TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
VINSCHOOL IMPERIA
BÀI NGHIÊN CỨU MÔN NGỮ VĂN
ĐỀ TÀI: SO SÁNH GIỮA ĐIỂM TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC NHAU
GIỮA NHÂN VẬT HECTOR TRONG HECTOR TỪ BIỆT
ANDROMACHE VÀ ĐĂM SĂN TRONG ĐĂM SĂN ĐI BẮT NỮ
THẦN MẶT TRỜI.
LÊ HOÀNG NGÂN-10A6
TP. Hải Phòng, ngày 18 tháng 9 năm 2024
So sánh giữa điểm tương đồng và khác nhau giữa nhân vật Hector trong
Hector từ biệt Andromache và Đăm Săn trong Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời.
ĐẶT VẤN ĐỀ:
Iliad, hay “Bài ca thành Ilion”, là một thiên sử thi Hy Lạp cổ đại được cho là của
Homer sáng tác. Sử thi được viết bằng ngôn ngữ Hy Lạp Homer, hay ngôn ngữ Hy Lạp
sử thi, theo thể sáu nhịp daktylos1, và kể về một số sự kiện quan trọng trong cuộc chiến
thành Troia (Ilion). Bản chép tay sử thi sớm nhất có niên đại từ khoảng thế kỷ thứ 8
TCN.Theo truyền thuyết Hy Lạp cổ đại, cặp sử thi Iliad và Odyssey được sáng tác hoặc
biên soạn bởi nhà thơ mù Homer. Tuy nhiên, có nhiều tranh cãi xung quanh tính lịch sử
của Homer. Kể từ thời cổ đại, các thông tin về danh tính và gốc gác của Homer đều rất
mơ hồ. Homer cũng có thể là một biệt danh hoặc là một nhóm tác giả. Sử thi Đăm Săn,
hay “Bài ca chàng Đăm Săn”, nói về các nét văn hoá, tập tục của những đồng bào vùng
Tây Nguyên. Tác phẩm được nhiều người sưu tầm, tuy lời kể có khác nhau ít nhiều,
nhưng cốt truyện tương đối giống nhau. Các sử thi đều có tuyến nhân vật và mô típ
truyện tương đồng nhau, với hình ảnh hai nhân vật anh hùng đại diện cho chính nghĩa
chiến đấu lại cái ác. Qua đó, ta thấy được rằng việc xây dựng hình ảnh nhân vật rất quan
trọng, đóng góp rất lớn trong việc xây dựng và phát triển cốt truyện.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
A. Những điểm tương đồng giữa ngoại hình của hai nhân vật.
Đầu tiên, phải nói đến ngoại hình của hai nhân vật. Hector, con trai của Vua
Priam và hoàng hậu Hecuba, đấng phu quân của nàng Andromache, là người gánh vác
trọng trách của cả thành Troy lên vai mình. Chàng được nhà biên niên sử Cơ đốc giáo
vào thế kỷ thứ sáu Malalas mô tả trong tài liệu của ông về Niên đại (Chronology2) là
"da ngăm đen, cao, rất vạm vỡ, khỏe mạnh, mũi đẹp, tóc xoăn, râu đẹp, nheo mắt, khiếm
khuyết về giọng nói, chiến binh cao quý, đáng sợ, giọng trầm". Trong khi đó, trong tài
liệu về Dares người Phrygian và cả tài liệu về vị linh mục kiêm tác giả của cuốn “Daretis
Phrygii de excidio Troiae historia” (tạm dịch: Sự sụp đổ của thành Troy của Daretis
Phrygia), Hector đã được mô tả là "[…] nói hơi ngọng. Nước da trắng, tóc xoăn. Mắt
chớp chớp hấp dẫn. Ông là người nhanh nhẹn, đẹp trai, vui vẻ, luôn đứng về phía người
dân và mưu cầu hạnh phúc." Trong khi đó, người sáng tác ra chính sử thi, Homer, đã
1
Tiếng Anh còn gọi là Dactyl, một dạng thể thơ bao gồm một âm tiết dài và một âm tiết ngắn.
Niên đại, hay còn gọi là “Chronographia” trong 18 cuốn sách là sự tổng hợp lịch sử từ thời kỳ Sáng tạo,
khoảng 5500 BC-4000 BC, đến những năm 565-574, nhưng bản thảo duy nhất còn sót lại kết thúc với các sự
kiện năm 563.
(https://www.britannica.com/biography/John-Malalas)
2
6
miêu tả Hector là "người yêu chuộng hòa bình, chu đáo, cũng như táo bạo, một người
con, người chồng và người cha tốt,với một tâm hồn ngời sáng". 3
“Hector là chiến binh dũng mãnh nhất trong đội quân thành Troy. Mặc dù anh
gặp đối thủ ngang tài ngang sức là Achilles, anh đã tàn phá quân đội Achaean trong thời
gian Achilles vắng mặt. Anh ta dẫn đầu cuộc tấn công cuối cùng xuyên thủng thành lũy
của người Achaea. Anh ta là người thành Troy đầu tiên và duy nhất đốt cháy một con
tàu của người Hy Lạp, và cũng chính tay anh đã giết chết Patroclus. Tuy nhiên, khả
năng lãnh đạo của Hector vẫn có những sai sót rõ ràng, đặc biệt là ở phần cuối của sử
thi, khi sự có mặt của Patroclus, sau đó là Achilles đã tiếp thêm sinh lực cho quân đội
Achaean. Anh ta thể hiện sự hèn nhát rõ ràng khi hai lần trong Quyển 17, Hector chạy
trốn khỏi Ajax. Thật vậy, Hector chỉ lấy lại được lòng dũng cảm của mình sau khi nhận
được những lời lăng mạ của đồng đội - đầu tiên là Glaucus và sau đó là Aeneas. Chàng
cũng có thể thường xuyên bị cuốn theo cảm xúc, đối xử với Patroclus và những nạn
nhân khác của mình bằng sự tàn ác liều lĩnh. Sau đó, bị cuốn theo sự tự tin bộc phát,
anh lại dại dột ra lệnh cho quân lính cắm trại bên ngoài bức tường thành Troy vào đêm
trước khi Achilles quay trở lại trận chiến, từ đó gây ra một tai hại lớn, sự sụp đổ của
thành Troy ngay ngày hôm sau.”4
Còn với Đăm Săn, trong đoạn trích chiến thắng Mtao Mxây, hình ảnh chàng Đăm
Săn đã hiện ra với “chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là
một cái nong hoa”. ”Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến,
tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim
ghếch ăn hoa tre, chàng Đăm Săn hiện ra là một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn
đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy. Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng
to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng
nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng
3
Trong văn bản gốc có ghi như sau: Hector was described by the sixth-century Christian chronicler Malalas in
his account of the Chronography as "dark-skinned, tall, very stoutly built, strong, good nose, wooly-haired, good
beard, squinting, speech defect, noble, fearsome warrior, deep-voiced". Meanwhile, in the account of Dares the
Phrygian and also that of the Trojan priest and author Dares Phrygius, he was described as "... [speaking] with a
slight lisp. His complexion was fair, his hair curly. His eyes would blink attractively. His movements were
swift. His face, with its beard, was noble. He was handsome, fierce, and high-spirited, merciful to the citizens,
and deserving of love.".Greek author and poet Homer portrayed Hector as "peace-loving, thoughtful, as well as
bold, a good son, husband and father, and without darker motives."
(https://en.wikipedia.org/wiki/Hector#Description)
4
Văn bản gốc như sau: During the Trojan War, Hector’s chief exploits were his defense of the wounded
Sarpedon, his fight with Ajax, son of Telamon (his particular enemy), and the storming of the Greek ramparts.
His demise occurs following a series of events involving Achilles and Patroclus. After quarreling with
Agamemnon, Achilles deserts the Greeks, and Hector manages to drive them back to their ships, which he
almost succeeds in burning. With the help of Apollo, he also slays Patroclus, who came disguised as Achilles to
aid the Greeks. Achilles, distraught and wanting to avenge the death of his friend Patroclus, returns to the war
and kills Hector. He drags Hector’s body behind his chariot to the camp and then around the tomb of Patroclus.
Aphrodite and Apollo, however, preserve the body from corruption and mutilation. Later, Priam, guarded by
Hermes, goes to Achilles and entreats him to give back the body. The Iliad ends with Hector’s funeral, during
which his body is buried with great honour. Hector was afterward worshipped in the Troad and also at Tanagra,
east of Thebes.
(https://www.britannica.com/topic/Hector-Greek-mythology)
6
từ trong bụng mẹ.”5 Hình ảnh chàng Đăm Săn điển trai, dũng mãnh và cũng không kém
phần thơ mộng đã góp phần tô điểm thêm cho vẻ đẹp và ngoại hình xuất chúng của
chàng.
Từ đó, ta có thể thấy được đặc điểm chung của hai nhân vật, đó là những chàng
trai cường tráng, khỏe mạnh, mang trong mình sức mạnh phi thường, được nhiều người
mến mộ và tôn trọng.
B. Các nét tương đồng trong tính cách của hai nhân vật.
Hình ảnh của hai người anh hùng còn là những con người dũng cảm, những
người làm tướng lĩnh, đứng đầu, không hề nhụt chí khi đối mặt với khó khăn, đương
đầu với cái chết cận kề, thậm chí còn tự hào bản thân mình đã làm được điều đó. Về
Hector, một mặt, anh bày tỏ tình yêu sâu sắc và sự quan tâm dành cho mái ấm nhỏ của
mình, lo sợ rằng lần này sẽ là lần cuối chàng được nhìn thấy vợ con, rồi chàng bồng cậu
con trai thân yêu lên tay, thơm nó, vừa nâng nó lên cao, đu đưa, vừa khấn cầu con trai
của thần Cronus và các vị thần khác: "Hỡi thần Dớt và các vị thần vĩ đại! Xin hãy cho
con trai tôi, cũng được như cha nổi danh giữa những người Trojan về sức mạnh và trị
vì thành Ilion thật oai hùng. Để một ngày kia, thấy chàng trở về từ trận chiến, người ta
phải thốt lên: "Chà, chàng đã vượt xa thân phụ của mình! Để với chiến lợi phẩm vấy
máu, sau khi đánh bại kẻ thù, chàng trai từ chiến trận trở về làm vui lòng người mẹ"6,
thể hiện được tình yêu gia đình cao cả và đầy thiêng liêng trong trái tim của chàng chiến
binh, là sự tự hào của Hector đối với cậu con trai bé bỏng. Mặt khác, Hector nhận ra
rằng sự vinh dự và nghĩa vụ của anh là chiến đấu vì sự an bình của thành Troy, quê
hương của mình, “[...]Chiến tranh là bổn phận của mỗi người đàn ông sinh ra tại thành
Ilion này, nhất là ta". Và cả khi ngã xuống trước mũi kiếm của Achilles, số phận chàng
giờ đặt một dấu chấm hết, Hector vẫn giữ nguyên sự tự tin của mình, mà như vợ chàng
nói khi thông báo về cái chết của chồng nàng: “Chàng đã bị giết chết bởi sự tự tin thái
quá của mình.” 7
Trong sử thi Đăm Săn, chàng Đăm Săn đã lập được những chiến công như: đưa buôn
làng đi làm nương rẫy, săn bắn, bắt cá và cuộc chiến tranh bộ lạc, đánh thắng hai tù
trưởng thù địch hùng mạnh và Mtao MGrư và Mtao Mxây để bảo vệ và làm giàu cho
bộ tộc. Chưa thoả mãn với ý định có hai người vợ, chàng còn chặt cây thần, bắt Nữ thần
Mặt Trời về làm vợ. Qua đó, ta thấy được sự tự tin, dũng mãnh và tính thẳng thắn trong
Trích trong phân đoạn “Chiến thắng Mtao Mxây”, sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 10
tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, tái bản lần thứ tư.
6
Trích trong phân đoạn “Hector từ biệt Andromache”, sách giáo khoa Ngữ Văn 10
Kết nối tri thức tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, tái bản lần thứ hai.
7
Nội dung nằm trong cuốn số 22, sử thi Iliad - ”Cái chết của Hector”. Trong cuốn
sách này, Hector một chọi một với Achilles và bị giết khi Achilles lợi dụng điểm yếu
trên bộ giáp của chàng.
5
6
con người chàng, mặc cho Đăm Par Kvây có ra sức ngăn cản, không muốn để bạn mình
đâm đầu vào hiểm nguy.
C. Điểm khác biệt giữa hai nhân vật về lối sống và suy nghĩ.
Trong khi Hector, người anh hùng mang đậm hiện thực gần với con người bình
thường, giản dị trong mối quan hệ với vợ con. Dù chàng có hơi bốc đồng và chủ quan,
chẳng hạn như ra lệnh cho quân thành Troy cắm trại bên ngoài bức tường thành trước
khi Achilles quay trở lại trận chiến, nhưng Hector không hề tỏ ra kiêu ngạo và hống
hách như Agamemnon. Hơn nữa, Hector chiến đấu tại chính quê hương mình, khác xa
với những người lính Achaea8, cho phép hình thành nên tính cách của một người đàn
ông ân cần, yêu thương gia đình. Hector thể hiện tình yêu sâu sắc, chân thành dành cho
vợ con mình. Thật vậy, anh thậm chí còn đối xử với em trai mình là Paris bằng sự tha
thứ, mặc cho vị hoàng tử này dễ nhụt chí và ham mê sắc dục hơn là việc bảo vệ quê
nhà. Hơn nữa, anh lo cả việc nước lẫn việc nhà, không bao giờ quên trách nhiệm của
mình đối với thành Troy - nơi chôn rau cắt rốn của anh. Phải thừa nhận rằng, lúc đầu
anh chạy trốn Achilles và thoáng ấp ủ hy vọng viển vông là thương lượng với những
người Hy Lạp để thoát khỏi cuộc đấu tay đôi. Cuối cùng, Hector đã đứng lên chống lại
các chiến binh hùng mạnh, ngay cả khi Hector nhận ra rằng các vị thần đã bỏ rơi chàng.
Thì Đăm Săn lại khao khát việc chinh phục cả thánh thần, sống một cuộc đời
thịnh vượng, sung túc. Chàng tổ chức những bữa tiệc ăn mừng: “Bà con xem, chàng
Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. Cả một
vùng nhão ra như nước. Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên
nằm trên cao sưởi nắng. Ếch nhái dưới gầm nhà, kỳ nhông ngoài bãi thì kêu lên inh ỏi
suốt ngày đêm. Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh
làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế ! Rõ ràng là tù trưởng Đăm Săn đang
giàu lên, chiêng lắm la nhiều. Rõ ràng là Đăm Săn có chiêng đống voi bầy, có bè bạn
như nêm như xếp. Làm sao mà có được một tù trưởng, đầu đội khăn nhiều, vai mang
nải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó như chàng?”9 Ấn tượng nhất là khi,
chàng đã không ngại khó khăn, vượt qua rừng Sáp Đen của bà Sun Y-Rít, đến nhà của
Nữ thần Mặt Trời để xin nàng về làm vợ, “dệt khố cho tôi mặc, nấu cơm canh cho tôi
ăn”10. Ta có thể thấy được khát vọng chinh phục thiên nhiên của chàng - hay của cộng
đồng, nhân dân, được thể hiện qua phân đoạn đó.
D. Kết cục.
8
Achaean là tên goi của người Hy Lạp trong cả hai tác phẩm sử thi Iliad và Odyssey của Homer.
Trích trong phân đoạn “Chiến thắng Mtao Mxây”, sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 10 tập 1, NXB Giáo dục Việt
Nam, tái bản lần thứ tư.
10
Trích trong phân đoạn “Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời”, sách giáo khoa Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức tập 1,
NXB Giáo dục Việt Nam, tái bản lần thứ hai.
9
6
Nhưng vào cuối truyện, cả hai nhân vật anh hùng đều hi sinh vì chính nghĩa, vì
đam mê và vì mục đích của riêng mình. Hector chết dưới mũi kiếm của Achilles, những
người Hy Lạp khác tụ tập xung quanh và vui mừng đâm chết xác chàng. Achilles trói
thi thể của Hector vào phía sau cỗ xe của mình và kéo lê cái xác chạy quanh lăng mộ
của Patrolus. Nếu như không có sự giúp đỡ và thương cảm của thần Apollo, có lẽ xác
Hector đã phân hủy từ lâu. Ban đầu, Hector chỉ có ý định đàm phán, hơn là việc sử dụng
vũ lực với Achilles. Và chạy trốn trong cơn hoảng loạn trước khi bị giết hại dã man
trước ngọn giáo kẻ thù, cái chết của Hector tuy thật bi thảm, nhưng sự cao quý, danh dự
và đàng hoàng của chàng vẫn sáng ngời, thậm chí còn làm lu mờ cả chiến công của kẻ
thắng cuộc.11 Đăm Săn đã chết lún trong Rừng Sáp Đen của bà Sun Y-Rít, chàng đã
sống vì những lý tưởng tuyệt đẹp cùng những chiến công vang dội của mình, chết trong
tư thế hiên ngang của người anh hùng bộ tộc. Cái chết của Đăm Săn thật bi tráng, mang
ý nghĩa bi kịch của lịch sử, của thời đại vô cùng sâu sắc. Hành động của Đăm Săn tuy
có sức công phá ghê gớm: anh đi bắt nữ thần Mặt Trời, trải qua bao gian nan khổ ải,
anh đã đi tới nơi mà anh muốn, nhưng rốt cuộc, anh phải trả giá bằng máu. Bi kịch ấy
mang màu sắc thời đại, nó nói lên mâu thuẫn gay gắt giữa khả năng hữu hạn và khát
vọng vô hạn của người anh hùng. Mặc dù vậy, nhân vật Đam Săn mãi mãi là hình ảnh
người anh hùng lý tưởng tuyệt đẹp của bộ tộc Ê-Đê xưa và nay. Trong tâm hồn con
người Việt Nam, chàng dũng sĩ Đam Săn đời đời bất tử.
TỔNG KẾT.
Các nhân vật anh hùng thường sẽ xuất hiện với những hình ảnh cường tráng, hào
hùng, là những con người nhân hiệp nhân nghĩa, sẵn sàng giúp đỡ những người đang
trong hoàn cảnh khó khăn, trừ gian diệt bạo. Kèm theo đó là ngoại hình hoa mĩ, tài năng
xuất chúng. Tất cả những yếu tố trên đã xây dựng nên hình tượng nổi tiếng trong sử thi
như vị vua Odysseus xứ Ithaca, vua Gilgamesh xứ Uruk, chàng chiến binh Beowulf,
v.v.
Những vẻ đẹp của các anh hùng sử thi luôn được làm nổi bật và đậm nét nhờ vào
ngôn ngữ miêu tả của sử thi. Và qua lối kể chuyện hấp dẫn, ngôn từ miêu tả khoa trương
tạo dựng dấu ấn sâu sắc, chứa đựng những giá trị nhân văn đặc trưng của sử thi cùng
với sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các biện pháp nghệ thuật:so sánh, phóng đại, v.v…
Tất cả các nội dung và nghệ thuật có sự kết hợp với nhau tạo thành vẻ đẹp tuyệt vời
dành cho sử thi.
11
Văn bản gốc như sau:”Even though Hector wavered and entertained the idea of negotiating rather than
fighting with Achilles, and despite fleeing in terror before being chased down and brutally killed — he is not
cowardly or weak. His demise is humiliating, however, Hectors ' nobility, honour and decency shine on, even
eclipsing the feats of his triumphant killer.”
6
Danh mục tài liệu tham khảo:
-
Sử thi Iliad - Homer
Bài ca chàng Đăm Săn - Sử thi Ê-đê
6