TERMIZ IQTISODIYOT VA SERVIS UNIVERSITETI IQTISODIYOT VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI Iqtisodiyot yo’nalishi Kurs ishi FAN:,,Iqtisodiy siyosatga kirish” Mavzu:,, Iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizmi” Bajardi: S.iqt-31-22 guruh talabasi Sultonova Rohat Toshkent-2024 REJA: 1.Kirish………………………………………………………………………3 2.Iqtisodiy siyosatning nazariy asoslari……………………………………...5 3.Xalqaro moliya tizimining shakllanishi va rivojlanishi……………………5 4.Iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o'zaro aloqadorligi…………….6 5.Tahlil va amaliy tadqiqot…………………………………………………...7 6.Xulosa………………………………………………………………………8 7.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati………………………………………....9 2 KIRISH Iqtisodiy siyosat har bir davlatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyotini ta'minlash uchun olib boradigan chora-tadbirlar tizimidir. Hozirgi globallashuv davrida xalqaro moliya tizimi iqtisodiy siyosatning muhim qismi hisoblanadi. Bu kurs ishida iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi aloqadorlik va ularning davlat iqtisodiyotiga ta'siri tahlil qilinadi. Hozirgi kunda jahon iqtisodiyoti globallashuv jarayonlarini boshidan kechirayotgan bir davrda, iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik tobora kuchayib bormoqda. Davlatlarning ichki iqtisodiy siyosatlari global moliyaviy oqimlarga ta'sir ko‘rsatish barobarida, xalqaro moliya institutlari va bozorlarining dinamikasi ham milliy iqtisodiy siyosatga bevosita ta'sir qiladi. Shu sababli, iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Xalqaro moliya tizimi global iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashda muhim o‘rin tutadi. Bu tizim davlatlar o‘rtasidagi savdo va investitsiya aloqalarini rivojlantirish, moliyaviy oqimlarni samarali boshqarish hamda moliyaviy inqirozlarning oldini olish kabi vazifalarni bajaradi. Shu nuqtayi nazardan, iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi o‘zaro ta'sir mexanizmlarini tahlil qilish orqali davlatlarning iqtisodiy rivojlanish strategiyalarini takomillashtirish mumkin. Ushbu kurs ishi doirasida iqtisodiy siyosatning asosiy tamoyillari, xalqaro moliya tizimining tuzilmasi hamda ularning o‘zaro ta'siri chuqur tahlil qilinadi. Tadqiqot davomida turli davlatlarning iqtisodiy siyosati va xalqaro moliyaviy institutlar faoliyati o‘rganilib, O‘zbekiston misolida iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlik tahlil qilinadi. Tadqiqotning asosiy maqsadi iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni aniqlash va ularning iqtisodiy barqarorlikka ta'sirini baholashdan iborat. Shu bilan birga, tadqiqot jarayonida quyidagi vazifalar belgilangan: • Iqtisodiy siyosatning nazariy asoslarini o‘rganish; 3 • Xalqaro moliya tizimining asosiy tarkibiy qismlarini aniqlash; • Turli davlatlarning iqtisodiy siyosati va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni tahlil qilish; • O‘zbekiston misolida iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimining o‘zaro ta'sir mexanizmlarini aniqlash. Tadqiqot usullari sifatida tahlil, taqqoslash va statistik metodlardan foydalaniladi. Natijalar asosida esa iqtisodiy siyosatni takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish ko‘zda tutilgan. Ushbu tadqiqotning amaliy ahamiyati shundaki, u O‘zbekistonning xalqaro moliyaviy integratsiyasini kuchaytirish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi. Mazkur kurs ishi orqali iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlash va uni mustahkamlashga qaratilgan takliflar ishlab chiqilishi rejalashtirilgan. 4 Iqtisodiy siyosatning nazariy asoslari 1.1 Iqtisodiy siyosat tushunchasi va uning maqsadlari: Iqtisodiy siyosat – bu davlat tomonidan iqtisodiy jarayonlarni boshqarish, ijtimoiy farovonlikni oshirish va barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlashga qaratilgan choralar majmuasidir. Uning asosiy maqsadlari: iqtisodiy o'sish, bandlik darajasini oshirish, inflyatsiyani nazorat qilish va xalqaro savdoni rivojlantirishdir. 1.2 Iqtisodiy siyosatning asosiy yo‘nalishlari: Iqtisodiy siyosat quyidagi yo'nalishlarni o'z ichiga oladi: • Fiskal siyosat – davlat byudjeti va soliqlar orqali iqtisodiyotni tartibga solish. • Monetar siyosat – markaziy bank orqali pul massasini va foiz stavkalarini boshqarish. • Tashqi iqtisodiy siyosat – eksport va import, valyuta kurslari va xalqaro savdoni boshqarish. 1.3 Davlatning iqtisodiy siyosatdagi roli: Davlat iqtisodiy jarayonlarga turli vositalar orqali ta'sir ko'rsatadi: qonunchilik, moliyaviy rag'batlantirish, soliqlar va subsidiyalar. Bu vositalar orqali iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashga qaratilgan siyosat yuritiladi. Xalqaro moliya tizimining shakllanishi va rivojlanishi 2.1 Xalqaro moliya tizimi tushunchasi: Xalqaro moliya tizimi – bu davlatlar o'rtasidagi moliyaviy munosabatlarni tartibga soluvchi institutsional va huquqiy mexanizmlar majmuasidir. Bu tizim xalqaro to'lovlar, valyuta kurslari va kapital harakatini boshqaradi. 5 2.2 Xalqaro moliya institutlari: Asosiy xalqaro moliya institutlariga quyidagilar kiradi: • Xalqaro Valyuta Jamg'armasi (XVJ) – global moliyaviy barqarorlikni ta'minlash uchun a'zo davlatlarga moliyaviy yordam ko'rsatadi. • Jahon banki – rivojlanayotgan mamlakatlarga iqtisodiy islohotlar va infrastrukturaviy loyihalarni moliyalashtirishda yordam beradi. 2.3 Xalqaro moliyaviy munosabatlarning rivojlanish bosqichlari: Xalqaro moliya tizimi Bretton-Vuds tizimidan boshlab, zamonaviy global moliyaviy integratsiyaga qadar rivojlanib keldi. 1970-yillarda valyuta kurslarining erkin suzib yurishi va moliyaviy bozorlardagi liberallashtirish jarayonlari global iqtisodiyotga kuchli ta'sir ko'rsatdi. Iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o'zaro aloqadorligi 3.1 Iqtisodiy siyosat va globalizatsiya jarayonlari: Globalizatsiya jarayonida iqtisodiy siyosat xalqaro bozorlarga integratsiyalashuvda muhim rol o'ynaydi. Davlatlar o'z iqtisodiy siyosatini xalqaro moliya institutlari talablari va global bozor sharoitlariga moslashtiradi. 3.2 Xalqaro moliyaviy inqirozlar va ularning iqtisodiy siyosatga ta'siri: 1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozi va 2008-yilgi global moliyaviy inqiroz davlatlarning iqtisodiy siyosatiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Ko'plab davlatlar moliyaviy barqarorlikni saqlash uchun yangi siyosat choralarini ishlab chiqishga majbur bo'ldi. 6 3.3 O'zbekistonning xalqaro moliya tizimidagi o'rni va ishtiroki: O'zbekiston mustaqillik yillarida xalqaro moliya institutlari bilan hamkorlikni kengaytirdi. Ayniqsa, XVJ va Jahon banki kabi tashkilotlar bilan aloqalar iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda muhim rol o'ynadi. Tahlil va amaliy tadqiqot 4.1 O'zbekiston iqtisodiy siyosatining xalqaro moliya tizimiga integratsiyasi: O'zbekiston so'nggi yillarda ochiq iqtisodiyotni rivojlantirishga e'tibor qaratmoqda. Xalqaro moliya institutlari bilan hamkorlikda qator investitsion loyihalar amalga oshirilmoqda. 4.2 So'nggi yillarda olib borilgan iqtisodiy islohotlar tahlili: Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida O'zbekistonda soliq islohotlari, tadbirkorlikni qo'llabquvvatlash va valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha muhim qadamlar qo'yildi. 4.3 O'zbekistonning xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorligi: XVJ, Jahon banki va Osiyo taraqqiyot banki bilan hamkorlik doirasida mamlakatda qator infratuzilma va ijtimoiy loyihalar amalga oshirilmoqda. 7 XULOSA Iqtisodiy siyosat va xalqaro moliya tizimi o'zaro chambarchas bog'liq bo'lib, ularning samarali integratsiyasi davlat iqtisodiyotini mustahkamlashga xizmat qiladi. O'zbekistonda iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish va xalqaro moliya bozorlarida faol ishtirok etish tavsiya etiladiso'nggi yillarda olib borilgan islohotlar mamlakat iqtisodiyotining xalqaro moliya tizimiga integratsiyasini jadallashtirdi. Kelgusida moliyaviy barqarorlikni saqlash va investitsiyalarni jalb qilish uchun xalqaro hamkorlikni kengaytirish, shuningdek, innovatsion yondashuvlarni rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. 8 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI 1. Xalqaro Valyuta Jamg'armasi hisobotlari. 2. Jahon banki ma'lumotlari. 3. O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va Moliya vazirligi materiallari. 4. Ilmiy maqolalar va iqtisodiy tahlillar. 9