30720707 - Tikuvchi
Toshkent – 2024
To‘plamning muallifi to‘g‘risida ma’lumot
O‘qituvchining F.I.Sh:
Qosimova Gulmira Abdurashidovna
Ma’lumoti:
O‘rta maxsus
Mutaxassisligi :
Tikuvchilik ishlab chiqarish
Pedagogik ish staji:
15 yil
Ish joyi:
Izboskan tuman 1-son kasb-hunar maktabi
Elektron pochta manzili:
Telefon raqami
№
To‘plam tarkibi
Shakli
1
Taqvim-mavzular rejasi
Jadval
2
Fanning ta’lim texnologiyasi
Nusxa (PDF)
3
Mavzular to‘plami
YozmaQ(CD Word)
4
Baholash vositalari
Matn, jadval
5
Vizual-didaktik resurslar
Izboskan tuman 1-son kasb-hunar maktabi
MAXSUS FANLAR KAFEDRASIO‘QITUVCHISI
QOSIMOVA GULMIRAXONNING
2023-2024- O‘QUV YILI UCHUN
“KIYIM MAYDA DETALLARIGA ISHLOV BERISH”
O‘QUV AMALIYOTIDAN
TAQVIM-MAVZULAR REJASI
Umumiy ajratilgan vaqt (soat)
№
1
Kasblar va
guruhlar
Auditoriyadagi
Hamma
si
Jami
2
3
4
Tikuvchi
81
60
Naza Amal Laborat
riy
iy
oriya
5
6
7
Kurs
ishi
Sem
inar
8
9
Musta
qil ish
60
21
Taqvim-mavzular rejasi:Maxsus fanlar kafedrasining 2023- 08 30- dagi1- sonli
yig‘ilishida muhokama etilib ma’qullandi.
Kafedra mudiri:
10
N.Baratova
Amaliy
2
Universаl
mаshinаlаr
turlаri, ulаrdа
bаjаrilаdigаn
ishlаr uchun
ish o‘rnini
tаshkil etish.
6
Amaliy
3
Mаxsus
mаshinаlаr
turlаri, ulаrdа
bаjаrilаdigаn
ishlаr uchun
ish o‘rnini
tаshkil etish
6
Amaliy
4
N.I.I. berishdа
qo‘llаnilаdigаn
аsbob vа
moslаmаlаr.
6
N.I.I. berishdа
texnik shаrtlаr vа
uning аsosiy ish
аtаmаlаri
5
Old bo‘lakda
joylashgan
tаqilmаlаrni
tikish
6
Amaliy
Amaliy
2
N.I.I. berishdа
qo‘llаnilаdigаn
аsbob vа
moslаmаlаr
haqida
tushunchaga ega
bo‘lsa
2
Old bo‘lakda
joylashgan
tаqilmаlаrni
tikishni
ko‘rsatib bersa
amalda
6
O‘quv ustaxonada
mehnat
muhofazasi
qoidalarini
2
bilsa,texnika
havfsizligi
qoidalariniga amal
qilsa
Universal
mashinalar
turlari haqida
gapirib
2
bersa,ularda
amaliy ish
bajara olsa
Mаxsus
mаshinаlаr
turlаri,haqida
bilib olsa ulаrdа
2
bаjаrilаdigаn
ishlаr uchun ish
o‘rnini tаshkil
etaolsa
rejada
1
O‘quv
ustаxonаsidа
mehnаtni
muhofаzа
qilish, texnikа
xаvfsizligi
qoidаlаri
amalda
Mavzu nomi
O‘quvchilarnin
g bilim va
ko‘nikmalarini
baholash
rejada
№
Mustaqil ta’ lim
Ajratilgan soat
O‘itishnin
g tashkily
shakli
Guruh va sana
6
7
Kiyimda
joylashgan
qoplama
cho‘ntaklarni
tikish
Turli kiyim
yoqalarini
tayyorlash
6
Amaliy
2
6
Amaliy
2
8
Kiyimlardagi
turli bichimli
yenglarini
tikish
6
9
Turli kiyim
yenglarini
tayyorlash
6
10
Kiyimning bel
qismiga ishlov
berish
6
Kiyimda
joylashgan
qoplama
cho‘ntaklarni
tikishni amaliy
bajarib ko‘rsatsa
Turli kiyim
yoqalarini
tayyorlash
Kiyimlardagi
turli bichimli
Amaliy
2 yenglarini tikib
misol keltirib
bersa
Turli kiyim
yenglarini
Amaliy
3
tayyorlashni
ko‘rsatib bera
olsa
Kiyimning bel
qismiga ishlov
Amaliy
2
beradi.Amaliy
bajarib
ko‘rsatadi
3 sem:amal- 60 s
Jami-81---- Amaliy 60---- Mustaqil talim -21
Mavzu-1
O‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika
xavfsizligi qoidalari
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni: 30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va
turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
O‘quv mashg‘uloti rejasi
1.Mehnat muhofazasi
2.Kasbiy kasalliklar haqida tushuncha.
3.Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi
qoidalari.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza
qilish va texnika xavfsizligi qoidalari bo`yicha bilimlarini mustahkamlash
Pedagogik vazifalar:
1.Mehnat
muhofazasi
bilan O‘quv faoliyati natijalari:
tanishtiradi.
1.Mehnat muhofazasi bilan tanishadilar.
2.Kasbiy
kasalliklar
haqida 2.Kasbiy
kasalliklar
haqida
tushuncha beradi.
tushunchatushunchaga ega bo‘ladilar.
3.Tikuvchilar
uchun
texnika 3.Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi
xavfsizligi qoidalariga rioya qilishni qoidalarini tushunib oladilar.
tushuntiradi.
O‘qitish usullari:
Ma’ruza,
tushuntirish,ko‘rsatish,
namoyish,yo‘riqnoma berish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Jihoz
va
asboblar,proektor,kompyuter,slaydlar,
plakatlar
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov,testlar
III.Yakuniy
bosqich
II. Asosiybosqich
(210 daq.)
I. O‘ quv mash-g‘ ulotiga
kirish
Mashg
‘ ulot
O‘QUV AMALIYOTI MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
O‘quvchi
Tashkiliy qism:
Mashg‘ulotga
1.Salomlashish
o‘quvchilarning
davomatini tayyorgarlik ko‘radi.
Amaliyotga xavfsiz
tekshiradi.
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga tayyorgarligini lik texnikasi, sanita
tekshiradi,maqsad va vazifalarni belgilaydi.
riya va gigiyena
talab lariga rioya
3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad va
qilgan holda maxsus
kutilayotgan natijalar bilan tannishtiradi.
kiyimda keladi.
4.O‘quvchilarni darsning rejasi bilan tanishtiradi. (1Xavfsizlik texnikasi
ilova)
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilishni jurnaliga imzo qo‘ya
eslatish
di. Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
O‘quvchilar
bilimini
faollashtTezkorsavol-javob
(aqliyhujumo‘tkazadi (2-lova). O‘quv chilarning
o‘quvmaterialinio‘zlashtirganlikdarajasinianiqlaydiva
Eshitadi va
ularnibilimlarini rivojlantirish maqsadida yangi
savollarga javob
mavzu bayonigao‘tadi.Yangi mavzu bayoni:
beradi.
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi qoidalari bilan
Tinglaydilar, yozib
tanishtiradi. Ishlab chiqarish sanitariya gigiyena
oladilar
hamda elektr, yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya
Jarohat olganda
qilishni tushuntiradi.
birinchi yordam
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
ko`rsatishni
O`quvchilarga jarohat olganda birinchi tibbiy yor dam
bajaradilar
berishni ko`rsatadi. O`quvchilarni birinchi yor dam
Ish joyini tartibga
birish mashqlarini bajarishini tashkillashtiradi
keltiradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida o‘quvchilarning o‘zlash
tirish darajasini baholaydi. Mashg‘ulot tugagandan
so‘ng ish joylarini tartibga keltirishini nazorat qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot bo‘yicha
olgan baholarini e’lon qiladi ( 3(5) -ilova);
Baho natijalarini
eshitadi. Tahlil
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida amaliyotda
bajargan ishlarining ahamiyati va muhimligiga qiladi. Uy vazifasini
o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
daftarga yozib oladi.
3.
Kelgusi
mashg‘ulot
mavzusi
bilan
tanishtiradi,uyga vazifa beradi (4-ilova)
1-ilova
Reja:
1.Mehnat muhofazasi
2.Kasbiy kasalliklar haqida tushuncha.
3.Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi qoidalari.
4.Baholash va baholarni e’lon qilish
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza
qilish va texnika xavfsizligi qoidalari bo‘yicha bilimlarini mustahkamlash
2-ilova
Aqliy hujum metodini o‘tkazish tartibi
1.Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
2.Guruh ishlarida o‘zaro faol ishtirok eting,berilgan topshiriqlarga
mas’uliyat bilan yondoshing.
3.Agar yordam kerak bo‘lsa, albatta murojaat qiling.
4.Agar sizdan yordam sorashsa,albatta yordam bering.
5.Aniq tushunmog’imiz lozim:
-boshqalarga o‘rgatish orqali o‘zimiz o‘rganamiz;
-biz bitta kemadamiz:yoki birgalikda suzib chiqamiz,yoki birgalikda
cho‘kamiz.
O‘quv ustaxonasidagi xavfsizlik
qoidalaridagi kamchilik va afzalliklar?
3-ilova
Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini tashkil etish
Ish o‘rnini ta’minlash
Rasm
1-elektr tarmog‘iga ulangan stol.
2-stolga o‘rnatilgan tikuv mashinasi
kallagi. Stolning silliq yuzasiga zarur
asbob va uskunalar qo‘yiladi. Stolda
naychaga ip o‘rash uchun maxsus
moslama o‘rnatilgan. Ish o‘rni alohida
taglik (stilaj) bilan jihozlanganishi
mumkin.
3-yoritgich. mahalliy yoritgich uchun
ishlatiladi.
6
4-g‘altak ushlagich.
5-tizza richagi. Mashina lamkasini stol
tagidan oyoq bilan ko‘tarish uchun
mo‘ljallangan.
6-aylanma stul ishlovchiga aylanish,
o‘tirish balandligini rostlash va orqani tik
tutish sharoitini yaratishi kerak.
Materiallarni tikish uchun oldin kerakli ip va unga mos igna tanlash kerak bo‘ladi.
Agar ip to‘g‘ri tanlanmasa, ba’zi turdagi tikuv mashinalarida baxya hosil qilish
jarayonlarida ip o‘rami ochilishi natijasida o‘zining puhtaligini yo‘qotishi mumkin.
Shu sababli tikuv mashinasiga qo‘yiladigan talablarga mos holda ip tanlash kerak.
4-ilova
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotida o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini
baholash mezoni.
t/r
Mezonlar
Baho
Nazariy bilim(berilgan savollarga javob berishi)
1 Savollarga to‘liq javob berish, misollar,dalillar keltirish
5
2 Savollarga to‘liq javob bera olmasligi
4
3 Savollarga qisman javob berish
3
4 Savollarga umuman javob bera olmaslik
2
Ish va ish joyinni tashkil qilish
5 - ish va ish joyini to‘g‘ri tashkil etish;
5
-ishlab chiqarish operasiyalarini amalga oshirishda maqbul ish
usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish;
- ishni mustaqil rejalashtirish va bajarish;
6 Ishlab chiqarish ta’limi ustasining ko‘magi bilan:
4
- ish va ish joyini to‘g‘ri tashkil etish;
-ishlab chiqarish operasiyalarini amalga oshirishda maqbul ish
usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish;
- ishni mustaqil rejalashtirish va bajarish;
7
-ish yoki ish joyini tashkil etish,ishlab chiqarish operasiyalarini
amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni
bajarishda xatoliklarga yo‘l qo‘yganligi;
- ishni yetarli darajada mustaqil rejalashtira olmaganligi va
bajara olmasligi;
3
8
-ish yoki ish joyini tashkil etishda muntazam ravishda xatolarga
yo‘l qo‘yish va asosiy ish usullarini yetarli darajada o‘zlashtira
olmasligi;
- ishnimustaqil rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi;
- xabfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmaganligi
2
9
10
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilish
Xavfsizlik texnikasi qoidalarini mukammal bilishi va ularga
to‘liq rioyaqilish
5
Xavfsizlik texnikasi qoidalarini mukammal bilishi va ularga
4
rioyaqilish
11 Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioyaqilishda xatoliklarga yo‘l
3
qo‘yishi
12 Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligi
2
Izoh: Har bir o‘quvchi o‘quv amaliyoti mashg‘uloti uchun baholanishi zarur
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
3.53.10.08-Tikuvchi
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
O‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi qoidalari
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
№
Bajariladigan ishlar mazmuni
1
Kiyim mayda detallarini
ishlov berishda texnika
xavfsizligi qoidalariga amal
qilish haqida tushuntirish
Moslama,asbob uskuna
va xom ashyolar
Tikuvchilik dastgoxlari
Eskiz,chizmalar, rasmlar
Bajarish tartibi
Kiyim mayda detallarini
ishlov berishda texnika
xavfsizligi qoidalariga
amal qilishni o‘rganadilar
2
O‘quv ustoxona jixozlarini
tekshirish
Tikuvchilik dastgoxlari
O‘quv ustoxona jixozlarini
tekshiradi
3
Tikuvchilar uchun texnika
xavfsizligi qoidalari
Tikuvchilik dastgoxlari
Mexnat xavfsizlikgiga amal
qilish usullari
4
Kiyim mayda detallarini
ishlov berishda qaddi
qomatni to‘g‘ri tashkil qilish
Tikuvchilik dastgoxlari
Mustaqil ish amalga
oshiriladi
1.Mavzu: O‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika
xavfsizligi qoidalari
Reja:
1.Mehnat muhofazasi
2.Kasbiy kasalliklar haqida tushuncha.
3.Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi qoidalari.
Mehnat muhofazasi
Mehnat muhofazasi ish jarayonida insonning mehnat qobiliyatini,
sog‘lig‘ini va xavfsizligini ta’minlash uchun yo‘naltirilgan qonunlar majmuasi,
sotsial-iqtisodiy,tashkiliy,texnik,
profilaktik tadbirlar
va
vositalardir.
Mehnatkashlarning sog‘lig‘ini muhofaza qilish, xavfsiz ish sharoitlarini yaratib
berish, kasbiy kasalliklarni vaishlab chiqarishjarohatlarini yo‘qotish O‘zbekiston
Respublikasi hukumatining asosiy g‘amho‘rlikligidan biridir.
Mehnat muhofazasi qonunlarida quyidagilar ko‘rsatilgandir:
-korxonalarda mehnatni muhofaza qilishni tashkil etish qoidalari, uni
rejalashtirish va mablag‘ bilan ta’minlash;
-xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalari, shu bilan birga
kasbiy
-kasalliklar va ishlab chiqarish jarohatlaridan saqlanish shaxsiy vositalari, zararli ish
sharoitlari uchun tovon to‘lash;
-ayollarning,yoshlarningva
mehnat
imkoniyatlari
cheklanganlarning
mehnatinimuhofaza qilish qoida va me’yorlari;
-mehnat muhofazasi sohasida nazorat tashkilotlari faoliyatini artibga soluvchi
qoidalar;
-mehnat muhofazasi qonunlari buzilganda qo‘llaniladigan javobgarlik; Ish
o‘rinlarida TXQ
Ishlab chiqarish korxonalarida odamga ko‘pincha past va yuqori harorat,
kuchli issiqlik nurlari, chang, titrashlar (vibratsiya), elektromagnit to‘lqinlari,
zaharli ximiyaviy moddalar, shovqin va boshqalar ta’sir ko‘rsatadi: bular kishi
sog‘ligining buzilishiga va ish qobiliyatiningpasayishiga olib kelishi mumkin.
Bunday noxush ta’sirotlar va ulardan kelib chiqadigan asoratlarning oldini olish
uchun ishchilar sog‘ligi, shuningdek sanitariya-texnika moslamalariva
qurilmalarining holati, sanitariya-maishiy jihozlar, individual himoya vositalari
sinchiklab tekshiriladi.
Kasbiy kasalliklar haqida tushuncha.
Kasbiy kasalliklar asosan to‘rt guruhga: tashkiliy sabablar, gigienik sabablar,
texnik va ruhiy fiziologik sabablarga bo‘linishi mumkin.
Texnika xavfsizlik qoidalari
Texnika xavfsizligi mehnat qilish uchun xavfsiz sharoit yaratishga
qaratilgan chora- tadbirlar sistemasidan iborat. Sexlarda qo‘lga igna kirib ketishi,
qo‘lni nimadir kesib olishi, mashinalarning kiyim yoki sochni o‘rab ketishi,
dazmol yoki presslarda biron joy ko‘yib qolishi, tugma yoki igna parchalari
uchib yuzga tegishi natijasida ishlovchilar jarohatlanib qolishi mumkin. Texnika
xavfsizligi qoidalari noxushlik va baxtsiz hodisalarning oldini olishga xizmat
qiladi.
Qo‘l va mashina operatsiyalarida ishlovchilar quyidagi qoidalarga rioya qilishlari
lozim:
Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi qoidalari.
1. Ish bajarayotganda ziyrak bo‘lish kerak.
2. Mashina asbob va moslamalarning ishga yaroqligini tekshirib turish lozim.
3. Simlarga ip, latta, simchalar osmaslik kerak.
4. Tugma qadash mashinasida ishlaganda saqlash ekranidan foydalanish zarur.
5. Elektr dvigatelni o‘chirmasdan mashinaga moy surtish, uni tozalash, mashina
shkiviga tasma kiydirish man etiladi.
6. O‘z ish o‘rnini toza tutish lozim. Asboblar sochilib yotmasligi, qaychi va iplar
mashinaning aylanayotgan qismlari yoniga qo‘yilmasligi kerak;
7. Ish o‘rinlari orasidagi yo‘lni to‘smaslik lozim.
8. Elektr dazmolda ish boshlashdan oldin shnur izolyatsiyasini tekshirish lozim.
9. Dazmolning, rubilnikning, shtepsel rozetkasining, vilkaning tok
o‘tkazuvchi qismlariga qo‘l tekkizmaslik kerak.
10. Ishlayotganda shnur dazmolga tegib turmasligi kerak.
11. Pressda ishlashda uning yaroqligini, to‘siq borligini, korpusning yerga
ulanganligini, elektr qismida izolyatsiya borligini tekshirish kerak.
12. Buzuq pressda ishlash man etiladi.
13. Qo‘lni yostiqlari orasida qolishidan ehtiyot bo‘lish lozim.
14. Ishlayotgan pressni nazoratsiz qoldirish mumkin emas.
15. Buyumni namlayotganda suvni apparatlarga va termorostlagichga tushirmaslik
kerak. Ish tugagach pressni to‘xtatib, ish o‘rnini yig‘ishtirish kerak.
Baholash va baholarni e’lon qilish
Mustahkamalash uchun savol va topshiriqlar
1.Mehnat muhofazasi deganda nimani tushunasiz?
2.Kasbiy kasalliklar haqida tushuncha bering?
3.Tikuvchilar uchun texnika xavfsizligi qoidalariga nimalar kiradi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press” nashriyoti
2023-yil.
2. М.K.Rasulova, “Tikuv buyumlari texnologiyasi” o‘quv qo‘llanma. Tоshkеnt
2011 yil
3. М.K.Rasulova, “Tikuv buyumlari texnologiyasi” fani bo‘yicha tikuv
buyumlarning bo‘linmas operatsiyalirini ketma-ketligi to‘plami. Tоshkеnt TTYSI
2011 yil.
4. M.Jаbbоrоvа «Tikuvchilik tехnоlоgiyasi». Tоshkеnt, 1989 y. «O‘qituvchi»
nаshriyoti.
Mavzu-2
Universаl mаshinаlаr turlаri, ulаrdа bаjаrilаdigаn
ishlаr uchun ish o‘rnini tаshkil etish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt : 6 soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni: 30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
O‘quv mashg‘uloti rejasi
1.Universal mashina turlari.
2.Mashinada bajariladigan ishlar uchun
ish o‘rnini tashkil etish.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Universal mashina turlari, ularni tuzilishi,
bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini to`g`ri tashkil etishto‘g‘risidagibilimva
ko‘nikmalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalar:
1. Universal mashina turlari haqida
ma’lumot berish.
2. Mashinada bajariladigan ishlar
uchun ish o‘rnini tashkil etishni
ko‘rsatish,.
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Universal mashina turlarini biladilar
va tasniflaydilar.
2. Mashinada bajariladigan ishlar
uchun ish o‘rnini tashkil etishni
biladilar.
O‘qitish usullari:
Tushuntirish,ko‘rsatish,namoyish,
yo‘riqnoma berish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Plakatlar,universal mashina, proektor,
kompyuter,slaydlar, yo‘riqli-texnologik
xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov,didaktik tarqatma
materiallar
III.Yakuniy
bosqich
II. Asosiybosqich
(210 daq.)
I. O‘ quv mash-g‘ ulotiga
kirish
Mashg‘ ulo
t
O‘QUV AMALIYOTI MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
O‘quvchi
Tashkiliy qism:
Mashg‘ulotga
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning
davomatini tayyorgarlik ko‘radi.
Amaliyotga xavfsiz
tekshiradi.
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga tayyorgarligini lik texnikasi, sanita
tekshiradi,maqsad va vazifalarni belgilaydi.
riya va gigiyena
talab lariga rioya
3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad va
kutilayotgan natijalar bilan tannishtiradi.
qilgan holda maxsus
4.O‘quvchilarni Darsning rejasi bilan tanishtiradi.
kiyimda keladi.
Xavfsizlik texnikasi
(1-ilova)
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilishni jurnaliga imzo qo‘ya
eslatish
di. Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
O‘quvchilar
bilimini
faollashtTezkorsavol-javob
(aqliyhujumo‘tkazadi (2-lova). O‘quv chilarning
o‘quvmaterialinio‘zlashtirganlikdarajasinianiqlaydiva
Eshitadi va
ularnibilimlarini rivojlantirish maqsadida yangi
savollarga javob
mavzu bayonigao‘tadi.Yangi mavzu bayoni:
beradi.
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi qoidalari bilan
Tinglaydilar, yozib
tanishtiradi. Ishlab chiqarish sanitariya gigiyena
oladilar
hamda elektr, yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya
Jarohat olganda
qilishni tushuntiradi.
birinchi yordam
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
ko`rsatishni
O`quvchilarga jarohat olganda birinchi tibbiy yor dam
bajaradilar
berishni ko`rsatadi. O`quvchilarni birinchi yor dam
Ish joyini tartibga
birish mashqlarini bajarishini tashkillashtiradi
keltiradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida o‘quvchilarning o‘zlash
tirish darajasini baholaydi. Mashg‘ulot tugagandan
so‘ng ish joylarini tartibga keltirishini nazorat qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot bo‘yicha
olgan baholarini e’lon qiladi ( 3(5) -ilova);
Baho natijalarini
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida amaliyotda
eshitadi. Tahlil
bajargan ishlarining ahamiyati va muhimligiga qiladi. Uy vazifasini
o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
daftarga yozib oladi.
3.
Kelgusi
mashg‘ulot
mavzusi
bilan
tanishtiradi,uyga vazifa beradi (4-ilova)
1-ilova
№
1.
2.
“Blist-so‘rov” savollari.
Savol
Tikuv mashinalari nima uchun
ishlatiladi?
Universal tikuv mashinasida ustki ip
qanday taqiladi?
3.
Baxya qanday hosil bo‘ladi?
4.
Tikuv mashinalarida maxsus
moslamalar nima uchun ishlatiladi?
Mashina ishini bajarish uchun ish
o‘rni qanday usulda bajariladi?
5.
6.
Javob
http://www.krucenko.ru bu qanday
sayt ?
2-ilova
“Muammoli vaziyat” uslubi.
Ushbu uslub muammo turinikelib chiqish
sabablarini aniqlash va vaziyatdan chiqibketish
harakatlarini izlab toppish imkonini beradi.
Talabalarni muammo ustida ishlashga undaydi.
Mantiqiy xulosalar chiqarishga yo’naltiradi.
“Muammoli vaziyat”
turi
“Muammoli vaziyat”
“Muammoli vaziyat”
sabablari
Vaziyatdan chiqib
ketish harakatlari
3-ilova
«INSERT» METODI
Sinf o’quvchilari guruhlarga bo’linadilar, guruhlar nomlanadi. O’qituvchi
yangi mavzuni ehlon qiladi va har bir guruhdan yangi mavzuga oid ikkitadan fikr
bildirishlarini so’raydi. Guruhlar navbati bilan (ushbu jarayonda
guruhning barcha ahzolari faol ishtirok etishlarini tahminlash maqsadga
muvofiq) fikr bildiradilar. Bayon etilgan fikrlar yozuv taxtasiga yozib boriladi.
Faoliyat yakunlangach, o’qituvchi yangi mavzu mazmuni yoritilgan matnni
o’quvchilarga tarqatadi. So’ngra shunday topshiriq beriladi:
Topshiriq
a) Matn bilan tanishib chiqing b)Matnning har bir qatoriga quyidagi belgilarni
qo’yib chiqing:
Z - matnda guruhlar tomonidan bildirilgan fikr o’z aksini topgan bo’lsa; S matnda guruxlar tomonidan bildirilmagan fikr yuritilgan bo’lsa;
D - matnda bildirilgan fikrlarga zid fikrlar mavjud bo’lsa;
? - matn bilan tanishish jarayonida tushunmovchiliklar yuzaga kelsa.
So’ngra guruh ahzolari shaxsiy qarashlarini o’zaro o’rtoqlashadilar, guruh
bo’yicha belgilar soni umumlashtiriladi. Liderlar vositasida har bir belgining
miqdori bayon etiladi va izohlanadi. O’qituvchi guruhlar tomonidan qayd
etilgan sonlarni ularning nomlari yozilgan ustunga yozib boradi.
O’qituvchi har bir guruh lideri fikrini tugatgach, yuzaga kelgan qarama
qarshilik va tushunmovchiliklarni o’quvchilar to’g’ri xal etishlariga va tushunib
olishlariga yordam beradi.
SHundan so’ng guruhlar darslikda berilgan matn bilan tanishib chiqib, asosiy
tushunchalarni ajratidalar ular o’rtasidagi mantiqiy munosabatlarni ochib
berishga harakat qiladilar (modellashtiradilar). Guruhlar tomonidan ilgari
surilgan fikrlar umumlashtirilib, liderlar tomonidan sinf jamoasida yetkaziladi.
4-ILOVA
O‘quvchilarning bilimlarini faollashtirish uchun savollar.
1. Tikuv mashinalari nima uchun ishlatiladi?
2. Tikuv mashinalarida ish o’rni qanday tashkil etilgan?
3. Tikuv mashinalarida ishlayotganda ta’mirlashda qanday texnika xavfsizligi
qoidalariga rioya qilinadi?
4. Universal tikuv mashinasida ustki ip qanday taqiladi?
1.Universal tikuv mashinasi ikki ipli. Yuqorida nina ipi va pastki
moki ipi bo’ladi. Bu mashinada asosan detallarni bir biriga
biriktirib tikiladi. Biriktirib tikishda yelka va yon qirqimiarni,
yengni yeng omiziga o’tkazishda,bel qirqimni, cho’ntak, yoqa
ulashda ishlatiladi.
2.Universal tikuv mashinasiga yuqori va pastki iplarni o’tkazishni
o’rganish. Kelgusi mashg’ulot mavzusi bilan tanishish.
5-ilova
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotida o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini
baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
Nazariy bilim (berilgan savollarga javob berishi)
1 Savollarga to‘liq javob berish, misollar,dalillarkeltirish
5
2 Savollarga to‘liq javob bera olmasligi
4
3 Savollarga qisman javob berish
3
4 Savollarga umuman javob bera olmaslik
2
Bajarilgan ishlar sifati (texnik talablarga rioya qilganlik)
5 Berilgan texnik talablarga to‘liq rioya qilganligi
5
6 Texnik talablarga rioya qilganligi
4
7 Ishlab chiqarish ta’limi ustasining ko‘rsatmalaridan keyin
3
to‘g‘rilangan.Bajarilgan ishlar texnik talablar doirasida.
8 Asosiy texnik talablarga rioya qilinmagan(to‘g‘rilab
2
bo‘lmaydigan yaroqsiz mahsulot)
Vaqt me’yorlarga rioya qilish
9 Ishlarni o‘z vaqtidan oldin bajarish
5
10 Ishlarni o‘z vaqtida bajarish
4
11 Ishlarni vaqtida bajarish
3
12 Ishlarni vaqtida bajara olmaganligi
2
Ish va ish joyini tashkil qilish
13 - ish va ish joyini to‘g‘ri tashkil etish;
5
-ishlab chiqarish operasiyalarini amalga oshirishda maqbul ish
usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish;
- ishni mustaqil rejalashtirish va bajarish;
14 Ishlab chiqarish ta’limi ustasining ko‘magi bilan:
4
- ishvaishjoyinito‘g‘ritashkiletish;
-ishlab chiqarish operasiyalarini amalga oshirishda maqbul ish
usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish;
- ishni mustaqil rejalashtirish va bajarish;
15 -ish yoki ish joyini tashkil etish,ishlab chiqarish operasiyalarini
3
amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni
bajarishda xatoliklarga yo‘l qo‘yganligi;
- ishni yetarlidarajadamustaqil rejalashtiraolmaganligi va bajara
olmasligi;
16
-ish yoki ish joyini tashkil etishda muntazam ravishda xatolarga
yo‘l qo‘yish va asosiy ish usullarini yetarli darajada o‘zlashtira
olmasligi;
- ishni mustaqil rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi;
- xabfsizliktexnikasiqoidalarigarioyaqilmaganligi
Ishlov berish va nazorat o‘lchov asboblaridan foydalanish
2
17
- asboblarni mustaqil to‘g‘ri tanlash va ulardan maqsadli
foydalanish;
-asboblarni ishlatish,sozlash va saqlash qoidalariga to‘liq rioya
qilish;
-asboblarning konstruksiyasi va ishlash prinsipinni bilishi;
Ishlab chiqarish ta’limi ustasining ko‘magi bilan:
-asboblarni to‘g‘ri tanlash va ulardan maqsadli foydalanish;
-asboblarniishlatish,sozlashvasaqlashqoidalarigarioyaqilish;
-asboblarning konstruksiyasi va ishlash prinsipinni bilishi;
-asboblarni to‘g‘ri tanlash va ulardan maqsadli foydalanishda
xatoliklarga yo‘l qo‘yilishi;
-asboblarni ishlatish,sozlash va saqlash qoidalariga rioya
qilishda xatoliklarga yo‘l qo‘yishi;
-asboblarning konstruksiyasi va ishlash prinsipinni qismanbilishi;
- asboblarni to‘g‘ri tanlay olmasligi va maqsadli foydalana
olmasligi;
-asboblarni ishlatish,sozlash va saqlash qoidalariga rioya
qilmaganligi;
-asboblarningkkonstruksiyasivaishlashprinsipinibilmasligi;
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilish
Xavfsizlik texnikasi qoidalarini mukammal bilishi va ularga
to‘liq rioyaqilish
Xavfsizlik texnikasi qoidalarini mukammal bilishi va ularga
rioyaqilish
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioyaqilishda xatoliklarga yo‘l
qo‘yishi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligi
5
18
19
20
21
22
23
24
Izoh: Har bir o‘quvchi o‘quv amaliyoti mashg‘uloti uchun baholanishi zarur
4
3
2
5
4
3
2
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
3.53.10.08-Tikuvchi
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
Qo‘ldа bаjаrilаdigаn ishlаrdа ish o‘rnini tаshkil etish. Qo‘ldа bаjаrilаdigаn
ishlаr uchun аsbob vа moslаmаlаr. Oddiy qo‘l qаviqlаrining tikilishi
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
№
1
2
Bajariladigan ishlar mazmuni
1022-M rusumli tikuv
mashinasiga ustki ipni taqish
1022 M rusumli tikuv
mashinasiga ustki ipni taqish
Moslama,asbob uskuna va
xom ashyolar
Eskiz,chizmalar, rasmlar
Bajarish tartibi
1022-M rusumli tikuv
mashinasi
Texnologik jixozlarda
ishlashda mexnat
muxofazasi, texnika
xafsizligi va sanitariya
gigena koidalariga rioya
qilishni orgatish
1-ip yo‘naltirgich;
2-taranglik qo‘shimcha
rostlagichi;
3-ip yo‘naltirgich
Ip soat mili harakati
yo‘nalishida ustki ip
taranglagichning shaybalari
orasidan aylantiriladi, ip
uchi ip tortgich prujina
orqasiga o‘tkaziladi,
pastdan yuqori tomon ip
yo‘naltirgich burchaklik
atrofidan aylantirib, ip
yo‘naltirgichga taqiladi
3
4
1022 M rusumli tikuv
mashinasiga ustki ipni taqish
1022 M rusumli tikuv
mashinasida ostki ipni
naychaga o‘rash
8-ip saqlagich skoba;
9-ip tortgich;
10-11-ip yo‘naltirgich;
12-igna
O‘ngdan chap tomonga ip
saqlagich skoba tagidagi ip
tortgichning teshigiga
kiritiladi. Ipni yuqoridan
pastga ip yo‘naltirgichlari
orqali o‘tkazib, chapdan
o‘ngga tomn igna ko‘ziga
taqiladi
13-ipni avtomatik
o‘ragich;
14-naycha;
15-ip yo‘naltirgich;
16-taranglash qo‘shimcha
rostlagichi
Ostki ipni avtomatik
o‘ragich yordamida
naychaga o‘raladi. Ip
yo‘naltigiching o‘ng
teshigiga kiritiladi,
taranglash qo‘shimcha
rostlagichining shaybalari
orasidan o‘tkaziladi,
so‘ngra pastdan yuqoriga ip
yo‘naltirgichning uchta
teshigidan o‘tkaziladi-da
soat mili harakatiga qarshi
yo‘nalishda aylantirib
naychaga bir necha marta
o‘raladi. Shpindelni salgina
bosib unga naycha
kiydiriladi.
Mavzu:2 Universаl mаshinаlаr turlаri, ulаrdа bаjаrilаdigаn ishlаr uchun ish
o‘rnini tаshkil etish
Reja:
1.Universal mashina turlari.
2.Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini tashkil etish
Universal mashina turlari.
Qo‘lda bajariladigan ishlarga mashinada bajariladigan operatsiyalardan ko‘ra
ko‘proq vaqt ketadi. Qo‘l ishlari ikki guruhga bo‘linadi: tik turib bajariladigan ishlar
va o‘tirib bajariladigan ishlar. Tik turib bajariladigan ishlarda kiyim yoki bo‘lak stol
ustiga qo‘yiladi, o‘tirib bajariladigan ishlar esa kiyim yoki bo‘lakni ham stol ustiga,
ham ishchining tizzasiga qo‘yib qilinishi mumkin.
Oyoq toliqmasligi uchun o‘tirib bajariladigan ish o‘rnini pastki qismiga
kichkina yashikcha o‘rnatiladi. Ishlatiladigan asbob va moslamalar olishga qulay va
bir-biriga yaqinroq qilib qo‘yiladi. (1-rasm). Stol o‘ng tomonining old qismida
chegaralangan joy bo‘lib, bu yerda qaychi, bo‘r, igna, ip va hokazolar saqlanadi. Stol
o‘ng tomonining yuqori burchagiga organik shisha tagiga instruktsiya kartasi
joylashadi. Ish stollarining tagiga chiqindilar idishi qo‘yiladi. Tik turib yoki o‘tirib
ishlayotganda gavda holatiga ahamiyat berish zarur, chunki gavda holati noto‘g‘ri
bo‘lsa, odam tez charchaydi, ish qobiliyati pasayadi va gavda qiyshayib yoki
bukchayib qolishiga olib keladi. Ishchi to‘g‘ri o‘tirishi uchun: oyoqlar polga yoki
yashikchaga to‘la tiralib turishi kerak. Oyoqlarni chalishtirib o‘tirmagan ma’qul, aks
holda qon aylanishi yomonlashadi. Gavdani va boshni to‘g‘ri tutib yoki salgina
oldinga egib o‘tirish kerak.
Ko‘krakni stolga tirab o‘tirish yaramaydi; qo‘l tirsakdan bukilib gavdadan
taxminan 10 sm masofada turishi lozim; ish bajarayotganda tirsaklarni stol ustiga
tirab o‘tirish yaramaydi. Tikayotgan kiyim yoki bo‘lakni ko‘zdan 25-30 sm
masofada tutish lozim. Ish o‘rni yaxshi yoritilgan bo‘lishi, yorug‘lik chap tomondan
tushib turishi lozim. Tik turib ishlaydigan ishchi gavdani to‘g‘ri va qattiq tutib
turishi, bo‘yin va ko‘krak qismida umurtqa to‘g‘ri, turishi kerak.
Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini tashkil etish
Gazlamadagi iplar chalishuvining tugallangan tsikli baxya deyiladi. Qo‘lda
solingan baxya halq tilida qaviq deb yuritiladi. Bir necha ketma-ket takrorlangan
baxyalardan baxyaqator, qaviqlardan esa qaviqqator hosil bo‘ladi. Qaviqqatorlardan
bo‘lak chetigacha yoki qirqimigacha bo‘lgan masofa chok kengligi deb ataladi.
Qaviqlar tuzilish jihatdan oddiy va murakkab bo‘ladi.
I. Oddiy qaviqlar:
1. To‘g‘ri sirma qaviq.
2. Qiya sirma qaviq.
3. Yo‘rma qaviq.
4. Qiya biriktirma qaviq
5. Yashirin biriktirma qaviq.
6. Iroqisimon biriktirma qaviq.
7. Solqi qaviq.
8. Tepchima qaviq.
9. Yolg‘on qaviq.
10. To‘rsimon qaviq.
11. To‘r qaviq.
To‘g‘ri sirma qaviq osongina so‘kiladigan bo‘lib, kiyim bo‘laklarini
vaqtincha ko‘klashda, bo‘laklarda burma hosil qilishda, yo‘l-yo‘l yoki katak
gazlama guli to‘g‘ri tushishi uchun ishlatiladi. Kiyimlarning yon, yelka qirqimlarini
ulash, yenglarni yeng o‘miziga o‘tkazishda ishlatiladi. Qaviq uzunligi ko‘klaganda
L q 2-3 smsolqiliL k 1-2 smsirmalashdal k 3-5 sm, bukibko‘klashdaL q 1,5-3 sm.
Qiyasirmaqaviq ikki bo‘lakni bir-biriga solqiqilib yoki solqisiz bostirib
ko‘klashda (oldini old bo‘lakka, ust yoqani ost yoqaga) bostirib ko‘klashda
ishlatiladi. Solqisiz sirmalashda 3-5 sm, solqili 1,5-3 sm bo‘lib ko‘klashda 1,5-3 sm.
Yo‘rma qaviq bo‘laklarq irqimlarini titilishdan saqlash uchun ishlatiladi.
Yo‘rma qaviqni bajarishda igna gazlama tagi tomondan sanchilib, gazlama ust
tomoniga chiqariladi. Qaviqni tarang tortmasdan gazlama qirqimidan aylantirib
o‘tkazib, o‘ngdan chap tomonga qiya qilib joylashtiriladi. Yo‘rma qaviqning
yirikligi gazlama zichliligiga bog‘liq. Igna sanchilgan joydan gazlama qirqimigacha
bo‘lgan masofa 05,-0,7 sm,L q q 0,5-0,7 sm.
Qiya biriktirma qaviq titilmaydigan bo‘laklarning ochiq qirqimlarini birbiriga ulash uchun (yubka etagini, ko‘ylak etagini bo‘lib tikishda) ishlatiladi. Qiya
biriktirma qaviq hosil qilish uchun igna ustki gazlamani to‘la, ostki gazlamani yarim
qalinlikda teshib o‘tadi. Qaviq uzunligi 0,3-0,5 sm,Qaviq ustki gazlama qirqimidan
0,3-0,5 sm nari tushiriladi,1 smda qoviqlar soni 2-3 ta bo‘ladi. L q q 0,3-0,5sm
Yashirin biriktirma qaviq qiya biriktirma qaviqqa o‘xshash bo‘lib, titiladigan
gazlamalardan tikiladigan bo‘lak chetlarini (ko‘ylak etagini, yeng uchini) buklab
tikishda ishlatiladi. Bu qaviqni bajarishda ignani bo‘lakning bukilgan joyida 0,1-0,5
sm masofada o‘tkazib, ignani sanchib chiqarilgan joy ro‘parasidagi gazlamaning
yarim qalinligi ilib olinadi. 1 sm da 2-3 qaviq.
Iroqisimon biriktirma qaviq titiladigan gazlamadan tikiladigan bo‘laklar
chetini (yubka etagi, palto etagini) bukib tikishda yoki bo‘laklar chetini (palto astari
etagini) ham bukib tikishda ishlatiladi. Iroqsimon qaviq chapdan o‘ngga qarab
tikiladi, igna o‘ngdan chapga qadaladi. Ustki bukilgan bo‘lak to‘la teshilib, ostki
asosiy bo‘lak gazlamasi yarim qalinlikda ilib olinadi. Gazlama zichligiga qarab,
qaviq yirikligi 0,5 dan 0,7 gacha,qaviq qator kengligi esa 0,3-0,7 sm bo‘ladi.
Solqi (nusxalama) qaviq bir bo‘lakdan bo‘r yoki belgi chiziqlarini ikkinchi
bo‘lakka ko‘chirish uchun ishlatiladi. Solqi qaviqni bajarish uchun belgi chiziq
bo‘ylab to‘g‘ri sirma qaviq singari qaviq tushirilib, iplarni tortmay bo‘sh, ya’ni solqi
qilib qoldiriladi. Solqi ipning uzunligi 0,5-0,7 sm, qaviq takrorligi esa 5 smda 4-5
tadan bo‘ladi. So‘ngra bo‘laklarni so‘rib, qaviq iplari tartmalar.
Unga ichkari tomonga qaratib qo‘yilgan bo‘laklar orasida ko‘ringan solqi
qaviq iplari qaychi bilan qirqiladi. Shu bo‘laklardagi qirqilgan iplar uchi bilan chiziq
konturini tashkil etadi. Solqi ipning uzunligi 0,5-0,7 sm, qaviq uzunligi 1,0-1,5 sm.
Tepchima qaviq bo‘laklarni bir biriga ulab, shu Bo‘laklarga qo‘shimcha
qayishqoqlik berish va ularning shaklini ma’lum darajada saqlab turish (adip
qaytarmasini qavish) uchun ishlatiladi. Tepchima qaviqning qiya sirma qaviqdan
farqi shundaki, tepchima qaviqni bajarishda ustki tomondagi gazlama to‘la
sanchilib, ostki gazlama yarim qalinlikda ilib olinadi. Natijada ostki bo‘lakning
o‘ngiga qaviq o‘tmaydi. (ko‘rinmaydi) Ip nomeri-40 –80, qaviq yirikligi 0.5-0,7 sm
qaviq orasidagi masofa 0,4-0,7 sm.
To‘r qaviq bo‘laklarni mashinada tikish qiyin bo‘lgan joylarini doimiy qaviq
bilan tikish uchun ishlatiladi. To‘rqaviq hosil qilish uchun ignani gazlama
qalinligidan to‘la sanchib o‘tkaziladi. Yana gazlamadan oldingi teshikdan qaytarib
o‘tkaziladi. Bu qaviqlarning tashqi ko‘rinishi gazlama o‘ngi tomonida mashinada
bajarilgan baxyaqatorga o‘xshaydi, teskari tomonidan qaviq o‘ng tomonidagiga
nisbatan ikki baravar yirik bo‘ladi. Qaviq uzunligi 0,2-0,4 sm.
Baholash va baholarni e’lon qilish
Yolg‘on qaviq bo‘lak ziylarini (cho‘ntak qopqoq, yoqa bort ziylarini)
zichlashtirish, shaklini mustahkamlash uchun ishlatiladi. Yolg‘on qaviqni hosil
qilish uchun igna gazlamaga oldinga og‘diribroq sanchilib, pastdagi gazlamaning
yarim qalinligi ilib olinadi va ignani yuqoriga yo‘naltirib, gazlamadan chiqariladi.
Ignaning navbatdagi sanchiladigan joyi igna chiqqan joydan 0,5-1,0 mm masofada
bo‘ladi. Yelg‘on qaviq iplari bo‘lakning o‘ngi va teskari tomonlaridan ko‘rinmaydi.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar?
1. Vibiratsiya nima?
2. Sun’iy yorug‘lik manbai nima?
3. Tikuvchining gavdasi stol chetidan qanday me’yorda joylashadi?
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. «Pfaf Zinger» Ayollar yengil kiyimini konstruktsiyalash va modellash Toshkent2003 «O‘qituvchi»;
2. Xasanbaeva G.K., Krimova O.I. «Kiyim modelini ishlash va konstruktsiyasini
tayyorlash» Toshkent-1990 yil;
3. Truxanova A.T. «Tikuvchilik texnologiyasi asoslari», T., 1980 y
.
Mavzu-3
Maxsus mashina turlari.Mashinada bajariladigan ishlar
uchun ish o’rnini tashkil etish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
Vaqt: 6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni:30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
1.Maxsus mashina turlari.
2.Maxsus va universal mashinalarda
tikishda sodir bo‘ladigan nuqsonlar
va ularni bartaraf etish usullari.
O‘quv mashg‘uloti rejasi
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:Maxsus mashina turlari, ularni tuzilishi,
bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini to`g`ri tashkil etish to‘g‘risidagi bilim va
ko‘nikmalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Maxsus mashina turlari haqida
1. Maxsus mashina turlari bilan
ma’lumot berish,
tanishib oladilar.
2.Maxsus va universal
2. Maxsus va universal mashinalarda
mashinalarda tikishda sodir
tikishda sodir bo‘ladigan
bo‘ladigan nuqsonlar va ularni
nuqsonlar va ularni bartaraf etish
bartaraf etish usullarini ko‘rsatish,
usullarini o‘rganadi.
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Plakatlar,jihoz va asbob,proektor,
kompyuter,slayd,yo‘riqli-texnologik
xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik tarqatma
materiallar orqali
O‘QUV AMALIYOTI MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Mashg‘ulot
bosqichlari va
vaqti
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
O‘quvchi
I. O‘quv
mashg‘u
lotiga kirish
(15 daq.)
II. Asosiy
bosqich
(210 daq.)
Tashkiliy qism:
Mashg‘ulotga
1.Salomlashish.,O‘quvchilarning
tayyorgarlik ko‘radi.
davomatini tekshiradi.
Amaliyotga
2.O‘quvchilarning
mashg‘ulotga
xavfsizlik
tayyorgarligini tekshiradi,maqsad texnikasi,sanitariya
va vazifalarni belgilaydi.
va gigiyena
3.Amaliy
mashg‘ulot
nomi,
talablariga rioya
rejasi,maqsad va kutilayotgan qilgan holda maxsus
natijalar bilan tannishtiradi.
kiyimda
keladi.Xavfsizlik
4.O‘quvchilarni baholash mezoni
bilan tanishtiradi.(1-ilova)
texnikasi jurnaliga
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga
imzo qo‘yadi.
amal qilishni eslatadi
Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji: (40 daqiqa)
Tezkor savol-javob,aqliy hujum
o‘tkazadi
(2-ilova).
O‘quvchilarning o‘quv materialini
o‘zlashtirganlik
darajasini
Eshitadi va
aniqlaydi va ularni rivojlantirish
savollarga javob
maqsadida yangi mavzu bayoniga
beradi.Mashg‘ulot
o‘tadi.
rahbari ko‘rsatgan
Yangi mavzu bayoni:
ishlarni diqqat bilan
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi
kuzatadi.
qoidalari bilan tanishtiradi. Ishlab
Tinglaydi, kuzatadi.
chiqarish sanitariyasi va elektr,
O‘z ish joyini
yong‘in xavfsizligi qoidalariga
egallaydi,mashg‘ulot
rioya qilishni tushuntiradi.
rahbari va yo‘riqliO`quvchlarni
ish
o`rinlariga
texnologik xaritaga
taqhsimlaydi, xavfsizlik texnikasi
rioya qilgan holda
hamda sanitariya-gigiyena qoidalariga
ishni bajaradi.Yo‘l
rioya qilgan holda ish o`rinlarini
qo‘ygan xatolarni
o`zlariga moslashtirishni , mashinaga
to‘g‘rilaydi.
ip o‘tkazishni ko`rsatadi.(3-ilova)
Bajargan amaliy
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
ishini topshiradi,
O‘quvchilarni
ish
joyiga
foydalanilgan
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
jihozlarni mashg‘ulot
xaritani beradi (4-ilova) va
rahbariga
mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
topshiradi.Ish joyini
beradi.O‘quvchining
maxsus
tartibga keltiradi.
mashinada
bajargan
ishlarini
nazorat qiladi. Mashg`ulot vaqtida
maqsadli
aylanish
qilib
o‘quvchilarning mashq bajarishini
e’tibor bilan kuzatib boradi,
III.Yakuniy
bosqich
(15 daq.)
qo`ygan xatolarini ko`rsatadi, joriy
yo‘l-yo‘riqlar beradi.
III.Yakuniy instruktaj (20 daqiqa)
Baholash
mezoniasosida
o‘quvchilarning
o‘zlashtirish
darajasini baholaydi.Mashg‘ulot
tugagandan so‘ng ish joylarini
tartibga
keltirishini
nazorat
qiladi.Tayyorlangan
mahsulotni
qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot
bo‘yicha olgan baholarini e’lon
qiladi( 5-ilova);
Baho natijalarini
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
eshitadi. Tahlil
amaliyotda bajargan ishlarining
qiladi. Uy vazifasini
ahamiyati
va
muhimligiga
daftarga yozib oladi.
o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
3. Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtiradi,uyga vazifa beradi.(6ilova)
1-ilova
O’quvchilarning bilimlarini faollashtirish uchun savollar.
1.Qanday tikuv mashina turlarini bilasiz?
2.Universal mashina haqida ma’lumot bering.
3.Maxsus mashinalarga qanday mashinalar kiradi?
2-ilova
Ish o‘rnini ta’minlash
Stol 1. Dazmollash ishlari ustiga moviy va zig‘ir tola
gazlama qoplangan.
Yoritgich 2. Mahalliy yoritish usuli.
Kronshteyn 3. Dazmol shnurini osish uchun.
O‘chirib – yoqgich 4. Dazmol uchun.
Purkagich 5.
Dazmol uchun joy 6. (Ishchining o‘ng tomonida
turadi).
Rezina gilamcha 7.
Rasm
3-ilova
Namlab isitib ishlov berish uchun uskuna va moslamalar
Nomlanishi
Rasm
Dazmol. Dazmollar yengil, o‘rtacha va og‘ir
vaznda bo‘lib, og‘irligi 2,5 kg dan 6 kg gacha
bo‘ladi. Qizdirish usuliga qarab dazmollar elektr,
bug‘, bug‘-elektr turlariga bo‘linadi.
N.I.I. berishda harorat rejimiga rioya qilish
maqsadida termoregulyatorli dazmollar ishlatiladi.
Dazmolning dazmollash sirti 100-250° S gacha
qizdirishi kerak.
Press – presslarning yuritmalari mexanik, elektr,
pnevmatik va gidravlik bo‘lishi mumkin. Presslar
vazifasiga ko‘ra va maxsus xillarga bo‘linadi.
Bug‘lagichlar – buyumni mahsulot sifatiga
keltirish hamda yaltiroq dog‘larni ketkazish uchun
ishlatiladi.
-
Bug‘-havo manikenlari yelkali kiyimlarni N.I.I.
berish uchun mo‘ljallangan.
-
Manikenlar.
4-ilova
Mavzuga oid materiallar:
• Dazmol. Dazmollar
yengil, o‘rtacha va og‘ir vaznda
bo‘lib, og‘irligi 2,5 kg dan 6 kg
gacha bo‘ladi. Qizdirish usuliga
rab dazmollar elektr, bug‘, bug‘elektr turlariga bo‘linadi.
• N.I.I. berishda harorat
rejimiga rioya qilish maqsadida
termoregulyatorli dazmollar
ishlatiladi. Dazmolning
dazmollash sirti 100-250° S
gacha qizdirishi kerak.
Press – presslarning yuritmalari
mexanik, elektr, pnevmatik va
gidravlik bo‘lishi mumkin.
Presslar vazifasiga ko‘ra va
maxsus xillarga bo‘linad
Bug‘lagichlar – buyumni mahsulot
sifatiga keltirish hamda yaltiroq
dog‘larni ketkazish uchun
ishlatiladi. Bug‘-havo manikenlari
yelkali kiyimlarni N.I.I. berish
uchun mo‘ljallangan. Manekenlar.
6-ilova
Namlab isitibishlov (N.I.I) berishda qo‘llaniladigan asbob va moslamalar, N.I.I
berishda texnik shartlar va uning asosiy ish atamalarni haqida o‘qish. Kelgusi
mashg‘ulot mavzusi bilan tanishib kelish.
Yangilik kashf etish orqali o’rganish (evristik) usuli
Bu yondoshuv o’quvchilarning egallagan nazariy bilimlarini tadbiq etish
bilan bir qatorda ularning o’z-o’zlarini rag’batlantirish orqali bilim va
ko’nikmalar to’plashlariga sharoit yaratadi.
Metodning asosiy tamoyillari quyidagicha:
O’rganishdan maqsadni avvaldan aniqlab olish talab qilinadi.
O’rganish jarayoni mahlum bir topshiriqqa yo’naltirilgan bo’lishi kerak.
Topshiriq quyidagilarni tahminlaydi:
Tayanch mahlumot olish uchun asos
O’quvchi uchun notanish bo’lgan mahlumotga chuqur kirib borishiga
undaydigan so’rovga ehtibor berish
Oldindan aniqlangan va o’rganishga asoslangan natijalar.
Muvaffaqiyat – faoliyat-yutuq motivatsiyasiga asoslangan.
Guruhdagi hamkorlik:
fikr va faoliyatni rag’batlantiradi
mushohadaga chorlaydi
guruh ichida ikki tomonlama fikr-mulohazalar bilan tahminlaydi.
SHaxs yoki guruhning ehtiyojidan kelib chiqqan holda o’qituvchining
o’shajak hissasiga ajratilgan vaqt chegaralangan.
O’qituvchi asosan o’qish jarayonini yengillashtiruvchi va ikki tomonlama
fikr-mulohazalar bilan tahminlovchi shaxs vazifasini o’taydi. Kamdan-kam
hollarda o’qituvchi mahlumot bilan tahminlaydi.
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotida o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini
baholash mezoni
t/r
Mezonlar
Baho
Nazariy bilim (berilgan savollarga javob berishi)
1
Savollarga to‘liq javob berish, misollar,dalillarkeltirish
5
2
Savollarga to‘liq javob bera olmasligi
4
3
Savollarga qisman javob berish
3
4
Savollarga umuman javob bera olmaslik
2
Bajarilgan ishlar sifati (texnik talablarga rioya qilganlik)
5
Berilgan texnik talablarga to‘liq rioya qilganligi
5
6
Texnik talablarga rioya qilganligi
4
7
Ishlab chiqarish ta’limi ustasining ko‘rsatmalaridan keyin
to‘g‘rilangan.Bajarilgan ishlar texnik talablar doirasida.
3
8
Asosiy texnik talablarga rioya qilinmagan(to‘g‘rilab
bo‘lmaydigan yaroqsiz mahsulot)
2
Vaqt me’yorlarga rioya qilish
9
Ishlarni o‘z vaqtidan oldin bajarish
5
10
Ishlarni o‘z vaqtida bajarish
4
11
Ishlarni vaqtida bajarish
3
12
Ishlarni vaqtida bajara olmaganligi
2
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
30720707-Tikuvchi
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
№
1
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish o‘rnini tashkil etish
Amaliy mashg‘ulotning
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
maqsadi:
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Moslama,asbo
Moslama,asbob uskuna
b uskuna va
Eskiz,chizmalar, rasmlar
Bajarish tartibi
va xom ashyolar
xom ashyolar
I
II
III
IV
Dazmollab
yotqizish.
Cho‘ntaklar, yoqalar,
bortlar, manjetlar,
tahlamalar dazmollab
yotqiziladi.
Bo‘lak chetlarini yupqalashtirish.
2
3
Yorib dazmol
lash.
Yon choklar, yelka
choklar, yeng choklarini
yorib dazmollanadi.
Bukib
dazmollash.
Kiyim ort bo‘lagidagi
o‘rta chok, yupkadagi
choklar, bo‘rtlar,
taxlamalar bukib
dazmollanadi.
Bo‘laklar chetini, chok yoki
taxlamalar qo‘yimlrini bir
tomonga qayirib, dazmol yoki
press vositasida shu vaziyatda
qotirish.
4
5
Dazmol lab
kirishtirish.
Ko‘krak atrofida
qavariqlik hosil qilish
uchun kiyim oldi
chetlarini, soyaqilar
masalan, yenglardagi
soyaqilar dazmollab
kiritiriladi.
Jun gazlamadan tikilgan
kiyimlarni qo‘shni uchastkalarda
qavariqlik hosil qilish uchun
bo‘laklar chetini yoki ayrim
joylarini N.I.I.B. ga kirishtirish.
Dazmollab
cho‘zish.
Yeng oldi qirqimi, ostki
yoqa ko‘tarmasining
qirqimi, volaklar,
beykalar dazmollab
cho‘ziladi.
Qo‘shni uchatskalarda botiqlik
hosil qilish uchun dazmollab
chetiga N.I.I.B. cho‘zish.
6
Qotirma bilan
yopishtirish.
Adip, ostki adip klapan,
cho‘ntak listochkasi va
yoqalar qotirmalar bilan
yopishtiriladi.
7
Materialni
dekatirovka
lash
Bichishdan oldin
gazlama
dekatirovkalanadi.
Buyum bo‘laklari qotirma va
prokladkali materiallar bilan
dazmol yoki press yordamida
yopishtiriladi.
Material keyinchalik
kirishmasligi uchun, bug‘ bilan
namlash va quritish.
MAVZU:3 Maxsus mashina turlari.Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish
o‘rnini tashkil etish.
Reja:
1. Maxsus mashina turlari.
2.Maxsus va universal mashinalarda tikishda sodir bo‘ladigan nuqsonlar
3.Maxsus mashinalarda sodir bolgan nuqsonlarni bartaraf etish usullari
1.Maxsus mashina turlari.
Maxsus yo‘rmash mashinasi bichilgan detallarni qirqimlari titilmasligi uchun
qirqimlarni yo‘rmashda ishlatiladi. Yo‘rmash mashinalari 3,4,5 ipli bo‘ladi. 3 ipli
yo‘rmash mashinasi qirqimlarni yo‘rmashda, 4, 5 ipligi bir vaqtda detallarni
biriktirib va yo‘rmalab tikishda ishlatiladi. Bu mashinaning yana bir afzalliligi
qirqimlarini bir vaqtda ish jarayonida kesib to‘g‘irlab, yo‘rmalab tikadi. Maxsus
yo‘rmash mashinasi buyurilgan yo‘rmash vazifasini bajaradi. Mashinaning pastki
iplari pinset yordamida o‘tkaziladi.
Maxsus rashma mashinasi tikilgan kiyim pastki qirqimlarini bukib tikishda,
belgilangan joylarga bezak choklar tikishda ishlatiladi. Maxsus rashma mashinasi
uch va besh ipli, ikkita, uchta ninali bo‘ladi. Mashinaning pastki qismida ikkita
pedali bor. Chap pedal tikishda, o‘ng pedal lapka ko‘tarishda ishlatiladi. Mashinada
ip qo‘ygichlar, ip uzatib beruvchi moslamalar bor. Mashinaning pastki iplari pinset
yordamida o‘tkaziladi.
Mashinada ishlaganda ish sifati yaxshilanishi va mehnat unumi o‘sishi maxsus
mashinalarga bog‘liq Maxsus mashinalardan qirqim ziylarini yo‘rmalashda,
izmalarni yo‘rmalashda, tugma qadashda, zigzag choklarini tikishda foydalaniladi.
Yo‘rmalash va tikib-yo‘rmalash zanjirsimon baxyaqatorlari 500 sinfga
kiruvchizanjirli baxya turlarinihosil qiladilar.
Yo‘rmalashva tikib-yo‘rmalash zanjirsimon baxyaqatorlari nafaqat
material kesimini yo‘rmalab, kesimdagi material iplarini so‘kilishini
oldini olishda,balki materiallarni biriktirishda ham ishlatiladi (ko‘pincha
trikotajdan buyumlar tayyorlaganda).
Yo‘rmalash va tikib-yo‘rmalash zanjirsimon tikuv mashinalari
texnologik vazifalarigako‘ra turlicha bo‘lsalar-da, ularning hammasida
quyidagi umumiylik bor: iplar zanjir hosil qilib bir- birlari bilan bog‘lanadilar
va material kesimi bo‘ylab joylashgan bo‘ladilar.
2. Maxsus va universal mashinalarda tikishda sodir bo‘ladigan nuqsonlar
Tikuv buyumlarini va tikuv-trikotaj buyumlarini tayyorlash
texnologiyalarida quyidagi yo‘rmalash va tikib-yo‘rmalash zanjirsimon
baxya qatorlaridan ko‘proq foydalaniladi.
1.Ikki ipli yo‘rmalash zanjirsimon
2. Uch ipli tikib-yo‘rmalash zanjirsimon 504 tur baxya qatori, kesimi
qiyin titiluvchan tikuv va trikotaj buyumlari kesimini tikib yo‘rmalashda
ishlatiladi
3. To‘rt ipli tikib-yo‘rmalash zanjirsimon 512 tur baxya qatori, trikotaj
buyumlarini va kesimi oson titiluvchan materiallarni yo‘rmalashda va
biriktirishda ishlatiladi
To‘rt ipli zanjirsimon tikib-yo‘rmalash 512 turbaxya qatorini tuzilishi:A1chapigna ipi,A2-o‘ng igna ipi, B1-chap chalishtirgich ipi, B2-o‘ng
chalishtirgich ipi.
4. To‘rt ipli tikib-yo‘rmalash zanjirsimon 514 tur baxyaqatori, qalin
iplardan to‘qilgan trikotaj buyumlarini va kesimi oson titiluvchan
materiallarni yo‘rmalashda va biriktirishda ishlatiladi Ikki ipli yo‘rmalash
va uch ipli tikib-yo‘rmalash zanjirsimon baxyalari birigna yordamida hosil
qilinsa, to‘rt iplitikib-yo‘rmalash zanjirsimon baxyalar ikki igna ishtirokida
hosil qilinadi va bunda baxya turiga qarab bitta va ikkita chalishtirgichlar
ishtirok etadi.
Tikuv mashinalarining asosiy nuqsonlariga baxyaqatorning sifati pastligi, ip
tashlab tikilishi, ip uzilishi, materialning qiyin surilishi, igna sinishi kiradi.
Baxyaqatorning sifati pastligi. Baxyaqator bo‘sh (iplari yaxshi tortilmagan)
bo‘lsa, tarang yoki kir bo‘lsa, shuningdek, agar iplar «gazlamalar ustida chalishsa»
yoki «gazlamalar tagida chalishsa», bunday baxyaqatorlar past sifatli hisoblanadi.
Bu kamchilikni yo‘qotish uchun ostki va ustki ipni taranglash kerak.
3.Maxsus mashinalarda sodir bolgan nuqsonlarni bartaraf etish
usullari
Ip tashlab tikilishi. Igna bilan mokining o‘zaro harakatlarida sozlik buzilsa ip
tashlab tikilishi mumkin. Ip tashlab tikilish sabablarini igna mexanizmidan boshlab
aniqlash kerak.
Ustki ipning uzilishi. Quyidagilar ustki ipning uzilishiga sabab bo‘lishi
mumkin; ipning sifatsizligi, ipning haddan tashqari tarangligi, ipning noto‘g‘ri
taqilishi, igna raqami ip raqamiga mos kelmasligi, ish vaqtida tushmasligi yoki
baxyaning tortilib qolishi, mokining haddan ortiq qizib ketishi, ip
yo‘naltirgichlarning yomon holatdaligi (qirqilganligi, g‘adir-budirligi) yoki ip
yo‘naltirgichlardan ba’zilarining yo‘qligi, igna plastinasi teshigida, moki
qurilmasida, tepki tagida qurilgan yoki g‘adir-budir joylar bo‘lishi.
Ostki ipning uzilishi. Ostki ip kamroq mashina detallariga tegib o‘tadigan
bo‘lganligi uchun uning uzilishi ustki ipga nisbatan ancha kam bo‘ladi. Quyidagilar
ostki ip uzilishlariga sabab bo‘ladi: naychaning devorlari singanligi yoki ezilganligi,
ip naychaga bo‘sh yoki notekis o‘ralganligi, ip no to‘g‘ri taqilganligi, moki qurilmasi
detallarining ostki ip tegadigan joylari chaqaligi yoki g‘adir-budirligi.
Materiallarning qiyin surilishi. Bu kamchilik reyka yoki tepkining yaxshi
ishlamasligidan kelib chiqishi mumkin.
Igna sinishi. Quyidagi hollarda igna sinishi mumkin: agar igna xarakat vaqtida
bironta noto‘g‘ri turib qolgan detalga tegib o‘tadigan bo‘lsa, igna balandligi
noto‘g‘ri (pastroq) o‘rnatilgan bo‘lsa; tepkida, igna plastinasida, mokida siljishlik
bo‘lsa yoki ular noto‘g‘ri o‘rnatilgan bo‘lsa; igna pastligida materiallar surilsa; tikib
bo‘lgandan keyin materiallarni tepki tagidan ehtiyotsizlik bilan olinsa.
Mashinani tozalash va moylash. Tikuv mashinasining mexanizmlarini tozalash,
moylash ularning aniq va be to‘xtov ishlashini ta’minlaydi. Mashinaning hamma
joylarini tozalash va moylashda elektr yuritgichni o‘chirib qo‘yiladi.
Yuritma tasmasi olinadi, igna eng yuqori chekka holatga o‘rnatiladi. Tepki
ko‘tarib qo‘yiladi va naycha qalpoqchasi chiqarib olinadi. Avval mashinaning bosh
qismidagi kir va gazlama tuklari tozalanib, detallar latta bilan artiladi. So‘ngra
mashinani ag‘darib qo‘yib, platforma tagidagi detallar va taglik artiladi. Moylash
ishlari tugagandan so‘ng mashinani qo‘lda aylantirib, asosiy va uning yengil
aylanishi tekshirib ko‘riladi, ortiqcha moy latta bilan artiladi. Moy bir tekis
taqsimlanishi uchun tepkini ko‘tarib qo‘yib, mashina bir necha soniya salt
ishlatiladi. Mashinada ish boshlashdan oldin gazlama parchasida baxyaqator sifati
tekshirib ko‘riladi.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar?
Maxsus mashina turlarini aytib bering?
2.Maxsus va universal mashinalarda tikishda sodir bo‘ladigan nuqsonlar va
ularni bartaraf etish usullarini ko‘rsatib bering?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson
Press” nashriyoti 2023-yil.
2. Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3. Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston,
2004 y.
4. Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish
texnologiyasi” Toshkent,2006 y.
5. Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz www.textile-press.ru
www.ziyonet.uz www.afina.uz
www.titli.uz www.mexnat.uz
www.uzstudent.uz
www.knowledge.allbest.ru
N.I.I. berishdа qo‘llаnilаdigаn аsbob vа moslаmаlаr.
N.I.I. berishdа
texnik shаrtlаr vа uning аsosiy ish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining
o‘qitish texnologiyasi
Mavzu-4
Vaqt:6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni:31 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli
Amaliy-O‘quv amaliyoti
va turi
1.Namlab isitib (N.I.I) berishda
qo‘llaniladigan asbob va moslamalar
O‘quv mashg‘uloti rejasi
2.N.I.I berishda texnik shartlar va uning asosiy
ish atamalari.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda
qo‘llaniladigan asbob va moslamalar, N.I.I berishda texnik shartlar va uning
asosiy ish atamalari to‘g‘risida ko‘nikma va malakalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalar:
1. Namlab isitib ishlov(N.I.I)
O‘quv faoliyati natijalari:
berishda qo‘llaniladigan
1. Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda
asbob va moslamalarini
qo‘llaniladigan asbob va moslamalarda
tushuntiradi.
ishlashni o‘rganadilar;
2. N.I.I berishda texnik
2. N.I.I berishda texnik shartlar va uning
shartlar va uning asosiy ish
asosiy ish atamalarni, tasniflaydi,
atamalari bilan tanishtirish,
instruktaj berish,
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Plakatlar,jihoz va asbob,proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli texnologik xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va
vositalari
Tezkor so‘rov,didaktik materiallar orqali
O‘QUV AMALIYOTI MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Mash-’ulot Faoliyatning mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
va vaqti
O‘quvchi
Tashkiliy qism:
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning davomatini
tekshiradi.
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
I. O‘quv
tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
mashg‘ulo
vazifalarni belgilaydi.
tiga kirish
3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad
(15 daq.)
va kutilayotgan natijalar bilan tannishtiradi.
4.O‘quvchilarni baholash mezoni bilan
tanishtiradi.(1-ilova)
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal
qilishni eslatadi
Mashg‘ulotga
tayyorgarlik ko‘radi.
Amaliyotga
xavfsizlik
texnikasi,sanitariya
va gigiyena
talablariga rioya
qilgan holda maxsus
kiyimda
keladi.Xavfsizlik
texnikasi jurnaliga
imzo qo‘yadi.
Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Tezkor savol-javob,aqliy hujum(2-ilova)
o‘tkazadi.O‘quvchilarning o‘quv materialini
o‘zlashtirganlik darajasini aniqlaydi va
ularni rivojlantirish maqsadida yangi mavzu
bayoniga o‘tadi.
2.Yangi mavzu bayoni:
O‘quvchilarni namlab isitib ishlov (N.I.I)
berishda qo‘llaniladigan asbob va
moslamalardan foydalangandagielektr,
yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya qilishni
II. Asosiy tushuntiradi.
bosqich
Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda
(210 daq.) qo‘llaniladigan asbob va moslamalarda
ishlashni ko‘rsatadi.(3-ilova)
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
Har bir o‘quvchini ish joyiga
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik xaritani
beradi (4-ilova) va mashg‘ulotni boshlashga
ruxsat beradi.O‘quvchining maxsus
mashinada bajargan ishlarini nazorat qiladi.
Mashg`ulot vaqtida maqsadli aylanish qilib
o‘quvchilarning mashq bajarishini e’tibor
bilan kuzatib boradi, qo`ygan xatolarini
ko`rsatadi, joriy yo‘l-yo‘riqlar beradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Eshitadi va
savollarga javob
beradi.
Mashg‘ulot rahbari
ko‘rsatgan ishlarni
diqqat bilan kuzatadi.
O‘z ish joyini
egallaydi,mashg‘ulot
rahbari va yo‘riqlitexnologik xaritaga
rioya qilgan holda
ishni bajaradi.Yo‘l
qo‘ygan xatolarni
to‘g‘rilaydi.
Bajargan amaliy
ishini topshiradi,
foydalanilgan
jihozlarni mashg‘ulot
rahbariga
topshiradi.Ish joyini
tartibga keltiradi.
Baholash mezoni asosida o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasini baholaydi.
Mashg‘ulot tugagandan so‘ng ish joylarini
tartibga keltirishini nazorat
qiladi.Tayyorlangan mahsulotni qabul
qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot
bo‘yicha olgan baholarini e’lon qiladi(5 ilova);
III.Yakuni
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
y bosqich amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
(15 daq.) va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi;
3. Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtiradi,uyga vazifa beradi.
(6-ilova)
Baho natijalarini
eshitadi. Tahlil
qiladi. Uy vazifasini
daftarga yozib oladi.
1-ilova
O’quvchilarning bilimlarini faollashtirish uchun savollar.
1.N.I.I.berish deganda nimani tushunasiz?
2.N.I.I.berish jixozlariga qanday jixozlar kiradi?
3.Dazmol nima uchun ishlatiladi?
2-ilova
Birlаshtiruvchi chоk turlаri.
1-slayd
2-slayd
6-ilova
Maxsus mashinada bajariladigan biriktiruvchi choklar,ziy choklar,bezak choklarni
tikish. Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan tanishib keladi.
Ta’rifi
Muammoni qo’yish va hal qilishning mazkur modeli bir qator muammolarni
tahriflash va yechib ko’rishga imkon beradi.
Strategiya:
Bir varaq oq qog’ozda (vatman yoki A-3 varag’i) baliq skeleti chiziladi (boshi,
kemirchagi, qovurg’alari).
Yuqoridagi «suyagiga» muammo ifodalanishi, pastidagiga esa - ushbu muammo
mavjudligini (yoki uni hal qilish yo’lllari, o’qituvchi o’z oldiga qo’ygan maqsadga
qarab) isbotlovchi faktlar yozib qo’yiladi.
To’ldirilgan sxemaning taqdimoti.
Foydalanish doiralari
Tabiiy va aniq fanlarda, muammoli tahlim berish uslubidan foydalanganda.
Afzalliklari
Ushbu sxema muammolarning o’zaro bog’liqligi, ularning kompleks xususiyatlarini
aks ettiradi.
Qiyinchiliklar
Muammolarni ifodalashda qiyinchiliklarga duch kelish mumkin.
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
№
1
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
N.I.I. berishdа qo‘llаnilаdigаn аsbob vа moslаmаlаr. N.I.I. berishdа texnik
shаrtlаr vа uning аsosiy ish
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Moslama,asbob
Moslama,asbob uskuna va
uskuna va xom
xom ashyolar
ashyolar
I
II
1.1 Bir tomonga
yotqizib
dazmollangan (a)
1.2. Yorib dazmol
lash (b)
1.3 Tikka birik
tirma (v)
Eskiz,chizmalar, rasmlar
Bajarish tartibi
III
IV
I. BIRLASHTIRUVChI ChOKLAR
1. Biriktirma chok
Hamma asosiy choklarni
yon, yelka, ort bo‘lak, o‘rta
qirqimlarni tikishda
ishlatiladi.
Kiyim klinlariga «Gode»
birlashtirishda, cho‘ntak
astarini birlashtirishda,
birlashtiriladigan
taxlamalarda tikka
birlashtirma ishlatiladi.
Biriktirma chokni tikishda
ikki bo‘lak o‘ngini-o‘ngiga
qilib, qirqimlar bir xil qilinadi
va biriktirma chokda qirqim
bilan parallel holda tikiladi.
Chok kengligi 0,5-1,5 sm.
So‘ngra chok haqqilar bir
tomonga yotqizib yoki orasi
yorib, yoki tik holatda
dazmollanadi
1.4 Yorma chok.
Bo‘laklar o‘ngini o‘ngiga
qarab biriktirma chok bilan
tikiladi. (1 chok) Choklar
orasi yorib dazmollanadi. Va
o‘ng tomondan biriktirma
chokning ikki tomonidan bir
xil oraliqda bezak chok
tikiladi (2 va 21 choklar).
Chok kengligi 0,2 sm
Sun’iy va tabiiy charmlardan
tikilgan kiyimlardan zich
to‘qilgan gazlamalardan
sport kiyimlar tikishda yon
cho‘ntaklarni ishlashda,
vitochkalarni tikishda
ishlatiladi.
2. Bostirma chok
2
2.1 Ochiq qirqimli
Kiyimlarning yon, yelka
qirqimlarini, orqa bo‘lak
o‘rta qirqimlarini tikishda
ishlatiladi.
Bo‘laklarni biriktirib tikilib
(1-chok) bir tomonga qaratib,
dazmollab o‘ngidan bezak
chok yuritiladi.(2-chok).
Bezak chok kengligi kiyim
faosniga qarab beriladi. 2chok kengligi.
Bezak chok kengligi esa
kiyim fasoniga qarab 0,7-1,0
bo‘lishi mumkin.
2,2 Yopiq qirqimli
Bo‘laklar o‘ngi bir-biriga
qaratilib, ostki bo‘lak ustki
bo‘lak qirqimiga nisbatan
bezak chok kengligida
oldinroq chiqarilib, ustma-ust
qo‘yiladi, birlashtirib tikiladi,
(1 chok) bir tomonga yotqizib
dazmollanadi va yengidan
bezak chok yuritiladi. (2
chok) Chok kengligi
1 chok 0,4-1,4 sm
2 chok 0,5-0,7 sm
Bo‘laklarni birlashtirish va
bezash uchun ishlatiladi.
3. Qo‘yma chok
3
Bort qotirma bo‘laklarini
birlashtirishda, tesmalarni
tikishda, ostki yoqani bo‘yin
3.1 Ochiq qirqimli
o‘miziga (mashinada zig-zag
chokda) o‘tkazishda
ishlatiladi.
Bir bo‘lakning o‘rniga
ikkinchi bo‘lak o‘ngini qo‘yib
to‘g‘ri yoki zig-zag
ko‘rinishidagi chok bilan
qirqimdan 0,5 sm kenglikda
tikiladi.
3.2 Yopiq qirqimli
Ustki bo‘lak ziyi buklab
dazmollanadi. Ostki bo‘lak
ustiga qo‘yib mashina chok
bilan birlashtiriladi.
Chok kengligi 0,2-2.0 sm
To‘g‘ri va shakldor
koketkalarni birlashtirishda
ishlatiladi.
4. Ichki chok
4
4.1 Qo‘sh chok.
Ust kiyimlarni tikishda,
astarsiz kiyimlarda cho‘ntak
astarini tikishda, maxsus
ishchi kiyimlarni bo‘laklarini
birlashtirib tikishda
ishlatiladi.
Bo‘laklarni teskari
tomonlarini bir-biriga
qaratilib biriktirma chok (1
chok) bilan tikib olinadi,
so‘ngra bo‘laklar o‘ngiga
ag‘darilib, chok to‘g‘rilanadi
va bo‘laklar ostidan ikkinchi
chok (2 chok) yuritiladi.
1 chok kengligi 0,3-0,4 sm
2 chok kengligi 0,5-0,7 sm
Ich kiyimlar maxsus
kiyimlarni, astarsiz
kostyumlar va boshqalarni
tikishda ishlatiladi.
Bo‘laklar o‘ngi bir-biriga
qaratilib, ostki bo‘lak ustki
bo‘lakka nisbatan 0,5-0,7 sm
oldinroq chiqarib, ustma-ust
qo‘yiladi. Ustki bo‘lak
qirqimi ostki bo‘lakning
qo‘shimcha miqdorini
qoldirib tikiladi (1 chok).
Chok to‘g‘rilanib, utski
bo‘lakka shunday
buklanadiki, qirqib ustiga
chiqib qolmasligi kerak.
Buklangan ziydan chok
yurgiziladi. (2 chok). Ostki
bo‘lak cheti ustki bo‘lakka
nisbatan 0,5-0,7 sm.
1 chok kengligi 0,1-0,2 sm.
2 chok kengligi bukilgan
ziydan 0,1-0,2 sm
4-Mavzu:Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda qo‘llaniladigan asbob va
moslamalar.
Reja:
1. Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda qo‘llaniladigan asbob va moslamalar
2. N.I.I berishda texnik shartlar va uning asosiy ish atamalar.
3. Gazlama va materiallarni namlab-istib ishlov berish
1. Namlab isitib ishlov (N.I.I) berishda qo‘llaniladigan asbob va moslamalar
Tikuvchilik buyumlarini namlab-istib ishlov berish deganda, detal yoki
buyumni maxsus jihozlar yordamida namlik, issiqlik va bosim bilan maxsus ishlash
tushiniladi. Kiyim tikishda namlab – istib ishlov berish ishning taxminan 15-25 %
ni tashkil etadi.
Namlab – istib ishlov berish kiyimlarni tikish jarayonida va tayyor buyumni
pardozlashda (uzil-kesil) bajarilishi mumkin.
Buyumlarning sifati va tashqi ko‘rinishi ko‘p jihatdan tikish jarayonidagi
hamda uzil-kesil pardozlashdagi namlab-istib ishlov berishga bog‘liq bo‘ladi.
Namlab-istib ishlov berishdan asosiy maqsad buyum bo‘laklariga hajmiy-fazoviy
shakl berish va har xil choklarni ishlash, uzil-kesil pardozlash, bo‘laklarni yelim
bilan biriktirishdan iborat.
2. N.I.I berishda texnik shartlar va uning asosiy ish atamalar.
Namlab-istib ishlov berish jarayonida gazlamaga namlik, issiqlik va bosim
bilan ta’sir qilinadi. Namlik-istib ishlov berish jarayoni uch bosqichdan iborat:
1) tolalarni namlik va issiqlik bilan yumshatish;
2) bosim bilan ma’lum shakl berish;
3) issiqlik va bosim yordamida namlikni ketkazish va shaklni mustahkamlash.
Namlab-isitib ishlov berish jarayonlari dazmollash, presslash va bug‘lash
jarayonlarga bo‘linadi. Gazlama ishlarining o‘rilish-zichligiga qarab namlab-istib
ishlov berish jarayoni ularga har xil ta’sir qiladi. Namlab-istib ishlov berishda
qo‘llaniladigan jihozlar elektr, elektr-bug‘ va bug‘ bilan qizdirilishi mumkin.
3. Gazlama va materiallarni namlab-istib ishlov berish
Gazlama va materiallarni namlab-istib ishlov berish rejimlari qo‘llanadigan
jihozlarga bog‘liqdir. Lavsanli gazlamalar uchun dazmollanadigan sirtki
qizdirish temperaturasi gazlamalarning termofikatsiyasini hisobga olib berilgan.
Agar dazmolmato ishlatiladigan bo‘lsa, dazmollanadigan sirtni qizdirish
temperaturasi 5-10° S oshirilishi mumkin. Dazmollash operatsiyalarida 2,4-6 kg
massali
Dazmol.
Dazmollar
yengil,
o‘rtacha va og‘ir vaznda bo‘lib, og‘irligi 2,5 kg dan 6 kg gacha bo‘ladi. Qizdirish
usuliga rab dazmollar elektr, bug‘, bug‘-elektr turlariga bo‘linadi.
N.I.I. berishda harorat rejimiga rioya qilish maqsadida termoregulyatorli dazmollar
ishlatiladi. Dazmolning dazmollash sirti 100-250° S gacha qizdirishi kerak.
Press
–
presslarning
yuritmalari mexanik, elektr,
pnevmatik va gidravlik
bo‘lishi mumkin. Presslar
vazifasiga ko‘ra va maxsus
xillarga bo‘linadi
Bug‘lagichlar – buyumni
mahsulot sifatiga keltirish
hamda yaltiroq dog‘larni
ketkazish uchun ishlatiladi.
manikenlari
Bug‘-havo
yelkali kiyimlarni N.I.I.
berish
uchun
mo‘ljallangan. Manekenlar.
6-ilova
Namlab isitibishlov (N.I.I) berishda qo‘llaniladigan asbob va moslamalar, N.I.I
berishda texnik shartlar va uning asosiy ish atamalarni haqida o‘qish. Kelgusi
mashg‘ulot mavzusi bilan tanishib kelish.
Dazmolda ish bajarish uchun ish o‘rni
Ish o‘rnini ta’minlash
Rasm
Stol 1. Dazmollash ishlari ustiga moviy va zig‘ir
tola gazlama qoplangan.
Yoritgich 2. Mahalliy yoritish usuli.
Kronshteyn 3. Dazmol shnurini osish uchun.
O‘chirib – yoqgich 4. Dazmol uchun.
Purkagich 5.
Dazmol uchun joy 6. (Ishchining o‘ng tomonida
turadi).
Rezina gilamcha 7.
Namlab isitib ishlov berish uchun uskuna va moslamalar
Nomlanishi
Rasm
Dazmol. Dazmollar yengil, o‘rtacha va og‘ir
vaznda bo‘lib, og‘irligi 2,5 kg dan 6 kg gacha
bo‘ladi. Qizdirish usuliga qarab dazmollar elektr,
bug‘, bug‘-elektr turlariga bo‘linadi.
N.I.I. berishda harorat rejimiga rioya qilish
maqsadida termoregulyatorli dazmollar ishlatiladi.
Dazmolning dazmollash sirti 100-250° S gacha
qizdirishi kerak.
Press – presslarning yuritmalari mexanik, elektr,
pnevmatik va gidravlik bo‘lishi mumkin. Presslar
vazifasiga ko‘ra va maxsus xillarga bo‘linadi.
Bug‘lagichlar – buyumni mahsulot sifatiga
keltirish hamda yaltiroq dog‘larni ketkazish uchun
ishlatiladi.
Bug‘-havo manikenlari yelkali kiyimlarni N.I.I.
berish uchun mo‘ljallangan.
-
Manikenlar.
Qoliplar – kiyimlarni qo‘l bilan dazmollashda
ishlatiladi. Ularning shakli va o‘lchamlari
bajariladigan ishlar xarakteriga javob berishi
kerak.
Pulverizatorlar (purkagichlar) vodoprovod
tarmog‘ida ham, nasosli maxsus idishda ham
ishlatiladi.
Dazmol mato – yupqa polotno gazlama, flanel,
paxmoq, yoki zig‘ir tolali gazlamadan qilinadi.
-
Dazmol mato orqali dazmollangan kiyim sirti
kuymaydi va yelimtiramaydi.
Nazorat savollari.
1. Dazmol mato sifatida qanday gazlamalar ishlatiladi?
2. Agar o‘quv ustaxonasida dazmol nosoz bo‘lsa, nima qilish kerak?
3. Qizdirish usuliga qarab dazmollar necha turga bo‘linadi?
4. Presslar necha turli bo‘ladi?
5. Bug‘lagichlar nima uchun ishlatiladi?
6. Qoliplar qay holatlarda ishlatiladi?
7. Bug‘ havo manekenlari qanday kiyimlarga NII berishda foydalanailadi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
2. Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
4.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
5.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz
www.textile-press.ru
Old bo‘lakda joylashgan tаqilmаlаrni tikish
Mavzu-5
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat(240 daqiqa)
O‘quv mashg‘ulotining shakli
va turi
O‘quv mashg‘uloti rejasi
O‘quvchilar soni:30 nafar
Amaliy - O‘quv amaliyoti
1.Taqilma turlari
2.Taqilmalar haqida ma’lumot
3.Tugma qadash
4.Temir ilgak va knopkalar.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:Murakkab qo‘l qaviqlarining tikilishi
to‘g‘risidagi ko‘nikma va malakalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalar:
1. Taqilma turlari bilan
O‘quv faoliyati natijalari:
tanishtiradi.
1. Taqilma turlarini bilib oladilar.
2. Taqilmalar haqida
2. Taqilmalar haqida ma’lumot oladilar.
ma’lumot beradi.
3.Tugma qadashni bilib oladilar.
3.Tugma qadashni ko‘rsatib
4. Temir ilgak va knopkalarni qadashni
beradi.
bilib oladilar;
4. Temir ilgak va
knopkalarni qadashni
o‘rgatadi.
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va
vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik materiallar orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Mashg‘ulot
aoliyatning mazmuni
bosqichlari va
O‘qituvchi
O‘quvchi
vaqti
Tashkiliy qism:
1.Salomlashish, o‘quvchilarning
Mashg‘ulotga
davomatini tekshiradi.
tayyorgarlik ko‘radi.
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
Amaliyotga xavfsizlik
tayyorgarligini tekshiradi, maqsad
texnikasi,sanitariya va
I. O‘quv
va vazifalarni belgilaydi.
gigiyena talablariga rioya
mashg‘ulo-tiga
3.Amaliy mashg‘ulot nomi,
qilgan holda maxsus
kirish (15 daq.)
rejasi,maqsad va kutilayotgan
kiyimda keladi.Xavfsizlik
natijalar bilan tannishtiradi.
texnikasi jurnaliga imzo
4.O‘quvchilarni baholash mezoni
qo‘yadi.
bilan tanishtiradi.(1-ilova)
Tinglaydi.
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga
amal qilishni eslatadi
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Eshitadi va savollarga
Tezkor savol-javob, aqliy
javob beradi.
hujum o‘tkazadi(2-ilova).
Mashg‘ulot rahbari
O‘quvchilarning o‘quv materialini ko‘rsatgan ishlarni diqqat
o‘zlashtirganlik darajasini
bilan kuzatadi
aniqlaydi va ularni rivojlantirish
O‘z ish joyini
maqsadida yangi mavzu bayoniga egallaydi,mashg‘ulot
o‘tadi.
rahbari va yo‘riqliYangi mavzu bayoni:
texnologik xaritaga rioya
II. Asosiy
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi
qilgan holda ishni
bosqich
qoidalari bilan tanishtiradi. Ishlab bajaradi.Yo‘l qo‘ygan
(210 daq.)
chiqarish sanitariyasi va elektr,
xatolarni
yong‘in xavfsizligi qoidalariga
to‘g‘rilaydi.Yakka tartibda
rioya qilishni tushuntiradi.
jadval asosida
O`quvchlarni ish o`rinlariga
mashinalariga ip taqishni,
taqhsimlaydi ,yangi mavzuni
rostlashni va ularda
tushuntiradi. Qo‘l qaviqlarini
tikishni o‘rganadi.
tushuntirib beradi (3-ilova)va
Bajargan amaliy ishini
amalda tikib ko‘rsatadi.
topshiradi, foydalanilgan
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
jihozlarni mashg‘ulot
O‘quvchilarning mashq qilishini
rahbariga topshiradi.Ish
e’tibor bilan kuzatib boradi.
joyini tartibga keltiradi.
III.Yakuniy
bosqich
(15 daq.)
O‘quvchilarni ish joyiga
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
xaritani beradi (4-ilova) va
mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
beradi.Mashg`ulot vaqtida maqsadli
aylanish qilib o‘quvchilarning
mashq bajarishini e’tibor bilan
kuzatib boradi, qo`ygan xatolarini
ko`rsatadi, joriy yo‘l-yo‘riqlar
beradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida
o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini baholaydi. Mashg‘ulot
tugagandan so‘ng ish joylarini
tartibga keltirishini nazorat
qiladi.Tayyorlangan mahsulotni
qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy
mashg‘ulot bo‘yicha olgan
baholarini e’lon qiladi(5–ilova);
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining
ahamiyati va muhimligiga
o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
3. Kelgusi mashg‘ulot mavzusi
bilan tanishtiradi,uyga vazifa
beradi.(6-ilova)
Baho natijalarini eshitadi.
Tahlil qiladi.
Uy vazifasini daftarga
yozib oladi.
2-mavzuda berilgan
1-ilova
O’quvchilarning bilimlarini faollashtirish uchun savollar.
1.Birlashtiruvchi choklar qaerlarda ishlatiladi?
2.Bostirma chok qaerlarda ishlatiladi?
3.Biriktirma chok texnik shart bo’yicha necha sm da tikiladi?
4.Qulf chok qaerlarda ishlatiladi?
2-ilova
MAVZU DOIRASIDAGI ASOSIY MA’LUMOTLAR:
Kiyim qismlari ip yordamida asosan xilma-xil tikuv mashinalarida bir ipli yoki
ikki ipli baxya qator yuritib birlashtiriladi. Mashina choklar konstruktsiyasi hamda
vazifasiga ko‘ra uch turli bo‘ladi:
Mashina choklari
Birlashtiruvchi choklar
Ziy choklar
Bеzak choklar
I. Birlashtiruvchi choklar
1. Biriktirma чок
Yotqizib dazmollash
2. Bostirma
3. Qo`yma
Ochiq qirqimli
Ochiq qirqimli
4. Ichki choklar
Qo`sh chok
Yopiq qirqimli
Yorib
Tikka biriktirma
Yopiq qirqimli
Yorma chok
II. Ziy choklar
Qulf chok
1. Ag`darma choklar
2. Bukma choklar
3. Mag`iz choklar
Oddiy ramkali
Ochiq qirqimli
Ochiq qirqimli
Murakkab ramkali
Yopiq qirqimli
Yopiq qirqimli
Kantli
Jiyakli
3-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
Baholar
K o‘ r s a t k i ch l a r
5
4
2
Savollar
Savollarga Savollarga
ga
Tayanch bilimlarini
Savollarga
noto‘liq
qisman
umuman
aniqlash: Amaliy ish
to‘liq javob
javob
javob
javob
bo‘yicha Savol-javob
yozadi
yozadi
yozadi.
yozmayd
i.
Amaliy
Amaliy
Amaliy
topshiriq
Bilimlarini
Amaliy
topshiriqni topshiriqn ni tahlil
mustahkamlash:
topshiriqni
to‘liq tahlil
i tahlil
qila
Amaliy topshiriqlarni
to‘liq tahlil
qilib, uni
qilib, uni olmaydi,
bajarish bo‘yicha
qilib, uni to‘liq
noto‘liq
qisman
uni
faolliklar
bajarish
bajarish.
bajarish.
bajara
olmaydi.
Jami:
5
4
3
2
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
baho
Guruh ishi natijalarining
bahosi
1
Topshiriqlarni bajarishning
to‘liqligi
5
Tamaliy ishlarni takdimotli taqdim
etish
5
Guruhning faollik darajasi
(qo‘shimchalar kiritish, savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
3
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
30720707-Tikuvchi
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot
mavzusi:
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Old bo‘lakda joylashgan tаqilmаlаrni tikish
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Texnologiya
asosida faoliyat
turlari
Tavsiya etiladigan
moslama va uskunalar
Chizma
Standart asosida operatsiyani bajarish
tartibi
I
II
III
IV
1.Ko‘zli izmani tikish
1.1. Izma
o‘rnini belgilash
1.2. Mag‘izni
asosiy bo‘lakka
bostirib
ko‘klash
Chizg‘ich, sm.lenta,
bo‘r.
1-chiziq izma o‘rni;
2-3 chiziqlar izma uzunligini belgilaydi.
4-5 chiziqlar-yordamchi chiziq bo‘lib uni
birinchi chiziqdan yuqori va past tomoniga
tayyor izmani ikkita ramkasiga teng
bo‘lgan chiziq chiziladi. Bir yo‘la izma
«ko‘zi» ham belgilab olinadi
Nina, angishvona
Asosiy bo‘lakka o‘ngini o‘ngiga qaratib
mag‘iz qo‘yiladi, uning o‘rtasi izma
chizig‘iga to‘g‘ri keltiriladi, mag‘iz uchlari
izma uzunligidan (har qaysi tomonda) 1520 mm uzunroq bo‘lishi kerak. Mag‘iz 710 mm yiriklikdagi to‘g‘ri sirma qaviq
bilan bostirib ko‘klanadi. W40 oddiy ip
ishlatiladi
1.3. Izmani
ag‘darma chok
bilan tikish
1.4. Izmani
qirqish
1.5. Izmaga NII
berish
O‘zSHM 97kl PMZ
1022 kl tikuv
mashinasi
Izma asosiy bo‘lakni teskari tomondan
belgi chiziq bo‘ylab ag‘darma chok bilan
tikiladi.
Izma to‘g‘ri chiziq bo‘ylab o‘rtasidan to
ko‘zigacha qirqiladi, keyin bir nechta
joydan kertib qo‘yiladi. Izma ichiga 1 mm
Qaychi
yetkazmay tugatiladi. Keyin izmaning uchi
qirqiladi. Izma uchiga 3-4 mm yetkazmay
kertib qo‘yiladi, u bahyaqatorga 1 mm
yetkazmay tugatiladi.
Tayyor izma ustiga nam mato qo‘yiladi,
Dazmol, dazmolmato,
tekislab dazmol yordamida issiqlik ishlovi
suvpurkagich
beriladi.
II. Ag‘darma chokli izmalarni tikish (2 mag‘izli usul bilan tikish)
2.1. Nazorat
andozalari
bo‘yicha
gazlama
parchasini
tekshirish.
Bo‘r, nazorat andozasi
Bo‘r chiziqlarining qalinligi 1-2 mm dan
oshmasligi kerak.
2.2. Qirqimlarni tekislash
Qaychi
Bo‘r chizig‘i o‘rtasidan qirqiladi, qaychi
stolga nisbatan perpendikulyar qilib
ushlanadi.
2.3. Mag‘izlar
ni bukib
dazmollash
Dazmol
Mag‘izlarni uzunasiga ikki bukib
dazmollanadi.
2.4. Izma
o‘rnini
belgilash.
2.5. Mag‘izlar
ni ulash
2.6. Izmani
qirqish
2.7. Izma
uchlarini
puxtalash
Bo‘r, chizg‘ich
Izmalarni bo‘lakni o‘ng tomoniga
qo‘shimcha andoza yordamida 4 ta chiziq
bilan belgilanadi. 1-2-izma o‘rnini
belgilovchi bo‘ylama chiziqlar; 3-4-izma
uzunligini cheklaydigan ko‘ndalang
chiziqlar
Universal tikuv
mashinasi
Mag‘izlar bo‘lakning o‘ngiga qo‘yilib,
bukilgan kant eniga ichkaridan ulanadi.
Bahyaqatorlar parallel bo‘lishi va izma
o‘lchamini bildiradigan ko‘ndalang
chiziqlar yaqinida bir joyda tugashi zarur.
Qaychi
Bahyaqatorlar orasida izmaning o‘rtasidan
boshlab ikki tomonga chiqariladi. Izmaning
uchlariga 5 mm qolganda
bahyaqatorlarning uchlari tomon ularga 1-2
mm yetkazmay qiya qirqiladi. Mag‘izlar
asosiy bo‘lakning teskarisiga ag‘darilib
kantlar ma’lum yo‘nalishda to‘g‘rilanadi.
Universal tikuv
mashinasi
Izmaning uchlarida asosiy bo‘lak o‘ngiga
qayriladi. Mag‘izlarning uchlari tortiladi.
Burchaklari tekislanadi va izmaning
uchlari burchaklar asosi bo‘yicha
mashinada qaytma bahyaqator yuritib
puxtalnadi.
MAVZU: 5 Old bo‘lakda joylashgan tаqilmаlаrni tikish
Reja
1.Taqilma turlari
2.Taqilmalar haqida ma’lumot
3.Tugma qadash
1.Taqilma turlari
« Kiyim turiga va modeliga qarab, izmalar maxsus mashinada yo‘rmalangan,
qo‘lda halqa qaviqlar bilan yo‘rmalangan, maxsus moslamada payvandlangan,
ag‘darma chok bilan tikilgan va shnurdan yasalgan to‘g‘ri burchakli yoki ko‘zli
bo‘lishi mumkin.
Izmalar faqat bezak uchun mo‘ljallangan bo‘lsa, ular o‘yilma yo‘rmalanadi.
Bunday izmalar erkaklar va ayollar pidjak, jaketlarining adip qaytarmasi va yeng
kesimlarida bo‘ladi.
Izmalarning kiyim bo‘laklariga nisbatan joylashishi asosan modelga bog‘liq.
Uzunligi tugma diametridan 0,2-0,5 sm uzunroq bo‘lishi lozim.
Maxsus mashinada yoki qo‘l qaviqlari bilan yo‘rmalangan izmalar hamma
kiyimlarda bo‘lishi mumkin. Payvandlab tayyorlanadigan izmalar polimer tola
gazlamalardan tikiladigan erkaklar ko‘ylaklari, plashlar, yopinchiqlar va shu kabi
kiyimlar izmalariga ishlov berishda qo‘llaniladi. Ular ag‘darma chok bilan
tikiladigan maxsus apparatda yoki universal mashinada tikiladi. Bunday izmalar
asosan ayollar ko‘ylagi, plashi, paltosi va boshqa kiyimlar izmalarini tikishda
qo‘llaniladi.
«Ko‘zli» izmani tikish
Ko‘zli izmani tikish uchun asosiy bo‘lak teskarisiga izma o‘rni uchta chiziq
bilan belgilanadi. Bitta chiziq uzunasiga, ikkita chiziq izma uzunligiga teng qilib
ko‘ndalang belgilanadi. «Ko‘zli» izma mag‘izi yalang qavat bo‘ladi. Mag‘izning
o‘ngini asosiy bo‘lak o‘ngiga qaratib qo‘yiladi va uzunasiga belgi chiziqdan 0,20,3 sm oraliqda bahiya qator yuritib mag‘izni asosiy bo‘lakka ag‘darma chok
bilan tikiladi.
Izma «Ko‘zli» bo‘lishi uchun uch tomoni aylanma qilib tikiladi. Asosiy bo‘lak
bilan mag‘iz bahiyaqatorlar orasida qirqiladi, asosiy bo‘lak izma oxirida
bahiyaqatorlar uchi tomoni qiyalatib kertiladi, mag‘iz esa oxirigacha to‘g‘ri kesiladi.
Mag‘iz ag‘darilib asosiy bo‘lak teskarisiga o‘tkaziladi va 0,2-0,3 sm kenglikda kam
hosil qilib izma ziylari qiya sirma qaviq bilan ko‘klanadi. Izma oxiridagi uchlari
universal mashinada ikki-uchta qaytarma yuritib puxtalanadi. Izma ziylari ko‘zli
joygacha iroqisimon qaviq bilan ko‘klab qo‘yiladi, mag‘iz chetalirdan sm chok
haqqi qoldirib qirqib tashlanadi. Qolgan hamma operatsiyalar ikki qavat mag‘izli
izma tikishdagidek bajariladi.
2.Taqilmalar haqida ma’lumot
Ag‘darma chokli izmani tikish uchun bo‘lak o‘ngida 4 ta chiziq bilan izma o‘rni
belgilanadi. Ikkita bo‘ylama chiziq izma kengligini, ikkita ko‘ndalang chiziq izma
uzunligini belgilaydi. Bo‘ylama chiziqlar o‘rtasidagi oraliq 2 ta izma kantiga teng
bo‘ladi.
Asosiy bo‘lak o‘rniga izma mag‘iz o‘ngini pastga qaratib qo‘yiladi. Mag‘iz
qirqim tomonini teskari tomonga bukib, bukilgan ziylar bilan to‘g‘ri keltirib,
mag‘izni asosiy bo‘lakka 2 tomondan bostirib tikiladi. Izma uchi qaytma bahyaqator
bilan puxtalanadi. Bahyaqator izma uchini belgilab turgan ko‘ndalang belgi chiziq
oldida tugatiladi. Bahyaqator orasidagi asosiy bo‘lak bilan mag‘iz materiali
bahyaqator orasida teskari tomondan bahyaqator uchlariga 0,5-0,6 sm yetkazmay
qirqiladi, bu qirqim uchlarini bahyaqatorlar tomonga (ularga 0,1 sm yetkazmay)
qiyalatib kertiladi.
Mag‘izni ag‘darib bo‘lak teskarisiga o‘tkaziladi, choklar to‘g‘rilanadi, izma
uchlari qaytama bahyaqator yuritib puxtalanadi. Asosiy bo‘lak astarni yoki adipni
izma atrofida 2,5-3 sm oraliqda asosiy bo‘lakka ko‘klanadi va izma ustida qirqiladi.
Qirqimlar 0,3 sm kenglikda ichkari tomonga bukib, qiya yashirin qaviq bilan izma
mag‘izga tikiladi. Izma atrofidagi ko‘klangan qaviq iplari so‘kib tashlanadi va izma
dazmollanadi.
3.Tugma qadash
«Molniya» tasmani asosiy bo‘lakka ko‘rinmaydigan qilib ulash mumkin.
Taqilma molniyasining tishlari ich kiyimni ilmasligi uchun kiyim teskarisiga ehtiyot
ko‘rimi ulanadi. Ehtiyot ko‘rimi asosiy materialdan bichiladi. Uni eni 8-9 sm,
uzunligi taqilma uzunligiga teng bo‘ladi. Ko‘rinmaning o‘ngini ichkariga qaratib
uzunasiga ikki bukiladi va yuqori tomoni ag‘darma chok bilan tikiladi. Keyin
o‘ngiga ag‘dariladi va 2 ta ochiq qirqimli tomoni maxsus mashinada yo‘rmalanadi.
Tayyor ‘yib, asosiy bo‘lak o‘ngidan bostirib tikiladi.
Taqilmalarning chimali ko‘rinishi:
1. ko‘zli izma; 2. ag‘darma chokli izma; 3. molniya taqilmasi.
Keyin asosiy bo‘lakni qaytarib turib ort bo‘lak chok haqqiga ehtiyot ko‘rinmani
uning qirqimlarini old bo‘lak tomonga qaratib qo‘yib, chok haqqiga biriktirib
tikiladi. Taqilma pastki uchi old bo‘lak teskarisidan 2 ta qaytma bahyaqator yuritib
puxtalanadi.
Yubka yoki boshqa kiyim turida molniya tasmani biriktirma chok bilan
tikishda, kiyim choklari biriktirib tikilgandan va yorib dazmollangandan keyin
tasma chetidan 4-7 sm masofada bahyaqator yuritiladi. Molniya tasmasining
yuqorigi qirqimlari kiyim yuqori chetidan 0,5 sm narida tikiladi. Taqilma oxirida
molniya oxirgi tishlaridan 5 mm masofada kesimga perpendikulyar qilib bahyaqator
yurgaziladi.
VIII. KERAKLI O‘QUV-JIHOZ, ASBOB-USKUNA VA ASHYOLAR:
tikuv mashinalari 1022 kl, Zinger, 131-11-3 «Orsha», I03-520 Rossiya, maxsus
universal mashina, molniya taqilmasi tikish mashinasi;
dazmol, press;taqilma turlaridan namunalar.
Bitta o‘quvchi uchun:
yo‘l-yo‘riq texnologik xaritasi;
qo‘l ishlari asboblarining 1 ta to‘plami;
W 40, W 50-iplardan 1 ta g‘altak; turli nomerli ignalardan 1 ta to‘plam; qaychi
1ta; santimetr lenta 1 ta; angishvona 1 ta; dukcha 1ta.
bo‘r;20x30 sm taqilma ishlash uchun gazlama va 1 ta molniya taqilmasi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
2Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
4.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
5.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz www.textilepress.ru www.ziyonet.uz
www.afina.uz www.titli.uz
www.mexnat.uz www.uzstudent.uz
www.knowledge.allbest.ru
Mavzu-6
Kiyimda joylashgan turli cho‘ntaklarni tikish
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni:30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va
turi
O‘quv mashg‘uloti rejasi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
1.
2.
Cho‘ntak turlari
Listochkali qirqma cho‘ntak
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va texnik
xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha egallangan amaliy ko‘nikmalar darajasini
aniqlash.
Pedagogik vazifalar:
1.Cho‘ntak turlarini ko‘rsatish;
2. Listochkali qirqma cho‘ntak
tikishni ko‘rsatib beradi.
O‘quv faoliyati natijalari:
1. Cho‘ntak turlarini bilib
oladilar;
2. Listochkali qirqma chontakni
bilib oladilar;
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik
xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik tarqatma
materiallar orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Mashg‘ul aoliyatning mazmuni
ot
bosqichlari O‘qituvchi
O‘quvchi
va vaqti
Tashkiliy qism:
Mashg‘ulotga
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning
tayyorgarlik ko‘radi.
davomatini tekshiradi.
Amaliyotga
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
xavfsizlik
I. O‘quv
tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
texnikasi,sanitariya va
mashg‘uvazifalarni belgilaydi.
gigiyena talablariga
lotiga kirish 3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad
rioya qilgan holda
(15 daq.)
va kutilayotgan natijalar bilan
maxsus kiyimda
tannishtiradi.
keladi.Xavfsizlik
4.O‘quvchilarni baholash mezoni bilan
texnikasi jurnaliga
tanishtiradi.(1-ilova)
imzo qo‘yadi.
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal
Tinglaydi.
qilishni eslatadi
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Eshitadi va savollarga
Tezkor savol-javob, aqliy hujum
javob beradi.
o‘tkazadi(2-ilova). O‘quvchilarning o‘quv Mashg‘ulot rahbari
materialini o‘zlashtirganlik darajasini
ko‘rsatgan ishlarni
aniqlaydi va ularni rivojlantirish
diqqat bilan kuzatadi
maqsadida yangimavzu bayoniga o‘tadi.
O‘z ish joyini
Yangi mavzu bayoni:
egallaydi,mashg‘ulot
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi qoidalari rahbari va yo‘riqlibilan tanishtiradi. Ishlab chiqarish
texnologik xaritaga
sanitariyasi va elektr, yong‘in xavfsizligi
rioya qilgan holda
II. Asosiy
qoidalariga rioya qilishni tushuntiradi.
ishni bajaradi.Yo‘l
bosqich
“Tikuv jixozlarini ta’mirlash va ularga
qo‘ygan xatolarni
(210 daq.)
xizmat ko‘rsatish”bobi bo‘yicha albom
to‘g‘rilaydi.Yakka
tayyorlashni o‘rgatadi. O`quvchlarni ish
tartibda jadval asosida
o`rinlariga taqhsimlaydi,yo‘riqli-texnologik mashinalariga ip
haritani tarqatadi.
taqishni, rostlashni va
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
ularda tikishni
O‘quvchilarning mashq qilishini e’tibor
o‘rganadi.
bilan kuzatib boradi. O‘quvchilarni ish
Bajargan amaliy ishini
joyiga taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
topshiradi,
xaritani beradi (4-ilova) va mashg‘ulotni
foydalanilgan
boshlashga ruxsat beradi.Mashg`ulot vaqtida jihozlarni mashg‘ulot
maqsadli aylanish qilib o‘quvchilarning
rahbariga
mashq bajarishini e’tibor bilan kuzatib
boradi, qo`ygan xatolarini ko`rsatadi, joriy
yo‘l-yo‘riqlar beradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida
o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini
baholaydi.Mashg‘ulot tugagandan so‘ng
ish joylarini tartibga keltirishini nazorat
qiladi.Tayyorlangan mahsulotni qabul
qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot
bo‘yicha olgan baholarini e’lon qiladi(4III.Yakuniy
ilova);
bosqich
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
(15 daq.)
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi;
topshiradi.Ish joyini
tartibga keltiradi.
Baho natijalarini
eshitadi. Tahlil qiladi.
1-ilova
BALIQ SKALETI
TA’RIFI
Muammoni qo’yish va hal qilishning mazkur modeli bir qator
muammolarni tahriflash va yechib ko’rishga imkon beradi.
Strategiya:
1. Bir varaq oq qog’ozda (vatman yoki A-3 varag’i) baliq skeleti chiziladi
(boshi, kemirchagi, qovurg’alari).
2. Yuqoridagi «suyagiga» muammo ifodalanishi, pastidagiga esa - ushbu
muammo mavjudligini (yoki uni hal qilish yo’lllari, o’qituvchi o’z oldiga
qo’ygan maqsadga qarab) isbotlovchi faktlar yozib qo’yiladi.
3. To’ldirilgan sxemaning taqdimoti.
Foydalanish doiralari
Tabiiy va aniq fanlarda, muammoli tahlim berish uslubidan
foydalanganda.
Afzalliklari
Ushbu sxema muammolarning o’zaro bog’liqligi, ularning kompleks
xususiyatlarini aks ettiradi.
Qiyinchiliklar
2-ilova
Ziy choklar
Ag‘darma chok
Oddiy ramkali
Murakkab ramkali
Kantli
Bukma chok
Ochiq qirqimli
Yopiq qirqimli
Mag‘iz chok
Ochiq qirqimli
Yopiq qirqimli
Jiyakli
3-ilova
Bezak choklar
Taxlamalar
Bir yoqlama
Bir-biriga qaragan taxlama
Murakkab taxlama
Bo‘rttirma chok
O‘tkazma chok
Bukma chok
Shnurli qo‘yma
4-ilova
Universal tikuv mashinasida bajariladigan ziy va
bezak choklarini tikish. Kelgusi mashg’ulot mavzusi
bilan tanishib keladi.
5-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
Baholar
K o‘ r s a t k i ch l a r
5
4
3
2
Savollarga
qisman
javob
yozadi.
Savollarg
a umuman
javob
yozmaydi.
Tayanch bilimlarini
aniqlash: Amaliy ish
bo‘yicha Savol-javob
Savollarga Savollarga
to‘liq javob
noto‘liq
yozadi
javob yozadi
Bilimlarini
mustahkamlash:
Amaliy topshiriqlarni
bajarish bo‘yicha
faolliklar
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
to‘liq
bajarish
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
noto‘liq
bajarish.
Amaliy
topshiriqni
tahlil qilib,
uni qisman
bajarish.
Amaliy
topshiriqn
i tahlil
qila
olmaydi,
uni bajara
olmaydi.
Jami:
5
4
3
2
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
baho
Guruh ishi natijalarining
bahosi
1
Topshiriqlarni bajarishning
to‘liqligi
5
Tamaliy ishlarni takdimotli
taqdim etish
5
Guruhning faollik darajasi
(qo‘shimchalar kiritish, savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot
mavzusi:
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Tavsiya
Texnologiya asosida
etiladigan
faoliyat turlari
moslama va
uskunalar
I
II
1.1. Listochka
o‘rnini blgilash.
Bo‘r, qaychi,
qalam.
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Kiyimda joylashgan turli cho‘ntaklarni tikish
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Chizma
Standart asosida operatsiyani
bajarish tartibi
III
I. CHO‘NTAK BO‘LAKLARINI TYEKSHIRISH
IV
Listochka avra gazlamadan bichilgan – 1 ta
bo‘lak. Tanda ipining yo‘nalishi old bo‘lak
yo‘nalishi bo‘ylab bir-xil. Old bo‘lakka
chizilgan chiziqlar listochkaning tayyor holati
bilan bir xil tushishi kerak.Listochka –
bo‘laklarga chok haqi qo‘shib bichiladi.
Á
1.2. Listochka ning
o‘lchamlari.
Sm.lenta,
qalam, qog‘oz.
Listochka uzunligi tayyor holda 1-12 sm, eni esa
2,0-2,5 sm.
À
A-listochkaning yon qirqimi;
B-listochkaning yuqori qirqimi.
ò.è.
1.3. Ostki listochka.
Ostki listochka ham avra gazlamadan, ham astar
gazlamadan bichiladi. Tanda ipning yo‘nalishi
ham ko‘ndalang, ham bo‘ylama qirqiladi.
Listochkani yaxshi gazlamadan qirqish mumkin.
À
Listochka qotirmasi –1ta bo‘lak, yoki yaxlit
bichilgan bo‘ladi. Yelim qotirma (flizilin,
dublirin) dan bichiladi. Eni va bo‘yi
listochkaning tayyor holatiga teng.
1.4. Listochka
qotirmasi.
Á
A – listochkani tayyor ko‘rinishi;
B-listochkani uzunligini tayyor
ko‘rinishi.
1.5. Ko‘rinma.
Ò.è.
Avra dazmoldan bichilgan – 1 ta bo‘lak. Tanda
ipining yo‘nalishi, old bo‘lak yo‘nalishi bilan bir
xil.
1.6. Bo‘ylama.
Bo‘ylama – 1 ta bo‘lak. Tanda ipining yo‘nalishi
bo‘lak yo‘nalishi bo‘ylab qirqiladi.
ò.è.
Cho‘ntak xalta – 2 ta bo‘lak. Tanda ipining
yo‘nalishi qo‘l xarakatining cho‘ntakka kirish
bilan bir xil.
1.7. Cho‘ntak xalta.
ò.è.
II. LISTOCHKANI TAYYORLASH
2.1. Bostirma chok
bilan tikilgan
listochkalarning
ko‘rinishlari dan
namunlar.
Listochka bu – cho‘ntakni to‘ldiruvchi bir
bo‘lagidir. Rasmlarda bostirma chok bilan
tikilgan, turli xil shakldagi listochkalar
ko‘rsatilgan. (ko‘rsatgichlar cho‘ntakning kirish
qismini belgilaydi).
Qaychi.
À
2.2. Listochkning
o‘rta chizig‘ini
belgilash.
Qalam, ruchka,
bo‘r.
Ëèñòî ÷êà
Listochka o‘rta chizig‘i, uning teskari tomonidan
uzunasiga bo‘ylab belgilanadi, bu chiziq
listochkani ikkiga bo‘ladi.
Î ñòêè ëèñòî ÷êà
A-listochka tayyor ko‘rinishi.
2.3. Listochkaga
qotirma
yopishtirish.
Dazmol.
Listochkaning tashqi tomoniga yelimli tomonini
pastga qaratib qotirma qo‘yiladi. Qotirmani
namlab dazmolda yopishtiriladi.
6-Mavzu: Kiyimda joylashgan turli cho‘ntaklar tikish
Reja:
1. Cho‘ntak turlari
2. Listochkali qirqma cho‘ntak
3. Kerakli o‘quv-jihoz, asbob-uskuna va ashyolar
Listochkali qirqma cho‘ntakning texnologik tikilishi, ramkali qirqma
cho‘ntak tikish texnologiyasiga o‘xshasada, lekin ayrim qo‘shimcha bo‘laklari
(elementlari) ga ishlov berish kerak.
Listochkali qirqma cho‘ntakni tikish uchun, avradan listochka qirqib olinadi.
Uning uzunligi (130-150 mm) 40 mm qo‘shiladi (cho‘ntakning har ikki tomonidan
20 mm dan). Balandligi esa 50-70 mm ga teng. Shunday uzunlikda, balandligi esa 2
barobar kalta qilib ko‘rinma qirqib olinadi. Ko‘rinmaga ham listochkaga ham,
qotirma bilan ishlov beriladi.
Astarli gazlamadan yoki asosiy gazlamadan 2 ta bir xilda cho‘ntak xalta
qirqiladi, o‘lchamlari: kengligi listochka kengligiga teng, balandligi esa cho‘ntak
chuqurligiga (150-170 mm) plyus 50-60 mm ga teng.
Bunday cho‘ntakni tikish 3 bosqichdan iborat:
1. Listochka tayyorlash
2. Cho‘ntak xalta tayyorlash
3. Cho‘ntakni yig‘ib tikish.
1. Yaxlit bichilgan listochka ikki buklanib dazmollanadi. Hosil bo‘lgan
bukilish chizig‘i bo‘ylab listochkaga qotirma yopishtiriladi. Listochka ikki buklanib,
yon qirqimlari tikiladi. Burchaklaridagi chok haqlari kesib tashlanadi. Listochka yuz
tomoniga ag‘diriladi. Tayyor listochkaga cho‘ntak xaltaning 1 qismi ulanadi.
2. Cho‘ntak xaltaninng ikkinchi qismiga ko‘rinma 7 mm kengligidagi chok
bilan ulanadi.
3. Old bo‘lakka cho‘ntak o‘rni 3 ta chiziq bilan belgilanadi. Belgilangan
chiziq bo‘ylab listochka old bo‘lakka ulanadi Ko‘rinma old bo‘lakka listochka
ulangan chokdan 10 mm masofa ulanadi. Old bo‘lak bahyaqatorlar orasida cho‘ntak
uchlarida 10-15 mm, bahyaqatorlar tomoniga 2 mm yetkazmay qirqiladi. Cho‘ntak
xaltalar teskari tomonga ag‘darilib, biriktirib tikiladi. Listochka uchlari old bo‘lakka
siniq bahyaqator bilan bostirib tikiladi. Tayyor cho‘ntak dazmollanadi.
Listochkali qirqma cho‘ntak turlari
1-rasm. Old bo‘lak ko‘krak qismidagi cho‘ntakning tayyor holdagi
ko‘rinishi.
2-rasm. Old bo‘lakning pastki qismida listochkali qirqma cho‘ntakning
tayyor ko‘rinishi
VIII. KERAKLI O‘QUV-JIHOZ, ASBOB-USKUNA VA ASHYOLAR:
- stol, stul, ikki ipli universal mashina 1022 kl 97 kl., 22 kl.
- dazmol;
- listochkali qirqma cho‘ntak namunalari;
- chokni tekshirish uchun qiyqim, bo‘r, cho‘ntak bo‘laklari;
- cho‘ntaklardan namuna ko‘rsatilgan devoriy ko‘rgazma.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar?
1. Cho‘ntak turlarini ko‘rsatib bering?
2. Listochkali qirqma cho‘ntakni tushuntirib bering?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
2. Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
4.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
5.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz
www.afina.uz
www.textile-press.ru www.ziyonet.uz
www.titli.uz
www.mexnat.uz
www.uzstudent.uz www.knowledge.allbest.ru
Mavzu-7
Turli kiyim yoqalarini tayyorlash
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni:30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli
va turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
1.“Tikuv jixozlarini ta’mirlash va xizmat
ko‘rsatish” bobi bo‘yicha egallagan amaliy
O‘quv mashg‘uloti rejasi
ko‘nikmalar darajasini aniqlash
2.Albom tayyorlash.
3.Baholash va baholarni e’lon qilish
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga turli kiyim yoqalarini
tayyorlash ,tikuv jixozlarini ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish bobi bo‘yicha
egallagan amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash bo‘yicha egallangan amaliy
ko‘nikmalar darajasini aniqlash.
Pedagogik vazifalar:
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash
O‘quv faoliyati natijalari:
va texnik xizmat
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va texnik
ko‘rsatish”bobi bo‘yicha
xizmat ko‘rsatish”bobi bo‘yicha
egallangan amaliy ko‘nikmalar
egallangan amaliy ko‘nikmalarni ko‘rsatib
darajasini aniqlash,instruktaj
beradilar;
berish;
2.Albom tayyorlaydilar;
2.Albom tayyorlashni
3. Mashqlarni mustaqil bajaradi,xatolar
ko‘rsatadi;
ustida ishlaydilar;
3.Yo‘l qo‘yilgan xatolarni
ko‘rsatish;
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va
vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik tarqatma materiallar
orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Faoliyatning mazmuni
Mashg‘ulot
bosqichlari va
vaqti
O‘qituvchi
O‘quvchi
Tashkiliy qism:
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning
Mashg‘ulotga
davomatini tekshiradi.
tayyorgarlik ko‘radi.
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
Amaliyotga xavfsizlik
I. O‘quv
tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
texnikasi,sanitariya va
mashg‘uvazifalarni belgilaydi.
gigiyena talablariga rioya
lotiga kirish 3.Amaliy mashg‘ulot nomi,
qilgan holda maxsus
(15 daq.)
rejasi,maqsad va kutilayotgan
kiyimda keladi.Xavfsizlik
natijalar bilan tannishtiradi.
texnikasi jurnaliga imzo
4.O‘quvchilarni baholash mezoni
qo‘yadi.
bilan tanishtiradi.(1-ilova)
Tinglaydi.
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga
amal qilishni eslatadi
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Tezkor savol-javob, aqliy hujum
o‘tkazadi(2-ilova). O‘quvchilarning
o‘quv materialini o‘zlashtirganlik
Eshitadi va savollarga
darajasini aniqlaydi va ularni
javob beradi.
rivojlantirish maqsadida yangimavzu
Mashg‘ulot rahbari
bayoniga o‘tadi.
ko‘rsatgan ishlarni diqqat
Yangi mavzu bayoni:
bilan kuzatadi
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi
O‘z ish joyini
qoidalari bilan tanishtiradi. Ishlab
egallaydi,mashg‘ulot
chiqarish sanitariyasi va elektr,
rahbari va yo‘riqliyong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya
texnologik xaritaga rioya
II. Asosiy
qilishni tushuntiradi. “Tikuv
qilgan holda ishni
bosqich
jixozlarini ta’mirlash va ularga
bajaradi.Yo‘l qo‘ygan
(210 daq.)
xizmat ko‘rsatish”bobi bo‘yicha
xatolarni
albom tayyorlashni o‘rgatadi.
to‘g‘rilaydi.Yakka tartibda
O`quvchlarni ish o`rinlariga
jadval asosida
taqhsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
mashinalariga ip taqishni,
haritani tarqatadi.
rostlashni va ularda
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
tikishni o‘rganadi.
O‘quvchilarning mashq qilishini
Bajargan amaliy ishini
e’tibor bilan kuzatib boradi.
topshiradi, foydalanilgan
O‘quvchilarni ish joyiga
jihozlarni mashg‘ulot
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
rahbariga topshiradi.Ish
xaritani beradi (4-ilova) va
joyini tartibga keltiradi.
mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
beradi.Mashg`ulot vaqtida maqsadli
aylanish qilib o‘quvchilarning mashq
bajarishini e’tibor bilan kuzatib
boradi, qo`ygan xatolarini ko`rsatadi,
joriy yo‘l-yo‘riqlar beradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida
o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini baholaydi.Mashg‘ulot
tugagandan so‘ng ish joylarini
tartibga keltirishini nazorat
qiladi.Tayyorlangan mahsulotni
qabul qiladi.
III.Yakuniy
bosqich
(15 daq.)
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy
mashg‘ulot bo‘yicha olgan
baholarini e’lon qiladi(4-ilova);
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining
ahamiyati va muhimligiga
o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
Baho natijalarini eshitadi.
Tahlil qiladi.
1-ilova
MAVZU DOIRASIDAGI ASOSIY MA’LUMOTLAR:
Gazlamadagi iplar chalishuvining tugallangan tsikli baxya
deyiladi.Qo’lda solingan baxya halq tilida qaviq deb yuritiladi.Bir
necha ketma-ket takrorlangan baxyalardan baxyaqator, qaviqlardan esa
qaviqqator hosil bo’ladi.Qaviqqatorlardan bo’lak chetigacha yoki
qirqimigacha bo’lgan masofa chok kengligi deb ataladi.
Qaviqlar tuzilish jihatdan oddiy va murakkab bo’ladi.
To‘g‘ri sirma qaviq.
Qiya sirma qaviq.
Qiya biriktirma qaviq
Yo‘rma qaviq.
Yashirin biriktirma qaviq.
Iroqisimon biriktirma qaviq.
Solqi qaviq.
Tepchima qaviq.
Yolg‘on qaviq.
To‘rsimon qaviq.
3-ilova
O’quvchilarning bilimlarini faollashtirish uchun savollar.
1.Siniq baxyaqator yuritib tikuvchi mashina qanday vazifani bajarish uchun
ishlatiladi?
2.Puxtala yarimavtomati qanday vazifani bajaradi?
3.Yo’rmab tikish mashinasi qanday vazifani bajaradi?
4.Baxyaqator sifatini pastligi qanday aniqlanadi?
5.Ustki ipning uzilish sababi qanday aniqlanadi?
Mavzuga oid materiallar:
Maxsus yo‘rmash
mashinasi bichilgan detallarni
qirqimlari titilmasligi uchun
qirqimlarni
yo‘rmashda
ishlatiladi.Yo‘rmash
mashinalari
3,4,5
ipli
bo‘ladi.3ipli
yo‘rmash
mashinasi
qirqimlarni
yo‘rmashda,4, 5 ipligi bir
vaqitda detallarni biriktirib va
yo‘rmalab tikishda ishlatiladi.
Bu mashinaning yana bir
avzalliligi qirqimlarini bir
vaqitda ish jarayonida kesib
to‘g‘irlab,yo‘rmalab
tikadi.Maxsus yo‘rmash
mashinasi
buyurilgan
yo‘rmash
vazifasini
bajaradi.Mashinaning
pastki iplari pinset
yordamida o‘tkaziladi.
Maxsus
rashma
mashinasi tikilgan kiyim
pastki qirqimlarini bukib
tikishda,belgilangan
joylarga bezak choklar
tikishda
ishlatiladi.Maxsus
rashma mashinasi uch,va
besh
ipli,ikkita,uchta
ninali
bo‘ladi,Mashinaning
pastki qismida ikkita
pedali bor.Chap pedal
4-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Baholar
5
4
3
2
Tayanch bilimlarini
aniqlash: Amaliy ish
bo‘yicha Savol-javob
Savollarga
to‘liq javob
yozadi
Savollarga
noto‘liq
javob yozadi
Savollarga
qisman
javob
yozadi.
Savollarga
umuman
javob
yozmaydi.
Bilimlarini
mustahkamlash:
Amaliy topshiriqlarni
bajarish
bo‘yicha
faolliklar
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
to‘liq
bajarish
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
noto‘liq
bajarish.
Amaliy
topshiriqni
tahlil qilib,
uni qisman
bajarish.
Jami:
5
4
3
Amaliy
topshiriqn
i tahlil
qila
olmaydi,
uni bajara
olmaydi.
2
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
Guruh ishi natijalarining
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
bahosi
baho
1
Topshiriqlarni
to‘liqligi
bajarishning
5
Tamaliy ishlarni takdimotli taqdim
etish
5
Guruhning
faollik
darajasi
(qo‘shimchalar kiritish, savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
№
1
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Turli kiyim yoqalarini tayyorlash
Amaliy mashg‘ulotning
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
maqsadi:
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Bajari
Moslamalar,
ladigan
Eskizlar
Bajarish tartibi
asboblar va xom
ishlar
(chizmalar,rasmlar)
ashyolar
mazmuni
Buklamachokochiqyokiyopiqqirqimlibo‘
ladi.Ochiqqirqimlibuklamachokqalingazl
Universal mashina,
amalardankiyimtikishdaishlatiladi.Chokk
Buklama
dazmol,qaychi, mashina
engligi 0,7chok
ignasi, bo‘r, gazlama.
4sm.Yopiqqirqimlibulamachokerkaklar,a
yollarko‘ylaklarietaklarini,yenguchlarini,
choyshablarchetlarinitikishdaishlatiladi.
2
Mag‘iz
chok(qaysi
?)
Universal mashina,
dazmol,qaychi,mashina
ignasi, bo‘r, gazlama.
3
Universal mashina,
Taxlamalar dazmol,qaychi, mashina
ignasi, bo‘r, gazlama.
Mag‘izchokochiqqirqimli,yopiqqirqimli
vatasmalibo‘ladi.Ochiqqirqimlimag‘izch
okadipichkiqirqimlarini,astarsizustkiyiml
arqirqimlarinimag‘izlashuchunishlatiladi
.
Yopiqqirqimlimag‘izchokayollarko‘ylak
lariningvaichkiyimlariningyokiyengo‘mi
zlarigamag‘izqo‘yishuchunishlatiladi.Ma
g‘izchoksolishuchunmaxsus 2-35
buklagichmoslamadanyokimaxsustikuv
mashinalaridanfoydalanishmumkin.
4
Universal mashina,
dazmol,qaychi, mashina
ignasi, bo‘r,gazlama.
_______?choklar xilmaxilshakldagimurakkabchoklardir.Ularma
ydamaydataxlangan,shnurqo‘yibbo‘rttirilgan
,ichkivaustkibaxyaqatorbilanbo‘rttirilgan
ko‘rinishdabo‘lishimumkin.
8-Mavzu: Turli kiyim yoqalarini tayyorlash
Reja :
1.“Tikuv jixozlarini ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha egallagan
amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash
2.Albom tayyorlash
3.Baholash va baholarni e’lon qilish
1.“Tikuv jixozlarini ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha
egallagan amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash
Gazlamalarni taxlash va yoqalarga yaxshi shakl berish uchun ostki yoqalar bir
necha bo‘lakdan tikilishi mumkin. Bo‘laklar kengligi 1 sm chok bilan «Zinger» yoki
universal mashinada tikiladi, choklar yorib dazmollanadi, yorma chok solinadi.
Ostki yoqaga qotirma ip yordamida yoki yelimlab ulanadi. Yoqa qotirmasi bir
tomonga yelim kukuni qoplangan zig‘ir tolali gazlamadan bichilgan bo‘lib, press
yordamida ulanadi.
Ustki yoqani yaxshilash va sifatini oshirish uchun ustki yoqani uchlariga
pressda qo‘shimcha yelimli qotirma qo‘yiladi. Ular siniq bahyaqatorli yoki universal
mashinada kengligi 0,2 sm chok bilan ulanadi. Chok haqini ko‘tarma tomonga
qayirib chokdan 0,2 sm naridan bostirib tikiladi. Ustki yoqa ostki yoqaga 2 xil usul
bilan ulanishi mumkin: tikib yoki yelimlanib.
Tikib ulash qaytarmani cheti bo‘ylab buklama ag‘darma chok hosil qilib
ulanadi.
1-rasm.
1. yaxlit yoqa; 2. qirqma ko‘tarmali qaytarma yoqa; 3. uchli yoqa.
Tik yoqa kiyimning hamma turi –erkaklar, ayollar va bolalar ko‘ylagi, bluzka,
ko‘ylaklar, kostyumlar, palto va h.k. Tik yoqa qotirma yoki qotirmasiz bo‘lishi
mumkin. Qotirmali andoza bo‘yicha chok haqisiz bichiladi. Tik yoqa fasonga qarab
ip yo‘nalishini turlicha bichish mumkin. Bu yoqa to‘g‘ri burchak qilib 2 ta poloska
ko‘rinishda bichiladi. Ustki va ostki chok haqi 0,5-0,7 sm.
Qirqma ko‘tarmali qaytarma yoqani tikish texnologiyasi quyidagicha. Bu yoqa
hamma turdagi kiyimlarda ishlatiladi. Yoqa 2 qismdan iborat bo‘lib, qaytarmali
qism va tik yoqasidir. Yaxlit bichilgan yoqadan bu yoqa tik yoqasi bo‘lak bichilishi
bilan farq qiladi. Tik yoqa va qaytarmasi qotirma bilan tikiladi. Qotirma bichish
vaqtida chok haqqi tashlanmaydi. Yoqa va tik yoqani bichish uchun 2 ta to‘g‘ri
burchak uzunligi yoqaning uzunligi –0,5-0,7 sm. Bu to‘g‘ri burchakli gazlamalardan
birining teskarisiga qotirma ko‘klanadi va ikkinchi to‘g‘ri burchakli gazlamaning
o‘ngini o‘ngiga qaratib qo‘yiladi va qotirma qirqim bo‘ylab tikiladi. Yoqaning
burchaklari chiroyli bo‘lishi uchun 2 usul bilan tikiladi. Qotirma chok kirmaydi.
Yoqani tikib bo‘lgandan so‘ng chetidan chok haqqi tashlanib ortiqchasi qirqiladi,
burchaklar kertiladi, choklar ochib dazmollanadi va o‘ngiga ag‘dariladi. Qotirma
qirqim choklarga mahkamlanadiki yoqa ustida bezak qavig‘i bo‘lsa, shu chok bilan
mustahkamlanadi. Tik yoqani ham 2 ta usul bilan kesiladi va ulardan birining
teskarisiga andoza bo‘yicha chok haqisiz bichilgan tik yoqa astari ko‘klanadi va
qirqim bo‘ylab balandligi bo‘yicha tikiladi. Ortiqchasi kesiladi. Choklar
dazmollanadi. Tayyor yoqa ko‘ylak yoqa o‘mizi bilan solishtirilib o‘lchanadi. Agar
fason bo‘yicha bezak bo‘lsa, bezak choki bo‘yicha tikiladi.
KERAKLI O‘QUV-JIHOZ, ASBOB-USKUNA VA ASHYOLAR:
- tikuv mashinalari 1022 kl, Zinger, 131-11-3 «Orsha», I03-520 Rossiya;
- dazmol, press;
- yoqa turlaridan tikma namunalar.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Ostki va ustki yoqaga qanday chok bilan tikiladi?
2. Qotirma qaysi yoqaga yopishtiriladi?
3. Soliqi yoqaning qaysi qismiga solinadi?
4. Sxemada qanday yoqa tasvirlangan?
5. Yoqa o‘miz plankasi qanday chokda tikiladi?
6. Qizlar ko‘ylagida ko‘proq qanday yoqa tikiladi?
7. Yoqa tayyorlashda nechanchi klass mashinasi qo‘llaniladi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
2. Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
4.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
5.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz
www.textile-press.ru
www.ziyonet.uz www.afina.uz www.titli.uz
www.mexnat.uz www.uzstudent.uz
www.knowledge.allbest
Mavzu-8
Kiyimlarda turli bichimli yenglarini tikish
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni: 30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va
turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
O‘quv mashg‘uloti rejasi
1.Yeng uchini bukib tikish
texnologiyasi;
2.Manjetni tikish texnologiyasi;
3.Ulanma manjetni tikish
texnologiyasi;
4.Olinmaydigan manjetli yengni
tikish texnologiyasi;
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga tikuv jixozlarini ta’mirlash va
texnik xizmat ko‘rsatish, turli kiyim yenglarini tayyorlash bobi bo‘yicha
egallangan amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash.
O‘quv faoliyati natijalari:
Pedagogik vazifalar:
1.Yeng uchini bukib tikish
1.Yeng uchini bukib tikish
texnologiyasini o‘rganadilar.
texnologiyasini tushuntiradi.
2.Manjetni tikish texnologiyasini
2.Manjetni tikish
o‘rganadilar.
texnologiyasini tushuntiradi.
3.Ulanma manjetni tikish
3.Ulanma manjetni tikish
texnologiyasini o‘rganadilar.
texnologiyasini tushuntiradi.
4.Olinmaydigan manjetli yengni
4.Olinmaydigan manjetli yengni
tikish texnologiyasini o‘rganadilar.
tikish texnologiyasini ko‘rsatadi.
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik
xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik tarqatma
materiallar orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Mashg‘ulot
bosqichlari
O‘qituvchi
va vaqti
Famaliyatning mazmuni
O‘quvchi
Mashg‘ulotga
tayyorgarlik
ko‘radi.
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning davomatini
Amaliyotga
tekshiradi.
xavfsizlik
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
I. O‘quv
texnikasi,sanitariya
mashg‘u- tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
va gigiyena
lotiga kirish vazifalarni belgilaydi.
3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad va talablariga rioya
(15 daq.)
qilgan holda
kutilayotgan natijalar bilan tannishtiradi.
maxsus kiyimda
4.O‘quvchilarni baholash mezoni bilan
keladi.Xavfsizlik
tanishtiradi.(1-ilova)
texnikasi jurnaliga
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal
imzo qo‘yadi.
qilishni eslatadi
Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Eshitadi va
Tezkor savol-javob, aqliy hujum
savollarga javob
o‘tkazadi(2-ilova). O‘quvchilarning o‘quv
beradi.
materialini o‘zlashtirganlik darajasini
Mashg‘ulot rahbari
aniqlaydi va ularni rivojlantirish maqsadida
ko‘rsatgan ishlarni
yangimavzu bayoniga o‘tadi.
diqqat bilan
Yangi mavzu bayoni:
kuzatadi
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi qoidalari
O‘z ish joyini
bilan tanishtiradi. Ishlab chiqarish sanitariyasi egallaydi,mashg‘ul
va elektr, yong‘in xavfsizligi qoidalariga
ot rahbari va
rioya qilishni tushuntiradi. “Tikuv jixozlarini yo‘riqli-texnologik
II. Asosiy
ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatish”bobi
xaritaga rioya
bosqich
bo‘yicha albom tayyorlashni o‘rgatadi.
qilgan holda ishni
(210 daq.)
O`quvchlarni ish o`rinlariga
bajaradi.Yo‘l
taqhsimlaydi,yo‘riqli-texnologik haritani
qo‘ygan xatolarni
tarqatadi.
to‘g‘rilaydi.Yakka
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
tartibda jadval
O‘quvchilarning mashq qilishini e’tibor bilan asosida
kuzatib boradi. O‘quvchilarni ish joyiga
mashinalariga ip
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik xaritani beradi taqishni, rostlashni
(4-ilova) va mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
va ularda tikishni
beradi.Mashg`ulot vaqtida maqsadli aylanish o‘rganadi.
qilib o‘quvchilarning mashq bajarishini e’tibor Bajargan amaliy
bilan kuzatib boradi, qo`ygan xatolarini
ishini topshiradi,
ko`rsatadi, joriy yo‘l-yo‘riqlar beradi.
foydalanilgan
Tashkiliy qism:
III.Yakuniy
bosqich
(15 daq.)
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasini baholaydi.Mashg‘ulot
tugagandan so‘ng ish joylarini tartibga
keltirishini nazorat qiladi.Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot
bo‘yicha olgan baholarini e’lon qiladi(4ilova);
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida amaliyotda
bajargan ishlarining ahamiyati va
muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
jihozlarni
mashg‘ulot
rahbariga
topshiradi.Ish
joyini tartibga
keltiradi.
Baho natijalarini
eshitadi. Tahlil
qiladi.
1-ilova
Murakkab qaviqlar
Xalqaqaviq.
Puxtalama qaviq
Tugma qadash
Temir ilgak va knopkalar.
2-ilova
Qo‘lda murakkab qaviqlarni tikish.
3-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
Baholar
K o‘ r s a t k i ch l a r
5
4
3
2
Tayanch bilimlarini
aniqlash: Amaliy ish
bo‘yicha Savol-javob
Savollarga
to‘liq javob
yozadi
Savollarga
noto‘liq
javob yozadi
Savollarga
qisman
javob
yozadi.
Savollarga
umuman
javob
yozmaydi.
Bilimlarini
mustahkamlash:
Amaliy topshiriqlarni
bajarish bo‘yicha
faolliklar
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
to‘liq
bajarish
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
noto‘liq
bajarish.
Amaliy
topshiriqni
tahlil qilib,
uni qisman
bajarish.
Jami:
5
4
3
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
baho
Guruh ishi natijalarining
bahosi
1
Topshiriqlarni bajarishning
to‘liqligi
5
Tamaliy ishlarni takdimotli taqdim
etish
5
Guruhning faollik darajasi
(qo‘shimchalar kiritish, savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
Amaliy
topshiriqn
i tahlil
qila
olmaydi,
uni bajara
olmaydi.
2
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
№
1
2
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Bajariladi
Moslamalar,
gan ishlar
asboblar va xom
mazmuni
ashyolar
To‘g‘ri
sirma qaviq
Qiyasirmaq
aviq
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Kiyimlardagi turli bichimli yenglarini tikish
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Eskizlar(chizma
lar,rasmlar)
Bajarish tartibi
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
To‘g‘ri sirma qaviq osongina
so‘kiladigan bo‘lib, kiyim bo‘laklarini
vaqtincha ko‘klashda, bo‘laklarda 108urma
hosil qilishda, yo‘l-yo‘l yoki katak gazlama
guli to‘g‘ri tushishi uchun ishlatiladi.
Kiyimlarning yon, yelka qirqimlarini ulash,
yenglarni yeng o‘miziga o‘tkazishda
ishlatiladi.
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
Qiyasirmaqaviqikkibo‘laknibirbirigasolqiqilibyokisolqisizbostiribko‘klashda
(oldinioldbo‘lakka, ustyoqaniostyoqaga)
bostiribko‘klashdaishlatiladi.
Solqisizsirmalashda 3-5 sm, solqili 1,5-3
smbo‘libko‘klashda 1,5-3 sm.
3
4
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
_____________?
Qaviqqiyabiriktirmaqaviqqao‘xshashbo‘lib,tit
iladigangazlamalardantikiladiganbo‘lakchetla
rini (ko‘ylaketagini, yenguchini)
buklabtikishdaishlatiladi.
Buqaviqnibajarishdaignanibo‘lakningbukilga
njoyida 0,1-0,5 smmasofadao‘tkazib,
ignanisanchibchiqarilganjoyro‘parasidagigazl
amaningyarimqalinligiilibolinadi.1 smda 2-3
qaviq.
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
________? Qaviq bir bo‘lakdan
bo‘ryokibelgichiziqlariniikkinchibo‘lakkako‘c
hirishuchunishlatiladi.
Solqiqaviqnibajarishuchunbelgichiziqbo‘ylabt
o‘g‘risirmaqaviqsingariqaviqtushirilib,
iplarnitortmaybo‘sh,
ya’nisolqiqilibqoldiriladi. Solqiipninguzunligi
0,5-0,7 sm, qaviqtakrorligiesa 5 smda 4-5
tadanbo‘ladi. So‘ngrabo‘laklarniso‘rib,
qaviqiplaritartmalar
8-Mavzu: Kiyimlardagi turli bichimli yenglarini tikish
Reja
1.Yeng uchini bukib tikish texnologiyasi;
2.Manjetni tikish texnologiyasi;
3.Ulanma manjetni tikish texnologiyasi;
4.Olinmaydigan manjetli yengni tikish texnologiyasi;
1.Yeng uchini bukib tikish texnologiyasi;
Tayanch so‘z va iboralar: o‘tkazma yengli, reglan yengli, ort va old bo‘laklar
bilan yaxlit bichilgan, tor, keng, yeng uchi ulanma, qaytarma manjetli, manjetsiz,
terib burma hosil qilingan, taqilmali, uzun-kalta
Ayollar ko‘ylagi bichimi yeng konstruktsiyasining tuzilishiga va yeng
o‘mizining o‘yilishiga qarab o‘tkazma yengli, reglan yengli, ort va old bo‘laklar
bilan yaxlit bichilgan yengli bo‘lishi mumkin. Hamma yenglar ham tor, keng, yeng
uchi ulanma, qaytarma manjetli, manjetsiz, terib burma hosil qilingan, taqilmali,
uzun-kalta va h.k. bo‘lishi mumkin.
Bukib tikiladigan yeng
Bukib tikiladigan yeng uchlari andoza yordamida yoki andozasiz burmalanadi.
Bunda yengning qiyama qirqimida chok haqiga 1,2-1,5 sm chiqarib, yeng uzunligi
o‘lchab olinadi. Shu uzunlikda yeng uchini bukish chizig‘i belgilanadi, yeng
uchidagi notekis joylar burlab olinadi va qirqib tashlanadi.
Yeng uchi qirqimi teskariga 0,7-1,0 sm bukiladi va bukish chizig‘i bo‘ylab
yana bukib, bukilgan ziyidan 0,1-0,2 sm kenglikda universal mashinada bostirib
tikiladi yoki yeng qirqimi yopiq qirqimli qilib maxsus buklagich yordamida bukib
tikiladi.
Ipak yoki jun gazlamalardan tikiladigan kiyimlarning yeng uchi yopiq qirqimli
qilib bukiladi va yashirin bahyali mashinada bukib tikiladi yoki qo‘lda yashirin
qaviqlar bilan tikiladi.
Qalin materialdan tikiladigan yenglarning qirqimlari oldin maxsus mashinada
yo‘rmalanadi keyin belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va maxsus yashirin bahyali
mashinada tikiladi yoki yashirin qaviqlar bilan qo‘lda gir aylantirib tikiladi yoki har
3-4 sm oraliqda ba’zi joylari chatib qo‘yiladi.
Yeng uchi qaytarmali bo‘lsa yeng uchini belgilashda shu belgi chiziq qaytarma
kengligidan ikki barobar ortiq kenglikda chok haqi qo‘shib belgilanadi. Yeng
qirqimi teskariga belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va sirma qaviq bilan kuklanadi yoki
ko‘klamay maxsus ignalar bilan qadam qo‘yiladi. Bukish haqining ochiq qirqimi
0,5-0,7 sm kenglikda teskariga bukiladi va bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm kenglikda
yengga bostirib tikiladi.
Qalin gazlamalardan tikiladigan yeng uchining qirqimi oldin maxsus
mashinada yo‘rmalanadi, keyin universal mashinada qo‘yma chok bilan tikiladi.
Bunda yeng uchini tikishda maxsus buklagich yordamida bukib tiksa ham bo‘ladi.
Yengning qaytarma qismini yeng o‘ngiga qaytarib choklar ustida qaytarmaning
yuqori ziyidan 1 sm oraliqda qo‘lda yashirin qaviq bilan chatib qo‘yiladi.
Yeng uchidan bukish haqi qoldirmay bichiladigan yenglarning uchiga mag‘iz
qo‘yib tikiladi. Yengning o‘ngiga mag‘izning o‘ngi qo‘yiladi va 0,5-0,7 sm
kenglikda ag‘darma chok bilan tikiladi. Chok haqi mag‘iz tomonga qaytariladi va
yeng uchiga ulangan bahyaqatordan 0,1-0,2 sm oraliqda mag‘izga bostirib tikiladi.
Material qalin bo‘lsa, mag‘iz qirqimi bukilmay, oldin yo‘rmalanadi, keyin
yashirin bahyali maxsus mashinada gir aylantirib tikiladi yoki qo‘lda yashirin
qaviqlar bilan har 3-4 sm oraliqda chatib qo‘yiladi.
Yeng uchi taqilmali bo‘lib, mag‘iz qo‘yib tikiladigan bo‘lsa izmaga
mo‘ljallangan shnur qirqimlarini yeng qirqimiga qaratib qo‘yiladi va universal
mashinada belgi chiziqlar bo‘ylab petlani yengga bostirib tikiladi. Yengning
o‘yig‘iga mag‘izning o‘yig‘ini qo‘yib, yeng uchi va taqilma uchlari ag‘darma chok
bilan tikiladi. Taqilma burchaklarida chok haqidan 0,2-0,3 sm qoldirib, ortiqchasi
qirqib tashlanadi. Mag‘iz yengning teskarisiga ag‘darib o‘tkaziladi, ichki qirqimlari
yuqorida aytilgandek tikiladi. Yeng uchida asosiy bo‘lakdan 0,1-0,2 sm kenglikda
kant hosil qilib, yeng uchun dazmollanadi va taqilma chap tomoniga petlyalarga
moslab tugma qadaladi.
Manjetli yengni tikish
Yeng manjeti ulanma va qaytarma bo‘lib, asosiy bo‘lak bilan birga bichilishi
mumkin.
Ulanma manjet taqilmali bo‘lib, bu taqilma yeng chokining davomida bo‘lsa,
manjet bo‘lakni o‘ngini ichkariga qaratib uzunasiga bukib, yon tomonlari ag‘darma
chok bilan tikiladi. Burchakdagi chok haqidan 0,2-0,3 sm qoldirib, ortiqchasi qirqib
tashlanadi va manjet o‘ngiga ag‘dariladi. Tayyor manjetning o‘ngini yeng
teskarisiga qaratib juftlandi va 0,7-1,0 sm kenglikda chok bilan ulanadi. Yengda
burma yoki taxlamalar mo‘ljallangan bo‘lsa, kertimlarga moslab taxlama hosil
qilinadi yoki maxsus tepki yordamida manjetni ulayotganda burma hosil qilinadi.
Manjetning ochiq qirqimi 0,5-0,7 sm ichkariga bukiladi va manjet ulangan chokni
0,1-0,2 sm yopadigan qilib, bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm oraliqda bostirib tikiladi.
Qalin materiallardan tikiladigan ulanma manjet yeng o‘ngidan ulanadi.
Manjetning ichki qirqimi maxsus mashinada yo‘rmalanadi.
Manjet ulangan chokdan 0,1 sm oraliqda bo‘lak o‘ngidan bahyaqator
yuritganda manjetning ochiq yo‘rmalangan tomoni shu bahyaqator bilan ulanadi.
Taqilmasiz ulanma manjetlarni maxsus mashinada ulash paytida qirqimlarini
yo‘rmab ketish ham mumkin. Modelda mo‘ljallangan bo‘lsa, maxsus tepki
yordamida burma hosil qilib, bir yo‘la manjet ulanadi, qirqimlari yo‘rmalanadi.
Yeng manjet uzunligiga mo‘ljallab bichilgan bo‘lsa, yengning choklari
tikilgandan keyin yeng uchini belgilashda uchta belgi chiziq chiziladi. Birinchi belgi
chiziq bo‘ylab bukish haqi yeng teskarisiga bukiladi.
Yengning ochiq qirqimi atrofidan ikkinchi belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va shu
bukilgan ziyni uchinchi belgi chiziqqa to‘g‘rilab, modelda ko‘rstilgan kenglikda
bostirib tikiladi.
Qaytarma manjetni tikish
Yeng manjeti bitta bo‘lakdan iborat bo‘lsa, uni o‘ngini ichkariga qaratib yon
tomoni biriktirib tikiladi. Choklar yorib dazmollanadi, ip gazlamada qo‘lda yorib
to‘g‘rilanadi. Manjet o‘ngiga ag‘dariladi va ikki bukib dazmollanadi. Manjet
qirqimlarini yeng uchi qirqimlariga to‘g‘ri keltirib, manjetni yengining teskarisiga
qo‘yib ulanadi, chok qirqimlari yo‘rmalanadi.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Ostki va ustki yoqaga qanday chok bilan tikiladi?
2. Qotirma qaysi yoqaga yopishtiriladi?
3. Soliqi yoqaning qaysi qismiga solinadi?
4. Yoqa o‘miz plankasi qanday chokda tikiladi?
5. Qizlar ko‘ylagida ko‘proq qanday yoqa tikiladi?
6. Yoqa tayyorlashda nechanchi klass mashinasi qo‘llaniladi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
2.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
3.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
4.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
5. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz
www.textile-
press.ru www.ziyonet.uz
www.afina.uz www.titli.uz
www.mexnat.uz www.uzstudent.uz
www.knowledge.allbest.ru
Mavzu-9
Turli kiyim yenglarini tayyorlash
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat (240 daqiqa)
O‘quvchilar soni: 30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli
va turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
O‘quv mashg‘uloti rejasi
1
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga tikuv jixozlarini ta’mirlash
va texnik xizmat ko‘rsatish, turli kiyim yenglarini tayyorlash bobi bo‘yicha
egallangan amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyati natijalari:
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va
vositalari
Tezkor so‘rov ,didaktik tarqatma materiallar
orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Mashg‘ulot
Faoliyatning mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
O‘quvchi
va vaqti
Tashkiliy qism:
Mashg‘ulotga
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning
tayyorgarlik ko‘radi.
davomatini tekshiradi.
Amaliyotga xavfsizlik
2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
I. O‘quv
texnikasi,sanitariya va
tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
mashg‘u- vazifalarni belgilaydi.
gigiyena talablariga rioya
lotiga kirish 3.Amaliy mashg‘ulot nomi,
qilgan holda maxsus
(15 daq.)
kiyimda
rejasi,maqsad va kutilayotgan
keladi.Xavfsizlik
natijalar bilan tannishtiradi.
texnikasi jurnaliga imzo
4.O‘quvchilarni baholash mezoni
qo‘yadi.
bilan tanishtiradi.(1-ilova)
Tinglaydi.
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga
amal qilishni eslatadi
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Tezkor savol-javob, aqliy hujum
o‘tkazadi(2-ilova). O‘quvchilarning
o‘quv materialini o‘zlashtirganlik
darajasini aniqlaydi va ularni
Eshitadi va savollarga
rivojlantirish maqsadida yangimavzu
javob beradi.
bayoniga o‘tadi.
Mashg‘ulot rahbari
Yangi mavzu bayoni:
ko‘rsatgan ishlarni diqqat
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi
bilan kuzatadi
qoidalari bilan tanishtiradi. Ishlab
O‘z ish joyini
chiqarish sanitariyasi va elektr,
egallaydi,mashg‘ulot
yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya
rahbari va yo‘riqliqilishni tushuntiradi. “Tikuv
texnologik xaritaga rioya
II. Asosiy jixozlarini ta’mirlash va ularga xizmat
qilgan holda ishni
bosqich
ko‘rsatish”bobi bo‘yicha albom
bajaradi.Yo‘l qo‘ygan
(210 daq.) tayyorlashni o‘rgatadi. O`quvchlarni
xatolarni
ish o`rinlariga taqhsimlaydi,yo‘riqlito‘g‘rilaydi.Yakka
texnologik haritani tarqatadi.
tartibda jadval asosida
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
mashinalariga ip taqishni,
O‘quvchilarning mashq qilishini e’tibor
rostlashni va ularda
bilan kuzatib boradi. O‘quvchilarni ish
tikishni o‘rganadi.
joyiga taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik
Bajargan amaliy ishini
xaritani beradi (4-ilova) va
topshiradi, foydalanilgan
mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
jihozlarni mashg‘ulot
beradi.Mashg`ulot vaqtida maqsadli
rahbariga topshiradi.Ish
aylanish qilib o‘quvchilarning mashq
joyini tartibga keltiradi.
bajarishini e’tibor bilan kuzatib boradi,
qo`ygan xatolarini ko`rsatadi, joriy
yo‘l-yo‘riqlar beradi.
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
Baholash mezoni asosida
o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini baholaydi.Mashg‘ulot
tugagandan so‘ng ish joylarini
tartibga keltirishini nazorat
qiladi.Tayyorlangan mahsulotni qabul
qiladi.
III.Yakuniy
bosqich
(15 daq.)
Yakunlash:
1. O‘quvchilarning amaliy
mashg‘ulot bo‘yicha olgan baholarini
e’lon qiladi(4-ilova);
Baho natijalarini eshitadi.
Tahlil qiladi.
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining
ahamiyati va muhimligiga o‘quvchilar
e’tiborini qaratadi;
1-ilova
Murakkab qaviqlar
Xalqa
Tugma qadash
qaviq.
Puxtalama qaviq
Temir ilgak va knopkalar.
2-ilova
Qo‘lda murakkab qaviqlarni tikish.
3-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Baholar
Tayanch
bilimlarini
aniqlash: Amaliy ish
bo‘yicha Savol-javob
Bilimlarini
mustahkamlash:
Amaliy topshiriqlarni
bajarish
bo‘yicha
faolliklar
5
Savollarga
to‘liq javob
yozadi
4
Savollarga
noto‘liq
javob yozadi
3
Savollarga
qisman
javob
yozadi.
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
to‘liq
bajarish
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
noto‘liq
bajarish.
Amaliy
topshiriqni
tahlil qilib,
uni qisman
bajarish.
Jami:
2
Savollar
ga
umuman
javob
yozmayd
i.
Amaliy
topshiriq
ni tahlil
qila
olmaydi,
uni
bajara
olmaydi.
2
5
4
3
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
Guruh ishi natijalarining
baho
bahosi
1
Topshiriqlarni bajarishning to‘liqligi
5
Tamaliy ishlarni takdimotli taqdim
etish
5
Guruhning
faollik
darajasi
(qo‘shimchalar
kiritish,
savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
№
1
2
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Amaliy mashg‘ulot mavzusi:
Turli kiyim yenglarini tayyorlash
Amaliy mashg‘ulotning
maqsadi:
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Bajariladi
gan ishlar
mazmuni
Moslamalar,
asboblar va xom
ashyolar
To‘g‘ri
sirma
qaviq
Qaychi, qo‘l
ignasi,bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
Qiyasirma
qaviq
Qaychi, qo‘l
ignasi,bo‘r,ip
angishvona,
gazlama, dazmol
Eskizlar(chizma
lar,rasmlar)
Bajarish tartibi
To‘g‘ri sirma qaviq osongina so‘kiladigan
bo‘lib, kiyim bo‘laklarini vaqtincha ko‘klashda,
bo‘laklarda 118urma hosil qilishda, yo‘l-yo‘l
yoki katak gazlama guli to‘g‘ri tushishi uchun
ishlatiladi. Kiyimlarning yon, yelka qirqimlarini
ulash, yenglarni yeng o‘miziga o‘tkazishda
ishlatiladi.
Qiyasirmaqaviqikkibo‘laknibirbirigasolqiqilibyokisolqisizbostiribko‘klashda
(oldinioldbo‘lakka, ustyoqaniostyoqaga)
bostiribko‘klashdaishlatiladi.
Solqisizsirmalashda 3-5 sm, solqili 1,5-3
smbo‘libko‘klashda 1,5-3 sm.
3
4
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
_____________?
Qaviqqiyabiriktirmaqaviqqao‘xshashbo‘lib,titila
digangazlamalardantikiladiganbo‘lakchetlarini
(ko‘ylaketagini, yenguchini)
buklabtikishdaishlatiladi.
Buqaviqnibajarishdaignanibo‘lakningbukilganjo
yida 0,1-0,5 smmasofadao‘tkazib,
ignanisanchibchiqarilganjoyro‘parasidagigazlam
aningyarimqalinligiilibolinadi.1 smda 2-3 qaviq.
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
________? Qaviq bir bo‘lakdan
bo‘ryokibelgichiziqlariniikkinchibo‘lakkako‘chi
rishuchunishlatiladi.
Solqiqaviqnibajarishuchunbelgichiziqbo‘ylabto‘
g‘risirmaqaviqsingariqaviqtushirilib,
iplarnitortmaybo‘sh, ya’nisolqiqilibqoldiriladi.
Solqiipninguzunligi 0,5-0,7 sm,
qaviqtakrorligiesa 5 smda 4-5 tadanbo‘ladi.
So‘ngrabo‘laklarniso‘rib, qaviqiplaritartmalar
9-Mavzu: Turli kiyim yenglarini tayyorlash
Reja
1.Yeng uchini bukib tikish texnologiyasi;
2.Manjetni tikish texnologiyasi;
3.Ulanma manjetni tikish texnologiyasi;
4.Olinmaydigan manjetli yengni tikish texnologiyasi
Tayanch so‘z va iboralar: o‘tkazma yengli, reglan yengli, ort va old bo‘laklar bilan
yaxlit bichilgan, tor, keng, yeng uchi ulanma, qaytarma manjetli, manjetsiz, terib
burma hosil qilingan, taqilmali, uzun-kalta
1.Yeng uchini bukib tikish texnologiyasi;
Ayollar ko‘ylagi bichimi yeng konstruktsiyasining tuzilishiga va yeng
o‘mizining o‘yilishiga qarab o‘tkazma yengli, reglan yengli, ort va old bo‘laklar
bilan yaxlit bichilgan yengli bo‘lishi mumkin. Hamma yenglar ham tor, keng, yeng
uchi ulanma, qaytarma manjetli, manjetsiz, terib burma hosil qilingan, taqilmali,
uzun-kalta va h.k. bo‘lishi mumkin.
Bukib tikiladigan yeng
Bukib tikiladigan yeng uchlari andoza yordamida yoki andozasiz burmalanadi.
Bunda yengning qiyama qirqimida chok haqiga 1,2-1,5 sm chiqarib, yeng uzunligi
o‘lchab olinadi. Shu uzunlikda yeng uchini bukish chizig‘i belgilanadi, yeng
uchidagi notekis joylar burlab olinadi va qirqib tashlanadi.
Yeng uchi qirqimi teskariga 0,7-1,0 sm bukiladi va bukish chizig‘i bo‘ylab
yana bukib, bukilgan ziyidan 0,1-0,2 sm kenglikda universal mashinada bostirib
tikiladi yoki yeng qirqimi yopiq qirqimli qilib maxsus buklagich yordamida bukib
tikiladi.
Ipak yoki jun gazlamalardan tikiladigan kiyimlarning yeng uchi yopiq qirqimli
qilib bukiladi va yashirin bahyali mashinada bukib tikiladi yoki qo‘lda yashirin
qaviqlar bilan tikiladi.
Qalin materialdan tikiladigan yenglarning qirqimlari oldin maxsus mashinada
yo‘rmalanadi keyin belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va maxsus yashirin bahyali
mashinada tikiladi yoki yashirin qaviqlar bilan qo‘lda gir aylantirib tikiladi yoki har
3-4 sm oraliqda ba’zi joylari chatib qo‘yiladi.
Yeng uchi qaytarmali bo‘lsa yeng uchini belgilashda shu belgi chiziq qaytarma
kengligidan ikki barobar ortiq kenglikda chok haqi qo‘shib belgilanadi. Yeng
qirqimi teskariga belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va sirma qaviq bilan kuklanadi yoki
ko‘klamay maxsus ignalar bilan qadam qo‘yiladi. Bukish haqining ochiq qirqimi
0,5-0,7 sm kenglikda teskariga bukiladi va bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm kenglikda
yengga bostirib tikiladi.
Qalin gazlamalardan tikiladigan yeng uchining qirqimi oldin maxsus
mashinada yo‘rmalanadi, keyin universal mashinada qo‘yma chok bilan tikiladi.
Bunda yeng uchini tikishda maxsus buklagich yordamida bukib tiksa ham bo‘ladi.
Yengning qaytarma qismini yeng o‘ngiga qaytarib choklar ustida qaytarmaning
yuqori ziyidan 1 sm oraliqda qo‘lda yashirin qaviq bilan chatib qo‘yiladi.
Yeng uchidan bukish haqi qoldirmay bichiladigan yenglarning uchiga mag‘iz
qo‘yib tikiladi. Yengning o‘ngiga mag‘izning o‘ngi qo‘yiladi va 0,5-0,7 sm
kenglikda ag‘darma chok bilan tikiladi. Chok haqi mag‘iz tomonga qaytariladi va
yeng uchiga ulangan bahyaqatordan 0,1-0,2 sm oraliqda mag‘izga bostirib tikiladi.
Material qalin bo‘lsa, mag‘iz qirqimi bukilmay, oldin yo‘rmalanadi, keyin
yashirin bahyali maxsus mashinada gir aylantirib tikiladi yoki qo‘lda yashirin
qaviqlar bilan har 3-4 sm oraliqda chatib qo‘yiladi.
Yeng uchi taqilmali bo‘lib, mag‘iz qo‘yib tikiladigan bo‘lsa izmaga
mo‘ljallangan shnur qirqimlarini yeng qirqimiga qaratib qo‘yiladi va universal
mashinada belgi chiziqlar bo‘ylab petlani yengga bostirib tikiladi. Yengning
o‘yig‘iga mag‘izning o‘yig‘ini qo‘yib, yeng uchi va taqilma uchlari ag‘darma chok
bilan tikiladi. Taqilma burchaklarida chok haqidan 0,2-0,3 sm qoldirib, ortiqchasi
qirqib tashlanadi. Mag‘iz yengning teskarisiga ag‘darib o‘tkaziladi, ichki qirqimlari
yuqorida aytilgandek tikiladi. Yeng uchida asosiy bo‘lakdan 0,1-0,2 sm kenglikda
kant hosil qilib, yeng uchun dazmollanadi va taqilma chap tomoniga petlyalarga
moslab tugma qadaladi.
Manjetli yengni tikish
Yeng manjeti ulanma va qaytarma bo‘lib, asosiy bo‘lak bilan birga bichilishi
mumkin.
Ulanma manjet taqilmali bo‘lib, bu taqilma yeng chokining davomida bo‘lsa,
manjet bo‘lakni o‘ngini ichkariga qaratib uzunasiga bukib, yon tomonlari ag‘darma
chok bilan tikiladi. Burchakdagi chok haqidan 0,2-0,3 sm qoldirib, ortiqchasi qirqib
tashlanadi va manjet o‘ngiga ag‘dariladi. Tayyor manjetning o‘ngini yeng
teskarisiga qaratib juftlandi va 0,7-1,0 sm kenglikda chok bilan ulanadi. Yengda
burma yoki taxlamalar mo‘ljallangan bo‘lsa, kertimlarga moslab taxlama hosil
qilinadi yoki maxsus tepki yordamida manjetni ulayotganda burma hosil qilinadi.
Manjetning ochiq qirqimi 0,5-0,7 sm ichkariga bukiladi va manjet ulangan chokni
0,1-0,2 sm yopadigan qilib, bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm oraliqda bostirib tikiladi.
Qalin materiallardan tikiladigan ulanma manjet yeng o‘ngidan ulanadi.
Manjetning ichki qirqimi maxsus mashinada yo‘rmalanadi.
Manjet ulangan chokdan 0,1 sm oraliqda bo‘lak o‘ngidan bahyaqator
yuritganda manjetning ochiq yo‘rmalangan tomoni shu bahyaqator bilan ulanadi.
Taqilmasiz ulanma manjetlarni maxsus mashinada ulash paytida qirqimlarini
yo‘rmab ketish ham mumkin. Modelda mo‘ljallangan bo‘lsa, maxsus tepki
yordamida burma hosil qilib, bir yo‘la manjet ulanadi, qirqimlari yo‘rmalanadi.
Yeng manjet uzunligiga mo‘ljallab bichilgan bo‘lsa, yengning choklari
tikilgandan keyin yeng uchini belgilashda uchta belgi chiziq chiziladi. Birinchi belgi
chiziq bo‘ylab bukish haqi yeng teskarisiga bukiladi.
Yengning ochiq qirqimi atrofidan ikkinchi belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va shu
bukilgan ziyni uchinchi belgi chiziqqa to‘g‘rilab, modelda ko‘rstilgan kenglikda
bostirib tikiladi.
Qaytarma manjetni tikish
Yeng manjeti bitta bo‘lakdan iborat bo‘lsa, uni o‘ngini ichkariga qaratib yon
tomoni biriktirib tikiladi. Choklar yorib dazmollanadi, ip gazlamada qo‘lda yorib
to‘g‘rilanadi. Manjet o‘ngiga ag‘dariladi va ikki bukib dazmollanadi. Manjet
qirqimlarini yeng uchi qirqimlariga to‘g‘ri keltirib, manjetni yengining teskarisiga
qo‘yib ulanadi, chok qirqimlari yo‘rmalanadi.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Ostki va ustki yoqaga qanday chok bilan tikiladi?
2. Qotirma qaysi yoqaga yopishtiriladi?
3. Soliqi yoqaning qaysi qismiga solinadi?
4. Yoqa o‘miz plankasi qanday chokda tikiladi?
5. Qizlar ko‘ylagida ko‘proq qanday yoqa tikiladi?
6. Yoqa tayyorlashda nechanchi klass mashinasi qo‘llaniladi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. D.Atajanova, A. Sayfullayeva “Tikuvchilik” -Toshkent “Lesson Press”
nashriyoti 2023-yil.
2. Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
3. Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004-y.
4.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent, 2006 y.
5.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz www.textile-press.ru www.ziyonet.uz
www.afina.uz www.titli.uz www.mexnat.uz
www.uzstudent.uz www.knowledge.allbest.ru
Mavzu-10
Kiyimning etak va bel qismiga ishlov berish
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish tеxnologiyasi modеli
Vaqt:6soat(240 daqiqa)
O‘quvchilar soni:30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi
Amaliy - O‘quv amaliyoti
O‘quv mashg‘uloti rejasi
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va
xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha
egallagan amaliy ko‘nikmalar
darajasini aniqlash.
2.Kiyimni bel qismiga ishlov berish.
3.Kiyimning etak qismiga ishlov
berish.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va texnik
xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha egallangan amaliy ko‘nikmalar darajasini
aniqlash.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyati natijalari:
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va
xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha
xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha
egallagan amaliy ko‘nikmalar darajasini egallagan amaliy ko‘nikmalar
aniqlashni o‘rgatadi.
darajasini aniqlashni bilib oladilar.
2.Kiyimni bel qismiga ishlov berishni 2.Kiyimni bel qismiga ishlov berishni
ko‘rsatadi.
bilib oladilar.
3.Kiyimning etak qismiga ishlov
3.Kiyimning etak qismiga ishlov
berishni tushuntiradi.
berishni tushunib oladilar.
O‘qitish usullari:
Amaliy ish
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Jamoaviy,yakka tartibda
O‘qitish vositalari
Kerakli jihoz va asboblar, proektor,
kompyuter,slayd, yo‘riqli-texnologik
xarita
O‘qitish sharoiti
Jihozlangan tikuv ustaxonasi
Qayta aloqaning usul va vositalari
Tezkor so‘rov, didaktik tarqatma
materiallar orqali
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Mashg‘
ulot
bosqichla
ri va vaqti
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
O‘quvchi
Mashg‘ulotga
tayyorgarlik
ko‘radi.
1.Salomlashish.,o‘quvchilarning davomatini
Amaliyotga
tekshiradi.
I. O‘quv 2.O‘quvchilarning mashg‘ulotga
xavfsizlik
mashg‘u- tayyorgarligini tekshiradi,maqsad va
texnikasi,sanitariya
lotiga
va gigiyena
vazifalarni belgilaydi.
kirish
talablariga rioya
3.Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi,maqsad va
(15 daq.) kutilayotgan natijalar bilan tannishtiradi.
qilgan holda
maxsus kiyimda
4.O‘quvchilarni baholash mezoni bilan
keladi.Xavfsizlik
tanishtiradi.(1-ilova)
5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilishni texnikasi jurnaliga
imzo qo‘yadi.
eslatadi
Tinglaydi.
I.Kirish instrukstaji:(40 daqiqa)
Eshitadi va
Tezkor savol-javob, aqliy hujum o‘tkazadi(2savollarga javob
ilova). O‘quvchilarning o‘quv materialini
beradi.
o‘zlashtirganlik darajasini aniqlaydi va ularni
Mashg‘ulot rahbari
rivojlantirish maqsadida yangimavzu bayoniga ko‘rsatgan ishlarni
o‘tadi.
diqqat bilan
Yangi mavzu bayoni:
kuzatadi
O‘quvchilarni mehnat xavfsizligi qoidalari
O‘z ish joyini
bilan tanishtiradi. Ishlab chiqarish sanitariyasi egallaydi,mashg‘ulo
va elektr, yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya t rahbari va yo‘riqliqilishni tushuntiradi. “Tikuv jixozlarini
texnologik xaritaga
II. Asosiy
ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatish”bobi
rioya qilgan holda
bosqich
bo‘yicha albom tayyorlashni o‘rgatadi.
ishni bajaradi.Yo‘l
(210
O`quvchlarni ish o`rinlariga
qo‘ygan xatolarni
daq.)
taqhsimlaydi,yo‘riqli-texnologik haritani
to‘g‘rilaydi.Yakka
tarqatadi.
tartibda jadval
II.Joriy instruktaj(150 daqiqa)
asosida
O‘quvchilarning mashq qilishini e’tibor bilan
mashinalariga ip
kuzatib boradi. O‘quvchilarni ish joyiga
taqishni, rostlashni
taqsimlaydi,yo‘riqli-texnologik xaritani beradi
va ularda tikishni
(4-ilova) va mashg‘ulotni boshlashga ruxsat
o‘rganadi.
beradi.Mashg`ulot vaqtida maqsadli aylanish
Bajargan amaliy
qilib o‘quvchilarning mashq bajarishini e’tibor
ishini topshiradi,
bilan kuzatib boradi, qo`ygan xatolarini
foydalanilgan
ko`rsatadi, joriy yo‘l-yo‘riqlar beradi.
jihozlarni
III.Yakuniy instruktaj(20 daqiqa)
mashg‘ulot
Tashkiliy qism:
Baholash mezoni asosida o‘quvchilarning
rahbariga
o‘zlashtirish darajasini baholaydi.Mashg‘ulot
topshiradi.Ish joyini
tugagandan so‘ng ish joylarini tartibga
tartibga keltiradi.
keltirishini nazorat qiladi.Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
III.Yakun
1. O‘quvchilarning amaliy mashg‘ulot
Baho natijalarini
iy
bo‘yicha olgan baholarini e’lon qiladi(4-ilova);
eshitadi. Tahlil
2. Kelgusi kasbiy faoliyatlarida amaliyotda
bosqich
qiladi.
bajargan ishlarining ahamiyati va
(15 daq.)
muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini qaratadi;
1-ilova
Kiyimning etak va bel qismiga ishlov
berish
Ta’rifi
Muammoni qo’yish va hal qilishning mazkur modeli bir qator muammolarni
tahriflash va yechib ko’rishga imkon beradi.
Strategiya:
Bir varaq oq qog’ozda (vatman yoki A-3 varag’i) baliq skeleti chiziladi
(boshi, kemirchagi, qovurg’alari).
Yuqoridagi «suyagiga» muammo ifodalanishi, pastidagiga esa - ushbu
muammo mavjudligini (yoki uni hal qilish yo’lllari, o’qituvchi o’z oldiga
qo’ygan maqsadga qarab) isbotlovchi faktlar yozib qo’yiladi.
To’ldirilgan sxemaning taqdimoti.
Foydalanish doiralari
Tabiiy va aniq fanlarda, muammoli tahlim berish uslubidan foydalanganda.
Afzalliklari
Ushbu sxema muammolarning o’zaro bog’liqligi, ularning kompleks
xususiyatlarini aks ettiradi.
Qiyinchiliklar
Muammolarni ifodalashda qiyinchiliklarga duch kelish mumkin.
2-ilova
Baholash ko‘rsatkichlari va mеzonlari
K o‘ r s a t k i ch l a r
Baholar
5
4
3
2
Tayanch bilimlarini
aniqlash: Amaliy ish
bo‘yicha
Savoljavob
Savollarga
to‘liq javob
yozadi
Savollarga
noto‘liq
javob yozadi
Savollarga
qisman
javob
yozadi.
Savollarg
a
umuman
javob
yozmaydi
.
Bilimlarini
mustahkamlash:
Amaliy
topshiriqlarni
bajarish
bo‘yicha
faolliklar
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
to‘liq
bajarish
Amaliy
topshiriqni
to‘liq tahlil
qilib, uni
noto‘liq
bajarish.
Amaliy
topshiriqni
tahlil qilib,
uni qisman
bajarish.
Jami:
5
4
3
Amaliy
topshiriq
ni tahlil
qila
olmaydi,
uni
bajara
olmaydi.
2
Kichik guruhlar faolliklarini baholash mеzonlari
Guruh ishi natijalarining
K o‘ r s a t k i ch l a r
Maks.
bahosi
baho
1
Topshiriqlarni
to‘liqligi
bajarishning
5
takdimotli
5
Guruhning faollik darajasi
(qo‘shimchalar kiritish, savoljavoblar bеrish)
5
O‘rtacha baho
5
Tamaliy ishlarni
taqdim etish
2
3
4
5
YO‘RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb nomi va kodi:
O‘quv amaliyoti nomi:
30720707-Tikuvchi
Amaliyot nomi: Kiyim mayda detallariga ishlov berish
Amaliy mashg‘ulot mavzusi: Kiyimning etak va bel qismiga ishlov berish
№
1
2
Amaliy mashg‘ulotning
Oquvchilarga o‘quv usatxonasida mehnatni muhofaza qilish,texnika xavfsizligi
maqsadi:
qoidalari haqida bilim, ko`nikma va malakalarini shakillantirish
Bajari
Moslamalar,
ladigan
Eskizlar(chizma
Bajarish tartibi
asboblar va xom
ishlar
lar,rasmlar)
ashyolar
mazmuni
To‘g‘ri sirma qaviq osongina so‘kiladigan
bo‘lib, kiyim bo‘laklarini vaqtincha ko‘klashda,
Qaychi, qo‘l ignasi,
To‘g‘ri
bo‘laklarda 128urma hosil qilishda, yo‘l-yo‘l
bo‘r, ip
sirma
yoki katak gazlama guli to‘g‘ri tushishi uchun
angishvona,
qaviq
ishlatiladi. Kiyimlarning yon, yelka qirqimlarini
gazlama, dazmol
ulash, yenglarni yeng o‘miziga o‘tkazishda
ishlatiladi.
Qiyasirmaq
aviq
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
Qiyasirmaqaviqikkibo‘laknibirbirigasolqiqilibyokisolqisizbostiribko‘klashda
(oldinioldbo‘lakka, ustyoqaniostyoqaga)
bostiribko‘klashdaishlatiladi.
Solqisizsirmalashda 3-5 sm, solqili 1,5-3
smbo‘libko‘klashda 1,5-3 sm.
3
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
4
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
5
Qaychi, qo‘l ignasi,
bo‘r, ip
angishvona,
gazlama, dazmol
To‘rqaviq
_____________?
Qaviqqiyabiriktirmaqaviqqao‘xshashbo‘lib,
titiladigangazlamalardantikiladiganbo‘lakchetlari
ni (ko‘ylaketagini, yenguchini)
buklabtikishdaishlatiladi.
Buqaviqnibajarishdaignanibo‘lakningbukilganjo
yida 0,1-0,5 smmasofadao‘tkazib,
ignanisanchibchiqarilganjoyro‘parasidagigazlam
aningyarimqalinligiilibolinadi.1 smda 2-3 qaviq.
________?
Qaviqbirbo‘lakdanbo‘ryokibelgichiziqlariniikkin
chibo‘lakkako‘chirishuchunishlatiladi.
Solqiqaviqnibajarishuchunbelgichiziqbo‘ylabto‘
g‘risirmaqaviqsingariqaviqtushirilib,
iplarnitortmaybo‘sh, ya’nisolqiqilibqoldiriladi.
Solqiipninguzunligi 0,5-0,7 sm,
qaviqtakrorligiesa 5 smda 4-5 tadanbo‘ladi.
So‘ngrabo‘laklarniso‘rib, qaviqiplaritartmalar
O‘quvchilarni baholash uchun test topshiriqlari:
1.«Bostirib ko‘klash» qayerlarda qo‘llaniladi?
A)Ko‘ylakvakostyumlargatugmaqadash
B) Detalningelkavayonqirqimini sirmalashda
C) Ustkiyoqaniostkiyoqaga, adipnioldbo‘lakkabostiribko‘klashda
D)Engniengo‘mizigao‘tkazishda
2Chok kengligi deb nimaga aytiladi?
A)Tikilganchokdandetalqirqimigabo‘lganmasofaga
B) Tikilganchokninguzunligiga
C)Detallarorasidagibo‘shliqqa
D)Detallarkengligiga
3 Engni o‘miziga qanday qaviq bilan biriktiriladi?
A)To‘rsimonqaviqbilan
B)Ko‘klabo‘tkaziladi
C)Puxtalamaqaviqbilan
D)Solqiqaviqbilan
4.Bukib ko‘klash qaerlarda qo‘llaniladi?
A)Engniengo‘miziga, yoqaniyoqao‘mizigabiriktirishda
B) Astarsizkiyimqirqimlariniyo‘rmalashda
C)Enguchini, ko‘ylaketaginibukibko‘klashda
D)Detalning yelkavayonqirqimlarini sirmalashda.
5.Ag‘darmachok solish.
A) Qopqoqlarni, yoqalarni, adiplarniag‘darmachok solibtikish
B)Qopqoqlarni, belbog‘larni qo‘ymacho‘ntaklarniag‘darmachok solibtikish
C)Pogonlarni, yoqalarni, yelkaqirqimlariniag‘darmachok solibtikish
D)Yeng qirqimlarini, yoqalarini, adiplarniag‘darmachok solibtikish
6.Biriktiruvchichoknituri
A)Buklamaziychok
B)Tutashtirmachok
C)Magizchok
D)Qistirmakantliag‘darmachok
7.Adipichkiqirqimiqandaychokdatikiladi?
A)Magizchokbilan
B)Qo‘ymachokbilan
C)Biriktirmachokbilan
D)Ochiqqirqimlibukmachokbilan
8.Shimningqaysiqirqimikorsajbilanishlanadi?
A)Belqirqimi
B) Gulfigini
C) Pastkiqirqimi
D) Cho‘ntakog‘zi
9.Shimtikishdabirinchinimaqilinadi?
A) Shimdetallarinitikishgatayyorlash
B) Odimqirqimlarinitikish
C) Barchaqirqimlariniyo‘rmash
D) Yoncho‘ntakiniishlash
10.Shimbelqirqimiqandayishlanadi?
A)Ikkiqavatbelbog‘bilan
B) Korsajtasmabilan
C) Yaxlitbichilganbelbog‘bilan
D) Qotirmali belbog‘ bilan
11.Ramkali cho‘ntak detallarini nomini ko‘rsating?
A) Mag‘iz, listochka, ko‘rinma ,asosiy detal
B) Cho‘ntak, xalta, mag‘iz, bo‘ylama, asosiy detal
C) Ko‘rinma, mag‘iz, molniya tasma
D) Cho‘ntak qopqoq, bo‘ylama, mag‘iz
12.Cho‘ntak qopqoq qanday chokda van echa sm-da tikiladi?
A)Ag‘darma chokla 0,5-0,7 smda
B) Biriktirma chokda0,5-0,7 smda
C) Ag‘darma chokda 0,3-0,4 smda
D) Ziy chokda 0,7-0,1 smda
13. Ko‘rinma nima uchun cho‘ntak og‘ziga tikiladi?
A) Cho‘ntak og‘izini turg‘unligini oshirish uchun
B) Cho‘ntak og‘zi ochilib ketmasligi uchun
C) Cho‘ntak xalta ko‘rinib qolmasligi uchun
D) Cho‘ntak chiroyli turishi uchun
14. Qanday cho‘ntak turlari bor?
A) Qirqma, noqirqma va qoplama
B) Qirqma, ramkali, listochkali va qopqoqli
C) Chokdagi, qoplama, qirqma va asosiy detaldan xosil qilingan
D) Ramkali
15.Korxonada kiyimdagi yaltiroqlikni qaysi jixozda ketkaziladi?
A) Presslarda
B) Bug‘-havo manekenida
C) Bug‘-presida, dazmolda
D) Dazmol yordamida, pressda
16.Kirishtirib dazmollash qaerda qo‘llaniladi?
A) Yoqa va manjetlarni yupqalashtirishda
B) Kiyim etaklarini dazmollashda
C) Kiyim etaklarini buklab dazmollashda
D) Qabariq hosil qilish va vitochkalar oxiridagi solqini yo‘qotish uchun
17.Namlab isitib ishlash jixozlari qaysilar?
A) Dazmol, press, bug‘- havo manekeni
B) Dazmol, turli xil qoliplar
C) Presslar, suv purkagich, bug‘- havo manekeni
D) Qoliplar, suvpurkagich, dazmol mato
Test natijalarini baholash:
80-100%
5
60-80%
4
30-60%
3
30%gacha
2
10-Mavzu: Kiyimning etak va bel qismiga ishlov berish
Reja:
1. “Tikuv jixozlarini ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish” bobi bo‘yicha egallagan
amaliy ko‘nikmalar darajasini aniqlash.
2.Kiyimni bel qismiga ishlov berish.
3.Kiyimning etak qismiga ishlov berish.
Ayollar ko‘ylagining yoqalari konstruktiv jihatdan yoqalarga ajratiladi.
Gazlama turiga qarab ularga yelimli qotirma qo‘yiladi. Ostki yoqaning teskari
tomoniga qotirma materialni kleyli tomonini, chetki qirqimlariga 0,5-0,7 sm.
yetkazmay namlangan mato yordamida dazmollab yopishtiriladi. Ostki yoqaga
kerakli shakl berish uchun qotirma tomonidan yoqa o‘rtasidan boshlab qotirma va
qaytarma qirqimlari bo‘ylab oldin bir tomonga keyin ikkinchi tomonga ostki yoqa
cho‘zib dazmollanadi. Buning uchun ostki yoqa ko‘tarmasi qirqimini ishlovchi
tomonga qaratib qo‘yib, namlab ko‘tarmaning va qaytarmaning qirqimlari tortibroq
turiladi va yoqa uchlarini ishlovchidan chetga chiqarib turiladi. Ostki yoqani
andozaga binoan aniqlab bo‘r bilan chiziladi va kerakmas joylarini qirqib
tekislanadi. Ostki yoqa shakliga mo‘ljallab, har bir ustki yoqa alohida, teskari
tomondan aniqlanadi va qirqib tekislanadi. Ostki yoqa o‘ngi tomonini yuqoriga va
uning ustiga ustki yoqa o‘ngini pastga qaratib qo‘yiladi va qirqimlarini ostki yoqa
qirqimlari bilan tekislanadi. Uchala tomoniga 0,7 sm. kenglikda ag‘darma chok bilan
tikilinadi. Tikilgan yoqani burchaklaridan tikilgan chokka 0,1-0,2 sm. yetkazmay
kesib chiqamiz. Yoqani o‘ngiga ag‘darib, burchaklarini to‘g‘rilab ustki yoqadan 12 mm kenglikda kant chiqarib, ostki yoqa tomonidan yoqani ziyi ko‘klanadi va
dazmollanadi. Yoqani chetki qirqimlarini 0,5 sm kenglikda bezak va bahyaqator
yurgiziladi.
Asosiy bo‘lak o‘rniga izma mag‘iz o‘ngini pastga qaratib qo‘yiladi. Mag‘iz
qirqim tomonini teskari tomonga bukib, bukilgan ziylar bilan to‘g‘ri keltirib,
mag‘izni asosiy bo‘lakka 2 tomondan bostirib tikiladi. Izma uchi qaytma bahyaqator
bilan puxtalanadi. Bahyaqator izma uchini belgilab turgan ko‘ndalang belgi chiziq
oldida tugatiladi. Bahyaqator orasidagi asosiy bo‘lak bilan mag‘iz materiali
bahyaqator orasida teskari tomondan bahyaqator uchlariga 0,5-0,6 sm yetkazmay
qirqiladi, bu qirqim uchlarini bahyaqatorlar tomonga (ularga 0,1 sm yetkazmay)
qiyalatib kertiladi.
Mag‘izni ag‘darib bo‘lak teskarisiga o‘tkaziladi, choklar to‘g‘rilanadi, izma
uchlari qaytama bahyaqator yuritib puxtalanadi. Asosiy bo‘lak astarni yoki adipni
izma atrofida 2,5-3 sm oraliqda asosiy bo‘lakka ko‘klanadi va izma ustida qirqiladi.
Qirqimlar 0,3 sm kenglikda ichkari tomonga bukib, qiya yashirin qaviq bilan izma
mag‘izga tikiladi. Izma atrofidagi ko‘klangan qaviq iplari so‘kib tashlanadi va izma
dazmollanadi.
Molniya taqilmasini tikish
«Molniya» tasmani asosiy bo‘lakka ko‘rinmaydigan qilib ulash mumkin.
Taqilma molniyasining tishlari ich kiyimni ilmasligi uchun kiyim teskarisiga ehtiyot
ko‘rimi ulanadi. Ehtiyot ko‘rimi asosiy materialdan bichiladi. Uni eni 8-9 sm,
uzunligi taqilma uzunligiga teng bo‘ladi. Ko‘rinmaning o‘ngini ichkariga qaratib
uzunasiga ikki bukiladi va yuqori tomoni ag‘darma chok bilan tikiladi. Keyin
o‘ngiga ag‘dariladi va 2 ta ochiq qirqimli tomoni maxsus mashinada yo‘rmalanadi.
Tayyor ehtiyot ko‘rinma dazmollanadi. «Molniya» tasmani asosiy bo‘lak teskarisiga
qo‘yib, asosiy bo‘lak o‘ngidan bostirib tikiladi.
1-rasm. Taqilmalarning chizmali ko‘rinishi:
1. ko‘zli izma; 2. ag‘darma chokli izma; 3. molniya taqilmasi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Truxаnovа А.T. «Tikuvchilik texnologiyasi аsoslаri», T., 2000 y.
2.Jаbborovа M.SH. «Tikuvchilik texnologiyasi», T., O‘zbekiston, 2004 y.
3.Rаsulovа M.K. “Tikuv buyum lаrni ishlаb chiqаrish texnologiyasi”
Toshkent,2006 y.
4.Qulijonovа G.K., S.S.Musаev “Yengil sаnoаt mаhsulotlаri
texnologiyasi”.Toshkent 2002 y.
Internet mаnbаlаri
www.ziyonet.uz
www.textile-press.ru
www.ziyonet.uz www.afina.uz www.titli.uz
www.mexnat.uz www.uzstudent.uz
www.knowledge.allbest.ru
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM FAN VA INNAVATSIYALAR
VAZIRLIGI
ANDIJON VILOYATI KASBIY TA’LIMNI
RIVOJLANTIRISH VA MUVOFIQLASHTIRISH
HUDUDIY BOSHQARMASI
IZBOSKAN 1-SONLI KASB-HUNAR
MAKTABI
“KIYIM MAYDA DETALLARIGA ISHLOV
BERISH” O‘QUV AMAMLIYOTIDAN
Vizual-didaktik
materiallar
Nazorat test savollari
1)Vibiratsiya nima?
A) ustaxonadagi mashinalarning shovqinlari;
B) tsexning changlanishi;
C) tsexda havo haroratining buzilishi;
D) mashina va mexanizmlarning titrashi
2) Sun’iy yorug‘lik manbai nima?
A) quyosh nuri;
B) elektr energiyasi;
C) moshinetsent lampalar; *
D) stol lampasi.
3) Tikuvchining gavdasi stol chetidan qanday me’yorda joylashadi?
A) 15-20 sm; *
B) 20-25 sm;
C) 30 sm;
D) 35 sm.
4)Mashina tepkisi (pedali) poldan qanday masofada joylashadi?
A) 25 sm;
B) 15 sm; + C) 20 sm;
D) 22 sm.
5)O‘quv ustaxonasida issiqlik harorati qanday bo‘lishi kerak?
A) 30;
B) 20 - 25;
C) 35;
D) 18-20; *6)
Kasbiy kasalliklar keltirib chiqaruvchi texnik sabablarga nima kiradi?
A) ish vaqtidan tashqari ishlash;
B) tsexlarda shovqinning me’yoridan ortiq bo‘lishi;
C) uskuna va mexanizmlarning nosozligi; +
D) ishning og‘irligi.
7)Kasbiy kasalliklarni keltirib chiqaruvchi gigienik sabablarga nima kiradi?
A) xavsizlik texnikasi bo‘yicha yo‘riqmalarning umuman o‘tkazilmaganligi;
B) yorug‘likni yetarli emasligi va ustaxona havosini tsirkuliyatsiya
(almashtirish) moslamasining nosozligi; *
C) ishning og‘irligi
D) ishlab-chiqarish va mehnat intizomining buzilishi.
8)Sanoatda ishlatiladigan shovqin yutuvchi moslamalar?
A) peydavorlar amartizatsiya *;B) mashinistsent lampalar;
C) havoni tozalovchi uskunalar;D) vintiliyator va koditsionerlar.
9) Elektr tokidan shikastlanmaslik choralariga nimalar kiradi?
A) havoni tozolovchi press va qurilmalarning mavjudligi;
B) tikuv mashinasining elektr qismining izelatsiya qilinganligi;
C) elektr simlarning izelatsiya qilinishi va ulanganligi;*
D) mashina asbob va moslamalarining ishga yaroqliligi.
10) Tikuvchining individual himoya vositalariga nima kiradi?
A) angishvana, qaychi, to‘g‘nog‘ich;
B) ro‘mol, fartuk, poyabzal;
C) maxsus poyabzal, maxsus kiyim to‘plami;
D) ko‘zoynak, qo‘lqop, xalat, ro‘mol.*
11)Tugma qadash mashinasida ishlaganda qanday saqlanish kerak?
A) Ro‘mol o‘rab olish kerak;
B) Saqlash ekranidan foydalanish kerak; *
C) Oyoq tagida, maxsus gilamcha bo‘lishi kerak;
D) Maxsus halat kiyish kerak;
E) Hamma javoblar to‘g‘ri.
12)Mashinaga moy surishni qachon man etiladi?
A) Elektr dvigatelni o‘chirmasdan; * B) Elektr dvigatelini o‘chirgandan
so‘ng;
C) Mashina tozalangandan so‘ng; D) Elektr dvigatelni o‘chirib, tozalagandan
so‘ng;
E) Hamma javoblar to‘g‘ri.
13) Mashina shkiviga tasma kiydirish qachon man etiladi?
A) Ish o‘rnini tozalamasdan;
B) Elektr dvigatelni
o‘chirmasdan;*
C) Elektr dvigatelini o‘chirib;
D) Moy surtmasdan;
E) Hamma javoblar to‘g‘ri.
14)Elektr dazmolda ish boshlashdan oldin nimani tekshirish lozim?
A) Tozalikni;
B) Yorug‘likni;
C) Shnur izolyatsiyasini;
*
D) Namlikni;
E) Hamma javoblar to‘g‘ri.
15) Ishlayotganda dazmol shnuri qanday holatda bo‘lishi kerak?
A) maxsus simga osilishi
B) dazmol stolning chap tomoniga osilishi
C) dazmol stolning yuqori tomonida D) Shnur dazmolga tegib turmasligi *
E) Hamma javoblar to‘g‘ri
16) Pressda ishlash qachon man etiladi?
A) Pressni yormasdan
B) Pressni tekshirmasdan
C) Buzuq pressda ishlash *
D) Pressni nazoratsiz qoldirishdan
E) Hamma javoblar to‘g‘ri
17) Buyumni namlayotganda suvni nimaga tushirmaslik kerak?
A) Dazmol simiga;
B) dazmol stoliga;
C) rezetkasiga
D) elektr apparatlarga va termorostlagichga;*E) hamma javoblar to‘g‘ri.
18) Elektr toki organizmga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
A) elektrolitik;
B) biologik;
C) qon tomirlari qizishi;
D) elektrolitik va biologik ta’sir ko‘rsatadi; * E) Hamma javoblar to‘g‘ri.
19) Dazmollovchi qaerga qo‘l tegizmasligi kerak?
A) dazmol shnuriga;
B) rubilnikka;
C) vilkaga;
D) dazmolning, rubilnikning, shtepsel razetkasining, vilkaning tok
o‘tkazuvchi qismlari
E) hamma javoblar to‘g‘ri.*
20)Binolar havosi qanday yangilanadi?
A) derazalarni ochib; B) vintelyator;
C) konditsioner; D) fortochkalar yordamida; E) tabiiy va mexanik. *
21)Kiyimni tarixiy rivojlanishiga uning ozgarishiga nima sabab bo‘ladi
a) Zamon b) Iqtisodiy ozgarishlar
c) Uslub va moda *
22) Moda-by
a)Ijtimoiy muxitda ozroq vaqt hukumron bo‘lib turish *
b)Fasonlarni ozgarib turishi
c)Bozorni keskin o‘sib borishi
23) Moda-by
a) Zamonaviy b)Yangilanish o * c)Fason
24) Modali kiyimlar necha bosqichda yashaydi
a)1 b) 2 c) 3 o
25) Kiyim kompozisiyasi________
a)Kiyimning shakli uning mazmunini ifoda etadigan birlik *
b) Kiyimni shakli
c)Kiyimni shakli va uning mazmunini ochib berish
26)Bichim chiziqlari ______
a) Dioganal qiya chiziqlar
b) Shakilning tashqi konturlarini chegaralovchi chiziqlar *
c)Gorizantal chiziqlar
27) Dekorativ chiziqlar ___________
a) Dekorativ vazifalarnigina bajaruvchi chiziqlar *
b) Konistruktiv chiziqlar
c)Gorizantal chiziqlar
28)Ritm tushunchasi _________________a)Shakl elimentlarining navbatma -navbat qonuniy almashinib turishi *
b) Shakl elimentlarining orasidagi farq
c) Shakl elimentlarining birlashish sxemasi
29)Simmetriya bu _______________
a) Kiyim kompozisiyasining eng yorqin va ko‘zga tashlanib turadigan
xuxusiyatlaridan biri*
b) Kiyimning shakli uning mazmunini ifoda etadigan birlik
c) Kiyimni nimaga mo‘ljallangani
30) Perspektiva —
a) kuzatuvchining ko‘zi jismni qanday ko‘rsa, naturaning tekisligidagi
shunday tasviri o*
b) Gorizontal chizig‘iga parallel bo‘lgan parallel to‘g‘ri chiziqlar
c) Yaqin va uzoq masofada yotgan jismlar
31.) Kompanovka bu __________
a) chizilishi lozim bo‘lgan natura (jism)ni, manzara
va boshqalarni qog‘ozga to‘g‘ri, chiroyli joylashtirishdir. *
b) Tasvirni yaxshiroq joylashtirish
c) Rasmni qog‘ozning o‘rtasiga joylashtirish
32 )Qaysi bantda axromatik ranglar ko‘rsatilgan
a) oq, kulrang, qora o* b)sariq qizil c)qora qizil oq
33) xromatik ranglar_____
a)sariq, ko‘k (zangori), qizil *o b) sariq qizil c)qora qizil oq
34)Modellashtirishning maqsadi_______
a) Kiyimni shakli va uning mazmunini ochib berish
b)O‘z san’ati qudrati bilan jamiyatni estetik tarbiyalash madaniyatini yuqori
pog‘onalarga ko‘tarish o*
c) Shakl elimentlarining birlashish sxemasi
35 Xiton bu____________
a) Ustki kiyim b)Ichki kiyim * c)Yengil kiyim
36) Applikatsiya
a)Applikatsiya matoga har xil rang-barang gazlama bo‘laklardan ma’lum bir
qomatda qirqib, yopishtirib tikiladib *
b) Applikatsiyani asosiy material ustidan qo‘yib, har xil shakl ko‘rinishida
tikiladi
C) Applikatsiya har xil uslubda tayyorlanishi mumkin
37)Yangi modali kiyimlarni kimlar yaratadilar
A) Xamma
b)rassom modelerlar o*
c) Dizaynerlar
38)Kiyim fakturasi nima
a) Kiyimni tashqi ko‘rinishini belgilaydi #
b) Kiyimni sifatini belgilaydi
c) Kiyim hajmini
39.Tikuv mashinalarining dastlabki ko‘rinishlari kimning loyixsida aks
ettirilgan.
a) Ellios Xou b)Bendjamin Bin
s)Leonardo da Vinchi o* d)Karl Veyzental
40.1775- yilda qanaqa tikuv mashinasi yaratilgan
a)Qo‘lda bajariladigan qaviqlardan nusxa ko‘chiruvchi o*
b)Moki baxiyali
s)Zanjirsimon
d) Kashta tikish
41.Nechanchi yilda Zinger firmasi yig‘uv ustaxonalarini tashkil etdi.
a)1875 b)1870
s)1872 d)1874
42) Birinchi moki bahiyali tikuv mashinasi qachon va kim tomonidan
kashf etildi.
a)1932 yil Leonardo da Vinchi* b)1930 yil Karl Veyzental
s) 1931 yil Ellios Xou d) 1934 yil Uolter Xant
43. Mashina ignasi qay ko‘rinishda bo‘ladi .
a)To‘g‘ri yoysimon b) To‘g‘ri
s) yoysimon d) To‘g‘ri yoysimon oval *
44.Tikuv mashinasining neshta ishci organi bor
a) 5 B) 4 * s) 6 d) 2
45. Igna mexanizmlari igna xarakati bo‘yicha qaysi guruxlarga bo‘linadi
a) To‘g‘ri b) Oval
s)ilgarilanma qaytma* d) qaytma
46.Igna mexanizmi nima ish bajaradi
a)Gazlamani teshib o‘tib ostki ipni olib chiqib bahiya hosil qilish *
b)Bulaklarni bir-biriga bitiktirish uchun
s) Bahiya hosil qilish
d)Hamma javoblar to‘g‘ri
47. Mashina ignasining sinishiga nima sabab bo‘ladi
a)Igna uzunligi
b)Xarakat vaqtida igna biror detalga tegib qolishi
s)Mokida siljish bo‘lsa
d)Hamma javoblar *
48.Mashina ignasidagi yzun chiziqcha nima ish bajaradi
a) Ostki ipni ishqalanishdan saqlaydi
b) Ustki ipni ishqalanishdan saqlaydi o
s)Ipni qay tomondan o‘tishini belgilaydi
d) a , s javoblar to‘g‘ti
49.Tikuvchilik sanoatida nechanchi raqamli ignalar ishlatiladi
a) 60- 120 b)60-180 s)60 -210 * d)60-110
50.Zanjirsimon baxiya tikum mashinalari asosan qaysi firma va
zavodlarda katta hajmda ishlab chiqarilgan .
a)AQSH, Buyuk Britaniya ,Germaniya ,Fransiya ,Rassiya o *
b) Germaniya ,Fransiya ,Rassiya
s) Fransiya ,Rassiya, Ispaniya
d) Buyuk Britaniya, Germaniya ,Fransiya ,Rassiya , Ispaniya
51.Mamlakatimizda tikuvchilik korxonlarida qaysi firma va zavodlarida
ishlab chiqarilgan tikuv mashinalari qo‘llaniladi .
a) Shtroben, Mimerva , Panoniya, Pfaff
b) Mimerva , Panoniya, Pfaff
s) Zinger ,Shtroben, Mimerva , Panoniya, Pfaff *
d) Zinger ,Shtroben
52.Mashinaning ymr boqiyligi deganda nimani tushunasiz
a) Mashinaning tamirlash muddatlari oralig‘ida o‘zining ishlash va ish
qobiliyatinin saqlab qolish *
b) ) Mashinaning uzoq vaqt tuxtovsiz ishlashi
s) ) Mashinaning tamirlash muddatlari oralig‘ida o‘zining tuxtovsiz ishlashi
va choklarning sifati
d) Xamma javoblar to‘g‘ri.
53. Mashinaning sifati a)Chokni sifatli tikish
b) Belgilangan vazifani bajarishdagi ishlash darajasi *
s)Mashinani to‘xtovsiz ishlashi
d)Masinani joriy tamirlashgach bo‘lgan davr
54.Xozirgi vaqtda zomonaviy texnik talablarga javob beruvchi qanday
mashinalar ishlab chiqarilmoqda .
A)Chet el mashinalari
b)Tikuv va tuquv mashinalati
s) Avtomatlashtirilgan va elektron *
d)Xamma javoblar
55.Moki baxiya qator xosil bo‘lish jarayoni .
a) Moki baxiya qator xosil bo‘lish iplar chayqaladigan, tebranadigan, va
aylanadian moki yordamida *
a)Moki va ip yordamida
s)Moki baxiya qator xosil bo‘lish iplar moki va igna yordamida
d) Moki baxiya qator xosil bo‘lish mashinaning barch bulaklari yordamida
56.8332- rusumli tikuv mashinasi qaysi ishlarni bajarishga muljallangan.
a)Palto va kastyumlik gazlamalarni
b) Palto ich kiyim va kastyumlik gazlamalarni*
s) Yengil kiyimlarni
d)Qalin gazlamalarni .
57.97-A klas mashinasi qanday ishlarga mulljallangan.
a)Ip ipak jun zig‘ir tolali gazlamalarni tikishga *
b) Qalin gazlamalarni tikishga
s)Yupqa gazlamalarni tikishga
d)Xamma javoblar
58.397-M kl mashinasi qanday gazlamalarni tikishga muljallangan
a) Palto ich kiyim va kastyumlik gazlamalarni*
b)Palto va kastyumlik gazlamalarni
s) Ich kiyim va kastyumlik gazlamalarni
d) Yupqa gazlamalarni tikishga
59.397-kl mashinasining aylabish valining tezligi
a) 5000-ay/min b) 5500-ay/min
s) 4000-ay/min d) 4500-ay/min*
60.Siniq bahiya qatir hosil qilishda igna qanday xarakatlanadi.
a) To‘g‘ri b)Vertikal , gorizantal *
s) gorizantal d)Tebranma