O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, Fan
va innovatsiyalar vazirligi.
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Operatsion tizimlar haqida asosiy tushunchalar
Mustaqil ish
Bajardi: Jumanazarov Laziz.
Fan: Operatsion tizim
Reja
1. O‘rganilayotgan mavzuni aniqlang: operatsion tizimlar nima? _______ 3
2. Operatsion tizimlarning turlari va ularning farqlari haqida yozing. ____ 4
3. Tarixga nazar: ilk operatsion tizimlar qanday paydo bo‘lgan? _______ 5
4. Xulosa __________________________________________________ 6
O‘rganilayotgan mavzuni aniqlang: operatsion tizimlar nima?
Operatsion tizimlar, kompyuterlarda yoki boshqa elektron qurilmalarda
ishlovchi dasturiy ta'minotning bir qismi bo'lib, apparat va dasturiy ta'minot
o'rtasida muhim bir bog'lanish vazifasini bajaradi. Ular kompyuter
resurslarini boshqarish, foydalanuvchi interfeysini ta'minlash va dasturlarni
bajarishga yordam berish uchun zarur. Operatsion tizimlar o'z ichiga bir
necha muhim funktsiyalarni oladi, jumladan, xotira boshqaruvi, protsessor
faoliyatini boshqarish va qurilma drayverlarini ishlatish. Bularning barchasi
kompyuterning ish faoliyatini yanada samarali qilish maqsadida amalga
oshiriladi.
Operatsion tizimlar haqidagi ko'plab misollar mavjud, shu jumladan
Windows, Linux, macOS va Android. Har bir tizim o'ziga xos
xususiyatlarga ega bo'lib, foydalanuvchilarga turli imkoniyatlarni taqdim
etadi. Misol uchun, Windows foydalanuvchilarga qulay interfeys va keng
dasturiy ta'minot qamrovini taklif etsa, Linux ko'proq dasturchilar va IT
mutaxassislari tomonidan afzal ko'riladi, chunki bu tizim ochiq manba
asosida ishlaydi. MacOS esa Apple qurilmalaridagi o'ziga xos muhitda
ishlaydi va uni ko'plab dizaynerlar va ijodkorlar afzal ko'radi.
Operatsion tizimlar foydalanuvchilar va dasturlar o'rtasida muhim
interfeysni yaratadi. Ular ishga tushirish va tizimda dasturlar orasida
muvofiqlikni ta'minlaydi. Boshqa tomondan, operatsion tizimlar ko'p
vazifali ishlarni amalga oshirishga imkon beruvchi multitasking
imkoniyatlarini taqdim etadi. Bu foydalanuvchilarga bir vaqtda bir nechta
dasturlarni ochish va bajarish imkonini beradi. Bu tizimlar shuningdek
foydalanish sodda va intuitiv bo'lishi uchun grafik interfeyslar, klavishlarga
asoslangan komandalardan foydalanani yordamida foydalanuvchilar uchun
osonlashtiriladi.
Xulosa qilib aytganda, operatsion tizimlar kompyuterlarning asosiy ish
faoliyatini belgilovchi dasturiy ta'minotdir. Ular nafaqat apparat va dasturiy
ta'minot o'rtasida aloqani o'rnatadi, balki foydalanuvchilarga kompyuterlarni
samarali ishlatish uchun zarur imkoniyatlarni taqdim etadi.
Operatsion tizimlarning turlari va ularning farqlari haqida yozing.
Operatsion tizimlar kompyuterlar va boshqa qurilmalar uchun muhim
dasturiy ta'minotdir. Ular apparat va dasturiy ta'minot o'rtasidagi interfeys
vazifasini bajaradi, foydalanuvchilarga boshqa dasturlarni ishga tushirish va
bajartish imkoniyatini beradi. Operatsion tizimlar bir nechta turga bo'linadi,
ular orasida yirik operatsion tizimlar, nostandart operatsion tizimlar va mobil
operatsion
tizimlar
mavjud.
Yirik operatsion tizimlar ko'pchilik kompyuter tizimlarida ishlatiladi.
Masalan, Windows, macOS va Linux kabi tizimlar keng tarqalgan. Windows
operatsion tizimi foydalanuvchilarga intuitiv interfeys taqdim etadi va keng
assortimentdagi dasturlarni qo'llab-quvvatlaydi. macOS esa Apple
kompaniyasining maxsus qurilmalari uchun ishlab chiqilgan va uni yanada
oson ishlatish uchun optimallashtirilgan. Linux esa ochiq kodli tizim bo'lib,
bu dasturchilar va texnik foydalanuvchilar tomonidan ko'p ishlatiladi, chunki
ish faoliyati va xavfsizlik jihatidan qat'iy nazoratni taklif etadi.
Nostandart operatsion tizimlar ko'pincha muayyan vazifalarni bajarish uchun
tayyorlangan. Bunga serverlar va maxsus qurilmalar uchun yaratilgan
tizimlar kiradi. Masalan, Unix tizimlari ko'plab serverlarda ishlatiladi va bu
tizimlar yuqori darajadagi barqarorlik va samaradorlikni ta'minlaydi. Bunday
tizimlar jangovar operatsion tizimlar va yuqori yuk tashish xarakteristikalari
bilan
tanilgan.
Mobil operatsion tizimlar esa smartfonlar va planshetlar uchun
mo'ljallangan. Android va iOS eng mashhur mobil operatsion tizimlar
hisoblanadi. Android ko'plab qurilmalarda qo'llaniladi va o'zining ochiq
kodli xususiyatlari bilan ajralib turadi. iOS esa faqat Apple qurilmalarida
ishlaydi va o'zining maxsus ekotizimi va xavfsizligi bilan mashhur.
Natijada, har bir operatsion tizim o'zining o'ziga xos xususiyatlari va
afzalliklariga ega. Ularning farqlari esa foydalanuvchilarning ehtiyojlariga
va ularning kompyuter yoki mobil qurilmalaridan qanday foydalanmoqchi
ekanligiga qarab tanlangan operatsion tizimning to'g'riligini belgilaydi.
Tarixga nazar: ilk operatsion tizimlar qanday paydo bo‘lgan?
Operatsion tizimlar dasturiy ta'minotning muhim elementidir, u
kompyuterning apparat va dasturiy qismlari o'rtasida ko'prik vazifasini
bajaradi. Ilk operatsion tizimlar 1950-yillarning o'rtalarida yaratilgandi,
ushbu davrda hisoblash texnologiyalari dastlabki bosqichda bo'lgan.
Dastlabki
kompyuterlar,
masalan
ENIAC
yoki
UNIVAC,
foydalanuvchilarga murakkab dasturlash imkoniyatlarini taqdim eta olmasdi.
Har bir dastur kompyuter uchun alohida yuklanar edi va bu jarayon ko'p vaqt
va
resurs
talab
qilardi.
Ilk operatsion tizimlar kompyuterlarda bir nechta dasturiy ta'minotlarni bir
vaqtning o'zida bajarishni ta'minladi. 1960-yilda General Motors tomonidan
yaratilgan GM-NAA I/O tizimi birinchi operatsion tizim sifatida e'tirof
etilgan. Ushbu tizim foydalanuvchilarga dasturni yozish va ishga tushirishda
yordam berish uchun yaratilgan. Shuningdek, 1960-yillarning oxirlariga
kelib, MULTICS tizimi paydo bo'ldi, u ko'p vazifali operatsion tizimlar
konsepsiyasini rivojlantirdi va bu g'oya keyinchalik UNIX operatsion
tizimida
amalga
oshirildi.
UNIX tizimi 1970-yillarda Bell Labsda yaratildi va u ko'p foydalanuvchilar
tomonidan qabul qilindi. UNIX operatsion tizimi uning modulligi, ko'p
vazifaliligi va oson portlash xususiyatlari tufayli keng tarqaldi. UNIX
asosida ko'plab zamonaviy operatsion tizimlar, jumladan Linux va macOS
ishlab chiqildi. Shuningdek, Microsoft Windows tizimi ham o'z tarixini
UNIX tizimidan olishiga qaramay, o'ziga xos rivojlanish yo'lini bosib o'tdi.
Bularning barchasi operatsion tizimlarning bugungi kunda qanday
rivojlanayotganini ko'rsatadi. Ilk operatsion tizimlar kompyuter
texnologiyasining rivojlanishiga muhim hissa qo'shdi va haliyam biz
foydalanayotgan murakkab va samarali dasturiy ta'minotlar asosini tashkil
etadi. Keyingi avlod operatsion tizimlar esa tuxumdan bir marta chiqib
ketmasdan, dasturiy ta'minot va apparat o'rtasidagi interface'ni
muvofiqlashtirishga harakat qilmoqda.
Operatsion tizimlarning asosiy vazifalarini tanqidi tahlil qiling.
Operatsion tizimlar kompyuterning asosi bo'lib, ularning asosiy vazifalari
apparat va dasturiy ta'minot o'rtasidagi bog'lanishni ta'minlashdir. Bular
ishlash, resurslarni boshqarish, fayl tizimlari, xavfsizlik va foydalanuvchi
interfeysi kabi sohalarni o'z ichiga oladi. Har bir vazifa o'zining maxsus
ahamiyatiga ega bo'lib, ularning samarali ishlashi kompyuter tizimining
umumiy
samaradorligiga
ta'sir
qiladi.
Birinchidan, operatsion tizimlar apparat resurslarini boshqarish vazifasini
bajaradi. Bu vazifa protsessorlar, operativ xotira, disklar va boshqa
qurilmalarning muvofiqli ishlashini ta'minlaydi. Masalan, ko'p vazifali
ishlashda operatsion tizim bir vaqtning o'zida bir nechta dasturlarni ishga
tushirishga imkon beradi, bu esa ish samaradorligini oshiradi.
Ikkinchidan, foydalanuvchi interfeysi operatsion tizimning muhim
komponentidir. U foydalanuvchilarga kompyuterda o'zaro aloqada bo'lish
imkonini beradi. Grafik interfeyslar, masalan, operatsion tizimlar
foydalanuvchilarga intuitiv va oson ishlash imkonini beradigan ko'plab
vositalarni taqdim etadi. Shu bilan birga, oddiy matnli interfeyslar ham
mavjud bo'lib, ular ba'zi foydalanuvchilar uchun afzalroqdir.
Uchinchidan, fayl tizimlari ma'lumotlarni saqlash va ularga kirishni
boshqarish uchun mas'uldir. Ular ma'lumotlarni tartibga solish, kirish
imkoniyatlarini belgilash va ma'lumotlarni yo'qotish xavfini kamaytirish
orqali ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlaydi. Har bir operatsion tizimda
o'ziga xos fayl tizimi bo'lib, u foydalanuvchilar uchun qulay muhit yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, operatsion tizimlarning asosiy vazifalari bir-biri bilan
chambarchas bog'liq bo'lib, samarali ishlashi komputerning umumiy
ishlashiga ta'sir ko'rsatadi. Bu vazifalarning har biri o'z o'rnida juda
muhimdir va o'zaro bog'langan holda kompyuter tizimini samarali
boshqarishga xizmat qiladi.
Mojaro apparat va dasturiy ta'minot o‘rtasidagi o‘zaro aloqani
tushuntiring.
Mojaro apparat va dasturiy ta'minot o‘rtasidagi o‘zaro aloqa kompyuter
tizimlarining asosiy tamoyillaridan biridir. Mojaro apparat bu tizimning fizik
qismlari bo‘lib, unga protsessor, xotira, qattiq disk va boshqa qurilmalar
kiradi. Dasturiy ta'minot esa mojarolarni boshqarish va ularning
funktsiyalarini bajarish uchun kerak bo‘ladigan dasturlardir. Ushbu ikki
komponent bir-biri bilan muvofiq ishlashi uchun o‘zaro bog‘langan va
o‘zaro
ta'sir
qiladi.
Mojaro apparat dasturiy ta'minot uchun bir asos bo‘lib xizmat qiladi, chunki
dasturlar apparatga qo‘shilib, ularni boshqarish va zarur funktsiyalarni
bajarish uchun zarur bo‘ladi. Masalan, operatsion tizim mojaro apparatning
xususiyatlarini aniqlaydi va dasturlarning ulardan qanday foydalanishini
tartibga soladi. Mojaro apparat dasturiy ta'minotdan o‘zining
imkoniyatlaridan kelib chiqib foydalanadi, shuning uchun har ikkala
komponentning muvofiqlik darajasi tizimning umumiy samaradorligini
belgilaydi.
O‘zaro aloqani tushunish uchun mexanik va elektron apparatlarning ishlash
printsiplarini ham ko‘rib chiqish lozim. Masalan, dasturiy ta'minot tashqi
qurilmalarni boshqarish, masalan, printer yoki skaner kabi qurilmalarga
buyruqlar berish uchun input va output qurilmalaridan foydalanadi.
Dasturlar mojaro apparatga ma'lumot uzatadi va natijani qaytaradi, bu esa
foydalanuvchining
talablariga
mos
kelishi
uchun
muhimdir.
Natijada, apparat va dasturiy ta'minot o‘rtasidagi o‘zaro aloqa kompyuter
tizimining samarali ishlashini ta'minlaydi. Foydalanuvchilar uchun qulay
interfeys va optimal ishlash muhitini yaratishda bu o‘zaro aloqaning
ahamiyati juda kattadir. Ikkala jihatni to‘g‘ri muvofiqlashtirish orqali
zamonaviy kompyuterlar va elektron qurilmalar samarali va tez ishlaydi. Bu
esa zamonaviy hayotimizda muhim o‘rin tutadi.
Operatsion tizimlar arxitekturasi va tuzilishi haqida ma'lumot bering.
Operatsion tizimlar arxitekturasi va tuzilishi kompyuter tizimining asosiy
funktsiyalaridan biri hisoblanadi. Muvaffaqiyatli operatsion tizim,
foydalanuvchi va apparat orasidagi bog'lanishni ta'minlaydi. Bu esa
tizimning barqarorligi va ishlash samaradorligi uchun juda muhimdir.
Operatsion
tizimlarning
tuzilishini
tushunish,
dasturchilar
va
foydalanuvchilar
uchun
muhim
ahamiyatga
ega.
Operatsion tizimlar, odatda, ikki asosiy qatlamdan iborat: kernel va
foydalanuvchi interfeysi. Kernel, tizimning markaziy qismi bo'lib, apparat
resurslariga bevosita kirib borishga imkon beradi. Kernel operatsion
tizimning asosiy harakatlarini boshqaradi, masalan, esda saqlash, fayl tizimi
va protsessor boshqaruvi. Foydalanuvchi interfeysi esa foydalanuvchilarga
tizim bilan umuman o'zaro aloqa qilishni ta'minlaydi. Bu interfeys grafik
yoki
matnli
bo'lishi
mumkin.
Arxitektura jihatidan, operatsion tizimlar asosan ikki xil modeli bor:
monolitik va modul tizimlar. Monolitik arxitekturalarda barcha funktsiyalar
bitta katta dasturda joylashgan bo'lsa, modul tizimlarida esa har bir
komponent alohida modul sifatida mavjud. Bu moduliyoslik tizimda
o'zgarishlar kiritishni osonlashtiradi va yangilanishlar jarayonini
tezlashtiradi.
Fayl tizimi ham operatsion tizimlar arxitekturasining muhim jihatidir. Fayl
tizimi foydalanuvchilarning ma'lumotlarini qanday saqlashini va ularga
qanday kirish imkoniyatini belgilaydi. Zamonaviy operatsion tizimlar,
masalan, NTFS, EXT4 kabi murakkab fayl tizimlaridan foydalanadilar.
Xulosa qilib aytganda, operatsion tizimlar arxitekturasi va tuzilishi,
kompyuter resurslarini samarali boshqarish imkonini yaratadi. Bu tushuncha,
zamonaviy dasturlash va kompyuter texnologiyalarining rivojlanishida
asosiy o'rin tutadi.
Ko‘plab operatsion tizimlar misollarini keltiring: Windows, Linux va
boshqalar.
Operatsion tizimlar kompyuterlarning asosiy dasturlari bo‘lib, apparat va
dasturiy ta'minot o‘rtasida o‘zaro aloqa o‘rnatishda muhim vazifani bajaradi.
Ular foydalanuvchilarga kompyuter resurslarini boshqarish imkonini
beradigan interfeys taqdim etadi. Ushbu maqolada Windows, Linux kabi
mashhur operatsion tizimlar va ularning muhim xususiyatlari ko‘rib
chiqiladi. Windows operatsion tizimi, Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan,
ko‘plab foydalanuvchilar tomonidan keng tarqalgan dasturiy ta'minotdir.
Uning foydalanuvchi interfeysi oddiy va intuitiv bo‘lib, dasturiy ta'minotni
keng qo‘llab-quvvatlaydi. Windows tizimlari ko‘plab versiyalarni o‘z ichiga
oladi, masalan, Windows 10 va Windows 11. Windowsning asosiy
afzalliklari qatoriga keng dasturlar mavjudligi va oson yangilanish
imkoniyatlari
kiradi.
Boshqa tomondan, Linux operatsion tizimi ochiq manba kodingizga ega
bo‘lib, dunyodagi ko‘plab kompyuterlar va serverlarda qo‘llaniladi.
Linuxning eng mashhur distributorlaridan biri Ubuntu bo‘lib, u oson
foydalanish uchun mo‘ljallangan. Linux tizimi xavfsizlik, barqarorlik va
moslashuvchanlik bilan ajralib turadi. Universalligi va turli xil xususiyatlari
bilan, Linux xususiy va korporativ muhitlarda keng foydalaniladi. Uning
dasturlari va dasturchilar uchun qulayligi ko‘plab dasturchilar orasida ushbu
tizimni
mashhur
qilmoqda.
Yana boshqa operatsion tizimlar ham mavjud, masalan, macOS Apple
tomonidan ishlab chiqilgan va ayniqsa, grafika va video tahrirlash sohasida
keng qo‘llaniladi. Smartfonlar va planshetlarda Android operatsion tizimi
ham juda mashhur. Ushbu tizimlar har biri o‘zining noyob xususiyatlariga va
afzalliklariga ega bo‘lib, foydalanuvchilarning talablariga muvofiq tanlov
imkoniyatini berishi muhimdir. Shu boisdan, operatsion tizimlar kompyuter
texnologiyalari sohasida muhim o‘rin tutadi va har bir foydalanuvchi o‘z
talablariga mos variantni tanlashi lozim.
Operatsion tizimlarning xavfsizligi, muammolari va yechimlar haqida
o‘rganing.
Zamonaviy operatsion tizimlarda xavfsizlik boshqa har qanday
komponentlar bilan birga katta ahamiyatga ega. Ular kompyuter resurslarini
boshqarish va foydalanuvchilar orasida xujjat almashishiga imkon beradi,
ammo shu bilan birga xavfsizlik muammolari ham mavjud. Operatsion
tizimlar turli xil foydalanuvchilar, dasturlar va qurilmalar bilan muloqot
qilar ekan, har doim potentsial xavf-xatarlar bilan do'stlashadi. Bu xavf-
xatarlar ortida turli xil sabablarga ko'ra, viruslar, zargarlik dasturlari va
boshqa
zararli
dasturlar
yotadi.
Operatsion tizimlarning xavfsizligiga doir imkoniyatlar va muammolar bir
qator omillarga bog'liq. Masalan, slotlar va xotira himoyasi ostiga tushgan
dasturlar o'rtasidagi muloqotlar xavfli bo'lishi mumkin. Shuningdek, tarmoq
orqali ulanishlar, o‘ta unutilmas xavflarga olib kelishi mumkin. Mukammal
xavfsizlikni ta'minlash uchun operatsion tizimlar himoya mexanizmlariga
ega bo'lishi kerak. Bu mexanizmlar foydalanuvchilar va dasturlar o'rtasidagi
muloqotni cheklash orqali zararli dasturlarni to'sishda yordam beradi.
Ushbu muammolarga qarshi yechimlar ko'plab sifatlarni o'z ichiga oladi.
Birinchidan, dasturiy ta'minotni doimo yangilab turish zarur. Yangilanishlar
kiritilganida, ishlab chiqaruvchilar xavfsizlikka alohida e'tibor berishadi va
muammolarni bartaraf etish yo'lida choralar ko'radilar. Ikkinchidan,
antivirus dasturlaridan foydalanish va turli xil xavfsizlik devorlari o'rnatish
tavsiya etiladi. Uchinchi yechim esa foydalanuvchilar uchun xavfsiz parollar
yaratish va ushbu parollarni muntazam ravishda yangilab turishdir.
Xulosa qilib aytganda, operatsion tizimlarning xavfsizligini ta'minlash,
muammolari va yechimlari siz o‘zaro shug'ullanadigan sohalarda
erishiladigan natijalarga bevosita ta'sir ko'rsatadi. Raqamli xavfsizlikni
ta'minlash, har bir foydalanuvchi va tashkilot uchun zarur bo'lgan vazifadir.
Har doim yangiliklarga ochiq bo'lish va tinimsiz ravishda o'z bilimlarni
kuchaytirishga intilish muhim ahamiyatga ega.
Operating systems and virtualization: muhim printsip va afzalliklarni
tanqid qiling.
Operatsion tizimlar axborot texnologiyalari dunyosida muhim rol o'ynaydi.
Virtualizatsiya esa, kerakli resurslarni samarali taqsimlash va turli tizimlar
o'rtasidagi resurslarni ajratish imkonini beradi. Virtualizatsiya
texnologiyalari operatsion tizimlarning samaradorligini ancha oshiradi.
Ushbu jarayon asosan bir nechta virtual tizimlarni bitta jismoniy serverda
joylashtirish imkonini beradi. Bu esa jismoniy interfeyslar, ishlab chiqarish
xarajatlarini kamaytirish va tizimni optimallashtirishda yordam beradi.
Virtualizatsiya jarayonining asosiy printsiplari bo'lib, resurslarni ajratish,
izolyatsiya qilish va samarali boshqarish hisoblanadi. Bunday printsiplar
virtual mashinalar dasturlari kuchli va mustaqil ravishda ishlashini
ta'minlaydi. Har bir virtual mashina alohida operatsion tizim va dasturlarni
o'z ichiga olishi mumkin, bu esa turli dasturiy ta'minotlarni sinovdan
o'tkazish uchun qulay muhit yaratadi. Shuningdek, virtualizatsiya tizimning
qulay tufayli yirik tashkilotlar o'z resurslarini optimallashtirish orqali yuqori
samaradorlikni
ta'minlaydi.
Afzalliklaridan biri sifatida xarajatlarni kamaytirishni keltirish mumkin.
Jismoniy serverlarda ko'p sonli virtual mashinalarni joylashtirish erkin joyni
tejash imkonini beradi. Shu bilan birga, virtualizatsiya yordamida operatsion
tizimlarni yangilash va ta'mirlash jarayonlari tez va samarali amalga
oshiriladi. Virtualizatsiya xavfsizlik nuqtai nazaridan ham muhim
ahamiyatga ega, chunki har bir virtual mashina o'ziga hos himoya darajasiga
ega va potentsial xavf-xatarlar asosiy tizimga ta'sir etmaydi.
Natijada, virtualizatsiya operatsion tizimlar uchun zarur bo'lgan afzalliklarni
taqdim etadi. U samaradorlikni oshiradi, resurslarni yaxshiroq boshqaradi va
xarajatlarni kamaytiradi. Shu sababli, virtualizatsiya zamonaviy axborot
texnologiyalari sohasidagi innovatsiyalardan biri sifatida keng tarqalmoqda.
Operatsion tizimlarni rivojlantirish imkoniyatlarini muhokama qiling.
Operatsion tizimlar har qanday kompyuter tizimining asosiy qismidir. Ular
mexanik jarayonlarni avtomatlashtiradi va foydalanuvchi uchun qulay
interfeys ta'minlaydi. Bugungi kunda texnologiya rivojlanishi bilan
operatsion tizimlarning imkoniyatlari ham kengaymoqda. Ularning kelgusi
rivojlanishi ko'plab yangi tendentsiyalar va imkoniyatlarni keltirib chiqaradi.
Yangi avlod operatsion tizimlari sun'iy intellekt va mashinani o'rganish kabi
texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Bu texnologiyalar yordamida tizimlar
foydalanuvchining odatlarini tushunishi va ular uchun yanada samarali
ishlash imkoniyatini yaratishi mumkin. Masalan, sun'iy intellekt yordamida
tizimlar foydalanuvchilarning ehtiyojlarini oldindan tahmin qilib,
optimallashtirilgan resurslarni taqdim etish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Operatsion tizimlarning xavfsizlik jihati ham muhim ahamiyatga ega.
Kelajakda, biomeditsina va kvant shifrlash kabi yangi xavfsizlik
texnologiyalari operatsion tizimlar yordamida yanada rivojlantirilishi
kutilmoqda. Bunday yondashuv xavfsizlik choralarini kuchaytirish,
foydalanuvchini himoya qilish va ma'lumotlarni himoyalashda yangi
imkoniyatlarni
ochadi.
Shuningdek, bulutli texnologiyalar va onlayn xizmatlar operatsion
tizimlarning rivojlanishiga ta'sir ko'rsatadi. Ushbu texnologiyalar
foydalanuvchilar uchun masofadan ishlash imkoniyatini yaratadi va bu
jarayonni yanada soddalashtirish uchun yangi interfeyslar va xizmatlarni
taqdim etadi. Bu esa o'z navbatida operatsion tizimlarning
moslashuvchanligini
oshiradi.
Qisqasi,
operatsion
tizimlar
kelajakda
yanada
rivojlanishi,
foydalanuvchilarning ehtiyojlari va yangi texnologiyalar bilan mos ravishda
yangilanishi kutilmoqda. Sun'iy intellekt, xavfsizlik, bulutli texnologiyalar
kabi sohalar operatsion tizimlarning asosiy rivojlanish yo'nalishlari bo'ladi.
Ularning funksiyalari va imkoniyatlari yanada kengayadi, bu esa
foydalanuvchilarga yanada qulay va samarali ishlash imkonini beradi.
O‘rganilgan boblarni umumlashtirib, yakuniy xulosa qiling.
O‘rganilgan boblarni tahlil qilishda, har bir bob o‘ziga xos mazmun va
ahamiyatga ega. Har bir bobda muayyan mavzular, nazariyalar va amaliy
misollar keltirilgan bo‘lib, bu ta’lim jarayonining asosiy komponentlarini
tashkil etadi. Eng avvalo, o‘rganilgan materiallarning asosiy jihatlarini
ko‘rib chiqish zarur. Har bir bobda kiritilgan tushunchalar izchil va mantiqan
bir-biri bilan bog‘liq holda taqdim etilgan, shuning uchun ularni bir-biridan
alohida ajratish qiyin. Bu boblar doirasida umumiy tasavvurni
shakllantirishda har bir bobning o‘z o‘rni bor deb aytish mumkin.
O‘rganilgan bo‘limlar o‘rtasida muhim bog‘lanishlar mavjud bo‘lib, ular
ma’lum bir nazariyani amaliy jihatdan qo‘llash imkonini yaratadi.
Ma’lumki, nazariyalar real hayotdagi amaliyot bilan bog‘liq holda
yangilanadi va o‘zgaradi, shuning uchun o‘rganilgan boblarni bir butun
sifatida ko‘rish kerak. Har bir bobda keltirilgan misollar orqali nazariyalar
yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Shuningdek, nazariyalar va
amaliyot o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar ko‘rsatildi, bu esa o‘rganilgan
mavzularni yanada chuqurroq anglashga imkon beradi. O‘rganilgan boblarni
umumlashtirganda, har bir bobning o‘ziga xos ma’nosi va fazilatlarini
hisobga olish muhimdir. Yakuniy xulosa sifatida, o‘rganilgan boblar
murojaat qilinayotgan sohada yangilikka olib kelish, fikr almashish va
tajriba o‘rganish imkonini beradi. Bu ta’lim jarayonining samaradorligini
oshirish uchun zarurdir. Har bir bob o‘z navbatida bilim va ko‘nikmalarni
shakllantiradi, bu esa kelajakda noaniqliklar va muammolarni hal qilishda
yordam berishi mumkin. Natijada, o‘rganilgan boblar jamlangan holda,
bilim asosida harakat qilish va yechimlarni izlash jarayonida muhim rol
o‘ynaydi.
Manbalarni ko‘rsatib, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatini tayyorlang.
Manba va adabiyotlar ro'yxatini tayyorlash ilmiy tadqiqotda muhim jarayon
hisoblanadi. Bu jarayon tahlil va izlanish natijalarini asosli bir formatda
taqdim etish imkonini beradi. Manbalarni ko’rsatish, birinchidan, ishning
ishonchliligini oshiradi. Foydalanilgan manbalar va adabiyotlar o’zaro
bog’liqlikni ko’rsatadi, shuningdek taqdim etilayotgan ma’lumotlarning
haqiqiyligini
tasdiqlaydi.
Birinchi navbatda, manbalarni to’plash va ularni tasniflash jarayonini
tushunish zarur. Manbalarni turlicha kategoriyalarga bo'lish mumkin:
kitoblar, maqolalar, onlayn resurslar va disertatsiyalar. Har bir manbaaning
muallifi, nashr yili va manzilini aniq ko’rsatish muhimdir. Misol uchun, agar
siz kitobdan foydalanmoqchi bo’lsangiz, uning to’liq ma'lumotlarini berish
kerak: muallifning ismi, kitobning nomi, nashr yili va sahifalar soni.
Adabiyotlar ro’yxatini tayyorlashda e'tiborga olish kerak bo'lgan boshqa
muhim jihat – manbalarni aniq tartibda joylashtirish. Odatda, manbalar
alfavit tartibida yoki belgilangan bir formatga ko’ra joylashtiriladi. Bu
tadqiqot natijalari haqida yanada aniqlik beradi. Masalan, maqolalarda
ko’rsatilishi uchun har bir manbani o’qilishi kerak bo’lgan avvalgi
nazariyalar
bilan
bog’lab
berish
tushunishni
osonlashtiradi.
Xulosa sifatida, manbalarni ko’rsatish va adabiyotlar ro’yxatini tayyorlash
tadqiqot jarayonining ajralmas qismi hisoblanadi. Ushbu jarayon ilmiy
ishning ishonchliligini ta'minlaydi va tadqiqot natijalarini yanada boyitadi.
Har bir muallif va tadqiqotchi o'z ishida foydalanilgan manbalarni to’g’ri
ko’rsatishni e'tiborga olishi juda muhimdir. Bu nafaqat ilmiy etikani
ta'minlaydi, balki o'z ilmiy izlanishlarini yanada yuqori darajaga olib
chiqadi.
Xulosa
Operatsion tizimlar kompyuter resurslarini boshqarish va foydalanuvchi
bilan muloqotni ta'minlash uchun mo'ljallangan dasturiy ta'minotdir. Ushbu
tizimlar apparat va dasturiy ta'minot orasidagi bog'lanishni ta'minlab, turli
qo'shimchalar va dasturlarni ishga tushirish imkonini beradi. Operatsion
tizim manzilli xotirani, protsessor vaqtini va boshqa resurslarni boshqaradi.
Eng keng tarqalgan operatsion tizimlar Windows, macOS va Linux
hisoblanadi. Operatsion tizimlar foydalanuvchilarga grafik interfeyslar,
buyruq qatorlari va dasturlararo oqimlarni boshqarish imkoniyatlarini taqdim
etadi. Shuningdek, operatsion tizim tarmoq aloqasini tashkil etish va
xavfsizlikni ta'minlashda ham muhim rol o'ynaydi.