O‗ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN
VA
INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
RENESANS TA`LIM UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA IQTISOD FAKULTETI
―MATEMATIKA VA INFORMATIKA ‖ yo‗nalishi
501 -guruh talabasining
Pedagogik amaliyot
hisoboti
Amaliyotchi:
Amaliyot rahbari:
Abdullayeva Sarvara
Sh.Turdiyev
TOSHKENT – 2025
Amaliyot davomida amalga oshiriladigan ishlar va muddati
Bajarilish
muddati
I bo‟lim umumiy o‟rta ta‟lim maktablarini o‟rganish bo`yicha tashkiliy ishlar
mazmuni
1.
Malakaviy amaliyotni tashkil qilish va o‘tkazish
04.11maqsadida konferentsiya tashkil qilish
09.11.2024
№
Bajarilgan ishlar mazmuni
1.1.
Talabalar
malakaviy
amaliyotning
maqsad vazifalari
Amaliyot dasturi va uning mazmuni
Amaliyotning tashkil qilish va
o‘tkazish
metodikasi
Talabalarning amaliyot ob`ektlari va amaliyot
rahbarlari va metodistlar bilan tanishtirish va
buyruq
asosisda
umumiy
o‘rta ta‘lim maktablariga yo‘llash
18.11.2024
Umumiy o‘rta ta‘lim maktabi bilan tanishish,
ishlarini o‘rganish
Umumiy o‘rta ta‘lim maktabi rahbariyati bilan
suhbat
Umumiy
o‘rta ta‘lim maktabi
tarixi va an`analarini o‘rganish
Umumiy o‘rta ta‘lim maktabining o‘quv
moddiy bazasi bilan tanishish va uning
pedagogik faoliyatni ilmiy tashkil qilish
talabiga javob berishini aniqlash
Maktab o‘quvchilar kontengentini o‘rganish
Pedagogik kadrlar tajribasi, ilmiy pedagogik
ishlari bilan tanishish
Maktab o‘quv, ilmiy metodik ishlar bilan
tanishish
Ilg`or pedagogik tajribalar o‘rganilishi va joriy
etilishi bilan tanishish
Maktabda olib borilayotgan ma`naviy-ma`rifiy
ishlarni o‘rganish
Maktab amaliyotchi psixolog kasbini targ`ib
qilish ishlari bilan tanishish
O‘quvchilarni, ularning o‘quv ishlab chiqarish
va tarbiya ishlariga munosabatlarni o‘rganish
22.1162.11.2024
02.12.2024
1.2.
1.3.
1.4.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
3.
3.1.
3.2.
4
4.1.
4.2.
19.11.2024
20.11.2024
21.11.2024
03.12.2024
04.1210.12.2024
11.12.2024
12.12.2024
13.1220.12.2024
21.12.2024
23.12.2024
24.12.2024
25.1228.12.2024
4.3.
Sinflarda olib boriladigan psixologik tashxis
13.01.2025
xaritalarini o‘rganish
4.4.
Sinflarda
o‘quvchilar o‘rtasidagi
14.01munosabatlarni o‘rganish
18.01.2025
4.5.
Sinf jamoasining axilligi, faolligi shakllanishida
20.01.2025
sinf raxbari vazifasini o‘rganish
II bo‟lim. Umumiy o‟rta ta‟lim maktabi o‟qituvchisining o‟quv-tarbiyaviy ishlarini
olib borish boyicha ish mazmuni
5.
Maktab
o‘qituvchisining
o‘quv tarbiyaviy
21.01.2025 ishlari
5.1.
Maktab ta`limi darslarini tashkil qilish va
22.01.2025
o‘tkazish metodlarini o‘rganish maqsadida
darslarga qatnashish va tahlil qilish
5.2.
5.5.
O‘qituvchining dasrga tayyorlanishning
tizimini o‘rganish
62.01.2025
Maktab ta`limi o‘qituvchisining o‘quvtarbiyaviy xujjatlari bilan tanishish
23.01metodik
05.0208.02.2025
III bo‟lim. Maktab ta`limi jarayoni darsdan tashqari ishlarini o‟rganish bo`yicha ish
mazmuni
6.
Maktabning sinfdan tashqari ishlarni o‘rganish 10.0211.02.2025
6.1.
Direktorning ma`naviy-ma`rifiy ishlari bo`yicha 12.02.2025
muovini ish rejasini o‘rganish
6.2.
Amaliyotchi
psixologlarning
fan
bo`yicha
13.02sinfdan va darsdan tashqari ishlarini o‘rganish
18.02.2025
6.3.
7.
8.
9.
10.
11.
Maktabda tashkil qilingan
fan
to‘garagi
19.02.2025
faoliyatini o‘rganish
Fan o‘qituvchilarining darsdan va sinfdan
20.02.2025 tashqari ishlarini
o‘rganish
Ma`naviy-ma`rifiy
ishlar bo`yicha
sinfdan
21.02.2025
tashqari tadbirlarni tashkil qilish va o‘tkazish metodikasini
axamiyatini o‘rganish
IV bo‟lim. O‟quvchilar bilan olib boriladigan ishlari mazmuni
Sinf rahbarining kasbga yo‘naltirish bo‘yicha
18.03.2025 ishlari.
9.1.
Maktablarda ishlab chiqarish va sinf rahbarlari 19.03.2025
olib boradigan kasbga qiziqtirish ishlari usullari va
metodlari bilan tanishish
9.2.
Maktabda yoshlarni kasbga yo‘naltirishdagi
20.03.2025 faoliyat
bilan tanishish
Ishlab chiqarish bo‘yicha ustoz va shogird
21.03.2025
ananasi, jamoatchilikning o‘quvchilarni kasbga
yo‘naltirish borasidagi hamkorlikni o‘rganish
Amaliyot yuzasidan hisobot tuzish
22.03.2025
Amaliyot rahbari: Shodmon Turdiyev
Tashkilotdan rahbar: Ergashov Muhammad
Amaliyotchi talaba: Mamadjonov Ilxomjon
Amaliyot
I. Malakaviy o`quv amaliyotining mazmuni Mazkur malakaviy o`quv amaliyoti
dasturi barcha bakalavriat ta`limi yo`nalishida tahsil olayotgan talabalarning nazariy
bilimlarini amaliyotda qo`llay olish malaka va ko„nikmalari majmuini o`z ichiga
oladi.
1.1. Malakaviy o`quv amaliyotining maqsadi va vazifalari:
Malakaviy o`quv amaliyotini o`tkazishdan maqsad – talabalarda fan haqidagi
nazariyalar shakllanishi va rivojlanishini, mazmun-mohiyatini tushungan holda
ijtimoiy voqelikka mustaqil munosabatini shakllantirish, erkin va farovon hayot
qurish g`oyasining ijtimoiy-ma`naviy mohiyatini yoshlar ongiga singdirishdan
iborat. Malakaviy o`quv amaliyoti talabalarning umumpedagogik, metodik va
ixtisoslik fanlaridan olgan nazariy bilim, malaka va ko`nikmalariga asoslanadi.
Malakaviy o`quv amaliyoti davomida talaba: ixtisoslik fanidan turli tip va turdagi
darslarni tashkil etish va ularda o„quvchilarning bilish faoliyatini boshqarish;
• o`zi va kursdoshlari, shuningdek, o`qituvchilar darslarini tahlil qilish;
• o`quvchilar bilim, malaka va ko`nikmalarini baholash;
• ixtisoslik bo`yich sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish va o`tkazish;
• ma`naviy-ma`rifiy ishlarni tashkil etish va olib borish;
• ta`limning texnikaviy vositalaridan foydalanish;
• sinf rahbari sifatida ish olib borishi lozim.
Malakaviy o`quv amaliyotining vazifalari: - bo`lajak maktab menejmenti
o`qituvchisida avvalgi bosqichlarda egallagan nazariy bilimlari asosida amaliy
ko`nikma va malakalarini shakllantirish;
- zamonaviy pedagogik texnologiyalar yordamida darslarni tashkillashtira olish va
ularning natijalarini tahlil qila olish malaka va ko`nikmalarini yanada
mustahkamlash;
- fanning imkoniyatlaridan foydalanib turli hujjatlar tahlil qilishni o`rganish;
- amaliyotchi-talabalarning oliy o`quv yurtida egallagan bilimlarini mustahkamlash
va o`quvchi-talabalar bilan olib boriladigan dars, darsdan tashqari ta`limiy
tarbiyaviy ishlarni amaliyotida tadbiq etishni o`rgatish;
- amaliyotchi-talabalarda uzluksiz ta`lim tizimining maktabgacha, umumiy o`rta,
o`rta maxsus va kasb-hunar ta`limi muassasalarida ta`limiy-tarbiyaviy ishlar
tizimini har tomonlama o`rganish, dars, darsdan tashqari turli ko`rinishdagi ta`limiy
tarbiyaviy tadbirlarni kuzatish va tahlil qilish, o`quv-malakalarini takomillashtirish;
- talabalarda dars, darsdan tashqari ta`limiy-tarbiyaviy ish turlarini maqsadga
muvofiq rejalashtira olish o`quv malakalarini shakllantirish;
- talabalarni sinf rahbari yordamchisi sifatida, sinf rahbari vazifalarini bajarishga,
o`quvchilar bilan individual va ommaviy tarzda darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarni
olib borishga o`rgatish;
- talabalarni ta`limiy-tarbiyaviy ishlar sohasidagi ilg`or pedagogik tajribani
o`rganishga jalb etish;
- talabalarda
pedagogik
faoliyatga
ijodiy,
ilmiy
va
amaliy
yondashish
munosabatlarni, ijtimoiy pedagogik faollikni tarkib toptirish;
- erkin va mustaqil fikrlovchi, o`z ustida muntazam ishlovchi shaxs bo`lish
ko`nikmasini qaror toptirish;
- hozirgi zamon uzluksiz ta`lim - tarbiya tizimidagi pedagogik faoliyatga ijodiy,
tanqidiy yondashishni shakllantirish;
- amaliyot ob`ektlaridagi o`qitishning yangi texnologiyasi bilan yaqindan tanishish;
- amaliyotchi talabalarda kasbga qiziqishni va muhabbatni shakllantirish asosida
pedagogik faoliyatga tadqiqotchilik va ijodiy yondoshishni qaror toptirish;
- zamonaviy pedagogik texnologiyalar va ularning ta`minotidan foydalanish,
ixtisoslik fanlari o`qituvchilarining darslarini kuzatish va tahlil qilish; darslarni
texnologik xaritasini ishlab chiqish; o`quv jarayoniga pedagogik texnologiyalarni
tadbiq etish;
o`quvchilar
bilimlarini
baholash
va
nazorat
qilish
shakllarini
o`rganish;
o`tkaziladigan malakaviy o„quv amaliyoti kundalik daftarini muntazam yoritib
borish; dars mavzulariga doir didaktik materiallarni tayyorlash; mavzular bo`yicha
ilmiy, uslubiy adabiyotlarni o`rganish;
o`quv jarayonini tashkil etishda zamonaviy texnologiyalardan samarali foydalanish;
malakaviy o`quv amaliyoti yuzasidan hisobot hujjatlarini tayyorlash va boshqalar.
1.2. O`quv amaliyoti bo`yicha qo`yiladigan talablar Malakaviy o`quv amaliyotini
o`tkazish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:
- maktab menejmentiga oid nazariy bilimlarga ega bo`lish;
- nazariy bilimlarni amaliyotda qo`llay olish;
- menejment haqidagi fanlarning mohiyatini bilish va ulardan amaliyotda
foydalanish; - pedagogik muammolarni yechish borasida mustaqil fikrlay olishi;
- g`oyaviy-mafkuraviy jarayonlarga doir nazariy bilimlarni amaliy hayotda qo`llay
bilishlari kerak;
- ta`lim jarayonida qo`llaniladigan zamonaviy axborot texnologiyalari va ularning
dasturiy ta`minotining ishlash va faoliyat ko`rsatish tamoyillarini, ularning turlarini
ajrata bilishni, elektron o`quv materiallari yaratishda foydalaniladigan dasturlar
bilan, jumladan,uslubiy materiallar tayyorlashda qo`llaniluvchi dasturlar bilan,
multimediali yo`quv resurslar yaratishda foydalaniluvchi dasturlar bilan, elektron
nazorat testlarini yaratuvchi dasturlar bilan, elektron o`quv adabiyotlari yaratuvchi
dasturlar bilan ishlay olish ko`nikmalariga ega bo`lishlari kerak;
- kasbiy faoliyatida zarur bo`lgan zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish,
elektron o`quv materiallari yaratishda foydalaniladigan dasturlar bilan, jumladan,
uslubiy materillar tayyorlashda qo`llaniluvchi dasturlar bilan, multimediali o`quv
resurslar yaratisda foydalaniluvchi dasturlar bilan, elektron nazorat testlarini
yaratuvchi dasturlar bilan, elektron o`quv adabiyotlar yaratuvchi dasturlar bilan
ishlash malakalariga ega bo`lishlari kerak.
1.3. O`quv amaliyotining boshqa fanlar bilan bog`liqligi O`quv amaliyoti
matematika,
fizika,
biologiya,
kimyo,
iqtisodiyot
fanlari
bilan
bevosita
aloqadorlikda bo`lib, ko`plab mavzular ta`lim muassasalarida boshqaruv bilan
bog`liq. Shuning uchun ham bo`lajak maktab menejmenti o`qituvchisining kasbiy
tayyorgarligini amalga oshirishda, talabalarni pedagogik amaliyotini muvaffaqiyatli
o`tishi, kurs va malakaviy bitiruv ishlarini yuqori saviyada bajarishiga yaqindan
yordam beradi.
Amaliyotga kirish 11.11.2024
Pedagogik amaliyotning birinchi kunida universitet o‗qituvchilari va fakultet
dekani tomonidan amaliyot haqida hamda maktabda texnika xavfsizligi bilan
tanishish haqida ma'lumotlar berildi, amaliyotning birinchi haftasi Matematika va
Informatika o‗qitish metodikasi bo‗yicha pedagogik amaliyot mazmuni va tuzilishi
haqida kafedradagi tashkiliy ishlarni bajarish, fakultetning 5-kurs
talabalari,
kafedraning pedagogik amaliyoti bo‗yicha mas'ul o‗qituvchilari va pedagogika
kafedrasi
mas‘ul
o‗qituvchilari
bilan
birgalikda
pedagogik
amaliyotga
bag‗ishlangan konferensiyani o‗tkazish, talabalarni o‗quv muassasalar bo‗yicha
taqsimoti, pedagogik amaliyot o‗tkaziladigan o‗quv muassasasiga borish, uning
rahbariyati bilan talabalarni tanishtirish va ichki tartib-intizonn haqida ma'lumot
berish, talabalarning fan o‗qituvchilari va sinflar bo‗yicha taqsimoti. Amaliyot
davri uchun ish rejalarni tuzish, fan o‗qituvchisi va sinf rahbarning ish hujjatlarini
o‗rganish, biriktirilgan fan o‗qituvchisining darslarini kuzatish, ish tajribasini
o‗rganish, Matematika va Informatika xonalarining jihozlanishi bilan tanishish
bilan o‗tkazildi.
Amaliyot
Men bugun amaliyot o`tash uchun amaliyot joyimga o`z vaqtida keldim.
Amaliyot mobaynida maktab darsliklari bilan yaqindan tanishib chiqdim.
Dars mashg‗ulotlarini borish jarayonini kuzatdim. O‗quvchilarni Matematika
va Informatika faniga bo‗lgan qiziqishlarini o‗rganib chiqdim va maklabning
axborot kommunikatsion texnalogiyalari bilan taminlangalik darajasini
o‗rganib chiqdim. Maktabda Matematika va Informatika xonalari mavjud va
zamonaviy jihozlar bilan jihozlangan.
Amaliyot kuni yakunida amaliyot kundaligi va amaliyot hisobotining kunlik
normalarini bajarilganlik hisobotini tayyorladim.
Amaliyot
Ko‘p yillik tajribaga ega bo‘lgan fan o‘qituvchilarining darslarini tahlil qildim.
Maktabda o‘tkazilgan pedagogik kengashlarda bir necha marotaba ishtirok etdim.
Informatika faniga qiziqadigan va bu fanni yaxshi o‘zlashtirib borayotgan ilmga
chanqoq o‘quvchilarni fan olimpiadasiga tayyorgarlik ko‘rishiga yordamlshdim.
Bunda darsdan tashqari manashu fanga qiziqadigan har bir sinfdan 2 tadan o`quvchi
bilan alohida shug`ullanar ekan. Bu o`quvchilarni haftaning 3 kuniga mo`ljallab reja
qilib olingan ekan.
O‘quvchilarni metodist o‘qituvchi bilan birgalikda olimpiadaning shahar bosqichiga
olib bordik. Matematika va Informatika fan metod birlashma rahbarlari Ibrohimov
Jamol va Azamatova Durdona har hafta Singapur ta‘lim tizimi bo‘yicha bizga dars
o‘tib berishdi.
Amaliyot
Men bugun amaliyot o‗tash uchun Toshkent viloyati Nurafshon shahar 57umumiy o’rta ta’lim maktabiga vaqtida yetib keldim va amaliyot rahbarim
qituvchisi Ibrohimov Jamol bilan ko‗rishib bugungi ishlari rejasini tuzib
oldik. Bugungi amaliyot davrimda maktab va Matematika va Informatika
xonasi
texnika xavfsizligi qoidalari bilan tanishdim. Bundan tashqari,
rahbarim Azamatova Durdona e-maktab platformasiga ish rejalarni joylash
tartibi va uni yuritish qoidalari bilan tanishib, o‗rganib chiqdim. E.maktabga
ish reja joylash va uni yuritish ketma-ketligi quyidagicha: E-maktab bilan
ishlash qoidalari
1. eMaktab platformasiga kirish;
2. Berilgan login va parolni kiritish;
3. Kerakli sinfni tanlash va import tugmasini bosish;
4. Tayyor ish rejani tanlab yuborish tugmasini bosish;
5. Sinf fan va guruhni tanlab saqlash tugmasini bosish; Shu tariqa ish reja
yuklanadi.
Baholash ketma-ketligi;
1. eMaktab platformasiga kirish;
2. Berilgan login va parolni kiritish;
3. Baholash kerak bo‗lgan sinfni tanlash;
4. Maqom berish tugmasini bosish;
5. Sinf jurnaliga o‗tib o‗quvchilarni baholash va dars o‗tildi tugmalarini
bosish. Shu tariqa eMaktabda o‗quvchilarni baholash yakuniga yetadi.
O‗ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN
VA
INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
RENESANS TA`LIM UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA IQTISOD FAKULTETI
―MATEMATIKA VA INFORMATIKA yo’nalishi
501 -guruh talabasi
Abdullayeva Sarvaraning
5-6-sinflar uchun
TUZGAN REJALARI
Amaliyot
Amaliyotning bugungi kuni kalendar mavzuli rejala
r asosida ish
yuritishni o‗rganish bo‗lganligi uchun o‗zim Informatika fanidan 5-sinflar III
chorak uchunish reja tuzib chiqdim.
Amaliyot
Amaliyotning bugungi kuni kalendar mavzuli rejalar asosida ish
yuritishni o‗rganish bo‗lganligi uchun o‗zim Informatika fanidan 6-sinflar
III chorak uchunish reja tuzib chiqdim.
Amaliyot.
Sinf soati darsining ish rejasi
Maktabga kelganimda menga 6- ―A‖ sinfni biriktirib berdi. Manashu sinfning
ma`naviyat soati bo`yicha ish rejasini tuzib chiqdim va e.maktab platfoкmasi
bo`yicha kundalik.kom saytiga yukladim. 6-sinf uchun 2- chorakka
taqsimlangan Sinf soati ish rejasi quyudagicha tuzildi:
Sana
Дарс мавзуси
Bizning
kuchli
va
zaif tomonlarimiz
15.11.2024
22.11.2024
62.11.2024
16.12.2024
13.12.2024
20.12.2024
27.12.2024
Bayrogʻimiz
–
faxrimiz, gʻururimiz
(18-noyabr–Davlat bayrogʻi
qabul qilingan kun munosabati
bilan).
Yo'l harakati
qoidalaridagi asos1y
tushuncha va atamalar (Yo'l
harakati qoidalari).
Huquqiy madaniyat - komil
inson belgisi
(8-dekabr
- Konstitutsiya qabul
qilingan kun munosabati
bilan).
Madhiyam, faxrim
mening (10-dekabr
O'zbekiston
Respublikasining Davlat
madhiyasi qabul qilingan kun
munosabati bilan).
Tartibga
soluvchining
ishoralari (Yo'l harakati
qoidalari).
Hamma kasblar kerak, hamma
kasblar muhim
Уйга
вазифа
Shahar
tashqarisi
dagi
harakatni
o'rganish
Davlat
bayrog'I
haqida
she'r
yodlash
Qoidalar
ni
o'rganish
Huquqlar
ni
o'rganish
Madhiya
ni yodlash
qoidalarn
i
o'rganish
Maktabga kelganimda menga 6- ―A‖ sinfni biriktirib berdi. Manashu sinfning
ma`naviyat soati bo`yicha ish rejasini tuzib chiqdim va e.maktab platfoкmasi
bo`yicha kundalik.kom saytiga yukladim. 6-sinf uchun 3- chorakka
taqsimlangan Sinf soati ish rejasi quyudagicha tuzildi:
San
Дарс мавзуси
Уйга вазифа
a
Tinchlik va osoyishtaligimiz garovi.
Qoidalar
1
(14-yanvar – Vatan himoyachilari kuni
ni
munosabati bilan)
o'rganish
Ma'lumot
2
Mening hissiyotlarim
toplash
Bobolari
Yoʻl harakati qoidalari nima uchun
miz
3
ogitlarini yodlash
kerak? (Yoʻl harakati qoidalari)
4
Inson qalbining quvonchu qaygʻusi kuychisi
(Gʻazal mulkining sultoni
Alisher Navoiy tavallud topgan kun
munosabati bilan).
Qoidalar
ni
o'rganish
5
Vatan sogʻinchi ila yashagan siymo
(Shoh va shoir Bobur tavallud topgan kun
munosabati bilan).
Kiyinish
madanyat
ini o'rganish
6
Oʻz xarakterimiz xususida
suhbatlashamiz
7
Tejamkorlik – farovonlik manbai.
8
Har doim sogʻ boʻlsin onam! (8-mart – Xotinqizlar kuni munosabati bilan)
9
Oʻquvchi va mobil telefon
Qoidalar
ni
o'rganish
Tabrikno
malar yasash
Kelajakd
agi
orzuim
mavzusid
a matin
tuzish
Bayramg
a
tayyorgar
lik
Navroʻz – mehr-oqibatni ulugʻlovchi qadriyat O'gitlarid
10
(21-mart – Navroʻz bayrami munosabati
an yodlash
bilan).
Amaliyot
Amaliyot joyimga o`z vaqtida yetib keldim va bugungi kunni 5-6-sinflar uchun
darsdan tashqari paytlarda to`garak bilan shug`ullanishim uchun ish
reja tuzib oldim. Matematika fanidan tuzgan rejam quyidagidan iborat:
“Al-Xorazmiy izdoshlari” to’garagi a’zolari bilan ishlash rejasi
6 -sinf matematika
Sonning bo‘luvchilari va karralilari
Sonlarning 10,5,2 ga bo‘linish belgilari
Sonlarning 3,9 ga bo‘linish belgilari
Tub va murakkab sonlar
Natural
sonlarni
tub
ko‘paytuvchilarga ajratish
Eng kichik umumiy bo‘luvchi.
O‘zaro tub sonlar
Eng katta umumiy karrali
Kasrlarning asosiy xossalari
Kasrlarni qisqartirish
Kassrlarni
keltirish
umumiy
maxrajga
Xar xil maxrajli kasrlarni taqqoslash
Xar xil maxrajli kasrlarni qo‘shish va
ayirish
Aralash sonlarni qo‘shish va ayirish
O‘zaro teskari sonlar, oddiy kasrlarni bo‘lish
Qismiga ko‘ra sonning o‘zini toppish
Proporsiya uning asosiy xossasi
To‘g‘ri proporsional miqdorlar
Teskari proporsional miqdorlar
Masshtab
Musbat va manfiy sonlar, butun sonlar
haqida tushuncha
Koordinata to‘g‘ri chizig‘i
Qarama qarshi sonlar
Sonning moduli
Sonlarni taqqoslash
Koordinata o‘qi yordamida sonlarni qo‘shish
va ayirish
Xar xil ishorali sonlarni qo‘shish va
ayirish
Sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish
Ratsional
sonlar
bajariladigan amallar
ustida
Qavslarni ochish qoidasi
Diagrammalar
Uchburchak elementlari, turlari
Kasrlarni ko‘paytirish
Sonning qismini toppish
Ko‘paytirishning taqsimot qonuni
Abdullayeva Sarvara.
Amaliyot
Farg`ona viloyati Marg`ilon shahar MMTBga qarashli 15-sonli umumiy
o‗rta ta‘lim maktabida 2024/2025-o‗quv yilida o‗tkaziladigan
MA‟NAVIY-MA‟RIFIY TADBIRLAR ISH REJASI
№
Tadbir nomi
Sinflar kesimida
Tadbir mazmuni
Yanvar – Vatanparvarlik oyligi
1-hafta
20.
Qishki ta‟tilni
mazmunli
o„tkazish
haftaligi
5-8-sinflar
O‗quvchilar bo‗sh vaqtini mazmunli
o‗tkazishga
qaratilgan
turli
yo‗nalishlardagi to‗garaklar hamda
sport seksiyalari faoliyatini sifatli
tashkil etish.
9-11-sinflar
―Yangi yilda - Yangi O‗zbekiston
bo‗ylab sayohat‖ tadbirini uyushtirish
(PQ-232, 30.04.2022-yil).
1-4-sinflar
2-hafta
21.
“14 yanvar –
Vatan
himoyachilari
kuni”ni
nishonlash
haftaligi
1-4-sinflar
―Bizning armiya‖ mavzusida maket va
rasmlar tanlovini o‗tkazish.
5-8-sinflar
―Quvnoq startlar‖ sport musobaqalarini
o‗tkazish
9-11-sinflar
―Vatan tayanchi‖
guruhi bilan
harbiysport musobaqalarini o‗tkazish.
(PQ150, 02.03.2022y.)
3-hafta
22. –
“Mening
uchrashuvlar
va
ekskursiyalar
haftaligi
1-4-sinflar
5-8-sinflar
9-11-sinflar
4-hafta
―Mardlar
qo‗riqlaydi
Vatanni!‖
mavzusida zaxiradagi zobitlar bilan
harbiy qismlarga o‗tkazish, poligon
armiyam mening faxrim”
uyushtirish.
Hududdagi diqqatga sazovor joylarga
ekskursiyalar uyushtirish
1-4-sinflar
23.
“Yoshlar
turizmi”
haftaligi
5-8-sinflar
9-11-sinflar
―Do‗stlik
poyezdi‖da
ishtirok
etuvchilarni saralab olish hamda
keyingi bosqichga yo‗llanma berish
(vazirlik tomonidan nizom, bo‗yruq
va test savollari taqdim etiladi).
Fevral – Buyuk allomalar oyligi
1-hafta
1-4-sinflar
24.
“Adabiyot”
haftaligi
5-8-sinflar
9-11-sinflar
Alisher
Navoiy
tavallud
kuni
munosabati bilan
g‗azalxonlik,
baxrubayt
adabiy-badiiy
kechalar
tashkil etish.
2-hafta
25.
“Uchinchi
Renessansyoshlar
nigohida”
haftaligi
1-4-sinflar
―Renessans - nima?‖ mavzusida
suhbatlar o‗tkazish.
5-8-sinflar
Birinchi va ikkinchi Renessans
yaratuvchilari to‗g‗risida davra
suhbatlari, ijodiy kechalar o‗tkazish.
9-11-sinflar
―Men uchinchi Renessans
bunyodkoriman― mavzusida
taqdimotlar o‗tkazish.
3-hafta
1-4-sinflar
26.
“Turon”
maktab teatri
haftaligi
5-8-sinflar
Sinflar o‗rtasida teatr tanlovining
saralash bosqichini o‗tkazish, otaonalar
uchun teatr tomoshalari tashkil etish.
9-11-sinflar
4-hafta
27.
“Muzeylar –
tarix ko„zgusi”
haftaligi
1-4-sinflar
5-8-sinflar
9-11-sinflar
Muzeylarda ochiq darslar tashkil etish,
tarix va geografiya mavzulari bo‗yicha
suhbatlar
o‗tkazish.
(xaftaning
seshanba, juma kunlari)
Amaliyot
8-11- sinflar
28.
Topshiriqlar
asosida
―Vatanparvarlar‖
va
―Yosh
chegarachilar‖
musobaqalarini
o‗tkazish (PQ-261-son qarori
26.06.2023y., PQ-150, 02.03.2022y.
Mudofaa hamda DXX Chegara
qo‗shinlari bo‗limlari bilan
hamkorlikda)
9-11-sinflar
―Yoshlar
va
qonun‖
tanlovini
o‗tkazish (5k/k, 19.03.2024y. vazirlik
tomonidan nizom taqdim etiladi)
Bugungi amaliyot kunimni ham boshlab oldim. Amaliyotni o‗tash uchun biriktirilgan
maktabga o‗z vaqtida yetib keldim. Maktabda menga biriktirilgan amaliyot rahbarim
bilan ko‗rishib, bungungi qilinadigan ishlar rejasini tuzib oldik. Bugungi ishlarimiz
o‗quvchilarga Informatika va Matematika dasrlarini o‗tishdan iborat bo‗ldi, biz
Matematika va Informatika xonasiga kirib o‗quvchilarga yangi mvzu yuzasidan
tushunchalari berib o‗tdik. O‗quvchilarni o‗tgan mavzular yuzasidan savol javob qilib
oldik, keyin esa men uyga vazifalarni tekshirib chiqdim. Shu bilan bugungi amaliyot
kunim ham o‗z nixoyasiga yetdi.
Amaliyot
Bugungi amaliyot kunim juda ham qiziqarli bo‗lib o‗tdi. Men bugun
amaliyot rahbarimdan darslar qiziqarli o‗tishi uchun qo‗llaniladigan yangi
metodlarni o‗rganib oldim. Bugungi darsimiz savol-javob va musobaqa
tarzida bo‗lib o‗tdi. O‗quvchilarni guruhlarga bo‗lib, musobaqa o‗tkazdik.
O‗quvchilar darslarga juda ham faol qatnashdilar. Bunday tarda dars o‗tish
o‗quvchilarning fanga bo‗lgan qiziqishlarini yanada oshirar ekan. Bundan
tashqari jamoa bo‗lib ishlashga, raqobatga o‗rgatar ekan. Bu jarayon men
uchun juda ham foydali bo‗ldi. Kelajakda dars o‗tish jarayonlarida albatta
menga foydali bo‗ladigan dars bo‗ldi.
Amaliyot kunimda ustozlarning dars mashg‗ulotlari bilan ham tanishib
chiqdim.
Fan o‗qituvchisi va sinf rahbarning darslarini kuzatısh, ish tajribalarini
o‗rganish biriktirilgan sinf o‗quvchilarining kundalik, sinf va uy ishi
daftarlarini yuritishini tekshirish bilan o‗rgandim. Bugungi darsga o`zgacha
yondashuv bilan dars o`tdim. Menga biriktirigan ustoz menga yangicha
―Aqliy hujum‖ metodidan foydalanib dars o`tishimni maslahat berdi va men
mana shu metoddan foydalandim. O`quvchilar ham 45 daqiqa qanday
o`tganini sezmay qoldilar, darsning qiziqarli o`tilganligi sababli.
Amaliyot
Iqtidorli o‗quvchilar bilan ishlash maqsadlarni amalga oshirish uchun
quyidagi vazifalarni belgilab olamiz:
- Iqtidorli o‗quvchilarni izlash mexanizmi, psixologik-pedagogik,
tashkiliy-uslubiy asoslarini yaratish borasidagi kamchiliklarni aniqlash.
- Intellektual ijodiy salohiyatni oshirishda tarbiya jarayonining
xususiyatlarini o‗rganish.
- Yoshlarning mustaqil faoliyat turlarini o‗rganish.
- Yoshlarning
ma‘naviy intellektual ijodiy
qobiliyatlarini
shakllantirish manbalarini yaratish.
- Yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatini oshirish usullarini ishlab
chiqish.
- yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatini nazariy va amaliy jihatdan
o‗rganib chiqish;
- fanning turli sohalaridagi mutaxassislar intellektual salohiyatini oshirish
bo‗yicha takliflar ishlab chiqish;
- ta‘lim menejmenti sohasida innavatsion takliflarni o‗rganish va ularni
ta‘lim tizimiga tadbiq etish;
- bo‗lajak rahbar kadrlarning intellektual salohiyatini oshirish va
ko‗maklashuvchi yuridik malakani (xorijiy) o‗rganish va me‘yoriy-huquqiy
mexanizmlarini joriy etish.
Amaliyot
O‗ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN
VA
INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
RENESANS TA`LIM UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA IQTISOD FAKULTETI
―MATEMATIKA VA INFORMATIKA ‖ yo‗nalishi
501-guruh talabasi
Abdullayeva Sarvaraning
Bayram tadbirlaridan
namunalar
Bayram tadbiri Bugun men tadbirlar ssenariysi
tuzish va tadbir tashkil qilishni o‗rgandim. Shu asnoda kelayotgan 8- Dekabr
Konstitutsiya kuni tadbiriga ssenariy tuzib chiqdim.
BOSH QOMUSIMIZ
Konstitutsiya davlatimizda qonun ustuvorligini ta`minlab turadi. Uning
ustuvorligi har birimizda ulkan mas`uliyatni, ya`ni – konstitutsiya va
qonunlarni bilishni, ularga amal qilib yashashni taqozo etadi. U asosiy hujjat
– Bosh qomusimiz hisoblanadi.
Sinf xonasi bayramona bezatilgan. Xattaxta yoniga bir qiz va bir o`g`il bola
boshlovchilar qo`llarida tabrik jildlari ko`tarib, chiqib kelishadi.
1-boshlovchi: - Assalomu alaykum, qadrli o`quvchilar! Mo`tabar ustozlar
va mehmonlar! O`zbekiston
Rspuplikasi Konstitutsiyasi kuniga
bag`ishlangan bayram tadbirimizga xush kelibsiz.
2-boshlovchi: - Assalomu alaykum! Ma`lumki, bugungi kunda
maktablarimizning har bir sinfida bosh Qomusimiz hisoblangan O`zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasini o`rgatuvchi darslar o`tilyapti. Unda bolalar
―Konstitutsiya‖ so`zi ―tuzish‖, ―tuzuk‖, ―nizom‖, ―tuzilish‖, ―yaratilish‖
degan ma`nolarni anglatilishini bilib olganlar.
1-boshlovchi: To`g`ri aytasan. Bizning zukko o`quvchilarimiz Bosh
qomusimiz haqida bilishlari shart bo`lgan bilim va ma`lumotlarni, huquq va
burchlarini o`z yoshlariga munosib ravishda o`zlashtirib borishmoqda. 2boshlovchi: - Darvoqe, bundan 15yil muqaddam xalqimiz irodasini,
ruhiyatini, ijtimoiy ongi va madaniytini o`zida to`la aks ettirgan, muhim
siyosiy, huquqiy hujjat sifatida jahonga yangi, istiqboli porloq mustaqil
davlat dunyoga kelganining o`ziga xos isboti sifatida Bosh qomusimiz qabul
qilindi.
1-boshlovchi: - Ozbekiston Konstitutsiyasi bizning mustaqilligimizning
huquqiy jihatdan ta`minlovchi asosiy huquq jihati bo`lgani uchun ham biz
8-dekabrni alohida ardoq va mamnuniyat bilan bayram qilamiz.
2-boshlovchi: - Endi navbatni o`quvchilarga beraylik. Bosh qomusimizni
ular qanday ta`riflashar ekan?
Tadbir o`tkazilayotgan davra to`riga chiroyli maktab formasidagi o`quvchilar chiqib
kelishadi.
1-o`quvchi:
- Qani, menga ayt, oshnam,
Bugun qanaqa bayram? 2o`quvchi:
-Konstitutsiya kuni, Kim
ham bilmaydi buni?
1-o`quvchi: -O`z
haqqi-huquqingni
Bilasanmi, o`rtoqjon?
Ayt-chi, Konstitutsiya
Qabul qilingan
qachon?
2-o`quvchi: (qo`lida O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kitobini
ushlagan holda): -Bu kitobda hammasi To`liq etilgan bayon.
3-o`quvchi:
-Prezident bobomiz
Bizga g`amxo`r, mehribon
Yurt tinchligin ko`zlaydi,
Xalq baxtini o`ylaydi.
4-o`quvchi:
-O`zbekiston qo`ynida
Har bir tuman, viloyat,
Kundan-kunga yashnaydi,
Kamol topar, tiklar qad.
5-o`quvchi:
O`zbekiston tayanchi
Qurolli kuchlari bor.
U-xalqining suyanchi,
Dushman qutirar bekor.
6-o`quvchi:
-Mustaqil O`zbekiston
Dadil tutib o`zini,
Bormoqda o`z yo`lidan,
Aytmoqda o`z so`zini.
7-o`quvchi:
-Baxt berdi insonlarga
Onajon - O`zbekiston
U yuz tutdi jahonga,
Bo`ldi dovrug`i doston.
O`quvchilar ―Sog`lom avlod qo`shig`I‖ni ijro etishadi.
1-boshlovchi:
-Rahmat, bolalar,
chiroyli
ijrolar
uchun.
Qani, endi
ayting-chi, Konstitutsiyamizda nechta bo`lim, nechta bob va nechta
modda bor?
2-boshlovchi:
-O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 6 bo`lim, 26 bob, 128 ta
moddalardan tashkil topgan.
1-boshlovchi:
-( bolalarga qarata ):
-Konstitutsiyamizga qanday g`oyalar singdirilgan?
Davraga bir qancha o`quvchilar chiqib quyidagicha javoblar beradilar.
1-o`quvchi:
-Konstitutsiyamizning ―muqaddima‖sidan to oxirgi misrasigacha inson
manfaatlari haqida, uning farovon turmushi uchun ko`rsatilishi muqarrar
g`amxo`rlik to`grisidagi g`oyalar singdirilgan.
2-o`quvchi:
-Insonning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari Konstitutsiyamiz
boblarida o`z ifodasini topgan. O`quvchilar dona-dona qilib qog`ozga yozib
olgan javoblarni o`qib berishadi.
-Shaxsiy huquqlar va erkinliklar. (VII bob ).
Ular asosan quyidagilardan iborat:
-Yashash huquqi.( 24-modda );
-Erkinlik va shaxsiy daxlsizlik huquqi.( 25-modda );
-Fikrlash, so`z va e`tiqod erkinligi huquqi( 29-modda );
O`z huquq va manfaatlariga dahldor bo`lgan hujjatlar bilan tanishib chiqish
huquqi( 30-modda );
-Vijdon erkinligi ( 31-modda ); 1o`quvchi:
(Qo`lida O`zbekiston Konstitutsiyasi
kitobi): -Ozod, erkinlikning Ramzi-bu kitob.
Unda aks etgandir Haq-huquqimiz.
2-o`quvchi: Yo`limiz yoritar
Misoli oftob.
Qo`lda baland tursa
Agar tug`imiz.
3-o`quvchi: Millionlar taqdiri
Unda mujassam.
Qomuslar qomusi,
Deydi xalqimiz.
4-o`quvchi: -Yer
sharin yoritdi
O`zbekiston ham.
Yurtga fido
bo`lsak, Kular
baxtimiz.
Sho`x musiqa yangrab, raqs ijro etiladi.
1-boshlovchi:
-Turmushimizning farovonlashuvida, Vatanimiz va xalqimiz tarixida
Konstitutsiyamizning ahamiyati tobora ortib bormoqda. Zero, unda
xalqimizning huquqiy demokratik davlat, adolatli fuqorolik jamoati, erkin va
farovon hayot qurishdek orzu-niyati o`z ifodasini topgan.
2-boshlovchi:
-Bolalar bilasizmi, insoniyat yaratilgandan buyon o`z huquq va erkinliklari
kafolatlari to`g`risida bosh qotirib keladi. Inson huquqlarinihimoya qilish
chinakam xalqaro hamkorlikni o`rnatish va mustahkamlash borasida BMT
nizomi 1945-yil 24-oktabrdan boshlab doimiy kuchga kirgan.
1-o`quvchi:
-Mayoq bo`lding elimga,
Maqom berding tilimga.
Faxr to`ldi dilimga,
Sha`nim or-u nomusim,
G`ururimsan qomusim.
2-o`quvchi:
-Jamlab, tizib bir ipga,
Yo`lim solding qolipga.
Hayot tushdi tartibga,
Ahdim or-u nomusim,
Bebahoim – qomusim.
3-o`quvchi:
-Huquq, burchim aks etgan,
Har satri pishib yetgan.
Maqsad, g`oyamiz yotgan,
Lavzim, or-u nomusim
Muqaddasim – nomusim.
4-o`quvchi:
-Tunda chaqnagan chayin,
Yurakda yongan yolqin.
Baxtim or-u nomusim,
Iftixorim – Qomusim.
Davraga 4 ta o`quvchi chiqib, tadbirni quyidagi so`zlar bilan davom ettiradilar.
1-o`quvchi:
-Bolalar huquqlari to`g`risidagi qonunlarni o`zida mujassamlashtirgan
xalqaro hujjatlar ham bor. 1989-yil 20-noyabr BMT Bosh Assambleyasida
bir ovozdan qabul qilingan. ―Bolalar huquqlari to`g`risida―gi konversiya
ana shunday hujjat hisoblanadi.
2-o`quvchi:
-Darhaqiqat
ushbu
konversiya 1990-yil
2-sentabr kuchga
kirgan. O`zbekiston Respublikasi unga 1992-yil 9-dekabrda ya`ni
Konstitutsiyamiz qabul qilingan kunning ertasigayoq qo`shilgan. 3o`quvchi:
-―Bola huquqlari to`g`risida‖gi
konversiya dunyoning barcha
mintaqalaridagi xalqlar uchun teng ahamiyatga ega, uning asosiy maqsadi
biz – bolalar manfaatlarini mumkin qadar himoya qilishdan iborat. 4o`quvchi:
-Bir
so`z bilan aytganda bu
konversiyani
o`ziga
xos ―Bolalar Konstitutsiyasi― deb ham hisoblash mumkin. Chunki
unda bolalar huquqlari va erkinliklari kafolatlangan, burchlari ifodalangan.
O`quvchi qizlar tomonidan raqs ijro etiladi.
1-boshlovchi:
-Darhaqiqat ―Bola huquqlari to`g`risida―gi bu konversiyani chindan ham
―Bolalar Konstitutsiyasi‖ga qiyoslash mumkin. Konstitutsiyaga amal qilish
esa vatanparvarlikdan dalolat beradi. Zero, unda Vatan, xalq va millat
manfaatlari ifoda etilgan.
2-boshlovchi:-Prezidentimiz Islom Abdug`aniyevich Karimov aytganidek:
―…har qanday avlatning yuzi, obro`- e`tibori uning Konstitutsiyasi
hisoblanadi. Zotan, Konstitutsiya davlatni davlat, millatni millat sifatida
dunyoga tanitadigan Qomusnomadir‖.
1-boshlovchi:
-Ajib topgan unda buyuk g`oyamiz,
Zabt etmoqni maqsad qilgan qoyamiz.
Berilgan huquq, burch, himoyamiz,
Baxtimiz Qomusi – Konstitutsiyam.
2-boshlovchi:
-O`zbek elin faxri, ulkan nufuzi,
Asosiy tamoyil, chin, asl yuzi.
Yurakdan bitilgan har satri,
so`zi,
Baxtimiz
qomusiKonstitutsiyam.
1-boshlovchi:
-Yo`lchi yulduz tuydik dildan biz uni,
O`rgansak kam, takror – takror har kuni.
Eng xalqchil, muqaddas, davlat qonuni,
Baxtimiz qomusi – Konstitutsiyam.
2-boshlovchi:
Aziz tadbirimiz boshlovchilari! O`zbekiston Konstitutsiyasi qabul
qilinganinig 19 yilligiga bag`ishlab o`tkazilayotgan ―Qomusimiz –
nomusimiz― deb nomlangan bayram tadbirimiz nihoyalab borayapti.
Barchalaringizga tashrifingiz, ishtirokingiz uchun minnatdorchilik
bildiramiz.
1-boshlovchi:
-Yurtimiz obod, elimiz shod, osmonimiz musaffo bo`lsin!
Ona O`zbekistonimiz gullab yashnayversin.
2-boshlovchi:
-Xayr, salomat bo`ling.
Musiqa sadolari ostida tadbirga yakun yasaladi.
Bayram tadbiri
Bugun men tadbirlar ssenariysi tuzish va tadbir tashkil qilishni o‗rgandim.
Shu asnoda kelayotgan 14- Fevral “Anda jonim qoldi manim” tadbiriga
ssenariy tuzib chiqdim.
Zal bo‘ylab mumtoz kuy past ovozda tarala-di. Sahnaga milliy libosda
tadbir rahbari va boshlovchilar - qiz va o‘g'il bola chiqishadi. Ustoz:
Siz - zobit, dastini cho‘zgan
dunyoga. Siz - shoir, mangu bir alanga
yoqqan. Nainki bandalar, Sizning
siymoga
Ne-ne saltanatlar kek bilan boqqan.
(Abdulla
Oripov)
Ustoz: -Assalomu alaykum, qadrli mehmonlar!
1-suxandon: -Assalomu alaykum, hurmatli ustozlar!
2-suxandon: -Assalomu alaykum, aziz mak-tabdoshlar!
Ustoz: - Shu kunlarda o‘zbek mumtoz adabi-yotining yirik vakiii:
buyukshoir, tarixchi, tarjimon, mohir sarkarda, atoqli davlat arbobi,
boburiylar sulolasi asoschisi, o‘zining sermazmun ijodi bilan adabiyotimiz
xazinasiga ulkan hissa qo‘shgan ulug' siymo - Zahiriddin Muhammad
Boburtaval-ludining ______ yilligi yurtimiz bo‘ylab keng nishon-lanmoqda
va mamlakatimizning barcha joylarida Bobur hayoti va ijodiga bagishlangan
ilmiy anju-manlar, uchrashuvlar, ma'naviy-ma'rifiy tadbirlar bo‘lib
o‘tmoqda. Maktabimizda shu munosabat bilan o‘tkazilayotgan tadbirimizga
xush kelibsiz.
Xalq musiqasi asosida yaratilgan «Farg'o-nacha» kuyiga qiz va o‘g'illar
milliy libosda raqs-ga tushadilar.
1-suxandon: - Bobur 1483-yil, 14-fevral kuni Andijon viloyati
(Axsikant)da tugiigan. Uning otasi Umarshayx mirzo Farg'ona viloyatining
hokimi, onasi Qutlug' Nigorxonim Toshkent ho-kimi Yunusxonning qizi edi.
Boburning yoshligi Andijonda o‘tgan. U yirik fozil-u ulamolar ustoz-ligida
harbiy ta'lim, fiqh ilmi, arab va fors tillarini mukammal o‘rganadi, ko‘plab
tarixiy va adabiy asarlarni mutolaa qiladi, ilm-fanga, sheriyatga qiziqa
boshiaydi.
2-suxandon: - 1494-yilda Boburning otasi fojiali halok bo‘ladi va 12 yoshga
qadam qo‘ygan Bobur valiahd sifatida taxtga o‘tiradi.
Yosh Bobur bobosi Amir Temur tuzuklariga amal qilgan holda,
o‘qimishli, oqiia onasi ko‘magida, atrofidagi fozil beklaming maslahatlari
asosida taxtni boshqaradi.
Boburning dastlabki siyosiy maqsadi Movarounnahrda markazlashgan kuchli
davlatni saqlash, mustahkamlash va Amir Temur saltanatini qayta tiklashdan iborat
edi.
1-suxandon: - Lekin, bir tomonda temuriylarning o‘zaro urushlari, ikkinchi
tomonda Shayboniyxon istilolari Bobur orzusining Vatanida
amalga oshishiga yo'1 bermaydi. Natijada Bobur 1504-yilda o‘z yurtidan uzoqlarga
bosh olib ketishga majbur bo‘ladi.
2-suxandon: - Bobur 300 nafarga yaqin navkarlari bilan Hisor tog'lari orqali
Afg'onistonga o‘tadi va u yerdagi ichki nizolardan foydalanib, G‘azna va Kobulni
egallaydi. Shu tariqa mustaqil davlat tuzishga kirishadi.
Bobur Afg'onistonda qurilish, obodonlashtirish ishlariga katta e'tibor beradi, yo‘I
va ko‘priklar quradi, madrasa-masjidlar bino qiladi.
Boburshe'ri, Imomjon Ikromov musiqasi asosida yaratilgan «Qoldimu» qo'shig'ini
musiqa jo‘rligida biro‘quvchi ijro etadi. Sahnada raqqosa qiz o‘yinga tushadi.
1-suxandon: - Bobur Eron shohi Ismoil Safaviy bilan harbiy-siyosiy ittifoq tuzib,
1511-yilda Samarqandni ishg'ol qiladi. Lekin u 1512-yili shayboniylardan yengilib,
Kobulga qaytishga majbur bo‘ladi va butun e'tiborini Hindistonga qaratadi.
Bobur Hindistonni zabt etish uchun bir necha yil tayyorgarlik ko‘radi va nihoyat
1526-yil, aprelda Panipat jangida asosiy raqibi Dehli sultoni Ibrohim Lo‘diyning yuz
ming kishilik qo‘shinini 12 ming askari bilan tormor qiladi hamda Dehlini egallaydi.
2-suxandon: - Oradan ko‘p o‘tmay ikkinchi yirik hind sarkardasi Rano Sango
ustidan ham zafar qozonib, Shimoliy Hindistonning Bengaliyagacha bo‘lgan qismini
o‘ziga bo‘ysundiradi.
Bobur Agrani o‘ziga poytaxt sifatida tanlaydi. Shu tariqa u Hindistonda uch yarim
asrga yaqin hukm surgan boburiylar sulolasiga asos soladi.
Hindistonning ulug' davlat arbobi Javoharlari Neru Bobur haqida «Bobur kelishi
bilan Hindiston yangi sulola hukmronligida qudratli saltanatga aylandi. Shu bois,
Yevropaning hujum qilish xavfi yoki ehtimoli yo‘q darajaga tushib qoldi», degan edi.
1-suxandon: - Bobur Hindistonda ham, xuddi Afg'onistonda
bo‘lganidek, ko‘plab xayrli ishlarni amalga oshirdi. Tarqoqlik va
parokandalikka, o‘zaro ichki nizo, qirg'inlarga barham berib, viloyatlarni
birlashtirdi, markazlashgan davlatni mustahkamlash va yurtni
obodonlashtirishga, ilm-u hunar va dehqonchilikni rivqjlantirishga katta
e'tibor qaratdi. Qurilish ishlariga boshchilik qildi. Kanallar qazitib, suvsiz
joylarga suv chiqardi.
2-suxandon: - Bobur bog'lar bino qildi. Movarounnahrning shirin-shakar
mevalari va xushbo‘y gullarini hind tuprog'ida undirdi. Xususan, yurtimiz qovuni
bilan uzumini Hindistonda o‘stirdi. Shuningdek, Bobur tomonidan Hindistonda
davlat boshqaruviga tegishli ko‘pgina adolatli, xalqparvar amru farmonlar e'lon
qilindi.
Jumladan, fuqarolar qaysi millat va dinga mansubligidan qafi nazar, «tamg'a» (juzya)
solig'idan ozod etildi.
1-suxandon: - Bobur hind xalqining azaliy udumlariga hurmat bilan qaradi va
ularning naf-soniyatiga tegadigan harakat sodir bo‘lishiga yo‘l qo‘ymadi.
2-suxandon: - Hind olimi R.N.Pant Boburni shunday tariflaydi: «Bobur barvasta,
juda baquvvat bo‘lib, sabr-qanoatli, nihoyatda shijoatli, dov-yurak inson edi va
o‘zining
Bobur, ya'ni Sher degan nomini to‘liq oqladi».
Bobur she'ri, xalq musiqasi asosida yaratil-gan «Yaxshilig'» qo'shig'ini
musiqa jo‘rligida bir o‘quvchi ijro etadi. Qizlar raqsga tushadi.
1-suxandon: - Bobur doimo olimu fozillar davrasida bo‘ldi, xususan, ijod ahliga
samimiy ehtirom ko‘rsatib homiylik qildi, ularni moddiy va ma'naviy rag'batlantirib
turdi.
Bobur 18-19 yoshidan to umrining oxirigacha samarali ijod bilan shug'ullandi.
Har qanday murakkab vaziyatlarda ham ijoddan to‘xtamadi. U Sharq mumtoz
adabiyotining buyuk namoyandalari - Sa'diy, Hofiz, Lutfiy, Navoiylarning boy
adabiy merosini o‘rgandi va an‘analarini davom ettirdi, xalq og'zaki ijodiyotidan
unumli va o‘rinli foydalanib, asosan turkiy va qisman forsiy tillarda benazir she‘rlar
yaratdi.
Bobur she‘rlarini jamlab devon tuzgan. Kobulda tuzgan devonini «Kobul devoni»,
Hindistonda tuzgan devonini esa «Hind devoni» deb atagan.
2-suxandon: - Bobur haqida mashhur muarrix Mirzo Haydar: «Turkiy she'rni
Amir Alisherdan keyin hech kim Bobur yozgan darajada yozgan emas», deb unga
yuksak ta‘rif bergan edi.
Bobur she‘riyatida muhabbat, sadoqat, visol va hijron mavzusi salmoqli o‘rin
tutadi. Bobur ijodi bilan tanishar ekanmiz, uning nozikta'b, iste'dodli shoir ekanligiga
amin bo‘lamiz. She‘rlarining hayotiyligi, xalqchilligi, jozibadorligi, tilining sodda,
ravonligi, o‘ta nafisligi har bir o‘quvchini o‘ziga maftun etadi va she‘riyat olamining
sehrli olamiga olib kiradi.
Sahnaga bir necha o‘quvchi chiqib, mumtoz musiqa jo‘rligida Bobur she'riyatidan
namunalarni ifodali yoddan o‘qishadi.
1-o'quvchi: - Bobur ajoyib g'azallar yozgan betakrorshoirdir. Masalan, «Xazon
yafrog'i yanglig'» misrasi bilan boshlanuvchi she‘rida shoir kuz manzarasini
tasvirlaydi, umrining oxirlab borayotganini sarg'ayib to‘kilayotgan xazonlarga
o‘xshatadi:
Xazon yafrogi yanglig', gul yuzung hajrida sarg'ardim,
Ko‘rub rahm aylagil, ey lola ruh, bu chehrayi zardim.
Sen ey gul, qo‘ymading sarkashligingni sarvdek hargiz,
Oyog'ingg'a tushub bargi xazondek muncha yolbardim.
Latofat gulshanida gul kibi sen sabzu xurram qol,
Men archi dahr bog'idin xazon yafrog'idek bordim.
Xazondek qon yoshim sorig' yuzumdin el tanaffurda,
Bahorrangi,
bihamdillah,
ulusdin
o‘zni
qutqardim. Ne tole'dur mangakim axtari baxtim
topilmaydi, Falak avroqini har nechakim
daftardek axtardim.
Ulusning ta'nu ta'rifi manga, Bobur, barobardur, Bu
olamda o‘zumni chun yamon, yaxshidin o‘tkardim.
2-o'quvchi: - Bobur bir-biridan mazmundor ruboiylar yaratgan ijodkor hamdir.
Uning ruboiylarida vafo va yaxshilik tarannum
etiladi: Har kimki vafo qilsa, vafo topqusidur, Har
kimkijafo qilsa, jafo topqusidur.
Yaxshi kishi ko‘rmagay yamonliq hargiz,
Har kimki yamon bo‘lsajazo topqusidir.
3-o'quvchi:
- Shoir o‘z ruboiylarida ilm-ma'rifatni ulug'laydi, kishilarni ilmli bo‘lishga chorlaydi:
Kim yor anga ilm, tolibi ilm kerak, o‘rgangali ilm tolibi ilm kerak.
Men tolibi ilm-u tolibi ilme yo‘q. Men bormen ilm tolibi, ilm kerak.
4-o'quvchi: -Boburshoh bo‘lsa hamki, o‘zini g'arib deb his qiladi. U saltanatini
o‘z diyorida barpo etolmaganiga afsus-nadomat chekadi: Yod etmas emish kishini
g'urbatta kishi,
Shod etmas emish ko‘ngulni mehnatta kishi,
Ko‘nglum bu g'ariblikda shod o‘lmadi, oh,
G‘urbatta sevinmas emish, albatta kishi.
5-o'quvchi: - Bobur omonim va so‘z o‘yinlaridan mohirona foydalanib, chiroyli
tuyuqlar yaratdi:
Ne balo biyik turur davlat tog'i.
Ko‘hi g'amni ne bilur davlattag'i,
Himmate tut, dog'i davlat istag'il.
Himmating bo‘lsa bo‘lur davlat tog'ye.
6-o'quvchi: - Boburga Farg'onadan qovun keltirganlarida, u ko‘z yoshi-yu xasta
ko‘nglining siyohi bilan quyidagi fardni yozadi:
Qovun birla uzumning hajrida ko‘nglumda g'am har so‘,
Oqar suvning firoqidin ko‘zumdin hardam oqar suv.
(Bobur she'riyati asosida «bahribayt» she'r aytishish musobaqaviy
o‘yinini ham o‘tkazish mumkin.)
Bobur she'ri, xalq kuyi asosida yaratilgan «Jamolingg'a» qo'shig'ini
musiqa jo‘rligida bir o‘quvchi ijro etadi. Raqqosa qiz raqsga tushadi.
1-suxandon: - Bobur 1521-yilda «Mubay-yin» asarini yaratdi. Masnaviy janrida
yozilgan, islom huquqshunosligi va shariat aqidalariga bag'ishlangan bu asarda
Movarounnahr va Hindistonga oid o‘sha davr ijtimoiy-iqtisodiy hayoti bo‘yicha
qiziqarli ma'lumotlar jamlan-gan.
Bobur Sharq she‘riyatining asosiy masalalari-dan biri bo‘lgan aruz vazni, uning
nazariyasi va amaliyotiga oid «Mufassal» deb nomlangan ilmiy asarini 1521-yilda
yakunlaydi. Bu asar Alisher Navoiyning «Mezon ul-avzon»idan keyin aruz ilmiga
bag'ishlangan ikkinchi noyob asar hisob-lanadi.
2-suxandon: - Bobur «Xatti Boburiy» asari-da arab alifbosini tahrir etib, yozuvni
soddalashti-rish va osonlashtirish maqsadida uni turkiy til va talaffuz mezonlariga
moslashtirgan. («Yulduzlitunlar» romanidan sahna ko‘rinishi). Parda ochiladi.
Bobur: - Mavlono, agar men poytaxtga ket-sam, «Vaqoi'»ni sizga oqshom
keltirib beruriar. o‘qib, fikr aytursiz.
Xondamir: - (Qo‘Iini ko‘ksiga qo‘yib) Siz menga tengsiz bir ishonch
bildirursiz, hazratim!
Bobur: - Sizni Hirotdan choriab keltirishdan maqsad ham ijodiy ishlar
bo‘yicha maslahatin-gizni olmoq edi.
Xondamir: - Sarafrozmen!
Parda yopiladi.
1-suxandon: - Sekri tog'ining shimoliy yonbagrida salqin bog'ning
to‘rida joylash-gan uch xonali shinam xilvatxona mavlono Xondamirga
berilgan edi. Bobur o‘sha kuni Agraga jo‘nab ketdi. Xonayi xosning
savdar-boshisi Bobuming qo‘lyozmasini Xondamirga olib kelib berdi.
2-suxandon: - Bobur Sekriga uchinchi kun ertalab qaytib keldi - kunduzi havo
juda issiq bo‘lgani uchun yo‘lni tun salqinida bosib o‘tgan edi. U Xondamimi
yana bog'da uchratdi, ikkovi piyoda o‘sha buloq bo‘yiga keldilar. Parda ochiladi.
Bobur: - Mavlono, mensiz dilgir bo‘imadin-gizmi?
Xondamir: - Hazratim, men tunu kun siz-dan ayrilmay suhbatingizda bo‘ldim,
siz yozgan asar sahifalarida unutilmas damlarni boshdan kechirdim.
Bobur: - Hali oxiriga yetmagandirsiz?
Xondamir: - Kecha peshinda oxirgi sahifasi-ni yopganimcha hamon uning
ta'siri bilan yasha-moqdamen.
Bobur: - Meni ayamang, mavlono, rostini ay-ting.
Xondamir: - Rostini aytsam, siz meni chil-chil sindirdingiz!
Bobur: - Nechuk sindirmishmen, mavlono? Xondamir: - Uslubingizdagi nafis
bir sodda-lik qarshisida mening yuksak shoirona uslubim ortiqcha
bir takallufdek tuyuldi. Bobur: - E, takallufmi? Ammo mening ahvo-lim
o‘zingizga ma'lum. Jumlalarni takalluf bilan
bezashga fursatim yo‘q §dj. Xondamir: - Asli go‘zal bo‘lgan yuzga ortiqcha
zeb-ziynat ne hojat? Hazratim, siz adabiyo-timizda hali hech kim
qilmagan ulug' bir ishni qilmishsiz. Muborak bo‘lsin!
Bobur: - Minnatdormen, mavlono. Biroq hali men bu ishning yo‘qolgan
sahifaiarini tiklamog'im kerak.
Xondamir: - Tiklashingizga aminmen. Oxiri yana boshqa nek ishlaringiz
yozilgusidir. Biroq shu turishda ham men bu ulkan asaringizni tur-kiy tilda aytilgan
yangi bir so‘zdek qabul qildim. Men aminmenki, avlodlarimiz sizning bu shoh
asaringizni Alisher Navoiyning «Xamsa»si kabi e'zoziagaylar. Chunki shu vaqtgacha
turkiy tilda bitilgan eng ulug' she'riy asar - «Xamsa» bo‘lsa, shu vaqtgacha turkiy
tilda bitilgan eng ulug' nas-riy asar, menimcha, «Boburnoma» bo'lg'usidir.
Bobur: - Mavlono, garchi mubolag'a qilgan bo‘lsangiz ham, dil so‘zlaringiz
uchun tashakkur. Men bu asarni nihoyasiga yetkazish uchun bu-gun yana Sekriga
qaytib keldim. Agar nuqsoniari bo‘isa ochiq ayting.
Xondamir: - Faqir ba'zi sahifalardagi sana-lar-u nomlarda noaniqliklar uchratdim.
Xususan, Hirotga, Husayn Boyqaro saroyiga oid boblar xi-yol tahrirtalab.
Bobur: - Mana shu nuqtalarda menga sizning ko‘magingiz darkor.
Xondamir: - Bajonidil, hazratim. Neki noa-niqlik bo‘lsa, barchasini alohida
qog'ozga yozib qo‘ydim. Asaringiz bilan birga bermoqchimen.
Bobur buloq bo‘yiga cho‘nqayib otihb, kaftini muzday tiniq suvga toldirib
oldi-da, uni simiiib, xiyol tafti bosilganday bo‘ldi.
Xondamir: - Hazratim, Hirotda uchrashgani-mizda siz o‘z hayotingizni... ko‘chki
bosgan bu-loqqa o‘xshatgan edingiz. Yodingizdami? Bobur: - Yodimda bor.
Xondamir: - Faqir hozir taxmin qildimkim, Movarounnahrda ko‘chki bosgan
buloq balki shu yerga kelib qayta ko‘z ochgandir?
Bobur: - Aql bovar qilmaydir. Orada shuncha uzoq masofalar bor.
Xondamir: - Lekin chinakam zo‘r iste'dodlar - o‘lmas buloqlarga o‘xshar ekanlar.
Ularning ko‘zini o‘n joyda bekitsalar, o‘n birinchi joydan yana yorib chiqar ekanlar!
Bobur: - Lutf qildingiz, mavlono. Hozir ijodiy ish meni xuddi shu toza buloqdek
o‘ziga torta-dir. Janglarning qonli sellari, saltanatning beti-nim to‘fonlari jonimga
tegdi. Toju taxt bevafoligini ko‘pdan beri sezib yuribmen. Menga vafo qilsa,
faqat yozgan asarlarim vafo qilgusidir. Ota yurtim Turkistonga o‘zim qaytolmasam
ham, asariarim qaytishi mumkin...
Parda yopiladi.
1-suxandon: - Ha, Bobur ona tili ravnaqini o‘yladi. Vatanidan olisda bo‘lsa-da,
turkiy tilda ijod qildi. «Boburnoma» asari bunga yorqin mi-soldir. Bobur nomini
dunyoga mashhur qilgan ushbu asar jahon adabiyotining nodir namunasi hisoblanadi.
2-suxandon: - «Boburnoma» asarida 1494-1530-yillarda Movarounnahr,
Xuroson, Afg'oniston va Hindistonda ro‘y bergan tarixiy voqealar shoir hayoti bilan
chambarchas bog'liq holda bayon etiladi. Olimlarning fikricha, Bobur uni awal o‘z
xotirot daftariga yozib borgan. 1525-1530-yillarda esa asarini tartibga solib qayta
yozgan. U dastlab «Boburiya», «Voqeoti Bobur», «Voqeanoma» kabi nomlar bilan
atalgan. Boburning o‘zi esa «Vaqoye'» degan nomni ish-iatgan. Keyinchalik
«Boburnoma» deb yuritilgan. Bobur hayotligida «Bobumoma»ning ba'zi bir sahifalari yo‘qolgan, hozirgacha topilgan emas.
1-suxandon: - «Boburnoma» o‘zbek adabiy tilining noyob yodgorligidir.
Bu asar orqali biz XV asr oxiri va XVI asr boshlaridagi o‘zbek adabiy tili
haqida keng tasawurga ega bo‘lamiz. Bu asar nodir tarixiy manba bo‘lishi
bilan birga, ilm-fan-ning turli sohalarini qamrab oluvchi qomusiy kitob
hamdir.
2-suxandon: - Shoir «Boburnoma» asarida o‘zi ko‘rgan, shohid bo‘lgan
voqealarni hech bir o‘zgarishsiz, mubolag'asiz aynan ifodalaydi. Hattoki,
o‘zi haqida bor haqiqatni yashirmay yozadi. Shu bois ingliz olimasi Anetta
Beverij: «Boburnoma» butun tarixda yaratilgan yozma yodgorliklarning eng
bebahosidir», deb yozgan edi.
1-suxandon: - Bobur - mahoratli sarkarda sifatida bobosi Amir Temur
tajribalaridan unumli foydalandi. U o‘z tajribalaridan kelib chiqib «Harb ishi» deb
nomlangan risola ham yozgan.
Bobur mohir lashkarboshi, dovyurak baho-dir edi. U vaziyatni tez ilg'ab oluyqhi,
raqiblari-ning zaif tomonlarini sezgirlik bilan aniqlab oluv-chi, g'alabadan
esankiramaydigan, mushkul hollarda o‘zini yo‘qotmaydigan sarkarda edi. U
ko‘pincha qo‘shinining oldingi safida borar, xavfxatarni pisand qiimas, navkarlariga o‘zi namuna ko‘rsatar. og'ir damlarda uiarga
dalda berardi. Shuningdek, ta'sirti nutqi bilan barchani o‘ziga qarata oladigan notiq
ham edi.
2-suxandon: - Bobur adolatli hukmdor slfati-da Hindistonni o‘z yurtidek obod
qilishga uringan. Eng muhimi, u saltanatni idora etishda xalq man-faatlarini ko‘zlab
ish tutardi. Shu bois, Boburning hind xalqi oldida obro‘yi yanada oshdi.
Bobur mohir tarjimon hamdir. 1527-yilning ok-tabrida Bobur ma'naviy piri Xoja
Ahror Valiyning nasrda bitilgan «Volidiya» asarini forsiydan tur-kiyga tarjima qiiadi.
Bobur she'ri, xalq kuyi asosida yaratilgan «G'unchadek ko'nglum»
qo'shig'ini musiqa jo‘riigida o‘quvchilar ijro etadilar. Qizlaresa milliy
libosda raqsga tushadilar.
1-suxandon: - Bobur muruwatli, kechirimli inson edi. Farzandlari bilan
munosabatda ham ularning xatolarini bagYikenglik bilan kechirib kel-gan. Ayni
chog'da u mehribon ota sifatida bar-cha o'g'il-qizlarini jonidan ham ortiq ko‘rar edi.
Bosh farzandi Humoyun mirzo betob bo‘lganida Ollohdan uni sog'ayishini so‘rab,
jonini farzan-diga bagishlaydi, uning dardini o‘ziga oiadi. Shu davrga qadar isiom
Sharqida, podshohlik tarixida bunday hodisa kuzatilgan emas.
2-suxandon: - Bobur 1530-yilning 26-de-kabrida Agrada o‘zi obod qilgan
Nurafshon-Orom (Rom) chorbog'idagi uyida vafot etadi. Uning jasadi qabr-maqbara
bitguncha o‘zi yasha-gan uyining yerto‘lasida saqlangan. Maqbara bit-gach, dastlab
Agradagi Jamna daryosining chap sohilidagi Nurafshon bogining markaziy qismiga,
Boburning vasiyatiga ko‘ra, keyinchalik 1539-yil-da uning xoki Bobur o‘zi obod
qilgan Kobul shah-rining xushmanzara «Nazargoh» (hozirda «Bog'i Bobur» deb
ataladi) bog'iga ko‘chirib kelindi.
1-suxandon: - 1606-yilda Boburqabri ustiga uning evarasi Jahongirshoh
tomonidan maqbara qurdirilgan. Maqbaradan sal pastroqda oqish marmardan bunyod
etilgan masjid 1640-yilda Bobur mirzoning chevarasi Shoh Jahon tarafidan barpo
qiidirilgan.
Afg'oniston, Pokiston, Hindiston va Bang-ladesh davlatlarida hozirgacha qad
rostlab tur-gan ulugVor me'moriy obidalar boburiy bobo-larimizning ilmiy-madaniy
salohiyatlari
yuksak darajada ekanligidan dalolat beradi. Bobur merosini
o‘rganishdek xayrli ishda Xalqaro Bobur jamg'armasi katta ishlarni amalga oshirdi.
Jumladan, xorijiy mam-lakatlarga o‘ndan ortiq safarlar uyushtirilib, Bobur va
boburiylar hayoti va faoliyatiga oid ko‘plab yangi ma'lumotlar ilmiy iste'molga
kiritildi. Mazkur ma'lumotlar asosida 10dan zi-yod ilmiy, hujjatli, badiiy asarlar
(Z.Mashrabov, S.Shokarimov: «Asrlarni bo‘ylagan Bobur»; SJalilov: «Boburning
Farg'ona davlati», «Bobur va Andijon»; Qamchibek Kenja: «Hind sorig'a»;
X.Sultonov: «Boburning tushlari», «Boburiynoma»; R.Shamsuddinov: «Boburiylar
izidan», «Boburiylar sulolasi»; TNizom: «Uch so'z»; S.Sayyid: «Yuzoh, Zahiriddin
Muhammad Bobur»), 10ga yaqin hujjatli, videofilmlar (RRasulov: «Bobur izidan»,
«Muqaddas qadam-jolar»;T.Ro‘ziyev: «Bobursalomi», «Boburnomi-dagi Xalqaro
ilmiy ekspeditsiya»; "THamidov: «lftixor» va hokazolar) yaratildi.
1-suxandon: - Bobur nomidagi Xalqaro il-miy ekspeditsiyasi tomonidan Bobur
ilk bor dafn etilgan Agradagi maqbaradan, Kobulning «Bog'i Bobur» bog'idagi Bobur
maqbarasidan olinib ke-lingan tuproq Andijondagi Boburning ramziy qab-riga
qo‘yildi.
Butun hayoti davomida Vatani soginchi bi-lan yashagan Bobur ruhlari nihoyat o‘z
yurti Andijoniga qaytib, shod bo‘lib, taskin topgan bo‘lsa ne ajab?
Zal bo‘ylab mumtoz kuypast ovozda taraladi. Andijondagi Bobur nomi
bilan ataluvchi Milliy bog' va u yerda o‘rnatilgan Bobur haykalini aks
ettiruv-chi kinolavha proyektor orqali ekranda ko‘rsatilib turiladi. 2suxandon:
Bog'i shamol bo‘ylarida kezib yurdim,
Bobolarim pok ruhini sezib turdim.
Tuprog'ini kaftga olib ko‘zga surdim, Shoh pahlavon Bobur yurti
Andijonim.
(Muhammad Yusuf)
Xalq musiqasi asosida yaratilgan «Andijon polkasi» kuyiga o‘g'il-qizlar milliy
libosda raqsga tushadilar.
1-suxandon: - Dunyoda Vatan sog'inchini Boburdek to‘lib-toshib kuylagan shoir
bo‘lmasa kerak. Kindik qoni to‘kilgan bebaho, Vataniga bo‘lgan cheksiz muhabbati
uni umrining so‘nggi daqiqalarigacha ham tark etmadi.
2-suxandon: - Ha, Vatan tuyg'usi shuncha-lar buyuk tushunchadir. Bobur
bobomizning o‘z yurtiga bo‘lgan cheksiz sadoqati va mehri bar-chamizni muqaddas
Vatanimizni qadrlashga, uni jondan sevib asrashga undaydi. Bobur bizning faxrimiz
va milliy g'ururimizdir.
Zal bo‘ylab yana mumtoz kuy past ovozda taraladi.
Ustoz:
Ha, yolg'iz she'r qoldi, boshqasi, abas,
Yetti iqlim aro doston naqlingiz.
Ne baxt, parchin bo‘lib toj degan qafas,
Bizga yetib keldi olmos aqlingiz.
(Sirojiddin Sayyid)
Darhaqiqat, olmos iste‘dod sohibi Zahiriddin Muhammad Boburning boy
adabiy merosi ora-dan besh asr vaqt o‘tsa hamki, hamon xalqimiz ma'naviy
dunyosini boyitib kelmoqda. Uning be-baho asarlari va porloq siymosi
xalqimiz qalbida abadiy yashaydi.
B
a
y
r
a
m
t
a
d
b
i
r
i
B
ugun men tadbirlar ssenariysi tuzish va tadbir tashkil qilishni o‗rgandim. Shu
asnoda kelayotgan 21- Mart munosabati bilan ―Assalom Navro`z‖ tadbiriga
ssenariy tuzib chiqdim.
Sahna bahor fasliga mos bezatilgan, gullar, qaldirg„ochlar, kurtak
yozgan
daraxtlar, qushlar rasmlari va «Assalom, Navro„z!»,
«Navro„zingiz muborak!», «Navro„z bayramingiz qutluq bo„lsin!»
degan shiorlar, o„quvchilar o„rtasida o„tkazilgan varrak yasash
musobaqasi g„oliblarining varraklari osilgan. Tadbirga buvi-buva, otaona, ustozlar taklif etiladi. Ushbu bayram tadbiri ekologik kecha
sifatida ham o„tkazilishi mumkin. Karnay-surnay sadolari ostida
jarchilar ikki tomondan chiqib, hammani bayram tantanasiga
chorlaydi. Jarchilar:
Eh-he-he-he!
Odamlar-u, odamlar,
Bog'da bitgan bodomlar
Eshitmadim demanglar,
Eshitganlar, jilmanglar,
Zaminga Navro'z keldi!
Eh-he-he-he...
Mayin, yoqimli bahor navosi ostida sahnaga «Bahoroy», «Qishbobo»,
«Dehqonbobo», «Boychechak», «Chuchmoma»lar navbati bilan teatrlashtirilgan
sahna ko'rinishi asosida kirib keladi.
Bahoroy:
Adirlarga lola taqarman
Men bahorman, men bahorman.
Sevinch ila sizga boqarman
Men bahorman, men bahorman.
Boychechak:
Boychechak gul aslidir, Navro'z
faslin naslidir. Boychechagim,
boychechak, Kutib olay
xushchaqchaq.
Bola, bola, boychechak,
Etak to'la boychechak.
Boychechagim hilollik,
Hamyon-hamyon tillolik.
Gullardan biz teraylik.
Chuchmoma:
Himo bilan bosh egib,
Turar yashnab chuchmoma.
Qir-adirlar bag'riga,
Chiroy
tashlab
chuchmoma.
Sening qadd-u husningni,
Ko‗rib ko'zim tolmaydi.
Qishning musiqalari yangrab, Chuchmoma va Boychechak qaltiray boshlaydi.
Qishbobo: — Aziz momom yetti kun, qahrlansa, qattiq kun. Hoy To'qson, bir
kunim-cha yo‗qsan. Qish faslining o'ziga yarasha injiqliklari bor. Qishning bir
kuni ham qish.
Bahoroy: — Qishbobo, o‗z o‗rningizni menga bo'shatib bersangiz. Chechaklarim
gul ochsa.
Qishbobo: — Yo‗q, men hali o‗z vazifamni tugatganim yo‗q, hali ko‗p
joylarga qor yog‗dirishim kerak. Chunki ko'plab mikroblar hali olmagan. Men
viruslarni qiraman.
Mayin musiqalar ostida sahnaga Dehqonbobo chiqadi.
Dehqonbobo: — Qishbobo, biz sizdan xursandmiz! Siz bizga ko'p bayramlarni
taqdim etdingiz. Bolajonlarning eng sevimli bayrami — Yangi yilni nishonladik,
to'g'rimi, bolajonlar? (Zalda o'tirgan bolalar baralla «На» deb jo‗r bo'ladi).
Hamma-hammasi uchun rahmat! (Bolalar rahmat deyishadi). Men ham dam
oldim. Ketmonlarim ham dam oldi (hamma kuladi). Biz yangi yilda rizq-ro'z
topishimiz, mehnat qilishimiz, siz esa bizga yordam berib, xursand qilishingiz
kerak.
Qishbobo: — Bolajonlar bahor, tabiat, daraxtlar, o'simliklar haqida qanday
bilimga ega ekanliklarini ko'rsatishsa, sizlarga yordam beraman.
Dehqonbobo: — Albatta, ko'rsatishadi, to‗g‗rimi bolalar? (Bolalar «На!» deb javob
berishadi). Unda boshladik. Bahor, Boychechak, Chuchmoma va «Qishbobo
tomoshabinlar safidan joy oladi. Davraga mayin, yoqimli o'zbek milliy kuyi ostida
ikki nafar boshlovchi (bir qiz va bir o‗g‗il bola) milliy kiyimlarda chiqib keladi.
1-boshlovchi: — Assalomu alaykum, aziz mehmonlar, kechamiz qatnashchilari!
2-boshlovchi: — Navro'z shodiyonalari yurtimiz bo'ylab kezmoqda. Biz ham bu
tantana bilan barchangizni muborakbod etamiz!
1-boshlovchi:
Bu yashil olamga o'zing ber to'zim,
Shaftoli gulidek yorishar yuzim.
Oq bodom gulini o'pganing rostmi?
Kelganing chinmi, ayt, qadim Navro'zim?
2-boshlovchi:
Qizg'aldoq bargidek uchar dildan g'am,
Toshqinlar kiradi qalbimga manim.
Bahoring muborak bo'lsin ushbu dam,
Mening O'zbekiston — dilbar Vatanim!
1 - boshlovchi: — Qishbobo shartini unutma- dingizmi?
2- boshlovchi: — Yo‗q. Keling, uni bajarish uchun bolalarga navbatni bersak.
Ular dastlab «Topqirlar estafetasi»da bellashishadi.
Topqirlar estafetasida 15 nafar o'quvchi qatnashadi. Ularga o'simliklar,
daraxtlar, tabiat haqida topishmoqlar beriladi. Yarimoy shaklida joylashgan
o'quvchilar qo'lida estafeta tayoqchasi bo'ladi. Har bir topishmoq javobi uchun 1
daqiqa vaqt ajratiladi. Kim topsa, estafeta tayoqchasi uning qo'liga o'tadi. Har bir
o'quvchiga alohida topishmoq beriladi. Topishmoq javobini bilmagan o'quvchi
o'yindan chiqariladi. O'yin yakunida estafeta tayoqchasi g'olib o'quvchida qoladi.
1-boshlovchi: — Maktabimiz hovlisiga sinfimiz o'quvchilari bilan gullar, daraxt
ko'chatlarini ekdik.
2-boshlovchi: — Ko'chat o'tqazishni kimdan o'rgandingiz?
1 - boshlovchi: — Buvam bilan har yili bahorda bog'imizga turli daraxt
ko'chatlarini ekamiz. Hozir nihol qanday ekilishini ko'rishingiz mumkin. (Bobo va
nabira birgalikda bog‗dа ko'chat o'tqazishayotgani ko'rsatiladi. Unda bahorda
daraxtlar oqlanishi, hashar mohiyati haqida ham so'z boradi).
2- boshlovchi: — Mening bobom ham «Birni kessang, o‗nni ek», degan naqlni
ko‗p takrorlaydi. Buvim sumalak pishirishda «Nasibamiz butun, sumalagimiz totli
bo'lsin», deb duo qiladi. Sumalak so'zining ma‘nosi, u haqida rivoyatlar aytib beradi.
1 - boshlovchi: — Yoshi ulug‗ bobo va momolarimiz bizga yaxshilik qilishni,
tabiatni asrashni uqtirishadi. Qo'limizdan yetaklab turli to‗garaklarga olib borishadi.
2-boshlovchi: — Nafaqat «Keksalarni e‘zozlash yili»da, balki har doim biz ularni
hurmat qilishimiz, ularga yaqin yordamchi bo'lishimiz kerak. Sinfdoshimiz
Sardorning buvisi doira to'garagiga olib boradi. Hozir u buvisi va mehmonlarimizga
ajoyib kuyni ijro etib beradi. Marhamat!
1 - boshlovchi: — Bahor, tabiat haqida o'quvchilar ko'plab she‘rlarni yod
olishgan.
Ularga quloq tutaylik. (O'quvchilar navbat bilan she‘r aytishadi).
2-boshlovchi: — Qani, yigitlarimizni sinab ko‘raylikchi, kim shu gulni olib berar
ekan?
O‘yin: «Kim oladi-yo, shuginani-yo».
1-boshlovchi: — Sahnamizga Qishbobomizni chaqirsak. U kishi o'z va‘dalarini
bajararmikan?
Qishbobo: — Ha, albatta. Bolajonlar shartimni a‘lo darajada bajarishdi. Endi
meni muhlatim bitdi. O'z o'rnimni Bahoroyga bo'shataman. Xayr, bolajonlar, xayr!
(Sho'x musiqalar yangraydi va davraga boychechak kiyimida bolalar chiqib,
«Boychechak» qo'shig'ini ijro etishadi).
1 - boshlovchi: — Yurtimizga fasllar kelinchagi Bahor va uning dilbar bayrami
Navro'zi olam kirib keldi.
2-boshlovchi: — Yangi yilimiz qut-baraka yili
bobodehqonlarimiz ekkan nihollarning hosili mo'l bo'lsin!
bo'lsin,
dalalarda
O‗ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN
VA
INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
RENESANS TA`LIM UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA IQTISOD FAKULTETI
―MATEMATIKA VA INFORMATIKA ‖ yo‗nalishi
501 -guruh talabasi
Abdullayeva Sarvaraning
Dars ishlanmalaridan
namunalar
Amaliyot.
Sinf soati ochiq dars ishlanma
Bugun men menga biriktirilgan 6-A sinfiga sinf soatidan “Bizning kuchli va
zaif tomonlarimiz” mavzusida dars o‗tib berdim. Sinf soati darsi
Fan: Sinf soati
Sana: 15.11.2024
Mavzu: ―Bizning kuchli va zaif tomonlarimiz‖
Darsning maqsadi:
ta‟limiy: O‗quvchilarga o‗z kuchli va zaif tomonlarini aniqlashga yordam
berish.
tarbiyaviy: Kuchli tomonlarni rivojlantirish va zaif tomonlarni
yaxshilash bo‗yicha strategiyalar o‗rgatish. O‗z-o‗zini anglash va shaxsiy
rivojlanishga motivatsiya berish. Dars turi: Yangi bilim beruvchi
Dars jihozi: АКТ, tarqatma materiallar, mavzuga oid rasmlar.
Darsning borishi:
- Bugungi darsimiz shiori:
―O`z kuchli tomonlaringmi kashf et, zaif tomonlaringni yeng!‖.
I. Tashkiliy qism:
Salomlashish.
Navbatchi axborotini tinglash.
O‗quvchilar davornatini aniqlash.
Dars rejasi:
1. Kirish (10 daqiqa)
- Darsning mavzusi va maqsadi tushuntiriladi.
- Savol-javob:
- "Siz qanday fazilatlaringiz bilan faxrlanasiz?"
- "O‗zingizda yaxshilashni xohlagan jihatlar bormi?"
2. Asosiy qism (25 daqiqa)
a) Kuchli va zaif tomonlarni aniqlash (10 daqiqa)
- Kichik guruhlarga bo‗linish va muhokama:
-Kuchli tomonlar: Masalan, mehnatsevarlik, muloqot qilish qobiliyati, ijodkorlik.
- Zaif tomonlar: Masalan, dangasalik, xato qilishdan qo‗rqish, sabrsizlik.
- Har bir guruh o‗z xulosalarini taqdim etadi.
b) Kuchli tomonlarni rivojlantirish strategiyalari (7 daqiqa) "Kuchli tomonlaringizni qanday yanada kuchaytirishingiz mumkin?"
- Misollar keltirish (mashhur shaxslar yoki o‗z tajribalaridan). c) Zaif tomonlarni
yaxshilash usullari (8 daqiqa)
- Har bir o‗quvchi o‗zining bitta zaif tomonini tanlaydi va uni yaxshilash
bo‗yicha rejalar tuzadi.
- O‗quvchilar juftliklarda fikr almashadi.
3. Yakuniy qism (10 daqiqa)
- O‗quvchilar o‗zlari uchun 2 ta kuchli va 2 ta zaif tomon yozib, shu asosida
o‗z ustida ishlash bo‗yicha kichik reja tuzadilar. - Fikr-mulohazalar:
- "Bugun nimani o‗rgandingiz?"
- "Siz uchun eng foydali qismi qaysi bo‗ldi?" O„quvchilarni baholash va
darsni yakunlash:
Bugungi darsdan nimalami o‗rgandingiz? Barcha o‗quvchilarning javoblarini
eshitish, qabul qilish, javoblarini umumlashtirish.
Bugungi darsdagi ishtirokingiz uchun rahmat. Darsda faol ishtirok etgan
o‗quvchilar alohida sovg‗alar bilan taqdirlanib, rag‗batlantiriladi.
IV. Uyga vazifa: O‗quvchilar 1 hafta davomida kuchli tomonlarini
rivojlantirish va zaif tomonlarini yaxshilash uchun harakat qilib, kunlik
yozuvlar yuritadilar.
Darsimizni yakunladik, xayr, sog‗ bo‗ling.
Amaliyot
Dars ishlanmasi
YANGI MAVZU: Aralash kasrlar
MAQSAD:
DARSNING BORISHI:
I.
TASHKILIY QISM. Darsga tayyorgarlik ko‘riladi. Daska va
bo‘rni tayyorlash. Davomat olish.
II.
O‘TILGANLARNI TAKRORLASH.
1. Kasr chizig‘I nimani bildairadi? Kasr chizig‘ bo‘lish amalini
bildiradi.
2. Qnday qilib kasr bo‘linma ko‘rinisgida yoziladi? Kasrning
surati bo‘linuvchi, maxraji esa bo‘luvchiga teng bo‘ladi. Ya‘ni
III.
=k:n
YANGI MAVZU BAYONI. O‘tgan darsimozda kasr bo‘lish
amalini bildirishini o‘tgan edik. Demak, to‘g‘ri va nato‘g‘ri
kasrlarni
bo‘lish amali ko‘rinishida yozish mumkin ekan.
Masalan:
noto‘g‘ri kasrni quyidagicha yozish mumkin.
= 30 : 4 = (28+2) : 4 = 28 :4 + 2:4 = 7+
Chiqqan natija 7 ga aralash kasr deyiladi. Bu yerda 7 –
aralash kasrning butun qismi, - aralash kasrning kasr
qismi deyiladi. O‘qilishi: Yetti butun to‘rtdan ikki.
Har qanday noto‘g‘ri kasr natural son va to‘g‘ri kasrning
yig‘indisidir. Bunda natural son noto‘g‘ri kasrning butun
qismi, to‘g‘ri kasr esa uning kasr qismi bo‘ladi.
1-misol.
noto‘g‘ri kasrni aralash kasrga aylantiring.
68 : 7 = 9 (5 qoldiq)
7-boluvchi (maxraj)
9-to‘liqsiz bo‘linma (butun)
5- qoldiq (surat)
Shunday qilib,
Noto’g’ri kasrni aralash kasr ko’rinishida yozish uchun, uni
surati maxrajiga bo’linadi, hosil bo’lgan to’liqsiz bo’linma
arakash sonning butun qismi, qoldiqning maxrajda nisbati esa
aralash sonning kasr qismi bo’ladi.
2-misol. 7
aralash sonni noto‘g‘ri kasrga aylantiring.
Javob: 7
Aralash sonni noto’g’ri kasrga aylantirish uchun, uning butun
qismi kasr qismining maxrajiga ko’paytiriladi, ko’raytmaga kasr
qismining surati qo’shiladi, hosil bo’lgan yig’idi noto’g’ri
kasrning surati qilig yoziladi, maxraj esa o’zgarmaydi.
IV. MUSTAHKAMLASH.
1-guruh.
Noto‘g‘ri kasrni aralash kasr ko‘rinishida
ifodalang.
26:9 = 2 (8 qoldiq)
Javob: 2
2-guruh.
Noto‘g‘ri kasrni aralash kasr
ko‘rinishida ifodalang. 32:12=2 (8 qoldiq)
Javob: 2
Noto‘g‘ri kasrni aralash kasr ko‘rinishida
3-guruh.
ifodalang.
29:7 = 4 (1 qoldiq)
Javob: 4
Noto‘g‘ri
4-guruh.
kasrni
aralash
kasr
ko‘rinishida
ifodalang.
17:3=5 (2 qoldiq)
Javob: 5
5-guruh.
Noto‘g‘ri kasrni aralash kasr ko‘rinishida
27:5=5 (2 qoldiq)
Javob: 5
Endi aralash kasrlarni noto‘g‘ri kasrga aylantiramiz. Har bir guruh
2ta aralash kasr yozib, misollarni bir-birlari bilan almashadilar.
Ishlangan misollarni qaysi gurun misollari bo‘lsa o‘sha gurun
tekshiradi.
Misollar. 1) 3
;
;
4)
2)
7
2=
V. UYGA VAZIFA. 593, 594 VI.
BAHOLASH.
VII. YAKUNLASH.
Amaliyot.
Dars ishlanma
Bugun men amaliyot o‗tash joyimga vaqtida yetib keldim. Men amaliyot
rahbarimdan olgan ko‗nikmalarimdan foydalanib, o‗quvchilarga yangi
mavzu bo‗yicha tushunchalar berib dars o‗tish jarayonlarini olib bordim,
6-sinflarga dars o‗tib berdim.
Mavzu: Algebraik ifodalarni soddalashtirish
Mashg„ulotning loyixasi
Ta‘limiy maqsad O`quvchilarga algebraik ifodalarni soddalashtirish
qoidalarini o`rgatish
Tarbiyaviy
maqasd
O`quvchilarga mantiqiy va aniq fikrlash madaniyatini
shakllantirish
Rivojlantiruvchi
maqsad
Intizom, diqqat e`tibor
fazilatlarni rivojlantirish
Mashg‗ulot turi
Yangi bilim berish
Kompetensiya
Matematik savodxonlik , fan va texnika yangiliklaridan
xabardor bo‘lish hamda foydalanish
Mashg‗ulot usuli
Induktiv (amaliyotdan nazariyaga qarab borish)
Metod
Savol javob va aqliy hujum ,Guruhlarda ishlash.
Yangi bilimni o‟zlashtirish
va
mehnatsevarlikkabi
Algebraik ifoda – algebraic amallar (qo`shish, ayrish,ko`paytirish,
bo`lish,butun
musbat
darajaga
ko`tarish
va
butun
ko`rsatkichli
ildizchiqarish) ishoralari bilan biriktirilib, harf va sonlardan tuzilgan ifoda.
Bir so`z bilan aytganda : algebraic ifoda – raqamlar va (=) bo`lmaganligi
sababli uni hal qilib bo`lmasa ham, uni soddalashtirish mumkin. Biroq siz
tenglik belgisi bilan ajratilgan algebraik
ifodalarni
algebraik tenglamalarni yechishingiz mumkin.
o`z ichiga olgan
Amaliyot Dars ishlanma
Bugun men amaliyot o‗tash joyimga vaqtida yetib keldim. Men amaliyot
rahbarimdan olgan ko‗nikmalarimdan foydalanib, o‗quvchilarga yangi
mavzu bo‗yicha tushunchalar berib dars o‗tish jarayonlarini olib bordim,
6- ―E‖sinfga dars o‗tib berdim.
Mavzu:
Axborot tushunchasi va bilish haqida.
O‟tkazish sanasi: 15.01.2025
Darsning maqsadi:
Ta‟limiy: O‘quvchilarga bilish jarayonining ikki
bosqichi, axborot tushunchasi va ko‗rinishlari;
axborot nazariyasini o‘rgatish.
Rivojlantiruvchi: O‘quvchilarni doimiy ravishda
o‗zini o‗zi Intellektual rivojlantirish. Tarbiyaviy:
Vatanini sevish, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga
hurmatda bo‗lish, odob-axloq qoidalariga rioya qilishni
singdirish.
TK: axborot kommunikatsion texnologiyasidan
foydalanishda
xorijiy
tildagi
atamalarni
mazmunini tushungan holda uni jarayonga qo‗llash;
Kompetensiya
Dars usuli
Dars turi
O‟quv
jarayonining
amaliga oshirish
texnologiyasi
Ishlash
bosqichlari vaqti
FOK: axborot manbalaridan axborotlarni izlab
topadi va yig‗a oladi; sodda grafik muharrir va
uning imkoniyatlarini biladi;
izlab topilgan grafik axborotlarni saqlaydi va
foydalana oladi;
suhbat, tushuntirish, ―Savol-javob‖ metodi,
―Rasmli boshqotirma‖ ,
―To‗g‗risini top‖,‖Yosh aktyor‖o‗yinlari.
Bilim va ko‟nikmalarni nazorat qiluvchi va
mustahkamlovchi.
O‘qitish usullari: blits-so‘rov, savol-javob. O‘qitish
shakllari: guruhlara ishlash, frontal, jamoaviy.
O‘qitish vositalari: 6-sinf darsligi, mavzuga oid dars
taqdimoti, ―Jajji bilimdon‖ jurnali.
Monitoring va baholash: og‘zaki va test nazorati, amaliy
vazifalar.
Faoliyat mazmuni
O‟qituvchi
1.1 Darsni tashkillashtish.
1.2 Uy vazifalarini tekshirish,
savol-javob o‘tkazish,
natijalarni tahlil etish (5
daqiqa)
1-bosqich. Mavzuga
1.3 O‘quv mashg‘ulotining
kirish. (8daqiqa)
mavzusi maqsadi,
rejalashtirilgan natijasi va
uni o‘tkazish rejasini e‘lon
qiladi:
O‟quvchilar
1. Darsga tayyorlanadi.
2. Vazifalarni bajaradi,
savollarga javob
beradi.
3. Maqsad va rejani
diqqat bilan tinglaydi
yoki yozi oladi.
2-bosqich.
Asosiy. (33 daqiqa)
3-bosqich.
Yakuniy. (4 daqiqa)
matn protsessorlari va hujjat
tushunchasini tushuntirish,
mavzuni mustahkamlash.
(33
daqiqa)
Vazifalarni bajaradi,
tushunmagan
joylarida savol
beradi.
O‘quvchilar
olgan
bilimlari baholanadi. Uyga
topshiriq
va
savollar beriladi.
1. Qo‘shimcha
savollarga javob
beradi, topshiriqlarni
bajaradi.
2. Vazifalarni yozib
oladi.
Asosiy tushunchalar: O‘quvchilar o‘tgan
o‘quv yilida o‘tilgan mavzularini esga olish, ularni savol-javob, rasmli
boshqotirma bilan olgan bilimlarini esga olish.
Kalit so'zlar: Axborot, informatika, matn muharrirlari, matn protsessorlari.
Mavzuni yoritish.
«Informatsiya» so‗zi turli tillarda ishlatilib, ma'nosi turlicha talqin qilinsa ham, ulaming
asosida lotincha informatio so‗zi yotadi. U «tu- shuntirish», «tavsiflash», «xabar olish»
degan ma'nolami anglatadi. O‗zbek tilida informatsiya so‗zi axborot deb tushuniladi
.
Darsning borishi:
I.
Tashkiliy qism:
O‘quvchilar bilan salomlashish
Xonani va o‘quvchilarni darsga tayyorliklarini kuzatish
Yo‘qlamani aniqlash Navbatchi
axboroti.
Siyosiy daqiqa.
II. Darsning maqsad va vazifalarini qo‟yish.
III. Tayanch bilimlarning faollashtirish.
Uyga vazifalarini tekshirish va
mustahkamlash.
o‟tilgan
mavzuni
O‘quvchilar kichik guruhlarga bo‘linadi. Ularga tarqatma test savollari
tarqatiladi. Qo‘shimcha ma‘lumotlar berilib, mustaqil ish doskaga yozib
qo‘yiladi.
Aziz o‘quvchilar! Siz avvalgi sinilarda zamonaviy axborot tex- nologiyalari
vositalaridan biri bo‘lgan kompyuterdan foydalanish bo‘yicha dastlabki ko‘nikma va
malakalarga ega boidingiz. Shu bilan birga, kompyuter — o‘qitish, hisoblash, tasvirlash.
tahrirlash, dam olish hamda axborol bilan ishlash vositasi ekanligi haqida maiumot
oldingiz.
Ushbu darslik yordamida Siz axborotni to‘plash, uzatish, saqlash va qayta ishlash
qonunlari, usullari hamda tezkor kom- pyuterlar va boshqa zamonaviy vositalar
ko‘magidan foydalanish- ni o‘rganasiz. Hozirgi kunda axborotning qimmatbaho
mahsulotga aylanib borayotgani informatika fanining nufuzi va ahamiyati o‘sib
borayotganidan dalolatdir.
IV. Dars materiallarini tushuntirish (materiallarni tushuntirish
dars prezentatsiyasi va videorolik, amaliy harakatlar, tayyor
ishlar ko‟rgazmasini namoyish qilish bilan birgalikda olib
boriladi).
Nazariy qism:
«Informatsiya» so‗zi turli tillarda ishlatilib, ma'nosi turlicha talqin qilinsa
ham, ulaming asosida lotincha informatio so‗zi yotadi. U «tu- shuntirish»,
«tavsiflash», «xabar olish» degan ma'nolami anglatadi. 0‗zbek tilida
informatsiya so‗zi axborot deb tushuniladi
IX—X asrlarda Forobiy taxallusi bilan yashab ijod etgan yurtdoshimiz Abu Nasr
Muhammad ibn Muhammad ibn Uzlug‗ Tarxon bilish jarayoni ikki bosqich — aqliy bilish
va hissiy bilishdan iborat bo‗lib, ular o‗zaro bog‗liq, lekin biri boshqasisiz vujudga
kelmasligini alohida ta'kidlaydi. Bilishning mazkur bosqichlari axborotsiz shakllanmaydi va
de- mak, axborot bilishning asosini tashkil etuvchi ele- ment hisoblanadi.
Allomaning aytishicha, odamning iblidosida awalo «oziqla- nish talabi»
paydo bo‗lib, unga ko‗ra odam ovqatlanadi. Shundan so‗nggi talablar
«tashqi talablar» bo‗lib, ular bevosita tashqi ta‘sir natijasida sezgi a‘zolari
orqali vujudga keladi. Mazkur «tashqi ta- lablar» 5 turlidir: teri orqali sezgi;
ta'm bilish sezgisi; hid bilish sezgisi; eshitish sezgisi; koTish sezgisi.
Forobiy «Ilm va san'atning fazi!atlari» risolasida tabiatni bilish jarayoni
cheksizligini, bilim bil- maslikdan bilishga, sababiyatni bilishdan oqibatni
bilishga, sifatlardan mohiyatga qarab borishini va buning asosida, ilmning
brogan sari ortib, chuqurlashib borishini ta'kidlaydi.
Axborot tushunchasi
Ma'lumki, axborot turli sohalarda turlicha tushunib kelinadi. Masalan, dchqon uchun
axborot — ycming ozuqa bilan to‘yir»gan- ligi yoki yetishtirilgan mahsulotning
bozordagi narxi, muhandislar uchun — texnika va texnoiogiyaiar; o'quvchi uchun —
faniardan olayotgan ma’lumotlari. Ya’ni, turli soha xodimlari o‘z sohalari bi- lan bog‘liq
malumotlarni axborot sifatida qabul qiladilar. Demak, inson doimo axbomi hilan ish
ko‘rib kelgan.
Axborot nazariyasi asoschilaridan biri amerika- lik
Klod
Shcnon
axborotni narsa haqidagi
bilini- larimizdagi noaniqlikni bartaraf etilishi kabi
e'tirof etadi. Kibernetika fanining asoschisi Norbert Viner axborotni bizni va sezgilarimizni tashqi olamga
moslashuvimizdagi mazmunni ifodalash, deb qaraydi.
Axborotga olimlar tomonidan yuqoridagi kabi ta'rif
berishga urinishlar ko‘p boigan. Lekin ax- borot
tushunchasiga har tomonlama iimiy asoslan- gan ta'rif
berish mumkin emas. Chunki axborot informatikaning
asos iushunchasi boiib, u juda ko‘p ma’noni o‘z ichiga
oladi. Ba'zan axborot si- fatida unga sinonim boigan
maiumot yoki beril- ganlar so‘zlari ham tushuniladi.
Axborot haqida tushunchaga ega boiish uchun
hayotingizdagi bir misolni esga olaylik. Go‘dak- lik
vaqtingizda «muzqaymoq» so‘zi sizga faqatgina «mazali
shirinlik> maiiosini anglatardi. Uni bosh- qa shirinliklar
ichidan nomi, ko‘rinishi, ta’mi yoki sovuqligidan ajratib
olardingiz. Maktab yoshingizda «muzqaymoq» so‘zi «shakar, qaymoq, kakao yoki kofe
kabi o‘zaro bogiangan modda va tu- shunchalar hamda muzqaymoqni tayyorlash
usullari bilan bogiiq maiumotlar bilan toidi. Keyinchalik esa «muzqaymoq» haqida- gi
maiumot toiiq emasligini, vaqti kelib bu so‘z yana boshqa maiumotlar bilan loiishini
tushunish qiyin emas. Demak, inson yillar davomida hayotdan maiumotlar olar ekan,
birini ikkinchisi bilan bogiab toidirib boradi.
Yuqoridagi misol va alloma Forobiy fikrlaridan kelib chiqib, axborotni qanday
tushunish mumkin degan savolga quyidagicha javob berish mumkin:
AXBOROT deganda biz barcha sezgi a‘zolarimiz orqali borliqning
ongimizdagi aksi yoki ta'sirini, bogiiqlik dara- jasini tushunamiz.
Sizga ma'lumki,
inson qokli orqali jismning qattiq va
tekis-
ligini, tili orqali oziq ta‘mini, burun orqali turli hidlami biladi, qulog‗i orqali har xil
tovushlarni eshitadi, ko‗zi orqali turli shakl, rang yoki manzaralami ko‗radi, ya‘ni sezgi
a‘zolari orqali turli axborotlar oladi. Ya ni inson axborotni hayotdan har xil ko'rinish
yoki shakllarda oladi: rasni, chiznia, fotosurat, yozuv; nur yoki to- vush; har xil
toiqinlar; elektr va nerv impulslari; magnit yozuv- lari; mimika; hid va ta'm;
organizmlarning sifat va xususiyatlarini saqlovchi xromosomalar va hokazo.
Demak, axborot borliqdagi narsa yoki jarayonlar holati, xossa- si va boshqa
xususiyatlari haqidagi maiumotlarning turli vositalar va sezgi a'zolarimizorqali
bizga yetib kelishi va ongimizga ta'siri hamda bu
maiumotlarning ongimizda boshqa maiumotlar bilan bogianishi ekan. INSON o kzi ham
borliqning bir qismi boigani uchun, o‘zi haqida ham (og‘riq, qizish, charchash va
hokazo) maiumot oladi. Umuman olganda, hozirgacha olgan barcha maiu- motlaringiz
axborot bo’ib,
ularbogiangach, bilimni tashkil etar ekan.
Ta'kidlash joizki, xabar axborotning moddiy shakli boiib xiz- mat qiladi, axborot esa
inson tomonidan shu xabar asosida hosil qilinadigan nomoddiy mazmundir. Masalan,
biror shakl yoki tovush xabarga misol boisa, bu xabar ikki insonda ikki xil mazmundagi
axborotni hosil qilishi mumkin.
Informatikaning fan sifatida shakllanishi
Tarixdan maiumki, axborotlami izlash, to‘plash, saqlash, qayta ishlash va undan
foydalanish masalalari bilan insonlar kompyuter- lar davrigacha ham shug‘ullanishgan
va bu ishlarni hozirgi kunda «xujjat yuritish» (dokumentalistika) deb atashmoqda.
Inson hayoti va amaliy ish faoliyati davomida juda ko‘p maiumot oladi, ularning
ichidan keraklisini ajratib oladi, imkon qadar xotirasida saqlaydi, ba’zilarini keyinchalik
ishlatish uchun turli ko‘rinishlarda saqlab qo‘yadi, keraksiz deb hisoblaganlari- ni
xotirasidan va saqlab qo‘ygan manbalardan o‘chiradi, yangilari- ni qo‘shadi yoki
awalgilarini kengaytiradi, ba'zi ma’lumotlami esa boshqalar bilan bo‘lishadi.
Tlmiy sohalardagi shiddatli rivojlanish va ishlab chiqarishning keskin o‘sishi
insoniyat hayotida axborotlarni mislsiz ortib ketishi- ga olib kelmoqda. Axborotlarni
qayta ishlash sohasidagi yirik
mutaxassislardan biri D. Martin bu jarayonni shunday baholaydi: «...insoniyat bilimlari
yig‘indisi 2 baravar ortishi uchun 1800-yilga kelib 50 yil, 1950-yilga kelib 10 yil, 1970yilga
kelib esa 5 yil kerak bo‘ldi». Hozirgi kunda esa mutaxassislar bu jarayonga 2—3 yil
yetarli bo‘layotganini e’tirof etishmoqda.
XX asr o‘rtasiga kelib mehnatga layoqatli aholining anchagina qismi o‘z ish
faoliyatini axborotni qayta ishlash sohasida yurita boshladi. Shunga qaramasdan,
odamiar katta hajmdagi axborotni qayta ishlash uchungina emas, balki axborot
ummonida faqat ke- rakli axborotni izlab topish uchun ham sezilarli kuch-quwat sarflashga majbur edilar. Bu holat o‘z vaqtida «axborot portlashi» deb nom ham olgan.
0‘tgan asrdayoq boshlangan aholi ish faoli- yatini moddiy boylildar ishlab chiqarish
sohasidan axborotni qayta ishlash sohasiga o‘tkazish tendensiyasi hozirgi kunda ham
rivojla- nib bormoqda.
Bu davrga kelib xuddi awaldan buyurtma qilingani kabi, das- turiy boshqaruvli
hisoblash mashinalari ishlab chiqarish uchun il- miy va texnik sharoitlar vuzaga kelgan
edi. Ishlab chiqarilgan elektron hisoblash qurilmalari axborotni «qog‘ozsiz» texnologiya
asosida izlash, to‘p!ash, saqlash, qayta ishlash va uzatish imkoni- ni bera boshladi.
Buning negizida XX asrning 50-yillarida yangi fan — informatikaga asos solindi.
Infonnatika atamasi fransuzcha informatique (infomiation — axborot va automatique —
avtomati- ka) so‘zi negizida hosil bolgan. Uning mazmuni «axborot bilan avtomatik
ishlash» deb tushuniladi. Bu atamaning inglizcha vari- anti ham mavjud bo‘lib, u
«Computer science», ya’ni «kompyuter ilmi*> deb ataladi.
Informatika kompyuter texnikasini qo‘llashga asoslan- gan bo‘lib, inson
faoliyatining turli sohalarida axborotlarni izlash, to‘p!ash, saqiash, qaj'ta
ishlash va undan foydala- nish masalalari bilan shug‘ullanuvchi fandir.
Qisqacha aytganda, informatika kompyuter texnikasi asosida ax- borotlar ustida
bajariladigan amallar va ulami qo‘llash usullarini o‘rganadigan fandir. Shu sababli
informatikaning birlamchi, asosiy tushunchalari axborot, axborotli model, algoritm va
kompyuterlardir.
V. Amaliy ish:
Mavzu yuzasida savol va topshiriqlar:
Infomiatika quyidagi ikki qismning birligi sifatida qaraladi: texnik va
dasturiy vositalar. Texnik vositalar — bu kompyuteming qurilma- lari bo‘lib, ingliz
tilida Hardware so‘zi bilan ataladi, mazmuni esa «qattiq mahsu!otlar» kabi
tushuniladi.
Dasturiy vositalar uchun juda qulay Software so‘zi (mazmu- nan «yumshoq
mahsulotlar») tanlangan (aniqrog‘i hosil qilingan), u dasturiv ta’minot
bilan mos mashina mutanosibligini, shu bilan birga dasturiy
ta'minotning o‘zgarishi, moslashuvi va rivojlanishini ta’kidlaydi. Dasturiy
ta'minot — bu kompyuterlarda foydalaniladi- gan barclia dasturlaming
majmui hamda ulami ishlab chiqish va qoMlashning barcha sohasidir.
Informatikada bu ikki yo‘nalislidan tashqari uchinchi yo‘nalishni ham
larqlashadi — bu algoritmik vositalardir. Bu yo‘nalish uchun Brainware (ingl.
brain — intellekt, aql-idrok) so‘zi tanlangan. Bu yo‗nalish algoritmlami ishlab
chiqish hamda ulami qo‗Ilash uslub va usullari bilan bogiiq. Algoritmlar — bu
masalani yechimiga olib keluvchi amallar bajarilish ketma-ketligini
ko‘rsatuvchi qoidalardir.
Informatikaga berilgan ta'rifga ko‘ra, uning asosiy v^izifalarini
quyidagicha ifodalash mumkin:
— ixtiyoriy xususiyatdagi axborot jarayonlarini tadqiq etish;
— axborot jarayonlarini tadqiq etishdan olingan jarayonlar ne- gizida
axborotni qayta ishlaydigan axborot tizimi va yangi texnoJogi- yalarni
ishlab chiqish;
— jamiyat hayotining barcha sohalarida kompyuter texnologiyasidan samarali Joydalanishning ilmiy va muhandislik muammolari
yechimlarini ishlab chiqish va tatbiq etishni ta'minlash.
Informatika fanining asosiy rivojlanish yo„nalishlari sifatida qu- yidagilar
belgilangan:
•
hisoblash sistemalari va dasturiy ta'minotni ishlab chiqarish:
•
uzatish, qabul qilish, qayta ishlash va saqlash bilan bogliq
jarayonlami o‘rganadigan axborot nazariyasi;
•
inson bajarayotganda aniq bir intellektual kuch (mantiqiy
xulosa, o‘qitish, nutqni tushunish, vizual idrok etish, o‘yinIar va
hokazo)ni talab qiladigan masalalami hal etuvchi dasturlar ishlab
chiqishni ta'minlaydigan sun'iy intellekt usullari:
•
loyihalashtirilayotgan sistema vazifasi tahlili va ular javob berishi kerak bo‘lgan talablami aniqlashni o‘z ichiga olgan sistemali tahlil:
•
mashina graflkasi usullari, animatsiya, multimedia vositalari;
•
butun insoniyatni yagona axborot uyushmasiga birlashtiruvchi
global kompyuter tarmog‘ini ham o‘z ichiga oluvchi telekommunika- tsiya
vositalari;
•
ishlab chiqarish, fan, ta’lim, tibbiyot, savdo, qishloq xo‘jalik va
boshqa turdagi barcha xo‘jalik hamda ijtimoiy faoliyatni o‘z ichiga
oluvchi turli xil ilovalar ishlab chiqish.
1. Informatika fanining o‗tmishdoshi qanday atalgan?
Informatika faniga asos solinislii haqida so‗zlab
bering.
2.
3. Axborot va bilish haqidagi Forobiy fikrlarini tahlil qilib bering.
4. Axborot tushunchasini tahlil etib bering. 5. Informatika fanining asosiy rivojlanish
yo‗nalishlari haqida so‗zlab bering.
«Axborot — bu bilim, bilim — kuch, kuch esa g‗alaba de- makdir» iborasini
izohlang.
7. «Mustaqil 0‗zbekiston» iborasi qanday axborotlar bilan bog‗- langan?
!.Chap ustundagi tushunchalarni o‗ng ustundagi so‗zlarga man- tiqan mos qo‗ying:
3manbayi bilan bog„lab, tartiblangan yangi jadval tuzing:. So„zlar tartibsiz joylashtirilgan quyidagi
jadvaldagi sezgi a'zolarini axborot kompyuter ilmi
Infnrmatika
quloq
Ha
rd war
e
axgulbor
otko‘ z
mushuk klavish matn suv
olov qor olma termometr shamol magnitofon qi7il atir
mtila
'iumotkito b burun gilamBili m qulupnay | qalam
shaftoli Steoftri warerasm tclcvizor
piyoz
qo‘shiq
palov
2.Nuqtalar o„rniga o„ng ustundagi kerakli so„zlarni
... deganda biz barcha sczgi a'zolarimiz orqali ta'sirini
bor- liqning ongimizdagi ..., bogMiqlik menyular satri
darajasini tushu- namiz.
Matn protsessori va matn muharririda ... bor. 25 — 30
minutdan
0‘quvchilarining shaxsiy kompyuter bilan
Axborot
islilash vaqti .... bir kun davomida esa ...
180 minutdan
oshmasligi kerak.
joylashtirih kщэchiring: aksini yoki
4. Quyidagi narsalarni sczgi a'zolaringizga qanday ta‘sir ctishini
aniqlang:
VI. Dars yakun yasash:
O‘quvchilarni olgan bilimlari hamda qilgan ishlarini nazorat qilib baholash,
ularni yo‘l qo‘ygan kamchiliklarini to‘g‘irlash.
VII. Uyga vazifa:
Mavzuga doir testlar tuzib keling.
Amaliyot Dars ishlanma
Bugun men 6-d sinfga Informatika fanidan ochiq dars o‗tib berdim.
Mavzu: ―Scratch dasturida takrorlash amaliyotidan foydalanish‖
Ta‘limiy maqsad
Tarbiyaviy
maqasd
Rivojlantiruvchi
maqsad
Mashg„ulotning loyixasi
O‗quvchilarga Scratch dasturida takrorlash
operatorlaridan foydalanishni o‗rgatish va ularga sikl
operatorlarini tushuntirish.
O‗quvchilarning
mantiqiy
fikrlash
qobiliyatini
rivojlantirish va texnologiyaga bo‗lgan qiziqishlarini
oshirish.
O‗quvchilarning mustaqil ishlash, kreativ fikrlash va
algoritmik tafakkurini rivojlantirish, Scratch dasturida
animatsiyalar yaratish ko‗nikmalarini mustahkamlash..
Mashg‗ulot turi
Yangi bilim berish va amaliy ko‗nikmalarni shakllantirish
Kompetensiya
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish,
mantiqiy va algoritmik tafakkurni rivojlantirish
Mashg‗ulot usuli
Interfaol, tushuntirish, ko‗rsatma, muammoli ta‘lim
Metod
Amaliy ish, guruhli va individual ish, loyihalash metodi
Yangi bilimni o‟zlashtirish
Dars rejasi:
1. Tashkiliy qism (5 daqiqa) Salomlashish, davomadni tekshirish.
Dars mavzusi va maqsadini e‘lon qilish.
2. Yangi mavzu bayoni (15 daqiqa)
Scratchda takrorlash operatorlari: takrorla va abadiy takrorla bloklari haqida
tushuncha berish.
Takrorlash operatorlarining dasturlashdagi o‗rni va ahamiyatini tushuntirish.
Scratchda sikl operatorlari yordamida animatsiya yaratish misollarini ko‗rsatish.
3. Amaliy mashg„ulot (20 daqiqa) O‗quvchilar bilan birgalikda oddiy
shakl (masalan, kvadrat yoki yulduzcha) chizish uchun Scratch kod
yozish.
O‗quvchilarga mustaqil ish topshirish: "Sharcha sakrashi" animatsiyasini
yaratish.
Har bir o‗quvchining ishini kuzatish va yo‗nalish berish.
4. Natijalarni muhokama qilish (5 daqiqa)
O‗quvchilar tayyorlagan ishlarni ko‗rib chiqish va baholash.
O‗quvchilarga savollar berish va ularning tushunishini tekshirish.
5. Yakuniy xulosa va uyga vazifa (5 daqiqa)
O‗quvchilarning faoliyatini baholash.
Uyga vazifa: Scratchda turli shakllarni chizadigan dastur yozish.
Amaliy mashg‗ulot namunasi:
Vazifa: Kvadrat chizish
1. Scratchni oching va "Qahramon"ni tanlang.
2. Quyidagi kodni yozing:
takrorla (4 marta)
100 qadam yurish
90 gradus burilish
3. Ishga tushiring va natijani ko‗ring.
Xulosa: Ushbu dars orqali o‗quvchilar Scratch dasturida takrorlash
amaliyotidan samarali foydalanishni o‗rganadilar va o‗z loyihalarini
yaratishda qo‗llay oladilar.
Amaliyot Dars ishlanma
Bugun men 7-a sinfga Informatika fanidan ochiq dars o‗tib berdim.
Mavzu: ―Slaytga o`tish effektlarini qo`shish. Slaytlarga vaqt va audio
qo`shish‖
Ta‘limiy maqsad
Mashg„ulotning loyixasi
O‗quvchilarga slaydga o‗tish effektlarini qo‗shish
usullarini tushuntirish;
Tarbiyaviy
maqasd
O‗quvchilarda texnologiyalardan to‗g‗ri va samarali
foydalanish madaniyatini shakllantirish;
Rivojlantiruvchi
maqsad
O‗quvchilarning mustaqil ishlash va texnologiyalardan
samarali foydalanish ko‗nikmalarini rivojlantirish.
Mashg‗ulot turi
Yangi bilim berish
Kompetensiya
Axborot – kommunikatsion kompentensiya: O`quvchilar
Power-Point
dasturidan
samarali
foydalanishni
o`rganadilar
Induktiv (amaliyotdan nazariyaga qarab borish)
Mashg‗ulot usuli
Metod
Darsning borishi:
Kompyuter, proyektor
PowerPoint yoki shunga o‗xshash taqdimot dasturi
Tayyor slayd namunasi.
Yangi bilimni o‟zlashtirish
1. Tashkiliy qism (5 daqiqa)
Salomlashish, davomatni tekshirish
Dars mavzusi va maqsadini tushuntirish
2. Yangi mavzu bayoni (15 daqiqa)
Slaydga o‗tish effektlari:
PowerPoint dasturida "Transitions" bo‗limini ochish.
Har xil o‗tish effektlarini tanlash va ulardan foydalanish usullarini tushuntirish.
Slaydga vaqt sozlash:
"Transitions"
menyusida
"Duration"
bo‗limidan
foydalanish.
"Advance Slide" opsiyasi orqali vaqtni belgilash.
Slaydga audio qo‗shish:
"Insert" menyusidan "Audio" bo‗limini ochish.
Kompyuterdan yoki internetdan yuklangan audio faylni qo‗shish.
"Playback" bo‗limi orqali audio sozlamalarini o‗zgartirish.
3. Amaliy mashg„ulot (15 daqiqa)
O‗quvchilarga mustaqil ravishda slayd tayyorlash topshirig‗i berish.
Har bir o‗quvchi slaydlarga turli o‗tish effektlari, vaqt va audio qo‗shib ko‗rsatadi.
O‗qituvchi o‗quvchilarga yo‗l-yo‗riq berib boradi.
4. Mustahkamlash (5 daqiqa)
O‗quvchilardan o‗rganilgan mavzu bo‗yicha savol-javob o‗tkazish.
O‗quvchilarning ishlarini baholash va fikr-mulohazalar bildirish.
5. Yakuniy qism (5 daqiqa)
O‗quvchilarning dars haqidagi fikrlarini eshitish.
Keyingi darsda o‗rganiladigan mavzu haqida qisqacha ma‘lumot berish.
O‗quvchilarga uyga vazifa berish: slaydlarga o‗tish effektlari va audio qo‗shib
mustaqil taqdimot tayyorlash.
Kutilayotgan natija:
O‗quvchilar slaydlarga o‗tish effektlari qo‗shishni bilib oladilar;
Slaydlarga vaqt sozlash va audio qo‗shish bo‗yicha amaliy tajribaga ega
bo‗ladilar;
Mustaqil ravishda taqdimot yaratish ko‗nikmalariga ega bo‗ladilar.
‗ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN
VA
INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
RENESANS TA`LIM UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA IQTISOD FAKULTETI
―MATEMATIKA VA INFORMATIKA ‖ yo‗nalishi
502 -guruh talabasi
Mamadjonov Ilxomjonning
5-6-sinflar uchun
NAZORAT ISHI
TESTALRI
Nazorat ishi 1
1. Qulay usul bilan hisoblang.
(29,14+15,39) – 28,14
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________ 2.
Tenglamani yeching.
15,6: x =26
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Barcha bo‟luvchilarini toping. 1) 30
2) 17
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. 2 ga 5 ga 10 ga bo‟linadigan 3 tadan son yozing.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________ 5.
3 ga ham 9 ga ham bo‟linadigan 2 tadan son yozing.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Nazorat ishi 2
1. Tub va murakkab sonlarni ajrating.
42, 17, 19, 21, 41, 24, 22, 8
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. 24 va 64 sonlarni tub ko‟paytuvchisiga ajrating.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Ekub (24:42) toping
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. Ekuk (65:15) toping
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________ 5.
Hisoblang 614·905+2736:76.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________
Nazorat ishi 3
1. Kasrlarni qisqartiring
:
:
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Tenglamani yeching.
9
x
12
4
8
64
x 72
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Kasrlani umumiy maxrajga keltiring.
A)
A)
va
va
B)
va
B) va
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
12 y
4. Y=3 bo‟lsa
kasrning qiymatini toping. y 24
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Nazorat ishi 4
1.Amallarni bajaring.
A)
B)
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________
2. Ifodaning qiymatini toping.
4
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________
3. 20 ning qismini toping.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________
4. Berilgan sonlarga teskari sonlarni yozing.
2
:11
:
:
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________
5. Noto‟g‟ri kasr ko‟rinishida yozing.
2 :1 : 4 :5
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Amaliyot
Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil qilishning
nazariy asoslari maktabning o‗quvchilar bilan olib boradigan o‗quv
mashg‗ulotlaridan tashqari, xilmaxil ta‘lim-tarbiya ishlari sinfdan tashqari ishlar
nomini olgan. Sinfdan tashqari ishlar maktab ta‘lim-tarbiya jarayonining tarkibiy
qismi o‗quvchilarning bo‗sh vaqtlarini yo‗lga qo‗yish shakllaridan biridir.
Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar shaxsni har tomonlama kamol toptirish va uni
hayotga, aktiv faoliyatga tayyorlash uchun keng imkoniyatga ega. Bu ishlar
bolalarning qiziqishlariga muvofiq tarzda ko‗ngillilik asosida tashkil qilinadi.
To‗garaklar bir necha xilda bo‗lishi mumkin ekan:
a) fan to‗garaklari;
b) mohir qo‗llar to‗garaklari;
d) duradgorlik to‗garaklari;
e) sport to‗garagi;
g) badiiy to‗garak.
Bu to‗garaklarni o‗rta umumta‘lim maktablarida sinf rahbari va tarbiyaviy
ishlar tashkilotchisi uyushtiradi ekan. Sinf rahbari to‗garak rahbarlariga
yaqindan yordam beradi. Qiziqishlari, intilishlari bir xil bo‗lgan o‗z
o‗quvchilarini biror to‗garakka a'zobo‗lishga chorlaydi.Sinfdan va maktabdan
tashqari tashkil qilingan ishlar o‗quvchilar hayotidagi tarbiyaviy faoliyatni
to‗ldiradi. Ularning dunyoqarashi to‗g‗ri shakllanishiga, axloqiy kamol
topishiga ko‗maklashadi. Nazariy bilimlarni amaliyot, ishlab chiqarish bilan
chambarchas bog‗lanishiga zamin yaratadi. Sinfdan va maktabdan tashqari
ishlarga rahbarlik qiluvchi tashkilotchilarning vazifalari ham ko‗p qirralidir
Maktabda tarbiyaviy ishlarni aniq rejalashtirmasdan uning mazmuni, shakl va
usullarini aniqlamasdan, ma'lum bir tizimgasolmasdan turib ko‗zda tutilgan
maqsadga erishish qiyin. Sinfdan tashqari ishlarning tarbiyaviy ta'siri ko‗p
darajada o‗quv jarayonini tashkil etish saviyasiga hamda o‗quvchilar
jamoasining xilma-xil ishlarni qanday yo‗lga qo‗yishiga bog‗liqdir. Sinfdan
tashqari faoliyat majburiy dastur bilan chegaralanmaydi, balki yoshlari har xil
o‗quvchilarni ixtiyoriy ravishda birlashtiradi. Ularning tashabbusi asosida
ishlarni amalga oshiradi, fanga qiziqtiradi, ularni axborot texnologiyalari
muhitiga olib kiradi.
Amaliyot
Hozirgi kunda maktablarda fan to‗garaklarni tashkil etish bo‗yicha
yo‗riqnoma mavjud emas ekan. O‗quvchilarni to‗garakka qabul qilishda
ularni yoshlarini, qiziqishlarini hisobga olinadi. Har bir to‗garak a'zosi o‗quv
yili moboynida to‗garakdan chiqib ketishi, boshqa to‗garakka a‘zo bo‗lishi
va xohishi bo‗yicha bir vaqtning o‗zida bir nechta to‗garakda ishtirok etish
huquqiga ega ekan.
To‗garak rahbari quyidagi hujjatlarni yuritishi mumkin ekan:
• To‗garakning yillik taqvim rejasi (past o‗zlashtiruvchi va iqtidorli
o‗quvchilar uchun)
• To‗garak mashg‗ulotlar jurnali
• O‗quvchilar ota-onasining arizasi
To‗garak ish rejasi ikki ko‗rinishda tuziladi. 1-past o‗zlashtruvchi
o‗quvchilar uchun alohida. 2-iqtidorli o‗quvchilar uchun alohida. Ish reja
maktab direktori tomonidan tasdiqlanishi va unga pechat bosilgan bo‗lishi
kerak. Shuningdek, ish reja maktabning MMIBDO‗ va to‗garak rahbari
tomonidan ham imzo qo‗yilib tasdiqlanishi kerak bo‗lar ekan.
To‗garak uchun ixtiyoriy ravishda quyidagi hujjatlar yuritilishi mumkin:
• Mashg‗ulotlar ishlanmasi • To‗garak tadbirlaridan lavhalar
• Ko‗rgazmali qurollar.
To‗garak jurnaldagi yozuvlar aniq, tartibli va muntazam olib borilishi
kerak. Jurnalga to‗garak rahbari o‗zi olib boradigan to‗garakning nomini,
muasasa rahbari tomonidan tasdiqlangan to‗garak mashg‗uloti jadvalini,
to‗garak rahbarining ismi va familiyasini, otasining ismi, to‗garak
sardorining to‗liq ismi familiyasini yozib qo‗yishi kerak.
To‗garak ishini hisobga olish uchun jurnalda betlar ajratilgan bo‗lib, unda
to‗garak a'zolari tarkibi ismi familiyasi to‗liq, mashg‗ulotlar mavzusi,
to‗garak ishining bajarilgan soati va muddati jadvalga muvofiq ko‗rsatiladi.
Direktor o‗rinbosarlari fan o‗qituvchilari tomonidan olib boriladigan
to‗garak hujjatlarini to‗g‗ri yuritilishini muntazam ravishda nazorat qilib
boriladi ekan.
Amaliyot
Bo‗sh o‗zlashtiruvchi o‗quvchilarni mustaqil ishlashga o‗rgatish yaxshi
samara beradi ekan. Mustaqil faoliyat insonni ziyrak va hozirjavob qiladi
ekan. Bu faoliyat maktab o‗quvchilarida ta‘limga uyg‗un holda rivojlanishi
kerak ekan. Buning uchun, avvalo, o‗quvchilarni mustaqil faoliyatga ruhan
tayyorlash, ularda biror ishni qila olishga va shu ishni sifatli bajarishiga
ishonch uyg‗otish lozim deb o‗ylayman.
Mustaqil ish turlari, avvalo, o‗qituvchi tomonidan puxta o‗ylangan, ta‘lim
maqsadiga yo‗naltirilgan va davomiy bo‗lishi kerak. Bunda har bir
o‗quvchining imkoniyati hisobga olinishi, yosh xususiyati, qiziqishlari ham
e‘tibordan chetda qolmasligi kerak ekan. O‗quvchilarni aqliy rivojlantirish
shartlaridan biri topshiriqlarni to‗la ―eslab qolib‖ bajarishdir. Bunda
bajariladigan ishning maqsadini tushungan(tasavvur qilgan) holda uning
rejasini belgilash va ish usulini tanlash, yo‗l qo‗yilgan xatolarni mustaqil
topa olish va uni tuzata bilishlariga alohida e‘tibor beriladi. O‗quvchilarning
topshiriqlarni tez, to‗g‗ri bajarishi uchun qulay usullarni tanlash,
yo‗naltiruvchi savollar berib, tayanch so‗zlar tavsiya etish foydalidir.
Amaliyot
Bugungi kunda yosh mutaxassislarni har tomonlama shakllantirishga
e‘tibor avvalgiga nisbatan tezlashtirish ehtiyoji zamon talabiga aylandi, ularni
kasbiy faoliyatini oshirishga qaratilmoqda. Tarixiy sharoitlarining o‗zgarishi
borasida to‗plangan tajribalarni yoshlar ongiga yetkazish shakllari ham
o‗zgarib bormoqda. Ustoz-shogird an‘anasida ustoz va shogirdlar o‗rtasidagi
ko‗p tomondan foydalanish, bilim va tajriba almashish, boshqarish va yopish
imkoniyatlari, muhokama qobiliyatini rivojlantirish, loyihalarni amalga
oshirish, ish bilan bog‗liq muammolarini hal qilish, motivatsiyani oshirish
jarayonlarida yaxshi natijalarga erishiladi.
Ustoz-shogird an‘anasining afzalliklari.
• Ustozlar har bir shogirdga individual yondashuv qo‗llab, ularning kuchli va
zaif tomonlarini aniqlab, mos ravishda yo‗naltiradilar.
• Shogirdlar bevosita ustozlarining nazorati ostida ishlash orqali tezroq
o‗rganadilar va kamchiliklarini tezda bartaraf etadilar.
• Amaliy
mashg‗ulotlar
orqali
shogirdlar
o‗z
ko‗nikmalarini
mustahkamlaydilar va murakkab vazifalarni bajarishga tayyor bo‗ladilar.
Amaliyot
• Ustozlar sifatni nazorat qilib, shogirdlarning ish sifatini oshirishga yordam
beradi.
Bu esa mijozlarning qoniqishini ta‘minlaydi.
• Ustozlar shogirdlarga ijodiy yondashuv va yangi g‗oyalarni o‗rgatish orqali
ularning ijodiy potensialini rivojlantiradilar.
Xulosa qilib aytganda, ustoz-shogird an'anasi ta‘lim jarayonida shaxsiy
yondashuvni ta'minlash, amaliy ko‗nikmalarni o‗rgatish, kasbiy an'analarni
saqlab qolish, muvaffaqiyatli kasbiy o‗sish, professional aloqalar tizimini
shakllantirish va rahbarlik salohiyatini rivojlantirish kabi keng qamrovli
afzalliklarga ega.
Amaliyot davri davomida barcha ishlarni ustoz-shogird an‘anasi asosida
amalga oshirdim.
Pedagogik kengash tarkibi umumta‘lim muassasasi direktori, uning
oʻrinbosarlari va pedagog хodimlardan iborat boʻlar ekan. Umumta‘lim
muassasasining har bir pedagog хodimi ishga qabul qilingan paytdan boshlab
pedagogik kengashning a‘zosi hisoblanadi. Pedagogik kengash yigʻilishi har
chorakda kamida bir marta oʻtkaziladi ekan. Zaruratga koʻra, navbatdan
tashqari yigʻilishlar oʻtkazilishi ham mumkin ekan.
Umumta‘lim muassasasida pedagogik kengash faoliyatiga oid quyidagi
hujjatlar boʻlishi lozim ekan. Bular:
• хalq ta‘limi muassasalari faoliyatini metodik ta‘minlash va tashkil etish tuman
(shahar) boʻlimining buyrugʻi bilan tasdiqlangan Umumiy oʻrta ta‘lim
muassasasining pedagogik kengashi toʻgʻrisidagi nizom;
• pedagogik kengashning tasdiqlangan ish rejasi;
• pedagogik kengash yigʻilishi bayonnomalarini qayd etish daftari;
• pedagogik kengash yigʻilishi bayonnomalari;
Amaliyot
• pedagogik kengash yigʻilishida muhokama qilingan masalalar yuzasidan tahliliy
materiallar.
Pedagogik kengash yigʻilishi bayonnomalarini qayd etish daftari doimiy
ravishda, tahliliy materiallar va boshqa hujjatlar esa 3 yil mobaynida
saqlanadi hamda tegishli arхivga topshiriladi ekan.
Amaliyot
Umumiy o‗rta ta‘lim maktablarida boshlang‗ich ta‘lim, sinf rahbarlari
yo‗nalishi hamda fanlar yoki bir-biriga yaqin bo‗lgan fanlar turkumi
bo‗yicha metodbirlashmalari faoliyat ko‗rsatadi. Metodbirlashma umumiy
o‗rta ta‘lim maktablarida metodik xizmat ko‗rsatish tuzilmasining bir bo‗limi
hisoblanadi ekan.
Metodbirlashma ishi maktab pedagogika kengashi qarori asosida tashkil etiladi,
uning ish rejasi metod kengash tomonidan tasdiqlanadi ekan.
Metodbirlashmalar o‗z faoliyatida O‗zbekiston Respublikasining ―Ta‘lim
to‗g‗risida‖gi qonuni, xalq ta‘limi boshqaruvi organlari va ta‘lim muassasasi
tomonidan tasdiqlangan me‘yoriy hujjatlar hamda Nizomga amal qiladi ekan.
Metodbirlashmalar o‗z-o‗zini boshqarish shaklida tashkil etilib, quyidagi
maqsadni amalga oshiradi ekan:
• o‗qituvchilarning kasbiy va metodik mahoratini hamda malakasini
oshirish;
• o‗quvchilarga beriladigan ta‘lim va tarbiya jarayonini zamonaviy
pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etilishini ta‘minlash borasida
o‗zaro tajriba almashish;
• ijodkorlik yo‗nalishidagi izlanishlarni rivojlantirish va birlashtirish;
• o‗qituvchining darsiga, tarbiyaviy soatiga, darsdan tashqari tadbirlariga
qo‗yiladigan yagona talablarni ishlab chiqish va ta‘lim-tarbiya
jarayonida tatbiq etilishini ta‘minlash.
Amaliyot
Ta‘limda axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini va metodlarni
qo‗llaganda o‗quvchi eshitish, ko‗rish, ko‗rganlari asosida mustaqil fikrlash
imkoniyatiga ega bo‗ladi. Ta‘lim jarayonida axborot kommunikatsiya
texnologiyalari va turli metodlardan foydalangan holda darslarni interfaol
usullarda tashkillashtirish uchun ma‘lum bir shart – sharoitlar mavjud.
Shunday ekan, axborot kommunikatsion ta‘lim texnologiyalaridan samarali
foydalanish hozirgi zamon yutuqlariga asoslangan holda davr talabiga mos
keladigan pedagogik mahoratning nazariy amaliy asoslarini hamda uning
shakllanish jarayonini yaratish eng dolzarb vazifalardandir.
Matematika va Informatika fanini o‗qitish va o‗rganishda qo‗llaniladigan bir
nechta samarali metodlar mavjud. Quyida ba‘zi metodlar keltirilgan:
Dastlabki nazariyani tushuntirish (teoriyaga asoslanish):
O‗quvchilarga yangi mavzu yoki kontseptsiyani tushuntirishdan oldin,
asosiy tushunchalarni va formulalarni yaxshi tushunib olishlariga yordam
berish.
Amaliy mashqlar (praktik mashg‗ulotlar):
Matematika va Informatika fani amaliyotga asoslangan. Har bir nazariyani
tushuntirgandan so‗ng, unga tegishli amaliy mashqlarni bajarish
o‗quvchilarning tushunishini mustahkamlashga yordam beradi. Bosqichmabosqich yondashuv:
Murakkab masalalarni bosqichma-bosqich yechish. Har bir qadamni
o‗rgatish orqali o‗quvchilar masalani yaxshiroq tushunib, yechimga yetib
borishadi.
Vizual materiallar va grafiklar:
Grafiklar, diagrammalar va vizual materiallar matematik tushunchalarni
o‗rganishda juda foydali. Masalan, funksiya grafigini chizish orqali
o‗quvchilarga funksiyaning xususiyatlarini yaxshiroq tushuntirish mumkin.
Guruh ishlari:
O‗quvchilarni kichik guruhlarga bo‗lib, ularga birgalikda matematik
masalalarni yechish uchun imkoniyat berish. Bu yondashuv o‗quvchilarga
bir-biridan o‗rganish imkonini yaratadi.
Mavzuga oid masalalar orqali bog‗lash:
O‗quvchilarga hayotiy masalalar yoki real dunyo misollari orqali
Matematika va Informatikani tushuntirish. Masalan, moliyaviy hisob-kitoblar,
o‗lchovlar yoki tadqiqotlar kabi misollarni keltirish. Qayta aloqa:
O‗quvchilarning ishlari haqida tez-tez fikr bildirish va ularning xatolarini
to‗g‗rilash.
Bu o‗quvchilarga o‗zlarini takomillashtirishga yordam beradi.
O‗yinlar va interaktiv vositalar (games and interactive tools):
Matematika va Informatika fani uchun mo‗ljallangan interaktiv o‗yinlar
yoki dasturlar orqali o‗quvchilarga o‗qish jarayonini yanada qiziqarli va
samarali qilish mumkin.
Bu metodlar yordamida Matematika va Informatika fanini o‗qitish
jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilish mumkin. O‗qituvchilar
o‗quvchilarning turli ehtiyojlarini inobatga olib, ushbu metodlarni
kombinatsiyalash orqali o‗qish tajribasini yaxshilashlari mumkin.
Amaliyot
Bugun men amaliyot o‗tash uchun maktabga vaqtida yetib keldim.
Amaliyot rahbarim bilan bugungi ishlar rejasini tuzib oldik. Darslar
boshlangandan so‗ng sinf xonasiga kirib, dars o‗tish jarayonlarini boshlab
odik. Maktabdagi darslarimiz tugagach To`rayev Sayyod amaliyot rahbarim
bilan Matematika va Informatika fan to‗garaklarini ham o‗tdik.
To‗garak jarayonida o‗quvchilardan o‗tilgan mavzu bo‗yicha savol javob
jarayonlarini o‗tkazdik. O‗quvchilarga Matematika murakkab kasrlarga doir
misollar ishlab kelishni topshiriq qilib berdik.
Amaliyot
Bugun amaliyot davrida bajarilishi kerak bo‗lgan ishlarni yakunladim. O‗z
oldimga qo‗ygan maqsadimga ozmi ko‗pmi erishdim deb o‗ylayman.
Maktabda amaliyotni o‗tashda o‗quvchilar tomonidan amaliyot kundaligi
yuritildi. Kundalik kasbiy ta‘lim tashkiloti tomonidan tasdiqlangan holda
berildi va amaliyot o‗tash davrida kundalikka amaliyot dasturi asosida kunlik
bajargan ishlari va mustaqil ish topshirig‗i bajarilishi to‗g‗risida qisqacha
ma‘lumotlarni yozib borildi.
Amaliyot yakunida maktab tomonidan amaliyot o‗taganligim to‗g‗risida
tavsifnoma berildi.
Mening amaliyot kundaligim va hisobotlarim amaliyot rahbarim tomonidan
ta‘lim tashkilotining arxiviga topshiriladi.
Amaliyot
Bugungi ish rejam ochiq dars uchun internet materiallari tayyorlash
bolganligi uchun bo‗lajak ochiq darsimga oid internet materiallarini topladim
va quyida havolalarini taqdim etaman.
•
https://zenodo.org/record/6949614/files/TA%27LIM%20FIDOYILARIIyu
l2022_1-qism-200-205.pdf
•
https://t.me/s/ochiq_darslar?before=326
•
http://Matematika
va
Informatikabdullayeva.zn.uz/category/darsishlanmasi/
•
https://625-maktab.uz/o039qituvchilarga/ochiq-darslarishlanmalari/189oddiykasrlar-mavzusida-4-sinfda-Matematika
va
Informatika-fanidan-darsishlanmasi-.html
•
https://arxiv.uz/uz/documents/dars-ishlanmalar/algebra/2-sinf-Matematika
va Informatika-kopaytirish-dars-ishlanma
•
https://jdpu.uz/wp-content/uploads/2022/06/4-ociq-dars-Giyosova-Z.T..pdf
Amaliyot
Bugun amaliyotning ohirgi kuni. Men maktabga borib oxirgi marta dars
mashg‗ulotlarini kuzatdim. O‗quvchilar bilan birga bajargan vazifalarimizni
ham yakunladik. Amaliyot so‗ngida Amaliyot kundaligimni to‗ldirib
bo‗ldim. Tashkilot tomonidan barcha hujjatlarimni tasdiqlatib oldim.
Amaliyot rahbarim tomonidan esa barcha hujjatlarimni imzolatib oldim.
Amaliyot so‗ngida amaliyot rahbarim To`rayev Sayyod kelajakdagi faoliyatimga
zafarlar tilab qoldi.
Men bunday jamoa bilan ishlaganimdan faxrlandim!.
Men amaliyot yakunida amaliyot kundaligini maktabdan biriktirilgan
ustozga imzolatib oldim. Bunda amaliyot rahbarim kundalikning to‗g‗ri
yurutilganligi, bajarilgan ishlarning samarali tashkil etilganligi va ularning
ijrosini qattiq nazorat ostiga oldi.
Men amaliyot davrida amaliyot rahbarim To`rayev Sayyod ustozdan ta‘lim
tuzilishi, maktabda o‗quvchilar bilan ishlash, darsliklar bilan ishlash,
tarbiyaviy ishlar, to‗garaklar faoliyati va eng asosiysi o‗qituvchilikning
sharafli jihatlarini o‗rganib oldim. Univeritet talabalarining malakaviy
amaliyoti to‗g‗risidagi nizomning beshinchi bandiga asosan amaliyot hisoboti
yuritdim unga asosan quidagi ishlarni amalga oshirdim;
• Yozma ravishda hisobot tayyorlash;
• Amaliyot
davrida
bajarilgan
muayyan
ishlar
to‗g‗risida ma‘lumotlar;
• Amaliyot obyekti haqida qisqacha izoh;
• Hayot faoliyati havfsizligi to‗g‗risidagi masalalar;
• Amaliyot natijalari bo‗yicha xulosa va takliflarni o‗z ichiga oladi.
Umumiy hisobot
Men Mamadjonov Ilxomjon, Matematika-Informatika yo`nalishi 5- kurs talabasi
04.11.2024 - yildan 22.03.2025 yilgacha Toshkent viloyati Bo`stonliq tumani
Xo`jakent qishlog`i 18-IDUM maktabi, Ergashov Muhammad boshchiligidagi
maktabda amaliyot o‗tadim.
1. Kirish
Pedagogik amaliyot pedagogik faoliyat asoslari bilan tanishib, nazariy bilimlarimni
amaliyotda qo‗llash, dars berish malakasini shakllantirishga xizmat qiladi. Mazkur
amaliyot davomida men 5- va 6-sinflarda o‗z fanim bo‗yicha kuzatishlar olib bordim,
darslarda ishtirok etdim, dars mashg‗ulotlarini o‗tkazdim va sinf rahbarlik faoliyati
bilan tanishdim.
2. Amaliyot jarayonida bajarilgan ishlar
2.1. Maktab bilan tanishish
Amaliyot boshida maktabning ichki tartib-qoidalari, pedagogik jamoa faoliyati, o‗quv
rejasi va ta‘lim sifati bilan tanishdim.
2.2. Dars kuzatishlari
Amaliyotning ilk haftalarida ustoz-pedagoglar darslarini kuzatdim. Kuzatish natijasida
dars tuzilmasi, metodik usullar, o‗quvchilar bilan individual ishlash yo‗llari haqida
tasavvur hosil qildim.
2.3. Mustaqil dars o'tkazish
5- va 6-sinflarda Matematika va Informatika fanidan 10 ta mustaqil dars
mashg‗ulotini o‗tkazdim. Darslarimda interaktiv metodlardan foydalandim,
o‗quvchilarni qiziqtirishga harakat qildim. Har bir dars uchun reja, konspekt,
ko‗rgazmali materiallar tayyorladim.
2.4. Sinfdan tashqari ishlar
Sinf rahbari bilan hamkorlikda tarbiyaviy soatlarda ishtirok etdim. O‗quvchilar bilan
ma‘naviy-ma‘rifiy suhbatlar olib bordim. Sport va madaniy tadbirlarda faol
qatnashdim.
3. Tahlil va xulosalar
Amaliyot davomida o‗qituvchilik kasbi jiddiy mas‘uliyat talab qiladigan, sabr-toqat,
bilim va pedagogik mahorat asosida qurilgan kasb ekanligiga amin bo‗ldim. Darslarni
rejalashtirish, sinfdagi muhitni boshqarish, o‗quvchilar bilan muloqot qilish bo‗yicha
muhim tajriba orttirdim.
4. Taklif va tavsiyalar Har bir talaba uchun tajribali pedagog biriktirilsa, o‗quv
jarayoni samarali bo‗ladi.
Darslarni videoga yozish va tahlil qilish imkoniyati yaratilsa, o‗z ustimizda
ishlashga ko‗maklashadi. Xulosa:
Mazkur pedagogik amaliyot men uchun katta hayotiy va kasbiy tajriba maktabi
bo‗ldi. Kelajakda yaxshi pedagog bo‗lishim uchun asos yaratdi.
Talaba imzosi: ___________ Abdullayeva Sarvara
Sana: 22.03.2025
Renesans ta`lim Unversiteti
Matematika va Informatika
yo‗nalishi (sirtqi) 501-guruh talabasi
Abdullayeva Sarvara
Nurafshon shaxar 57-umumiy o’rta ta’lim
maktabida o’tkazgan
pedagogik
amaliyot faoliyatiga maktab ma‘muriyati
tomonidan
TAVSIFNOMA
Abdullayeva Sarvara Ulug’bek qizi Nurafshon Shaxar 57-umumiy o’rta
ta’lim maktabida 04.11.2024 yildan 22.03.2025 – yilgacha
pedagogik
amaliyotni o‗tadi. Amaliyotchi Abdullayeva Sarvara maktabimizning oliy
ma‘lumotli Informatika fani o‗qituvchisi To`rayev Sayyod ustozlik qildi.
Ushbu pedagogik amaliyot davrida u yuksak bilim va namunali xulqga ega
ekanligini namoyon qildi. U o‗zining vazifalariga jiddiy yondashdi va ularni
qunt bilan bajarishga harakat qildi.
Abdullayeva Sarvara maktabda bo‗lib o‗tadigan barcha tadbirlariga faol
qatnashdi.
Maktabimizning ustoz va o‗qituvchilari o‗rtasida hurmat va e‘tiborga sazovor
bo‗ldi.
Abdullayeva Sarvara pedagogik amaliyotni o’tash davrida 57-umumiy o’rta
ta’lim maktabning ichki tartib qoidalariga to‗liq rioya qildi.
Renesans ta`lim Unversitetiga taqdim etish uchun berildi
Maktab direktori:
A.S.Tursunbayev