∆Õ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ
Á∂ «Ï¡≈È «÷Ò≈¯ AD Á√ø Ï  ˘
´«Ë¡≈‰∂ Á∂ «ÂøÈ ‘˜≈ ÂØ∫ ÚË∂∂ ÒØ’ª
È∂, «‹È∑ª «Úæ⁄ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ Ó˜Á»
Ù≈ÓÒ √È, È∂ “√øÿÙ ’Ó∂‡∆” ¡Â∂
Ó˜Á»-ÈΩ‹Ú≈È-«Ú«Á¡≈Ê∆
‹æÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ÈÀÙÈÒ
‘≈¬∆Ú∂-A (‹∆.‡∆. Ø‚) ”Â∂ ¡≈Ú≈‹≈¬∆
ÁØ-„≈¬∆ ÿø‡∂ Ò¬∆ Í»∆ Â∑ª ·æÍ ’
«ÁæÂ∆Õ „ø‚≈∆ «¬Ò≈’≈ «Î ÂØ∫ ÍπÒ∆√
¤≈¿π ‰ «Úæ ⁄ ÏÁÒ «Áæ  ≈ «◊¡≈Õ
≈¬∆ÎÒª, ‚ø«‚¡ª ¡≈«Á ‘«Ê¡≈ª
È≈ˇ ÒÀ √ Íπ Ò ∆√ Á√Â∂ Óπ ˜ ≈‘∂
√≈‘Ó‰∂ ÂÀÈ≈ ’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ ÍπÒ∆√
Á«‘Ù ≈‘ƒ ËÈ≈ «÷‚≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆
√∆Õ Í ÒØ’ «‘æÒ∂ È‘ƒÕ ÍÃÙ≈√È ÚæÒØ∫
«¬È√≈¯ Á∂ ‰ Á∆ ◊ø ‡ ∆ ’È ÂØ ∫
Ï≈¡Á ‘∆ ÈÀÙÈÒ ‘≈¬∆Ú∂ ÷≈Ò∆ ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬‘ √’≈ ¡Â∂ Íπ Ò ∆√Íà ٠≈√È ˘ «¬æ ’ «⁄Â≈ÚÈ∆ √∆ «’
‹∂’ ÁØÙ∆¡ª ˘ Ï⁄≈¿π‰ Á∆ ÌØ≈ Ú∆
’Ø«ÙÙ ‘ج∆ ª ÒØ’ ‘≈’Óª Á∆ «¬æ‡
È≈ˇ «¬æ ‡ ÷Û’≈ Á∂ ‰ ◊∂ Õ «¬√ ÂØ ∫
Ï≈¡Á √’≈ ÚæÒØ∫ «¬‘ √ÎÀÁ fi»·
ÏØ«Ò¡≈ «◊¡≈ «’ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ Á≈
«Ï¡≈È «’√∂ ‘Ø Ó√Ò∂ √ÏøË∆ √∆Õ «¬√
ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡˜≈Á ÿπøÓ «‘≈ «¬æ’ ‘Ø
ÁØ Ù ∆ Ú∆ ÎÛ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ «Ïø Á ,
¡ÈÚ, ¡Ó‹∆Â, «È¡≈˜, Ïæ Ò ∆,
Ù«‘˜≈Á, ÏæÏ» ¡Â∂ «Úæ’∆ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄
‘ÈÕ
¿π Í Ø ’  ÁØ Ù ∆¡ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÍπÒ∆√ È∂ ÁØ ‘Ø «Ú¡’Â∆ «◊ÃÎÂ≈
’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÍπÒ∆√ ‘π‰ «¬‘ ‘∆
˛ «’ «¬‘Ȫ «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ √πÒÂ≈È Èª
Á≈ ÒÛ’≈ «¬‘ ’«‘ «‘≈ ˛ «’ BE
ÂØ∫ BG ¡’»Ï Âæ’ ÒÛ’∆ ¿π√Á∂
È≈ˇ √∆ È≈ «’ ¡◊Ú≈ ‘Ø ¬ ∆ √∆Õ
√ÍæÙ‡ ˛ «’ ◊πø‚≈-ÍπÒ∆√-«√¡≈√∆
◊º·‹ØÛ ‘π‰ fi»·∂ ◊Ú≈‘ ÷Û∂ ’ «‘≈
˛Õ Ó√Ò∂ «Úæ⁄ «Î ÂØ∫ ◊Ò ø◊Â
Á∂ ‰ Á∆ ’Ø « ÙÙ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ
‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ˘ ÁØÙ∆¡ª ˘ Ï⁄≈¿π‰
Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛
È≈ «’ ÁØÙ∆¡ª ˘ √‹≈Úª Á∂‰ Ò¬∆Õ
√’≈ ¡◊Ú≈, ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂
’ÂÒ Á∂ ¡‰ÓÈπæ÷∆ ’≈∂ ÍÃÂ∆ ÒØ’ Ø‘
˘ ÿæ‡ ’È Ò¬∆ «¬√˘ ÍÃ∂Ó ’‘≈‰∆
ω≈¿π‰ Á∆ ’Ø«Ù√ ’ ‘∆ ˛Õ
√øÿÙ ’Ó∂‡∆ Á≈ ÓπÛ-◊·È ¡Â∂
Ù˪‹Ò∆ √Ó≈◊Ó Ò¬∆ «ÚÙ≈Ò
Ò≈ÓÏø Á ∆ : ÿØ ˇ Á∆¡ª ˜»  ª ˘
Ú∂÷Á∂ ‘ج∂ “ÙøÿÙ ’Ó∂‡∆” ˘ ÈÚª »Í
«Áæ  ≈ «◊¡≈Õ ’≈÷≈È≈ Ó˜Á» 
Ô» È ∆¡È, Í≥ ‹ ≈Ï È∂ ‡À ’ √‡≈¬∆Ò‘Ω ˜ ∆ ’≈Ó◊≈ Ô» È ∆¡È, Í≥ ‹ ≈Ï;
Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È ∆¡È, Í≥ ‹ ≈Ï;
ÈΩ ‹ Ú≈È Ì≈ √Ì≈; ¡Â∂ «Ï◊π Ò
Ó˜Á» Á√Â≈ ˘ È≈ˇ ÒÀ ’∂ “„ø‚≈∆
ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ ’ª‚ «ÚØË∆
√øÿÙ ’Ó∂‡∆” ˘ ÓπÛ-◊«·Â ’∆Â≈Õ
BH Á√øÏ ˘ ◊πø‚≈◊Á∆ «÷Ò≈¯ ‹»fiÁ∂
‘Ø ¬ ∂ Ó-«Ó‡‰ Ú≈ˇ∆ Ù«‘È≈˜ ˘
√Ó«Í «ÚÙ≈Ò Ù˪‹Ò∆ ’È Á≈
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ´«Ë¡≈‰∂ √Ó∂Â
‘ØȪ «‹«Ò∑¡ª Á∂ Ù«‘ª-«Í≥‚ª «Úæ⁄
√ø ÿ ‰∆ Óπ « ‘≥ Ó ⁄Ò≈ ’∂ ÒØ ’ ª Á∆
Ò≈ÓÏø Á ∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ù«‘È≈˜ ˘
Ù˪‹Ò∆ Á∂ ‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ◊π ø ‚ ≈ÍπÒ∆√-«√¡≈√∆ ◊·‹ØÛ Á≈ Ó»ø‘ Ìøȉ
Ò¬∆ ¡æ · ‘˜≈ ÂØ ∫ ÚË∂  ÒØ ’
Ù˪‹Ò∆ √Ó≈◊Ó «Úæ⁄ Í‘πø⁄∂Õ «¬√
«ÁÈ √’≈ È∂ „ø‚≈∆ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄
Í«‘Òª È≈ˇØ∫ Ú∆ «’Â∂ ÚË∂∂ ÍπÒ∆√
Ò◊≈ ’∂ «¬æ’ Á«‘Ù Á≈ Ó≈‘ΩÒ ÷Û≈Õ
Á«‘Ù Á∂ «¬√ Ó≈‘ΩÒ ¡Â∂ ’Û≈’∂ Á∆
·ø„ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ·≈·ª Ó≈Á≈ «¬’æ·
‘Ø « ¬¡≈Õ ÒØ ’ Áπ Ù Ó‰ª ˘ Ó» ø ‘ «Úæ ⁄
™◊Òª Í≈¿π‰ ”Â∂ Әϻ ‘؉≈ «Í¡≈Õ
ÒØ’ ¡≈◊»¡ª È∂ √’≈ ˘ «Î ÂØ∫
√ı «⁄Â≈ÚÈ∆ «Áæ  ∆ «’ ‹∂ ’ 
ÁØÙ∆¡ª ˘ Ï⁄≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ‘ج∆ ª
ÒØ’ ‘≈’Óª Á∆ «¬æ‡ È≈ˇ «¬æ‡ ÷Û’≈
Á∂‰◊∂Õ
ÿØ ˇ Á∆¡ª ¡«‘Ó Íà ≈ ÍÂ∆¡ª :
¡æ‹ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡Ωª ¿πµÂ∂ ˜πÒÓ
ÚæËÁ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÏÒ≈Â’≈, ’ÂÒ,
¤∂ Û ¤≈Û, ’π æ ‡ Ó≈, Â∂ ˜ ≈Ï √π æ ‡ ‰,
¡◊Ú≈ ’È ¡≈«Á ˜π Ò Óª È≈ˇ
÷Ω ¯ È≈’ ‘Ò≈ ÍÀ Á ≈ ‘Ø ¸æ ’ ∂ ‘ÈÕ
¡Ω «ÚØË∆ Ú«‘Ù∆ ÓÁ Ó≈È«√’Â≈
‘ ’ÁÓ ¿πµÂ∂ ¡Ωª ˘ «Ù’≈ ω≈
‘∆ ˛Õ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «√¡≈√∆-ÍπÒ√∆ÍÃÙ≈Ù«È’ √ÍÃ√Â∆ ‘∂· ͡‰ Ú≈ˇ∂
Ï∂÷Ω¯ ◊πø‚≈ «◊Ø‘ ¡Ωª ˘ ‘ÚÙ Á∂
÷»È∆ Í≥«‹¡ª È≈ˇ Ò‘»-´‘≈‰ ’ ‘∂
‘ÈÕ ◊ˇ∆-◊ˇ∆, Óπ ‘ æ Ò ∂ - Óπ ‘ æ Ò ∂ ”⁄,
√’» Ò ª-’≈Ò‹ª Á∂ ◊∂ ‡ ª ”Â∂ Ì»  ∂
◊πø‚≈ «◊Ø‘ Á«‘Ù ÎÀÒ≈ ‘∂ ‘È,
¡Ω  ª ˘ ¡≈͉∆ ‘Ú√ Á≈ «Ù’≈
ω≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡Ωª
√Ó∂ √ÌȪ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ √πæ«÷¡≈
Ò¬∆ ‘≈’Óª ”Â∂ fi≈’ È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈
√’Á∆Õ ¡Ω  ª ¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ ’ ª ˘
¡≈͉∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ¡≈Í ¡æ◊∂ ¡≈¿π‰≈
ÍÚ∂◊≈Õ «¬’Óπæ· ‘Ø ’∂ √≈˘ ˜Ï≈˜≈ÒÓ ‘≈’Óª, «ÌzÙ‡ «√¡≈√∆ Ò∆‚ª
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Í≈ˇ∂ ‘ج∂ Ì»Â∂ ◊πø‚≈
«◊Ø‘ª ˘ ÒÒ’≈È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹æÊ∂ÏøÁ
¡Â∂ ‹π fi ≈» ÒÛ≈¬∆ ÒÛÈ∆ ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆Õ
Ï∂«¬È√≈¯ Á∆¡ª È∆‘ª ”Â∂ «‡’∂ «¬√
´‡∂∂ ‹≈ÒÓ ÍÃÏøË «÷Ò≈¯ ÿØˇ ÒÛ∑
’∂ ÒØ’ Ù«‘È≈˜ Â∂ ¿π√Á∂ Í«Ú≈ ˘
«’√ Íæ Ë  Âæ ’ «¬È√≈¯ Áπ ¡ ≈¿π ‰
«Úæ⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø Í≈¿π‰◊∂ «¬‘ ª
¡≈¿π ‰ Ú≈ˇ≈ √Óª ‘∆ Áæ √ ∂ ◊ ≈Õ Í
«¬√ ÿØ ˇ È∂ ‘π ‰ Âæ ’ ’¬∆ ¡«‘Ó
ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ
«¬√ ÿØ ˇ È∂ Ù«‘È≈˜ Á∂ √≈∂
ÏÒ≈Â’≈∆¡ª-’≈ÂÒª ˘ ‹∂Ò∑ ”⁄ ÏøÁ
’≈¿π‰ ”⁄ ’≈ÓÔ≈Ï∆ ‘≈√Ò ’∆Â∆
˛Õ Íπ Ò ∆√-Íà ٠≈√È-√’≈ ˘
¡Í≈Ë∆¡ª Á∆ Èø ◊ ∆-«⁄æ ‡ ∆ ÓÁÁ
’È ÂØ∫ ÍÀ «Íæ¤∂ «÷æ⁄‰ Ò¬∆ Әϻ
’∆Â≈ ˛Õ ‹∂’ «¬‘ ÿØˇ È≈ ¤∂«Û¡≈
«◊¡≈ ‘πøÁ≈ ª «◊ÃÎÂ≈ ◊πø‚∂ ‹ÒÁ
‘∆ ˜Ó≈Ȫ ’≈ ’∂ Ï≈‘ ¡≈ ‹ªÁ∂,
Í∆Û ͫÚ≈ ”Â∂ «Î ÂØ ∫ ’«‘
„≈‘πøÁ∂, ÒØ’ª ˘ ◊πø‚≈◊Á∆ Á≈ «Ù’≈
ω≈™Á∂Õ
‹∂ ’  «¬‘ ÿØ ˇ È≈ ‘π ø Á ≈ ª
Ù«‘È≈˜ ¡Â∂ ¿π √ Á∂ Í«Ú≈ È≈ˇ
Ú≈Í«¡≈ «¬‘ ‘ΩÒÈ≈’ ÿ‡È≈¥Ó ÁÏ
(√¯≈ BA Á∆ Ï≈’∆)
’∂ «‘ ‹≈‰≈ √∆Õ ÒØ’ ÿØˇ È∂ «¬√
ÿ‡È≈¥Ó Úæˇ «Ú¡≈Í’ ÒØ’≈¬∆ Á≈
«Ë¡≈È «÷æ«⁄¡≈ ˛Õ «¬√ ÿØˇ È∂ ¡≈Ó
ÒØ ’ ª ”Â∂ , ÷≈√’ ¡Ω  ª ”Â∂ ‘π ø Á ∂
˜πÒÓª Á∂ ◊øÌ∆ ÓπæÁ∂ ˘ ¿πÌ≈ ’∂ Í∂Ù
’∆Â≈ ˛Õ Ù«‘È≈˜ ˘ «¬È√≈¯
Áπ ¡ ≈¿π ‰ Ò¬∆ ˜≈∆ «¬√ ÿØ Ò È∂
◊πø‚≈-ÍπÒ∆√-«√¡≈√∆ ◊·‹ØÛ ˘ ÒØ’ª
«Úæ⁄ Èø◊≈ ’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ «÷Ò≈¯
«¬’Óπæ· ‘Ø ’∂ ÒÛ∑È Á∆ ˜» ˘ ÒØ’
ÓȪ «Úæ⁄ √Ê≈Í ’∆Â≈ ˛Õ
«¬√ ÿØˇ Á∆ «¬æ’ Ï∂‘æÁ ¡«‘Ó
ÍÃ≈ÍÂ∆ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ÒØ’ ÓȪ «Úæ⁄
ÍÀ Á ≈ ‘Ø ¬ ∆ Íπ Ò ∆√ ¡Â∂ ◊π ø « ‚¡ª Á∆
Á«‘Ù ˘ ÂØ « Û¡≈ ‹≈‰≈ ˛Õ ÒØ ’
ÁπÙÓ‰ª «Úæ⁄ ÒØ’ ¬∂’∂ Á∆ Â≈’ Á∆
Á«‘Ù ÍÀ Á ≈ ‘Ø ¬ ∆ ˛Õ ÚÀ √ ∂ ª Í»  ∂
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ ◊πø«‚¡ª Â∂ ÍπÒ∆√ Á∆
Á«‘Ù ¡≈Ó ˛ Í √È¡Â∆ Ó˜Á»
¡Ï≈Á∆ Ú≈ˇ∂ „ø ‚ ≈∆ «¬Ò≈’∂ «Úæ ⁄
Íπ Ò ∆√ ¡Â∂ ◊π ø « ‚¡ª Á∆ Ï‘π Â
«˜¡≈Á≈ Á«‘Ù ω∆ ‘ج∆ √∆Õ Á√øÏ
B@A@ «Úæ⁄ Ú≈Í∂ „ø‚≈∆ ’ª‚ ÁΩ≈È
ÒØ’ª ˘ ◊πø«‚¡ª ¡Â∂ ÍπÒ∆√ Á∂ ÏÏ
˜Ï Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈ √∆Õ
´æ ‡ ª-÷Ø ‘ ª, ’π æ ‡ -Ó≈, ’ÂÒª Á≈
«Ù’≈ Ó˜Á» ¡Â∂ ‘Ø ¡≈Ó ÒØ’ ‹ÁØ∫
√Û’ª ”Â∂ ¿π µ Â∂ √È ÂØ ∫ Íπ Ò ∆√ È∂
◊π ø « ‚¡ª ˘ È≈ˇ ÒÀ ’∂ ÒØ ’ ª ˘
◊Ø ˇ ∆¡ª È≈ˇ Ìπ ø « È¡ª √∆, ÏÏ
Ò≈·∆⁄≈‹ ’∆Â≈ √∆Õ ‚ª◊ª,
«’Í≈Ȫ ‘æ Ê ª ÎÛ∆ ◊π ø « ‚¡ª ’Ø ˇ Ø ∫
ÍπÒ∆√ È∂ Ó˜Á»ª Á∂ ÿª ˘ Úæ‚∂ ÍæË
”Â∂ √≈«Û¡≈ √∆Õ ¡Ω  ª È≈ˇ
ÏÒ≈Â’≈ ’∆Â∂ √ÈÕ Úæ‚∆ «◊‰Â∆
Ó˜Á»ª ˘ ‹∂Ò∑ª «Úæ⁄ √πæ‡ «ÁæÂ≈ «◊¡≈
√∆Õ „ø‚≈∆ ’ª‚-B@A@ Á∂ ‹ıÓ ¡‹∂
Ì∂ È‘ƒ √ÈÕ ÍπÒ∆√ ¡Â∂ ◊πø«‚¡ª Á∆
Á«‘Ù ¡‹∂ ◊¬∆ È‘ƒ √∆Õ
¡«‹‘∆¡ª ‘≈Òª «Úæ⁄ Ù«‘È≈˜ ˘
«¬È√≈¯ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ◊πø‚≈-ÍπÒ∆√«√¡≈√∆ ◊·‹Ø Û «÷Ò≈¯ ÿØ ˇ Á∆
Ùπ»¡≈ ‘ج∆ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∆ «ÚÙ≈Ò
Ò≈ÓÏøÁ∆ ’È «Úæ⁄ ’≈ÓÔ≈Ï∆ «ÓÒ∆Õ
ÿØˇ Á≈ «¬‘ Íæ÷ Úæ‚∂ √È¡Â∆ Ù«‘
´«Ë¡≈‰∂ «Úæ⁄ Ó˜Á»ª ¡Â∂ ‘Ø ÒØ’ª
Á∆ ‘æ’∆ Ò«‘ Á∆ «¬æ’ ¡«‘Ó ÍÃ≈ÍÂ∆
˛Õ
«¬√ ÿØ ˇ ÁΩ  ≈È Úæ ÷ -Úæ ÷ ÚØ ‡
Í≈‡∆¡ª Á∂ ÁÒ≈Ò Ò∆‚ª √Ó∂ ÿØˇ
˘ √≈ÏØ Â ≈˜ ’È Á∆ ’Ø « ÙÙ ’È
Ú≈ˇ∆¡ª ’¬∆ ø◊ª Á∆¡ª Â≈’ª ˘
«È÷∂ÛÈ «Úæ⁄ ¡Â∂ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄ ÷∆¡ª
«¬È’Ò≈Ï∆ Â≈’ª Á∂ ¡æ◊∂ Úæˉ Á≈
≈‘ ÍæË≈ ’È «Úæ⁄ ’≈¯∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆
‘≈«√Ò ’∆Â∆ ˛Õ
ÒØ ’ ‹ÁØ ∫ «¬’Óπ æ · ‘Ø ’∂
«¬Ó≈ÈÁ≈, ‹π fi ≈» Â∂ √ÓfiÁ≈
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ÔØ‹È≈ÏæË „ø◊ È≈ˇ
ÒÛÁ∂ ‘È Âª Úæ ‚ ∂ ÂØ ∫ Úæ ‚ ∂ ÒØ ’
ÁπÙÓ‰ª ˘ Ó»Ë∂ Ó»ø‘ ‚∂◊ √’Á∂ ‘ÈÕ
Ù«‘È≈˜ Á∂ ÏÒ≈Â’≈ Â∂ ’ÂÒ Á∂
ÁØ Ù ∆¡ª ˘ √‹≈ ’Ú≈¿π ‰ Ò¬∆
√ø ÿ Ù ’È Ò¬∆ ª ‹π fi ≈» ¬∂ ∂ ’ ≈
’≈«¬Ó æ÷‰≈ ‘∆ ‘ØÚ∂◊≈ √◊Ø∫ ¡Ωª
√Ó∂ √Óπæ⁄∂ ÒØ’ª ”Â∂ ’≈«¬Ó ◊πø‚≈ ≈‹
ÂØ∫ æ«÷¡≈ ¡Â∂ Óπ’Â∆ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ˘
˜≈∆ æ÷‰∆ Ò¬∆ Ú∆ ¬∂’∂ ˘ ‘Ø «ÚÙ≈Ò
¡Â∂ Әϻ ω≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ J
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
27
«Ú⁄≈ª Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ »Û∆Ú≈Á∆ Ë≈È≈Ú≈
◊∞⁄È È±Íπ
‘ Ô∞º◊ ¡≈͉∂ ‘≈‰ Á∂ Ò∂÷’
Â∂ √≈«‘Â’≈ ÍÀ Á ≈ ’Á≈ ‘À Õ
√≈«‘Â’≈ ¿∞‘ «Ú«◊¡≈È∆ ‘∞≥Á≈ ‘À
‹Ø √Ó≈‹ Ò¬∆ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ ¬∆‹≈Á
’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ’«‘ √’Á∂
‘ª «’ ‘ Ô∞º◊ Á∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ ‘∞≥Á∂
‘ÈÕ
’Á∂ √Óª √∆ ‹ÁØ∫ ÓÈ∞º÷ Ú∆ Á»‹∂
‹≈ÈÚª «‹‘≈ ‘∆ «¬º’ ‹≈ÈÚ √∆Õ
ÓÈ∞º÷∆ «Ú’≈√ √Ï≥Ë∆ ’≥Ó ’Á∂ ¡≈
‘∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á≈ «Ú⁄≈ ‘À «’
Òº÷ª √≈Ò Í«‘Òª ¡Î∆’≈ Á∆ «·
ÚÀÒ∆ «Úº⁄ Ú‰Ó≈‰√ª ÂØ∫ «Ú’√Â
‘ج∆ ÓÈ∞º÷∆ È√Ò ÁπÈ∆¡ª Á∂ Úº÷Úº÷ «÷º«Â¡ª º’ ÎÀÒ∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆
È√Ò Á≈ ¡◊ª‘ Ú≈Ë≈ ’È Òº◊∆Õ
¿∞√ √Ó∂∫ Ú∆ Ï‘∞ √≈∂ ‹≥◊Ò∆ ‹∆Ú
√È ‹Ø ÓÈ∞ º ÷ È≈ÒØ ∫ «’Â∂ Úº Ë
Â≈’ÂÚ √ÈÕ «¬‘ ¿∞‘ √Óª √∆ ‹ÁØ∫
ËÂ∆ ”Â∂ ‹∆Úª Á∆¡ª ’¬∆ È√Òª
ÍÀÁ≈ ‘ج∆¡ª ¡Â∂ ÒßÓ∂ ‹∆Ú √≥ÿÙª
”⁄Ø∫ ’¬∆¡ª Á≈ ÷≈ÂÓ≈ Ú∆ ‘Ø«¬¡≈Õ
‹∆Úª Á∂ «¬√ ’∞ÁÂ∆ √≥ÿÙ ”⁄Ø∫
ÓÈ∞ º ÷ È≈Ó Á≈ ‹∆Ú ‹∂  ± ‘Ø ’∂
«È’«Ò¡≈Õ √∆’ ͺ÷Ø∫ «¬√ Á≈ Ï‘∞Â
√≈∂ ‹≥ ◊ Ò∆ ‹∆Úª È≈Ò ’Ø ¬ ∆
Óπ’≈ÏÒ≈ Ì≈Ú∂∫ È‘∆∫ √∆ Í «ÁÓ≈◊∆
ͺ÷Ø∫ «¬‘ Á»‹∂ ‹∆Úª È≈Ò ’∞fi ÚºË
⁄∂ÂÈ √∆Õ «¬‘Ø «ÁÓ≈◊∆ √»fi È∂ ‘∆
«¬√ ˘ ËÂ∆ Á≈ √Ì ÂØ∫ √z∂Ù· ‹∆Ú
ω≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «¬‘ Á»‹∂ ‹≈ÈÚª
Á≈ Ú∆ Ó≈Ò’ ω «◊¡≈Õ ¿∞√ √Ó∂∫
ËÂ∆ ”Â∂ ÓÈ∞º÷ª Á∆ «◊‰Â∆ Ì≈Ú∂∫
Ï‘∞ ÊØÛ∑∆ √∆ Í √»fi-√Ófi È∂ «¬√
˘ ¡≈͉∆ È√Ò Á≈ Â∂ ˜ ∆ È≈Ò
Ú≈Ë≈ ’È «Úº⁄ ÓÁÁ ’∆Â∆Õ ÓÈ∞º÷
Á∆ √Ófi ‘Ø ÚË∆ ª «¬√ È∂ Ï‘∞Â
√≈∂ ‹∆Úª ˘ Í≈Ò± ω≈ «Ò¡≈ ¡Â∂
«¬È∑ª ÂØ∫ ’¬∆ Â∑ª Á∂ ’≥Ó Ú∆ ÒÀ‰
Òº◊ «Í¡≈Õ
ÓÈ∞ º ÷ ’Ø Ò «Ú⁄≈ª, Îπ  «È¡ª
¡Â∂ √πÍ«È¡ª Á∆ ¡ÁÌ∞ºÂ Â≈’ √∆,
«‹√ √Á’≈ ÓÈ∞º÷∆ √«Ì¡Â≈ «Ú’≈√
’Á∆ ’Á∆ ¡º‹ Á∂ ’≥«Í¿±‡ Ô∞º◊
º’ Í‘∞≥⁄∆ ‘ÀÕ Úº÷-Úº÷ √Ó∂∫ ÁΩ≈È
Áπ È ∆¡ª «Úº ⁄ Ï‘∞  √≈∂ «Ú⁄≈’,
«ÚÁÚ≈È ¡Â∂ «¯Ò≈√Î ÍÀ Á ≈ ‘Ø ¬ ∂
«‹È∑ª Á∂ «Ú⁄≈ª È∂ ÁπÈ∆¡ª ˘ ÈÚ∆∫
«ÁÙ≈ «ÁºÂ∆Õ √π’≈Â, ÍÒÀ‡Ø, ¡√±,
’ȫο±Ù∆¡Ù, ◊ΩÂÓ ÏπºË, ◊∞» È≈È’
Á∂ Ú ‹∆, È∆ÂÙ∂ , Ó≈’√, Î≈«¬‚
¡≈«Á Ù÷√∆¡Âª È∂ ¡≈͉∆ «ÈÚ∂’Ò∆
√Ø⁄ È≈Ò ÁπÈ∆¡ª ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ
»Û∆Ú≈Á∆ Ë≈È≈Úª ˘ ÂØ«Û¡≈ ¡Â∂
ÁπÈ∆¡ª ˘ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ «ÁºÂ∂Õ
√Ó∂ ∫ Á∂ ‘ ÁΩ  «Úº ⁄ ÓÈ∞ º ÷ Á∂
√Ø ⁄ ‰-«Ú⁄≈È Á≈ „≥ ◊ ÏÁÒÁ≈
¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø‹ª ¡Â∂
Â’È∆’∆ «Ú’≈√ È≈Ò «‹ºÊ∂ ÓÈ∞º÷ Á≈
«‘‰-√«‘‰ ¿∞ µ ’≈ ‘∆ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø
«◊¡≈, ¿∞µÊ∂ √Á∆¡ª Íπ≈‰∆¡ª «ÓºÊª
Ú∆ ‡∞º‡ ‘∆¡ª ‘ÈÕ √Á∆¡ª ÂØ∫ ÓÈ∞º÷∆
√∆ √Ï≥Ë∆ √≈‚∆ ÒØ’Ë≈≈ ’«‘≥Á∆
¡≈¬∆ ‘À «’ ”Â∂≈ ⁄≥Ó È‘∆∫ «’√∂ ’≥Ó
¡≈¿∞ ‰ ≈ ÍÙ» ¡ ª Á∂ ‘º ‚ «Ú’Á∂ “ “Í
¡º ‹ √«ÊÂ∆ ÏÁÒ ◊¬∆ ‘À Õ ÓÈ∞ º ÷ ∆
¡≥◊ Á»«‹¡ª Á∂ ’≥Ó ¡≈¿∞‰ Òº◊ ͬ∂
‘ÈÕ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÷»È, ¡º÷ª, ◊∞Á∂, Î∂ÎÛ∂
¡«Á Á»«‹¡ª Á∂ ’≥Ó ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ‘Ø Ú∆ ÷Ø‹ Ò◊≈Â≈ ‹≈∆
‘ÀÕ ‘∞‰ º’ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Ë≈«Ó’ ◊zÊ
≥ ª
Ù≈√Âª «Úº⁄ ÍÛ∑Á∂ ¡≈¬∂ ‘ª «’ “Óª
Á∆ ’∞º÷ «¬º’ Â∑ª Á≈ ’∞≥Ì∆ È’ ‘∞≥Á∆
‘À «‹√ «Úº⁄ Íπº·≈ Ò‡«’¡≈ ‹∆Ú ºÏ
¡º◊∂ ¡‹Ø¬∆¡ª ’Á≈ ‘À «’ ÓÀ˘ «¬√
’∞≥Ì∆ È’ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º„ ÓÀ∫ Ï≈‘ ¡≈
’∂ Â∂≈ È≈Ó ‹Íª◊≈Õ Í ‹ÈÓ ÒÀ‰
¿∞ Í ≥  ‹∆Ú Áπ È ∆¡ª Á∂ ≥ ◊ ÂÓ≈«Ù¡ª «Úº⁄ ◊ÒÂ≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ“
«Ú«◊¡≈È È∂ ¡º‹ √≈˘ Áº«√¡≈ ‘À «’
Óª Á∆ ’∞º÷ «‹√ ”⁄Ø∫ ◊∞», Í∆, ÍÀ◊≥Ï
¡Â∂ Ó‘ªÈ≈«¬’ ‹ÈÓ∂ ¿∞‘ ’∞≥Ì∆ È’
È‘∆∫ ÏÒ«’ Í«ÚºÂ ‘ÀÕ Óª Á∆ ’∞÷
º «Úº⁄
Ϻ⁄≈ Ó≥Á-Ó≥Á Óπ√’≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ Ï∂‘ºÁ √πº«÷¡Â Ó«‘√»√ ’Á≈
‘ÀÕ ¿∞‘Á∂ Áπ¡≈Ò∂ «¬º’ «fiºÒ∆Á≈ ÍÁ≈
‘ÀÕ ¿∞‘Á∂ Ó»‘
≥ «Úº⁄ ◊≥Á-Ó≥Á È‘∆∫ ‹ªÁ≈
ÏÒ«’ ¿∞‘ È≈Û»¬∂ ≈‘∆∫ ¡≈͉∆ ÷π≈’
ÒÀ «‘≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ‘∞‰ Óª Á∂ ◊Ì «Úº⁄
Ϻ⁄∂ ˘ «Ú⁄«Á¡ª Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈
‘ÀÕ
«¬√ Â∑ª ÓÈ∞º÷∆ √«Ì¡Â≈ Ô∞º◊ª
ÂØ∫ Ò◊≈Â≈ «Ú’≈√ ’Á∆ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ
«¬‘ ◊Â∆ ‘∞‰ Í«‘Òª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ï∂‘ºÁ
Â∂˜ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ ÚÂ≈«¡≈
«Úº ⁄ Íπ  ≈ÂÈ » Û ∆Ú≈Á∆ Ë≈È≈Úª
‡∞º‡Á∆¡ª ‘ÈÕ ’∞fi ÈÚ∆∫ Â∑ª ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ Ú∆ ‹ÈÓ ÒÀ ‘∂ ‘ÈÕ «Ó√≈Ò
Ú‹Ø∫ ¡º‹ Úº÷-Úº÷ ’≥ÍÈ∆¡ª ’≈Ó≈Â∆
Ô≥Â ÍzØ‚’‡ ω≈ ’∂ ÌØÒ∂-Ì≈Ò∂ ÒØ’ª
˘ Ò∞ º ‡ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «Ú«◊¡≈È’
«Ú’≈√ Á∂ È≈Ò ÓÈ∞º÷ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈
«Ú’≈√ ‘؉≈ Ú∆ ÏÛ≈ ˜»∆ ‘À Í
’º‡Û »Û∆Ú≈Á∆ Â≈’ª ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ª
˘ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’Á∆¡ªÕ ‹∂ ’ 
«Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÓÈ∞º÷ Á∆ √Ø⁄«Ú⁄≈ Á≈ «Ú’≈√ È‘∆∫ ‘∞ ≥ Á ≈ ª
«Ú«◊¡≈È’ ÷Ø ‹ ª Ú∆ √Ó≈‹ Ò¬∆
«ÚÈ≈Ù’≈∆ √≈Ï ‘Ø √’Á∆¡ªÕ
ˆÒ √Ø⁄ Ú≈Ò∂ ÓÈ∞º÷ª Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄
‹≈‰ È≈Ò «¬È∑ª Á∆ ˆÒ ÚÂØ∫ ‘؉∆
Ù∞» ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ª Á≈ ‘
Ô∞º◊ «Úº⁄ «ÚØË ‘∞≥Á≈ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ
Áπ È ∆¡ª Á∂ «‹‘Û∂ «÷º « ¡ª «Úº ⁄
»Û∆Ú≈Á∆ Â≈’ª ÚË∂∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆
‘∆¡ª, ¿∞µÊ∂-¿∞µÊ∂ ‹∆ÚÈ Í¤Û «◊¡≈Õ
¿∞ ‘ √Ó≈‹ Ï‘∞  ں ‚ ∂ «Ú⁄≈’,
«ÚÁÚ≈È, Ò∂÷’ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È∆ È‘∆∫
ÍÀÁ≈ ’ √’∆¡ªÕ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ «‹ºÊ∂«‹ºÊ∂ Íπ≈‰∂ Ú∂«Ò¡ª «Úº⁄ Ú∆ ¡≈͉∂
«Ú⁄≈ Í◊‡ ’È Á∆ ’∞fi ¡≈˜≈Á∆
√∆, ¿∞µÊ∂ ÏÛ∂ ¿∞ÂÓ Á‹∂ Á≈ √≈«‘Â
«⁄¡≈ «◊¡≈Õ «Í¤Ò∂ ’∞fi ¡√∂ ÁΩ≈È
Ô»Í∆È Á∂Ùª «Úº⁄ ‘ج∆¡ª «Ï‹Ò∆,
‡ÀÒ∆ÎØÈ, «√È∂Ó≈, ‡∆.Ú∆. ¡Â∂ ÓØÏ≈¬∆Ò
ÎØÈ ¡≈«Á «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø‹ª È∂ ÓÈ∞º÷∆
‹∆ÚÈ Á≈ Ó» ≥ ‘ -Óπ ‘ ªÁ≈ ‘∆ ÏÁÒ
«ÁºÂ≈Õ ÓÈ∞º÷ Á∂ √Ø⁄‰-«Ú⁄≈È ¡Â∂
ËÂ∆ Á∂ «Ú⁄‰ Á≈ „≥◊ ÏÁ«Ò¡≈
‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ‘À ÓÈ∞º÷∆
«Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÓÈ∞º÷ Á∆ √Ø⁄«Ú⁄≈ Á≈ Ú∆ «Ú’≈√ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘À Í ÓÈ∞ º ÷ ˘ ‘È∂  ∂ «Úº ⁄ º ÷ ‰
Ú≈Ò∆¡ª »Û∆Ú≈Á∆ Â≈’ª √Á∆¡ª ÂØ∫
ÓÈ∞º÷∆ √Ø⁄ ˘ Íπ≈ÂÈ Ë≈È≈Úª Á∂
√≥◊Òª È≈Ò Ï≥È∑ ’∂ º÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’Á∆¡ª ¡≈¬∆¡ª ‘ÈÕ ÁπÈ∆¡ª Ì
«Úº⁄ «‹ºÊ∂-«‹ºÊ∂ ÓÈ∞º÷∆ √Ø⁄ »Û∆Ú≈Á∆
Ë≈È≈Úª ÂØ∫ Óπ’ ȑ∆∫ ‘∞≥Á∆ ª ¿∞µÊ∂
«Ú’≈√ Ú∆ «¬º’ Â∑ª È≈Ò «ÚÈ≈Ù ‘∆
√≈Ï «√º Ë ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ Á≈
Î≈«¬Á≈ ‘Ó∂Ù≈ Óπ·
º ∆ Ì ÒØ’ª ˘ ‘∆ ‘∞Á
≥ ≈
‘À √◊Ø∫ ≈‹ ’Á∆¡ª Â≈’ª ÒØ’ª
Ò¬∆ «Ú’≈√ Á∂ “‘Ú≈¬∆ Ó«‘Ò“ ¿∞√≈
’∂ ¿∞ È ∑ ª Á∆¡ª √Óº « √¡≈Úª ÂØ ∫ Ú∆
’Ó≈¬∆¡ª ’ ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ
ËÓ ¡√Ê≈Ȫ ¡Â∂ ‚∂«¡ª ”Â∂
Ò◊≈Â≈ ÚË ‘∆¡ª Ì∆Ûª Áº√Á∆¡ª
‘È «’ √Ó≈‹ Á∆ Ï‘∞«◊‰Â∆ ÏΩ«Ë’
ͺ ÷ Ø ∫ Ò◊≈Â≈ ’≥ ◊ ≈Ò ‘Ø ‘∆ ‘À Õ
⁄≥◊∆¡ª «’Â≈Ϫ, ÓÀ◊˜∆È, ¡÷Ï≈
¡Â∂ ‡À Ò ∆«Ú˜È Á∂ ⁄≥ ◊ ∂ Íz Ø ◊ ≈Ó
Íz √ ≈« ’’∂ √Ó≈‹ Á∆ √Ø ⁄ ˘
ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À Õ √≥ ’ ∆È
Á≈«¬«¡ª ˘ ÂØÛ ’∂ Ï‘∞-«◊‰Â∆ ÒØ’ª
Á∆ √Ø⁄ ˘ Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ √Ø⁄ ω≈«¬¡≈
‹≈ √’Á≈ ‘À Õ ⁄≥ ◊ ∂ ¡Â∂ ÈÚ∂ ∫ -ÈÚ∂ ∫
«Ú⁄≈ ◊z « ‘‰ ’Á∂ «‘‰ È≈Ò
«˜≥Á◊∆ ÚË∂∂ Ó≈ȉÔØ◊ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
«¬√ Ò¬∆ √≈˘ √Ì ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’
¡≈͉∂ «ÁÓ≈◊ª Á∂ Á ÷πºÒ∑∂ º÷ ’∂ ÈÚ∂∫
«Ú⁄≈ª ˘ ÍzÚ∂Ù ‘؉ Á∂¬∆¬∂Õ ÈÚ∂∫
«Ú⁄≈ª Á∆ ØÙÈ∆ «Úº⁄ »Û∆Ú≈Á∆
Ë≈È≈Úª Á∆ Ëπ ≥ Á ¡≈͉∂ ¡≈Í
«Ï÷‰ Òº◊ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈
√≈‚∆¡ª √Ø⁄ª ˘ «ÚÙ≈ÒÂ≈ Ï÷ÙÁ∂
‘ÈÕ √≈‚∂ «Ú‘≈ ˘ ÂÏÁ∆Ò ’Á∂
‘ÈÕ √≈˘ ‘ ÚÂ≈∂ ˘ Á∂ ÷ ‰,
√Ófi‰ ¡Â∂ Í÷‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ «ÓÒ
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ √≈‚∆ √Ø⁄ ËÓª, Ó˜∑Ϫ
¡Â∂ √≥ Í Á≈Úª Á∂ Á≈«¬«¡ª ˘
¿∞Òßÿ ’∂ ÓÈ≈ÚÚ≈Á∆ √Ø⁄ ω ‹ªÁ∆
‘ÀÕ Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ ÎÒ√Î≈ ÓÈ∞º÷ ‹≈Â∆
Á∂ ‘ Â∑ ª Á∆¡ª Óπ Ù ’Òª,
√Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ ‘ÀÕ «¬‘Ø ÎÒ√Î≈
√≈‚∂ √«Ó¡ª Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ ÒØÛ
Ú∆ ‘ÀÕ
IHEE@-EA@I@
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
28
’zªÂ∆’≈∆ ’Ú∆ Í≈Ù
‚≈. √π«≥Á Ë≥‹Ò
? Í≈Ù ’Ω‰ √∆ ?
- Ï‘∞ √≈∂ ’Ú∆ ’
ë zªÂ∆í È≈Ò
¿∞√ √Ó∂∫ ‹∞ÛÁ∂ È∂ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ Í’ΩÛ ¿∞Ó
«Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ È∂Õ Í Í≈Ù ¤Ø‡∆ ¿∞Ó
«Ú⁄ ‘∆ ¡≈͉∂ Í«‘Ò∂ ’≈«Ú √≥◊z«‘
È≈Ò ‘∆ ’z ª Â∆’≈∆ ’Ú∆¡ª «Ú⁄
Ù≈«ÓÒ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, AIE@ «Ú⁄ ‹ÈÓ
ÒÀ‰ «Íº¤∫Ø ⁄Û∑Á∆ ‹Ú≈È∆ «Ú⁄ ‘∆ ¿∞‘
’
ë ªz Â∆’≈∆í ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ Ì≈Ú ¡Ê
‘À «’ ë ’ z ª Â∆í Á ∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∆
Ó‘ºÂÂ≈ ˘ ¿∞‘ ◊Ì»‡ ¿∞Ó∂ ‘∆ √Ófi
⁄πº«’¡≈ √∆Õ ¡≈͉∂ ’ÂÒ ‘؉ º’
¿∞‘ ’
ë ªz Â∆í È≈Ò ‹∞«Û¡≈ «‘≈Õ ÏÛ∆
«ÙºÁ È≈Ò Ø‘-«ÚÁØ‘ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ
«‘≈Õ B@Ú∆∫ √Á∆ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ‘Ø
Í≥‹≈Ï∆ ’Ú∆ Í≈Ù «‹ºÈ∆ ¤Ø‡∆ ¿∞Ó «Ú⁄
’zªÂ∆’≈∆íÙÏÁ È≈ˇ «¬’-«Ó’ È‘∆∫
‘Ø √«’¡≈Õ √Ø Í≈Ù Óπ º ÷ ÂΩ  í  ∂
’z ª Â∆’≈∆ ’Ú∆ √∆Õ ¿∞ √ «Ú⁄
«Ú⁄≈Ë≈≈ ¡Â∂ ÓΩ«Ò’Â≈ Á≈ √πÓ∂Ò
√∆, ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ ’«ÚÂ≈ Á≈ «ÙºÁÂ
ÌÍ» √πÓÒ
∂ ¿∞√ ¡≥Á Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈
√∆Õ «¬√ ’’∂ ¿∞‘ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÈΩ∫ ÓØ„∆
’Ú∆¡ª «Ú⁄Ø∫ «¬º’, ¡Â∂ Ï‘∞ ¤Ø‡∆
¿∞Ó «Ú⁄ ’zªÂ∆’≈∆ «Ú⁄≈Ë≈≈
Ú≈Ò≈, ¡≈’zØÙ Ì∆ ’«ÚÂ≈ «Ò÷‰
Ú≈Ò≈ ’Ú∆ ω «◊¡≈Õ Í≥ ‹ ≈Ï∆
’zªÂ∆’≈∆ ’«ÚÂ≈ Á∂ ÈΩ∫ ÓØ„∆ ’Ú∆ Í≈Ù, Ò≈Ò «√≥ ÿ «ÁÒ, √≥  ≈Ó
¿∞Á≈√∆, ‘Ì‹È ‘ÒÚ≈Ú∆, ◊∞Á∆Í
◊∂Ú≈Ò, ÁÙÈ ÷‡’Û, ¡Ó‹∆Â
⁄≥ÁÈ, Ú«¡≈Ó √≥Ë,» ¡Â∂ √≥ √≥Ë» AIG@«Ú¡ª Á∂ ¡≥Ì Á∆ √≈‚∆ Ò∂÷’Í∆Û∑∆ Á∂ È≈«¬’ √ÈÕ
Í≈Ù ’zªÂ∆’≈∆ «’¿∞∫ Ï«‰¡≈?
- ‹ÁØ∫ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ Ï≈∂
’ج∆ «ÙºÁ È≈ˇ «¬‘ Ó«‘√»√ ’∂ «’
«‹‘Û∆ «˜≥Á◊∆ ¿∞‘ «‹¿∞∫ ‘∂ È∂, ¿∞‘
«‹¿∞ ∫ ‰ ÔØ ◊ È‘∆∫ ‘À , ≈‹È∆Â’√Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ „ª⁄≈ Â∞ ‘ ≈‚∂
√πÍ«È¡ª, ’ÒÍÈ≈ Á∆¡ª ¿∞‚≈‰ª ˘
Ïπ∂ Â∆’∂ È≈Ò ¡≈͉∆ Ó≥«˜Ò Â
í ∂ Íπ‹
º ‰
ÂØ∫ Ø’ «‘≈ ‘À, ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ˘ ¿∞√
Á≈ ‘º’ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈, «Î ı≈‘Ù ‘∞Á
≥ ∆
‘À «’ ‹ª «¬√ „ª⁄∂ ˘ √Ú∆’≈ ’
Ò˙ ‹ª «¬√ Á∂ «Ú∞ºË √≥ÿÙ ’ØÕ
«‹ºÈ∆ ¤∂Â∆ ¡Â∂ «ÙºÁ È≈Ò ’ج∆
«ÚÁØ ‘ ¡Â∂ √≥ ÿ Ù Á≈ √Â≈
¡Í‰≈¿∞ ∫ Á≈ ‘À , ¿∞ È ∑ ª ¤∂  ∆ ¿∞ ‘
’zªÂ∆’≈∆ ω ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Í≈Ù Ú∆ «¬≥‹
‘∆ ’zªÂ∆’≈∆ ω «◊¡≈Õ
’∆ H@«Ú¡ª Á∂ Á‘≈’∂ Á∂ ‘≈Ò≈Â
¿∞√ Á∆ ’zªÂ∆’≈∆ √Ø⁄ Á≈ ’≈È Ï‰∂?
- È‘∆∫, Í≥‹≈Ï Á∆ H@«Ú¡ª Á∂
Á‘≈’∂ Á∆ Á«‘Ù Í≈Ù Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄
ÈÚª ÓØÛ Á∂‰ Ú≈Ò∆ Á»‹∆ Úº‚∆ ÿ‡È≈
√∆ ‹ª Í≈Ù Á∂ ’zªÂ∆’≈∆ ‘؉ Á≈ Á»‹≈
’≈È √∆, Í«‘Ò≈ È‘∆∫ √∆Õ Í≈Ù ¡√Ò
«Ú⁄ ‘’»ÓÂ∆ ¡Â∂ «Î’» Á«‘ÙÂ◊Á∆
ÁØÚª Á≈ «ÚØË∆ √∆Õ ‹∂ ’∂ÚÒ «¬‘ «’‘≈
‹≈Ú∂ «’ ¿∞‘ √‡∂‡ ‡À«∂ ˜Ó ‹ª ‘’»ÓÂ∆
Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á≈ «ÚØË∆ √∆, ª «¬‘
¿∞√ Á∆ Ùı√∆¡Â Á≈ ¡Ë»≈ ͺ÷ ‘ÀÕ
«¬‘ ◊º Ò ‹≈‰∂ - ¡‰‹≈‰∂ , «Î’»
(BA Ó≈⁄ B@AD ˘ A@F.G Àµ‚ ¡ÀµÎ ¡ÀµÓ ∂‚∆˙ ’ÀÒ◊∆ Á∂
√≥⁄≈Ò’ «Ù∆ È≈◊ È≈Ò ‘ج∆ ◊ºÒÏ≈ Â
í ∂ ¡≈Ë≈«Â)
Á«‘ÙÂ◊Áª Á∂ ‘º’ «Ú⁄ Ì∞◊ÂÁ∆ ‘ÀÕ
‹∂ ’∂ Ú Ò «¬‘ ’‘Ø ∫ «’ Í≈Ù «Î’»
Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á∂ «Ú∞Ë
º √∆, ª «Î «¬‘
◊º Ò ‘’» Ó Â∆ Á«ÙÂ◊Áª ˘ ͺ · ∂
Í≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ Í»∂ √º⁄ Á≈ «Í¤Ø’Û «¬‘
‘À «’ Í≈Ù Í«‘Ò∂ ’≈«Ú-√≥◊z«‘ ÒØ‘
’Ê≈íÈ≈Ò ‹ÁØ∫ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈
‘À ª AIG@ «Ú⁄ ¿∞√ √Ó∂∫ ¿∞‘ B@
√≈Ò ÂØ∫ ÿº‡ ¿∞Ó Á≈ √∆ Â∂ ‹∂Ò∑ «Ú⁄
√∆Õ ¿∞‚Á∂ Ï≈˜ª Ó◊í(AIGD) ¿∞√ Á≈
Á» ‹ ≈ ’≈«Ú-√≥ ◊ z « ‘ √∆, ¡Â∂ √≈‚∂
√«Ó¡ª «Ú⁄í Â∆‹≈, ‹Ø √Â≥Ï AIGH
«Ú⁄ ¿∞√Á∂ «‹¿∞∫Á∂ ‹∆¡ ¤«Í¡≈ √∆Õ
√Ø Í≈Ù ˘ ’zªÂ∆’≈∆ ’«ÚÂ≈ Á∂ È≈Ò
‹ØÛÈ Ú≈Ò≈ «Î’» Á«‘ÙÂÚ≈Á È‘∆∫
√∆, √◊Ø∫ ‘’»ÓÂ∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á √∆Õ «¬√
Ï≈∂ «¬‘ Áº√‰≈ ‹»∆ ‘À «’ ‹ÁØ∫ Í≈Ù
Í≥‹≈Ï∆ ’«ÚÂ≈ Á∂ «ÁzÙ ¿∞µÍ Ș
¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ª ¿∞√ √Ó∂∫ È’√ÒÏ≈Û∆
ÒØ’ Ò«‘ ⁄ºÒ ‘∆ √∆, «¬√∂ ’’∂
¿∞√Á∆ ’«ÚÂ≈ «Ú⁄ «¬√∂ ÁΩ Á≈ ‹ÒΩ¡
Ș ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ G@«Ú¡ª Á∂ ¡≥Â
«Ú⁄ Â∂ H@«Ú¡ª Á∂ Ù∞» «Ú⁄ «Î’»
Á«‘ÙÂÚ≈Á Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À,
¡Â∂ ÒØ’ «Î’» Â∂ ‘’»ÓÂ∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á
Á∂ ÁØ ÍπÛª «Ú⁄’≈ Í∆√∂ ‹≈‰ Òº◊Á∂
‘È, ¿∞ √ √Ó∂ ∫ Í≈Ù È∂ «Ùº Á  È≈Ò
Ó«‘√»√ ’∆Â≈ «’ «¬√ Â∑ª Á∂ «Î’»
Á«‘ÙÂÚ≈Á Á∂ «ÚØË «Ú⁄ ‚‡ ‹≈‰≈
Ú∆ ‹≈◊Á∆ ˜Ó∆ Ú≈Ò∂ ’Ú∆ Á≈ ‘º’
¡Â∂ ¯˜ ‘∞Á
≥ ≈ ‘À, ¡Â∂ Í≈Ù È∂ ¡≈͉≈
«¬‘ ¯˜ Í»  ∆ ÂÈÁ∂ ‘ ∆ È≈Ò
«ÈÌ≈«¬¡≈Õ
Í≈Ù Á∂ ¡≈ÒØ⁄’ ’«‘≥Á∂ È∂ ¿∞√ ˘
Ï≈¡Á «Ú⁄ ÏØ⁄ «Ò¡≈ «◊¡≈, ‹ª ‹∂Ï
«Ú⁄ Í≈ «Ò¡≈ «◊¡≈!
- «¬º’ «Ë Á≈ Ù‘∆Á Á»‹∆ «Ë
Ò¬∆ ¡ºÂÚ≈Á∆ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Ù‘∆Á Ì◊Â
«√≥ÿ, ≈‹◊»», √π÷Á∂Ú «‘≥Á√Â≈È Á∆
‹ÈÂ≈ Ò¬∆ ‘∆Ø È∂, Í √ª‚√ Á∂
Í«Ú≈ ’ØÒØ∫ ¿∞‘Ȫ Ï≈∂ Íπº¤Ø «’ ’∆
¿∞ ‘ Ì◊ «√≥ ÿ ˘ Ù‘∆Á∂ - ¡≈˜Ó
’«‘‰◊∂?
«¬√∂ Â∑ ª Í≈Ù Á∂ «ÚØ Ë ∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ Ú≈«Ò¡ª Ò¬∆ Í≈Ù È≈
’Á∆ √∆, È≈ ‘∆ ‘À, Â∂ È≈ ‘∆ ’Á∆
‘ج◊
∂ ≈Õ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª ¡º÷ª «Ú⁄ ª Í≈Ù
«¬≥Ȫ Û’Á≈ √∆ «’ ¿∞‘Ȫ ˘ ¿∞√ Á∂
ı»È Á∆ Ú∆ ÒØÛ Í¬∆Õ √ÍÙ‡ ‘À «’ ’Ω‰
’«‘ «‘≈ Í≈Ù ’∆ √∆, ‹ª ’Ω‰ √∆!
Á»√≈, Í≈Ù ˘ ¡≈͉∆ ‹∂Ï «Ú⁄ Í≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ ÓπÁ
º ∂ Á∆ ◊ºÒ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ Ú∆
Á∂÷Ø «’ Ì◊ «√≥ÿ ˘ ’ª◊√∆¡ª,
‹È√≥ ÿ ∆¡ª, ¡≈∆¡≈ √Ó≈‹∆¡ª,
¡’≈Ò∆¡ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘∂’ È∂ ‘∆ ¡≈͉∆
‹∂Ï «Ú⁄ Í≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‘À,
Í ÒØ’ ‹≈‰Á∂ È∂ «’ AICA «Ú⁄
Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ ¡Â∂ ’ª◊√∆¡ª È∂ ’∆
̱ « Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ √∆! «’√∂ Ú∆ Úº ‚ ∆
Ùı√∆¡Â ˘ ‹∂Ï «Ú⁄ Í≈¿∞‰ Ú≈Ò∂
ÓΩ’≈Íz√ª Á∆ ’Á∂ ’ج∆ ’Ó∆ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ∆Õ
Í Í≈Ù Ï≈∂ √ÍÙ‡ ‘À «’ ¿∞√Á∂ ÍÀ’
Ø ≈
Í«‘Òª Ú∆ Í≈Ù Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂
√ÓÊ’ √È ¡Â∂ ¡º‹ Ú∆ ‘È, ’ºÒ∑
Ú∆ «‘‰◊∂Õ Ó∂∆ ◊ºÒ ’Á∂ ‘Ø∫ ª
√π«≥Á Ë≥‹Ò AIG@ «Ú⁄ Ú∆ Í≈Ù Á≈
ÁØ√ √∆, ¡º‹ Ú∆ ‘ÀÕ Í≈Ù Á∂ «‹¿∞∫Á∂
‹∆ Ú∆ ¿∞√ È≈Ò «ÓÒÁ≈ «‘≈ Â∂ ‘∞‰
Ú∆ ¿∞√Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò «Í¡≈
’Á≈ ‘ªÕ «Ú⁄≈ª Á∆ «È≥ÂÂ≈ ¡Â∂
Ò◊≈Â≈Â≈ Ò¬∆ Ú¯≈Á≈∆ Á≈ ‘؉≈
˜»∆ ‘ÀÕ
? Â∞‘≈‚∂ Í≈Ù È≈Ò «Èº‹∆ √Ï≥˪ Ï≈∂
Áº√!Ø
- Ó∂∂ ¿∞√ Á∂ È≈Ò «Èº‹∆ ¡Â∂
«Ú⁄≈Ë≈’ √Ï≥Ë √È, È∂ÛÂ≈ √∆, ¡Â∂
‘ÀÕ «Èº‹∆ √Ï≥˪ Ï≈∂ Í≈Ù ‡z√‡ «ÏÒ’∞Ò
º
√ÍÙ‡ ‘ÀÕ Ï‘∞ ÒØ’ È∂ «‹‘Û∂ Í≈Ù Á≈
È≈Ó ÚÂ’∂ Úº‚≈ Ï‰È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’
‘∂ È∂, ÓÀ∫ «√¯ «¬≥È≈ ‘∆ ’‘ª◊≈ «’
‹ÁØ ∫ AIHF Â∂ AIHG «Ú⁄ ¿∞ ‘
’ÀÒ∆ÎØÈ∆¡≈ ¡≈«¬¡≈, ÓÀ∫ ÁØ Ú≈ ¿∞√
˘ «ÓÒ‰ «◊¡≈ √∆Õ ’¬∆-’¬∆ «ÁÈ
¡√∆∫ Í«‘Òª Ú∆ «¬’º·∂ «‘≥Á∂ ‘∂ ‘ªÕ
ë ‹ º Ê ∂ Ï ≥ Á ∆í Â∂ ë « √¡≈Ûí «Ú⁄ Ú∆ ÓÀ ∫
¤ÍÁ≈ «‘≈ ‘ªÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ Í⁄∂ Í≈Ù
’º„Á≈ ‹ª ’„Ú≈¿∞∫Á≈ «‘≈ ‘À, AIG@
ÂØ∫ Ù∞» ‘ج∆ √≈‚∆ È∂ÛÂ≈ ¿∞√Á∂ ¡≥Â
º’ «ÈÌ∆ ‘ÀÕ √Ì ÂØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»È ◊ºÒ
√ªfi∆ ’È Ú≈Ò∆ «¬‘ ‘À «’ Ó∂  ∆
«¬’ÒΩÂ∆ Ï∂‡∆ √
ë ÓÂ≈í Á≈ ‹ÈÓ B@ Ó¬∆
AIHG ˘ ‘Ø«¬¡≈ √∆, ‹ÁØ∫ ¡◊√Â
AIHG «Ú⁄ ÓÀ∫ Í≈Ù ˘ «ÓÒ‰ «◊¡≈
ª ¿∞√È∂ ¿∞Ҫ̪ «ÁºÂ≈ «’ Ï∂‡∆ ˘ È‘∆∫
«Ò¡≈«¬¡≈Õ Ïº⁄∆ ¤Ø‡∆ √∆ Â∂ ÓÀ∫ ¿∞√ ˘
È≈Ò È‘∆∫ ÒÀ’∂ «◊¡≈ √∆, Í ¡◊√Â
AIHG «Ú⁄ ÓÀ∫ ¿∞√ Ò¬∆ ¡≈͉∆ Ï∂‡∆
Á∆ ÎØ‡Ø ÒÀ «◊¡≈ √∆Õ √Ó∂∫ Á≈ «’º‚≈ Úº‚≈
Ëz‘
Ø ‘À, ÓÀ∫ «’Ú∂∫ Áº√ª! ‹ÁØ∫ BC Ó≈⁄
AIHH ˘ Í≈Ù ˘ ÂÒÚ≥‚∆ √Ò∂Ó «Ú⁄
◊Øˇ∆¡ª Ó≈∆¡ª ◊¬∆¡≈ ª ¿∞√ Ú∂Ò∂
Ó∂∆ «¬’ÒΩÂ∆ Ϻ⁄∆ Á∆ Â√Ú∆ ¿∞√Á∆
‹∂Ï «Ú⁄ √∆Õ ¿∞‘Á∂ ¿∞µÍ Í≈Ù Á∂ √∆
«Ú⁄Ø ∫ Á∆ «È’ˇ∆ ÷≈«Ò√Â≈È∆
Á«‘ÙÂ◊Áª Á∆ «¬º’ ◊ØÒ∆ ¡Â∂ Í≈Ù
Á∂ ı»È Á∂ «ÈÙ≈È Ú∆ Òº◊∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ÓÀ˘
«¬’ Â∑ª È≈Ò «¬‘ Ó«‘√»√ ‘∞Á
≥ ≈ ‘À «’
‘Ó∂Ùª Ò¬∆ «Ú¤ÛÈ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≈Ù È∂
√πÈ‘
∂ ≈ «ÁºÂ≈ ‘À, «‹Ú∂∫ ’zªÂ∆’≈∆ ’Ú∆
√≥ ≈Ó ¿∞Á≈√∆ Á∆¡ª √Âª ‘È:
““‹∂ ’  ¡º ‹ È≈ ‘º ’ ª Á∆ ◊º Ò
’∆Â∆, √≈∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ «Ú‘ÈÀ∫ ⁄Ø‘Ò
‹ÒÁ∂Õ
÷∂ª «Ú⁄ «’√≈È Á∂ ÏØ‘Ò ‹ÒÁ∂,
Ó∂∂ ◊∆ ‹ÒÁ∂, Ó∂∂ ÿØÒ ‹ÒÁ∂®U
√πÈ∂‘≈ «¬‘ √∆ «’ «‹¿∞∫Á∂ «‘‰
Ú≈«Ò˙! ‹∂ ¡≈͉∂ ‘º’ª ¿∞µÍ Í«‘≈
È≈ «ÁºÂ≈ ª Á«‘ÙÂ◊Á∆ Â∞‘≈‚∂
Ϻ«⁄¡ª Á≈ «¬‘ ‘≈Ò ’∂◊∆Õ Í≈Ù Á∆
ÌÀ‰ Í≥Ó∆ √≥Ë» «◊ºÒ È∂ Í≈Ù Á∂ ¡≥Â
√Ó∂∫ Á≈ √≈≈ ¡≈÷∆ √Ó≈È ¡≈͉∂
’ØÒ √πº«÷¡Â º«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫
¿∞√È∂ ÓÀ˘ Í«‘Ò∆ Ú≈ «¬‘ Â√Ú∆
«Á÷≈¬∆ ª ¡√∆∫ ÁØÚ∂∫ ÌÀ‰-Ì≈ «‹√
¡Ú√Ê≈ «Ú⁄Ø∫ Òßÿ∂ ‘ØÚª◊∂, Â∞√∆∫ ı∞Á
¿∞√Á≈ ¡≥Á≈˜≈ Ò◊≈ √’Á∂ ‘ØÕ
Í≈Ù Ô≈Á◊≈∆ ’ΩÓªÂ∆ ‡z√‡ Á∂
Ï‰È Ï≈∂, «¬√ Á∆ ¡‹Ø’∆ ωÂ Ï≈∂
’∞fi ‘Ø √ÍÙ‡ ’Ø!
- BC Ó≈⁄ AIHH ˘ ¡≈͉∂
«ÓºÂ ‘≥√ ≈‹ √Ó∂ ‹ÁØ∫ Í≈Ù ’ÂÒ
‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ª √Óπº⁄∂ Í≥‹≈Ï Á∂Ù Á∂
’zªÂ∆’≈∆ ÷∂Ó∂ «Ú⁄ ◊∞º√∂ Â∂ √Ø◊ Á≈
Ó≈‘Ω Ò √∆Õ √≈‚∂ Íz « √º Ë È≈‡’’≈
◊∞ÙÈ «√≥ÿ È∂ ë√ÓÂ≈í Í⁄∂ «Ú⁄
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «’ «¬º’ ’ΩÓªÂ∆ ‡z√‡
ω≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞√ÂØ∫ ÓÀ˘ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈
«’ ¿∞√Á∂ ÓÀ∫Ï ◊∞ÙÈ «√≥ÿ, ‹Ó‘»∆
¡«Ë’≈ √Ì≈ Á∂ ÍzË≈È Ó«‘≥Á «√≥ÿ
√≥Ë» «‹‘Û∂ Í«‘Òª ‹
ë ºÊ∂Ï≥Á∆í Í⁄∂ Á∂
√≥Í≈Á’ √È, Í≈Ù Á∂ «ÍÂ≈ √Ø‘‰ «√≥ÿ
√≥ Ë » Ô» . ¡À µ √. ¬∂ . ÂØ ∫ , «¬≥ ◊ ÒÀ ∫ ‚ ÂØ ∫
«¬≥ ‚ ∆¡È Ú’˜ ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È Á∂
‹ÈÒ √’ºÂ ¡ÚÂ≈ «√≥ÿ ‹Ω‘Ò,
¡Â∂ Í≥ ‹ Úª Â∂ ¡≈÷∆ ÓÀ ∫ ñ√π « ≥ Á 
Ë≥‹Ò-’ÀÈ∂‚≈ ÂØ∫ ω≈¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «Î
Á√≥Ï AIHH «Ú⁄ √Ï-√≥ÓÂ∆ È≈Ò
’ÈÚ∆È ÓÀ˘ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ Â∂ ¿∞ÁØ∫
ÂØ∫ ÒÀ∫’∂ ‘∞‰ º’ «˜≥Ó∂Ú≈∆ «ÈÌ≈ «‘≈
‘ªÕ Í«‘Ò∂ «Â≥È ÓÀ∫Ïª (◊∞ÙÈ «√≥ÿ,
Ó«‘≥Á «√≥ÿ √≥Ë», √Ø‘‰ «√≥ÿ √≥Ë») Á∂
√Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, Ï‘∞Â
√≈∂ ¿∞Â≈Úª «Ú⁄Ø∫ Òßÿ ’∂ ¡º‹’Ò
Í≈Ù Ô≈Á◊≈∆ ’ΩÓªÂ∆ ‡z√‡ Á∂ A@
ÓÀ∫Ï ‘È: Ì≈ ÂØ∫ ‚≈. Í«Ó≥Á «√≥ÿ,
’‘≈‰∆’≈ ¡Â‹∆Â, ’≈Ó∂ ‚
◊∞Ó∆ (Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆
‹ÒßË), ◊∞ÙÈ Ì≈¡ ‹∆ Á∆ Ï∂‡∆
‚≈. ¡∆Â, ¡Â∂ ‹◊∆ ‹Ø√‰ ‘È;
Ô» . ’∂ . ÂØ ∫ √π ÷ Á∂ Ú «√º Ë » («¬≥ ‚ ∆¡È
Ú’˜ ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È) ¡Â∂ Ì≈Â
̱ÙÈ; Ô».¡Àµ√.¬∂. ÂØ∫ Í≈Ù Á∆ ÌÀ‰ Í≥Ó∆
√≥Ë» «◊ºÒ ¡Â∂ √π÷«Ú≥Á ’≥ÏØ‹; ’ÀÈ∂‚≈
ÂØ∫ √π«≥Á Ë≥‹ÒÕ ’∞fi ÓÀ∫Ï ‘Ø ÒÀ‰
Á≈ «Ú⁄≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‘À Í≈Ù Ô≈Á◊≈∆
’ΩÓªÂ∆ ‡z√‡ Á∆ ÓΩ‹»Á≈ ωÂ!
AIIG «Ú⁄ Â∞√∆∫ «Í≥‚ ÒªÏÛ≈ ¡≈¬∂
√∆Õ ¿∞ Á Ø ∫ Í≈Ù Ï≈∂ Â∞ ‘ ≈‚∆¡ª «’Ú∂ ∫
Á∆¡ª ◊ºÒª ‘∞Á
≥ ∆¡ª √È ?
- Ó«‘≥ Á  «√≥ ÿ √≥ Ë » (‹Ó‘»  ∆
¡«Ë’≈ √Ì≈ Í≥‹≈Ï Á∂ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∂
ÍzË≈È √È), Ó≈√‡ √πÁÙÈ ’∞Ó≈
ÒªÏÛ≈ √≈‚∂ ‡z√‡ Á∆ Í≥‹≈Ï ’Ó∂‡∆
Á∂ √’º   √È, ‹∞ Ò ≈¬∆-¡◊√Â
AIIG Á≈ √Óª √∆, ¡√∆∫ √≈∂ «¬º’
«ÁÈ √À Â
í ∂ «È’Ò∂ √∆Õ Â∞√∆∫ Ú∆ √≈‚∂
È≈Ò √∆- ¡√∆∫ ‡z √ ‡ ÚÒØ ∫ ‚≈.
‹◊Â≈ Á≈ √ÈÓ≈È ’È≈ √∆ Â∂
«¬√∂ «√Ò«√Ò∂ «Ú⁄ √Ò≈‘ ’È ÓÀ∫
ÒªÏÛ≈ «◊¡≈ √∆Õ Íπº¤‰≈ ª ÓÀ˘
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ «Ù∆ ‹∆, Â∞√∆∫ ¿∞√
√Ó∂∫ ’∆ √π«‰¡≈ √∆ Â∂ «’‘Û∆¡ª ◊ºÒª
Â∞‘≈˘ Ô≈Á È∂, Í Â∞‘≈‚∂ ͺ∞¤‰ Â
í ∂
ÓÀ∫ Áº√‰≈ ⁄≈‘ª◊≈ «’ √≈‚∆¡ª ◊ºÒª
Í≈Ù Ï≈∂, ’zªÂ∆ Ï≈∂, Í≈Ù Á∂ «Î’ª
Ï≈∂ , ¡≈Ê’-√≈«‘Â’-√Ó≈‹’≈‹È∆Â’ «Î’ª Ï≈∂ √È, ¡√∆∫ È≈
ª Òº⁄ ◊∆ª Â∂ Ì≥◊Û∂ Í≈ ‘∂ √∆,
È≈ ¡√∆∫ «’√∂ ÒØ’ «ÚØË∆ ‘’»Ó Á≈
◊∞‰◊≈‰ ’ ‘∂ √∆- ¡√∆∫ ª «‹‘Ø
«‹‘∆¡ª ◊ºÒª ¡º‹ ’Á∂ ‘ª, ¿∞‘Ø
«‹‘∆¡ª ¿∞√ √Ó∂∫ ’Á∂ √∆Õ
¿∞√ √Ó∂∫ ‘ج∆ Í≈Ù Á∆ ’«ÚÂ≈ Á∆
⁄⁄≈ Ï≈∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò Áº√Ø !
Í≈Ù ¡≈͉∆ ’«ÚÂ≈ ’’∂ ‘∆
Ó‘ºÂÚÍ»È Ï«‰¡≈ ‘ÀÕ Í≈Ù Á∂ √≈«‘Â
«Ú⁄ ¡Ê≈‘ ◊∞√
º ≈ √∆-¡≈’zÙ
Ø √∆Õ ¿∞‘
«’√∂ Ú∆ ÙÏÁ Á∂ Íz⁄ºÒ ¡ʪ ˘
ÏÁÒ’∂ Í∂Ù ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ Í≈·’ ˘
¡«‹‘≈ fi‡’≈ «Á≥Á≈ √∆ «’ Í≈·’ Á≥◊
«‘ ‹ªÁ∂ √ÈÕ ’¬∆ Ú
ë ‚
º ∂ ’Ú∆í ‘À≈È
‘∞Á
≥ ∂ √È «’ ¿∞‘Ȫ ˘ «¬‘ ◊ºÒ «’¿∞∫
È‘∆∫ √πºfi∆! ¡≈Ó «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’
«¬≥ ‚ ∆¡≈ ‹ª Ì≈ Á≈ È≈Ó ≈‹≈
ÁπÙÔ≥ Á∂ ÍπÂ
º  Ì ¿∞µÂ∂ «Í¡≈ √∆¡≈ÍØ ¡≈͉∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ‘À- Í Í≈Ù
«¬√ Ï≈∂ ¡≈͉∂ Í«‘Ò∂ ’≈«Ú-√≥◊«z ‘
Á∆ Í«‘Ò∆ ’«ÚÂ≈ Ì
ë ≈Âí «Ú⁄- Í≈Ù
Á∆ ¿∞Ó ¿∞Á∫Ø B@ √≈Ò ÂØ∫ Ú∆ ÿº‡ √∆’∞fi ‘Ø ’«‘≥Á≈ ‘À:
Ó≈⁄ B@AE
Ì≈ÂÓ∂∂ √«Â’≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Ó‘≈È ÙÏÁ
«‹ºÊ∂ «’Â∂ Ú∆ Ú«Â¡≈ ‹≈¬∂
Ï≈’∆ √≈∂ ÙÏÁ ¡Ê-‘∆‰ ‘Ø ‹ªÁ∂
‘ÈÕ
«¬√ ÙÏÁ Á∂ Ì≈Ú,
÷∂ª Á∂ ¿∞‘Ȫ ÍπÂ
º ª ÂØ∫ ‘È
«‹‘Û∂ ¡º‹ Ú∆ ∞÷
º ª Á∂ Íz¤≈«Ú¡ª È≈Ò,
Ú’Â «Ó‰Á∂ ‘ÈÕ
¿∞Ȫ∑ ’ØÒ «„º‚ ÂØ∫ «ÏȪ, ’ج∆ √Óº«√¡≈
È‘∆∫Õ
Â∂ ¿∞‘ Ì∞÷
º Òº◊‰ Â
í ∂
¡≈͉∂ ¡≥◊ Ú∆ ⁄Ï≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√∂ Â∑ ª «¬√ ’«ÚÂ≈ «Ú⁄
¡÷∆ Â
í ∂ ¿∞‘ ’«‘≥Á≈ ‘À:
‹Á Ú∆ ’ج∆ √Óπ⁄
º ∂ Ì≈ Á∆
’
ë Ó
Ω ∆ ¬∂’Â≈í Á∆ ◊ºÒ ’Á≈ ‘À
ª Ó∂≈ «⁄ºÂ ’Á≈ ‘À¿∞√Á∆ ‡ØÍ∆ ‘Ú≈ ⁄
í ¿∞¤≈Ò «Á¡ªÕ
¿∞√˘ Áº√ª
«’ Ì≈ Á∂ ¡Ê
«’√∂ ÁπÙÔ≥ È≈Ò √Ï≥Ë ȑ∆∫
√◊Ø∫ ÷∂ª «Ú⁄ Á≈«¬ ‘ÈÕ
«‹ºÊ∂ ¡≥È ¿∞µ◊Á≈ ‘À
«‹ºÊ∂ √≥Ȫ∑ Òº◊Á∆¡ª ‘È... ...
«¬‘ ‘È ¿∞√Á∂ ÓÈ «Ú⁄ Ì≈Â
Á∂ ¡ÊÕ Í≈Ù Á∆¡ª ¡≈÷∆ «Â≥È
’«ÚÂ≈Úª AIHE-HG «Ú⁄ Íz’≈«ÙÂ
‘ج∆¡ª √ÈÕ ¿∞‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ ÁØ ‘ÈÏ
ë Á
∂ ıÒ∆ Ò¬∆ «ÏÈÀ-ͺÂí ¡Â∂ Ë
ë Ó
Á∆’Ù≈ Ò¬∆ «ÏÈÀ - ͺ  í Õ «¬‘Ȫ
’«ÚÂ≈Úª Á≈ Ó‘ºÂÚ «¬‘ ‘À «’ «¬‘Ȫ
«Ú⁄Ø∫ «¬º’ ‘’»Ó Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á∂
«Ú∞ º Ë ‘À Â∂ Á» ‹ ∆ È˜Ó «Î’»
Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á∂ ¿∞Ò‡ ‘ÀÕ Ï
ë ∂ÁıÒ∆
Ò¬∆ «ÏÈÀ-ͺÂí Á≈ «¬º’ «‘º√≈ ‘À:
ÓÀ∫ ¿∞Ó Ì ¿∞√Á∂ «÷Ò≈¯ √Ø«⁄¡≈
Â∂ «Ò«÷¡≈ («¬Ù≈≈ Íz Ë ≈È Ó≥  ∆
«¬≥Á≈ ◊ªË∆ ÚºÒ ‘À)
‹∂ ¿∞√Á∂ √Ø◊ «Ú⁄ √≈≈ ‘∆ Á∂Ù
Ù≈«ÓÒ ‘À
ª «¬√ Á∂Ù í⁄Ø∫ Ó∂≈ È≈Ó ’º‡
Á∂ÚÕØ
... ... ... ...
ÓÀ∫ √Á≈ ‘∆ ¿∞√ ˘ ’ÂÒ ’∆Â≈ ‘À
‘ Ú≈«’¯ ‹≈‰∂ Á∆ «‘º’ ⁄
í Ø ÒºÌ ’∂,
‹∂ ¿∞√Á∂ ’≈ÂÒª ˘ «¬≥‹ ‘∆ √Û’ª
Â∂ «√º‡‰≈ ‘À ª
ωÁ∆ √˜≈ ÓÀ˘ Ú∆ «ÓÒ∂Õ... ...
¿∞‘ Ò∞’
º Á≈ È‘∆∫ ‘À, «¬√ ’«ÚÂ≈
Á∂ ¡÷∆ Â
í ∂ Í≈Ù «Ò÷Á≈ ‘À:
«¬√Á≈ ‹Ø Ú∆ Ȫ ‘À - ◊∞ ≥ « ‚¡ª Á∆
√ÈÂÒ Á≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
29
ÓÀ∫ ¿∞√Á≈ È≈◊«’ ‘؉ Â∂ Êπ’
º Á≈ ‘ªÕ
ÓÀ∫ ¿∞√ Í≈«¬Ò‡ Á∆¡ª
Ó∆√‰∆¡ª ¡º÷ª «Ú⁄ Û’Á≈ Ì≈ ‘ªÕ
‘ª, ÓÀ ∫ Ì≈ ‘ª Û’Á≈ ‘Ø « ¬¡≈
¿∞‘Á∆¡ª ¡º÷ª «Ú⁄,
‹∂ ¿∞√Á≈ ’ج∆ ¡≈͉≈ ı≈ÈÁ≈È∆ Ì≈ ‘À
ª Ó∂≈ È≈Ó ¿∞√ ⁄
í ∫Ø ‘∞‰∂ ’º‡ Á∂ÚÕØ
Í«‘Ò∆ «’Â≈Ï Ò
ë ‘
Ø ’Ê≈í «Ú⁄ Ú∆
Í≈Ù Ì≈ ÙÏÁ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’Á≈
‘À Â∂ Ï
ë Á
∂ ıÒ∆ Ò¬∆ «ÏÈÀ-ͺÂí «Ú⁄ Ú∆
«’º‚≈ Úº‚≈ √πÈ‘
∂ ≈ √≈˘ Á∂ «◊¡≈ ‘À «’
«ë ¬‘ Ì≈ «’√∂ ı≈ÈÁ≈È∆ ◊∞«≥ ‚¡ª Á∆
√ÈÂÒ ȑ∆∫ ‘ÀÕ «¬‘ ª ÒØ’ª Á≈
Ì≈ ‘ÀÕí Á»√∆ È˜Ó Ë
ë Ó Á∆’Ù≈
Ò¬∆ «ÏÈÀ-ͺÂí ‹Ø «Î’» Á«‘ÙÂÚ≈Á
Á∂ «÷Ò≈Î ‘À, ¿∞√ «Ú⁄ «¬’ Ï∂Ï√
º ¡ΩÂ
¡≈͉∂ ËÓ-◊∞» ˘ ¡≈͉≈ ‘Ò¯∆¡≈
«Ï¡≈È «Á≥Á∆ ‘À:
Ó∂≈ «¬’Ø ‘∆ ÍπÂ
º ‘À ËÓ-◊∞»
ÓÁ «Ú⁄≈≈ «√ Â
í ∂ È‘∆∫ «‘≈Õ
Â∂∂ «¬√ Âª∑ ◊‹‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
ÓÁ ª Á»-Á» º’ «’Â∂ È‘∆∫ Ï⁄∂
‘∞‰ «√¯ Â∆Ú∆¡ª ‘È... ...
Â∂ ¡÷∆ «Ú⁄ Í≈Ù Á∆ «√‹∆ Ï∂Ϻ√
¡Ω ’«‘≥Á∆ ‘À:
ÓÀ∫ Â∂∂ Áº√∂ ‘ج∂ ‘∆ «¬Ù‡ Í»‹ª◊∆
ÓÀ Â∂∂ Í≈√ ’∆Â∂ Ì‹È ‘∆ ◊≈Úª◊∆
ÓÀ∫ ‘Ø √≈∂ ËÓª ˘ «È◊»‰∂ «’‘≈ ’»≥
Ó∂∆ Í «¬’Ø «¬’ ˜∞Ï≈È Ï⁄∆ ‘À ËÓ◊∞» !
Ó∂∂ Ϻ⁄∂ Á∆- Â∂ ÓÁ «Ú⁄≈≈ «√Â∂
È‘∆∫ «‘≈Õ
«¬‘ ¿∞‘Ȫ «ÁȪ Á∂ ‘≈Ò≈ √È,
«’Ú∂∫ Ϻ«⁄¡ª ˘ Әϻ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈
√∆, ¿∞ ‘ Ȫ Á∂ ‘º Ê ª «Ú⁄ ¬∂ ’∂ DG
ÎÛ≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª √È «’ ¿∞‘Ȫ
˘ ‹≈ ’∂ Ó≈ «Á˙ «‹‘Ȫ ÒØ’ª È≈Ò
Â∞‘≈‚∆ ’ج∆ ÁπÙÓ‰∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ √Ø ¿∞‘Ȫ
«ÁȪ «Ú⁄ (Ì≈Ú AIIG) Ú∆ ¡√∆∫ «¬‘
◊º Ò ª ’Á∂ ‘∞ ≥ Á ∂ √∆, ‘∞ ‰ ª «¬‘
Á«‘ÙÂÚ≈Á √≈‚∂ ÿª Â∆’ ¡≈ Íπ‹
º ≈
‘ÀÕ ¿∞√ √Ó∂∫ º’ √πÓ∆ Á≈, «ÚÙÚ≈È≈Ê
«ÂÚ≈Û∆ Á≈ ’ÂÒ ‘Ø ⁄π’
º ≈ √∆, ÁÙÈ
«√≥ÿ ’ÀÈ‚
∂ ∆¡È Á≈ ’ÂÒ ‘Ø ⁄π’
º ≈ √∆,
‹ÀÓÒ Íº‚≈, ‚≈. «Ú≥Á «√≥ÿ Ú∆ ¡Â∂
‘Ø  ¡È∂ ’ ª «√¡≈√∆-√Ó≈‹’√º « Ì¡≈⁄≈’ ’≈’∞ ≥ È , √≈«‘Â’≈,
ͺÂ
º ’≈ «Î’» ‹˘È Á∆ Ì∂∫‡ ⁄Û∑∂ √Ø∂
¡√∆∫ ¿∞√ «ÁÈ Ú∆ «¬‘∆ ◊ºÒª ’ ‘∂
√∆ «’ ‹∂ ¡√∆∫ ‘∞‰ Ú∆ È≈ ¿∞µ·∂ ª
«¬√Á≈ ‘Ù ÌÀÛ≈ ‘∆ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ
Í≈Ù Ï≈∂ «Ò÷∆¡ª ¡≈͉∆¡ª
’«ÚÂ≈Úª Ï≈∂ Áº√,Ø «’√∂ ⁄È≈ √Ó∂ !
- ÓÀ∫ Á¡√Ò «¬º’ ’≈«Ú-√≥◊«z ‘
ëÍ≈Ù Á∆ Ô≈Á «Ú⁄: Á√ ’«ÚÂ≈Úªí
«Ò«÷¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ó∂∆ ‘ºÊ «Ò÷ «Ú⁄
‘∆ Ó≈⁄ AIHH «Ú⁄ ¤«Í¡≈ √∆Õ «Î
¡√∆∫ Í≈٠ª √»‹ √∆í È≈Ó Á∆ Íπ√Â’
Í≈Ù Ô≈Á◊≈∆ ’ΩÓªÂ∆ ‡z√‡ ÚºÒØ∫
Íz’≈«Ù ’∆Â∆ √∆, ¿∞√ «Ú⁄ Ú∆ Ó∂∆¡ª
’¬∆ ’«ÚÂ≈Úª ‘ÈÕ «¬’ ‘Ø Íπ√Â’
Í≈Ù Á∂ ¡≥◊-√≥◊í¡◊Ò∂ √≈Òª «Ú⁄
√≥Í»È ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ «‘≈ ‘ªÕ
Í≈Ù Ï≈∂ Ó∂∆¡ª «¬’ Á‹È ÂØ∫ ¿∞µÍ
ȘӪ ‘ÈÕ Ó∂  ∂ ÈÚ∂ ∫ ’≈«Ú-√≥ ◊ z « ‘
’«ÚÂ≈ Á∆ Ò≈‡í«Ú⁄ Ú∆ ÁØ ’«ÚÂ≈Úª
Í≈Ù Ï≈∂ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ «¬’
’«ÚÂ≈ «ë ÓºÂí-‘≈˜ ‘À:
«ÓºÂ
Í≈Ù ¡Â∂ ¿∞Á≈√∆ Á∂ Ȫ ®
Í∂Ù È∂ Í≈Ù Á∆¡ª ’πfi ’«ÚÂ≈Úª
Â∞√∆∫ ‘À≈È È≈ ‘ØÚØ
Â∞√∆∫ ‘À≈È ‘∞≥Á∂ ‘Ø
Â∂ Ó∂∂ ’ØÒØ∫ Ó∂∂ «√Á’ Á≈ √ÏºÏ Íπ¤Á∂ ‘Ø ?
Ó∂≈ ‘∞‰ ’«‘‰ È‘∆∫ ωÁ≈ÌÒ≈ ’ج∆ ’≈√ ˘ Ó≈»ÊÒª Á∂ «Ú⁄ √ÛÁ≈ ‘À
Â∂ ’≈‘ÂØ∫ ÎÛ’∂ Â∂√≈ ÍϪ
”⁄Ø∫ È«‘ ’º„Á≈ ‘À ?
Â∞√∆∫ Ï∂ËÛ’ ‘Ø’∂ ¡≈ÚØ
Â∂ «¬’ Ï∂ÚÎ≈ Ó≈Ù»’ Á∂ Úª◊»
Óπ‘ºÏ Á≈ √≈˘ ¡≥‹≈Ó Á∂ ‹≈ÚØ
Á∂÷Ø-Â∞‘≈‚∂ “«ÁÒ¯∂Ï“ ‘∞√È ˘ «È‘≈Á∂ ‘Ø«¬¡ª
ÓÀ∫ BAF ÿ≥‡∂ ‹≈◊ ’∂ ’º‡∂ ‘È
Â∂ «Ï‹Ò∆ Á∆ Èß◊∆ Â≈ ¿∞µÂ∂ ‘ºÊ º«÷¡≈ ‘À
Â∂ √∆∂ ”⁄ «Ò͇∂ ¡≥◊
’∆«Û¡ª Á∂ ÌΩ‰ ¿∞µÂ∂ √πº‡ ¤º‚∂ ‘È
Ó«‘’ Â∂∆ ’«ÚÂ≈ Á∆ «‹√ «ÁÈ,
¡∆ ËÈ◊∂ «ÓºÂ
ÎπÒ
º ¡Â∂ ’≥‚∂ Á∆ ’
í ·
º ∆,
Í∆Û ‹È◊∂ «ÓºÂ
Â∞‘≈‚∂ «⁄ºÂ ”⁄ ‘ØÚ∂◊≈
‘∞‰ ÓÀ∫ «◊Û«◊Û≈Úª◊≈
¡√∆∫ Ó≥◊Â∂ È‘∆∫√≈˘ ª ¡À∫Ú∂ Ó ‹≈‰ Á≈ ·’ ‘∞≥Á≈ ‘À
¡√∆∫ ¡º÷ª ”⁄ ¡º÷ª Í≈ ’∂ º’Á∂ ‘ª
¡√∆∫ Ó≈Ù»’ Á∂ ÍÀ∆∫ È‘∆∫ «‚◊Á∂
Ï¯≈È∆ ⁄؇∆ Â
í ∂ Â∂,∂
˜ıÓª «Ò÷∆ «¬Ï≈Â
‹Á Á«¡≈ ω ‘∂·ª Í‘∞⁄
≥ ∆,
Ô≈Á ’È◊∂ «ÓºÂ
Â∞√∆∫ ‘À≈È È≈ ‘ØÚØ
Ó∂≈ ª ’«‘‰ È‘∆∫ ωÁ≈,
«’ ¿∞‘ ∞ºÂ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ‘À
«‹‘Á∂ «Ú⁄ √¯ØÙ∆ Á∂ ∞º÷ª ˘ ÎπºÒ ÍÀ∫Á∂ ‘È
Â∞‘≈‚∆ ⁄÷Û∆ Á∂ ¡Ê Ú∆ «Í≥‹∂ ‹ªÁ∂ ‘È
±≥ ÷∂ª «Úº⁄ Ï∆«‹¡≈ ¡≈͉∂,
ÙÏÁª Á≈ ◊∞ÒÁ√Â≈
¡ʪ Á≈ «Èºÿ Ó≈‰ ÒÀ‰◊∂,
‹ÁØ∫ ·È◊∂ «ÓºÂ
±≥ ’«ÚÂ≈ Á∂ ‘ ¡º÷ ˘,
ÈÁ∆¡ª ÂÈ «√÷≈«¬¡≈
÷»‘ª, ‡Ø«Ì¡ª, „≈Ϫ «Úº⁄ «¬‘,
È‘∆∫ ÷È◊∂ «ÓºÂ
±≥ √«Ó¡ª Á∂ √º⁄ Á≈ √πÓ≈,
’«ÚÂ≈ Á∆ ¡º÷ Í≈«¬¡≈
‘ «¬º’ ‹◊Á∆ ¡º÷ ˘
Â∂∂ È≈Ó ’È◊∂ «ÓºÂ
Â∂∆ ¡Ê∆ Ú≈ˇ∂ «ÁÈ Ú∆,
Â∂≈ «⁄ºÂ ¡Ë»≈
Â∂∂ Úª◊»≥ ¿∞√ «Úº⁄
Â∂∂ ≥◊ ÌÈ◊∂ «ÓºÂ ®
Department of Computing
Science, Thompson Rivers University,
Kamloops, BC, Canada
÷πÒ
æ ∆∑ «⁄æ·∆
ÓÙ±’ª 鱧 ı «Ò÷‰ Ú≈«Ò˙Õ
‹∂ Âπ‘≈‚∆ ’ÒÓ Á∆ ÈØ’ Ϫfi ˛
ª ’≈◊˜ª Á≈ ◊ÌÍ≈ È≈ ’ØÕ
Â≈«¡ª ÚæÒ Âæ’ ’∂ ¥ªÂ∆ «Ò¡≈¿π‰ Á∆
È√∆‘ Á∂‰ Ú≈«Ò˙!
¥ªÂ∆, ‹Á ¡≈¬∆ ª
Âπ‘≈鱧 Ú∆ Â≈∂ «Á÷≈ Á¬∂◊∆Õ
ÏßÁ±’ª Ú≈«Ò˙!
‹ª ª ÏßÁ±’ Á≈ ӱߑ ÁπÙÓ‰ ÚæÒ ’ «Á˙
Â∂ ‹ª ¡≈͉∂ ¡≈Í ÚæÒ
¥ªÂ∆ ’ج∆ Á≈¡Ú ȑ∆∫ ÈπÓ≈«¬Ù È‘∆∫
ÓÀÁ≈È «Ú⁄ Ú◊Á≈ Á«¡≈ È‘∆∫
Ú◊ª Á≈, π⁄∆¡ª Á≈ Á«ßÁ≈È≈ «ÌÛÈ≈ ˛
Ó≈È≈ ˛, ÓÈ≈ ˛
Â∂ ÓΩÂ È±ß ıÂÓ ’È≈ ˛
¡æ‹ Ú≈√ Ù≈‘ Á∆ Ò≈Ù
’ß«‚¡≈Ò∆ ÊØ‘ ω ’∂
√Ó≈‹ Á∂ «Íø‚∂ ”Â∂ ¿πµ◊ ¡≈¬∆ ˛¿π√ 鱧 ’‘Ø «’
«¬‘ Ôπæ◊ Ú≈√ Á≈ Ôπæ◊ È‘∆∫
Ú∆¡ÂÈ≈Ó Á≈ Ôπæ◊ ˛
‘ ÷∂Û∂ «Ú⁄ ‘æ’ª Á∂ √ß◊≈Ó Á≈ Ôπæ◊ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
30
«√æ«÷¡≈ Á≈ Ì◊Úª’È
ÈÀ«Â’ ’Áª ’∆Óª Á∂ Ȫ ‘∂·
Ë≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á Á∆ ÍπÈ√π‹∆Â∆ «Íæ¤∂ ´’∂ ÓÈ√»Ï∂
ÔÙÍ≈Ò
(ÓØÏ≈. IHADE CE@@E )
«ÈØÒ Ì≈‹Í≈ Ï‘πÓæ Ú≈Ò∆ ÓØÁ∆
√’≈ Á∆ Ó≈ÈÚ √Ø «Ú’≈√ ÓøÂ∆
(«√æ«÷¡≈ ÓøÂ∆) √Ã∆ÓÂ∆ ¬∆≈È∆ ÚæÒØ∫
«Í¤Ò∂ «Áȃ ’∂∫Á∆ √’»Òª ¡øÁ FÚƒ
ÂØ ∫ HÚƒ Ùà ∂ ‰ ∆ Á∂ G@@@@
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ √À Ù È Á∂ ¡æ Ë
«Ú⁄’≈ ‘∆ Â∆‹∆ Ì≈Ù≈ ÚæÒØ∫ ÍÛ∑∆ ‹≈
‘∆ ‹ÓÈ Ì≈Ù≈ Á∆ ʪ ”Â∂ √ø√«¥Â
Ì≈Ù≈ Ò≈◊» ’È Á≈ «¬æ ’ «Ï¡≈È
‹≈∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «Î ’∂ ∫ Á∆
«√æ « ÷¡≈ ≈‹ Óø  ∆ √à ∆ ¿π Í ∂ ∫ Á
’πÙÚ≈‘≈ Á≈ «¬√ ÎÀ√Ò∂ ˘ √∆. Ï∆.
¡À√. ¬∆. ¡Ë∆È ⁄Ò ‘∂ AA@@@ Á∂
Ò◊Ì◊ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ √’»Òª ¡øÁ ¡◊Ò∂
√À Ù È ÂØ ∫ Ò≈◊» ’È Á≈ «¬æ ’ ‘Ø 
«Ï¡≈È Òæ«◊¡≈Õ «¬È∑ª ÁØ‘ª ¡ÀÒ≈Ȫ/
«Ï¡≈Ȫ È∂ Óπ Ò ’ Ì Á∂ «√æ « ÷¡≈
Ù≈√Â∆¡ª, «ÚÁÚ≈Ȫ Â∂ «√¡≈√∆
‘Ò«’¡ª ¡ø Á  «¬æ ’ Ì≈∆ «ÚÚ≈Á
÷Û∑≈ ’ «ÁæÂ≈Õ
Úæ÷-Úæ÷ ’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∆
Í»ø‹∆ Â∂ Ó∆‚∆¬∂ Á∆ ÌÍ» Â≈’ Á∂
√‘≈∂ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ Á∆ «√˪’
«‘Ï √ø √ Ê≈ ¡≈. ¡À √ . ¡À √ . Á∂
ÓØ«„¡ª ”Â∂ √Ú≈ ‘Ø ’∂ ≈‹◊æÁ∆ Â∂
’≈Ï‹ ‘ج∆ ÓΩ‹»Á≈ ÓØÁ∆ √’≈ Á∂
«¬È∑ª «Ï¡≈Ȫ ˘ Ì≈‹Í≈ Á∂ ’≈ÍØ∂‡
Íæ÷∆ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò Á∆ ¡Â∂ ¡≈. ¡À√.
¡À√. Á∆ “«√æ«÷¡≈ Á∂ Ì◊Ú∂∫’È” Á∆
ÒøÏ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄æÒ ‘∆ ¡ÀÒ≈È∆¡≈ È∆Â∆
Á∂ ‹Ûπæ ⁄Ω÷‡∂ ”⁄ æ÷ ’∂ ‘∆ √Ó«fi¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ È∆Â∆ ˘ Ì≈‹Í≈
ÚæÒØ∫ “Â∂‹ «Ú’≈√ Â∂ √πÙ≈√È” Ú‹Ø∫
¡Â∂ ¡≈. ¡À√. ¡À√. ÚæÒØ∫ «Ó«Ê¡≈/
Í≈·¥Ó ˘ “ÚË∂∂ Ì≈Â∆’È, ÚË∂∂
≈Ù‡∆’È Â∂ ÚË∂∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È”
Á∂ Í∆Í∂÷ (Perspective) ”⁄ æ÷ ’∂
„≈Ò‰ Á∂ ÒÏ≈Á∂ ”⁄ ÒÍ∂ ‡ ’∂ Í∂ Ù
’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ √Ã∆ÓÂ∆ ¬∆≈È∆ È∂
Ú∆ «¬√ ˘ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∂ ‘»Ï‘»
«¬È∑ ª ÙÏÁª ≈‘ƒ Áπ ‘ ≈«¬¡≈ ˛Õ
«ÚÁ∂Ù ÓøÂ∆ √Ã∆ÓÂ∆ √πÙÓ≈ √Ú≈‹
ÚæÒØ∫ Ú∆ ÂæÂ-ÌÛæÊ∂ «‘øÁ» Ë≈«Ó’ ◊ÃøÊ
“◊∆Â≈” ˘ ≈Ù‡∆ ◊à ø Ê ” Á≈ Á‹≈
Á∂‰ Á∆ Ú‹≈ ’È ¡Â∂ ¡≈. ¡À√.
¡À √ . Á∂ Óπ ÷ ∆ Ùà ∆ Ì≈◊Ú Â∂ «¬√
Á∆¡ª √«‘ÔØ◊∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª/Ù÷≈Úª Á∂
‘Ø ’¬∆ ¡≈◊»¡ª ÚæÒØ∫ Ì≈ ˘ “«‘øÁ»
≈Ù‡” Ú‹Ø∫ ÍÃ∆Ì≈Ù ’È Â∂ «¬√
˘ B@BAÂæ’ √øÍ»È “«‘øÁ» ≈Ù‡”
ω≈¿π‰ Ú◊∂ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ «Ï¡≈Ȫ È∂
¡Â∂ ⁄Ò≈¬∆ ‹≈ ‘∆ “ËÓªÂ‰” Â∂
“ÿ Ú≈Í√∆” Óπ « ‘ø Ó È∂ «¬√ Ú≈Á«ÚÚ≈Á ˘ ‘Ø ◊Ó≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ
«√æ«÷¡≈ Á∂ Ì◊Ú∂∫’È Á≈ «¬‘
Í∆Í∂÷ ’∆ ˛?
Ó؇∂ ÂΩ ”Â∂ ª «¬√ È∆Â∆ ˘
¡≈. ¡À√. ¡À√. ÚæÒØ∫ «¬¿π∫ Í∂Ù ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ «’ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘
ÍÛ∑≈¬∆¡≈ ‹ªÁ∆¡ª «¬«Â‘≈√ Á∆¡ª
Íπ√Â’ª ˘ «¬√ «ÁÙ≈ ”⁄ √Øˉ Á∆
‹»   ˛ «‹√ È≈Ò ¿π ‘ Íπ  ≈ÂÈ
Ì≈ Á∂ “«‘øÁ» √πÈ«‘∆ Ôπæ◊” ˘ ‹≈‰
√’‰ Â∂ ¿π√ ¿πÍ Ó≈‰ ’ √’‰Õ
Íø» «√æ«÷¡≈ Á∂ «¬√ “Ì≈Â∆’È
≈Ù‡∆’È Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È” Á≈
«¬‘ Í∆Í∂÷ ¡√Ò ”⁄ ‘À ’∆? «¬√ Á∆
¡≈Ë≈ «√Ò≈ ’∆ ˛? Â∂ «¬√∂ Í∆Í∂÷
Á∂ ¡√Ò ÓÈ√∂-ÓÈ√»Ï∂ ’∆ ‘È? «¬È∑ª
˘ √Ófi‰ Ò¬∆ √≈˘ «Í¤Ò∆ Ì≈‹Í≈
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ ¡À È .‚∆.¬∂ . Á∆
Ú≈‹Í≈¬∆ √’≈ (AIIH-B@@D) Á∂
’≈‹’≈Ò √Ó∂ ∫ «√æ « ÷¡≈ Óø  ∆ Ùà ∆
ÓπÒ∆ ÓÈØ‘ ‹ØÙ∆ ÚæÒØ∫ «¬√∂ «ÁÙ≈ ”⁄
Íπæ‡∂ ◊¬∂ ’ÁÓª Á∆ ÍÀÛ-⁄≈Ò ÎÛÈ∆
‘ØÚ∂◊∆Õ «¬‘ «¬√ Ò¬∆ «’¿π∫«’ ÓΩ‹»Á≈
«√æ«÷¡≈, ÓøÂ∆ ÙÃ∆ÓÂ∆ √«ÓÃÂ∆ ¬∆≈È∆
È∂ Ú∆ «¬√∂ Ì≈Â∆’È, ≈Ù‡∆’È
Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È Á∆ ÂøÁ ˘ ¿πµÊØ∫
‘∆ Ϋۡ≈ ˛, «‹æÊ∂ ÙÃ∆ ÓπÒ∆ ÓÈØ‘
‹ØÙ∆ È∂ ¤æ«‚¡≈ √∆Õ ¿π√ √Ó∂∫ ◊æ·‹ØÛ
√’≈ Á∆¡ª Í∂ ⁄ ∆Á◊∆¡ª Â∂
Әϻ∆¡ª ’≈È, ¿π‘ «¬√ È∆Â∆ ˘
Ò≈◊» È‘ƒ √∆ ’Ú≈ √’∂Õ ¿π√ √Ó∂∫
√ø√«¥Â Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Â∂
Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª Á∂ Í≈·¥Ó ¡ø Á 
‹Ø«ÂÙ «Ú«Á¡≈ Á≈ «ÚÙ≈ Ò≈◊» ’È
Á∆¡ª ÔØ ‹ È≈Úª «¬√∂ È∆Â∆ Á≈ ‘∆
«‘æ√≈ √ÈÕ
¿π√ √Ó∂∫ ÈÚøÏ AIIH ”⁄ ÙÃ∆
‹ØÙ∆ ÚæÒØ∫ «√æ«÷¡≈ Á∂ √πË≈ √ÏøË∆
√Ó»‘ ≈‹ª Á∂ «√æ«÷¡≈ ÓøÂ∆¡ª Á∆
Ïπ Ò ≈¬∆ ◊¬∆ «¬æ ’ ’≈ÈÎø √ Á∂
¿πÁÿ≈‡È∆ √ÀÙÈ ÁΩ≈È ‘∆ √’≈∆
¬∂‹ø‚∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬æ’ “Ó≈«‘ª Á∂
◊πæÍ” ÚæÒØ∫ «Â¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ «¬æ’
◊À  √’≈∆ ¬∂ ‹ ø ‚ ≈ Ú∆ Í∂ Ù ’∆Â≈
«◊¡≈ √∆Õ Ì≈Ú∂ ∫ ¿π ‘ ◊À  √’≈∆
¬∂‹ø‚≈ Ï‘π«◊‰Â∆ ≈‹ª Á∂ «√æ«÷¡≈
Óø  ∆¡ª Úæ Ò Ø ∫ «ÚØ Ë ’È ¿π Í ø Â
Ú≈Í√ ÒÀ‰≈ «Í¡≈ √∆ Íø» ¿π√ ¬∂‹ø‚∂
Á∂ Ï≈‘ ¡≈¿π‰ È≈Ò «‹√˘ Ó≈ÈÚ∆
√Ø «Ú’≈√ ÓøÂ≈Ò∂ Á∆ Ê≈͉≈ Â∂
Ó≈ÈÂ≈ «ÓÒ∆ ‘ج∆ √∆Õ ÓπÒ’ Ì Á∂
ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª Â∂ «√æ«÷¡≈ Ù≈√Â∆¡ª
Á∂ ’øÈ ÷Û∑∂ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ¿π√ ¬∂‹ø‚∂
Á≈ √≈ Âæ «¬‘ √∆ «’ Ì≈‹Í≈ Í»∂
ÓπÒ’ Á∆ «√æ«÷¡≈ Á≈ “Ì≈Â∆’È,
≈Ù‡∆’È Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È”
’È≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘À ‹Ø «’ Ì≈‹Í≈ Á∆
«√˪’ «‘Ï √ø √ Ê≈ ¡≈. ¡À √ .
¡À√. Á≈ ÒøÏ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄æÒ «‘≈ Ó»Ò
¬∂‹ø‚≈ ˛Õ «¬√ ¬∂‹ø‚∂ Á∆ √∂Ë ”⁄ ‘∆
“Ó≈‘ª Á∂ ◊πæÍ” ÚæÒØ∫ √’»Ò∆ Í≈·¥Ó
”⁄ Ì≈Â∆ Ú∂Áª, Íπ≈‰≈ ¿πÍ«ÈÙÁª
Â∂ «‘ø Á » Ë≈«Ó’ ◊à ø Ê ª Ó≈«¬‰ Â∂
Ó‘ªÌ≈ ˘ Ù≈«ÓÒ ’È ¡Â∂
√ø√«¥Â Ì≈Ù≈ ˘ Í«‘Ò∆ ÙÃ∂‰∆ ÂØ∫ Ò≈◊»
’È Á≈ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√
ÂØ∫ «ÏÈ∑ª ÒÛ’∆¡ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆ √∆’
ÓÈØ « Ú«◊¡≈È’ Â∂ √Ó≈«‹’ ÒØ Û ª
¡Èπ√≈ (Ì≈Ú ÿ Á∆ √ªÌ √øÌ≈Ò)
ÒÛ«’¡ª È≈ÒØ∫ Úæ÷∂ «√Ò∂Ï√ Úæ‹Ø∫
◊ë‘-«Ú«◊¡≈È Á≈ «ÚÙ≈ Óπæ„ ÂØ∫ ‘∆
ÍÛ∑≈¿π‰ Á∆ ‹Ú∆˜ Ú∆ Í∂Ù ’∆Â∆
◊¬∆ √∆Õ «¬√ ’≈ÈÎø√ Á≈ ¿πÁÿ≈‡È
Ú∆ “√√ÚÂ∆ Úø Á È≈” È≈Ò ’∆Â≈
«◊¡≈ √∆ «‹√ Á≈ Í≥‹≈Ï √Ó∂ ’¬∆
≈‹ª Á∂ «√æ«÷¡≈-ÓøÂ∆¡ª ÚæÒØ∫ «¬√
Á≈ “ËÓ «ÚÙ∂Ù” È≈Ò ‹πÛ∂ ‘؉ ’≈È,
Ú≈’ ¡≈¿» ‡ ’’∂ Ï≈¬∆’≈‡ ’∆Â≈
«◊¡≈ √∆Õ
¿π ∫ fi ¿π √ √Ó∂ ∫ «¬√∂ «ÁÙ≈ ”⁄
Í«‘Òª ‘∆ Ì≈‹Í≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
‘∂·Ò∆¡ª ≈‹√Ê≈È Â∂ ¿πÂ ÍÃÁ∂Ù
Á∆¡ª √’≈ª ÚæÒØ∫ √’»Ò∆ Í≈·¥Ó
¡øÁ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∂ «√˪’≈ª
Á∆Œ¡ª ⁄È≈Úª Â∂ ‹∆ÚÈ∆¡ª Ù≈ÓÒ
’È Á∂ È≈Ò, ’∂ ∫ Á Á∆ «¬«Â‘≈√
«Ò÷‰ √Ïø Ë ∆ ’Ω ∫ √Ò Á≈ Íπ È ◊·È
’’∂ ¿π√ ¡øÁ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Â∂
Ì≈‹Í≈ Íæ ÷ ∆ «√˪’≈ª ˘ Ú≈ÛÈ
È≈Ò ¡Â∂ ¡≈. ¡À √ . ¡À √ . Á∆
√Íà √ Â∆ ‘∂ · AIGG ÂØ ∫ √Ê≈«ÍÂ
“«Ú«Á¡≈ Ì≈Â∆ √ø√Ê≈È” ÚæÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂
‹≈ ‘∂ ‘˜≈ª “√Ú «‘Â’≈∆” √’»Òª
¡ø Á  (Í≥ ‹ ≈Ï ¡ø Á  Ú∆ AE@ Á∂
Ò◊Ì◊) Í≈·¥Ó ”⁄ Ï≈Ï∆ Ó√«‹Á
˘ „≈‘π‰ Ú≈Ò∂ ’≈ √∂Ú’ª Á∆ Ó«‘Óª
◊≈¿π ∫ Á∂ Í≈· Ù≈«ÓÒ ’È È≈Ò,
«√æ « ÷¡≈ Á∂ «¬√ “Ì≈Â∆’È,
≈Ù‡∆’È Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È” Á≈
Ó»ø‘ Ó‘ªÁ≈ ª √≈¯ ‘∆ «Á√‰ Òæ◊
«◊¡≈ √∆Õ
«¬√ ÂØ∫ «ÏÈ∑ª Ú≈‹Í≈¬∆ √’≈
√Ó∂∫ Ú∆ Â∂ ÓΩ‹»Á≈ ÓØÁ∆ √’≈ √Ó∂∫
Ú∆ ≈‹ ’È Ú≈Ò∆ Í≈‡∆ Ì≈‹Í≈
¡Â∂ «¬√Á∆ «√˪’ «‘Ï √ø√Ê≈
¡≈. ¡À √ . ¡À √ . Á∆¡ª «Ò÷ª Â∂
¡≈◊»¡ª Á∆¡ª Â’∆ª ÂØ∫ Ú∆ √ÍÙ‡
‘πøÁ≈ ˛ «’ «¬‘ Ì≈ ˘ Úæ÷-Úæ÷
ËÓª Ì≈Ù≈Úª ¡Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈’ ÂΩ
Â∂ Úæ÷∆¡ª ’ΩÓ∆¡Âª Á∂ √ø◊·È Á∆
Ï‹≈«¬ «¬’Ø ËÓ («‘øÁ»), «¬’Ø È√Ò
(’ΩÓ) «‘øÁ», «¬æ’Ø ‘∆ «‘øÁ» ≈Ù‡ Ì≈Ù≈
(√ø√«¥Â) ¡Â∂ «¬’Ø ‘∆ √æ«Ì¡≈⁄≈
(«‘øÁ √ø√«¥Â∆ Â∂ Ú≈«¬Âª) Ú≈Ò≈
ÓπÒ’ Â√æÚ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√∂ ‘∆
ËÓ, ’Ω Ó , È√Ò, Ì≈Ù≈ Â∂
√æ«Ì¡≈⁄≈ Á∆ ÍÃÓπ÷Â≈ ’≈«¬Ó ’È∆
⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‘ØȪ ¿πÍ ¿π√ ˘ ·Ø√‰≈
⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Íπ≈ÂÈ ÓæË Ôπæ◊∆ ‹◊∆»
» Û ∆Ú≈Á∆ Ì≈Â∆ √ø √ «¥Â∆/
√æ « Ì¡≈⁄≈ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ ÙÀ Ò ∆
¡ÍÈ≈¿π‰ ˘ ‘∆ ¿π‘ “Ì≈Â∆’È Â∂
≈Ù‡∆’È” Á≈ Ȫ «ÁøÁ∂ ‘È Â∂ «¬√∂
Ë≈È≈ Â∂ √Ófi ˘ «√æ « ÷¡≈ ¡ø Á 
ÈÀ«Â’ ’Áª ’∆Óª Á∂ Ȫ ‘∂· ÿπ√∂Û
’∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª-ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ ’ØÓÒ
ÓȪ ˘ «¬√ «ÁÙ≈ ”⁄ «Ú⁄Ò ’È≈
⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√ ıÂÈ≈’ Ë≈È≈ √Ïø Ë ∆
«¬Ê∂ ¡≈. ¡À √ . Á∂ Á» ‹ ∂ ÓØ „ ∆
«√˪’≈ ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ ÙÃ∆ ◊ØÒÚ≈Ò
(AI@F-AIGC) Úæ Ò Ø ∫ «Ò÷∆ ◊¬∆
Íπ√Â’ «Úæ⁄ ’‘∂ ◊¬∂ ÙÏÁª Á∆ «¬æ’Ø∫
‘∆ «Ó√≈Ò Á∂ ‰ ∆ „π ’ Úƒ ¿π « ⁄ Â∂
’≈Î∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ÙÃ∆ ◊ØÒÚ≈Ò’ ¡Èπ√≈
““... «‘øÁπ√Â≈È ¡øÁ «‘ ‘∆¡ª ‘Ø
«ÚÁ∂Ù∆ È√Òª Ò¬∆ ‹ª ª Ò≈˜Ó∆ «‘øÁ»
√æ«Ì¡≈⁄≈ Â∂ Ì≈Ù≈ (Ì≈Ú √ø√«¥Â) ˘
¡≈ÍÈ≈¿π ‰ ≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈, «‘ø Á » È√Ò Â∂
√æ«Ì¡≈⁄≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø «’√∂ Ú∆
È√Ò Â∂ √æ « Ì¡≈⁄≈ Á∆ ¿π √  ‹ª
Ó«‘Ó≈ ’È Á≈ «÷¡≈Ò «ÁÓ≈◊ ”⁄Ø
’愉≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈͉∆ Úæ÷∆ ‘Ø∫Á/
Í«‘⁄≈‰ ˘ ÒªÌ∂ æ÷’∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘
«‘øÁ» È√Ò ”⁄ «ÚÒ∆È ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
È‘ƒ ª «Î «¬√ ÓπÒ’ ¡øÁ Í»∆
Â∑ª «‘øÁ» ’ΩÓ Á∂ Ó≈«‘ (¡Ë∆È) ‘Ø
’∂ «‘‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡Â∂ ¿π‘ Ú∆ Ï◊À
«’√∂ ¿π ⁄ ∂ ⁄ ∂ ‘æ ’ , «¡≈«¬Â ‹ª «’√∂
«ÚÙ∂√ Â‹∆‘∆ «Ò‘≈‹ Á≈ Á≈¡Ú≈ ‹ª
Óø◊ ’∂-«¬æÊØ∫ Âæ’ «’ È≈◊«’Â≈ Á∂
¡«Ë’≈ Á≈ Á≈¡Ú≈ Ú∆ È‘ƒ”” (¡√ƒ
‹ª √≈‚∆ Í∆Ì≈Ù ’ΩÓ∆¡Â)Õ
‹Á «’ ÙÃ∆ ◊ØÒÚ≈Ò’ Á∆ «¬√
Ë≈È≈ ˘ «¬√ ÂØ∫ „∂ √Óª Í«‘Òª,
Ì≈Â∆ ’ΩÓ∆ √ÚÀÓ≈È Á∂ ¡√Ò∆ Ï≈È∆
Á∂ ÂΩ Â∂ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ Ú∂ÁªÂ∆ «‘øÁ»
Á≈Ù«È’ √Ú≈Ó∆ «ÚÚ∂ ’ ≈Èø Á
(AHFC-AI@B) ÚæÒØ∫ («‹√Á∆ ÙÃ∆ ÓØÁ∆
È∂ Ú∆ ÒØ ’ √Ì≈ Ò¬∆ ¡≈͉∂ ⁄Ø ‰
ÍÃ⁄≈ ¡øÁ ÷»Ï√» ÚÂØ∫ ’∆Â∆ √∆)
Í»  ∆ Â∑ ª È’≈«¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
«ÚÚ∂’≈ÈøÁ ¡Èπ√≈, ““Í»ÚÒ∂ √«Ó¡ª
”⁄ ÙÏÁ «‘øÁ»” ÂØ∫ Ì≈Ú ¿πÈ∑ª ÒØ’ª ÂØ∫
√∆ «‹‘Û∂ «¬øÁπ√ («√øË») Á«¡≈ Á∂ Á»‹∂
(Í»Ï∆) ’ø„∂ ”Â∂ «‘øÁ∂ √ÈÕ ¿π√ √Ó∂∫
”Â∂ ª «¬√ ÙÏÁ Á∆ ’ج∆ √≈«Ê’Â≈
ωÁ∆ √∆ Íø» ‘π‰ «¬√ √Ó∂∫ «¬√Á≈
’ج∆ ¡Ê È‘ƒ «‘ «◊¡≈ ˛Õ ¡æ‹
¡√ƒ «¬√ ÙÏÁ Á≈ Ȫ «‘øÁ» È√Ò ¡Â∂
È≈ ‘∆ «‘øÁ» ËÓ Úæ‹Ø∫ ¿πÒ∂÷ ’ √’Á∂
‘ªÕ «¬‘ «¬√ ’’∂ «’ ‘π ‰ «¬ø Á π √
(«√øË») Á«¡≈ Á∂ Í»Ï∆ ’ø„∂ ”Â∂ Úæ÷Ø∫Úæ÷∂ ËÓª ¡Â∂ Úæ÷Ø Úæ÷∆¡ª ’ØÓª
Á∂ ÒØ’ «¬æ’·∂ «ÓÒ’∂ «‘ ‘∂ ‘ÈÕ””
(√ø’«Ò ⁄È≈ ◊ÃøÊ E-Í≥È≈ BFE)
«ÚÚ∂’≈ÈøÁ È∂ ª ◊ØÒÚ≈Ò’ Á∆
Ë≈È≈ Á∂ ¿πÒ‡ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ √∆ «’
““¬∆√≈¬∆¡ª ˘ ÏØ Ë ∆ Ï‰È Á∆ ’Ø ¬ ∆
‹» ȑƒ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Óπ√ÒÓ≈Ȫ
˘ «‘øÁ» Ï‰È Á∆ ˜» ˛Õ √◊Ø∫ ‘∂’
ËÓ ¡≈͉∆ «ÈÚ∂ ’ Ò∆ Í«‘⁄≈È ˘
’≈«¬Ó æ÷«Á¡ª ¡≈͉∂ √πÌ≈¡ ÓπÂ≈Ï’
‘Ø  Ȫ ËÓª Á∂ Ó» Ò -Âæ  ˘ ¡≈͉∂
ËÓ ¡ø Á  ‹˜Ï ’’∂ Â’Û≈
‘ØÚ∂◊≈.... ‹∂ ’ج∆ «ÈØÒ ¡≈͉∂ ‘∆
ËÓ Á∂ ª √πÍÈ∂ Í≈ÒÁ≈ ˛ Í Á»«‹¡ª
Á∂ ËÓ ˘ ÂÏ≈‘ ’È Á∆ ◊æÒ ’Á≈
˛ ª ÓÀ˘ ¿π√ ”Â∂ «ÁÒØ∫ Â√ ¡≈¿π∫Á≈
˛...Õ”” (AA √ÂøÏ AHIC ˘ «Ù’≈◊Ø
«Ú÷∂ “√ø√≈ ËÓ √ø√Á” ¡øÁ ’∆Â∆
Â’∆)
“Ó≈‘ª” Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Â∂ ÷π≈÷Ø‹«¬√ ÂØ ∫ «ÏȪ ¿π √ √Ó∂ ∫ ◊À 
Ó≈⁄ B@AE
√’≈∆ ¬∂ ‹ ø ‚ ≈ Í∂ Ù ’È Ú≈Ò∂
“Ó≈‘ª” Á≈ «Í¤Ø ’ Û Â∂ ¿π È ∑ ª Á∆
«Ú⁄≈ Ë≈≈ ¡Â∂ ÷π  ≈-÷Ø ‹ Ú∆
«√«÷¡≈ Á∂ «¬√ “Ì≈Â∆’È,
≈Ù‡∆’È Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È” Á∆
Ë≈È≈ Â∂ Í∆Í∂ ÷ ˘ √Ófi‰ Á≈
¡≈Ë≈ ω √’Á≈ ‘ÀÕ ‹Á ¡√ƒ ¿πÈ∑ª
“Ó≈‘ª” Á∂ ◊πæÍ Á≈ ÷π≈-÷Ø‹ Òæ̉
ÂπÁ∂ ‘ª ª ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ¿πÌÚª
Ȫ ÙÃ∆ «’∆ ‹ØÙ∆ Á≈ ˛ «‹‘Û≈ ¿π√
√Ó∂∫ “ËÓ «‘øÁ»‹ ’ΩÓªÂ∆ ’∂∫Á” Á∂
ÍÃ Ë ≈È √∆ ¡Â∂ «‹√˘ ¿π √ √Ó∂ ∫
Ì≈‹Í≈ Á∆ ’∂∫Á √’≈ È∂ «ÙÓÒ≈
√«Ê “Ì≈Â∆ ¿π⁄∂∆ «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈”
Á∆ “◊Ú«Èø ◊ ’Ω Ù Ò” «Úæ ⁄ Ù≈ÓÒ
’∆Â≈ ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ ¿π √ “Ó≈‘ª Á∂
◊π æ Í ” È≈Ò ‹π « Û¡≈ «¬’ Ȫ ‘Ø 
√≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ˛ «‹‘Û≈ ¿π√ √Ó∂∫
ÙÃ∆ ÓπÒ∆ ÓÈØ‘ ‹ØÙ∆ Á∆¡ª «Ú«Á¡’
ÔØ‹È≈Úª «Íæ¤∂ ¡√Ò∆ «ÁÓª◊ Óø«È¡≈
‹ªÁ≈ √∆, ¿π‘ ˛ ÙÃ∆ Á∆È≈ È≈Ê ÏæÂ≈
Á≈ «‹‘Û≈ ¡≈.¡À √ .¡À √ . Á≈
«√˪’ ÍÃ⁄≈’ ˛, √øÿ ÍÃ∆Ú≈ ÚæÒØ∫
√Ê≈«Í “«Ù’Ù≈ Ï⁄≈˙ ¡ø Á Ø Ò È
√«ÓÂ∆” Á≈ ’ÈÚ∆È ˛ ¡Â∂ √øÿ ÚæÒØ∫
‘∆ √ø⁄≈«Ò “«Ú«Á¡≈ Ì≈Â∆ √ø√Ê≈È”
Á∆ ’ΩÓ∆ ’≈‹’≈È∆ Á≈ ÓÀ∫Ï ˛ ¡Â∂
«‹√ Á∆È≈ È≈Ê ÏÂ≈ Á∆¡ª «‘øÁ∆
”⁄ «Ò÷∆¡ª ÈΩ ∫ Íπ √ Â’ª “«Ú«Á¡≈
Ì≈Â∆ √ø √ Ê≈È” Á∂ √’» Ò ª ¡ø Á 
ÍÛ∑≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á≈
◊π‹≈Â∆ ”⁄ Â‹Óª ’’∂ ÂÂ’≈Ò∆
Óπ æ ÷ Óø Â ∆ ÙÃ ∆ È«ø Á  ÓØ Á ∆ Úæ Ò Ø ∫
√’≈∆ ÍÃ≈«¬Ó∆ Â∂ √À’ø‚∆ √’»Òª
Á∂ Í≈·¥Óª ”⁄ «¬‘ Ò≈˜Ó∆ ’∆Â∆¡ª
‘ج∆¡ª ‘ÈÕ
Á∆È≈ È≈Ê ÏÂ≈ ÚæÒØ∫ «Ò÷∆¡ª
‘Ø ¬ ∆¡ª Íπ √ Â’ª “«√æ « ÷¡≈ Á≈
Ì≈Â∆’È” “⁄Ó’Á≈ Ì≈” “ÍÃ∂‰≈
Á∆Í” ¡≈«Á ¡øÁ «‘øÁ» ËÓ Á∂ ◊Ãøʪ
“Ó≈«¬‰” Â∂ “Ó‘ªÌ≈” ¡ø Á Ò∂
«Ó«Ê‘≈√ ˘ «¬«Â‘≈√ Úæ‹Ø∫ Í∂Ù ’’∂,
¿π√Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ Íπ≈ÂÈ Ì≈ ¡øÁ
“‘˜≈ª √≈Ò Í«‘Òª” (Ì≈Ú «‘ø Á »
Ì≈ ¡øÁ) ‡ÀÒ∆«Ú˜È, Ó؇’≈,
‘Ú≈¬∆ ˜‘≈‹, ¿π Í ◊à « ‘ (≈’‡)
¡≈«Á Á∆¡ª ÷Ø‹ª ¡Â∂ “√‡ÀÓ √À∫Ò”
«ÚË∆ ≈‘ƒ («‹‘Û∆ ¡‹∂ ¡≈Ëπ « È’
«Ú«◊¡≈È ≈‘ƒ Ú∆ Í»∆ Â∑ª «Ú’√Â
È‘ƒ ‘ج∆) A@@ ’ΩÚ ÍπæÂª ˘ ÍÀÁ≈
’Ú≈¿π‰ Á≈ «◊¡≈È ‘؉ Á≈ λ‘Û
Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Í≈«’√Â≈È,
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
31
¡Î◊≈«È√Â≈È, È∂ Í ≈Ò, Ì» ‡ ≈È,
«Âæ Ï Â Ùà ∆ Òø ’ ≈ Ïø ◊ Ò≈ Á∂ Ù Â∂
Ó∆¡ªÓ≈ ÓπÒ’ª ˘ “¡÷ø‚ Ì≈” Á≈
«‘æ√≈ «’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ “¡÷ø‚ Ì≈”
˘ «¬æ’ “√⁄≈¬∆” Â∂ “÷ø«‚ Ì≈” ˘
“fi»·” Â∂ ◊À ’πÁÂ∆ Úø‚ Áæ√’∂ «¬√
˘ Óπ Û «¬æ ’ ·≈ ’È Á∆ ◊æ Ò ’‘∆
◊¬∆ ˛Õ Á∆È≈ È≈Ê Ïæ  ≈ «¬È∑ ª
Íπ√Â’ª ¡øÁ ÈÀ«Â’ ’Áª ’∆Óª
Á∂ «Èÿ≈ ˘ Íæ¤Ó∆ √æ«Ì¡≈Â≈ È≈Ò
‹ØÛ ’∂ «¬√ Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ Í≈·¥Ó
¡ø Á  √ø √ «¥Â Ì≈Ù≈ ¡Â∂ «‘ø Á »
Ë≈«Ó’ ◊à ø Ê ª ˘ Ù≈ÓÒ ’È Á≈
√πfi≈¡ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ ¿π‘ «¬‘ Ú∆ Á√Á≈
˛ «’ «’Ú∂∫ “◊¿» √∂Ú≈” ’È È≈Ò
«¬’ Ï∂¡ΩÒ≈Á ‹ØÛ∂ Á∂ Ïæ⁄∂ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∂
¡Â∂ ¡«‹‘≈ «’øÈ≈ ‘∆ ’»Û-’Ï≈Û Â∂
λ‘Û «◊¡≈È Á∆È≈ È≈Ê ÏæÂ≈ Á∆¡ª
«¬È∑ª Íπ√Â’ª ¡øÁ Ì«¡≈ «Í¡≈ ˛
«‹È∑ª Íπ√Â’ª ˘ ¡ÀÈ.√∆.¬∆. ¡≈.‡∆.
AIIF ”⁄ ‘∆ “Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÍ≥Ê∆ Â∂
Âø ◊ Ș∆” ˘ ¿π  Ù≈«‘ ’È
Ú≈Ò∆¡ª Íπ√Â’ª ’ ¸æ’∆ ˛ Â∂ «¬‘Ø
Á∆È≈ È≈Ê ÏæÂ≈ ‘π‰ Ú∆ ÓØÁ∆ √’≈
√Ó∂∫ ÓπÛ √◊Ó ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Ì≈‹Í≈
Á∆ ‘«¡≈‰≈ Á∆ “÷æ‡” √’≈ ÚæÒØ∫
«¬√ ÏæÂ≈ ˘ «√æ«÷¡≈ √Ò≈‘’≈ ω≈
«ÁæÂ≈ ˛Õ «¬√ È∂ ÙÃ∆ÓÂ∆ ¬∆≈È∆ È≈Ò
ÓπÒ≈’≈ ’’∂ ÓπÒ’ Ì ¡øÁ Í≈·
¥Ó Á∆ ¡≈͉∆ ¿π ’  Ë≈È≈ Â∂
«ÁÙ≈ ¡Èπ √ ≈ √Ø Ë ’È Á≈ ÌØ √ ≈
Ú∆ ‘≈√Ò ’ «Ò¡≈ ˛Õ ÏæÂ≈ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ⁄Ò‰ Ú≈Ò∆ “«Ù’Ù≈
Ï⁄≈˙ ¡øÁØÒÈ √«ÓÂ∆” Ì≈ Á∆¡ª
«Âø È Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª, Í≥ ‹ ≈Ï
‡À ’ È∆’Ò Ô» È ∆Ú«√‡∆, ’≈Ò∆Á≈√
√ø √ «¥Â Ô» È ∆Ú«√‡∆ È≈◊Íπ  Â∂
Ú≈‹Í≈¬∆ «‘øÁ∆ Ô»È∆Ú«√‡∆ Ì»Í≈Ò
È≈Ò ¡◊Ò∂ √≈Ò ÎÚ∆ AE ÂØ ∫
“ÚÀ « Á’ ◊«‰Â” «√÷≈¿π ‰ Á≈ «¬’
√‡∆«Î’∂ ‡ ’Ø  √ Ùπ  » ’È Á≈
√«‘ÓÂ∆ √ÓfiΩ  ≈ Ú∆ √‘∆ Ïø Á ’
¸æ ’ ∆ ˛Õ Â≈‹≈ ıÏª Óπ  ≈Ï’
‘«¡≈‰≈ Á∂ «√æ«÷¡≈ ÓøÂ∆ ÍÃØ. ≈Ó
«ÏÒ≈√ Úæ Ò Ø ∫ ’π  » ’ Ù∂   «Ú÷∂ ‹≈∆
’∆Â∂ ◊¬∂ «¬æ ’ ¡À Ò ≈È ¡Èπ √ ≈
‘«¡≈‰≈ ¡øÁ ÍÃ≈«¬Ó∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
Ô»È∆Ú«√‡∆ Âæ’ “◊∆Â≈ Á∂ ¡«Ë¡≈¬∂
ÍÛ∑ ≈ ¬∂ ‹≈‰◊∂ , «’¿π ∫ «’ ◊∆Â≈ Á∂
«◊¡≈È «ÏÈ∑ ª ‹∆ÚÈ √¯Ò È‘ƒ
ω≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ”
‘π‰ ¡≈ͪ ¡≈¿π∫Á∂ ‘ª “Ó≈‘ª
Á∂ ◊πæÍ” Á∂ ÓØ„∆ ÙÃ∆ «’∆ ‹ØÙ∆ ÚæÒÕ
«¬‘ ¿π ‘ ∆ «’∆ ‹Ø Ù ∆ ˛ «‹‘Û≈
√≈Ï’≈ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ÙÃ∆ÓÂ∆ «¬øÁ≈
◊ªË∆ Á∂ ’≈‹’≈Ò √Ó∂∫ Ú∆ «√æ«÷¡≈
√Ò≈‘’≈ √∆ ¡Â∂ «‹√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
‘∂· ¿π√ √Ó∂∫ Ú∆ «¬√∂ Â∑ª Á≈ ‘∆ «¬æ’
“Ú«’ø◊ ◊πæÍ” ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
“«√æ«÷¡≈ √πË≈” √ÏøË∆ ◊«·Â ’∆Â∂
«¬√ “Ú«’ø◊ ◊πæÍ” ÚæÒØ∫ AIHC ”⁄
Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆ «ÍØ‡ “’Áª ’∆Óª
Á∆ √∂Ë √ÏøË∆ ¡«Ë¡≈Í’ «√÷Ò≈¬∆
ÍÃØ◊≈Ó” Ì≈ √’≈ ÚæÒØ∫ ¤ÍÚ≈¬∆
◊¬∆ √∆Õ «¬√∂ «ÍØ‡ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂
‘∆ AIHE Á≈ ⁄‡ØÍ«Ë¡≈¬∂ «√«÷¡≈
’«ÓÙÈ √Ê≈«Í ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆
«‹√ Á∆ «ÍØ  ‡ Â∂ «√¯≈Ù Â∂ ‘∆
ÍÃ Ë ≈È Óø  ∆ Ùà ∆ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ Á∂
’≈‹’≈Ò √Ó∂ ∫ ¿π √ ˘ Ò≈◊» ’∆Â≈
«◊¡≈ √∆Õ AIHF Á∆ “ÈÚ∆ «√«÷¡≈
È∆Â∆ (NEP) ¡≈Ë≈-«ÙÒ≈ ω∆” Â∂
«‹√ È∆Â∆ È∂ «‹Ê∂ «√æ « ÷¡≈ Á∂
“«È‹∆’È Â∂ ÚÍ≈∆’È” Á∆
È’Ù-ÂÏÁ∆Ò∆ (Paradigm Shift)
’È Á≈ Óπ æ „ Ïø « È∑ ¡ ≈ ¿π µ Ê∂ Ì≈Â
Á∆¡ª “Íπ≈ÂÈ ’Áª-’∆Óª ¡Â∂
Â’ÈΩÒØ‹∆ Á≈ √πÓ∂Ò” ’È Á∆ «ÁÙ≈
√∂ Ë Ú∆ √π fi ≈¬∆Õ ÚÀ √ ∂ ª AIDI Á∂
≈Ë≈«¥ÙÈÈ «√«÷¡≈ ’«ÓÙÈ ¡Â∂
AIFD-FF Á∂ ’Ø·≈∆ ’«ÓÙÈ È∂ Ú∆
¡≈͉∆¡ª «ÍØ‡ª ”⁄ Í≈·¥Ó ¡øÁ
Ë≈«Ó’ «√æ « ÷¡≈ Ù≈ÓÒ ’È Á≈
√π fi ≈¡ «Áæ  ≈ √∆ «’¿π ∫ «’ ¿π È ∑ ª
¡Èπ√≈ Ú∆ “√Ó≈‹ ¡øÁ ÷π ‘∆¡ª
ÈÀ«Â’ ’Áª-’∆Óª Á≈ √ø⁄≈ ËÓ
ÂØ∫ «ÏÈ∑ª √øÌÚ È‘ƒ ˛” Íø» «’∆Â
‹ØÙ∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·Ò∂ Ú«’ø◊ Á∆
¿π ’  «ÍØ  ‡ ¡ø Á  ª ÈÀ « Â’
’Áª-’∆Óª Â∂ ¡«Ë¡≈«Ӓ
’Áª Á≈ Ú÷∂Ú≈ Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈
√∆Õ ¡«Ë¡≈«ӒÂ≈ (Spirtuality) ˘
ÈÀ«Â’Â≈ (Morality) È≈ÒØ∫ ¿π⁄∂⁄∆ Â∂
¿πµÂøÓ ¡Ú√Ê≈ «’‘≈ «◊¡≈ √∆ Â∂ ¿π√
¡øÁ «’∆ ‹ØÙ∆ Á∆ ¡«Ë¡≈«ӒÂ≈
«√¯ «’√∂ ËÓ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ‹ª
¿πÍÁ∂Ùª Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ȑƒ √∆ «‹Ú∂∫
«’ ’Ø·≈∆ ’«ÓÙÈ Á∆ «ÍØ‡ ¡øÁ
“√ÌȪ ËÓª Á≈ √«‘‹ ¡«Ë¡À È ”
’È Á∆ ◊æ Ò ’‘∆ ◊¬∆ √∆ √◊Ø ∫
«’∆ ‹Ø Ù ∆ Á∆ «ÍØ  ‡ ¡ø Á  ª
Ì≈Â∆ √ø « ÚË≈È ¡ø Á  Á‹ ËÓ
«ÈÍæ÷Â≈ (Secularism) ÙÏÁ Á≈ Ú∆
“Ì≈Â∆’È” «¬√ Â∑ª ’∆Â≈ «◊¡≈
√∆ «‹√ Á∂ ¡Ê «¬øÈ∂ «ÚÙ≈Ò Â∂ ÓØ’Ò∂
‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È «’ ¿π√ ¡øÁ Ì»Â-ÍÃ∂Â,
«Ú«Á¡≈, ‹Ø « ÂÙ-«Ú«Á¡≈, È’√Ú◊, ¡≈’≈Ù-Í≈Â≈Ò ÒØ’, ‹≈Á»‡»‰∂, fi≈Û-λ’ ¡≈«Á √Ì ’»Û-’Ï≈Û
√Óª √’Á∂ ‘È Â∂ «‹È∑ ª ˘ ¿π √
“Ì≈Â∆’È” Á∂ ¡Ê ¡Èπ √ ≈
Í≈·¥Óª Á≈ «‘æ √ ≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ «¬√∂ √Ì ’π fi ˘ ‘∆ Ùà ∆
Óπ  Ò∆
ÓÈØ ‘ 
‹Ø Ù ∆
Úæ Ò Ø ∫
Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª Á∂ Í≈·¥Ó ¡ø Á 
Ù≈ÓÒ ’È Á∆ ÔØ‹È≈ ω≈¬∆ ◊¬∆
√∆Õ
ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ (Secularism)
Á∂ √ø’ÒÍ Á≈ “Ì≈Â∆’È”
‹Á «¬‘ √π¡≈Ò ÷Û∑≈ ‘πøÁ≈ ˛
«’ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È ¡øÁ Á‹ ËÓ
«ÈÍæ÷Â≈; ËÓ «ÈÍæ÷ ≈‹ Â∂ ËÓ
«ÈÍæ ÷ ’Áª ’∆Óª Íà  ∆
Ú⁄ÈÏæËÂ≈ Á≈ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¿πÒ∂÷ È≈Ò
«√«÷¡≈ ¡øÁ Ë≈«Ó’ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆
Íπ≈ÂÈ √ø√«¥Â∆/Ú≈«¬Âª Á≈ √πÓ∂Ò
¡Â∂ «’√∂ «ÁÈ ËÓ «ÚÙ∂Ù Á∆ Íπæ◊Â
«’Ú∂∫ ⁄Ò √’Á∆ ˛ ª «’∆ ‹ØÙ∆
¡≈͉∆ «ÍØ‡ ”⁄ ¡«Ë¡≈Ë«ӒÂ≈
Á∂ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ «¬√ √πÓ∂Ò Á∆
Ú≈˜Ï∆¡Â ‹⁄≈¿π ‰ Ò¬∆ ËÓ
«ÈÍæ ÷ Â≈ (Secularism) Á∂
√ÚÍÃ Ú ≈«È √ø ’ ÒÍ ˘ Íæ ¤ Ó∆
√ø’ÒÍ ’«‘øÁ≈ ˛Õ ¿π√ ¡Èπ√≈ ËÓ
«ÈÍæ÷Â≈ Á≈ Ì≈Â∆ √ø’ÒÍ Íæ¤Ó∆
√ø’ÒÍ È≈ÒØ∫ Úæ÷≈ ˛Õ Íæ¤Ó∆ √ø’ÒÍ
‘ «’√Ó Á∂ Ë≈«Ó’ «ÚÙÚ≈√ Â∂
Í≈·-Í» ‹ ≈ ˘ æ Á ’Á≈ ˛ ‹Á«’
Ì≈Â∆ √ø ’ ÒÍ ¡Èπ √ ≈ “ËÓ
«ÈÍæ÷Â≈ Á≈ Ì≈Ú √ÌȪ ËÓª Á≈
√Ó≈ÈÂ≈, √ÌȪ Á≈ Ó≈È √«Â’≈
Â∂ √≈Ó≈È √πæ«÷¡≈ ˛” «¬√∂ “Ì≈Â∆
√ø ’ ÒÍ” Á∆ ¡≈Û ”⁄ ‘∆ ¡√Ò ”⁄
√≈‚∆¡ª √≈∆¡ª ‘≈’Ó Í≈‡∆¡ª ÒøÏ∂
√Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ «√˪’ Íæ÷Ø∫ «¬√∂ “Ï‘π
ËÓÚ≈Á” Á∂ Ȫ Â∂ Íø» «Ú‘≈’ ÂΩ
Â∂ ≈‹ Â∂ «√«÷¡≈ ˘ ËÓ È≈ÒØ ∫
¡Ò«‘Á≈ æ÷’∂ ⁄Ò‰ Á∆ Ï‹≈«¬ √◊Ø∫
≈‹ Ì≈◊ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ËÓ Á∆ ÷πæÒ∑∆
ÚÂØ∫ Â∂ ÁıÒ ¡øÁ≈˜∆ ’ ‘∆¡ª ‘È
¡Â∂ ÓΩ ‹ » Á ≈ Íà √ ø ◊ ”⁄ «√«÷¡≈ Á∂
“Ì≈Â∆’È, ≈Ù‡∆’È Â∂
¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È Á∂ ÒϪÁ∂ ‘∂· «¬’
ËÓ «ÚÙ∂ Ù Á≈ ÷π æ Ò ≈ Íà ⁄ ≈-Í√≈
’È Á∆ È∆Â∆ ’≈‹Ù∆Ò ˛Õ ‹Á «’
“ËÓ-«ÈÍæ÷ ≈‹ Â∂ ËÓ «ÈÍæ÷
«√«÷¡≈ Á∂ √Ú ÍÃ Ú ≈«È √ø ’ ÒÍ
¡Èπ √ ≈ Ë≈«Ó’ Í» ‹ ≈ Í≈· Â∂
«ÚÙÚ≈Ù «ÈØÒ «È‹∆ «¬æ¤≈ Â∂ «Èæ‹∆
‹∆ÚÈ Â’ ‘∆ «‘‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
≈‹ «√æ«÷¡≈ Â∂ ‹ÈÂ’ ‹∆ÚÈ ¡øÁ
«¬√ Á≈ ’ج∆ ÁıÒ È‘ƒ ⁄≈‘∆Á≈Õ
Í ‹Á ¡√ƒ ÓΩ ‹ » Á ≈ ‘’» Ó Â∆
Í≈‡∆ Ï∆‹∂ Í ∆ Â∂ ¿π √ Á∆ «√˪’
«‘Ï √ø√Ê≈ ¡≈. ¡Àµ√. ¡Àµ√. Á∂
«√æ « ÷¡≈ Á∂ «¬√ “Ì≈Â∆’È,
≈Ù‡∆’È Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È” Á∆
È∆Â∆ ¡Ë∆È Í≈·¥Óª ”⁄ Ë≈«Ó’
«√æ«÷¡≈ Ù≈ÓÒ ’È Á∆ ¡≈͉∂ √Ó∂∫
Á∂ «ÚÁÚ≈È ’Ú∆ ≈«ÏøÁ È≈Ê ‡À◊Ø
(‹Ø ÷πÁ Ú∆ Ë≈«Ó’ ¡≈√Ê≈ æ÷Á≈
√∆) Á∂ “ËÓ Â∂ ¡≈Ëπ«È’ «√æ«÷¡≈”
√ÏøË∆ ’‘∂ ◊¬∂ ÙÏÁª Á∆ ’√Úæ‡∆ Â∂
Ú∆ æ÷’∂ Á∂÷Á∂ ‘ª ª «¬√ È∆Â∆ Á∂
Í÷⁄À ¿π‚Á∂ Ș ¡≈¿π∫Á∂ ‘ÈÕ ‡À◊Ø
ÚæÒØ∫ ¡≈͉∂ «¬æ’ Ò∂÷ ¡øÁ ’‘∂ ◊¬∂
‘∂· «Ò÷∂ ÙÏÁª Á∆ ÓΩ‹»Á≈ ÍÃ√ø◊ Â∂
√«ÊÂ∆ ¡øÁ Ú∆ Ï∂‘æÁ ÍÃ√ø«◊’Â≈ Â∂
√≈«Ê’Â≈ ωÁ∆ ‘ÀÕ ‡À◊Ø È∂ «’‘≈
√∆, ““...ÏÁÒ∆¡ª ‘Ø ¬ ∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª
¡øÁ ‘π‰ Ë≈«Ó’ √æÂ≈Ë≈∆¡ª ÚæÒØ∫
«÷æ⁄∆¡ª ◊¬∆¡ª Ò’∆ª Â∂ ‘æÁ ÏøÁ∆¡ª
¡ø Á  Ïø Á È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
«’¿π ∫ «’ «¬«Â‘≈√ Á√≈¿π ∫ Á≈ ˛ «’
«‹æÊ∂ «’√∂ √Ó∂∫ «¬È∑ª Ë≈«Ó’ Íπ‹≈∆¡ª
È∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ ¡ÓÒ ˘ ¿π◊≈√≈ «ÁæÂ≈
√∆ ¿π µ Ê∂ Ï≈¡Á ”⁄ ‹≈ ’∂ ¿π ‘ Ø ‘∆
«√æ«÷¡≈ Á∂ ≈‘ ”⁄ Óæπ÷ ØÛ≈ ω ◊¬∂...
«‹¿π ∫ -«‹¿π ∫ «◊¡≈È Á≈ Í√≈≈ ‘π ø Á ≈
‹ªÁ≈ ˛ «Â¿π ∫ -«Â¿π ∫ ¿π ‘ Íà ø Í ≈◊Â
Ë≈«Ó’ ◊Ãøʪ ≈‘∆ «ÓæÊ∆¡ª ‘æÁÏøÁ∆¡ª
˘ ¿π Ò ø ÿ Á≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹Á «¬‘ È≈
«√¯ «¬«Â‘≈√ Â∂ Ïë‘Óø‚ √ÏøË∆ ‘∆
ÍÃøÍ≈◊ Ë≈«Ó’ «ÚÙÚ≈√ Â∂ Ë≈Ú≈
ÏØ Ò Á≈ ˛, √◊Ø ∫ «¬æ ’ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆
ÍÀ Á ≈ ’ «Áø Á ≈ ˛ «‹æ Ê ∂ √Á≈⁄≈ Á∂
ÈÚ∂  ∂ ¡Ê Íπ  ≈ÂÈ √ø √ ≈ ¡ø Á Ò∂
’ÊȪ/¿πÍÁ∂Ùª È≈Ò Ú∆ ‡’≈¿π, ”⁄
¡≈ ÷Û∑ Á ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ”⁄
Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ ˘ ◊Ò Óøȉ≈ ‘∆
ÍÀ‰≈ ˛ ‹ª «Î ÈÚª «◊¡≈È Ï◊≈ÚÂ
’’∂ √¯Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ («‹√ Â∑ª
Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆ ◊ÀÒ∆Ò∆˙ ˘ ¿π√ Á∂
«¬√ ’ÊÈ ÏÁÒ∂ «’ “ËÂ∆ √»  ‹
Áπ ¡ ≈Ò∂ ÿπ ø Ó Á∆ ˛” √‹≈ Á∂ ‰ Ú≈Ò∆
⁄⁄ ˘ C@@ √≈Ò Ï≈¡Á ‹≈ ’∂ ¿π√
˘ ÷πæÒ∑∂ ÂΩ Â∂ √Ú∆’≈ ’È≈ «Í¡≈Ò∂÷’) ÁØ‘ª Á≈ √πÓ∂Ò È‘ƒ ‘Ø √’Á≈
.... Íø» √Óæ«√¡≈ «¬‘ ‘À «’ ‹∂ ËÓ
«¬æ’ Á¯≈ «¬‘ √Ú∆’≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛
«’ ‹Ø ’πfi ¿π√ È∂ ÍÃ⁄≈«¡≈/«√÷≈«¬¡≈
‘À ¿π√ Á∂ ’πfi Í«‘¨ √øÍ»È È‘ƒ √È
‹ª ◊Ò √È Âª ¿π√ Á∆ (ËÓ Á∆)
√Â≈ ‚Ø Ò Á∆ ‘À «’¿π ∫ «’ ËÓ Á≈
Á≈¡Ú≈ ˛ «’ ‹Ø ’π fi Ú∆ ¿π √ Úæ Ò Ø ∫
Íà ⁄ ≈«¡≈ «◊¡≈ ˛, ¿π ‘ «¬Ò≈‘∆
«◊¡≈È ˛ ¡Â∂ √≈∂ Ë≈«Ó’ ◊à ø Ê ª
¿π Í  ÷π Á ¿π √ ‹≈‰∆-‹≈‰ “æ Ï ” Á∆
ÓØ‘ Òæ◊∆ ‘ج∆ ˛Õ «¬√∂ ¿πÍ ‘∆ ¿π√
Á∆ √Â≈ «‡’∆ ‘ج∆ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ «◊¡≈È
«¬√ √ø√≈ Á∆ ‘’∆’ ¿πÍ «‡«’¡≈
‘Ø«¬¡≈ ˛ ‹Á «’ ËÓ ¡≈͉∂ Íπ≈ÂÈ
◊Ãøʪ Á∂ √‘≈∂ ÷Û∑≈ ˛- «¬√ ‘≈Ò ”⁄
ËÓ Â∂ ¡≈Ëπ«È’ «√æ«÷¡≈ Á≈ √πÓ∂Ò
’È≈ ÁøÌ Â∂ Ó»÷Â≈ ÂØ∫ «√Ú≈¬∂ ‘Ø
’πfi È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ”” (Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈√ø’«Ò ⁄È≈ ◊ÃøÊ D Í≥È≈ F@H@I -Ïø◊≈Ò∆)
¡◊Ò∆¡ª-«Í¤Ò∆¡ª √Ì
‘≈’Ó Í≈‡∆¡ª Â∂ È∆Â∆ ÿ≈«Û¡≈
ÚæÒØ∫ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ «¬√ «Ú◊≈Û∂
◊¬∂ √ø’ÒÍ ˘ Ò≈◊» ’È ’≈È ‘∆
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª-ÈΩ‹π¡≈Ȫ Â∂ √Ó≈‹ Á∂
‘Ø  Ȫ «‘æ « √¡ª ¡ø Á  È≈ «√¯
¡ø Ë «ÚÙÚ≈√, Ë≈«Ó’ ‹˘È Â∂
¡Â’Ù∆Ò Â∂ ◊À«Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ Á≈
Í√≈≈ ‘Ø « ¬¡≈ ˛ √◊Ø ∫ ¿π È ∑ ª ¡ø Á 
«Î’» Â∂ ‹≈Â∆Ú≈Á∆ Ș∆¬∂ È∂ Ú∆
‹Û ÎÛ∆ ˛ «‹‘Û≈ ¡’√ ‘∆ «Î’»
‹ª ‹≈Â∆Ú≈Á∆ Áø « ◊¡ª Á∆ Óπ Ò ’
¡øÁ ‘Ø ‘∆ ÌÓ≈ ”⁄ fiÒ’ «‘≈
˛ Í ‘≈’Ó Í≈‡∆¡ª ˘ «¬‘ ÷»Ï
≈√ ÏÀ·Á≈ ‘ÀÕ ¿π‘ «¬√ ˘ ¡≈͉∆
≈‹ ◊æ Á ∆ ‘«Ê¡≈¿π ‰ ‹ª Ï⁄≈¿π ‰
÷≈Â ⁄؉ª ÁΩ≈È ÷»Ï ÚÂÁ∂ ‘ÈÕ
¡◊Ø∫ «Íæ¤Ø∫ Ú∆ ¡≈͉∆¡ª ´‡∂∆¡ª ÒØ’
«ÚØË∆ È∆Â∆¡ª Â∂ ÍÁ≈ Í≈¿π‰ Â∂
¿π È ∑ ª ÚÒØ ∫ ÒØ ’ ª Á≈ «Ë¡≈È Í∑ ∂
«ÂÒ’≈¿π‰ ÷≈Â Ú∆ ÚÂÁ∆¡ª ‘È
Â∂ «¬√∂ ˘ ‘∆ ÓΩ‹»Á≈ ‘≈’Ó Í≈‡∆ ‘π‰
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
«√æ«÷¡≈ Á∂ “Ì≈Â∆’È, ≈Ù‡∆’È
Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È” Á∂ Ȫ ‘∂· ‘Ø
Œ¿π◊≈√≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÷πÁ Ú∆
√≈‚∂ «¬‘ ‘≈’Ó («ÚË≈«¬’ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂
≈Ù‡ÍÂ∆ Âæ ’ ) Ë≈«Ó’ √Óª«Ú≈˜ª, Ôæ ◊ ª-‘ÚȪ-Ó‘»  ª Â∂
Ó∂«Ò¡ª-√Ó≈◊Óª Á∂ ¿πÁÿ≈‡È ’È
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‹Ø  Ù∆¡ª ÂØ ∫ ¡≈͉∆¡ª
‹ÈÓ ÍæÂ∆¡ª ωÚ≈¿π∫Á∂ ‘È Â∂ ‘æÊ
Á∆¡ª ∂÷≈Úª ÍÛ∑≈¿π∫Á∂ ‘È («√æ«÷¡≈
ÓøÂ∆ Ù©Ã∆ÓÂ∆ ¬∆≈È∆ Á∆ Â≈‹≈ ÿ‡È≈
Ó∆‚∆¬∂ Á∆ ⁄⁄≈ Á≈ «ÚÙ≈ ω∆ ‘∆
‘ج∆ ˛Õ) ¿πÊ∂ æ÷∂ ◊¬∂ ◊ÀÏ∆ Á∂Ú∆Á∂ګ¡ª ˘ Í»‹Á∂ ‘È, Â∑ª Â∑ª Á∂
Ï≈«Ï¡ª, √ø  ª -√≈˪ ª«’ª,
√Ú≈Ó∆¡ª Á≈ ¡≈Ù∆Ú≈Á ÒÀ∫Á∂ ‘È Â∂
¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉≈ ËøÁ≈ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆
Ê≈ÍÛ≈ Ú∆ «Áø Á ∂ ‘È («‹È∑ ª «Úæ ⁄ Ø ∫
«’øÈ∂ ‘∆ ¡≈͉∂ ’π’Óª ’≈È ¡æ‹
’Ò∑ ‹∂Ò∑ Á∆ ‘Ú≈ Ú∆ ÷≈ ‘∂ ‘È)Õ
«¬æÊØ∫ Âæ’ «’ √≈‚∂ ÍπÒ≈Û «Ú«◊¡≈È∆
Ú∆ Òø Ï ∆¡ª «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø ‹ ª ÂØ ∫
Ï≈¡Á «Â¡≈ ’∆Â∂ ◊¬∂ ≈’‡ª ˘
ÍπÒ≈Û ”⁄ Á≈◊‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿πÈ∑ª Á∂
√¯Ò Íπ Ò ≈Û∆-«ÓÙÈ Ò¬∆ Ë≈«Ó’
√Ê≈Ȫ («ÚÙ∂Ù ’’∂ Óø«Áª) ”⁄ ‹≈
’∂ È≈∆¡Ò ÂØÛÈ Á∆ Ë≈«Ó’ √Ó
¡Á≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬¿π∫ ’’∂ √≈‚∂
«¬‘ ‘≈’Ó Â∂ È∆Â∆ ÿ≈Û∂ ≈‹Ì≈◊
⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ËÓ Á∆ ÷πÒ∑∆ ÁıÒ
¡øÁ≈˜∆ ’Á∂ ‘È Â∂ ÷πæÒ∑∆ ÚÂØ∫ Ú∆
’Á∂ ‘ÈÕ
ÈÀ«Â’Â≈ ˘ ËÓ È≈Ò ‹ØÛÈ≈‘≈’Óª Á∆ Әϻ∆ Â∂ ‚»øÿ∆ √≈«‹Ù«¬‘ √π ¡ ≈Ò Ú∆ ‚» ø ÿ ∆ √Ø ⁄ «Ú⁄≈ Á∆ Óø◊ ’Á≈ ˛ «’ ÓΩ‹»Á≈
ÁΩ  ¡ø Á  ÈÀ « Â’Â≈ ˘ ËÓ È≈Ò
‹Ø Û È Â∂ “ÈÀ « Â’ ’Áª ’∆Óª Á∂
√ø ’ ‡ ˘ ‘æ Ò ’È Ò¬∆ Í≈·¥Óª
¡øÁ Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ Ù≈ÓÒ ’È
Á∆ √π «’¿π∫ ¿πµ⁄∆ ‘Ø ‘∆ ˛ √≈‚∂
‘≈’Óª Á∆Õ Í «¬√ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆
‹»  ∆ ˛ «¬‘ ‹≈ȉ≈ «’ ÈÀ « Â’
’Áª-’∆Óª Á≈ «¬‘ √ø’‡ ’∆ ˛?
«¬√ Á≈ «‹øÓ∂Ú≈ ’Ω‰ ˛? ‹Á ¡√ƒ
¡‹Ø’∂ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Â∂ «√¡≈√∆
Ì» «ÁzÙ ¿πÍ Ș Ó≈Á∂ ‘ª ª √≈˘
ÿØ ◊∆Ï∆, Ï∂π˜◊≈∆ «ÙÚÂ÷Ø∆,
«Ìz Ù ‡≈⁄≈,
’π È Ï≈ÍÃ Ú ∆,
Ì≈¬∆ÌÂ∆‹≈Ú≈Á, ˜Ø  ≈-˜Ï∆ Â∂
´æ ‡ Ó≈ ‘æ Á ª Ïø È ∑ ∂ ‡æ Í ¸æ ’ ∂ «Á√Á∂
‘ÈÕ ¡√ƒ Á∂ ÷ Á∂ ‘ª ≈‹◊æ Á ∆ Á∆
‘Ú√ ı≈Â √≈‚∆¡ª ‘’» Ó Â∆
Í≈‡∆¡ª Á∂ «ÚË≈«¬’ Â∂ Ú˜∆ Ú∆
«Ú’≈¿» ω ¸æ ’ ∂ ‘È, Í≈‡∆¡ª
¡≈͉≈ Á∆È-¬∆Ó≈È, «√˪Â, ¡√»Ò
√Ì ’π fi «Â¡≈◊ ⁄æ π ’ ∆¡ª ‘È Â∂
ÓΩ ’ ≈Íà √ Â∆ Á∆ ‚» ø ÿ ∆ ÷æ ‚ ”⁄ «‚æ ◊
¸’∆¡ª ‘È Â∂ «¬√ ¡≈«Ê’
√Ó≈«‹’ Â∂ «√¡≈√∆ √ø ’ ‡ Ò¬∆
(«‹‘Û≈ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ «’√∂ ÈÀ«Â’Â≈ Á∂
‹ª ÈÀ«Â’ ’Áª ’∆Óª Á∂ ÿ∂∂ ”⁄
È‘ƒ ¡≈¿π ∫ Á≈) ¡≈Ó √≈Ë≈È ÒØ ’
«‹øÓ∂Ú≈ È‘ƒ ‘È √◊Ø∫ «¬È∑ª ‘≈’Ó
Í≈‡∆¡ª Á∆¡ª ’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª
Â∂ ‹◊∆» ËÈ≈„ª Íæ÷∆ È∆Â∆¡ª ‘∆
«‹ø Ó ∂ Ú ≈ ‘È Â∂ «¬È∑ ª ÚÒØ ∫ ÍÀ Á ≈
’∆Â≈ «◊¡≈ «¬‘Ø ¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’
Â∂ «√¡≈√∆ √ø ’ ‡ ‘∆ ÈÀ « Â’ ’Áª
’∆Óª Á∂ «Èÿ≈ Á∂ √ø’‡ Á≈ ‹ÈÓ
Á≈Â≈ ˛ Â∂ «¬√ √ø ’ ‡ Ò¬∆ «¬‘Ø
Í≈‡∆¡ª ‘∆ «‹ø Ó ∂ Ú ≈ ‘ÈÕ ¡‹Ø ’ ∂
√≈Ó≈‹∆ «ÚÙÚ∆’È Á∂ ÓΩ‹»Á≈ ÁΩ
Ó≈⁄ B@AE
32
¡ø Á  «¬È∑ ª ‘≈’Ó Í≈‡∆¡ª Úæ Ò Ø ∫
Ò≈◊» ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ “÷πæÒ∑∆ Óø‚∆-÷πæÒ∑≈
ÚÍ≈” Á∂ √ø√≈ ÏÀ∫’-ÓπÁ≈ ’ØÙ Á∂
ÈÚ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ¬∂‹ø‚∂ È∂ «¬√ √ø’‡
˘ ‘Ø ‚»øÿ≈ ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬√ ¬∂‹ø‚∂
«‘ ‘Ø  Ȫ ‹ÈÂ’ ÷∂  ª ˘
«Èæ‹∆’È Á∂ ÿ∂∂ ”⁄ «Ò¡≈ ’∂ Óø‚∆
È≈Ò ‹Ø Û È Úª◊ «√æ « ÷¡≈ ˘ Ú∆
«¬√Á∂ ÓÈπ æ ÷ ∆ «ÈÓ≈‰, √Ó≈«‹’
ÌÒ≈¬∆ Â∂ Í¿πÍ’≈ Á∂ Ó»Ò ¿πÁ∂Ùª
È≈ÒØ∫ ÂØÛ ’∂ «¬æ’ ÷∆Á∆-Ú∂⁄∆ ‹≈‰
Ú≈Ò∆ «‹È√ ω≈ ’∂ ’≈ÍØ  ∂ ‡
ÿ≈«‰¡ª Ò¬∆ Óπ È ≈¯∂ Â∂ ´æ ‡ Á≈
«¬æ’ ËøÁ≈ ω≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ
Â∂ «‹æ Ê ∂ «¬√ ‘’∆’ ÂØ ∫
¡‰‹≈‰ «’ ÈÀ « Â’ ’Áª ’∆Óª
Á∂ √ø’‡ Ò¬∆ «‹øÓ∂Ú≈ √≈‚∆ «√æ«÷¡≈
Íà ‰ ≈Ò∆ È‘ƒ √◊Ø ∫ √≈‚∆ ‘≈’Ó
Í≈‡∆¡ª Á∆¡ª ¿π ’  È∆Â∆¡ª
«‹øÓ∂Ú≈ ‘È, √≈‚∂ «Ú«Á¡’ Ó≈‘
Â∂ Ïπ æ Ë ∆‹∆Ú∆ √≈‚∆¡ª «√æ « ÷¡≈
Íà ‰ ≈Ò∆/Í≈·¥Óª ¡ø Á  Ë≈«Ó’
«√æ«÷¡≈ Ù≈ÓÒ ’’∂ «¬√ √ø’‡ ˘
‡≈Ò‰ Á≈ «¬æ’ ÌÓ Í≈Ò ‘∂ ‘ÈÕ
¿πæÊ∂ ’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Â∂ ‹◊∆»
ËÈ≈„ª Á∂ «‘æ  ª Á∆ ≈÷∆ ’È
Ú≈Ò∆¡ª ÓΩ ‹ » Á ≈ ‘≈’Ó Í≈‡∆¡ª
ÈÀ«Â’Â≈ Â∂ ÈÀ«Â’ ’Áª ’∆Óª Á∂
«¬√ √ø’‡ ˘ ËÓ È≈Ò ‹ØÛ ’∂ √Ø⁄∆
√Ófi∆ √≈«‹Ù «‘ «¬√∂ ‘’∆’ ÂØ∫
¡≈Ó ´‡∂ ‹≈ ‘∂ ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È
Í∑ ∂ ‘‡≈ ’∂ ¿π È ∑ ª ˘ ◊π ø Ó ≈‘ ’
‘∆¡ª ‘ÈÕ Á» ‹ ∂ Í≈√∂ «√æ « ÷¡≈
ÍÉ≈Ò∆ ¡øÁ Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ Ù≈ÓÒ
’È Á∂ Ȫ Â∂ Íπ  ≈ÂÈ Óæ Ë Ôπ ◊ ∆
‹≈◊∆»-»Û∆Ú≈Á∆ √ø√’≈-Ú≈«¬Âª
Â∂ ¡øË«ÚÙÚ≈√ ˘ ÓπÛ √π‹∆ ’’∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª-ÈΩ ‹ π ¡ ≈Ȫ
˘
«Ú«◊¡≈È’,
Â’Ù∆Ò
Â∂
¡≈ÒØ⁄È≈«Ӓ «ÁzÙ‡∆’؉ «Ú’√Â
’È ÂØ∫ «ÚÚ∂ ’È «¬æ’ ‘Ø ‚»øÿ∆
√≈«‹√ ⁄ ‘∆¡ª ‘È Âª ‹Ø ¿π ‘
«¬È∑ª Á∆ ´æ‡ «Íæ¤∂ ’øÓ ’Á∆ «¬√
‘’∆’ ˘ √Ófi‰ Â∂ «¬√ ˘ ÏÁÒ‰
Á∆ √ÓÊ≈ ◊π ¡ ≈ ÏÀ · ‰ Â∂ «¬√
’≈‹ Ò¬∆ «√æ«÷¡≈ Á∂ ‘«Ê¡≈ ÂØ∫
ÚË∂∂ ’≈◊ ‘«Ê¡≈ ‘Ø ’¬∆ È‘ƒ
‘Ø √’Á≈ «‹√˘ ‘ ÁΩ ¡øÁ ‘≈’Ó
Í≈‡∆¡ª ¡≈͉∂ ¿πÁ∂Ùª Â∂ «‘æª Á∆
Í»Â∆ Ò¬∆ ÚÂÁ∆¡ª ¡≈¬∆¡ª ‘ÈÕ
«¬√ ÂØ ∫ «ÏÈ∑ ª «¬È∑ ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª
Á∆ ‘∆ √ÍÃ√Â∆ ‘∂· ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂
‡ÀÒ∆«Ú˜È, «√È∂Ó≈ Â∂ «¬ÒÀ’‡z≈«È’
Ó∆‚∆¬∂ ≈‘∆ ÍØ « √¡≈ ‹≈ «‘≈
“Íπ  ≈ÂÈ ‹≈◊∆» √æ « Ì¡≈⁄≈” ¡Â∂
Èø◊∂‹ ÌÍ» “÷≈˙-Í∆˙, ‘ø„≈˙Œ” Á∂
÷ÍÂ’≈∆ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á≈ √πÓ∂Ò Ú∆
«¬√∂ ‚»øÿ∆ √≈«˜Ù Á≈ ‘∆ «‘æ√≈ ‘ÀÕ
Ì≈‹Í≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂ · Ò∆
Ú≈‹Í≈¬∆ √’≈ √Ó∂∫ Ï≈ÁÒ √’≈
Á∂ Í≥‹≈Ï Á∂ ¿π⁄∂∆ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÓøÂ∆
ÙÃ∆ ÓÈ‹∆ «√øÿ ’Ò’æÂ≈ ‹Á ““’ΩÓ∆
Â∂ ÈÀ«Â’ ’Áª-’∆Óª Á∂ «Èÿ≈
Á≈ Óπæ÷ ’≈È «√æ«÷¡≈ Á∂ ËÓ È≈ÒØ∫
‡π‡‰”” ”⁄ Á∂÷Á∂ ‘È, √’»Ò∆ «√æ«÷¡≈
Óø  ∆ ‹Ê∂ Á ≈ ÂØ Â ≈ «√ø ÿ «¬√
«◊≈Ú‡ ˘ Óπ ø ‚ ∂ - ’π Û ∆¡ª Á∆ HÚƒ
ÙÃ∂‰∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á √«‘ «√æ«÷¡≈ Ú≈Ò∂
√ªfi∂ √’»Ò ÏøÁ ’’∂ Á» ’È Á≈
√π fi ≈¡ «Áø Á ∂ ‘È ¡Â∂ ‹Ê∂ Á ≈
◊π⁄È «√øÿ ‡Ω‘Û≈ ‘≈’Óª Á∂ ¿π’Â
ÁøÌ Â∂ ‘’∆’ ˘ Èø◊≈ ’È Ú≈Ò∂
¿π æ ÿ ∂ Ó‘» Ó È≈‡’’≈ Ì≈¡ ‹∆
◊π  ÙÈ «√ø ÿ Á∂ È≈‡’ª ¿π Í 
«√æ « ÷¡≈ √ø √ Ê≈Úª ¡ø Á  Í≈Ïø Á ∆
Ò≈¿π‰ Á∆ ËÓ’∆ «ÁøÁ∂ ‘È Âª ¿π‘
Ú∆ ¿π √ √Ó∂ ∫ «¬√∂ ’π ‡ Ò È∆Â∆ Á∆
ÍÀ  Ú∆ ’ ‘∂ √ÈÕ ÓΩ ‹ » Á ≈ ÓØ Á ∆
√’≈ Á∂ ◊ë‘ ÓøÂ∆ ÙÃ∆ ≈‹ È≈Ê
Á∆ ‹Á «Í¤Ò∂ «Áȃ √ØÈ∆Í «Ú÷∂
“«‘ø Á » «√æ « ÷¡≈, ËÓ≈Ê √ø √ Ê≈” Á∂
«¬æ’ ÍÃØ◊≈Ó ”⁄ «¬‘ Â’∆ ’Á∂
‘È «’ ““«‘øÁ» Ó«‘˜ «¬æ’ ËÓ È‘ƒ
‘À - «¬‘ ª «¬æ ’ ‹∆ÚÈ ÙÀ Ò ∆ ˛È’√Ò≈¬∆‡ ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ‘È Í ¿πÈ∑ª
È∂ ’Áª ’∆Óª Á∆ ÿ≈‡ ’≈È ‘∆
‘«Ê¡≈ ¸æ’∂ ‘ج∂ ‘È-ÈΩ‹π¡≈Ȫ ˘
’Áª-’∆Óª Á∆ «√æ«÷¡≈ Á∂‰ Á∆
ÒØÛ ˛...Õ” ª ¿π‘ Ú∆ «¬√∂ Ë≈È≈
Â∂ √æ⁄ Á∆ Â‹Ó≈È∆ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
√Á∆Ú∆ Â∂ ¡Ó»   √Á≈⁄≈ÈÀ«Â’Â≈ Á≈ ’ج∆ √»Í È‘ƒ ˛ÓÈπæ÷∆ √«Ì¡Â≈ Â∂ √æ«Ì¡≈⁄≈
Á≈ «¬«Â‘≈√ «¬‘ Á√≈¿π∫Á≈ ˛ «’
√Á≈⁄≈-ÈÀ«Â’Â≈ ¡Â∂ ‘æ’ª-Î˜ª
Á∂ √ø’ÒÍ Úæ÷Ø Úæ÷∂ √«Ó¡ª Á∆¡ª
Úæ÷Ø∫ Úæ÷∆¡ª ¡≈«Ê’ √Ó≈«‹’ Â∂
≈‹√∆ ‘≈Òª Á∆ Â˜Ó≈È∆ ‘∆
’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ‘≈Òª Á∂ ÏÁÒ‰
È≈Ò «¬‘ Ú∆ ÏÁÒÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ √Á∆Úƒ
Â∂ ¡Ó» √Á≈⁄≈ ÈÀ«Â’Â≈ Á≈ ’ج∆
√» Í È‘ƒ∫ ˛Õ Íπ  ≈ÂÈ ’Ï∆Ò≈ Â∂
√Ó≈«‹’ √æ « Ì¡≈⁄≈ Á∆ ¡≈͉∆
ÈÀ « Â’Â≈ Â∂ √Á≈⁄≈ ‹≈◊∆»
√Ó≈«‹’-√æ«Ì¡≈⁄≈ Á∆ ¡≈͉∆ √∆
Íø» ‹Ø √Á≈⁄≈ ¡Â∂ ÈÀ«Â’Â≈ «’√∂
√Ó∂ ∫ √Ó≈‹ Â∂ √æ « Ì¡Â≈ Á∂ «Ú’≈√
”⁄ √‘≈¬∆ ‘Ø « ¬¡≈ √∆ ¿π ‘ Ø ‘∆
ÏÁÒ∆¡≈ ‘ج∆¡ª ¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’
Â∂ ≈‹√∆ ‘≈Òª ¡ø Á  √Ó≈‹ Â∂
√æ«Ì¡Â≈ Á∂ «Ú’≈√ ”⁄ ØÛ≈ ωÁ≈
«‘≈ ˛Õ ¿π√˘ ÏÁÒ‰ Á∆ ¡Â∂ ÈÚª
√Á≈⁄≈-ÈÀ « Â’Â≈ ÍÀ Á ≈ ’È Á∆
ÒØÛ √Á≈ ‘∆ ωÁ∆ ‘∆ ˛ Õ
«‹√ Â∑ª Ô»Í ¡øÁ
√Ó≈¬∂Á≈∆ Á∂ ¡≈◊ÓÈ √Ó∂∫ ÏÁÒ∂
‘Ø ¬ ∂ ¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’ Â∂ ≈‹√∆
√øÁÌ Á∆ ÒØÛ ¡Èπ√≈ «Ú«◊¡≈È’
Â∂ √È¡Â∆ «¬È’Ò≈Ï ÂØ ∫ Í«‘Òª
«¬æ ’ √Ó≈«‹’-√æ « Ì¡≈⁄≈’ ¿π Ì ≈
¡≈«¬¡≈ «‹‘Û≈ Íπ È  ‹≈◊‰ Á∂
ÂΩ  Â∂ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ «¬√ È∂
Íπ≈ÂÈ ‹≈◊∆» Ë≈«Ó’ »Û∆Ú≈Á∆
’Áª-’∆Óª ˘
„≈‘ ’∂
‹Ó‘»  ∆¡Â, Ó≈ÈÚÂ≈, √Ó≈ÈÂ≈,
ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ Â∂ ’ΩÓ∆¡Â Â∂
¡≈Ë≈« ÈÚ∆¡ª ’Áª-’∆Óª
Á≈ Í» ¿π√≈«¡≈Õ ¿π√ √Ó∂∫ «‹‘Û∂
ÒØ ’ √Ó≈‹ ≈‹È∆Â∆ Â∂ «√æ « ÷¡≈
¡øÁ «¬È∑ª ’Áª ’∆Óª Ò¬∆ ÒÛ∂
¿π È ∑ ª È∂ È≈Ò ‘∆ ÈÚƒ Â∂ ¿π ⁄ ∂  ∆
ÈÀ « Â’Â≈ Â∂ √Á≈⁄≈ Ú≈Ò∂ » √ Ø Â∂
ÚØ Ò ‡À ¡  Ú◊∂ Í≈Â Ú∆ ÍÀ Á ≈
’∆Â∂ Õ √≈‚∂ Óπ Ò ’ Ì≈ ¡ø Á  Ú∆
¡≈‹≈Á∆ Á∆ Ò«‘ ÁΩ  ≈È “Ì≈Â∆
ÍπÈ ‹≈◊‰” Á∆ Ó‘≈È √÷Ù∆¡Â,
√ø √ «¥Â Ì≈Ù≈ Â∂ ◊à ø Ê ª Á∂ Úæ ‚ ∂
«ÚÁÚ≈È ¬∆ÙÚ ⁄ø Á  «Ú«Á¡≈
√≈◊ (AHB@-AHIA) È∂ Ú∆ «‘ø Á »
Ú∂ÁªÂ ÁÙÈ ˘ «¬æ’ ÌÓ≈¿»
ÁÙÈ Áæ√ ’∂ Í≈·¥Ó ¡øÁ
¡≈√«Â’ Á≈Ù«È’ Ï’Ò∂ Á∆
Íπ√Â’ “«‘’∆’≈” (Enquiry) Á∆
‹◊∑≈ ÓÈπæ÷∆ ¡≈‹≈Á∆ Á∂ fiø‚≈ ÏÁ≈
‹∂ . ¡À √ .«Óæ Ò Á∆ Íπ √ Â’ “Â’”
( Logic) ˘ Ù≈ÓÒ ’È Á∆
Ú’≈Ò ’∆Â∆ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
˘ ÌΩ « Â’ «Ú«◊¡≈È, √≈«¬‰’
«Ú«◊¡≈È, Ì»◊ØÒ, «¬«Â‘≈√,
◊«‰Â,
‹πÓÀ‡∆,
’πÁÂ∆
«Ú«◊¡≈È, ÈÀ«Â’ ÁÙÈ Â∂
≈‹È∆«Â’ ¡≈«ŒÊ’ «Ú«Ù¡≈ Á≈
«◊¡≈È Á∂‰ Â∂ ‹Ø «ÁæÂ≈Õ ¿πÈ∑ª È∂
÷π Á Ú∆ «’√∂ «’√Ó Á∆ Ë≈«Ó’
ø ◊  Â∂ Òæ ◊ ÒÍ∂ ‡ ÂØ ∫ «ÈÒ∂ Í
«Ú«◊¡≈È’ Â∂ ËÓ «ÈÍæ÷ «√æ«÷¡≈
Á≈ √ø ⁄ ≈ ’È Ú≈Ò∂ ¡È∂ ’ ª ‘∆
¡≈ÁÙ √’» Ò ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Ú∆
’∆Â∆Õ Ù‘∆Á∂ ¡≈‹Ó Ì◊ «√ø ÿ
Ú◊≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ’ΩÓ∆ È≈«¬’
«‹‘Û≈ «’√∂ Ú∆ Ë≈«Ó’ ¡’∆Á∂ ”⁄
«ÚÙÚ≈Ù È‘ƒ √∆ ÷Á≈ ¡Â∂ «‹√È∂
Ϊ√∆ Òæ◊‰ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ ¡ÀÒ≈È
’∆Â≈ √∆ «’ “ÓÀ∫ È≈√«Â’ ‘ª” ¡Â∂
«¬√ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Ò¬∆ «¬æ’
Íπ √ Â’ “ÓÀ ∫ È≈√«Â’ «’¿π ∫ ‘ª?”
«Ò÷∆ √∆ ’∆ ¿π ⁄ ∂  ∆ √Á≈⁄≈ Â∂
ÈÀ«Â’Â≈ Á∆ «‹¿»Á∆ ‹≈◊Á∆
«Ó√≈Ò È‘ƒ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ ’∆
»√, ⁄∆È, Ú∆¡ÂÈ≈Ó ¡≈«Á ÓπÒ’ª
Á∂ ÒØ’ «¬È’Ò≈Ϫ ¡øÁ
’«Ó¿» « È√‡ Í≈‡∆¡ª («‹È∑ ª ˘
È≈√«Â’ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ) Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ¡≈͉∂ ÓπÒ’/’ΩÓ Á∆
¡‹≈Á∆ ÷≈Â ¡Ê≈‘ ’π  Ï≈È∆¡ª
’È Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ¡‹∂ Ú∆ ¡≈͉∆
’Ω Ó ∆ Óπ ’ Â∆ Ò¬∆ ‹» fi ‘∂ ‘Ø  Ȫ
ÓπÒ’ª Á∂ ¡«‹‘∂ ÒØ’ª ˘ ÈÀ«Â’Â≈
ÂØ∫ √æ÷‰∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «‹È∑ª
È∂ ¡≈͉∂ ¡≈ÁÙ Á∆ Í»  Â∆ Ò¬∆
ËÓ ÂØ ∫ Íà ∂ à  ‰≈ È‘ƒ √∆ Ò¬∆ √◊Ø ∫
ËÓ ÂØ∫ ¡Ò«‘Á≈ ‘Ø ’∂ ÒÛ∂ √È ‹ª
ÒÛ ‘∂ ‘ÈÕ
Â∂ ¡‹Ø’∆¡ª ÏÁÒ∆¡ª ‘ج∆¡≈
‘≈Òª ¡ø Á , √ø ’ ‡ ‘∂ · ¡≈¬∆
√Ó≈¬∂ Á ≈∆ Ú∆ «‹‘Û∆ «’√∂ √Ó∂ ∫
¡≈͉∂ «Ú’≈√ ÷≈Â ‹≈◊∆»,
Ë≈«Ó’ » Û ∆Ú≈Á∆ ’Áª ’∆Óª
«ÚπæË ËÓ «ÈæÍæ÷Â≈ Â∂
«Ú«◊¡≈«È’ √Ø ⁄ , ÷≈Â ÒÛ∆ √∆
÷π Á ¡≈͉∂ √ø ’ ‡ ˘ ‡≈Ò‰ Ò¬∆
¡Â∂ ¡≈͉∂ „«‘ø Á ∂ «’ø ◊ ≈«¡ª ˘
Ï⁄≈¿π‰ ÷≈Â ÒØ’ª ¡øÁ
«Ú«◊¡≈«È’
Â∂
Â’Ù∆Ò
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ÎÀ Ò ‰ ÂØ ∫ Âz « ‘ ‘∆
‘ÀÕ «¬ø◊ÒÀ∫‚, Îª√, ¡Ó∆’≈ Ú◊∂
«Ú’√ √Ó≈¬∂ Á ≈ Óπ Ò ’ª ¡ø Á 
«‹È∑ª ÓπÒ’ª Á≈ ËÓ «ÈæÍ÷Â≈ Á∆
Ò«‘ Á≈ «¬’ ¡Ó∆ «Ú√≈ ˛,
«Èæ ‹ ∆ Â∂ ≈‹’∆ √ø √ Ê≈Úª ÚÒØ ∫
Ë≈«Ó’
ÍπÈ √π‹∆Â∆ ˘
¿πÌ≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ‚≈«ÚÈ Á∂
«Ú«◊¡≈È’ «Ú’≈√Ú≈Á Á∂ «√˪Â
˘ æÁ ’È Â∂ æÏ∆ ‘π’Ó Á∂ «√˪Â
˘ ÍÃ⁄≈È Á∆¡ª Ò«‘ª ˘ ¿π◊≈√≈
«Áæ Â ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «’¿π ∫ «’ ÓΩ ‹ » Á ≈
ÏÁÒ∆¡ª ‘Ø ¬ ∆¡ª ‘≈Òª ¡ø Á 
‹Ó‘»  ∆¡Â Ó≈ÈÚÂ≈, √Ó≈ÈÂ≈ Â∂
ËÓ «ÈÍæ ÷ Â≈ Ú◊∆¡ª ’Áª’∆Óª ¿πÈ∑ª Á∂ ¿πÁ∂Ùª Â∂
ÓÈ√»«Ï¡ª Á∆ Í»Â∆ Á∂ ≈‘ ”⁄ ØÛ≈
ω ‘∆¡ª ‘È «¬√∂ Ò¬∆ √◊Ø∫ «¬È∑ª
˘ ¤ª«◊¡≈-Â≈«Ù¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
¯≈Ù∆Ú≈Á Úæ Ò ‹ªÁ≈ ≈‘
¿π ’  √≈∆ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ Á∂
Íà √ ø ◊ ”⁄ AIFD-FF Á∂ ’Ø · ≈∆
«√æ«÷¡≈ ’«ÓÙÈ ÚÒØ∫ ¡≈͉∆ «ÍØ‡
«Úæ⁄ ’‘∂ «¬È∑ª ÙÏÁª ˘
““«Ú«◊¡≈È Â∂ Â’ÈØ Ò Ø ‹ ∆ ≈‘∆
‘≈√Ò ’∆Â∂ «◊¡≈È Â∂ ’Ò≈’πÙÒÂ≈ ˘ √Á≈⁄≈ Á∆ Ë≈È≈ È≈Ò
‹πÛ∆¡ª ’Áª-’∆Óª Â∂ ËÓ È≈Ò
Ó∂Ò‰≈ ‹»∆ ˛..Õ”” ¡≈͉∂ √Ó∂∫ Á∂
Ó‘≈È Á≈Ù«È’ «ÚÁÚ≈È Ï‡ø‚
√Ò ÚÒØ∫ «Ò÷∂ ◊¬∂ ¡≈͉∂ «¬’ Ò∂÷
«Úæ ⁄ ’‘∆¡ª ◊æ Ò ª Á∂ √ø Á Ì ”⁄
æ÷’∂ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹√
ÓπÂ≈Ï’
¡«‹‘∂
ÔÂÈ
““«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ √Ø⁄‰ Á∆ ¡≈ÁÂ
ÂØ ∫ «ÚÚ∂ ’È”” Á≈ √≈ËÈ ‘ÈÕ
«’¿π∫«’ √Ò ¡Èπ√≈ “√Ó≈Œ¬∂Á≈,
ÎΩ‹∆ ‹πø‚Ò∆¡ª Â∂ Ë≈«Ó’ ¿πÍÁ∂Ù’,
«√æ«÷¡≈ ¡øÁ «¬æ’ Á»‹∂ Á∂ √«‘ÔØ◊∆
‘È «’¿π∫«’ «¬‘ √≈∂ ‘∆ ¡≈͉∆ √Â≈
ı≈Â
Ì≈Ú’πÂ≈
¿πÍ
Â∂
¡≈ÒØ ⁄ È≈«Ӓ √Ø ⁄ ‰∆ Á∆ ¡‰‘Ø ∫ Á
¿π Í  ‘∆ «ÈÌ ’Á∂ ‘ÈÕ”””(ÓÀ ∫
¬∆√≈¬∆ «’¿π∫ È‘ƒ ‘ª-Í≥È≈ EF)
«¬√ ÂØ ∫ «ÏȪ Í≈·¥Ó ¡ø Á 
Ë≈«Ó’ «√æ « ÷¡≈ Ù≈ÓÒ ’∂ «ÏÈ∑ ª
Ú∆ «¬√ ”⁄ Ì≈Ù≈, √≈«‘Â, √Ó≈‹
«Ú«◊¡≈È «¬«Â‘≈√, «ÎÒ≈√Î∆,
’πÁÂ∆ «Ú«◊¡≈È Ú◊∂ Ïπ«È¡≈Á∆
«Ú«Ù¡ª ˘ ‘ΩÒ∆ ‘ØÒ∆ ’æ„’∂ («‹‘Û∂
«ÚÙ∂ «◊¡≈È Â∂ ¡≈‹≈Á≈È≈ «⁄øÂÈ
Á≈ √Ø Ó ≈ ‘È) ¿π È ∑ ª Á∆ ‹◊∑ ≈
Í∂ Ù ≈Ú≈È≈ ÔØ ◊ Â≈ ÚË≈¿π ‰ Ú≈Ò∂
√Ó≈«‹’ ÂΩ Â∂ ¿πÍÔØ◊∆ «Ú«Ù¡≈ ˘
Ù≈ÓÒ ’È≈ Ú∆ «¬√∂ √≈«‹Ù Á≈ «‘æ√≈
˛Õ ’ª◊√∆ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ÙÃ∆ ≈‹∆Ú
◊ªË∆ Á∂ ’≈‹ ’≈Ò √Ó∂∫ AIHF Á∆
ÈÚƒ «√æ«÷¡≈ È∆Â∆ √Ó∂∫ Ì≈ Á≈
«’æ  ≈’’È ”Â∂ ÓΩ ‹ » Á ≈ Ì≈‹Í≈ Á∆
ÓØ Á ∆ √’≈ √Ó∂ ∫ “Ì≈ Á≈ ‘π È 
(Skilling of India) Á≈ È≈‘≈ Ú∆
‘≈’Óª ÚæÒØ∫ Ì≈ ¡øÁ ÓΩ‹»Á ’ØÛª
ÒØ ’ ª Á∆ Ï∂  π ‹ ◊≈∆ ˘ ÓΩ ‹ » Á ≈
¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’ „ª⁄∂ È≈ÒØ∫µ ÂØÛ ’∂
’∂ Ú Ò «√æ « ÷¡≈ Íà ‰ ≈Ò∆ ¡ø Á  «¬√
«’√Ó Á∆ «√÷Ò≈¬∆ Á∆ ÿ≈‡ È≈Ò
‹ØÛ ’∂ Í∂Ù ’È≈ Ú∆ «¬È∑ª ´‡∂∆¡ª
‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∆ ‘∆ «‘ÂÍ»Â∆ ’Á≈
‘ÀÕ ÏπæË∆Ó≈È Â∂ «⁄øÂÈÙ∆Ò ÓÈπæ÷ Á∂
«ÈÓ≈‰ Á∆ ‹◊∑ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂
«‘æª Â∂ ¿πÁ∂Ùª Á∂ ‘æ’ª ”⁄ Ìπ◊‰
Ú≈Ò∂ «¬æ’ ÓÙ∆È∆ ÓÈπæ÷ ÍÀÁ≈ ’È
Á∆ Ì»«Ó’≈ Ú∆ «ÈÌ≈¿π∫Á∂ ‘È ¡«‹‘∂
«√÷Ò≈¬∆ ’Ø√Õ
Â∂ Á» ‹ ∂ Í≈√∂ «√æ « ÷¡≈ Á∂
Ì≈Â∆’È, ≈Ù‡∆’È Â∂
¡«Ë¡≈ÂÓ∆’È Á∂ Ȫ ‘∂· ≈Ù‡∆
«Ú√∂ Á∆ ¡≈Û ”⁄ ’ΩÓ∆ Ù≈ÚÈÚ≈Á
(‘ø ’ ≈Ú≈Á) Á≈ Í√≈ ¡Â∂ ÈÀ « Â’
’Áª-’∆Óª Á∆ ¡≈Û ”⁄ Íπ≈ÂÈ
Ë≈«Ó’ »Û∆Ú≈Á Ú≈«¬Âª Á≈ ÍπÈ
√π‹∆Â∆’È «¬‘ «¬’Ø «√æ’∂ Á∂ ‘∆
ÁØ Í≈√∂ ‘È «¬æ’Ø∫ ‘∆ ¿πÁ∂Ù Í»Â∆ Á≈
√≈ËÈ ‘ÈÕ Î≈Ù∆Ú≈Á Ú∆ «¬√∂ ≈‘ƒ
¡≈¿π∫Á≈ ˛Õ
Ì≈Ú∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ Ó»Ò
“’«Ò¡≈‰’≈∆ Â∂ Í ¿π Í ’≈∆
¿πÁ∂٠ª ÓΩ‹»Á≈ ¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’
„ª⁄∂ Á∂ ÒØ ’ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ωÈ
È≈Ò ‘∆ ‘Ø √’‰◊∂ Íø» ÓΩ‹»Á≈ ÁΩ
¡ø Á  «√æ « ÷¡≈ Á∂ «Èæ ‹ ∆’È Â∂
ÚÍ≈∆’È «ÚπæË √øÿÙ∆Ò «‘øÁ∂
‘ج∂ «¬√ ˘ È≈ «√Î ¿π’ ӻÒÚ≈Á∆
‘ÓÒ∂ ÂØ ∫ Ï⁄≈¿π ‰ ≈ ‘∆ Ï∂‘æÁ ‹»∆
˛ √◊Ø∫ «¬√ ˘ ‹Ó‘»∆ ËÓ «ÈÍæ÷
Â∂ «Ú«◊¡≈È’ Ò∆‘ª Â∂ Í≈¿π‰ Ò¬∆
Ú∆ ˜ØÁ≈ ¿πÍ≈Ò∂ ’È Á∆ Ï∂‘æÁ
ÒØÛ ˛Õ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
33
«ÁºÒ∆ ‘∞‰ Á» È‘∆∫
Ó≈√‡ ÓÒ’∆ «√ßÿ ÏÓ∑∆
«ÁºÒ∆ ‹Í≈È Á∆ ≈‹Ë≈È∆ ‡Ø’∆˙
ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁπÈ∆¡ª Á≈ Á»‹≈ Úº‚≈ Ù«‘
‘ÀÕ «¬√ Á∆ ¡Ï≈Á∆ ‹ÈÚ∆ B@AE «Úº⁄
„≈¬∆ ’ØÛ Á∂ Ò◊Ì◊ ‘ÀÕ «¬√ Á≈
¡≥Á≈˜È ’Ï≈ AE@@ Ú◊ «’ÒØÓ∆‡
‘ÀÕ «¬√ Á∆ ¡ºË∆ ÂØ∫ ÚºË ¡Ï≈Á∆ EE%
fi∞æ◊∆¡ª, fiΩ∫ÍÛ∆¡ª ¡Â∂ ¡‰«Ú’«√Â
Ï√Â∆¡ª «Úº⁄ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ Ï√Â∆¡ª
«Úº⁄ √‘»Òª È≈˙ Á∆ ’ج∆ «ÈÙ≈È∆
È‘∆∫ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∂ ÓºÊ∂ Â∂ «¬‘ «¬º’ Úº‚≈
’Òß’ ‘ÀÕ
«ÁºÒ∆ Ù«‘ ¡√Ò «Úº⁄ E Úº‚∆¡ª
’ÍØ∂ÙȪ Á≈ √Ó»‘ ‘ÀÕ «¬√ ˘ ’ΩÓ∆
≈‹Ë≈È∆ ÷∂Â ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√
«Úº ⁄ A. ¿∞  ∆ «Áº Ò ∆ «Ó¿∞ ∫ «√ÍÒ
’≈ÍØÙ
∂ ÈÕ B. Áº÷‰∆ «ÁºÒ∆ «Ó¿∞∫«√ÍÒ
’≈ÍØÙ
∂ ÈÕ C. Í»Ï∆ «ÁºÒ∆ «Ó¿∞∫«√ÍÒ
’≈ÍØ∂ÙÈÕ D.ÈÚ∆∫ «ÁÒ∆ «Ó¿∞∫√ÍÒ
’≈ÍØÙ
∂ ÈÕ E.«ÁÒ∆ ¤≈¿∞‰∆ ÏØ‚ Ù≈ÓÒ
‘ÈÕ «¬‘ ÁπÈ∆¡ª Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆
√Ê≈È’ √’≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ AA «˜Ò∑,∂
BG «‘√∆Òª, EI ’√Ï∂ ¡Â∂ C@@ «Í≥‚
Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ Í»∆ «ÁºÒ∆ G Íπ«Ò√ ‹ØÈ≈
¡Â∂ IE Ê≈«‰¡ª «Úº⁄ Ú≥‚∆ ‘ÀÕ «ÁºÒ∆
«Úº⁄ DC ¡º◊ Ïfi≈¿∞ √‡∂ÙÈ ‘ÈÕ ’∂∫Á∆
≈‹Ë≈È∆ ÷∂Â ‘؉ ’’∂ «ÁºÒ∆ ˘ È≈
ª Í»∂ √»Ï∂ Á≈ Á‹≈ ‘≈√Ò ‘À ¡Â∂ È≈
‘∆ «ÁºÒ∆ Á≈ «ÚÙ≈Ò Íπ«Ò√Â≥Â «ÁºÒ∆
√’≈ Á∂ ¡Ë∆È ‘ÀÕ
B@AE Á∆¡ª ¤∂Ú∆¡ª «ÁºÒ∆ «ÚË≈È
√Ì≈ ⁄؉≈ - «¬º’ √πÈ≈Ó∆:- @G ÎÚ∆
B@AE Á≈ «ÁÈ Ì≈ Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄
«¬º ’ Ó∆Ò Íº Ê  Úª◊ Ô≈Á ’∆Â≈
‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ «ÁÈ «ÁºÒ∆ Ú≈√∆¡ª È∂
Ú؇ Á∆ Â≈’ Á∂ ÏÒ Ï»Â∂ «¬‘ «√ºË ’
«ÁºÂ≈ «’ Ì≈ «Úº⁄ √Ê≈Í Í≈‡∆¡ª
Á∂ ’≥Ó „≥◊ Â∂ ≈‹È∆Â∆ ˘ ºÁ ’’∂
«¬º’ ÏÁÒÚª Ó≈‚Ò; «‹√ ˘ «⁄≥Â’ª
È∂ √Ó≈«‹’, ≈‹È∆Â’ «Ú’≈√ Ò«‘
Á≈ Ȫ «ÁºÂ≈ ‘À, √Ê≈Í ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ A@ ÎÚ∆ ˘ ‹ÁØ∫ ⁄؉ ÈÂ∆‹∂
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ª ÒØ’ª ˘ Òº«◊¡≈ «’
«¬‘ ª «¬º’ √πÈ≈Ó∆ ‘ÀÕ «‹√ È∂ Ì≈Â∆
‹ÈÂ≈ Í≈‡∆, ’ª◊√, Ï∆. ¡À√. Í∆.
¡Â∂ ÷ºÏ∆¡ª «Ëª ˘ ’º÷∫Ø ‘Ø«Ò¡ª ’’∂
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∂ ÍÀª «Úº⁄ ͇’≈ ’∂ ØÒ
«Áº  ≈Õ Úº ‚ ∆¡ª-Úº ‚ ∆¡ª ÂØ Í ª «◊
◊¬∆¡ªÕ √Ê≈Í Í≈‡∆¡ª Á∂ Ê≥Ó «‘ºÒ
◊¬∂Õ ’ª◊√ ª È«‘» ◊ªË∆ Íz∆Ú≈
¡Â∂ ¿∞√ Á∂ «ÁºÒ∆ ’Óª‚ ¡‹∂ Ó≈’È
√Ó∂ «¬«Â‘≈«√’ ≈‹È∆Â’ ‘≈Ù∆¬∂ Â∂
√π‡
º «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «¬√ ÂØ∫ ¿∞‘ ÓπÛ’∂ Ù«¬Á
‘∆ ¿∞µÌ √’∂Õ Ì≈‹Í≈ Á∂ ‹∂± ºÊ, «‹√
Á≈ ◊≈‚∆Ú≈È ¡≈.¡À√.¡À√. Á≈ Ê≈«Í¡ª
¡≈◊» ÓØÁ∆ ¡Â∂ ¿∞√Á≈ ‹Ø‡∆Á≈ ¡«ÓÂ
Ù≈‘ √∆; ˘ Ú∆ Ï∂’ª Òº◊ ◊¬∆¡ªÕ
‘ª «¬‘ √º⁄ ‘À «’ «ÁºÒ∆ Á∆ ¤∂Ú∆∫
«ÚË≈È √Ì≈ Ò¬∆ ‘Ø ¬ ∆¡ª ⁄Ø ‰ ª Á∂
ÈÂ∆‹∂ ‹Í≈È Á∆ B@AA «Úº⁄ ¡≈¬∆
√πÈ≈Ó∆ ÂØ∫ ÿº‡ È‘∆∫Õ «¬‘ «¬º’ Úº‚≈
±¯≈È √∆Õ ¡Â∂ «¬√ ±¯≈È Á∆¡ª
«ÈÙ≈È∆¡ª Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ Íz◊‡ ‘Ø ‘∆¡ª
√ÈÕ B@AD Á∆¡≈ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ⁄؉ª «Úº⁄
Ì≈‹Í≈ «√Î CA% Ú؇≈ ÒÀ ’∂ √ºÂ≈ Â∂
Í‘∞⁄
≥ ∆ √∆ÕÍ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’¬∆ √»«Ï¡ª
«Úº⁄ ‘ج∆¡ª ⁄؉ª/¿∞Í ⁄؉ª «Úº⁄ «¬√
Á∆ ’≈◊∞‹≈∆ «ÈÙ≈È∂ ÂØ ‘∂·ª ‘∆ ‘∆
‘ÀÕ ‹≥Ó» ’ÙÓ∆ Á∆ ‘∆ ¿∞Á≈‘È ÒÀ Ò˙Õ
ÓØÁ∆ È∂ «ÓÙÈ DD Á∂ È≈‘∂ ‘∂· Óπ«‘Ó
⁄Ò≈¬∆ √∆Õ «’ Ì≈‹Í≈ ¡≈͉∂ ÏÒ Â∂
√ºÂ≈ Íz≈Í ’∂◊∆Õ Í «ÓÙÈ DD «√Î
BE √∆‡ª ‘∆ ‘≈ÙÒ ’’∂ ·∞√
º ‘Ø «◊¡≈Õ
«¬‘ BE √∆‡ª Ú∆ ’∂ÚÒ ‹≥Ó» ÷∂Â «Ú⁄Ø
‘∆ «ÓÒ∆¡ªÕ Ï≈’∆ ÁØ ÷∂Âª ’ÙÓ∆ Ú≈Á∆
¡Â∂ ÒÁ≈÷ «Úº⁄ Ì≈‹Í≈ ¡≈͉≈ ÷≈Â≈
Ú∆ È≈ ÷ØÒ∑ √’∆Õ
«ÁºÒ∆ «ÚÙÚ Íz«√Ë Ô»È∆Ú√‡∆,
‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» Ô»È∆Ú√‡∆ ‘ÀÕ
B@AD Á∂ ¡≥ «Úº⁄ «¬Ê∂ «Ú«Á¡≈Ê∆
⁄Ø ‰ ª ‘Ø ¬ ∆¡ª «‹√ «Úº ⁄ Ì≈‹Í≈ Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ «Ú≥◊ - ¡«÷Ò Ì≈Â∆Ô
Íz∆ÙÁ ˘ ÙÓÈ≈’ ‘≈ ‘ج∆Õ «¬√ Á∂
¡‘∞Á∂Á≈∆¡≈ Á∂ Í≥‹∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ÍË≈È, ¿∞Í ÍzË≈È, √’ºÂ, √«‘√’ºÂ ¡Â∂ ÷‹≈È⁄∆ ‘≈ ◊¬∂Õ «¬ÊØ Âº’
«’ ¿∞√ Á≈ ‹ÈÒ ’≈¿±∫√Ò Ú≈√Â∂ Ú∆
’ج∆ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ «‹ºÂ È≈ √«’¡≈Õ «¬√∂
Â∑ª «‘Ó≈⁄Ò Ô»È∆Ú«√‡∆ «ÙÓÒ≈ ¡Â∂
«ÙÓÒ≈ «Ó¿∞∫«√ÍÒ ’≈ÍØÙ
∂ È ⁄؉ª «Úº⁄
Ú∆ «¬√ Á∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ¡À√.¡ÀÎ.¡≈¬∆.
¡Â∂ ÷ºÏ∂ ÓØ⁄∂ ÂØ∫ Ïπ∆ Â∑ª ‘≈ ◊¬∂Õ
«ÁºÒ∆ Á∆¡ª ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ⁄؉ª ÂØ∫
Í«‘Ò≈ Á√≥Ï B@AD «Úº⁄ «‘ÁØ√Â≈È
Ì Á∆ Ó‹Á» ‹Ó≈ È∂ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆
√ß◊·Èª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ‹Ø Á∂Ù
«Ú¡≈Í∆ ‘ÛÂ≈Ò ’∆Â∆ ¿∞ √ «Úº ⁄
Ì≈‹Í≈ ͺ÷∆ Ó‹Á» √≥ÿ ˘ Ó‹Ï»È
Ù≈ÓÒ ‘؉≈ «Í¡≈ √∆Õ Ì≈‹Í≈ ÚºÒ∫Ø ÏÀ«’≥◊
√À’‡, Ï∆Ó≈ ¡Â∂ ÍÏ«Ò’ √À’‡ ˘
’Ø ‚ ∆¡ª Á∂ Ì≈¡ Á∂ Ù ∆ -«ÚÁ∂ Ù ∆
√Ó≈¬∂Á≈ª ˘ Ú∂⁄‰≈/ ÷ØÒ‰≈ Á∂ «ÚØË
«Úº ⁄ ¿∞ Í Ø ’  ‘ÛÂ≈Ò ÏÛ≈ √ÎÒ
Ó‹Á» ÓπÒ≈‹Ó ¡À’ÙÈ √∆Õ √Ø ¡√∆∫ ¡≈÷
√’Á∂ ‘ª «’ «‘≥Á Ó‘ª √≈◊ Á∂ ¡ÙªÂ
Í≈‰∆¡ª «Úº⁄ ¿∞µ· «‘≈ Â∞Î≈È ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ ÌªÍ «Ò¡≈
√∆Õ «¬√ Á≈ ‡≈’≈ ’È Ú≈√Â∂
Ì≈‹Í≈ È∂ «‹‘Û∆¡ª Ú∆ ⁄≈Òª ⁄ºÒ∆¡ª
¿∞√ ˘ «¬’ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬º’ Íπ·∆¡ª ‘∆
ÍÀÁ∆¡ª ‘∆¡ªÕ «’È Ï∂Á∆ Á≈ ª ¿∞‘
‘≈Ò ‘Ø«¬¡≈ «‹Ú∂∫ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈Ú ‘À,
““¡≈Í Âª ‚∞Ï
º ∂ ‹˜Ó≈È Ú∆ ‚ØÏU∂ Ù≈‹∆¡≈
«¬ÒÓ∆ Ú∆ ’ج∆ ⁄ÓÂ’≈ È≈ ’ √’∆Õ
Ì≈‹Í≈ ÚºÒ∫Ø Á»Ù‰ Ï≈‹∆, ‘≥’≈ Íz◊‡≈¡
¡Â∂ fi»· Ó«‘≥Ó È∂ ÒØ’≈ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á∂ ͺ÷
«Úº⁄ ‚º‡ «’ ÷Ò؉ Ò¬∆ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’
«ÁºÂ≈Õ
«ÁºÒ∆ «‘≥Á√
Ø Â≈È Á≈ «ÁÒ:- «ÁºÒ∆
«‘≥Á√
Ø Â≈È Á≈ «ÁÒ ‘ÀÕ «¬ÊØ∫ Á∆ „≈¬∆
’ØÛ Ú√Ø∫ «Úº⁄ ‘ √»Ï,∂ ‘ «¬Ò≈’∂ Á∂
ÒØ’ Ú√Á∂ ‘ÈÕ «ÁºÒ∆ Ï‘∞- È√Ò∆, Ï‘∞
√«Ì¡≈⁄≈’ ¡Â∂ Ï‘∞-Ì≈Ù∆ Ù«‘ ‘ÀÕ
«‘≥Á∆, Í≥‹≈Ï∆, ¡Â∂ ¿∞Á» Óπ÷
º ÏØÒ∆¡ª
‘ÈÕ ¡≥◊∂‹∆ Óπº÷ ÚÍ≈’ Ì≈Ù≈ ‘ÀÕ
ÁπÈ∆¡ª Á∂ Úº‚∆ «◊‰Â∆ Á∂Ùª È≈ÒØ∫ ÷≈√
’ Ô»Í Á∂ Á∂Ùª È≈ÒØ «ÁºÒ∆ Á∆ Ú√Ø∫
«‹¡≈Á≈ ‘ÀÕ ÏÒ«’ «ÁºÒ∆ Ú؇ √≥«÷¡≈
‘∆ «‹¡≈Á≈ Á∂Ùª Á∆¡ª ¡Ï≈Á∆¡ª È≈ÒØ∫
«‹¡≈Á≈ ‘ÀÕ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ «¬º’ ’ØÛ, ÂÀ∫Â∆
Òº÷ ÈΩ ‘˜≈ ¡·ºÂ Ú؇ ‘È- ‹≈È∆
AC «ÓÒ∆¡È, C@I ‘˜≈, ¡·ºÂÕ «¬√
«Úº⁄ ÓÁ - GC Òº÷ ¿∞ÈÈ
º Ú∂∫ ‘˜≈,
@HIÕ ¡Ω ¿∞È≈‘· Òº÷, ¿∞È∆ ‘˜≈
«¬º’ √Ø∫ √Â≈¬∆, ¡Â∂ ¡º· √Ω Ï≈‘‡ Â∆‹≈
«Òß◊ Ú؇ ‘ÈÕ ’È∂‚≈ Á∆ ¡ºË∆ ¡Ï≈Á∆
Á∂ Ï≈Ï ª «ÁºÒ∆ Á∆ Ú؇ √≥«÷¡≈ ‘ÀÕ
«¬√ Ú؇ √Ó»‘ È∂ G ÎÚ∆ ˘
«ÁÒ ÷Ø‘Ò ’∂ Ú؇ª Í≈¬∆¡ªÕ Ú؇ Î∆√Á∆
FG.@H ‘∆Õ ÚØ ‡ ª È∂ ‹≈ Í≈Â,
«¬Ò≈’≈Ú≈Á, ËÓ, È√Ò, Ì≈Ù≈¬∆
Ú÷∂Ú∂ ÂØ∫ ¿∞Í ¿∞· ’∂, «ÏȪ «’√∂
Ò≈Ò⁄-ÍÀ√≈, Á≈» ¡≈«Á- º‹ «’ Ú؇
Í≈¬∆ ¡Â∂ ◊∞¡≈„∆¡ª Á∆ Ú∆ ÍÚ≈¬∆Õ
ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆, «ÁºÒ∆ ¤≈¿∞‰∆, ⁄≈‰’∆Ô
Í»  ∆, Ú√≥  «Ú‘≈ ¡≈«Á ¡Ó∆
«¬Ò≈«’¡ª ÂØ∫ ÒÀ «’ ◊∆Ï Ï√Â∆¡ª,
fi∞◊∆¡ª, fiΩÍÛ∆¡ª «‹È∑ª «Úº⁄ «ÁºÒ∆ Á∆
¡ºË ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¡Ï≈Á∆ ◊∞‹ Ï√
’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘À; √Ì Êª ¡º‹ Ú؇
Í≈¿‰∆ ‘À Á≈ È≈¡≈ ¿∞µÌ «‘≈ √∆Õ
¿∞ÿ∂ √≥◊∆Â’≈ «ÚÙ≈Ò ‚‚Ò≈È∆ ÚºÒ∫Ø
«ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «Â¡≈ ’∆Â≈ ◊∆Â- ““Í≥‹
√≈Ò ’∂‹∆Ú≈Ò-Í≥‹ √≈Ò ’∂‹∆Ú≈ÒU
-◊∆Ï Ï√Â∆¡ª ¡Â∂ fi∞◊∆¡ª, fiΩ∫ÍÛ∆¡ª
Á∆ «¯‹≈ «Úº⁄ ◊»‹
≥ «‘≈ √∆Õ √≥◊∆ √∆,
◊∆ √∆ ¡Â∂ «ÁºÒ∆ Á∆ ¡«Â ◊∆Ï, Ò∞‡∆,
«ÈÓ≈‰∆, «ÈÂ≈È∆ ‹ÈÂ≈ Ú≈√Â∂ «¬‘∆
◊∆ «¬º’ ÒÒ’≈ √∆Õ ÏØÒ∂ √Ø «È‘≈Ò¡Ò≈ ‘» ¡’Ï Á≈ ÏπÒßÁ È≈¡≈ Ú∆
√∆Õ «¬√∂ ÒÒ’≈ Á∂ «Í¤∂ «ÁºÒ∆ Ú≈√∆
Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ ⁄؉ ϻʪ º’ Í‘∞⁄
≥ Õ∂
«ÁºÒ∆ «Úº⁄ Ú؇ Ì∞◊ÂÈ ÂØ∫ Ï¡≈Á Á∂
«¬º’ √Ú∂ «‹‘Û≈ «‘≥Á√
Ø Â≈È Á∆ «¬º’
ÓÙ‘» √≥√Ê≈, ““ÒØ’È∆Â∆- √∆. ¡À√. ‚∆.
¡À√.U È∂ ’∆Â≈-¡È∞√≈ A@@ Ì∞◊Â∆¡ª
Á«Ò Ú؇ª «Úº⁄Ø FG, ÈØ‹Ú≈È AH-BB
¿∞Ó ◊∞‡
º «Úº⁄Ø FH ¡Â∂ Óπ√«ÒÓ «Úº⁄Ø
GG Ú؇ª ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ˘ ͬ∆¡ªÕ
«‹‘Ȫ ‘≈Òª «Úº⁄ «ÁºÒ∆ Á∂ ÒØ’ª
È∂ «¬‘ ’«ÙÓª ’∆Â≈ ¿∞‘ Ú∆ «Ë¡≈È
Á∆ Ó≥◊ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ ÓØÁ∆ √’≈ Á≈
Í»≈ Ó≥Â∆ Ó≥‚Ò, ¡ÀÓ.Í∆., ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂.,
√»«Ï¡ª Á∂ Óπ÷
º Ó≥Â∆ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ‚∂≈
Ò≈¬∆ ÏÀ·∂ √ÈÕ Í≥‹≈Ï Á∆ Í»∆ √’≈,
Óπ÷
º Ó≥Â∆, ¿∞Í -Óπ÷
º Ó≥Â∆, √≈≈ Ó≥Â∆
Ó≥‚Ò, √≈∂ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. ¡Â∂ «¬ÊØ∫ º’
«’ ‘Ò’≈ «¬≥⁄≈‹ Ú∆ «ÁºÒ∆ Á∂ Ú؇ª
Á∂ «√ª Â∂ ÏÀ·∂ √ÈÕ ÙzÓ
Ø ‰∆ ◊∞Á
» ¡
π ≈≈
ÍzÏ≥Ë’ ’Ó∂‡∆ Ú∆ ⁄؉ª «Úº⁄ √◊Ó
√∆Õ ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂ ¡≈͉∂ «ÁºÒ∆ Á∂
«√Í≈‘√Ò≈ ˘ «‹Â≈¿∞‰ Ú≈√Â∂ ¡º‚∆
⁄؇∆ Á≈ ˜Ø Ò≈«¬¡≈Õ ÷Ïª ª «¬Ê∫Ø
º’ Ú∆ «ÓÒ ‘∆¡≈ √È «’ «¬º’ Ú؇
Á≈ Ó»Ò Á√ ‘˜≈ º’ Â≈«¡≈ ‹≈ «‘≈
‘ÀÕÍ «¬√ Ú≈ «ÁºÒ∆ Ú؇ª «Úº⁄ ◊∞√
º ∂
Á≈ ◊∞Ï≈ √∆Õ ¡º‹ ¿∞‘ ¡≈͉∆ ‘Ø ‘∆
Ò∞‡ ⁄Ø∫ÿ Á≈ «‘√≈Ï Ó≥◊ «‘≈ √∆Õ ¡º‹
«’Ù∂ Ú≈Ò≈, ¡≈‡Ø «’Ù∂ Ú≈Ò≈ ¡Â∂
‡À’√∆ ⁄≈Ò’ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∂ √∂Ú≈Á≈
Ú‹Ø∫ «Ú⁄ «‘≈ √∆Õ
¡Â∂ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ Ú؇ª Á∂ «¬√
Â∞Î≈È È∂ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ’∆ ’∆Â≈? - «¬√
Ú≈∂ «¬º’ ÓÙ‘» ͺÂ’≈ - ≈‹Á∆Í
√‚∂√≈¬∆ È∂ «Ò«÷¡≈ ‘À - ““πB@AE «ÁºÒ∆
⁄؉ª «Úº⁄ ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò È∂ «ÚØË∆
«Ëª ˘ ‘∆ È∂√ÂØÈ≈Ï»Á È‘∆∫ ’∆Â≈Õ
¿∞√È∂ Í»∂ Ì≈Â∆ Ó∆‚∆¬∂ ˘ Ú∆ ÷»ß‹∂ Ò≈
«ÁºÂ≈Õ ’∂‹∆Ú≈ √≈‚∆ «È◊≈‘ ÂØ∫ Í∂Í∂ ÙØ√Ò Ó∆‚∆¬∂ Á∆ ÚÂØ∫ ’Á≈ «‘≈Õ
√Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó ◊ºÒ «¬‘ «’ ’∂‹∆Ú≈Ò
È∂ ¿∞‘Ȫ ÒØ’ª º’ √≈¬∆ ’∆Â∆, «‹‘Û∂
⁄Ø ‰ ª Ú≈√Â∂ ¡«‘Ó √ÈÕ ÷π Ù ≈ÓÁ∆
¡À‚∆‡, ’≈Úª ΩÒ∆ Í≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ¡À∫’
¡Â∂ √Ó≈¬∂Á≈∆ Ó∆‚∆¬∂ Á∂ Ó≈Ò’ √Ì
Û∂ ÓÀÁ≈È ‘≈ ◊¬∂UÕ
G@ «Úº⁄∫Ø FG √∆‡ª Á∆ «‹ºÂ «¬º’
∆’≈‚ ‘ÀÕ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ È∂
Í«‘Òª Ú≈Ò∆ Ú؇ ÍzÂ∆√ BI.E% «Úº⁄
BD.H% Á≈ Ú≈Ë≈ ’’∂ ’∞Ò
º ED.C% Ú؇
Íz≈Í ’∆Â∆ ‘ÀÕ Ì≈‹Í≈ ˘ A% ¡Â∂
’ª◊√ ˘ AE% Á≈ ÿ≈‡≈ Á‹ ‘Ø«¬¡≈
‘ÀÕ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ FG «Úº⁄∫Ø BG
«⁄‘∂ ÈÚ∂∫ ‘ÈÕ Ï∆.‹∂.Í∆ «√Î C √∆‡ª
B Í»Ï∆ «ÁºÒ∆ «Úº⁄∫Ø ¡Â∂ A ¿∞µÂ∆ «ÁºÒ∆
«Úº⁄Ø∫ ‘∆ «‹ºÂ √’∆ ‘ÀÕ Ï∆.‹∂.Í∆ Á≈
«Ú‹∂∫Á ◊∞ÍÂ≈ Ø«‘È∆ ÂØ∫ «√Î ECFG
¡Â∂ ‹◊Á∆√ ÍzË≈È Óπ√ÂÎ≈Ï≈Á ÂØ∫
F@CA ¡Â∂ ˙Ó Íz’≈Ù √Ó≈ «ÚÙÚ≈Ù
È◊ ÂØ∫ A@AEH Ú؇ª Á∂ Î’ È≈Ò
«‹ºÂ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡≈Í Á∂ EE
¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂ E@% ÂØ∫ ÚºË Ú؇ª È≈Ò «‹ºÂ∂
‘ÈÕ ¡≈Í Á∂ «Á¿∞Ò∆ ÂØ∫ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂
Íz’≈Ù ‹Ú≈Ò È∂ GA% Á∆ √≈ÈÁ≈
«‹ºÂ Íz≈Í ’∆Â∆Õ ¡≈Í Á≈ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡
Ú؇ Íz≈Í ’È Ú≈Ò≈ ÓÀ∫Ï ’ÀÒ≈Ù
◊«‘ÒØ ‡ È‹Î◊Û∑ ÂØ ∫ CE% ÚØ ‡ ÒÀ
«◊¡≈Õ ¡≈Í Á∂ Ó«‘≥ Á  Ô≈ÁÚ È∂
«Ú’≈ÙÍπ ‘Ò’∂ ÂØ∫ GGFFE Ú؇ Íz≈ÍÂ
’’∂ «’≈‚ ω≈«¬¡≈Õ
Í«‘Ò∆ Ú≈ Òß◊Û∑≈ Ï‘∞Ó ‘؉
’≈È ¡≈Í Á∂ Óπ÷
º Ó≥Â∆ ’∂‹∆Ú≈Ò ˘
DI «ÁȪ Ï≈¡Á ‘∆ ¡√Â∆Î≈ Á∂‰≈
«Í¡≈ √∆Õ Í ¿∞‘ ¡≈͉∆ Í»∆ Í≈‡∆
√Ó∂ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ √◊Ó «‘≈Õ √≈∂
‘Ò«’¡ª «Úº⁄ Í≈‡∆ Á∂ ÓÀ∫Ï «Ú‘Û≈/
È∞’Û Ó∆«‡≥◊ª ’Á∂ ‘∂Õ ÒØ’ª Á∆¡ª
Â≥◊∆¡ª, Â∞Ù∆¡ª ÂØ∫ ‹≈‰» ‘∞≥Á∂ ‘∂Õ
¡«ÈÔÓ Ï√Â∆¡ª «Úº⁄ Í∆‰ ÔØ◊
Í≈‰∆ È‘∆∫, «Ï‹Ò∆ È‘∆∫, ‹∂ ‘À ª ⁄Ø∆
Á∆ ‘ÀÕ ◊Ò∆¡ª È≈Ò∆¡ª Á≈ È≈ÓØ «ÈÙ≈È
È‘∆∫Õ √ÛªÁ Ó≈Á≈ ⁄Ω«◊Á≈ ‘ÀÕ ‡∆È
Á∆¡≈ ¤º  ≈ Ú≈Ò∆¡ª ÷Ø Ò ∑ ∆¡≈ ‘ÈÕ
Ï√≈ª Á≈ ÓΩ√Ó È’ Ì«¡≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ
¤ºÂª ⁄ØÁ∆¡ª ‘ÈÕ «√‘ Â∂ «√º«÷¡≈ Á∆
’ج∆ √‘»Ò ȑ∆∫Õ Í÷≈«È¡ª «Úº⁄Ø Í≈‰∆
Ú◊Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‘À «ÁºÒ∆ Á∆ ¡√Ò∆
Â√Ú∆ ¡Â∂ «¬√ «Úº⁄ «ÁºÒ∆ Á∆ «¬º’
’ØÛ C@ Òº÷ Ú√Ø∫ È’ Ì∆ «˜≥Á◊∆
‹∆ ‘∆ ‘ÀÕ ¡ºË ÂØ∫ ÚºË Ú√Ø∫Õ «¬‘ È∂ÛÒ∂
√»«Ï¡ª ÂØ∫ ¡≈¬∂ ◊∆Ï ÒØ’ª ‘ÈÕ ◊∆Ϫ
Ï≈∂ Â∞√∆∫ ¡≈Ó √π«‰¡≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ Ì≈Â
«Úº⁄ ‘∆ È‘∆∫ ͺ¤Ó∆ √Ó≈¬∂Á≈∆ ÓπÒ’ª,
¡Ó∆’≈, ’È∂‚≈ «Úº⁄ Ú∆Õ ““◊∆Ï Âª
◊∆Ï ‘È «’ «¬‘ ¡≈Ò√∆ ‘È- «¬‘
ÈÙ¬∆ ‘È- «¬’ ’≥ ≥ Ó ’È≈ È‘∆∫
⁄≈‘∞Á
≥ U
∂ Õ √Ó≈«‹’ Ï∂«¬È√≈Î∆ Á∆ «¬‘
«¬≥Â≈‘ ‘ÀÕ ÌÒ≈ ’ج∆ Áº√∂ «ÁºÒ∆ «Úº⁄
«¬º’ Ó≈Û’» Ï≥Á≈, ‘º‚∆¡ª Á∆ Óπ·
º «’Ù∂
Ú≈Ò≈ «‹‘Ûª Ó؇∆¡ª Ì≈∆¡ª √Ú≈∆¡ª
„Ø∫‘Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈Ò√∆ «’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈?
¡≈‡Ø Ú≈Ò≈, ‡À’√∆ Ú≈Ò≈ «‹‘Û≈ «ÁÈ≈ «Ó‘È ’Á≈ ‘À-Íπ«Ò√ Á∆ Ó≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ú∆ ÷ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ Ó‘∆È≈ Ú∆ Â≈Á≈ ‘ÀÕ
¿∞‘ «È’≈Ó≈ «’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈?
«¬‘Ȫ Ï√Â∆¡ª «Úº⁄ √≈∆ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ «ÁÈ ≈ «Ó‘È ’Á∆
‘∆ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ «ÁºÒ∆ ⁄؉ª Á≈ ‹ÈÚ∆
B@AE «Úº⁄ ¡ÀÒ≈È ‘Ø«¬¡≈ ª ÒØ’ª ˘
¡≈Í Á≈ ¬∂‹‚
≥ ≈ ⁄≥◊∆ Â∑ª √Ófi ¡≈ ⁄π’≈
√∆Õ «Ìz√‡≈⁄≈, √π«º ÷¡≈, ÷≈√’ ¡ΩÂ
√π  º « ÷¡≈, Ú≈Â≈Ú‰, Ï∂  π ‹ ◊≈∆,
«¬È√≈È∆¡Â Á∆ Ï∂’Á∆ ¡≈Í ÚºÒØ∫
¿∞Ì≈∂ Óπº÷ ÓπºÁ∂ √ÈÕ¡≈Í Á∂ Ú’
ÒØ’ª Ú≈√Â∂ ÓπΠ’≈˘È∆ √‘≈«¬Â≈,
«√º÷ ËÓ Á∆ Òß◊ ÍzÊ≈ Úª◊ ÒØ’ª
Á∆ ÌØ‹È √∂Ú≈ ’Á∂ √ÈÕ ¿∞‘ √’»Ò
È≈ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ϻ«⁄¡ª Ú≈√Â∂ ÓπÎÂ
«√º«÷¡≈ Ú∆ ÍzÁ≈È ’Á∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ
Á∆ √∂Ú≈ Ì≈ÚÈ≈ «Úº⁄Ø∫ Ï√Â∆ Ú≈√∆¡ª
˘ ¡≈͉∆ Ï≥ Á ÷Ò≈√∆ «Á√‰ Òº ◊
ͬ∆Õ «¬√∂ ’’∂ ¿∞ ‘ Ȫ È∂ Ì≈‹Í≈
¡Â∂ ‘ØȪ ÚºÒØ∫ ÍÀ√∂ Á≈ Ò≈Ò⁄ ¡Â∂
Á≈» «√º ’ ∂ ˘ ·∞ ’ ≈ ’∂ ¡≈Í«‰¡ª
È≈Ò È≈Â≈ ‹ØÛ «Ò¡≈Õ
‘Ó≈«¬Â Á∂ ¡ÀÒ≈È :- ‘Ú≈ Á∂ π÷
˘ ̪ÍÁ∂ ‘ج∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÷ºÏ∆¡ª
Í≈‡∆¡ª È∂ ÏÛ∆ Á∂  Ï¡≈Á «¬º ’
ÚË∆¡≈ ‹ÈÂ’ ÎÀ √ Ò≈ ÒÀ ∫ Á∂ ‘Ø ¬ ∂
¡≈͉∆¡ª AE √∆‡ª ˘ ¤º‚ «’ Ï≈’∆
EE √∆‡ª ÂØ ∫ ¡≈Í Á∆ ‘Ó≈«¬Â Á≈
¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈Õ Ú∂√À ÷ºÏ∆¡ª «Ëª
ÚºÒØ∫ ÒÛ∆¡≈ AE √∆‡ª Â∂ Ú∆ ÚºËÚºË IDI ¡Â∂ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ DI Ú؇ª
È≈Ò ‘∆ √Ï ’È≈ «Í¡≈Õ «¬√ ÂØ∫
Ï≈¡Á Â≈ ¡≈Í ˘ «‹Ú∂ ∫ Ï≈‘∆
‘Ó≈«¬Â Á≈ ‘Û∑ ¡≈ «◊¡≈Õ ÓÓÂ≈
ÏÀÈ‹∆ È∂ Ï≥◊≈Ò ÂØ∫ ¡Â∂ ‹∂.‚∆.Ô».
È∂ «Ï‘≈ ÂØ∫ ¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ∂ ‘Ø Ú∆
’¬∆ ËÓ «Èͺ÷ ÒØ’Â≥Â∆ Â≈’ª
È∂ ¡≈͉∆ ‘Ó≈«¬Â ¡≈Í ˘ Á∂ «ÁºÂ∆Õ
«ÁºÒ∆ Á∆ ‘ج∆ B@AE Á∆ ⁄؉ «’¿∞∫«’
«√Î Ì≈ Á∆ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ÁπÈ∆¡≈
«¬’ Úº‚∆ ≈‹È∆Â∆’ ÿ‡È≈ √≈ÏÂ
‘ج∆ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ «¬√ È∂ Í»∂ Ó∆‚∆¬∂
Á≈ «Ë¡≈È «÷«⁄¡≈ ‘ÀÕÌ≈ Á≈ «Íz≥‡/
«¬ÒÀ ’ ‡≈«È’ ¡Â∂ ÙØ √ Ò Ó∆‚∆¡≈
«¬√ ÿ‡È≈ È≈Ò ‹≈◊ ¿∞«·¡≈Õ ’ج∆
⁄ÀÈÒ, ¡÷Ï≈ ¡≈«Á È‘∆∫ Ï«⁄¡≈
«‹√ È∂ √≥ Í ≈Á’∆/ÚÙÒ∂ Ù ‰ È≈
«Ò«÷¡≈/È√ ’∆Â≈ ‘ØÚ∂Õ «È¿±˜ BD,
¡ÀÈ.‚∆. ‡∆Ú∆ Á≈ ≈Ú∆Ù ’∞Ó≈ ‡∆Ú∆
¿∞Í ¡Â∂ ’∞ÒÁ∆Í È¬∆¡, ≈«‹≥Á
√≥⁄, «¬≥Á ÓÒ‘ØÂ≈, ‘∆ ‹À«¬≥Á
«√≥ ÿ , «¬≈ ͪ‚∂ , ◊∞  Ï⁄È Ì∞ º Ò 
«‘≥ÁØ√Â≈È Á∂ ¡Â∂ √‘ºÁ Í≈Ø∫ ¿∞ÓÀ
‹»ÚÀÁ ¡≈«Á È∂ «ÁºÒ∆ Á∆ «¬√ ÿ‡È≈
Ï≈∂ ÷»Ï «Ò«÷¡≈ ‘ÀÕ Ó∂∂ √≈‘Ó‰∂ BD@B-B@AE Á≈ ¡≥◊z∂˜ ∆ «‡z«Ï¿±È ‘ÀÕ
«‹√ «Úº⁄ Í≈·’ª Á∂ ÷ºÂ «ÓÒ∂Õ ’≈ÒÓ
«Úº⁄ AB «⁄º·∆¡ª «ÁºÒ∆ ⁄؉ª Á∆¡ª
‘∆ ‘ÈÕ √‘ºÁ Í≈Ø∫ ¿±ÓÀ ‹»ÚÀÁ Í≥‹≈Ï
Ô» È ∆Ú√‡∆ Ò‘Ω  «Úº ⁄ ≈‹È∆Â∆
Ù≈ÙÂ Á≈ ÍzØÎÀ√ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ Íz«√æ Ë
¡≥◊z∂‹∆ ¡÷Ï≈ ““‚≈ÈU «Úº⁄ «Ò«÷¡≈
‘À , “ “ Í«‘Òª DI «ÁȪ Ï≈¡Á
¡√Â∆Î≈ Á∂‰≈ ÒØ’ª ˘ ¡≈ÂÓÿ≈Â∆
Òº◊Á≈ √∆-¡√Â∆Î≈ Ú∆ «√Î «¬º’
’≈˘È-«ÙÚÂ÷Ø∆ «÷Ò≈Î-‘Ó≈«¬Â
È≈ «ÓÒ‰ Á∂ ÓπÁ∂ Â∂ -Í ’∞fi √Ó∂∫
«Úº⁄ ‘∆ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ Ú’
ÒØ’ª È≈Ò ¡«‹‘∂ ‹∞Û∂ «’ ÁπÈ∆¡ª ˘
«‘Ò≈ «ÁºÂ≈Õ ¡≈Í Ú’ ÒØ’ª Á∆
«Ï‹Ò∆ Á∂ Òº ’ ÂΩ Û «ÏÒª «÷Ò≈Î
’≈˘È∆ √‘≈«¬Â≈ ’Á∂ √ÈÕ Íπ«Ò√
Á∆¡ª ÒØ’ª ¿∞Í ÚË∆’∆¡ª «÷Ò≈Î
Ó≈⁄ B@AE
34
‚º ‡ Á∂ √ÈÕ Í≈‰∆ Ó≈Î∆¬∂ ¡Â∂
Ó‘∆È≈/‘ÎÂ≈ ¿∞ ◊ ≈¬∆¡ª «Úπ º Ë
ÒÛÁ∂ √ÈÕ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ ◊ºÒ «’ DI
«ÁȪ Ï≈¡Á «Áæ Â∂ ¡√Â∆Î∂ Ï≈∂ √Óπº⁄∂
Ú’ª È∂ ÒØ ’ ’⁄‘∆¡ª «Úº ⁄
Óπ¡≈Î∆ Ó≥◊∆ «¬√∂ ’’∂ √Óπº⁄∂ Ï√Â∆
Ú؇ª È∂ ¿∞‘Ȫ ˘ Óπ¡≈Î ’ «ÁºÂ≈
¡Â∂ «‹ºÂ≈ «ÁºÂ≈UÕ
«¬º ’ «ÁÈ ÓÀ ∫ «¬º ’ ⁄À È Ò Á∂ ÷
«‘≈ √∆ «¬’ ¡À∫’ È∂ «¬º’ ◊∆Ï
Ó‹Á» ˘ Ø’ «’ Íπ¤ «Ò¡≈ Ì≈¬∆
«¬√ Ï≈ ÚØ ‡ Í≈˙◊∂ ª «’√ ˘
Í≈˙◊∂ Õ ¿∞ √ Á≈ ¿∞ µ Â ⁄Ω ’ ≈ Á∂ ‰
Ú≈Ò≈ √∆Õ ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò ˘ Í≈Úª◊∂ Õ
¡À∫’ È∂ «Î ‘À≈È ‘Ø «’ Íπ«¤¡≈
Ì≈¬∆ ¿∞‘ Â≈ Í«‘Òª ¡√Â∆Î≈ Á∂ «’
̺‹ «◊¡≈ √∆Õ Ó‹Á» È∂ «‘º’ ·Ø’
’∂ «Î ¡≈«÷¡≈ ̺«‹¡≈ È‘∆∫ Ì‹≈«¬¡≈
«◊¡≈ √∆Õ «ÙÚ «÷Ò≈Î È≈ Ì≈‹Í≈
È∂, È≈ ’ª◊√ È∂ ¿∞√ Á∆ ‘Ó≈«¬Â
’∆Â∆Õ «¬√∂ ’’∂ ¿∞√ ˘ ¡√Â∆Î≈
Á∂‰≈ «Í¡≈Õ «¬‘ √∆ «ÁºÒ∆ Á∂ «¬º’
◊∆Ï Ú؇ Á∆ Ï∂Ï≈’∆ ¡Â∂ ÁÒ∂∆Õ
«‹√ È∂ ¡≈͉∆ Ú؇ Í√≥Á Ú؇ª ÂØ∫ B@
’∞ «ÁÈ Í«‘Ò≈ ‹≈‘ ’ «ÁºÂ∆ √∆Õ
⁄؉ª Á∂ ’∞fi √Ï’:- «ÁºÒ∆ Á∆¡≈
⁄؉ª Á∂ ¡ÓÒ «Úº⁄Ø∫ Ó∆‚∆¬∂ Á∂ ÒØ’ª
È∂ ’∞fi ÈÂ∆‹∂ ̪͉ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈
‘ÀÕ «‹‘Ȫ ˘ ¡√∆∫ ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈
¡ª’ √’Á∂ ‘ª:«¬‘Ȫ ⁄؉ª «Úº⁄ «’√∂ «ÚÁ∂Ù∆
Â≈’ Á≈ «’Ë∂ Ú∆ ‘ºÊ Ș È‘∆∫
¡≈«¬¡≈Õ
Ì≈ Á≈ √≥«ÚË≈È Á∂Ù ˘ Ï‘∞
ËÓ, Ï‘∞ È√Ò ¡Â∂ Ï‘∞ ÌÙ≈¬∆
Ó≥ÈÁ≈ ‘ÀÕ √≥«ÚË≈È Á≈ «¬‘ Ó»Ò ‘ÀÕ
Ì≈‹Í≈ È∂ «‹‘Û∆ ¤∂ Û -¤≈Û «¬√
«√˪ È≈Ò ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆
¿∞‘ «ÁºÒ∆ Ú≈√∆¡≈ È∂ ºÁ ’ «ÁºÂ∆Õ
Ì≈ «¬º’ √≥ÿ ≈‹ ‘ÀÕ ’∂∫Á
‘ÀÕ Ó‹Ï»Â ‘ÀÕ Í ≈‹ Ú∆ ‘È ¿∞‘
Ú∆ Ӌϻ ‘؉ ª ‘∆ ’∂∫Á Ó‹Ï»Â
‘Ø √’Á≈ ‘À Õ ≈‹ Íz Ê ≈ ≈‹È∆Â’
Í≈‡∆¡ª ¿∞Í «ÈÌ ‘ÀÕ √≥«ÚË≈È
Á∆ Ó» Ò Ë≈‰≈ ‘À «’ ≈‹È∆Â∆’
Í≈‡∆¡≈ Ú∆ √≥ÿÚ≈Á Á∆¡ª Ë≈È∆
‘Ø‰Õ «‹Ú∂∫ ÓØÁ∆ È∂ «¬’≈«Ë’≈Ú≈Á
Úº Ò Â∂ ˜ ∆ È≈Ò ÓØ Û ≈ ’º « ‡¡≈ ¿∞ ‘
«ÁºÒ∆ Á∂ Ú؇ª È∂ ºÁ ’ «ÁºÂ≈Õ
¡≈Ó ÒØ’ ≈‹È∆Â∆’ Í≈‡∆¡ª
Á∆¡ª ’∞ ⁄ ≈Òª ¡Â∂ ÿ‡∆¡≈ ‘º Ê
’º « „¡ª ˘ ͤ≈‰ ÒÀ ∫ Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂
’’∂ ‹ÁØ «ÁÒ∆ Á∂ Ù≈‘∆ «¬Ó≈Ó È∂
¡≈Í Í≈‡∆ ˘ «ÏÈ∑≈ Ó≥◊∆ ‘Ó≈«¬Â
Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ ª ¡≈Í ˘ Òº«◊¡≈
«’ «Î’» √º‹≈ √À’‡ ¿∞√ Á∂ ËÓ
«Èͺ ÷ ¡’√ ˘ ◊≥ Ë Ò≈ ’È Á∆
’∞⁄≈Ò ⁄ºÒ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂ ¡≈Í
È∂ Â∞≥ ¿∞√ ˘ ºÁ ’’∂ ¡≈͉∆
ËÓ «Èͺ÷ √Ø⁄ Á≈ √ϻ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
Á» ‹ ∆ «Ó√≈Ò ‘À «’ Ì≈‹Í≈ È∂
¡≈Í Â∂ ÁØ√ Ò≈«¬¡≈ «’ «¬√ È∂ ÁØ
’ØÛ ⁄؉ Î≥‚ ’≈Ò∂ Ë≥È Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫
«Ò¡≈ ‘ÀÕ Í ¡≈Í ÚºÒØ∫ Í«‘Òª ‘∆
⁄≥Á∂ Á∂ √≈∂ Ú∂Ú∂ ÈÀ‡ Â∂ Í≈¬∂ ‘؉
’’∂ «¬‘ ⁄≈Ò Ú∆ Íπ·∆ ͬ∆Õ √◊∫Ø
ÓØÁ∆ √’≈ ˘ ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂Ù
Á∆ √Ú ¿∞ µ ⁄ ¡Á≈Ò «Úº ⁄
‘ÒÎÈ≈Ó≈ Á≈«¬ ’È≈ «Í¡≈ ’∂ ⁄≥Á∂
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ¡≈Í È∂ ’∞fi Ú∆ ◊ÒÂ
È‘∆∫ ’∆Â≈Õ
¿∞Íؒ ºʪ Á∆ Ø√È∆ «Úº⁄
¡√∆∫ ¡≈÷ √’Á∂ ‘ª «’ Ì≈ Á∆
‹ÈÂ≈ ÒØ ’ Â≥  «’ ≈‹È∆Â∆’
«ÚÚ√Ê≈ √Ï≥Ë∆ ÎÀ√Ò∂ ’È «Úº⁄ ÍzΩÛ
‘Ø ⁄π º ’ ∆ ‘À ‘∞ ‰ «¬‘ ‹≈ Í≈ Á∂
Ú÷∂Û∂, Ë≈Ó’ ÚÀ ¡Â∂ «¬Ò≈’≈Ú≈Á
«Úº ⁄ «ÚÙÚ≈Ù È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ
«‹‘Û∆ Ú∆ Í≈‡∆ ÎØ ’ ∂ È≈‘∂ ¡Â∂
Ì∞Ò≈«Ú¡ª È≈Ò ‹ÈÂ≈ ˘ Îπ√ÒΩ‰ Á≈
ÔÂÈ ’Á∆ ‘À ¿∞√ ˘ ‘≈ È√∆Ï ‘∞≥Á∆
‘ÀÕ Á∂Ù Ú≈√∆¡≈ È∂ ¡‹∂ º’ AIDG
Á∆ Ú≥‚ Á≈ √≥Â≈Í Ì∞Ò≈«¬¡≈ È‘∆∫Õ
¿∞Â∆ Ì≈ Á∂ ÒØ’ ª «¬√ Ú≥‚ ÂØ∫
Â∆‹∆¡ª Í∆‘Û∆¡ª º’ ¡√¡≥Á≈˜
‘ÈÕ «¬√ ’’∂ ’ج∆ ¡«‹‘∆ Í≈‡∆
«‹‘Û∆ √≥«ÚË≈È Á∆ Ó»Ò Ì≈ÚÈ≈ È≈
«÷ÒÚ≈Û ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á∆ ‘À ¿∞‘ ÒØ’ª
˘ √Ú∆’≈ È‘∆∫Õ ¬∂’≈«Ë’≈Ú≈Á ¡Â∂
‘≥’≈∆ Ú¬∆¡≈ Ú∆ ÒØ’ª ˘ È‘∆∫ ÌΩ∫Á≈Õ
B@AE Á∆ «ÁºÒ∆ ⁄؉ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú∆
ÒØ’≈ È∂ AIGG «Úº⁄ «¬≥Á≈ ◊ªË∆ ÚºÒØ∫
’∆Â∆ √≥«ÚË≈È’ ¡Á»Ò∆ Á≈ ’≈≈
‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈ √∆Õ
¡≥ « Â’≈: - «Î Ú∆ ÏÛ≈ Úº ‚ ≈
√Ú≈Ò ÒØ’ª Á∂ ÓȪ «Úº⁄ ‘ÀÕ ’∆ ¡≈Í
ÒØ’ª Á∆¡ª ¿∞Ó∆Áª Â∂ Í»≈ ¿∞Â∂◊∆?
’∆ «¬‘ Ú∆ Í«‘«Ò¡ª Úª◊» ⁄ÒÁ∂
≈‹Â≥Â Á∂ Íπ‹∂ ω ‹≈‰◊∂? «¬‘Ȫ
√Ú≈Ò≈ Á∂ ‹Ú≈Ï Âª Ì«Úº÷ Á∂ ◊Ì
«Úº⁄ ‘∆ ‘ÈÕ Í «¬º’ ◊ºÒ ‹» ‘À
«’ «¬‘ ≈‹Â≥Â «‹√ ˘ ‘≈ È‘∆∫
√’Á≈ ¿∞ √ ˘ ¡≈͉∂ Ú◊≈
ω≈¿∞‰≈ Ù∞» ’ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ ÏºÒ∂-ϺÒ∂
‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ ’ҺϪ ’Ó∂‡∆¡ª Á∆ ÓÀ∫Ï√∆Í
«Áº  ∆ ‹ªÁ∆ ‘À Õ «¬‘ ÚÂ≈≈
Í»≥‹∆Ú≈Á∆ ≈‹Â≥Â Á≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
«¬‘Ȫ ⁄؉ª Á∂ ÈÂ∆«‹¡ª Á≈ «¬º’
‘Ø ÏÛ≈ ‘∆ ¡«‘Ó Íº÷ ‘À «‹√ ÚºÒ
¡≈Ó Ó∆‚∆¬∂ È∂ «Ë¡≈È È‘∆∫ «ÁºÂ≈
«’ «¬√ Âª∑ Á∂ ≈‹Â≥   «Úº ⁄
¡ÀÈ.‹∆.˙. ‹ª √º«Ì¡≈⁄≈’ √Ó≈«‹’
‹ºÊ∂Ï≥Á∆¡ª (¡À√.√∆.˙.)Õ ≈‹È∆Â∆’
Í≈‡∆¡ª Á≈ ÏÁÒ È‘∆∫ ω
√’Á∆¡ªÕ ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò, ÓÈ∆Ù
«Ù√ØÁ∆¡≈, ‹Ø«◊≥Á Ô≈ÁÚ ¡Â∂ «’È
Ï∂Á∆, Ó∂Á≈ Í≈‡∂’ ¡≈«Á ¡≥È≈ ‘˜≈∂
Á∆ ““«¬≥‚∆¡≈ ¡◊∂È√‡ ’∞ÍÙÈU Á∂
¡≈◊» √ÈÕ ’∂ ‹ ∆Ú≈Ò, ÓÈ∆Ù
«Ù√Ø Á ∆¡≈ ¡Â∂ ‹Ø « ◊≥ Á  Ô≈ÁÚ
¡≈◊» ¡ ≈ È∂ ¡≥ È ≈ ‘˜≈∂ È≈Ò ’≥ ≥ Ó
’«Á¡≈ ÂºÊ ’º„ «Ò¡≈ «’ «¬√ Â≥Â
«Úº⁄ ≈‹È∆Â∆’ Í≈‡∆ ÂØ∫ «ÏÈ∑ª ’∞fi
√Ú≈«¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ
È∂ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ¡≈Í Í≈‡∆ ω≈¬∆Õ
Í≈·’≈ ˘ Ô≈Á ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ ¡≥ È ≈
‘˜≈∂, «’È Ï∂Á∆, Ó∂Á≈ Í≈‡∂’ È∂
¿∞ÁØ∫ «¬‘Ȫ Á≈ Í»≈ «ÚØË ’∆Â≈ √∆Õ
¿∞ ‘ ∆ «’È Ï∂ Á ∆ Ì≈‹Í≈ «Úº ⁄ ‹≈
ÚÛ∆Õ ‘’∆’ ‘À «’ ◊À  √’≈∆
√≥√Ê≈Úª ‹≈ √º«Ì¡≈⁄≈’ √Ó≈«‹’
√≥ √ Ê≈Úª «‹È∆¡ª Ó‹∆ Â’Û∆¡ª
‘؉ ¿∞‘ ≈‹È∆Â∆’ Í≈‡∆ Á≈ ÏÁÒ
È‘∆∫Õ «¬‘ Ú∆ «¬º’ √Ï’ ‘À «‹‘Û≈
÷º Ï ∂ ’∞  ≈‘∂ Ú≈Ò∂ Ë«Û¡≈ ˘ ˜» 
√Ø⁄‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ’∞fi √Óª Í«‘Ò≈
Ô»Í «Úº⁄ ◊∆√ Í«‘Ò≈ ÓπÒ’ ω
«◊¡≈ «‹√ «Úº⁄ ⁄؉ª ≈‘∆ ’ØÓ«ÈÙ‡
Í≈‡∆ ‹∂± ‘∆Õ Ù≈Ò≈ «ÁºÒ∆ Á∆ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Ú∆ ◊∆√ Á∆ «Ó√≈Ò
’≈«¬Ó ’∂Õ
- ¡≈Ó∆È
’≈Ó∂‚ ◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆ Á∆ ¡⁄≈È’ ÓΩ ¡Â∂ √≈‚∂ ⁄∂¡∂ ª ”⁄ √≈‚≈ √≈Ê∆
«Í¡≈∂ √≈Ê∆ ◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆ Á∂
È∂ÛÒ∂ √≈Ê∆¡ª ˘ «¬‘ Í»∆ Â∑ª Ô≈Á
‘À «’ ’Á∂ ◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆ Á∆ ‹∆ÚÈ
√≈ʉ, ÌÀ‰ ¡Ó‹∆ ’Ω Á∆ Ú∆,
’ج∆ AH-AI √≈Ò Í«‘Òª, Ò≈Ò∆ Á∆
ÓΩ ڪ◊, «ÁÒ Á∂ ÁΩ∂ ÍÀ‰ ’≈È
¡⁄≈È’ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ Ò≈Ò∆ ‹∆
˘ ‹≈Â∆ ÂΩ ”Â∂ ‹≈‰Á∂∂ √≈Ê∆¡ª ˘
«¬‘ Ú∆ ⁄≥◊∆ Â∑ª ÍÂ≈ ‘À «’ «’Ú∂∫
◊∞  Á∂ Ú Ò≈Ò∆ È∂ , ¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ
√≈ʉ Á∆¡ª ˜∞ ≥ Ó ∂ Ú ≈∆ Ú∆
«ÈÌ≈¿∞∫«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª ¡≈͉∂ ÍπÂ
√≥Á∆Í ˘ ‡Ø≥‡Ø Ô»È∆Ú«√‡∆ ÂØ∫ ¡Â∂
Ï∂‡∆ ÓÈÁ∆Í ˘ Ú≈‡Ò» Ô»È∆Ú«√‡∆
ÂØ∫ «Ú«Á¡’ «‚◊∆¡ª ’Ú≈¬∆¡ªÕ
Ò≈Ò∆ Á∂ Í«Ú≈ «Ú⁄ ¿∞√ Á∆ «¬’
˘‘ ¡Â∂ «¬’ ÍØÂ∆ Ú∆ ‘ÀÕ ◊∞Á∂Ú
Ò≈Ò∆ Á∂ «Â≥È Ì≈ ¡Â∂ «¬’ ÌÀ‰
‹∆ ‘È ¡Â∂ Úº‚∂ Ì≈ ‘؉ Á∂ È≈Â∂
¿∞ √ È∂ √Ì ˘ ’È∂ ‚ ≈ Ó≥ ◊ Ú≈¿π ‰
«Ú⁄ ¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ ¿∞√
Á≈ «¬’ ⁄≈⁄≈ Ú∆ ’∂È∂‚≈ «Ú⁄ ‘ÀÕ
◊∞  Á∂ Ú Ò≈Ò∆ «¬’ Ï‘∞  ‘∆
√÷ «Ó‘ÈÂ∆ ÓȺ∞÷ √∆Õ ¿∞√ È∂ «‹Ê∂
¡≈͉∆ ÍzÚ≈’ ˜∞≥Ó∂Ú≈∆ Ï≈÷»Ï∆
È≈Ò «ÈÌ≈¬∆, ¿∞Ê∂ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂
√Ó≈‹∆ Î˜ ˘ Ú∆ «ÈÌ≈¿∞‰ «Ú⁄
’ج∆ ’√ Ï≈’∆ È≈ «‘‰ «ÁºÂ∆Õ
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ √ÂÚ∂ ∫ Á‘≈’∂ Á∆
È’√ÒÏ≈Û∆ Ò«‘ Á∂ ¿∞√ Á∂ √≈Ê∆
Áæ √ Á∂ ‘È, «’ Ò≈Ò∆ ¡≈͉∆ Ì
‹Ú≈È∆ Ú∂Ò∂, ¡≈͉∂ «˜Ò∑∂ Á∆ ’Ó∂‡∆
Á≈ ÓÀ∫Ï √∆Õ È’√ÒÏ≈Û∆ Ò«‘ Á≈
«¬‘ ¿∞ ‘ √Óª √∆ ‹ÁØ ∫ √’≈ ˘
¡≈͉≈ Ò∞‡ ÷√π‡ ’È Ú≈Ò≈ Â÷Â
«‘ÒÁ≈ Ș ¡≈ «‘≈ √∆ ¡Â∂
√’≈ Ï«‘ÎÒ ‘Ø ’∂ Ò≈Ò∆ ¡Â∂ ¿∞√
Ú◊∂ È∂ ’ √»  Ó∂ √≈Ê∆¡ª ¿∞ Í 
Ï∂«’’ ÂÙºÁÁ ’Á∆ √∆Õ Ò≈Ò∆
È∂ ¡≈͉∆ ‹Ú≈È∆ Ú∂ Ò ∂ ‘∆ «¬√
ÁπÈ∆¡ª Á∂ ‹Ó≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆ √Ófi
Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ ’ Ò¬∆ √∆ ¡Â∂ ¿∞√ Á∆
«¬‘ ‹Ó≈Â∆ √Ófi È∂ ¿∞√ ˘ √Á≈ ‘∆
«Ó‘ÈÂ∆ ‹Ó≈ È≈Ò ‹ØÛ∆ º«÷¡≈Õ
Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ Íπ « Ò√ Á≈ Ò≈Ò∆ ¿∞ Í 
’∆Â≈ ÂÙº Á Á ¿∞ √ ˘ ¿∞ √ Á∂ ⁄π ‰ ∂
‘ج∂ ÒØ’ «‘ºÂ± ≈‘ ÂØ∫ ’Á∆ Ú∆ Í≈√∂
È≈ «Ò‹≈ √«’¡≈Õ «¬‘Ø ’≈‰ √È
«’ ’È∂ ‚ ≈ «Ú⁄ Ò≈Ò∆ Á∂ √Ó≈‹∆
‹Ó≈Â∆ ’≈‹ Á∂ ’¬∆ »Í ¡Â∂ ≥◊
√ÈÕ
ÏÀ∫͇È, ‡Ø≥‡Ø, ’ÀÈ∂‚≈ Á≈ «¬’
«¬Ò≈’≈ ‘À «‹Ê∂ √≈Ê∆ ◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆
«‘≥Á≈ √∆Õ Á√ Ï≈ª √≈Ò Í«‘Òª
«¬’ √Óª √∆, ‹ÁØ ∫ ÏÀ ∫ ͇È Á∆
Ì∞Â∆ Íπ«Ò√ «¬Ê∂ «‘≥Á∂ «¬Ó∆◊À∫‡
ÒØ’ª ˘ «’√∂ Ó≈Ó»Ò∆ ◊ÒÂ∆ ’È ”Â∂
¤Ò∆¡ª Úª◊ ’∞‡ «Á¡≈ ’Á∆ √∆Õ
ÒØ’ª «Ú⁄ Íπ«Ò√ Á≈ Ï‘∞ √«‘Ó √∆Õ
’¬∆ ÈΩ‹Ú≈È Íπ«Ò√ Á∂ ÂÙºÁÁ Á≈
«Ù’≈ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ÒØ’ Ï‘∞ Â≥◊
√ÈÕ ÏÀ∫Í‡È Á∂ ÒØ’ª È∂ ¡≈Í√ «Ú⁄
«¬√ Íπ«Ò√ Ó≈ Á∆ ◊Ò ÂØ∆Õ ÒØ’ª
È∂ Íπ«Ò√ «Úæ∞Ë «¬’ ’Ó∂‡∆ ω≈¬∆Õ
Ò≈Ò∆ «¬√ ’Ó∂‡∆ Á≈ ÓÀ∫Ï √∆Õ Ò≈Ò∆
¡Â∂ «¬√ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª È∂ Íπ«Ò√
«Úæ∞Ë Íπ«Ò√ Á∂ ·≈‰∂ Ó»‘∂ Óπ˜≈‘≈
’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ
√’≈∆
‡≈¿∞‡ «¬√ Óπ˜≈‘∂ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ͺϪ
Ì≈ ‘ج∂ ͬ∂ √∆Õ «¬ÊØ∫ Á∂ ÒØ’ ‹≈‰Á∂
‘È «’ ¿∞È∑ª È∂ ·≈‰∂ Ó»‘∂ Óπ˜≈‘≈
’’∂, «¬ÊØ∫ Á∆ Íπ«Ò√ ˘ ÒØ’ª Á∆
÷≈Û’» Â≈’ Á≈ √πÈ∂‘≈ Í‘∞≥⁄≈ «ÁºÂ≈
√∆Õ Ï‘∞ ÿ‡ ÒØ’ª ˘ ‘∆ «¬‘ ÍÂ≈
‘À «’ «‹√ Ï∂ÁØÙ∂ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ Íπ«Ò√
Á∆ ’∞‡Ó≈ ’’∂, ÒØ’ª È∂ ¡º’ ’∂,
Íπ«Ò√ Á∂ ·≈‰∂ Ó»‘∂ Óπ˜≈‘≈ ’∆Â≈
√∆, ¿∞√ Á≈ ’Ø‡ ’∂√, Ò≈Ò∆ È∂ ¿∞√
Ï∂ÁØÙ∂ Í≥‹≈Ï∆ È≈Ò «ÓÒ ’∂ ¡÷∆
º’ Ò«Û¡≈Õ ¡≥ «Ú⁄ Íπ«Ò√ ˘
√ÓfiΩÂ≈ ’’∂ ¿∞√ Ï∂ÁØÙ∂ Í≥‹≈Ï∆ ˘
’≈Î∆ Úº‚∆ ’Ó ¡Á≈ ’È∆ ͬ∆
√∆Õ √ÓfiΩÂ∂ Á∆¡ª √÷ Í≈Ï≥Á∆¡≈
’’∂ «¬‘ ÷Ï Ì≈¬∆⁄≈∂ È≈Ò ¿∞√
Ú∂Ò∂ ‹º◊ ˜≈«‘ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆
√∆Õ ¡º‹ Ú∆ √≈‚∂ ’¬∆ ÒØ’ ¿∞√
Íπ«Ò√ «Úæ∞Ë ’∆Â∂ Óπ˜≈‘∂ Á≈ Ó≈‰
’Á∂ ‘ÈÕ
‡Ø≥‡Ø «¬Ò≈’∂ Á∂ ’¬∆ ÒØ’, «‹È∑ª
”HD Á∂ ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï ¿∞Í ‘ج∂
‘ÓÒ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ’∂È∂‚≈ «Ú⁄ ≈‹√∆
ÙÈ Ò¬∆ ‘À , ¿∞ ‘ Áæ √ Á∂ ‘È «’
◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆ È∂ Ë≈«Ó’ ¡Á≈«¡ª
¡Â∂ √À’±Ò «÷¡≈Òª Á∂ ÒØ’ª È≈Ò
«ÓÒ ’∂ ’¬∆¡ª ˘ ‹∂ Ò ª «Ú⁄Ø ∫
˜Ó≈Ȫ ÌÚ≈ ’∂ Ï≈‘ «Ò¡ªÁ≈Õ
«¬‘Ȫ ÙÈ≈Ê∆¡ª «Ú⁄Ø∫ ’¬∆¡ª ˘
¡≈͉∂ ÿ º÷ ’∂ √≥Ì≈«Ò¡≈Õ «¬È∑ª
ÙÈ≈Ê∆¡ª Á∂ ¡≈Í ÙÈ≈Ê∆
Î≈Ó Ì∂, ¡≈Í «¬Ó∆◊∂ÙÈ ÁÎÂª
«Ú⁄ ‹≈ ’∂ ’¬∆ «¬Ó∆◊∂ÙÈ ¡Î√ª
˘ «ÓÒÁ≈ «‘≈Õ «¬‘ ÙÈ≈Ê∆¡ª
¡Â∂ «¬Ó∆◊∂ÙÈ ¡Î√ª «Ú⁄’≈
Í≥‹≈Ï∆ ÂØ∫ ¡≥◊∂‹∆ ¡Â∂ ¡≥◊∂˜∆ ÂØ∫
Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ Â‹Óª ’Á≈Õ ’¬∆¡ª
Á∆¡ª Î∆√ª ¡≈Í ÌÁ≈Õ ◊∞  Á∂ Ú
Ò≈Ò∆ ˘ ¡√∆∫ ¡’√ «¬‘ Á√Á∂
√π«‰¡≈ ‘À «’ ÒØ’ Ï‘∞ «¬Ó≈ÈÁ≈
‘ÈÕ ¿∞‘ ’«‘≥Á≈ √∆ «’ ÒØ’ ’Á∂
«’√∂ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ È‘∆∫ º÷Á∂Õ «¬√
√Ó∂∫ Ò≈Ò∆ Ù≈Ó ˘ ’≥Ó Â∂ ‹ªÁ≈ √∆,
«√Î ÒØ Û Óπ  ≈Ï’ √Ω ∫ Á≈ √∆ ¡Â∂
Ï≈’∆ √≈≈ «ÁÈ √’≈∆ ÁÎÂª
«Ú⁄ ≈‹√∆ ÙÈ≈Ê∆¡ª ˘ È≈Ò
ÒÀ ’∂ ¿∞È∑ª Á∂ ’≥Ó ’Á≈ ’≈™Á≈
«‘≥Á≈ √∆Õ Ò≈Ò∆ ’Á∆ ’Á∆ ¿∞√
√Ó∂∫ Ï≈∂ «¬√ Â∑ª ’«‘≥Á≈ ‘∞≥Á≈ √∆
«’ ““¿∞√ ˘ ¿∞È∑∆∫ «ÁÈ∆∫ ’≥Ó ’Á∂
˘ Ê’∂Úª ‘∞≥Á≈ ‘∆ È‘∆∫ √∆Õ””
¡≈Á≈≈ ““√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜””
’≈Ó∂‚ ◊∞Á∂Ú Ò≈Ò∆ Á∂ Í«Ú≈
¡Â∂ √≈Ê∆¡ª È≈Ò, «¬√ Áπ÷ Á∆
ÿÛ∆ «Ú⁄ Ù∆’ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
35
Í≈Ù Á∆¡ª ’πfi ‘Ø ’«ÚÂ≈Úª
«⁄Û∆¡ª Á≈ ⁄ßÏ≈
«⁄Û∆¡ª Á≈ ⁄ßÏ≈ ¿π‚ ’∂ «’Â∂ È‘∆∫ ‹≈Ú∂◊≈
¡ÀÊ∂ ‘∆ «’Â∂ ¿π∂ Í∂ Ïß«È¡ª ÂØ∫ ÿ≈‘ ÷ØÂ∂◊≈,
πæ÷∆¡ª «Óæ√∆¡ª ؇∆¡ª „Ø«¬¡≈ ’∂◊≈
Â∂ ÓÀÒ∆¡ª ¸ßÈ∆¡ª «Ì™ ’∂
ÒØ¡ª È≈Ò Ò±√∂ «⁄‘«¡ª Â∂ Î∂∂◊≈Õ
«⁄Û∆¡ª Á≈ ⁄ßÏ≈ ¿πµ‚ ’∂ «’Â∂ È‘∆∫ ‹≈Ú∂◊≈
¡ÀÊ∂ ‘∆ «’Â∂ ¿π∂ Í∂ ´’ ’∂
’ÒÓ ’æ«Ò¡ª Ø«¬¡≈ ’∂◊≈
√≈Í∂ ‹ØÏȪ Á∂ Ó√∆¬∂ ◊≈«¬¡≈ ’∂◊≈Õ
«⁄Û∆¡ª Á∂ ⁄ßÏ∂ 鱧 ÌØ≈ Ú∆ ıÏ È≈ ‘ØÚ∂◊∆
¡⁄≈È’ «’«Â™ ÒØ‘∂ Á∆¡ª ¸ßfiª Á≈ ‹≈Ò
¿π√ ‹Ø◊∂ ¡≈√Ó≈È ¿πÂ∂ «Ú¤ ‹≈Ú∂◊≈
¡Â∂ ¶Ó∆ ¿π‚≈∆ Á≈ ¿π‘Á≈ √π¯È≈
¿π‘Á∂ ‘ÈØ«‡¡ª ÈÀ‰ª ÂØ∫ ÌÀ¡ ÷≈Ú∂◊≈Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’
«’ Á∆ ´æ‡ √Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆
Íπ«Ò√ Á∆ ’πæ‡ √Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆
◊æÁ≈∆-ÒØÌ Á∆ Óπæ· ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆
ÏÀ·∂ √πæ«Â¡ª ÎÛ∂ ‹≈‰≈-Ïπ≈ ª ˛
‚± «‹‘∆ ¸æÍ «Ú⁄ ÓÛ∑∂ ‹≈‰≈-Ïπ≈ ª ˛
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ≈
’͇ Á∂ ÙØ «Ú⁄
√‘∆ ‘πß«Á¡ª Ú∆ ÁÏ ‹≈‰≈, Ïπ≈ ª ˛
«’√∂ ‹π◊鱧 Á∆ ÒØ¡ «Ú⁄ ÍÛ∑È Òæ◊ ‹≈‰≈-Ïπ≈ ª ˛
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ‘πßÁ≈ ˛
ÓπÁ≈ ÙªÂ∆ È≈Ò Ì ‹≈‰≈,
È≈ ‘؉≈ ÂÛÍ Á≈, √Ì √«‘‰ ’ ‹≈‰≈
ÿª ÂØ∫ «È’Ò‰≈ ’ßÓ Â∂
Â∂ ’ßÓ ÂØ∫ ÿ ‹≈‰≈,
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ‘πßÁ≈ ˛
√≈‚∂ √πÍ«È¡ª Á≈ Ó ‹≈‰≈Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ¿π‘ ÿÛ∆ ‘πßÁ∆ ˛
Âπ‘≈‚∂ ◊πæ‡ ”Â∂ ⁄ÒÁ∆ ‘ج∆ Ú∆ ‹Ø
Âπ‘≈‚∆ Ș Á∂ Ò¬∆ ÷Û∑∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ
√Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ¿π‘ ¡æ÷ ‘πßÁ∆ ˛
‹Ø √Ì Á∂÷Á∆ ‘ج∆ Ú∆ Èß„∆ Ôæı ‘πßÁ∆ ˛
«‹√ Á∆ Ș ÁπÈ∆¡≈ 鱧 Óπ‘æÏ È≈Ò ¸ßÓ‰≈ ÌπæÒ ‹ªÁ∆ ˛
‹Ø ⁄∆˜ª ”⁄Ø∫ ¿π·Á∆ ¡ßÈ∑∂͉ Á∆ Ì≈¯ ¿πÂ∂ ‚πÒ∑ ‹ªÁ∆ ˛
‹Ø «Èæ «Á√Á∂ Á∆ √≈Ë≈‰Â≈ 鱧 Í∆∫Á∆ ‘ج∆
«¬’ ÓßÂ’‘∆‰ Áπ‘≈¡ Á∂ ◊Ë∆-◊∂Û «Ú⁄ ‘∆ πÒ ‹ªÁ∆ ˛Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ¿π‘ ⁄ßÈ ‘πßÁ≈ ‘À
‹Ø ‘ ’ÂÒ ’ª‚ Á∂ Ï≈¡Á
√πßÈ ‘ج∂ «Ú‘«Û¡ª «Ú⁄ ⁄Û∑Á≈ ˛
Í Âπ‘≈‚∆¡ª ¡æ÷ª 鱧 «Ó⁄ª Úª◊ È‘∆∫ ÒÛÁ≈ ˛Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ¿π‘ ◊∆ ‘πßÁ≈ ˛
Âπ‘≈‚∂ ’ßȪ Âæ’ Í‘πß⁄‰ Ò¬∆
«‹‘Û≈ ’∆È≈ ¿π¶ÿÁ≈ ˛
‚∂ ‘ج∂ ÒØ’ª Á∂ Ï≈ Ó±‘∂‹Ø ÚÀÒ∆ Á∆ ÷øÿ ÷øÿÁ≈ ˛Õ
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ¿π‘ ≈ ‘πßÁ∆ ˛
‹Ø ÍÀ∫Á∆ ˛ ‹∆¿±∫Á∆ ±‘ «Á¡ª ¡≈’≈Ùª ”Â∂
«‹‘Á∂ «Ú⁄ «√¯ ¿πµÒ± ÏØÒÁ∂ «◊æÁÛ ‘Úª’Á∂
«⁄Ó‡ ‹ªÁ∂ √Á∆Ú∆ È∂∑ ÏßÁ ϱ«‘¡ª ¸◊≈·ª ”Â∂
√Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ¿π‘ «ÁÙ≈ ‘πßÁ∆ ˛
«‹‘Á∂ «Ú⁄ ¡≈ÂÓ≈ Á≈ √±‹ ‚πæÏ ‹≈Ú∂
Â∂ ¿π√ Á∆ Ó∆ ‘ج∆ ËπæÍ Á∆ ’ج∆ «¤ÒÂ
Âπ‘≈‚∂ «‹√Ó Á∂ ͱÏ ”⁄ ÷πÌ ‹≈Ú∂Õ
«’ Á∆ ´æ‡ √Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆
Íπ«Ò√ Á∆ ’πæ‡ √Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆
◊æÁ≈∆-ÒØÌ Á∆ Óπæ· √Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ È‘∆∫ ‘πßÁ∆Õ
«⁄Û∆¡ª Á≈ ⁄ßÏ≈ Óπ¯Â ‘∆ Íz∂Ù≈È ‘πßÁ≈ ˛
Ï≈ÏÒ Âª ‚ØÒ∂ 鱧 ÂØ ’∂
¿πµ÷Û∂ ϱ‘∂ 鱧 «¬æ‡ª ÒÚ≈¬∂◊≈
Â∂ ◊πæ‚∆¡ª Í≈Û ’∂
Í√∆È∂ È≈Ò ◊Ò∂ ‘ج∂ ’πÛÂ∂ ¿πÂ∂ ‡≈’∆ √ßÚ≈¬∂◊≈
‹ÁØ∫ ¿π‘ ¡≈Í ‘∆ ◊ÒØ«‡¡ª «‹™ ’æ«Â¡≈ ‹≈Ú∂◊≈
«⁄Û∆¡ª Á∂ ⁄ßÏ∂ 鱧 ÓØ‘ ⁄÷∂ Á≈ ¿πµ’≈ È‘∆∫ √Â≈¬∂◊≈Õ
«⁄Û∆¡ª Á≈ ⁄ßÏ≈ ¿πµ‚ ’∂
«’√∂ Ú∆ Á∂Ù È‘∆∫ ‹≈¬∂◊≈
√≈∆ ¿πÓ ’ß‚ ⁄∑∆¡ª Á∆ ‘ß‚≈¬∂◊≈
Â∂ «⁄æ‡∂ ⁄≈Á∂ ”Â∂ Òæ«◊¡≈
¿π‘Á∆ Ó≈‘Ú≈∆ Á≈ ÷±È ¿π√ Á≈ ӱߑ «⁄Û≈¬∂◊≈Õ
Ï∂ÁıÒ∆ Ò¬∆ «ÏÈÀ-ÍæÂ
ÓÀ∫ ¿πÓ Ì ¿π√ Á∂ «÷Ò≈¯ √Ø«⁄¡≈ Â∂ «Ò«÷¡≈
‹∂ ¿π√ Á∂ √Ø◊ «Ú⁄ √≈≈ ‘∆ Á∂Ù Ù≈ÓÒ ˛
ª «¬√ Á∂Ù ”⁄Ø∫ Ó∂≈ È≈Ó ’æ‡ Á∂ÚØ
ÓÀ∫ ı±Ï ‹≈‰Á≈ ‘ª È∆Ò∂ √≈◊ª Âæ’ ¯ÀÒ∂ ‘ج∂
«¬√ ÷∂ª, ÷≈Ȫ, Ìæ«·¡ª Á∂ Ì≈Â È±ß¿π‘ ·∆’ «¬√∂ Á∆ √≈Ë≈‰ «‹‘∆ ’ج∆ Èπæ’ √∆
«‹Ê∂ Í«‘Ò∆ Ú≈
‹Á «Á‘≈Û∆Á≈ Â∂ ¿πÒ∆ ⁄Í∂Û Ó⁄’ØÛ∆ ◊¬∆
«’√∂ Á∂ ÷πÁ∂ Ï∂È≈Ó ‘æʪ «Ú⁄
·∆’ ¿π‘ Ú’Â √∆
‹Á «¬√ ’ÂÒ Á∆ √≈«˜Ù ⁄∆ ◊¬∆
’ج∆ Ú∆ Íπ«Ò√ È‘∆∫ ÒæÌ √’± «¬√ √≈«˜Ù Á∆ ʪ
«’™«’ «‡¿±Ïª ’∂ÚÒ ≈‹Ë≈È∆ «Ú⁄ ‹◊Á∆¡ª‘È
Â∂ ÷∂ª, ÷≈Ȫ, Ìæ«·¡ª Á≈ Ì≈ ϑπ ‘È∂≈ ˛Õ
Â∂ ·∆’ ¬∂√∂ √Á ‘È∂∂ «Ú⁄ √π √ßÌ≈Ò‰ Â∂
‹∆‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
‹Á Í«‘Ò∆ Ú≈ «¬√ ‹∆ÚÈ Ï≈∂ √Ø⁄‰≈ Ùπ± ’∆Â≈
ÓÀ∫ ÷πÁ 鱧 «¬√ ’ÂÒ Á∆ √≈«˜Ù «Ú⁄ Ù∆’ Í≈«¬¡≈,
‹ÁØ∫ Ú∆ Ú∆ÌæÂ√∆ ÙØ Á≈ ÈæÍ ’∂ ÷π≈
ÓÀ∫ Òæ̉≈ ⁄≈«‘¡≈ ‡’Á∂ ‘ج∂ «‡æ‚∂ ȱß
Ù≈ÓÒ Âæ«’¡≈ ˛, ¡≈͉∆ ͱ∆ ÁπÈ∆¡≈ ȱß
ÓÀ∫ √Á≈ ‘∆ ¿π√ 鱧 ’ÂÒ ’∆Â≈ ˛
‘ Ú≈«’¯ ‹‰∂ Á∆ «‘æ’ ”⁄Ø∫ ÒæÌ ’∂
‹∂ ¿π√ Á∂ ’≈ÂÒª 鱧 «¬ß‹ ‘∆ √Û’ª ”Â∂ «√æfi‰≈ ˛
ª ωÁ∆ √˜≈ ÓÀ鱧 Ú∆ «ÓÒ∂Õ
ÓÀ∫ È‘∆∫ ⁄≈‘πßÁ≈ «’ «√¯ «¬√ «ÏÈ≈¡ ”Â∂ Ï⁄Á≈ ‘ª
«’ Ó∂≈ ÍÂ≈ È‘∆∫ ˛ Ì‹È Ò≈Ò «ÏÙÈج∆ ȱ߫¬√ Á≈ ‹Ø Ú∆ Ȫ ˛-◊πß«‚¡ª Á∆ √ÒÂÈ Á≈
ÓÀ∫ «¬√ Á≈ È≈◊«’ ‘؉ ”Â∂ ˚æ’Á≈ ‘ªÕ
ÓÀ∫ ¿π√ Í≈«¬Ò‡ Á∆¡ª
Ó∆√‰∆¡ª ¡æ÷ª «Ú⁄ Û’Á≈ Ì≈ ‘ª
‘ª, ÓÀ∫ Ì≈ ‘ª Û’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¿π‘Á∆¡ª ¡æ÷ª «Ú⁄
‹∂ ¿π√ Á≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ ı≈ÈÁ≈È∆ Ì≈ ˛
ª Ó∂≈ È≈Ó ¿π√ ”⁄Ø∫ ‘π‰∂ ’æ‡ Á∂ÚØÕ
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπË
æ
’⁄«‘∆¡ª Á∂ Ï≈‘ ÷Û∑∂
Ïπæ„∂ «’√≈È Á∆¡ª ¡æ÷ª ”⁄ ÓØÂ∆¡≈ ¿πÂ ¡≈¬∂◊≈
Ù≈Ó Âæ’ ‘Ø ‹≈¬∂◊∆ ËΩÒ∆
π˜◊≈ Á¯Â Á∂ «Ú‘Û∂ ”⁄ ¡ßÏ ‘∆ ’æ’∆ Ò±¬∆
Ï‘π ¤∂Â∆ ÌπæÒ ‹≈¬∂◊≈ Íπ≈‰∂ „≈Ï∂ Á≈ ÈÚª ÈΩ’
¡≈͉∆ Óª Á∂ √Á≈ ¬∆ Ëπæ ÓÀÒ∂ «‘‰ Ú≈Ò∂
Í؉∂ Á∆ «Óæ·∆ Ó«‘’
„±ß‚Á≈ ‘∂◊≈ ’ß„∂ √Û’ Á∂¿π‘ «ÈßÓØfi±‰≈ ‹ØÂÙ∆
¡≈͉∂ ‘∆ ‘æÊ ÂØ∫ «Óæ‡∆ ‘ج∆ Ì≈◊ Á∆ ∂÷≈
Â∂ ÍÀÈÙÈ ÒÀ‰ ¡≈¬∂ ’≈ ÊæÒ∂ ’π⁄Ò∂ ◊¬∂
Íπ≈‰∂ ÎΩ‹∆ Á∆ ‡πæ‡∆ ‘ج∆ √≈¬∆’Ò
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË ÒÛÈ Á∆ √Ø⁄∂◊≈
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË
‹Ø È‘∆∫ Ò«Û¡≈ ‹≈¬∂◊≈ ‘π‰
‹ÓÈ∆ Â∂ Ì≈Û∂ Á∆¡ª ÎΩ‹ª «Ú⁄≈Ò∂
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË «‘æ’ª ”⁄ ÷π ‘∆
‹∆‰ Á∆ Ï≈ÁÙ≈‘ ÒÛ∂◊∆
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË ◊Ø‘∂ È≈Ò «ÒæÍ∂
’Ø«·¡ª Á∆ √≈Á◊∆ ÒÛ±
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË fiæ◊∂ ÂØ∫ ËπæÍ È≈ √’‰ Ú≈Ò∂
Ïؘ∂ Á∂ «¤æ‡∂ ÒÛÈ◊∂
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË
ӱ Á∂ ÎßÌ∂ ”⁄ «Ò͇∆ Úæ„∆ ◊¬∆ ™◊Ò ÒÛ∂◊∆ω∂ √ßÚ∂ ˜πÒÓ Á∂ «⁄‘∂ ¿πÂ∂ «ÒÙ’Á∆
Ș≈’ Á∂ «÷Ò≈¯,
ËÂ∆ 鱧 ’ÀÁ ’È≈, ⁄≈‘πßÁ∂ ⁄≈Ï∆ Á∂ ¤æÒ∂ «÷Ò≈¯
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË
’Á∂Ú∆ È≈ ÷πæÒ∑‰ Ú≈Ò∆ Óπæ· Á∂ «÷Ò≈¯ Ò«Û¡≈ ‹≈¬∂◊≈
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË
’±Ò∆¡ª Ù≈Óª Á∂ «Íø‚∂ ”Â∂ ∆∫◊‰ Ú≈Ò∂
Ìπæ⁄ ‹‘∂ ’ß‚∂È∂ Á∂ «÷Ò≈¯ Ò«Û¡≈ ‹≈¬∂◊≈
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË ¿π√ √«‘Ó Á∂ «÷Ò≈¯ Ò«Û¡≈ ‹≈¬∂◊≈
«‹Á∑≈ ¡’√ Ó∂∆ ÁßÁ∆¡ª ’æ„Á∆ Ë∆ Á∆¡ª ¡æ÷ª ”⁄ ˛
Â∆√≈ Ó‘ª ÔπæË
«’√∂ ÷√Â≈ ‹‘∂ ÷∆√∂ ”⁄ Ó⁄’ØÛ∂ ◊¬∂
«Èæ’∂ ‹‘∂ √ß√≈ Ò¬∆ ‹≈¬∂◊≈ Ò«Û¡≈
¡ʪ Á≈ ¡ÍÓ≈È
Âπ√ª È∂ ‹≈‰ Ïπfi ’∂ ¡ʪ Á≈ ¡ÍÓ≈È ’∆Â≈ ˛
¡≈Ú≈ª ÙÏÁª Á≈ «¬Ò˜≈Ó
‘π‰ «’√ 鱧 Á∂ÚØ◊∂?
ÓÀ鱧 «¬‘ πæ÷ Íπæ¤Á∂‘È
«’ ¿π√ √±‹ 鱧 ’∆ ’‘∆¬∂
«‹‘Û≈ «’ ◊Ó È≈ ‘ØÚ∂
«‹∑Á≈ ß◊ Ò≈Ò È≈ ‘ØÚ∂Õ
ÓÀ∫ πæ÷ª ÚæÒ Âæ’Á≈ ‘ª
‘Ú≈ Á∂ ß◊ «◊‰Á≈ ‘ª
Â∂ πæ Á≈ È≈Í ’Á≈ ‘ª
Â∂ ÓÀÊØ∫ Î∂ √±‹ 鱧 Ï∂ÁØÙ≈ ¡≈÷ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ
ÓÀ∫ √±‹ Ú≈√Â∂
◊π√Â≈ı ÙÏÁª 鱧 √π¡ßÏ ”⁄ «Ï·≈™Á≈ ‘ª,
Âπ√∆∫ √ÓfiØ◊∂
ÓÀ∫ ⁄؇∆ ”Â∂ ÷Û∑ ’∂ ÷æ‚ Á∂ «Ú⁄ ¤≈Ò Ó≈∆ ˛
¡√Ò «Ú⁄ ‘Ø ˛
ÓÀ∫ ª ÷悪 Á∂ ¡Ê ÏÁÒ∂ ‘È
‘Ú≈ 鱧 Í∆∫ÿ Óß«È¡≈ ˛
Â∂ ÍÏÂ È±ß ÍÛπæÒ Á≈ ±Í «ÁæÂ≈ ˛
ÓÀ∫ Âπ√ª Ò¬∆ ÷πÁ’Ù∆ Á∂ ¡Ê ÏÁÒ∂ ‘È
Ó∂∂ √≈Ê∆
Âπ√ª Ò¬∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ ¡Ê ÏÁÒ‰◊∂
Âπ√ª ‹∂ ÓÈ Òæ«◊¡ª
«˜ßÁ◊∆ 鱧 ‹≈‰ Ú∆ Ò∆Â≈
Âπ‘≈‚∆ ’Ω‰ ÓßÈ∂◊≈?
Âπ‘≈鱧 ’Ω‰ Ï÷Ù∂◊≈
«‹È∑ª È∂ ‹≈‰ Ïπfi ’∂
¡ʪ Á≈ ¡ÍÓ≈È ’∆Â≈ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√æ⁄
Âπ√ª Á∂ Óßȉ ‹ª È≈ Óßȉ «Ú⁄,
√æ⁄ 鱧 ’ج∆ ¯’ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈Õ
«¬È∑ª Áπ÷Á∂ ¡ß◊ª Â∂√æ⁄ È∂ «¬’ ‹±È ÌØ◊∆ ˛Õ
Â∂ ‘ √æ⁄ ‹±È ÌØ◊‰ Ï≈¡Á,
Ôπæ◊ «Ú⁄ ÏÁÒ ‹ªÁ≈ ˛,
Â∂ «¬‘ Ôπæ◊ ‘π‰ ÷∂ª Â∂ «ÓæÒª «Ú⁄ ‘∆ È‘∆∫,
ÎΩ‹ª Á∆¡ª ’Â≈ª «Ú⁄ «Ú⁄ «‘≈ ˛Õ
’æÒ∑ ‹Á «¬‘ Ôπæ◊,
Ò≈Ò «’Ò∑∂ ¿πÍ «√櫇¡ª Á≈ Â≈‹ Í«‘È∆,
√Ó∂∫ Á∆ √Ò≈Ó∆ Ò¬∂◊≈,
ª Âπ√ª 鱧 √æ⁄ Á∂ ¡√Ò ¡Ê √Ófi ¡≈Ú‰◊∂Õ
‘π‰ √≈‚∆ ¿πÍÁ∆ ˜≈ ȱß,
«¬√ Ôπæ◊ Á∆ «¯Â ª Ì≈Ú∂∫ ¡≈÷ √’Á∂ ‘Ø;
«¬‘ ’«‘ ¤æ‚‰≈,
«’ fiπæ◊∆¡ª ”⁄ Í√«¡≈ √æ⁄,
’ج∆ ÙÀ¡ È‘∆∫!
’∂‚≈ ’π √æ⁄ ˛?
Âπ√ª Á∂ Óßȉ ‹ª È≈ Óßȉ «Ú⁄,
√æ⁄ 鱧 ’ج∆ ¯’ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈Õ
ÁØ Â∂ ÁØ «ÂßÈ
ÓÀ∫ «√æË ’ √’Á≈ ‘ª«’ ÁØ Â∂ ÁØ «ÂßÈ ‘πßÁ∂ ‘È
ÚÂÓ≈È «Ó«Ê‘≈√ ‘πßÁ≈ ˛
ÓÈπæ÷∆ Ù’Ò ⁄Ó⁄∂ Ú◊∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ
Âπ√∆∫ ‹≈‰Á∂ ‘Ø’⁄«‘∆¡ª, Ïæ√ ¡æ«‚¡ª Â∂Í≈’ª «Ú⁄
√Ω √Ω Á∂ È؇ ÂπÁ∂ «ÎÁ∂ ‘È
‚≈«¬∆¡ª «Ò÷Á∂, Â√Ú∆ª ÒÀ∫Á∂
Â∂ «ÍØ‡ª ÌÁ∂ ‘È,
’≈ȱßÈ-æ«÷¡≈ ’∂∫Á «Ú⁄
ÍπæÂ È±ß Óª ”Â∂ ⁄Û∑≈«¬¡≈ ‹≈Á≈ ˛Õ
÷∂ª «Ú⁄ “‚≈’±” «Á‘≈Û∆¡ª ”Â∂ ’ßÓ ’Á∂ ‘ÈÕ
Óß◊ª ÓßÈ∆¡ª ‹≈‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È,
ÏßϪ È≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¡≈͉∂ ÒØ’ª Á∂ «Í¡≈ Á≈ ¡Ê
“ÁπÙÓ‰ Á∂Ù” Á∆ ¬∂‹ß‡∆ ‘πßÁ≈ ˛
¡Â∂
ÚæË ÂØ∫ ÚæË ◊æÁ≈∆ Á≈ ˆÓ≈
Úæ‚∂ ÂØ∫ Úæ‚∂ πÂÏ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛
ªÁØ Â∂ ÁØ «ÂßÈ Ú∆ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ
ÚÂÓ≈È «Ó«Ê‘≈√ ‘Ø √’Á≈ ˛
ÓÈπæ÷∆ Ù’Ò Ú∆ ⁄Ó⁄∂ Ú◊∆ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ
«¬ß‹ ‘∆ √‘∆
¡√∆∫ Ïæ’∂ ÏπÒ≈™Á∂ ¿πÈ∑ª 鱧 ⁄ß◊∂ È‘∆∫
Òæ◊Á∂
⁄Ø «¬ß‹ ‘∆ √‘∆
¿π‘ ª Ï√ Ùπ◊Ò ÎÓ≈™Á∂ ‘∂
ÚÀ‰ √π‰Á∂ ¡≈¬∂
Á≈Á «ÁßÁ∂ ‘∂...
«˜ßÁ◊∆ ‹∂ ’«ÚÂ≈ ‹∂‘∆ ‘πßÁ∆
¡√∆∫ ÷≈ÓØÙ ‘∆ «‘ßÁ∂
√π¯È∂ ‹∂ ÍæÊ Á∂ ‘πßÁ∂
◊∆«‡¡ª √ß◊ ‘∆ Í⁄ ¤æ‚Á∂
Í≈‰∆ È≈Ò ‹∂ «„æ‚ Ì √’Á≈
ª Í∆ ’∂ √Ω∫ «‘ßÁ∂
⁄ªÁÈ∆ ‹∂ ˙Û∆ ‹≈ √’Á∆
«√¿±∫ ’∂ Í≈ ÒÀ∫Á∂....
¬∂Ê∂ Í ’πfi È‘∆∫ «Á√Á≈
¡ÓÈ Á∆¡ª ÿπæ◊∆¡ª Ú◊≈
◊∆ª Á∂ Á÷ ȑ∆∫ ÒæÌÁ∂
«‹È∑ª √ß◊ Í∆∫ÿ Í≈ Ò¬∆¬∂....
¡√∆∫ ª ÷Ø‘‰∆ ˛
¡≈͉∆ ⁄Ø∆ ‘ج∆ ≈ª Á∆ È∆∫Á
¡√∆∫ ‡Ø‘‰≈ ˛ ˜Ø
÷±È «ÒæÏÛ∂ ‘æʪ Á≈
¿πÈ∑ª 鱧 ÌÒ∂ Òæ◊‰ Ò¬∆
¡√∆∫ ‘π‰ ÚÀ‰ È‘∆∫ Í≈¿π‰∂....
Ó≈⁄ B@AE
36
Ù˪‹Ò∆
«¬È’≈
«¬√ Ú≈ Í≈Í ‹∆ ‹ßfl ÏÛ∆ Á±Ø∫ ¡≈¬∆ ˛
Í ¡√ª Ï∂ß◊ ÓØÛ Á∂‰∆ ˛
Ó≈√’Ø ‹ª Ú«Ùß◊‡È Á∆ ÓØ‘ Ú∆ È‘∆∫ Âæ’‰∆
‹Ø∆ Á≈ Á≈È ’∆
¡√ª ¡æ‚∆¡ª ‘ج∆¡ª ÂÒ∆¡ª ”Â∂ Ú∆ ˚æ’ Á∂‰≈ ˛
ÂÒ÷∆¡ª È∂ √≈鱧 Ï∂«Ò‘≈˜ ’ «ÁæÂ≈ ˛
¡‰÷ È∂ √≈È±ß Ú«‘Ù∆ ω≈ «ÁæÂ≈ ˛...
√≈‚∆ ÂÒÚ≈ 鱧 Ï≈Ï≈ ‹∆
(Ì≈Ú∂∫ ¡√ª ’Ω‚∂ ≈÷Ù ÂØ∫ ÷Ø‘∆ √∆)
‹Á Á≈ Â∂≈ √ÍÙ ‘Ø«¬¡≈˛
Ù«‘ Ù«‘ «Ú⁄ √æ⁄≈ √ΩÁ≈ ’Á∆ ˛
‹∂Ò∑‹∂Ò∑ «Ú⁄ ⁄æ’∆ «¬√ ÂØ∫ ‚ ’∂ ¡≈ÍØ «ÎÁ∆ ˛
Ï≈Ï≈ Â±ß Âª ‹≈‰∆ ‹≈‰ ¬∂∫
¡√∆∫ ÂÀÊØ∫ ’Á∂ È≈Ï È‘∆∫
¡√∆∫ Ì≈◊Ø Á∂ ÌØ◊ 鱧 ·π’≈ «ÁæÂ≈ ˛
¡√∆∫ ÂÒÚß‚∆ Á≈ ÓØ‘ ¤æ‚ ’∂
fiπæ◊∆¡ª, ¤æÍª Â∂ ‹ß◊Òª «Ú⁄ «È’Ò ¡≈¬∂ ‘ª
«√¯ «¬’ ¡È‘؉∆ ’È Òæ◊∂ ‘ª
«¬‘ √拉≈, ̱Ó∆¡ª Á∆ ÎΩ‹
‘æʪ «Ú⁄ ¡ÀÂ’∆∫ ÓÙ∆È◊ßȪ ÒÀ’∂ «È’Ò ¡≈¬∆ ˛
‘π‰ ÒÀ’⁄ Á≈ ¡ß«Óz ’≈◊ È‘∆∫ ‘؉≈
Â∂ ÂÀÊØ∫ ’Á∂ È≈Ï È‘∆∫ 屧 ‹≈‰∆ ‹≈‰ ¬∂∫....
¡√∆∫ ÒØ‘∂ Á∂ Í≈‰∆ Á∆ Ï÷≈ ’È Òæ◊∂ ‘ª
Â∂ ÂÀÊØ∫ ’Á∂È≈Ï È‘∆∫ 屧 ‹≈‰∆ ‹≈‰ ¬∂∫...
Ó∂∂ ÂØ∫ ¡≈√ È≈ ’«˙ «’ ÓÀ∫ ÷∂ª Á≈ Íπæ ‘Ø ’∂
Âπ‘≈‚∂ ⁄◊Ò∂ ‘ج∂ √Ú≈Áª Á∆ ◊æÒ ’ª◊≈
«‹È∑ª Á∂ ‘Û∑ ”⁄ πÛ∑ ‹ªÁ∆ ˛
√≈‚∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ ÂØÂÒ∆ ’«ÚÂ≈
Â∂ √≈‚∆¡ª Ë∆¡ª Á≈ ’ß‹’ «‹‘≈ ‘≈√≈
ÓÀ∫ ª ‹Á Ú∆ ’∆Â∆-÷≈Á Á∂ ÿ≈‡∂
«’√∂ ◊∆ÏÛ∆ Á∆ «‘æ’ Úª◊±ß «Í⁄’ ◊¬∂ ◊ß«È¡ª Á∆ ◊æÒ ‘∆ ’ª◊≈
ÓÀ∫ ÁÒ≈È Á∂ ÷±ß‹∂ ”⁄ ͬ∆ √Ω‰∆ Á∆ Î√Ò
Â∂ ÁÒ≈È Á∂ ϱ‘∂ ”Â∂ ÷Û∑∂ «√¡≈Ò Á∆ ‘∆ ◊æÒ ’ª◊≈
Ó∂∂ ÂØ∫ ¡≈√ È≈ ’«˙ «’ ÓÀ∫ √Á∆ Á∆ πæ «÷Û‰ Ú≈Ò∂
ÎπæÒª Á∆¡ª «’√Óª Á∂ Ȫ ”Â∂
«Íø‚ Á∆¡ª ’πÛ∆¡ª Á∂ Ȫ ’πȪ Ëª◊≈
ÓÀ∫ ÏÀ∫’ Á∂ √À’‡∆ Á∆¡ª ÷⁄∆¡ª Óπ椪
√Íø⁄ Á∆ Ê≈‰∂ Âæ’ ¶Ó∆ ͱ¤ Á∆
Â∂ ¿π√ ͱ∂ «⁄Û∆¡≈ ÿ Á∆
‹Ø ÓÀ∫ ¡≈͉∆ «‘æ’ ¿πÂ∂ Í≈Ò æ«÷¡≈ ˛
‹ª ¿π√ ¡‹≈«¬Ï ÿ Á∆
‹Ø ÓÀ∫ ¡≈͉∆ «‘æ’ ¡ßÁ √ªÌ æ«÷¡≈ ˛
‹ª¬∂Áª Á∆ ‘∆ ’ج∆ ’Û ÏÛ∆ ◊æÒ ’ª◊≈
Ó∂∂ Ò¬∆ «ÁÒ Âª Ïæ√ «¬’ Í≈È Á∂ ÍæÂ∂ Ú◊≈ ÒØÊÛ≈ ˛
Ó∂∂ Ò¬∆ ‘π√È ’ج∆ Óæ’∆ Á∆ Ò±‰ Ìπæ’∆ ‘ج∆ ؇∆ «‹‘∆ Òæ˜Â ˛
Ó∂∂ Ò¬∆ «˜ßÁ◊∆ ÿ Á∆ Ù≈Ï Úª◊
´’ ´’ Í∆‰ Á∆ ’ج∆ ÙÀ¡ ˛
Ó∂∂ ÂØ∫ ¡≈√ È≈ ’«˙ «’ ÓÀ∫ ÷◊ØÙ Úª◊
Ø‘∆¡ª Á∆ ’±Ò∆ Ó«‘’ 鱧 ÍØÒ∂ ‹‘∂ √πßÿ≈
ÓÀ∫ ‘ ’≈√∂ 鱧 ‹ØÂ≈ Òæ◊∂ ‘ج∂ ÏÒÁª Á∂ Úª◊
÷πÒ∆ ¿πÂ∂ «√æË≈ ‘Ø ’∂ ‡æ’«¡≈ ‘ª
Ó∂∆ ÏπÒÏπÒ
√Óª ÏÛ≈ ’πæÂ≈ ˛ Ó∂∆ ÏπÒÏπÒ
Ï≈◊ª ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ¡≈
¡Â∂ √Û’ª ”Â∂ ̇’Á∆¡ª ±‘ª ÚæÒ Ú∂÷ ’∂
ÌΩ∫’‰≈ ‹ª ؉≈ Ùπ± ’
‘π‰ Â∂∂ ◊∆Â È±ß √π‰ ’∂
’ج∆ Ú∆ Ï∆Ó≈ ≈˜∆ È‘∆∫ ‘ج∂◊≈
¡≈÷ ¬∂‘∆˙ √∆ È≈ ◊∆Â
‹Ø πæ÷ Á∆¡ª ‡≈‘‰∆¡ª ”Â∂ Â∂Ò Úª◊ ‹ßÓ «◊¡≈
Â∂ √±‹ Á∆ Ó≈Ó±Ò∆ «‹‘∆ «⁄æÍ ÂØ∫ fi¿π∫ ’∂
Ì≈¯ ω ’∂ ¿πµ‚ «◊¡≈
√Óª ÏÛ≈ ’πæÂ≈ ˛ Ó∂∆ ÏπÒÏπÒ«¬‘È∂ ÿÛ∆ Á∆¡ª √±¬∆¡ª 鱧 Úæ ÷≈Ë≈ ˛
Á∆Ú≈ª 鱧 ⁄æ’ Ó≈∂ ‘È ¡Â∂ ◊Ó«Ò¡ª Â∂ Ó±«Â¡≈ ˛
«¬‘ ÷Ú∂ ‘Ø ’∆ ’Á≈, ‹Ø √’≈ Á∂ ÏßÁ∂ ¬∂√ È±ß Í‡≈ Í≈
’∂
Ïß◊«Ò¡ª Á∂ Î≈‡’ª ”Â∂ È≈ ÏßÈ∑Á∂
Ó∂∆ ÏπÒÏπÒ ¡≈͉∂ ’ßÓ ‘π‰ ’πfi ‘Ø Â∑ª Á∂ ‘È
‘π‰ ¡≈ͪ ‹∆‰ Ú◊∆ ‘ ÙÂ È±ß ‘≈ ¸æ’∂ ‘ª
ÓÀ∫ ‘π‰ ÏßÁ∂ Á∆ Ï‹≈«¬ ÿØÛ≈ ωÈ≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ‘ª
«¬È∑ª «¬È√≈È∆ ‘悪 Â∂ ª ’≈·∆ Ï‘π ¸ÌÁ∆ ˛
Ó∂∆ Ï≈ª Â∂ ’«Û¡≈Ò≈ Í∆Û ’Á≈ ˛
Ó∂∆ «¬È√≈È∆ ÍÀ ˆ˜Ò Á∂ «Íø◊Ò Ú◊∆ ‡≈Í È‘∆∫ ’Á∂
√Ó≈ ÏÛ≈ ’πæÂ≈ ˛ Ó∂∆ ÏπÒÏπÒ
‘ ÏØÒ Â∂ ÓÁ≈ ‘∆∫
‹ÁØ∫ ÓÀÈ ‹È«Ó¡≈
ª «‹¿π‰ Á∆ √‘πß ÷≈ ’∂ ‹ß«Ó¡≈
Â∂ ‘ Ú≈ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ «ÂÒ’ ’∂ «‚æ«◊¡≈,
Ó∂∆ Óª Ò≈‘Ȫ Í≈™Á∆ ‘∆
’Ø ¬ ∆ √≈«‘Ϫ Ó∂  ∂ ’≈«¬Á∂ Â∂ ˆ ÒÂ
ÍÛ∑Á∆ ‘∆,
¡æ÷ª Â∂ ‚ØÒ∑ ’∂ «√¡≈‘∆
ÂıÂ∆ «Ó‡≈™Á∆ ‘∆Õ
‘ ‹ÙÈ ”Â∂
‘≈ Ó∂∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ Á∂
¿π√ È±ß Í«‘È≈¬∂ ◊¬∂
Ó∂∆ ◊Ò∆ Á∂ ÓØÛ Âæ’
¡≈ ’∂ ¿π‘ ÓπÛ ‹ªÁ∆ ‘∆Õ
Ó∂∆ Óª Á≈ Ú⁄È ˛
‘ ÏØÒ Â∂ ÓÁ≈ ‘∆∫,
Â∂∂ ˜ıÓ∆ «‹√Ó È±ß
Ïæ’∆ Ï⁄≈™Á∆ ‘∂◊∆,
‹Á Ú∆ Ó∂∂ «√ ”Â∂
’ج∆ ÂÒÚ≈ «ÒÙ’∆ ˛,
ÓÀ∫ ’∂ÚÒ Óπ√’≈«¬¡≈ ‘ª
Â∂ ÓÀ鱧 È∆∫Á ¡≈ ‹ªÁ∆ ‘∆ ˛
‹Á Ó∂∆ Ïæ’∆ ȱß,
Ó∂∆ Ò≈Ù Á∂ ‡π’Û∂
¿π·≈ √’‰ Á∆ √Øfi∆ ¡≈ ◊¬∆,
˙ÁØ∫ ÓÀ∫ «Ó˜≈ È‘∆∫ ‘ª◊≈Õ
ÓÀ∫ ‹æ‡ª Á∂ √≈Ë ‘ØÚ‰ ÂØ∫ ¿π∑ª Á≈ √¯ ‘ª
ÓÀ∫ Ïπæ„∂ ÓØ⁄∆ Á∆ ◊πßÓ∆ ‘ج∆ ¡æ÷ªÁ∆ ÒØ¡ ‘ª
ÓÀ∫ ‡πß‚∂ ‘ΩÒÁ≈ Á∂ √æ‹∂ ‘æÊ Á∆ Ô≈Á ‘ª ’∂ÚÒ
ÓÀ∫ «Íø‚∂ Ú’Â Á∂, ⁄æÍ≈ √Á∆ Á≈ Á≈ˆ ‘ª ’∂ÚÒ
Â∂ Ó∂∆ ’Ò͉≈, ¿π√ ´‘≈ Á∂ ʪ ʪ ÂØ∫ Ò±√∂ Ó≈√ Ú◊∆ ˛
‹Ø Ï∂«‘Ó∆ ¡√Ó≈È Â∂ «÷«fi¡≈ ‘∂, «¬’ ‘Ú≈ Á∂ ÏπæÒ∑∂ Ò¬∆
‹∆‘Á∂ ‘æÊ «Ú⁄Ò≈ ⁄¿± Á≈ Î≈Ò≈
’Á∆ ÂÒÚ≈ ω ‹≈Ú∂, ’Á∆ Ïæ√ Íæ«·¡ª Á∆ Íø‚ «‘ ‹≈Ú∂
ÓÀ∫ ‘π‰∂ Âπ‘≈‚∂ Ò¬∆ «’√∂ ‘ÓØÈ∆¡Ó Á≈ Íæ÷≈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈
ÓÀ∫ ̪‚∂ Óª‹∆ fi∆∆ Á∆¡ª ™◊Ò∆¡ª ”⁄Ø∫ «√ßÓÁ≈ ≈◊‘ª ’∂ÚÒ
Ó∂∂ ’ØÒ √π‘‹ Á∆ ¿π√ √πÍÈ √∆Ó≈ ÂØ∫ ¿π∑∂
‘≈Òª ’È È±ß Ï‘π ◊æÒª ‘È
¡‹∂ÓÀ∫ Ë Â∂ ¤≈¬∆
«’√∂ √∆∆ Á∂ ’≈Ò∂ Ù≈‘ ÏπæÒ∑ª ‹‘∆ ≈ Á∆ ‘∆ ◊æÒ ’ª◊≈
¿π√ «¬«Â‘≈√ Á∆
‹Ø Ó∂∂ Ï≈Í Á∂ ËπæÍ È≈Ò Ò±√∂ ÓΩª ¿πÂ∂ ¿πµ’«¡≈ ˛
‹ª ¡≈͉∆ Óª Á∂ ÍÀ∆∫ Í≈‡∆¡ª «Ï¡≈¬∆¡ª Á∂ ̱◊ØÒ Á∆ ‘∆ ◊æÒ ’ª◊≈
Ó∂∂ ÂØ∫ ¡≈√ È≈ ’«˙ «’ ÓÀ∫ ÷∂ª Á≈ Íπæ ‘Ø ’∂
Âπ‘≈‚∂ ⁄◊Ò∂ ‘ج∂ √Ú≈Áª Á∆ ’ج∆ ◊æÒ’ª◊≈
«‹È∑ª Á∂ ‘Û∑ ”⁄ ±Û∑ ‹ªÁ∆ ˛ √≈‚∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ ÂØÂÒ∆ ’«ÚÂ≈
Â∂ √≈‚∆¡ª Ë∆¡ª Á≈ ’ß‹’ «‹‘≈ ‘≈√≈Õ
◊∆Â
√ØÈ∂ Á∆ √Ú∂ ‹ÁØ∫ ¡≈¿± ‘≈‰∆¡ª
Èæ⁄∂◊≈ ¡ßÏ ̱Ó∆ ◊≈¿± ‘≈‰∆¡ª
«Ó‘Ȫ Á≈ ÓπæÒ ¡≈Í Í≈¿π‰≈ ÒØ’ª È∂
ËÂ∆ ”Â∂ √π◊ ω≈¿π‰≈ ÒØ’ª È∂
«¬’Ø «‹ßÈ∆ ÷πÙ∆ √≈«¡ª Á∂ ‹∆‰ ȱß
Ï⁄∂◊≈ È≈ Ò؇± ’ج∆ Ò‘± Í∆‰ ȱß
√±‘≈ fiß‚≈ ¿πµ⁄≈ Ò«‘≈¿± ‘≈‰∆¡ª
Ìπæ÷≈ Èß◊≈ √Ω¿±∫ È≈ ’ج∆ Îπæ‡Í≈Ê ”Â∂
‹∆‰ Á≈ √Ó≈È ‘Ø¿± √Ì Ú≈√Â∂
ØÒ± È≈ ’ج∆ ÍÀ∆∫ √æËª ’π¡≈∆¡ª
«ÁÒ ”Â∂ ◊∆Ï Á∂ È≈ Î∂± ¡≈∆¡ª
‚± È≈ ’ج∆ «’√∂ 鱧 ‚≈¿±∫ ‘≈‰∆¡ª
Ìπæ÷≈ «’√∂ Óª Á≈ È≈ ‹Ú≈’ Ø¿±◊≈
√≈«¡ª Á∂ È≈Ò «¬È√≈¯ ‘Ø¿±◊≈
‹πæ◊ª Á∂ ÒÂ≈Û∂ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ ¡≈¿π‰◊∂
‹ÈÂ≈ Á∂ ÁØ÷∆ ͱ∆ √˜≈ Í≈¿π‰◊∂
Â’Û≈ È≈ Ó≈Û∂ 鱧 √Â≈¿± ‘≈‰∆¡ª
ÚÀ Ì≈Ú ¡Â∂ √≈Û∂ Óπæ’ ‹≈‰◊∂
Ó˜∑Ï≈ Á∂ Ú懪 ÏßÈ∑∂ ‡πæ‡ ‹≈‰◊∂
ÁπÈ∆¡ª ”Â∂ «¬’Ø ‘∆ ‹Ó≈ ‘ØÚ∂◊∆
ؘ ‘∆ Á∆Ú≈Ò∆ Ú≈Ò∆ ≈ ‘ج∂◊∆
æ‹ æ‹ ÷≈‰◊∂ ’Ó≈¿± ‘≈‰∆¡ª
√ØÈ∂ Á∆ √Ú∂ ‹ÁØ∫ ¡≈¿± ‘≈‰∆¡≈
Èæ⁄∂◊≈ ¡ßÏ ̱Ó∆ ◊≈¿± ‘≈‰∆¡ªÕ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
37
Î∆Î≈ ’ºÍ-B@AD Á∆¡ª «’º’ª ¡Â∂ ¿∞Ò«ß Í’-B@AF Á∆¡ª
«Â¡≈∆¡ª È∂ Ïz≈˜∆Ò «Úº⁄ Òº÷ª ÒØ’ª ˘ ’∆Â≈ Ï∂ÿ∂
’∞ÒÁ∆Í
«¬√ Ú≈ √≥√≈ ËÈ-ÍÙ»¡ª È∂
«‹º Ê ∂ «¬º ’ Í≈√∂ ÓÀ √ ∆, È∂ Ó ≈ ¡≈«Á
Îπ‡
º Ï≈Òª Á∂ ÷∂‚ ‹Ò«Ú¡ª Á≈ ¡≈ÈßÁ
Ó≈‰Á∂ ‘ج∂ Â∂ ⁄≥◊≈ ËÓº⁄Û Í≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂
«¬º’ Ó‘∆È≈ (AB ‹»È-AC ‹∞Ò≈¬∆) ÏπÒ
º ∂
Ò∞º‡«Á¡ª Òßÿ≈«¬¡≈ ¿∞µÊ∂ Ïz≈˜∆Ò Á∂
Òº÷ª ÒØ’ «‹‘Ȫ Á∂ ÿ Î∆Î≈ Á∂ ÷∂‚
ÓÀÁ≈Ȫ, «÷‚≈∆¡ª Á∆¡ª «‘≈«¬Ùª,
˙Òß«Í’ Í≈’, ¡ÊÒÀ«‡’√ «Í≥‚ ‹ª
Î∆Î≈ Â∂ √≥ √ ≈ ˙Òß « Í’ B@AF Á∂
«Ú’≈√ ’≈‹ª Ò¬∆ ˜Ï∆ „≈¡ «ÁºÂ∂
◊¬∂ ¿∞‘ «√ Ò∞’≈¿∞‰ Ò¬∆ ¤ºÂ Һ̉
Á∂ ⁄º ’  ”⁄ Á-Á ̇’‰ Ò¬∆
Әϻ ‘ج∂ Í «Î Ú∆ Ï‘∞«Â¡ª ˘ Îπ‡
º Í≈ʪ ”Â∂ ‘∆ √Ω‰ Ò¬∆ Â∂ Á-Á ·Ø’ª
÷≈‰ Ò¬∆ Әϻ ‘؉≈ «Í¡≈Õ «¬‘ „≈‘∂
‘ج∂ ÿ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ ‘∆ √È «’¿∞∫«’
√Ó≈¬∂ Á ≈≈ √Ó≈‹ («‹º Ê ∂ ÍÀ Á ≈Ú≈
ÓπÈ≈¯≈ ’∂∫Á ‹ª Óπº·∆ Ì ÒØ’ª Á∂
«‘ºÂª ¡È∞√≈ ‘∞Á
≥ ∆ ‘À) «Úº⁄ ‘ Ó≥Á∆,
ÿ≈‡∂ ‹ª «Ú‘ÒÛª Áπ¡≈≈ √Ó≈«‹’
√≈ËȪ Á∂ ¿∞‚≈¬∂ ±٫’¡ª Á∆ Ó≈
‘Ó∂Ù≈ ¡≈Ó «’Â∆ ÒØ’ª ˘ ‘∆ fiºÒ‰∆
ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ √Ø Ïz≈˜∆Ò Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Ú∆
«¬‘∆ ◊ºÒ √º⁄ ‘ÀÕ ‘∞‰ ÊØÛ∑∆ «Ú√Ê≈
”⁄ «¬√ «◊‰∂-«ÓÊ∂ Â∂ ‹≈‰-Ïπfi
º ’∂ ’∆Â∂
¿∞‹≈Û∂ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ ºʪ √«‘ ◊ºÒ
’Á∂ ‘ªÕ
Ïz≈˜∆Ò ˘ B@AD Á∂ Î∆Î≈ √≥√≈
Îπº‡Ï≈Ò ’ºÍ (‹Ø Òßÿ∆ AB ‹»È- AC
‹∞Ò≈¬∆ ˘ ÷∂«‚¡≈ ‹≈ ⁄㮧 ’¡≈ ‘À) ¡Â∂
B@AF ”⁄ ‘Ø ‘∆¡ª ˙Òß«Í’ ÷∂‚ª Á∆
Ó∂˜Ï≈È∆ Ú∆ «Óˇ∆ ‘ج∆ ‘À «‹√Á∆¡ª
«Â¡≈∆ Ï‘∞ ͫ‘Òª ‘∆ Ù∞» ‘Ø ◊¬∆¡ª
√È «‹‘Ȫ ÁΩ≈È ¡≈Ëπ«È’ √‘»Òª
È≈ˇ ÒÀ√ ÷∂‚ ÓÀÁ≈È, «÷‚≈∆¡ª Â∂
√≥√≈ Ì ÂØ∫ ¡≈ ‘∂ ÷
ì ‚
∂ ÍzÓ
∂ ∆î ËÈÍπÙ»¡ª Ò¬∆ ‘؇Ò, ˙Òß«Í’ «Í≥‚ª Â∂
ÚË∆¡≈ ÂØ∫ ÚË∆¡≈ «‘≈«¬Ù-Ê≈Úª,
Í≈’ ¡≈«Á Ù≈ÓÒ √ÈÕ ‘À≈È∆ Ú≈ˇ∆
◊ºÒ ¿∞µÍØ∫ «¬‘ ‘À «’ «¬‘Ȫ Ê≈Úª
Á∆¡ª ¿∞√≈∆¡ª ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ ÿª ˘
„≈‘ ’∂ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª «‹√ ÁΩ≈È
ÒØ’ª ˘ ˜ÏÁ√Â∆ Ï∂ÿ∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
Ù∞» «Úº⁄ √’≈ È∂ ÒØ’ª È≈ˇ Ú≈¡Á≈
’∆Â≈ √∆ «’ «‹‘Û∂ ÒØ’ª ˘ ¿∞·≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈ ¿∞‘Ȫ Ò¬∆ √’≈ ‘Ø Ê≈Úª
”Â∂ ÿª Á≈ ÍzÏ≥Ë ’ ’∂ Á∂Ú∂◊∆ Í
‹Á ÒØ’ª ˘ ¿∞·≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ª
√’≈ ÏÛ∆ Ï∂ÙÓ∆ È≈ˇ Óπ’
º  ◊¬∆Õ
’∞fi
º «¬º’ ÒØ’ª ˘ √’≈∆ ¬∂‹‡
≥ ª ¡≈«Á
˘ ’∞fi
º Á∂ ÒÀ ’∂ ’∞fi
º ’∞’
º Û-÷㮧 ‚¡ª Ú◊∂
ÿ
ì î «Óˇ∂Õ √’≈ È∂ Ù≈«‹Ù∆ „≥◊ È≈ˇ
⁄πÍ
º ∆ √≈ËÁ∂ ‘ج∂ Í«‘Òª ª ÒØ’ª ˘ ’∞fi
º
Áº « √¡≈ ‘∆ È≈ ¡Â∂ «Î ’∞ º fi «ÁÈ
Í«‘Òª ‘∆ ¡⁄≈È’ ÈØ«‡√ Á∂ ’∂ ÒØ’ª
˘ ÿ ı≈Ò∆ ’È Ò¬∆ Әϻ ’∆Â≈Õ
‹Á ÒØ’ª ˘ √’≈ Á∆ «¬√ È∆ Á≈
ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ ª ÒØ’ª È∂ √’≈ Á≈
«ÚØË ’Á∂ ‘ج∂ ÿ ı≈Ò∆ ’È ÂØ∫ ÓÈ∑ª
’ «Áº  ≈Õ Í «Î √’≈ È∂
˜ÏÁ√Â∆ ÒØ’ª ˘ ’º«„¡≈ «‹√Á∂ Ò¬∆
Íπ«Ò√ Â∂ ¯Ω‹ Á∆ Úº‚∂ ͺË ”Â∂ ÚÂØ∫
’∆Â∆ ◊¬∆Õ √’≈ Á∂ «¬√ Â∑ª Á∂
Úº¬∆¬∂ È≈ˇ ¡È∂’ª ÒØ’ √∆’ Â∂
Ó≈È«√’ ÍzÙ
∂ ≈È∆ Á∂ «Ù’≈ ‘جÕ∂
«¬√ Í»∂ ¿∞‹≈Û∂ Á∆ ÷∂‚ ÁΩ≈È
Ïz ≈ ˜∆Ò «Úº ⁄ ¡Ó∆ª Á∆ È∞ Ó ≈«¬≥ Á ≈
Ïz≈˜∆Ò Á∆ √’≈ («’¿∞∫«’ √Ó≈¬∂Á≈∆
«Úº⁄ √’≈ ‘∞Á
≥ ∆ ‘∆ √Ó≈¬∂Á≈ª Á∆
ÓÈ∂«‹≥◊ ’Ó∂‡∆ ‘À) È∂ √≥√≈ Á∂ ’∞ºfi
Óπ·
º ∆Ì ËÈ-ÍÙ»¡ª Á∂ ÙΩ∫’ Í»È Ò¬∆
Ò◊Í◊ B,E@,@@@ ÒØ ’ ª ˘ Ï∂ ÿ ∂
’∆Â≈Õ «¬‘ ¡≥’Û∂ Ú∆ Ó∆‚∆¬∂ Áπ¡≈≈
‘∆ ¡È∞Ó≈È∂ ◊¬∂ ‘È Í ¡√Ò «◊‰Â∆
ª ¿∞√ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË ‘Ø Á∆ √≥Ì≈ÚÈ≈ ‘ÀÕ
«’¿∞∫«’ ’∞fi
º √Ó≈«‹’ ’≈’∞Ȫ Áπ¡≈≈
Í∂Ù ¡≥’Û∂ «¬‘ «◊‰Â∆ ÚºË Áº√ ‘∂
‘ÈÕ ÒØ’ª ˘ ¿∞‹≈Û‰ Ò¬∆ √’≈ È∂
ÏÒ Á∆ Ú∆ ÚÂØ ∫ ’∆Â∆Õ ¡∆È≈
ÍÈÓÏØ’Ø √‡∂‚∆¡Ó «‹ºÊ∂ ‹ÓÈ∆,
«¬‡Ò∆, ÓÀ’√∆’Ø, ‹Í≈È Â∂ Ô»¡À√¬∂
Á∆¡ª ‡∆Óª ÷∂‚ ‘∆¡ª √È ¿∞µÊ∂ AAG
Í«Ú≈ √‡∂‚∆¡Ó Á∂ ˙‡ ”⁄ ≈ ’º‡Á∂
√È «‹º Ê ∂ Ï‘∞  ∆ Ú≈ √«’¿± « ‡∆
Ú≈«ˇ¡ª ÚºÒØ∫ ¿∞‘Ȫ ˘ ¡ºË∆ ≈ ˘
¿∞·≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ‹Á ÒØ’ª ˘
√Ófi È‘∆∫ √∆ ¡≈¿∞∫Á∆ «’ ‘∞‰ «’ºÊ∂
‹≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ
ÒØ’ª È∂ Áº«√¡≈ «’ B@AA ”⁄
(‹Á Î∆Î≈ ’ºÍ Á∆¡ª «Â¡≈∆¡ª ⁄ºÒ
‘∆¡ª √È) ì√’≈ È∂ Ï√ E «ÁÈ
Í«‘Òª ÒØ’ª ˘ ¿∞µ·‰ Ò¬∆ ÈØ«‡√ «ÁºÂ≈
”Â∂ «Î ˜ÏÁ√Â∆ ¿∞µ·‰ Ò¬∆ Әϻ
’∆Â≈Õ ÒØ’ª ’Øˇ ‹≈‰ Ò¬∆ ’ج∆ ʪ
È‘∆∫ √∆Õî Ïz≈˜∆Ò Á∂ «¬º’ Ù«‘∆ ’˘È
¡Á≈∂ Á∂ ¡À ◊ ˜∆«’¿∞ « ‡Ú √À ’ ‡∆,
‘ÀÈ∆’∞ Î؇≈ È∂ Áº«√¡≈, Ï
ì ≈z ˜∆Ò ’Øˇ
Ï‘∞ ¿∞µÈ ٫‘∆ È∆Â∆¡ª ‘È3 Í
Î∆Î≈ ÚÒ‚ ’ºÍ Á∂ Ó∂˜Ï≈È Ù«‘ª
«Úº⁄ Ï∂Á÷Ò∆ Ú∂Ò∂ ˜ÏÁ√Â∆ ‘ج∆Õî
«¬º’ ¡Ó∆’∆ ͺÂ’≈ È∂ «’‘≈,
ÿ Á∂ ‘º’ √Ï≥Ë∆ ’ΩÓªÂ∆ «ÈÔÓª
¡È∞√≈ ‹ÁØ∫ Ï∂Á÷Ò∆ ‘ØÚ∂ ª Ï∂Á÷Ò∆
Á∂ «Ù’≈ ÒØ’ª Á∆ ÓπÛ-Ú√∂Ú∂∫ Ú≈ˇ∆
ʪ Á∆¡ª ‘≈Òª ⁄≥◊∆¡ª ‹ª ÿº‡Ø ÿº‡
¿∞ √ Ú◊∆¡ª ª ‘Ø ‰ «‹º Ê Ø ∫ ¿∞ ‘ ˘
¿∞·≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆ Í Ïz≈˜∆Ò «Úº⁄
√«ÊÂ∆¡ª Í»∆ Â∑ª ¿∞Ò‡ ‘ÈÕî ’∞ºfi
‘Ø ÒØ’ª È∂ Ó∆‚∆¡≈ ˘ Áº«√¡≈ «’ ì
¡√∆∫ √’≈∆ Â∂ Íz≈«¬Ú∂‡ ¬∂‹‡
≥ ª («¬‘Ȫ
¬∂ ‹ ≥ ‡ ª È∂ ÌØ ˇ ∂ - Ì≈ˇ∂ ÒØ ’ ª ˘ ÿ
ÁÚ≈¿∞‰ Á∂ Ï‘≈È∂ ÒØ’ª ÂØ∫ Ï‘∞ ÍÀ√∂
Ò∞ º ‡ ∂ ) Áπ ¡ ≈≈ √∆’ Â∂ Ó≈È«√’
ËØ÷≈ËÛ∆ Á∂ «Ù’≈ ‘جÕ∂ î
«¬º’ ‘Ø Ϙ∞◊ ¡Ω Ó≈Ò∆,
«‹√Á≈ ÿ Ï∂ Á ÷Ò∆ √Ó∂ ∫ „≈«¬¡≈
«◊¡≈, «¬º’ ¡ıÏ≈ Á∂ ͺÂ’≈ ˘
Áº√Á∆ ‘À, ¡
ì √∆∫ √≥√≈ Î∆Î≈ Îπº‡Ï≈Ò
’ºÍ ˘ È‘∆∫ Ó≈‰ √’∂ «’¿∞∫«’ ¿∞‘ Òº÷ª
ˆ∆Ï ÒØ ’ ª Á∆¡ª «˜≥ Á ◊∆¡ª Á≈
È∞’√≈È ’È ¡≈«¬¡≈ √∆Õ ÓÀ∫ BG √≈Ò
‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ Ó˜Á»∆ ’’∂ Â∂ Î≈’∂
’º ‡ ’∂ ÏÛ∆ Óπ Ù «’Ò È≈ˇ ÿ
ω≈«¬¡≈ √∆, «¬√˘ ÂÏ≈‘ ‘∞«≥ Á¡ª Á∂÷
Ó∂≈ ’≈Ò‹≈ ÚÒ»Ë
≥ «¡≈ «◊¡≈Õî
¡«‹‘∂ ‘∆ √À ∫ ’Û∂ º Ê ‘È ‹Ø
Ïz≈˜∆Ò Á∂ ¡≈Ó «’Â∆ ÒØ’ª Á∂ Ú√Á∂√Á∂ ÿª Á∂ ¿∞‹≈Û∂ Á∆ ’‘≈‰∆ «Ï¡≈È
’Á∂ ‘ÈÕ Ïz ≈ ˜∆Ò √’≈ Áπ ¡ ≈≈
’∆Â∆ ◊¬∆ ˜ÏÈ Ï∂ Á ÷Ò∆ ÁΩ  ≈È
Ïz≈˜∆Ò «Úº⁄ Ò◊Í◊ B,E@,@@@ ÒØ’
Ï∂ÿ ‘ج∂ ‘ÈÕ «‹√ ÁΩ≈È Ïz≈˜∆Ò Á∆
≈‹Ë≈È∆ Ïz≈˜∆Ò∆¡≈ «Úº⁄ B@@@, «˙
‚∂ ‹È∂«˙ «Ú÷∂ CH,BIG, √≈˙ Í≈˙ÒØ
«Ú÷∂ HI,B@@ Ï∂ Ò Ø ‘Ø  ∆˜Ø È ‡∂ «Ú÷∂
AD,@@@, ÍØ‡Ø ¡ÀÒ∆˜∂ «Ú÷∂ CB,@@@,
√ÒÚ≈‚Ø «Ú÷∂ BD,@@@, ÎØ‡≈Ò≈˜≈
«Ú÷∂ B@,@@@ ¡Â∂ «¬‘Ȫ ÂØ∫ «ÏȪ ‘Ø
¡È∂’ª Ù«‘ª «Úº⁄ Úº‚∆ ͺË ”Â∂ ÒØ’ª
˘ Ï∂ÿ∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √’≈ ¿∞‹≈Û∂
Á∂ ¡≥’Û∂ È≈-Ó≈Â ‘∆ Áºº√Á∆ ‘À Í
Ïz ˜ ∆Ò «Ú÷∂ √◊Ó √Ó≈‹-√∂ Ú ∆
√≥√Ê≈Úª Áπ¡≈≈ √Ú∂÷‰ ≈‘∆∫ ‘≈Ò
‘∆ «Úº⁄ ÈÙ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡≥’«Û¡ª È≈ˇ
¡√Ò √«ÊÂ∆ √Ófi ÍÀ∫Á∆ ‘À ‹Ø Ï‘∞Â
◊≥Ì∆ ‘ÀÕ
Ïz≈˜∆Ò È∂ «¬’ºÒ∂ ‘∆ Î∆Î≈ ’ºÍ ”Â∂
‘∆ Ò◊Í◊ E@ ¡Ï ‚≈Ò Á∆ Úº‚∆
’Ó ı⁄ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ‹Á«’ B@AC
ÁΩ≈È Ïz˜∆Ò È∂ «√‘ Â∂ «√º«÷¡≈ ”Â∂
’∂ÚÒ D@ ¡Ï ‚≈Ò ‘∆ ÷«⁄¡≈ √∆
‹Ø «’ Ïz≈˜∆Ò Ú◊∂ Úº‚∂ ÓπÒ’ Á∂ ÒØ’ª
Ò¬∆ Ï‘∞ ‘∆ «È◊»‰∆ «‹‘∆ ’Ó Ï‰Á∆
‘ÀÕ Ïz≈˜∆Ò «Úº⁄ ˆ∆Ï∆, Ï∂∞˜◊≈∆,
«√‘ √Ï≥Ë∆ √Óº«√¡≈Úª ¡≈«Á «Ì¡≥’
‘È Í √’≈ È∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ÂØ∫ Ó»≥‘
Î∂  ’∂ ÏÛ∆ Ï∂ Ù Ó∆ È≈ˇ ¡≈͉∂
⁄‘∂ « ¡ª ˘ √≥ √ ≈ ÚÒ‚ ’º Í Á∂
ÁÙÈ ’Ú≈¬∂ Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘Á∂ Ò¬∆ Ïz≈˜∆Ò
√’≈ ˘ Òº÷ª ¡≈Ó ÒØ’ª ˘ Ï∂ÿ∂
«’¿∞∫ È≈ ’È≈ «Í¡≈Õ «¬√∂ ’’∂ ‘∆
¡≈Ó ÒØ’ª ÚºÒ∫Ø ¡≈ÒÓ∆ ’ºÍ Á∂ «ÚØË
«Úº⁄ Úº‚∂ Úº‚∂ Óπ˜≈‘∂ ‘جÕ∂ «‹‘Ȫ Ú∆
Ù«‘ª «Úº⁄ Îπ‡
º Ï≈Ò Á∂ ÓÀ⁄ ÷∂‚∂ ‹≈‰∂
√È ¿∞‘Ȫ «Úº⁄ ‘∆ «ÚØË ‘جÕ∂ Ïz≈˜∆Ò
Á∆ ≈‹Ë≈È∆ Ïz ˜ ∆«Ò¡≈, «˙ ‚∂
‹È∂«˙, √≈˙ Í≈˙ÒØ, Ï∂ÒØ ‘Ø∆˜Øȇ∂,
ÍØ‡Ø ¡ÀÒ∆˜∂ ¡≈«Á Ù«‘ª «Úº⁄ Î∆Î≈Îπº‡Ï≈Ò ’ºÍ «ÚØË∆ Óπ‹≈‘«¡ª «Úº⁄
‘˜≈ª ÒØ ’ ª È∂ Ì≈◊ «Ò¡≈Õ √≈˙
Í≈˙ÒØ Á∂ ’Ø∆«Ê¡È √‡∂‚∆¡Ó Á∂ Ï≈‘
ÓÀ⁄ ÷∂‚∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «¬º’ «ÁÈ Í«‘Òª
A@,@@@ ÒØ’ª È∂ Úº‚≈ «ÚØË-ÍzÁÙÈ
’∆Â≈Õ «¬√ ’’∂ Íπ«Ò√ Â∂ ¯Ω‹ È≈ˇ
ÒØ’ª Á∆¡ª fiÛͪ ‘ج∆¡ª ¡Â∂ √À∫’Û∂
ÒØ’ ‹ıÓ∆ ‘جÕ∂ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ √’≈
È∂ ÒØ’ Ø‘ ˘ ÁÏ≈¿∞‰ Ò¬∆ √À∫’Û∂ Íπ«Ò√
Â∂ ¯Ω ‹ ∆ Óπ Ò ≈˜Ó ÂÀ È ≈ ’∆Â∂ ¡Â∂
¿∞ ‘ Ȫ Á∆ «√÷Ò≈¬∆ Â∂ ‘«Ê¡≈
Óπ‘¬
º ∆¡≈ ’Ú≈¿∞‰ ”Â∂ ‘∆ A «ÏÒ∆¡È
‚≈Ò ÷⁄ ’∆Â∂Õ Êª-ʪ “Î∆Î≈ Ú≈Í√
‹≈˙“, “«ÌzÙ‡≈⁄≈ Á≈ ÚÒ‚ ’ºÍ“,
“√≈˘ ؇∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À Îπº‡Ï≈Ò È‘∆∫“
¡≈«Á È≈¡∂ «Ò÷∂ ‘ج∂ «Á√Á∂ √ÈÕ
«¬√ ÂØ∫ «ÏȪ Î∆Î≈-Îπ‡
º Ï≈Ò ’ºÍB@AD ¡Â∂ B@AF «Úº⁄ ‘؉ ‹≈ ‘∆¡ª
¿∞Ò«ß Í’ ÷∂‚ª Á∆¡ª «Â¡≈∆¡ª ÁΩ≈È
‘∞ ‰ º ’ Ïz ≈ ˜∆Ò «Úº ⁄ Úº ÷ -Úº ÷
Áπÿ‡È≈Úª ÁΩ≈È I Ó˜Á»ª Á∆ ÓΩÂ
‘Ø ⁄π’
º ∆ ‘À ‹Á«’ √À∫’Û∂ ‹ıÓ∆ ‘Ø ⁄π’
º ∂
‘ÈÕ
Á»‹≈ ¿∞Ò«ß Í’ ÷∂‚ª ‹ª Î∆Î≈ ’ºÍ
ÁΩ≈È ‘ج∂ ÒØ’ª Á∂ ¿∞‹≈Û∂ ‹ª Ó˜Á»ª
Á∆¡ª ÓΩª Á∆ ’‘≈‰∆ ’ج∆ ÈÚ∆∫ È‘∆∫
‘À √◊Ø∫ «Í¤Ò∆¡ª ¿∞Òß«Í’ ÷∂‚ª «Úº⁄
Ú∆ ¡≈Ó ÒØ’ª ˘ ¿∞‹≈Û∂ Á≈ √≥Â≈Í
‘≥„≈¿∞‰≈ «Í¡≈Õ ¡À‡Òª‡≈ ¿∞Òß«Í’
(AIIF) ÁΩ≈È C@,@@@ ÒØ’ Ï∂ÿ∂ ‘ج,∂
Ï∆«‹≥◊ ¿∞Ò«ß Í’ (B@@H) Á∆¡ª «Â¡≈∆
È∂ AE Òº÷ ÒØ’ª ˘ Ï∂ÿ∂ ’∆Â≈ √∆ ¡Â∂
«¬√∂ Â∑ª ‘∆ ¬∂ÊÈ ¿∞Òß«Í’ ‘˜≈ª
ÒØ’ª Á∂ ¿∞‹≈Û∂ Á≈ ’≈È Ï«‰¡≈ √∆Õ
«¬√ √Óº«√¡≈ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «’ «’¿∞∫ Òº÷ª ÒØ’ª ˘ «¬√ Ò¬∆ Ï∂ÿ∂
’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ ’∞ºfi «ÍÒ«ÍÒ∂
«„º‚ª Ú≈ˇ∆¡ª ÒØʪ ¡≈͉∂ «’≈¬∂ Á∂
ϪÁª Á≈ È≈⁄ Á∂÷ ’∂ Ó
ì ÈØ‹
≥ Èî ’
√’‰ √≈˘ √Ó≈«‹’ √Ï≥˪ Â∂ √Ó≈‹
Á∂ ‹Ó≈Â∆ ÷≈√∂ ˘ √Ófi‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ «’√∂
Ú∆ ‹Ó≈Â∆ √Ó≈‹, «‹√ «Úº ⁄
«˜¡≈Á≈Â ÍÁ≈Ê’ ÍÀ Á ≈Ú≈
√Ó»«‘’Â≈ Â∂ ÒØ’-«‘ºÂ ˘ «Ë¡≈È ”⁄
º÷ ’∂ ‘؉ Á∆ Ï‹≈¬∂ ’∞fi
º Óπ·
º ∆ Ì ÒØ’ª
Á∆¡ª ÒØ Û ª Â∂ «Èº ‹ ∆ Óπ È ≈«¯¡ª ˘
«Ë¡≈È ”⁄ º÷ ’∂ ‘∞≥Á∆ ‘À ª ¡«‹‘∂
√Ó≈‹ª «Úº⁄ ÏΩ«Ë’ ÍÀÁ≈Ú≈ Ú∆ Óπº÷
ÂΩ ”Â∂ ¿∞‘Ȫ ‘∆ Óπ·
º ∆ Ì ÒØ’ª Á∂ «‘ºÂª
Á∂ ¡È∞ √ ≈∆ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ «¬‘ ◊º Ò
√Ó≈¬∂Á≈≈ √Ó≈‹ Ï≈∂ ª ‘Ø Ú∆ √º⁄
‘À «‹ºÊ∂ ÍÀÁ≈Ú≈ ‘∞≥Á∆ ‘∆ ÓπÈ≈¯∂ Ò¬∆
‘ÀÕ «‹ºÊ∂ ÍÁ≈Ê’ ÍÀÁ≈Ú≈ª Á∂ È≈ˇ
ÏΩ«Ë’ ÍÀÁ≈Ú≈ª Ú∆ √π⁄∂ ‹ª ¡⁄∂Â
»Í ”⁄ Ó≥‚∆ Á∂ Ó«‘ ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ
·Ø√ «‹‰√ª Á∂ È≈ˇ-È≈ˇ «‹ºÊ∂ √º⁄,
fi»·, ÈÀ«Â’Â≈ ¡≈«Á ’Áª Â∂ «Í¡≈,
‘ÓÁÁ∆, √ÁÌ≈ÚÈ≈ Ú◊∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆
‹˜Ï∂ Ú∆ ÓπÈ≈¯∂ Á∆ º’Û∆ ”Â∂ ÂØÒ∂ ‹ªÁ∂
‘ÈÕ «‹ºÊ∂ Óπ·
º ∆ Ì ÒØ’ª Á∆ ¡ºÔ≈Ù∆ Â∂
΋»Ò- ÷⁄∆ Ò¬∆ Ï‘∞-«◊‰Â∆ ÒØ’ª
˘ Î≈’∂ ’º‡‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘È, Ï∂ÿ∂ ‘؉≈ ÍÀ∫Á≈
‘À ¡≈«ÁÕ «‹ºÊ∂ ÒØ’ ⁄∆˜ª Á∆ Ï‘∞Â≈Â
Á∂ ‘∞Á
≥ ∂ Ì∞÷
º ∂ ÓÁ∂ ‘ÈÕ Âª ¡«‹‘∂ √Ó≈‹
«Úº⁄ «¬√ √Óº«√¡≈ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «’ ’∞ºfi ÊØÛ∑∂ ÒØ’ª Áπ¡≈≈ ¡≈͉∂ Ì∂‚±
«ÌÛ≈¿∞‰ Ò¬∆ ÒØ’ª Á∂ ÿ «’¿∞∫ „≈¡
«Áº  ∂ ‘È √≈˘ ÷∂ ‚ ª ˘ √Ó≈«‹’¡≈«Ê’ √Ï≥˪ È≈ˇ ‹ØÛ ’∂ Á∂÷‰≈
ÍÚ∂◊≈Õ ¡‹Ø’∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ «’ Â∂
√Ó≈¬∂ Á≈ √Ï≥Ë Óπ÷
º ‘ÀÕ Ì≈Ú «‹ºÊ∂ «¬º’
Í≈√∂ ª ÒØ’ª Á∆ Úº‚∆ Ï‘∞-«◊‰Â∆ ˘
ÁØ ‚≥◊ Á∆ ؇∆ Á∂ ⁄º’ª ÂØ∫ ‘∆ «Ú‘Ò
È‘∆∫ «ÓˇÁ∆ ¿∞µÊ∂ Á»‹∂ Í≈√∂ ¿∞‘Ȫ ‘∆
ÒØ’ª Á∆ ’Ó≈¬∆ ”Â∂ «‹¿∞‰ Ú≈ˇ≈ Â∂
ÍÀÁ≈Ú≈∆ Íz«’«¡≈ ÂØ∫ ’º«‡¡≈ ‘Ø«¬¡≈
«¬º’ «‘º√≈ «¬√ ÍzÏË
≥ È∂ «ÏÒ’∞Ò «Ú‘Ò≈
’ ‘À «‹‘Á∂ Ò¬∆ Ò¬∆ Úº‚∆ √
ì Óº«√¡≈î
ì‡≈«¬Ó-Í≈√î ’È Á∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ Âª
¿∞‘Á∂ ‡
ì ≈«¬Ó Í≈√î Â∂ Ó
ì ÈØ‹
≥ Èî Ò¬∆
Ó≥‚∆ ”⁄ «¬º’ Ó≥◊ ÍÀÁ≈ ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ «‹√Á∂
«‘ «ÎÒÓª, ÷∂‚ª, ’Ò≈, √≈«‘Â,
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√≥◊∆ Á∆ «¬º’ Ó≥‚∆ ÍÀÁ≈ ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫
«’ «¬‘Ȫ √ÌȪ Á≈ ÓÈ∞÷
º ∆ ‹∆ÚÈ «Úº⁄
¿∞√≈» ÔØ◊Á≈È ‘∞Á
≥ ≈ ‘À Â∂ «¬‘Ȫ Á≈
ÓÈ∞÷
º Á∂ ÏΩ«Ë’ «Ú’≈√ «Úº⁄ Ó‘ºÂÚÍ»È
ÔØ◊Á≈È «‘≈ ‘ÀÕ Í ¡‹Ø’∂ √Ó≈¬∂Á≈≈
√Ó≈‹ «Úº⁄ «¬‘ √Ì ⁄∆˜ª Ó≥‚∆ Á∂
¡Ë∆È ¡≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ «‹‘Ȫ
Á≈ Íz ⁄ ÒÈ Ú∆ ¿∞ ‘ Ȫ ’∞ º fi √∆«ÓÂ
ÿ∂«¡ª Á∂ ¡≥Á «‘≥Á≈ ‘À «‹‘Ȫ ’Øˇ
ÍÀ√≈ ¡Â∂ √Óª ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ‹Á «’ «¬‘
√Ì ÁΩÒ √ªfi∆ ÓÈ∞º÷∆ «Ó‘È Á∆
ÍÀÁ≈Ú≈ ‘ÀÕ Âª ¡‹Ø’∂ ÍzÏ≥Ë «Úº⁄ ÷∂‚ª
Â∂ «¬√ È≈ˇ ‹∞Û∆ ¿∞‹≈Û∂ Á∆ √Óº«√¡≈
˘ Ú∆ «¬√∂ √≥ÁÌ «Úº⁄ √Ó«fi¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À «’ «’Ú∂∫ ¡‹Ø’∂ ÁΩ «Úº⁄ ÷∂‚ª
¡«‹‘∂ «Ú‘ÒÛ ÒØ’ª Á∂ ‡
ì ≈«¬Ó-Í≈√î
Á≈ Ú√∆Ò≈ Ó≈Â ωÁ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª
‘È ¡Â∂ «‹Ú∂∫-B ‹Ó≈Â∆ Ë∞Ú∆’È
«Âºı≈ ‘Ø «‘≈ ‘À «¬‘Ȫ «Úº⁄ ¡≈Ó ÒØ’
ˆÀ-‘≈‹ ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘È Ì≈Ú∂∫ «’
«¬‘ ÷∂‚ «’«¡≈Úª Á≈ √≈≈ √≈‹Ø√Ó≈‹ «’Â∆ ÒØ’ ω≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ Í
«¬√ ◊ºÒ Á≈ ÓÂÒÏ ÓÈ∞÷
º ∆ ‹∆ÚÈ «Úº⁄∫Ø
÷∂‚ª Á∂ Ó‘ºÂÚ ˘ ÷≈‹ ’È≈ È‘∆∫
‘À Õ √◊Ø ∫ ÷∂ ‚ ª ÓÈ∞ º ÷ Á∂ √∆’ Â∂
Ó≈È«√’ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ï‘∞  ‘∆
Ó‘ºÂÚÍ»È Â∂ Ò≈˜Ó∆ ‘ÈÕ Í ‹Ó≈Â∆
√Ó≈‹ª «Úº⁄ ÷∂‚ª Ú◊∆¡ª «’¡≈Úª
”⁄ «‘º√≈ ’∞ºfi ı≈√ Ú◊ Á∂ ÒØ’ ‘∆ ÒÀ
√’Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ˆ∞Ò≈ÓÁ≈∆ «Úº⁄ ÷∂‚
«’«¡≈Úª («‹‘Ȫ «Úº ⁄ ÓÈ∞ º ÷ ˘
ÓÈ∞ º ÷ ª È≈ˇ ÷» È ∆ ÒÛ≈¬∆ ÒÛ≈¿∞ ‰
Ú≈ˇ∆¡ª ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ÷∂‚ª º’ Ù≈ÓÒ
√È) Á≈ ì¡≈ÈßÁî ˆ∞Ò≈Óª Á∂ Ó≈Ò’
‘∆ Ó≈‰Á∂ √È, ‹◊∆Á≈∆ «Úº⁄ ‘
ÓÈ∞º÷∆ ÓÈØ≥‹È Á∆ «’«¡≈ ≈«‹¡ª
Á∂ Ó«‘Òª Á∆ ⁄≈ÁÚ≈∆ ”⁄ ’ÀÁ √∆Õ
√Ó≈¬∂Á≈≈ √Ó≈‹ Á≈ ÓÈ∞º÷∆ «¬«Â‘≈√
«Úº⁄ «¬º’ ¡◊ª‘ÚË» ͺ÷ ª «¬‘ ‘À
«’ ÓÈØ  ≥ ‹ È, ’Ò≈-√≈«‘Â, ÷∂ ‚ ª,
◊∆Â-√≥ ◊ ∆ ¡≈«Á ˘ Ó«‘Òª Á∆
⁄≈Á∆Ú≈∆ ”⁄Ø∫ ’º„ ’∂ ¡≈Ó ÒØ’ª «Úº⁄
ÎÀÒ≈«¬¡≈ ¡Â∂ Ó’Ï»Ò Ï‰≈«¬¡≈ Â∂
«√˪’ ÂΩ ”Â∂ ¡˜≈Á∆, Ï≈Ï∆ Á∆
◊ºÒ ’∆Â∆Õ Í «‹Ú∂∫ «¬«Â‘≈√ Á∆
◊Â∆ ¡º◊∂ ÚË∆ «¬‘ Ú∆ √ͺه ‘Ø«¬¡≈
«’ ¡√Ò∆¡Â Á∂ ͺ Ë  ”Â∂ «¬‘
¡˜≈Á∆, Ï≈Ï∆¡ª ’∞ºfi ı≈√ ‹Ó≈Â
Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ ‘∆ ‘ÈÕ «¬√∂ Ò¬∆ ’Ò≈,
√≈«‘Â, ÓÈØ≥‹È ¡≈«Á Ú∆ «¬‘Ȫ
ÒØ’ª º’ √∆«Ó ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂
ÍÀÁ≈Ú≈∆ ’≥Óª «Úº⁄ Òº◊∂ ÒØ’ «¬√
«Úº⁄Ø∫ ◊≈«¬Ï ‘È «’¿∞∫«’ ¡≈Ó «’Â∆
Ú√Ø∫ Ò¬∆ ª ‘≈Ò∂ Ú∆ ؇∆ Á≈ ÿØˇ
Úº‚∆ √Óº«√¡≈Õ √Ø ‚±≥ÿ≈¬∆ ”⁄ Á∂«÷¡ª
¡√∆∫ Á∂ ÷ Á∂ ‘ª «’ √Ó≈¬∂ Á ≈∆ ‹Ø
¡˜≈Á∆ Á∆ ◊ºÒ ’Á∆ ‘À ¿∞‘ ’∂ÚÒ
«¬≥È∆ ‘À «’ ‘ Ï≥Á≈ ÷∂‚ª, √≈«‘Â,
◊∆Â-√≥◊∆ ¡≈«Á ”⁄ «‘º√≈ ÒÀ √’Á≈
‘À ¡Â∂ ÍÛ∑, √π‰, ◊≈, ÷∂‚ √’Á≈ ‘À
Í Ù ‘À «’ ¿∞√ ’Øˇ ÍÀ√≈ ‘ØÚ∂Õ √Ø
√Ó≈¬∂Á≈∆ Á∆ ¡˜≈Á∆ Á∆ ‘ºÁ «¬‘
‘ÀÕ
¡‹Ø’∂ ÁΩ «Úº⁄ «’Â∆ ÒØ’ª Á∆
«’ √‘≈∂ «‹¿∞∫Á∆ «¬º’ ‹Ó≈ ’Øˇ
‘∆ «Ú‘Ò Á≈ √Óª ‘À ¡Â∂ ¿∞√ √Ó∂∫ ˘
«ÏÂ≈¿∞‰ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ ’Øˇ «’Â∆¡ª
Á∆ Ò∞º‡ Á≈ ÍÀ√≈ Ú∆ ÏÊ∂≈ ‘ÀÕ «¬√∂
Ò¬∆ √Ó≈¬∂ Ò¬∆ «¬ºÊ∂ «¬º’ Ó≥‚∆ ÍÀÁ≈
‘∞≥Á∆ ‘À «‹√ ’≈È ¡º‹ ÷∂‚ª Á∆ «¬º’
Úº‚∆ √È¡Â ¿∞µÌ∆ ‘ÀÕ ÷∂‚ √È¡Â
√Ó≈¬∂ Á ≈ª Óπ È ≈«¯¡ª Á≈ Úº ‚ ≈
Ú√∆Ò≈ ω ’∂ ¿∞Ì∆ ‘ÀÕ «¬√∂ Ò¬∆
ÈÚ∂ ∫ -ÈÚ∂ ∫ ¡≈Ëπ « È’ √‡∂ ‚ ∆¡Ó,
◊≈¿∞∫‚, ÷∂‚ ’≥ÍÒÀ’√ ¡≈«Á ω ‘∂
‘È ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á∆ ʪ ¡≈Ó
ÒØ’ª ˘ ¿∞‹≈Û ’∂ ÷Ø‘∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ
÷∂‚ª Á∂ √Ó≈È, ÷∂‚ √‡∂‚∆¡Ó, ÚÒ‚
’ºÍª, ¡≈«Á ”⁄ ÷∂‚ √È¡Â Â∂ ’∞ºfi
√Ó≈¬∂Á≈ ÿ≈‰∂ ⁄≥◊∆ Ó؇∆ ’Ó≈¬∆
’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Ò¬∆ ÷∂ ‚ ª Á∆
«¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ”Â∂ Ï∂ « ‘√≈Ï≈ ÷⁄
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À , Í«‘Òª ‡∆Óª Â∂
«÷‚≈∆¡ª Á∆ ÏØ Ò ∆ Òº ◊ Á∆ ‘À ,
«÷‚≈∆¡ª «Úº ⁄ Ó«‘≥ ◊ ∂ ÂØ ∫ Ó«‘≥ ◊ ≈
«Ú’‰ Á∆ ‘ØÛ Òº◊∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬‘ ¡ÀÚ∂∫
È‘∆∫ «’ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ‘∆ ÓÀ√∆ Â∂ ËØÈ∆
Ú◊∂ ’∞ºfi «÷‚≈∆ √≥√≈ Á∂ ¡Ó∆ ÒØ’ª
«Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘ج∂ ‘ÈÕ √Ó≈¬∂Á≈ ÓπÈ≈¯∂
Á∆ ÁΩÛ ’≈È ‘∆ ¡≈͉∂ ◊≈‘’ª ˘
ÿØˇ «Á÷≈ ’∂ ìÓÈØ≥‹Èî ’Ú≈¿∞‰
Ò¬∆ ’¬∆ Ú≈ ÒØ’ª Á∂ ÿ „≈‘ ’∂
Ú∆ ¡÷≈Û≈ ω≈ Á∂‰ ÂØ∫ ◊∞∂‹ È‘∆∫
’Á∂Õ √Ø ¡º‹ √Óº«√¡≈ «¬‘ ‘À «’ ÷∂‚ª
Ó≥‚∆ Á∆ Â≈’ Á∂ Í»∆ Â∑ª Úº√ «Úº⁄
‘È ¡Â∂ ÷∂‚ª Á≈ Ì«Úº÷ (Â∂ «¬√ È≈ˇ
‹∞Û∆¡ª ÒØ’ª Á∂ ¿∞‹≈Û∂ Â∂ Ò∞º‡ Á∆¡ª
√Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ) «¬√˘ Ó≥‚∆ Á∆¡ª
Â≈’ª ÂØ∫ Óπ’ ’≈¿∞‰ «Úº⁄ ‘∆
√≥ÌÚ ‘À È‘∆∫ ª Óπ·
º ∆ Ì ËÈÍÙ» ÒØ’ª
Á∂ ¿∞‹≈Û∂ ”Â∂ «¬√∂ Â∑ª ‘∆ ÂÓ≈Ù∂ Á∂÷Á∂
«‘‰◊∂Õ
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂ «¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂
‹ÁØ∫ ‹≈ÒÓª ¡æ Ó⁄≈¬∆
√≈‚∆ ËÂ∆ Óª ’πÒ≈¬∆
¿πÁØ∫ ¡≈͉∆ ¡‰÷ «Á÷≈¬∆
˜Ø ‹Ú≈È∆ ⁄≈Úª È∂
‘π‰ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂
«¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂Õ
Ú‹Á∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ È≈∂
◊Ø∂ ´æ’Á∂ «ÎÈ∂ «Ú⁄≈∂
¿π‘ «ÎÁ∂ Á-Á Ó≈∂
«’Â∂ È≈ ÒæÌÁ∆¡ª Ê≈Úª È∂
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂
«¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂Õ
«Ú⁄ ¡√À∫ÏÒ∆ ÏßÏ «◊≈¬∂
√≈∂ √πæÂ∂ ÒØ’ ‹◊≈¬∂Õ
Ì≈ Ӫ Á∂ ’∂‘ ‹Ø ¡≈¬∂
ÒÀ∫Á∂ ÓΩ È≈ Ò≈Úª È∂
Ó≈⁄ B@AE
38
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂
«¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂
’∆Â∂ ÷ÂÓ ÔØ«Ë¡ª ⁄Ø◊∂
◊Ø∂ ‘∂ È≈ ’≈√∂ ‹Ø◊∂
‹Ø ’«¡≈ √Ø ÌØ◊∂
’Ó «ÚÁ∂Ù∆ ’≈Úª È∂
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂
«¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂Õ
È≈ ◊Ø∂ ’Ϙ≈ ’È ¡◊ª‘ ȱß
ÔØË∂ ‘‡∂ È≈ ’Á∂ ͤª‘ ȱß
“Ï∆” ¿π‘Ȫ ËÂ∆ Óª ȱß
√∆ ’∆Â∆¡ª ‘æÊ∆ ¤≈Úª È∂
‘π‰ È≈ Ì◊ «√ßÿ ÔØË∂
«¬Ê∂ ‹ßÓ‰∂ Ó≈Úª È∂Õ
ÁÒÏ∆ «√ßÿ “Ï∆
IE@A@-AC@CF
Ê∆¬∂‡ ¡Â∂ «ÎÒÓ ¡Á≈’≈ √ÀÓ¡» Ò ‹Ω‘È Á∆ ’ÀÈ‚∂ ≈ Î∂∆
√ÀÓ»¡Ò ‹Ω‘È Á≈ «Ê¬∂‡ √Ó≈‹
Á∂ ÁºÏ∂-’∞º⁄Ò∂ ¡Â∂ ‘≈Ù∆¡≈◊z√ ÒØ’ª
Á∂ ‹∆ÚÈ ¡È∞ÌÚª Á∆ Ï≈ Í≈¿∞∫Á≈
‘À Õ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ «ÚÂ’∂ , Á«ÒÂ
Ï≈¬∆’≈‡, ’˜∂ Á∂ Ì≈ ‘∂ · Áº Ï ∂
«’√≈Ȫ ÚÒØ ∫ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª
÷πÁ’Ù∆¡ª ¡≈«Á «Ú«Ù¡ª ˘ ¡≈͉∂
È≈‡’ª «Úº⁄ Í∂Ù ’’∂ ¿∞‘ √Ó≈‹ Á∂
ÁºÏ∂ ’∞⁄Ò∂ ÒØ’ª Á∂ Ó√«Ò¡ª ˘ √≈‚∆
Ø ˜ ≈È≈ ◊º Ò Ï≈ Á∂ ’∂ ∫ Á «Úº ⁄
«Ò¡≈¿∞ ∫ Á≈ ‘À Õ ¿∞ √ Á∆ ’Ò≈ Á≈
Ó’√Á ÍÀ √ ≈ ’Ó≈¿∞ ‰ ≈ È‘∆∫ √◊Ø ∫
√Ó≈‹ «Úº ⁄ ⁄∂  È≈ ÍÀ Á ≈ ’È≈ ‘À Õ
«Ê¬∂ ‡  ÂØ ∫ «ÏȪ √À Ó » ¡ Ò ‹Ω ‘ È È∂
ÈÀÙÈÒ ¡Ú≈‚ ‹∂± «ÎÒÓ ¡≥È∑∂ ÿØÛ∂ Á≈ Á≈È «Úº⁄ Ú∆ ’≥Ó ’∆Â≈ ‘ÀÕ
√≈˘ «¬√ ◊ºÒ Á∆ Ï‘∞ ÷πÙ∆ ‘À «’ √ÀÓ»¡Ò ‹Ω‘È Ó≈⁄ ¡Â∂ ¡ÍzÀÒ Á∂ Ó‘∆«È¡ª «Úº⁄ ¡≈͉≈ «Ê¬∂‡ ÒÀ ’∂
’ÀÈ∂‚≈ Á≈ ‡» ’∂◊≈Õ ¿∞‘Ȫ Á∆ «¬√ ’ÀÈ∂‚≈ Î∂∆ ˘ Ô» Ï∆ √∆ Á∂ ¬∂Ù∆¡È √‡º‚∆˜ «‚Í≈‡ÓÀ∫‡ «Úº⁄ √Ê≈ÍÂ
‘‹∆ ’Ω «√ºË» ÓÀÓØ∆¡Ò ÍzØ◊≈Ó ¡Â∂ ‘∆ ÙÓ≈ ÓÀÓØ∆¡Ò Î≈¿±∫‚∂ÙÈ ÚÒØ∫ √ͪ√ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫
«ÏȪ «¬√ È≈‡’ Î∂∆ ˘ ’≈ÓÔ≈Ï Ï‰≈¿∞‰ Ò¬∆ ≥◊Ó≥⁄ ’ÀÈ∂‚≈ (√∆), «Í’√ (√∆), «¬≥‚Ø-’ÀÈ∂‚∆¡È Ú’˜
¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ ‡ª‡Ø, Í≥‹≈Ï∆ «Ò‡∂∆ ¡À∫‚ ’Ò⁄Ò ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ «ÚÈ∆ÍÀµ◊ ÚÒØ∫ Óπ’≥ÓÒ √«‘ÔØ◊ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
√ÀÓ»¡Ò ‹Ω‘È Á∂ ’ÀÈ∂‚≈ Ì «Úº⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍzØ◊≈Óª Á≈ Ú∂Ú≈ «¬√ Íz’≈ ‘À:
Ú∆Ú≈, E Ó≈⁄ : Ô» Ï∆ √∆ «Úº⁄ ‘‹∆ ’Ω «√ºË» ÓÀÓØ∆¡Ò √ÀÒ∆Ú∂ÙÈ ¡≈Î Í≥‹≈Ï∆ √Ó≈◊Ó «Úº⁄
√ÀÓ»¡Ò ‹Ω‘È ÚÒØ∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ¡≈͉∂ ’≥Ó Ï≈∂ ◊ºÒÏ≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ √Ó≈◊Ó «Úº⁄ ’ÀÈ∂‚≈
Á∆ Î√‡ È∂ÙȘ ¡≈«‡√‡ Ó≈◊Ø ’∂È Ú∆ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ Î√‡ È∂ÙȘ ’«Ó¿±«È‡∆ «Úº⁄ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ¡≈͉∂ ’≥Ó Á∆
◊ºÒÏ≈ ’∂◊∆Õ ÁØ‘ª ’Ò≈’≈ª «Ú⁄’≈ «Ú⁄≈ª Á≈ ¡Á≈È ÍzÁ≈È √≈˘ √Ó≈‹ «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ «Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆
’Ò≈ Á∆ ÚÂØ∫ Ï≈∂ ÈÚ∆∫ √»fi ÍzÁ≈È ’∂◊≈Õ
Ú∆Ú≈, E Ó≈⁄
Time: 6:00 - 7:30 PM
Dorothy Somerset Studios Theatre
6361 University Boulevard, UBC,
Vancouver
Ù«È⁄Ú≈, AD Ó≈⁄
√∆ «Úº⁄ È≈‡’ª Á≈ ÍzØ◊≈ÓÕ
Time: 2:00 PM - 4:00 PM
Centre Stage, New City Hall
13450 - 104 Ave., Surrey
(F@D) FDD-BDG@
¡ÀÂÚ≈, BI Ó≈⁄: ‡ª‡Ø «Úº⁄ È≈‡’ª Á≈ ÍzØ◊≈ÓÕ «¬‘ ÍzØ◊≈Ó «¬≥‚Ø-’ÀÈ∂‚∆¡È Ú’˜ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ
‡ª‡Ø ÚÒØ∫ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ, ≈‹◊∞» ¡Â∂ √π÷Á∂Ú Á∆ Ô≈Á «Úº⁄ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
Time: 2:00 PM - 4:00 PM
Pearson Theatre, Brampton
DAF-GBA-IFGA ܻ DAF-G@D-@GDE
¡ÀÂÚ≈ E ¡ÍzÀÒ: «ÚºÈ∆ÍÀµ◊ «Úº⁄ È≈‡’ª Á≈ ÍzØ◊≈ÓÕ «¬‘ ÍzØ◊≈Ó Í≥‹≈Ï∆ «Ò‡∂∆ ¡À∫‚ ’Ò⁄Ò
¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ «ÚÈ∆ÍÀµ◊ ÚÒØ∫ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
Time: 2:00 PM
The Manitoba Museum, Auditorium, 190 Rupert Avenue
B@D-DBA-AEB@ ܻ B@D-DHH-FIF@
¡ÀÂÚ≈ AB ¡ÍzÀÒ: ’ÀÒ◊∆ «Úº⁄ È≈‡’ª Á≈ ÍzØ◊≈ÓÕ «¬‘ ÍzØ◊≈Ó ÍzØ◊À«√Ú ’Ò⁄Ò ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ
’ÀÒ◊∆ ÚÒØ∫ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
Time: ÁπÍ«‘ ȱß
Orpheus Theatre, SAIT College
D@C-DEE-DBB@
For advertisement and donations contact
DEVINDER TOOR 416-902-9372
HARBANS SINGH 416-817-7142
Email: ppapmg@gmail.com
Om Parkash Sharma
647-891-8500
Email : omjagraon@yahoo.com
Pro-People Arts Project Media Group
“Sarokaran Di Awaz” Newspaper
29 Mapleview Ave Brampton Ontario
Canada L6R 1M2
Email: ppapmg@gmail.com
Website: www.ppapmg.com
√ßÍ≈Á’ Óß‚Ò (¡≈È∂∆)
Ó≈. Ì‹È «√ßÿ ’ÀÒ◊∆, ¡ÒÏ‡≈
Ó≈√‡ ÏÒÏ∆ «√ßÿ «◊æÒ
D@C-DEE-DBB@
‘È∂’ Ë≈Ò∆Ú≈Ò, «ÚßÈ∆ÍÀ◊ Ó≈È∆‡ØÏ≈
‘Ïß√ «√ßÿ
B@D-DHH-FIF@
DAF-HAG-GADB
◊πÏ⁄È «√ßÿ Ï≈Û
Á∂«ÚßÁ ±
D@C-DG@-BFBH
DAF-I@B-ICGB
ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ
√π÷«ÚßÁ «√ßÿ «„æÒØ∫
◊z≈«Î’√ «‚˜≈«¬È
‹√Íz∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò
+IA-IBAFG-BIEIH
√π÷Á∂Ú «√ßÿ √ß˱
akashdeep.1064@gmail.com
“√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¡ıÏ≈ «Ú⁄ ¤Í∆¡ª ⁄È≈Úª È≈Ò √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚
Á≈ √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ
Ó≈⁄ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
39
ÓØÁ∆ ‘’»Ó ںÒ∫Ø ˜Ó∆Ȫ, ‹≥◊Ò ”Â∂
fi͇‰ Ò¬∆ ’≈˘È∆ «Ù’≥‹≈ ‘Ø ’«√¡≈
¡ÀÈ.’∂. ‹∆Â
ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª ÚºÒØ∫ Ì≈Â
«Úº⁄ ‹Ï∆ ˜Ó∆Ȫ ◊z«‘‰ ’È Á∆
Ù∞»¡≈ AHID «Úº⁄ Ï≥◊≈Ò ’Ø‚ Á∂
À◊Ò
» Ù
∂ È Èß. A È≈Ò ‘ج∆Õ «¬√ À◊Ò
» Ù
∂ È
Á∂ «‘ √≈Ó≈‹∆ √’≈ Á∂
¡«Ë’≈∆¡ª ˘ ““√Û’ª, È«‘ª ¡Â∂
‘Ø ‹ÈÂ’ Ó≥ÂÚª Ò¬∆ Ú≈‹Ï ’∆ÓÂ
”Â∂ ˜Ó∆Ȫ ‘≈√Ò ’È Á≈ ‘º’”” Á∂
«Áº  ≈ «◊¡≈Õ AHID Á≈ ˜Ó∆È
¡«Ë◊z « ‘‰ ’≈˘È Í≈√ ’È Âº ’
ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª È∂ ˜Ó∆È ◊z«‘‰
’È Á∂ Úº÷ Úº÷ ͺ÷ª Ï≈∂ ¡º· ‘Ø
’≈˘È Í≈√ ’∆Â∂Õ AHID Á∂ ’≈˘È Á≈
Óπº÷ Ó’√Á Óπ¡≈Ú˜∂ Á∆ ’Ó ˘ ÿº‡
º÷‰≈ √∆Õ «¬√ ’≈˘È Á∂ Í≈√ ‘؉ ÂØ∫
Ï≈¡Á √≥ È AIDH º ’ ÏÂ≈ÈÚ∆
‘≈’Óª È∂ «¬√ «Úº ⁄ I Ú≈∆ √Ø Ë ª
’∆Â∆¡ªÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈Â∆ ‘≈’Óª
È∂ √≥È AIHD º’ «¬√ «Úº⁄ I Ú≈
«Î √Ø˪ ’∆Â∆¡ªÕ √≈Ò AIHD Á∆ √ØË
√Ì ÂØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»È √∆Õ ¡√Ò «Úº⁄ «¬‘
¿∞‘ √Óª √∆, ‹ÁØ∫ “«ÓÒ∆-‹∞Ò∆ ¡Ê
«ÚÚ√Ê≈” ¡Â∂ “‹ÈÂ’ ÷∂   ˘
¡Ê⁄≈∂ Á∆¡ª ÏπÒÁ
ß ∆¡ª ”Â∂ º÷‰” Á∂
√≥’ÒÍ ‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ «Â¡≈◊∂ ‹≈ ‘∂ √È
¡Â∂ “Ó≥‚∆ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª” ˘ ÷πÒ
º ∑ «ÁºÂ∆
‹≈ ‘∆ √∆Õ “√ÚÀ - «ÈÌÂ≈” Á∂
È≈¡«¡ª Á∆ ʪ «ÚÁ∂Ù∆ Í»‹
≥ ∆, «ÚÁ∂Ù∆
Â’È∆’ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ ÚÍ≈ È≈Ò ÷πÒ
º ∑
’∂ ‘∂ ‹ «Ú÷≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ √∆Õ
«Èº ‹ ∆’È, ¿∞ Á ≈∆’È ¡Â∂
√≥√≈∆’È Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Ò≈◊» ’È
Á≈ ÍÀÛ≈ Ï≥«È∑¡≈ ‹≈ «‘≈ √∆Õ «¬√ Ò¬∆
AIHD «Úº⁄ «¬√ ’≈˘È «Úº⁄ ’∆Â∆¡ª
√Ø˪ ≈‘∆∫ «¬º’ Í»≈ ⁄À͇ (Èß. G) «Èº‹∆
¡Â∂ √’≈∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Ò¬∆ ˜Ó∆È
◊z « ‘‰ ’È Á∆ Í«’«¡≈ Ï≈∂ ,
‹Ø«Û¡≈ «◊¡≈Õ
AHID Á≈ ’≈˘È √’≈ ˘ «’√∂
Ú∆ ““‹ÈÂ’ «‘ºÂ”” Ò¬∆ «’√≈Ȫ Á∆
˜Ó∆È ‹Ï∆ ◊z«‘‰ ’È Á≈ ‘º’ «Á≥Á≈
√∆Õ ““‹ÈÂ’ «‘ºÂ”” Á∆ ’ج∆ Í«Ì≈Ù≈
È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ ‘∞’Ó≈Ȫ Á∆ «¬º¤≈
‘∆ “‹ÈÂ’ «‘ºÂ“ √∆Õ «¬√ ’≈˘È «‘Â
˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «¬º’
√’≈∆ ¡«Ë’≈∆ ˜Ó∆È ¡«Ë◊«‘‰
’∞Ò’
À ‡, ÚºÒ∫Ø ÍzÌ≈Ú ˜Ó∆È Ó≈Ò’ª
ÂØ∫ ÁØ Ú≈ «¬Â≈˜ Ó≥◊∂ ‹ªÁ∂ √È, ‹Ø
¡’√ √Ó∆ √π‰Ú≈¬∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ºÁ
’ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
˜Ó∆È Á≈ Óπ¡≈Ú˜≈ «‘ ’È √Ó∂∫ Ú∆
ÍzÌ≈«Ú «’√≈È ¡≈͉∆ ≈¬∂ Á∂ √’Á∂
√ÈÕ Í≥‹≈Ï √’≈ È∂ Óπ¡≈Ú˜≈ «‘
’È Ò¬∆ «˜Ò∑ ≈ ͺ Ë  ”Â∂ «‚͇∆
’«ÓÙÈ Á∆ ÍzË≈È◊∆ ‘∂· ’Ó∂‡∆¡ª
ω≈¬∆¡ª ‘Ø ¬ ∆¡ª √È, «‹√ «Úº ⁄
ÍzÌ≈«Ú «Í≥‚ª Á∂ √Í≥⁄, ‘Ò’∂ Á≈
«ÚË≈«¬’ ¡Â∂ √≥√Á ÓÀ∫Ï ¡Â∂ Ó≈Ò
Ó«‘’Ó∂ Á∂ ¡«Ë’≈∆ Ù≈ÓÒ ‘∞≥Á∂ √ÈÕ
Óπ ¡ ≈Ú˜≈ «‘ ’È Á≈ Ú∆ ’Ø ¬ ∆
«È√«⁄ ÍÀÓ≈È≈ È‘∆∫ ω≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈
√∆Õ ¿∞‹ÛÈ Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ Á∂ ÓπÛ-Ú√∂Ï∂
Á≈ ’ج∆ ÍzÏË
≥ È‘∆∫ √∆Õ ¡≈͉∆ ؘ∆؇∆ Ò¬∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ”Â∂ «ÈÌ Ó˜Á»ª
Á≈ ∞˜◊≈ ÷πº√ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ ¿∞‘Ȫ
Ò¬∆ Óπ¡≈Ú˜∂ Á∆ ’ج∆ «ÚÚ√Ê≈ È‘∆∫
√∆Õ √ªfi∆¡ª ˜Ó∆Ȫ, «‹‘Ȫ Á∆ Ó≈Ò’∆
√’≈ ‹ª Í≥⁄≈«¬Â Á∂ Ȫ ÏØÒÁ∆ ‘À,
Í Í≥ ⁄ ≈«¬Â∆ ≈‹ ’≈˘È «‘Â
«‹‘Ȫ Á≈ «¬º’ «Â‘≈¬∆ «‘º√≈ «Í≥‚ Á∂
Ï∂˜Ó∆È∂ Á«Ò ÷∂ ӘÁ»ª ˘ ·∂’∂ ”Â∂
Á∂‰ Ò¬∆ ≈÷Úª º«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À,
◊z«‘‰ ’∆Â∂ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ Ï∂˜Ó∆È∂ ÷∂Â
Ó˜»Áª Ò¬∆ ’ج∆ Óπ¡≈Ú˜≈ È‘∆∫ √∆
«ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈Õ ‹∂’ ’ج∆ ˜Ó∆È Ó≈Ò’
Óπ¡≈Ú˜∂ Á∆ ’Ó ‹ª ¿∞√ «Úº⁄∫Ø Ï‰Á∂
«‘º√∂ Ï≈∂ √«‘Ó ȑ∆∫ ‘∞Á
≥ ≈ ª Ó≈ÓÒ≈
ÎÀ√Ò∂ Ò¬∆ «˜Ò∑≈ ‹º‹ Á∆ ¡Á≈Ò «Úº⁄
Ì∂‹ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ
ÒØ ’ -ÁØ ÷ ∆ ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª ˘
“Ó≈ÈÚ∆ «⁄‘≈” Í«‘È≈¿∞‰ Ò¬∆ ÿ«Û¡≈
ÈÚª ’≈˘È
AHID Á∂ ˜Ó∆È ¡«Ë◊z « ‘‰
’≈˘È «Úº⁄ √Ø˪ ’È √Ï≥Ë∆ ‘∞’Ó≈È
‘Ò«’¡ª «Úº ⁄ «Ú⁄≈-⁄⁄≈
AIH@«Ú¡ª «Úº⁄ Ù∞» ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ «¬√
Á∆ Óπ÷
º Ú‹∑≈ ʪ Íπ ʪ ‹Ï∆ ˜Ó∆Ȫ
◊z«‘‰ ’∆Â∂ ‹≈‰ «Ú∞ºË ¿∞µ·∂ ÒØ’-
√≥ÿÙª È≈Ò È«‹º·‰ Á∆ Ó‹Ï»∆ √∆Õ
“ÓπÒ’ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ’∞Ï≈È∆“ Á∆
ÁÒ∆Ò ’≈◊ È‘∆∫ √≈Ï ‘Ø ‘∆ √∆,
Íz Ø ‹ À ’ ‡ª Ò¬∆ ¿∞ ‹ ≈Û∂ ÒØ ’ „∞ ’ Ú∂ ∫
Óπ¡≈Ú‹∂ ¡Â∂ ÓπÛ Ú√∂Ï∂ Á∆ Ó≥◊ ’
‘∂ √ÈÕ Òº◊̺◊ C@ √≈Ò Á≈ ÒßÓ≈
¡√≈ √’≈, Í≈Ò∆Ó≈È∆ ’Ó∂‡∆¡ª,
≈‹∆ÈÂ’ Í≈‡∆¡ª ¡Â∂ ◊À √’≈∆
√≥√Ê≈Úª- ‹Ø Óπº÷ ÂΩ ”Â∂ «¬√ Ò؇»
«È˜≈Ó Á≈ ‘∆ «‘º√≈ ‘È, ¡Â∂ «¬√ ˘
ω≈¬∆ º÷‰, «¬√Á≈ Ó»‘
≥ -ÓºÊ≈ √≥Ú≈È,
ÒØ ’ -ËØ ‘ ∆ ¡≈«Ê’ √π Ë ≈ª Á∆
˜«‘∆Ò∆ ◊ØÒ∆ ÷≥‚ «Úº⁄ ÒÍ∂‡ ’∂ ÒØ’ª
Á∂ √≥ÿª «Úº⁄ ¿∞Â≈È ‹ª “Ó≈ÈÚ∆ Óπ÷‡
Ω ∂
‘∂· ¡≈«Ê’ √πË≈“ Ò≈◊» ’È Á∆¡ª
ÓπÁ¬
º ∆ ‘È, È≈Ò «Ú⁄≈ Ú‡ªÁ≈ ’È
ÂØ∫ Ï≈¡Á, ““Ú≈‹Ï Óπ¡≈Ú˜∂ Á≈ ‘º’
¡Â∂ ˜Ó∆È ¡«Ë◊z«‘‰ ¡Â∂ ÓπÛ Ú√∂Ï∂
«Úº⁄ Í≈ÁÙÂ≈ Ï≈∂ ’≈˘È-B@AC””
ÿ«Û¡≈ «◊¡≈Õ «ÚÙ∂Ù ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’
Í≈Ò∆ÓÀ ∫ ‡ Á∆¡ª «‹‘Ȫ √Ê≈¬∆
’Ó∂ ‡ ∆¡ª «Úº ⁄ «¬‘ ’≈˘È G √≈Ò
«Ú⁄≈∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≥ÂÓ »Í «Úº⁄
Í≈√ ’∆Â≈ «◊¡≈, ¿∞ ‘ Ȫ Á∂ Óπ ÷ ∆
Ì≈‹Í≈ Á∂ ¡≈◊» ’«Ò¡≈‰ «√≥ÿ ¡Â∂
√z∆ÓÂ∆ Óπ«ÓÂ≈ Ó‘≈‹È √ÈÕ
’ª◊√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂ · Ò∆
Ô».Í∆.¬∂. √’≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √«‘ÔØ◊∆¡ª
È∂, B@AC «Úº⁄ Í≈√ ’∆Â∂ «¬√ ÈÚ∂∫
˜Ó∆È ¡«Ë◊z«‘‰ ’≈˘È Á∂ ‘∂· «Ò÷∂
ͺ÷ª ˘ ¿∞Ì≈ ’∂, «¬√ ˘ ÒØ’-«‘ÂÀÙ∆
Ú‹Ø∫ ¿∞Ì≈«¡≈:
(¿) «’√∂ «Èº‹∆ ’≥ÍÈ∆ Ò¬∆ ˜Ó∆È
◊z«‘‰ ’È Ò¬∆ ÿº‡Ø ÿº‡ H@ Î∆√Á∆
¡Â∂ ‹ÈÂ’-«Èº‹∆ Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ ’≥ÍÈ∆
Ò¬∆ G@ Î∆√Á∆ ÍzÌ≈«Ú ˜Ó∆È Ó≈Ò’ª
Á∆ ¡◊≈¿±∫ √«‘ÓÂ∆ ˜»∆;
(¡) √Ï≥Ë «¬Ò≈’∂ Á∆ ◊≈Ó
Í≥ ⁄ ≈«¬Â, È◊ Í≈«Ò’≈ ‹ª È◊
«È◊Ó È≈Ò √Ò≈‘ ÓÙÚ∂ ≈‘∆∫, Íz‹
Ø ’
À ‡
Á∂ “√Ó≈«‹’ Íz Ì ≈Úª Ï≈∂ ‹≈«¬˜≈
«ÍØ‡” ¡Â∂ «¬‘Ȫ ÍzÌ≈Úª Á∂ ÍzÏË
≥ È
(M Ï≈∂ «ÍØ‡ «Â¡≈ ’È≈ «¬‘Ȫ
Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‹È-√π‰Ú≈¬∆ ’È≈ ¡Â∂
Ó≈«‘ª Á∂ «¬º’ ◊∞Í
º ÂØ∫ ≈¬∂ ÒÀ‰≈;
(¬) «√≥‹≈¬∆ ‘∂·Ò∆ ¡Â∂ Ï‘∞Î√Ò∆ ˜Ó∆È ◊z«‘‰ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª
ÌØ‹È √πº«÷¡≈ Ô’∆È∆ ω≈¿∞‰ Ò¬∆
„∞’Ú∂∫ ’ÁÓ ⁄π’
º ‰∂Õ
(√) Óπ Û -Ú√∂ Ï ∂ √Ï≥ Ë ∆ «ÍØ  ‡
«Â¡≈ ’È≈Õ
ÌÓ ‹≈Ò ÍÀ Á ≈ ’È Ò¬∆
«ÒÙ’-ÍπÙ’, ‘’∆’ª «¬√ ÂØ∫ ¿∞Ò‡
ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª Á∂ Ú∂Ò∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂, ‘∞‰
º’ ˜Ó∆È ¡«Ë◊z«‘‰ ’≈˘Èª Á∆ «¬º’
Â≥Á √ªfi∆ ‘∆ ‘À- «¬‘Ȫ ˘ Ò≈◊» ’È
Á∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈∆ ¡Â∂ ¡«Ë’≈ Óπ’Ó
≥ Ò »Í
«Úº ⁄ ¡≈Í≈Ù≈‘ ≈‹ ¡Â∂ ¿∞ √ Á∆
¡Î√Ù≈‘∆ Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄ ‘∆ ‘ÀÕ B@AC
Á≈ ’≈˘È Ú∆ «¬√ ÂØ ∫ Úº ÷ È‘∆∫Õ
¿∞ÍØ’Â ““ÒØ’ «‘ÂÀÙ∆““ ͺ÷ Ú∆ Í»∆
Â∑ª ¡Î√Ù≈‘∆ Á∆ Ó˜∆ Á∂ ÓπÊ≈‹
‘È, «‹Ú∂∫:
(¿) √Ó≈«‹’ Íz Ì ≈Úª Ï≈∂
‹≈«¬‹≈ ¡Â∂ ÍzÏË
≥ È «ÍØ‡ª Â∂ ‹È√π‰Ú≈¬∆ ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∆ «¬º’ Ó≈‘
◊∞Í
º ÚºÒ∫Ø ÿØ÷ ÍÛÂ≈Ò ’∆Â∂ ‹≈‰ Á≈
Íz≈ÚË≈È ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À, Ó≈‘ ◊∞Í
º
˘ «¬‘ Ú∆ ‘º’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘À «’ ¿∞‘
Íz‹
Ø ’
À ‡ Á∂ √≥Ì≈Ú √Ó≈«‹’ ‘‹∂ ¡Â∂
Ò≈̪ ˘ «Ë¡≈È «Úº⁄ º÷«Á¡ª, Íz‹
Ø ’
À ‡
Ï≥Á ’È Á∆ «√Î≈Ù Ú∆ ’ √’Á≈
‘À, Í ¡Î√Ù≈‘∆ Ò¬∆ «¬‘ «√Î≈Ù
Ó≥ȉ≈ ˜»∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ √Ï≥Ë ¡«Ë’≈∆
«¬º’ «Ò÷Â∆ ‘∞’Ó ‹≈∆ ’’∂ ÒØ’ª ¡Â∂
Ó≈‘ ◊∞ºÍ Á∂ «ÚØË ˘ ÁÎÈ ’
√’Á≈ ‘ÀÕ Ò≈˜Ó∆ ‘∆ ÍzØ‹À’‡ Ó≈Ò’ª
Á∆ «√¡≈√∆ Í‘∞⁄
≥ ¡Â∂ ÁΩÒ Á≈ ÍzÌ≈Ú
«¬√ ’≥Ó «Úº⁄ ¿∞‘Ȫ ˘ √‘≈¬∆ ‘∞≥Á≈
‘ÀÕ
(¡) ÍzÌ≈«Ú ˜Ó∆È Ó≈Ò’ª Á∆
¡◊≈¿±∫ √«‘ÓÂ∆, √Ó≈«‹’ ÍzÌ≈Úª Ï≈∂
‹≈«¬˜≈ ¡Â∂ ÍzÏ≥ËÈ «ÍØ‡, ‹È√π‰Ú≈¬∆ ¡Â∂ ÌØ‹È √πº«÷¡≈ Ô’∆È∆
ω≈¿∞‰ Á∆¡ª ÓÁª, √’≈ ÚºÒ∫Ø «¬√
’≈˘È Á∆ Ë≈≈ D@ «‘ «’√∂ Ú∆
Íz‹
Ø ’
À ‡ ˘ ““¡«Â ˜»∆““ ¡ÀÒ≈È ’∂ ºÁ
’∆Â∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ
Í»≥‹∆ÍÂ∆¡ª Á∂ ÁÏ≈¡ ‘∂· ’≈˘È
”⁄ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª
BF √Â≥Ï B@AC ˘ Í≈√ ‘ج∂
““Ú≈‹Ï Óπ¡≈Ú˜∂ Á≈ ‘º’ ¡Â∂ ˜Ó∆È
¡«Ë◊z « ‘‰ ¡Â∂ Óπ Û -Ú√∂ Ï ∂ «Úº ⁄
Í≈ÁÙÂ≈ Ï≈∂ ’≈˘È-B@AC”” Á∆
¡‹∂ «√¡≈‘∆ Ú∆ È‘∆∫ √π’
º ∆ √∆ «’ CA
Á√≥Ï B@AD ˘ ÓØÁ∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
‘∂ · Ò∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ È∂ «¬º ’
¡≈‚∆ÈÀ∫√ ‹≈∆ ’’∂ «¬√ ˘ Óπ’Ó
≥ Ò
»Í «Úº⁄ ÏÁÒ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ AHID Ú≈Ò∂
’≈˘È È≈ÒØ∫ Ú∆, «’√≈Ȫ Ò¬∆ ÏÁÂ
√«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ’ «ÁºÂ∆Õ «¬√ ¡≈‚∆ÈÀ∫√
≈‘∆∫ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ÂÏÁ∆Ò∆¡ª Á∂
Ú∂Ú∂ «¬√ Íz’≈ ‘È:
óÍ≥‹ «’√Ó Á∂ ÍzØ‹À’‡ª Ò¬∆
◊z«‘‰ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ˜Ó∆Ȫ
¡Â∂ «Èº ‹ ∆ ¡Â∂ ‹ÈÂ’-«Èº ‹ ∆
Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ ÷∂Â Á∆¡ª ’≥ÍÈ∆¡ª Ò¬∆
«È√«⁄ Î∆√Á∆ ˜Ó∆È Ó≈Ò’ª ÂØ ∫
¡◊≈¿±∫ ˜≈Ó≥Á∆ ‘≈√Ò ’È, √Ó≈«‹’
ÍzÌ≈Úª ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ ÍzÏ≥ËÈ Ï≈∂
«ÍØ‡ «Â¡≈ ’È, ‹È-√π‰Ú≈¬∆
¡Â∂ Ó≈‘ª Á∂ ◊∞ºÍ ÂØ∫ ÿØ÷ ÍÛÂ≈Ò
(Ï≈’∆ √¯≈ BC ”Â∂)
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ó≈⁄ B@AE
40
’∆ √Ú≈≈‹ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’ √’∂◊∆ ¡≈Í?
◊∞Ó∆ «√≥ÿ ÍÒ≈‘∆
’∞fi
º ◊ºÒª ª ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆
Á∆ «ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ «‹ºÂ
È∂ √≈Î ’ «ÁæÂ∆¡ª ‘ÈÕ
Í«‘Ò∆ «¬‘ «’ Á∂ Ù Á≈ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Á∂Ù Á∆¡ª ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª
Á∂ Ò≈∂ Òº«Í¡ª ÂØ∫ Á∞÷
º ∆ ‘Ø ⁄∞’
º ≈ ‘À ¡Â∂
Á∂Ù Á∂ È∂Â≈Úª ¿∞√˘ «¬≥È≈ ’∞ ⁄±‚
≥ ’∂ ÷≈
«Ò¡≈ ‘À «’ ¿∞√ Á≈ ÌØ√≈ «¬Èª∑ È∂Â≈Úª
ÂØ∫ «‹Ú∂∫ ÷ÂÓ ‘Ø ⁄∞’
º ≈ ‘ÀÕ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆
ÌÒ≈ ¿∞√ «’√Ó Á∂ È∂Â≈Úª ¿∞Â∂ ¡≈͉∆
√∞«º ÷¡≈ Á≈ ÌØ√≈ «’Ú∂∫ ’∂, «‹‘Û∂ ÷∞Á
¡≈͉∆ √∞«º ÷¡≈ Ò¬∆ ¡≈͉∂ ÏØfi∂ «Úº⁄
«Í√ÂΩÒ, ∆Ú≈ÒÚ º÷‰ Ò¬∆ Әϱ
‘ÈÕ ÓØÁ∆ √’≈ Á∂ AB Ó≥Â∆ ¡≈͉∂
’ØÒ Ó«‘≥◊∂ Á∂√∆ «ÚÁ∂√∆ ‘«Ê¡≈ ‘ Ú∂Ò∂
⁄∞’
º ∆ «ÎÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈͉∆ √∞«º ÷¡≈ Á∂ È≈Ó
¿∞Â
º ∂ GE √≥√Á ÓÀ∫Ï , «‹Èª∑ «Úº⁄∫Ø FC
Ì≈‹Í≈ È≈Ò √Ï≥Ë ‘È ’ØÒ C@@@ ∞ͬ∂
Á∆ ’∆Ó ÂØ∫ ÒÀ’∂ «Â≥È Òº÷ Á∆ ’∆ÓÂ
º’ Á∂ ‘«Ê¡≈ ‘È, «‹Èª∑ «Úº⁄ √≈’Ù∆
Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ ÔØ◊∆ ¡«ÁºÂ≈È≈Ê Á∂ È≈Ó
Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ √≥√Á «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÚºË
AB ‘«Ê¡≈ [◊≥È] ≈‹ÚËÈ «√≥ÿ
≈·Ø  ’Ø Ò ‘È ¡Â∂ ¡Ω   √≥ √ Á
Í«Â¿±Ù≈ ‹∂ÙÚ∆ ’ØÒ F ‘«Ê¡≈ ‘ÈÕ
Á±‹∆ ◊ºÒ «¬‘ «’ Ì∞÷
º , È≥◊ Á∂
√Â≈¬∂ ¡≈Ó Í«Ú≈ª Á∂ ÒØ’, ¡≈͉∂
Ú◊∂ √Ë≈È ÒØ’ª «Ú⁄Ø∫, «Ú≈«¬Â∆
È∂Â≈Úª Á≈ ÏÁÒ ÒºÌ‰ Òº◊ ͬ∂ ‘ÈÕ
Í∂Ù≈Ú È∂Â≈ È∂Â≈«◊∆ ˘ «’ºÂ∂ Ú‹Ø
¡ÍÈ≈ ⁄∞’
º ∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ Á∂
‹∆¡ª ˘ ‘∆ ¡≈͉∆ «√¡≈√ «Úº⁄ ¡º◊∂
«Ò¡≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ Âª «’ ¿∞Ȫ∑ ‹Ø
’∞fi √≈Òª ϺË∆ «√¡≈√”⁄ Ï∆«‹¡≈ ‘À,
‹Ø ’∞fi ÒØ’ª Ò¬∆ ’∆Â≈ ‘À ’«Ê √Ó≈‹
√∂Ú≈ Á∂ È≈Ó ¿∞Â∂ , ¿∞Ȫ∑ ¿∞Â∂ ¡«‘√≈È
«‹‘≈ ’’∂, ¿∞√Á≈ Ó∞Ò
º ¿∞·≈ √’‰Õ «¬≥‹
’È È≈Ò √Ó≈‹ «Úº⁄ È∂Â≈Úª Á≈ ‹Ø
«¬º’ «ÚÙ∂Ù Ú◊ ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘À, ¿∞√
˘ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ «¬º’ ⁄À«Ò≥‹ Á∂‰ Òº◊∂
‘ÈÕ
Â∆‹∆ ◊ºÒ «’ ¡≈Ó ÒØ’ ’≈ÍØ‡
∂
‹◊ Á∆¡ª ⁄Ò≈’∆¡ª ˘ √Ófi‰ Òº◊
«Í¡≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ ◊ºÒ Ú∆ ¿∞√Á∂ ÷≈È∂
«Úº⁄ ÿ ’ ⁄∞’
º ∆ ‘À «’ √’≈∆ Ó≥‚Ò∆,
’≈ÍØ‡
∂ ‹◊ ¡Â∂ «ÁºÒ∆ ‹ª Á∂Ù Á∂
Úº‚∂ Ù«‘ª «Úº⁄ ËΩ∫√ ˺’∂ È≈Ò ¡≈͉≈
‘º’ ‹Ó≈∑ ’∂ ÏÀ·∂ È∂Â≈◊È ‘∆ ¿∞Ȫ∑ ˘ ÁØ‘∆∫
‘ºÊ∆∫ Ò∞‡
º ‘∂ ‘ÈÕ ¡Â∂ Á∂Ù «Ú⁄Ò∆ «¬‘
«Âº’Û∆ ‹ÁØ Ú∆ ∫ ⁄≈‘∞Á
≥ ∆ ‘À, «‹Ú∂∫ ⁄≈‘∞Á
≥ ∆
‘À Á∂Ù ¿∞Â∂ ≈‹ ’Á∆ ‘À, ÷∆Á∂ ‘ج∂ Ó∆‚∆¡≈
, Í∞«Ò√, ÍÃÙ≈ÙÈ ≈‘∆, ‹Ø ‹∆¡ ¡≈«¬¡≈,
¡Â∂ «‹Ú∂∫ ‹∆¡ ¡≈«¬¡≈ ¿∞√∂ „≥◊ È≈Ò
Á∂Ù Á∂ ’≈˘È ˘ ÂÃÛ
Ø ÓØÛ’∂, ¡≈͉∂ «‘ºÂª
Ò¬∆ Ú‰ Á∆ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆ √≥√Á ¿∞Â∂
’≈Ϙ «¬Èª∑ ÿ≈◊ È∂Â≈Úª Á∆ «¬√ ⁄≥‚≈Ò
⁄Ω’Û∆ «Ú∞ºË AHF ¡ÀÓ.Í∆¡ª «Úº∞Ë
ÎΩ‹Á≈∆ ’∂√ ‘ÈÕ «‹Èª∑ «Úº⁄∫Ø AAB «ÚºË
∞
√≥◊∆È ‹∞Óª Á∂ ’∂√ Ì≈Â∆ ¡Á≈Òª «Úº⁄
⁄ºÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬Èª∑ √≥√Á ÓÀ∫Ïª «Úº⁄ DDB
’ØÛ ÍÂ∆ ‘È ¡Â∂ ¿∞Ȫ∑ Á∆ ¡Ω√Â
‹≈«¬Á≈Á AD.FA ’ØÛ ‘ÀÕ
⁄ΩÊ∆ ◊ºÒ «’ ¡≈Ó ÒØ’ ‘∞‰ ⁄≥◊∂
Ï∞∂ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ’È Òº◊ ͬ∂ ‘ÈÕ
¡≈͉∆ √Øfi∆ ¡È∞√≈ ’≥Ó ’È Á∆ ‹≈⁄
¿∞Ȫ∑ ˘ ¡≈¿∞‰ Òº◊ ͬ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‘∞‰
È≈ ¡º÷∆∫ Á∂÷ Óº÷∆ «È◊Ò‰ Ò¬∆ «Â¡≈
‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆ «’√∂ ◊≥Ì∆ Ó√Ò∂ ˘ «√Î
T‘¿±-Í∂U ’’∂ ‹≈‰ Á∂‰≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ
¿∞‘ ÂÂ’≈Ò «√º‡∂ ’º„‰ Ò¬∆ ¡º◊∂ ¡≈
‘∂ ‘ÈÕ ¿∞Ȫ∑ Á∆ √Ófi Í’∂∆ ‘؉ Òº◊∆
‘ÀÕ ¿∞‘ ‘≈Òª È≈Ò √ÓfiØÂ≈ ’’∂
¡≈͉∆¡ª Ó∞√∆Ϫ”⁄ ‘Ø Ú≈Ë≈ ’È
Á∆ ʪ , ¿∞Ȫ∑ Ó√∆Ϫ, Á∞÷
º ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆
ÁØ ⁄≈ ‘∞Á
≥ ∂ ‹≈ÍÁ∂ ‘ÈÕ
Í≥‹Ú∆ ◊ºÒ «¬‘ «’ ¡≈Ó ÒØ’
«√¡≈√∆ fi±·∂ Ú≈¡«Á¡ª, Òº¤Á
∂ ≈ «Ï¡≈Ȫ
Á∆ «Ú‹≈¬∂, ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª Á∆
¡√Ò ’≈◊∞˜≈∆ ˘ ̪͉ ÔØ◊ ‘Ø ◊¬∂
‘ÈÕ «√Î ¡µ· ÈΩ Ó‘∆«È¡ª Ï≈¡Á ‘∆
ÒØ’ª ÚÒØ∫ TÍÒ‡∆ Ó≈È∆U ’∆ «¬√ ◊ºÒ
Á≈ √ϱ ȑ∆∫?
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ È∂ Í«‘Òª
«ÁºÒ∆”⁄ «‹ºÂ ÍÃ≈Í ’∆Â∆, «Î Í≥‹≈Ï
Á∆¡ª ’∞fi ÒØ’ √Ì≈ √∆‡ª «‹ºÂ∆¡ª ¡Â∂
‘∞‰ ÎÚ∆ B@AE”⁄ ª «ÁÒ∆”⁄ ‘±fi
≥ ≈
Î∂± «‹ºÂ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ ÒØ’ª T¡≈ÍU ˘
«¬√ ¡≈√ È≈Ò ËÛ≈ ËÛ Ú؇ª Í≈¬∆¡ª
«’ ¿∞ È ª∑ Á∆ «Ï‹Ò∆, Í≈‰∆, ¡Ω  Â
√∞«º ÷¡≈, «Ú«Á¡’ √≥√Ê≈Úª Á∆ ÿ≈‡ ˘
ͱ≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ fiº◊
∞ ∆¡ª fiΩÍÛ∆¡ª Á∂
ÚËÁ∂ Í√≈ ˘ Ø ’ ’∂ «‘≈«¬Ù∆
’≈ÒØÈ∆¡ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘ج◊
∂ ≈ ¡Â∂ ◊À
ÓȘ± Ù∞Á≈ ’≈ÒØÈ∆¡ª Á∆ √Óº«√¡≈ Á≈
ÔØ◊ √Ó≈Ë≈È ‘ج◊
∂ ≈Õ
ÊØÛ∂ «⁄ ÂØ∫ Ì≈ Á∂ È’Ù∂ Â∂ Ï‘∞Â
‘∆ Â∂˜∆ È≈Ò ¿∞ºÌ ‘∆ ‘À T¡≈ÍUÕ
Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ Á∂ √Ú≈≈‹ ˘
¡ÍÈ≈¿∞‰, Â≈’ª Á∂ «Ú’∂∫Á∆ ’È
¡Â∂ √Ê≈È’ ͺË ¿∞Â∂ ÒØ’ª Á∆¡ª
√Óº«√¡≈Úª ‘ºÒ ’È Á∂ ¿∞Í≈Ò∂ ˘
Â˜∆‘ Á∂‰ Á≈ ‡∆⁄≈ «Ó«Ê¡≈ ‘À ¡≈Í
È∂Õ «Ï‹Ò∆ , Í≈‰∆, ؇∆, «‘≈«¬Ù,
’ÍÛ≈, ⁄≥◊≈ √≈ÙÈ, Á∂‰ Á≈ Ï∆Û≈
⁄∞«º ’¡≈ ‘À ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂ È∂Â≈Úª
È∂Õ «¬º’ Ó≈‚Ò Ú‹Ø∫ Á∂Ù Á∆ ≈‹Ë≈È∆
«ÁºÒ∆ ˘ ⁄∞‰’∂ ⁄≥◊≈ Ù≈ÙÈ Á∂‰ Á≈ ¡≈Í
È∂Â≈Úª Á≈ ÔÂÈ ÒØ’ª «Úº⁄ ¿∞Ȫ∑ Á∆¡ª
‹Ûª∑ ‚±≥ÿ∆¡ª ’∂◊≈Õ‹∂’ T¡≈ÍU
Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Á∆¡ª Ó∞÷
º Ó∞√∆Ϫ ⁄Ø
Ϙ≈∆, «ÓÒ≈Ú‡÷Ø∆, Ï∂-∞˜◊≈∆, Ì∞÷
º Ó∆, ÈÙ≈÷Ø∆, Ì≈¬∆ ÌÂ∆‹≈Ú≈Á ¡≈«Á
˘ ‘ºÒ ’È ÚºÒ «¬º’ ’ÁÓ Ú∆ ¡º◊∂
ÚºË◊
∂ ∆, ÒØ’ ⁄≈ ’ÁÓ ‘Ø ¡º◊∂ ÚË’∂
¿∞√ Á≈ √Ú≈◊ ’È◊∂, Í ‹∂’ ÊØÛ∑∂
√Ó∂∫”⁄ T¡≈ÍU Úº‚∂ ÈÂ∆‹∂ È≈ Á∂ √’∆
ª ÒØ’ ‘Ø «È≈Ù, ‘Ø ¿∞Í≈Ó ‘؉◊∂Õ
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á≈, «¬√ √Ó∂∫
ÓΩ‹Á
± Í≈‡∆ ’≈‚ ¿∞ÂÈ≈ ◊∞Á
≥ Úª È‘∆∫
‘À, «‹‘≈ «‹‘≈ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆ Í≈‡∆¡ª ¡Â∂
Ì≈‹Í≈ Á≈ ‘ÀÕ T¡≈ÍU Á∂ «‘Ó≈«¬Â∆ Ó∞÷
º
ÂΩ Â∂ ÈΩ‹Ú≈È ‘È, «‹‘Û∂ ÓÈ”⁄ «¬º’
¡≈ÁÙ Í≈Ò ’∂ T¡≈ÍU Á≈ √ÓÊÈ
’È Ò¬∆ ¡º◊∂ ¡≈¬∂ ‘È «’ ¿∞Ȫ∑ Á∆
Ó∞º÷ √Óº«√¡≈ Ï∂∞˜◊≈∆ Á≈ ‘ºÒ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ ’∂◊∆Õ √Ë≈È ◊∆Ï
Ú◊ Á∂ ÒØ’ «¬√ ’’∂ T¡≈ÍU Á∂ È≈Ò
÷Û∂ ‘ج∂ ‘È «’ ¿∞Ȫ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª
ÒØÛª ͱ∆¡ª ’È ¡Â∂ ‹∆ÚÈ √∞«º ÷¡≈
Á∂‰ Ò¬∆ T¡≈ÍU ¿∞Ȫ∑ Ò¬∆ ⁄≈ȉ
Ó∞È≈≈ ω∂◊∆Õ
T¡≈ÍU È≈Ò ÒØ’ª Á∆ ω∆ ‘ج∆
√ªfi ‘≈Ò Á∆ ÿÛ∆ º’ ˜˜Ï≈Â∆ ‘ÀÕ
«¬√Á∂ È∂Â≈, Ì≈ Á∂ ¿∂Ȫ∑ È∂Â≈Úª Ú◊∂
È‘∆∫ Ïȉ◊∂, ’∞√∆ È≈Ò «⁄Í’‰ Ú≈Ò∂,
«¬√Á∆ ¡≈√ ’’∂ ‘∆ ÒØ’ª ÷≈√ ’’∂
«ÁºÒ∆ Á∂ ÒØ’ª T¡≈ÍU ȱ±≥ «ÁÒ È≈Ò
Ò◊≈«¬¡≈ ‘ÀÕ Ù≈«¬Á Ì≈Â∆ ◊‰Â≥Â
Á∆¡ª ⁄؉ª”⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈∆ ‘À «’ Á∂Ù
Á∆ ≈‹Ë≈È∆ «ÁºÒ∆ Ú◊∆ «ÚË≈È √Ì≈
Í≈‡∆”⁄ ,’ج∆ «ÏÒ’∞Ò ÈÚ∆∫ Í≈‡∆ G@
√∆‡ª «Úº⁄∫Ø FG √∆‡ª ÒÀ ◊¬∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ’∞Ò
Ú؇ª «Ú⁄Ø∫ «‹√È∂ EC.D% Ú؇ª Ú∆ ÍÃ≈ÍÂ
’∆Â∆¡≈ ‘Ø‰Õ Á∂Ù Á∆ ≈‹Ë≈È∆ «ÁÒ∆ «‹‘∂
‘≈Ò≈ ‘≈Ò∂ Á∂Ù Á∂ Ï≈’∆ √±«Ï¡ª, Úº‚∂
Ù«‘ª «Úº⁄ Ïȉ Ò¬∆ Ò≥Ó≈ √Óª Òº◊◊
∂ ≈Õ
Ì≈Ú∂∫ «’ Í≥‹≈Ï Ú◊∂ √±Ï”∂ ⁄ ÒØ’ √Ì≈
⁄؉ª”⁄ AC √∆‡ª «Úº⁄∫Ø D ÒØ’ √Ì≈ √∆‡ª
T¡≈ÍU ˘ «‹Â≈’∂ «‹ºÊ∂ Í≥‹≈Ï∆¡ª ¡≈͉∂
‹≈◊ ‘؉ ¡Â∂ T«¬º’Ø Í«Ú≈ Á∂ ≈‹U
˘ ¡ÍÃÚ≈È ’È Á≈ Úº‚≈ √ϱ «ÁÂ≈Õ
Í «¬‘ √Ì ’∞fi Á∂Ù Á∂ ‘Ø ≈‹ª «‹ÊØ∫
T¡≈ÍU È∂ C@@ ÂØ∫ ÚºË ÒØ’ √Ì≈ √∆‡ª
¿∞Â∂ ⁄؉ ÒÛ∆, ¿∞Ê∂ √≥ÌÚ È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈Õ
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Ò◊≈Â≈
ÒØ’ª”⁄ ¡≈͉≈ ¡Ë≈ ÏÈ≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡º◊∂
ÚºË ‘∆ ‘ÀÕ Úº÷Ø Úº÷∂ Ú◊ª Á∂ ÒØ’, ¿∞√
ÚºÒ «÷º⁄ Â∞∂ ¡≈¿∞‰◊∂Õ Í ’∞fi ¿∞‘
÷∞Á◊˜ ÒØ’ Ú∆ T¡≈ÍU Á∂ «Ú‘Û∂ Á≈
«Ù≥◊≈ Ïȉ Ò¬∆ ÂÒØ Óº¤∆ ‘؉◊∂, «‹‘Û∂
Ï≈’∆ Í≈‡∆¡ª”⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Ë≈ È‘∆∫
ω≈ √’∂, ⁄ΩË È‘∆∫ ⁄Ó’≈ √’∂Õ ’∆
Í≈‡∆ «¬‘Ø «‹‘∂ ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∂ ◊Ò∂ Ò◊≈
ÒÚ∂◊∆? ’∆ «¬‘Ø «‹‘∂ È∂Â≈Úª ˘ ¡ÍÈ≈
ÒÚ∂◊∆ ‹Ø Á±«‹¡ª ˘ È∆Úª «Ú÷≈’∂ ¡≈Í
¿∞Í ¿∞·‰≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘È Â∂ «‹Èª∑ ˘ Á±‹∂
ÒØ’ª Á∆ Â≈ Ú∆ ÍÃÚ≈‘ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ∆Õ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á≈ «¬’Ø «¬º’ √∞ÍÈ≈ ◊ªË∆
‹∆ Á∂ √Ú≈≈‹ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈ ‘ÀÕ ◊ªË∆
‹∆ ¡È∞√≈ √Ú≈≈‹ Á≈ ¡Ê T¡≈͉∂U
‘ºÊ∆∫ ¡≈Í∂ ¡≈͉∂ ‘∆ ’≈‹ √∞¡≈∆¬∂U ‘ÀÕ
«‹ºÊ∂ √Ó≈‹”⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ ‘ ‹∆¡ Á≈
¡≈Á √«Â’≈ ‘ØÚ,∂ Ï≈Ï Á∂ ‘º’ ‘؉,
Í È≈Ò Á∆ È≈Ò ‘∂’ Á∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈∆ Ú∆
«ÈË≈ ‘ØÚÕ∂ ÒØ’ ¡≈Í ‘∆ ¡≈͉∂ ¿∞Â∂
≈‹ ’ÈÕ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ Á∂ ÍÀ’
Ø ≈ª ¡Â∂
’ª◊√ Í≈‡∆ ÚÒØ∫ √Ú≈≈‹ Á∂ √∞ÍÈ∂ ˘
ÍÃÚ≈È Âª ’∆Â≈ Í Á∂Ù «Úº⁄ Ò≈◊± È≈
’∆Â≈Õ √Ó∂∫ √Ó∂∫ √Ú≈≈‹ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆
Á∂Ù «Úº⁄ ¡≥ÁÒ
Ø È ⁄ºÒ,∂ ‹À ÍÃ’≈Ù È≈«¬‰
«‹‘∂ È∂Â≈Úª «¬√ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ Ú∆
¡≥ÁØÒÈ «Ú«„¡≈, Í Á∂Ù”⁄ ÎÀÒ∂
«ÌÃÙ‡≈⁄≈∆, Í«Ú≈Ú≈Á”⁄ ◊Ã√
º ∂ È∂Â≈Úª
Á∆¡ª ¡≈Í‘∞ º Á ∆¡ª Â∂ Ò∞ º ‡ ÷Ø ‘ ª,
ÿÍ«Ò¡ª, ÿ∞‡≈«Ò¡ª ¡Â∂ ‘ ‘≈Ò ◊ºÁ∆
¿∞Â∂ ’Ϙ∂ Á∆ Ò≈Ò√≈ È∂ √Ú≈≈‹ Á∂
√∞ÍÈ∂ ˘ «‹Ú∂∫ «‘Ù È«‘Ù ’ «ÁÂ≈Õ
T¡≈ÍU È∂ Ú∆ ◊ªË∆ ‹∆ Á∂ √∞ÍÈ∂
˘ ‘∆ ¡≈͉∆ ≈‹È∆Â∆ Á≈ ¡Ë≈
ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡≈Í Á∂ «ÁÃÛ √≥’ÒÍ∆ Ë∞È
≥
Á∂ ͺ’∂ È∂Â≈ ’∂˜∆Ú≈Ò È∂ √Ú≈≈‹ Ò≈◊±
’È Á≈ Ï∆Û≈ ⁄∞«º ’¡≈ ‘ÀÕ ÒØ’ª È∂ ¿∞√Á≈
√≈Ê Á∂‰”⁄ Â≈ Ì Ú∆ Á∂∆ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ
¡≈Í Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¡º‹ Í÷ Á∆ ÿÛ∆ ‘À,
Â≈’ ˘ ÒØ’ª Á∆ √Ø⁄ ¡È∞√≈ Ú‰
Á≈ √Óª ‘À Õ «’¿∞ ∫ «’ ÒØ ’ ª Á∆¡ª
√Óº«√¡≈Úª Úº‚∆¡ª ¡Â∂ ◊∞fi
≥ ÒÁ≈ ‘È
¡Â∂ «¬Èª∑ ˘ ‘ºÒ ’È Ú≈Ò∂ T¡≈ÍU Á∂
È∂Â≈ Ù≈«¬Á ¿∞ÂÈ∂ ˜Ï∂Á≈ È‘∆∫Õ ¿∞∫‹
Ú∆ ÒØ’ «‘± ÎÀ√«Ò¡ª ˘ Ò≈◊± ’È Ú≈Ò∆
Ì≈Â∆ ÈΩ’Ù≈‘∆, Ï≈ϱ Ù≈‘∆ ¡Â∂ «ÌÃÙ‡
≈‹È∆Â’ ÍÃÏË
≥ , ‘ ‘≈Ò T¡≈ÍU Ò¬∆
Úº‚∆ ⁄‰ΩÂ∆ ω’∂ ÷«Û¡≈ Ș ¡≈¿∞∫Á≈
‘ÀÕ