BUOD NG NOLI ME TANGERE
Ang Noli Me Tangere ay isang nobelang isinulat ni Dr. José Rizal, na inilathala noong 1887. Isa
itong makapangyarihang komentaryo sa lipunan ng Pilipinas sa ilalim ng kolonyal na
pamamahala ng mga Espanyol. Sa pamamagitan ng nobela, ipinaabot ni Rizal ang kanyang mga
puna sa pang-aabuso at katiwalian ng mga prayle at mga opisyal ng pamahalaan, pati na rin ang
pagkabulag ng ilan sa kanyang mga kababayan.
Ang kwento ay umiikot sa karakter ni Crisostomo Ibarra, isang binatang Pilipino na nag-aral sa
Europa at bumalik sa Pilipinas upang isulong ang mga reporma sa bansa. Pagdating niya,
natuklasan niya ang malupit na kondisyon ng kanyang bayan, ang San Diego, at ang mga
kawalang-katarungan na dinaranas ng kanyang mga kababayan sa kamay ng mga
makapangyarihan, lalo na ang mga prayle tulad ni Padre Damaso.
Isang mahalagang bahagi ng kwento ay ang pagmamahalan nina Ibarra at Maria Clara, ang
kanyang kasintahan na anak-anakan ni Kapitan Tiago. Ngunit ang kanilang pag-iibigan ay hindi
naging madali dahil sa mga intriga at kasamaan ng mga nakapaligid sa kanila, lalo na nang
mabunyag ang lihim na pinagmulan ni Maria Clara na anak siya ni Padre Damaso sa labas.
Habang sinusubukan ni Ibarra na itayo ang isang paaralan para sa kanyang bayan, nahaharap siya
sa mga balakid mula sa mga opisyal at prayle na natatakot sa posibleng paglaya ng kaisipan ng
mga tao. Sa kalaunan, si Ibarra ay napagbintangang subersibo at lumaban sa pamahalaan, kaya’t
siya ay pinaghahanap upang ikulong. Tinulungan siya ni Elias, isang misteryosong lalaki na may
sariling dahilan para magalit sa mga Espanyol, upang makatakas. Sa dulo ng kwento, napilitan si
Ibarra na magtago at nagdesisyon na umalis sa bansa.
Ang nobela ay nagtatapos sa isang malungkot na kalagayan—iniwan ni Maria Clara ang lahat at
pumasok sa kumbento upang maging madre, habang si Ibarra ay nawala na lamang, dala ang
mga sakit na idinulot ng mga karanasang ito.
Mga Aral sa Noli Me Tangere
1. Pagmamahal sa Bayan at Pagpapahalaga sa Sariling Kultura - Si Ibarra ay nagbalik
sa Pilipinas upang paglingkuran ang kanyang bayan. Itinuturo ng kwento ang
kahalagahan ng pagmamahal sa bayan at ang pagnanais na makapaglingkod para sa
kapakanan ng sambayanan.
2. Pagkakaroon ng Malasakit sa Edukasyon - Ibinahagi ni Rizal ang kanyang paniniwala
na ang edukasyon ay susi sa paglaya ng isang tao at ng isang bansa. Ang pagtatayo ni
Ibarra ng paaralan ay simbolo ng pag-asa na magbukas ang kaisipan ng mga tao at
matutunan nilang lumaban sa mga pang-aabuso.
3. Pagbabantay Laban sa Pang-aabuso ng Kapangyarihan - Ang Noli Me Tangere ay
nagpapakita ng malupit na pang-aabuso ng mga prayle at mga opisyal sa kanilang
kapangyarihan. Ipinakita ni Rizal ang mga kahihinatnan ng korapsyon at ang kawalangkatarungan na idinudulot ng mapanlinlang na pamumuno.
4. Pagmamahal at Pagpapatawad - Sa kabila ng lahat ng kasamaan at pang-aapi na
naranasan ni Ibarra, ipinakita rin ng nobela ang kakayahan ng mga tauhan na magmahal
at magpatawad. Sa karakter ni Maria Clara, ipinakita ang kahinaan ng mga tao ngunit
ipinakita rin ang kanyang kagandahan ng kalooban at kanyang pagmamahal kay Ibarra.
5. Pagpapahalaga sa Katarungan at Karapatan - Ang kwento ni Elias ay simbolo ng
mga naaapi at nawalan ng hustisya sa ilalim ng pamamahala ng mga kolonyalista. Ang
kanyang pagsisikap na ipaglaban ang katarungan ay nagpapakita ng kahalagahan ng
paggalang sa karapatan ng bawat tao.
Ang Noli Me Tangere ay hindi lamang isang nobela kundi isang repleksyon ng kalagayan ng
lipunang Pilipino noong panahon ng mga Espanyol. Hanggang ngayon, ito ay itinuturing na
isang inspirasyon sa paghangad ng mga Pilipino sa kalayaan at katarungan. Ang mga aral na ito
ay may kabuluhan pa rin sa kasalukuyang panahon, bilang paalaala sa bawat Pilipino na patuloy
na magpahalaga sa kanilang mga karapatan at sa kalayaan ng kanilang bansa.
BUOD NG EL FILIBUSTERISMO
Ang El Filibusterismo, o Ang Paghahari ng Kasakiman, ay ang ikalawang nobelang isinulat ni
Dr. José Rizal bilang kasunod ng Noli Me Tangere. Isinulat ito noong 1891 at inilathala sa
Ghent, Belgium. Kung ang Noli ay may romantiko at mapangarapin na tema, ang El Fili ay mas
madilim at puno ng galit, na nagpapakita ng mas matinding pagsusuri at pagbatikos sa mga
katiwalian ng kolonyal na pamahalaan at simbahan sa Pilipinas.
Sa nobelang ito, nagbalik si Crisostomo Ibarra bilang si Simoun, isang mayamang alahero na
may layuning maghiganti sa mga taong nagdulot ng paghihirap at kasawian sa kanya at sa
kanyang minamahal na si Maria Clara. Si Simoun ay naging tagapayo ng mga
makapangyarihan sa gobyerno, partikular kay Kapitan Heneral, na ginagamit niya upang
maisakatuparan ang kanyang mga plano.
Ang balak ni Simoun ay magpasiklab ng isang rebolusyon upang pabagsakin ang mga Espanyol
at maghiganti sa lahat ng mga nagkasala sa kanya. Isa sa kanyang mga plano ay ang
pagpapasabog sa isang kasalan kung saan naroroon ang mga opisyal ng gobyerno at mga prayle.
Gayunpaman, ang kanyang plano ay hindi nagtagumpay dahil hindi sumunod sa kanya ang ilan
sa mga kasapi ng kilusan, at si Basilio—isang estudyanteng napariwara rin dahil sa sistema ng
lipunan—ay tumutol na maging bahagi ng madugong paghihiganti.
Sa kalaunan, si Simoun ay nahuli at pinaghahanap ng mga otoridad. Tinulungan siya ni Padre
Florentino, isang pari na may malasakit sa kanyang bayan, ngunit sa huli, inamin ni Simoun ang
kanyang pagkatalo at ang kanyang mga kasalanan. Namatay siya sa tabi ng pari, dala ang
pangarap ng isang mas makatarungang lipunan ngunit walang tagumpay sa kanyang
paghihiganti. Inihulog ni Padre Florentino ang kayamanan ni Simoun sa karagatan, bilang
simbolo ng pagtanggi sa kasakiman at karahasan bilang tugon sa mga pang-aapi.
Mga Aral sa El Filibusterismo
1. Pag-iingat sa Paghihiganti at Karahasan - Ipinakita ng nobela na ang paghihiganti ay
may mapaminsalang epekto, hindi lamang sa mga kaaway kundi pati na rin sa sarili. Si
Simoun ay nagpadala sa kanyang galit, at sa huli, ang kanyang pagnanasa ng paghihiganti
ang naging dahilan ng kanyang pagkatalo.
2. Pagtutulungan at Pagtutuwid ng Kamalian sa Mapayapang Paraan - Bagaman mas
madilim ang tema ng nobela, pinalalakas nito ang paniniwala ni Rizal na ang pagbabago
ay maaaring makamit sa mapayapang paraan. Itinakwil ng ilang tauhan, tulad ni Basilio
at Padre Florentino, ang karahasang nais isakatuparan ni Simoun at mas piniling
magpatuloy sa kanilang adhikaing makamtan ang katarungan sa mas mapayapang paraan.
3. Kasamaan ng Kolonyalismo at Katiwalian - Ang El Fili ay nagbibigay ng matinding
kritisismo sa pang-aabuso ng mga prayle at opisyal ng gobyerno, na sumisimbolo sa mga
katiwalian ng kolonyal na pamahalaan. Ipinakita ni Rizal na ang kasakiman at
pagkamakasarili ng mga kolonyalista ay nagdudulot ng matinding pagdurusa sa mga
Pilipino.
4. Pananampalataya at Moral na Paninindigan - Sa karakter ni Padre Florentino,
ipinakita ang kahalagahan ng pananampalataya at moralidad sa harap ng mga hamon. Sa
kabila ng mga pang-aapi ng mga kapwa niyang prayle, siya ay nanatiling tapat sa
kanyang prinsipyo na hindi sa karahasan nagmumula ang tunay na hustisya at kalayaan.
5. Pagpapahalaga sa Kabataan - Ipinakita ni Rizal ang kahalagahan ng kabataan sa
pagsulong ng pagbabago sa bayan. Sa pamamagitan ng mga kabataang estudyante tulad
nina Isagani at Basilio, isinaad niya ang kanyang paniniwala na nasa kabataan ang pagasa ng bayan. Ang kanilang mga pangarap at adhikain ay sumasalamin sa pag-asa ni
Rizal para sa mas maliwanag na kinabukasan ng Pilipinas.
Ang El Filibusterismo ay isang makapangyarihang nobela na nagbigay inspirasyon sa mga
rebolusyonaryo at sa mga Pilipino upang ipaglaban ang kanilang kalayaan. Hanggang ngayon,
nananatili itong mahalaga sa kulturang Pilipino, bilang paalala ng mga aral at mga hamon sa
ating kasaysayan na dapat nating panatilihin at ipaglaban.
BUOD NG BARLAAN AT JOSAPHAT
Ang Barlaan at Josaphat ay isang kwentong hango sa isang Kristiyanong alegorya na orihinal na
isinulat sa wikang Griyego at isinalin sa iba't ibang wika, kabilang ang Tagalog. Noong 1708, si
Fray Antonio de Borja, isang misyonerong Espanyol, ang nagsalin ng kwentong ito sa Tagalog
upang maikalat ang Kristiyanismo sa Pilipinas.
Ang kwento ay umiikot sa buhay ni Josaphat, isang prinsipe sa India, na isinilang sa isang
kaharian na pinamumunuan ng kanyang amang hari na si Haring Abenir. Si Abenir ay isang
tagasunod ng relihiyong pagano at galit sa Kristiyanismo. Nang isinilang si Josaphat, hinulaan ng
mga pantas na ang prinsipe ay magiging Kristiyano at magpapalaganap ng pananampalataya, na
labis na ikinagalit ng kanyang ama.
Upang maiwasang maging Kristiyano si Josaphat, ikinulong siya ni Abenir sa palasyo at
pinalaking malayo sa mga bagay na maaaring magdulot ng tanong tungkol sa pananampalataya
at kasamaan ng mundo. Ngunit sa kabila ng lahat ng pagtatangkang ito, si Josaphat ay nagkaroon
ng kuryosidad tungkol sa buhay at mga layunin nito.
Nang kalaunan ay nakilala niya si Barlaan, isang Kristiyanong ermitanyo, na lihim na nakapasok
sa palasyo upang turuan si Josaphat ng tungkol sa Kristiyanismo. Sa kanilang pag-uusap,
binuksan ni Barlaan ang isipan ni Josaphat tungkol sa Diyos, sa kaligtasan, at sa
pananampalatayang Kristiyano. Nagpasya si Josaphat na yakapin ang Kristiyanismo, sa kabila ng
panganib na maaaring idulot nito sa kanya mula sa kanyang amang hari.
Sa huli, si Josaphat ay naging matatag sa kanyang pananampalataya. Nagpahayag siya ng
katotohanan ng Kristiyanismo at sa kalaunan ay nakumbinsi rin niya ang kanyang ama na
talikuran ang paganismo at yakapin ang pananampalatayang Kristiyano. Matapos ang kanilang
mga pagbabagong-loob, si Josaphat ay naging isang Kristiyanong pinuno, at ang kaharian nila ay
napuno ng kapayapaan at pag-ibig sa Diyos.
Mga Aral sa Barlaan at Josaphat
1. Pagiging Matatag sa Pananampalataya - Itinuro ng nobela ang kahalagahan ng
paninindigan sa pananampalataya, kahit na maraming pagsubok at balakid ang maaaring
harapin. Si Josaphat, sa kabila ng pagiging prinsipe at may mataas na antas ng seguridad,
ay nagpakita ng katatagan sa pagpili ng tamang landas.
2. Kapangyarihan ng Pagbabagong-loob - Ang kwento ay nagpapakita na kahit sino ay
may kakayahang magbago at tanggapin ang pananampalataya sa Diyos. Ang pagbabago
ni Haring Abenir mula sa pagiging pagano patungo sa pagiging Kristiyano ay
nagpapakita na kahit ang mga may matitigas na puso ay maaaring magbago kapag
natagpuan ang tunay na liwanag ng pananampalataya.
3. Pagpapahalaga sa Katotohanan at Paglaya sa Intelektwal na Pag-usisa - Si Josaphat
ay naging bukas sa mga tanong tungkol sa layunin ng buhay at relihiyon. Ang kwento ay
nagpapakita na ang paghahanap ng katotohanan ay likas sa tao, at ang tunay na
pananampalataya ay natutuklasan kapag hinahanap ang kasagutan sa mga tanong na ito.
4. Pagtutulungan at Pagtuturo ng Mabuting Halimbawa - Si Barlaan, bilang isang guro
at tagapayo, ay nagbigay inspirasyon kay Josaphat upang baguhin ang kanyang buhay at
tanggapin ang Kristiyanismo. Itinuturo ng kwento ang kahalagahan ng isang mabuting
halimbawa at ang papel ng mga guro at espiritwal na gabay sa paghubog ng
pananampalataya ng iba.
5. Kapayapaan na Dulot ng Pananampalataya - Sa pagyakap ng kaharian sa
Kristiyanismo, nakamit nila ang kapayapaan at kasaganahan. Ipinapakita nito na ang
tunay na pananampalataya ay nagdudulot ng pagmamahalan at kapayapaan sa
komunidad.
Ang Barlaan at Josaphat ay isang mahalagang akda sa kasaysayan ng panitikang Pilipino, hindi
lamang bilang isang kwento ng pananampalataya, kundi bilang simbolo ng maagang
pagsusumikap na ipalaganap ang Kristiyanismo sa bansa.
BUOD NG BANAAG AT SIKAT
Ang Banaag at Sikat ay isang nobelang isinulat ni Lope K. Santos at inilathala noong 1906.
Itinuturing itong isa sa mga unang nobela sa Pilipinas na tumatalakay sa sosyalismo at karapatan
ng mga manggagawa. Sa pamamagitan ng kwento ng mga pangunahing tauhan, tinatalakay nito
ang mga ideyang may kinalaman sa kahirapan, pag-aari, at relasyon sa pagitan ng mga
mayayaman at mahihirap.
Mga Pangunahing Tauhan:




Delfin – Isang idealistikong karakter na naniniwala sa sosyalismo at pantay-pantay na
karapatan para sa lahat. Anak siya ng isang mahirap na pamilya at may mga progresibong
pananaw tungkol sa lipunan. Siya ay isang manunulat at nag-aaral ng mga ideyang
makakatulong sa pagpapabuti ng kalagayan ng mga manggagawa.
Felipe – Isang kaibigan ni Delfin na isang masigasig na tagapagtanggol ng karapatan ng
mga manggagawa. Anak siya ng isang mayamang pamilya ngunit pinili niyang lisanin
ang karangyaan upang magsilbi sa mas mahihirap. Sa kanyang pakikibaka, na-in love
siya kay Tentay, isang simpleng babae.
Mena – Kasintahan ni Delfin at anak ng mayamang kapitalista. Sa kabila ng kanyang
mayamang pinagmulan, napukaw siya sa mga adhikain ni Delfin at nagsimulang
magtanong sa mga prinsipyo ng kanyang pamilya.
Don Ramon – Ama ni Mena at isang mayamang kapitalista. Siya ang sumisimbolo ng
makapangyarihan at makasariling uri sa lipunan na may pinaniniwalaang hindi pantay na
sistema sa pagitan ng mayayaman at mahihirap.
Buod ng Kwento:
Ang nobela ay umiikot sa dalawang pangunahing magkakaibang ideolohiya ng mga tauhan: ang
sosyalismo at kapitalismo. Si Delfin ay nagtataglay ng mga paniniwalang sosyalista at
naniniwala na ang kayamanan ay dapat mapunta sa mga taong nagtratrabaho upang makamit ito.
Pinagtatalunan niya ang mga prinsipyo ni Don Ramon, ang ama ni Mena, na matatag na
naniniwala sa sistema ng kapitalismo at naniniwala na may likas na hindi pagkakapantay-pantay
sa lipunan.
Sa kabila ng kanilang mga magkaibang paniniwala, nagmamahalan sina Delfin at Mena.
Gayunpaman, hindi matanggap ni Don Ramon ang kanilang relasyon dahil sa ideolohikal na
pagkakaiba at sa posibleng pagkawala ng kanilang yaman kung mananatili si Mena kay Delfin.
Samantala, si Felipe naman ay tumutulong sa mga manggagawa upang mag-organisa at labanan
ang mga pang-aabuso ng mayayaman. Siya ay nagpapatuloy sa kanyang misyon sa kabila ng
mga hamon at naging inspirasyon ng mga kapwa manggagawa.
Habang umuusad ang kwento, unti-unting natutunan ni Mena na yakapin ang mga ideya ng
kasintahang si Delfin, ngunit sa huli ay nauwi sa hamon ng kanilang relasyon. Si Delfin,
bagaman nabigo sa ilang aspeto ng kanyang laban, ay nananatiling matatag sa kanyang mga
paniniwala at ipinagpatuloy ang kanyang adhikain para sa kalayaan ng mga manggagawa at mas
patas na lipunan.
Mga Aral sa Banaag at Sikat
1. Ang Laban ng Ideolohiya – Ipinakita ng nobela ang epekto ng mga magkaibang
pananaw tungkol sa lipunan, lalo na ang pagitan ng sosyalismo at kapitalismo.
Ipinapaalala nito ang kahalagahan ng pagkakaroon ng malalim na pag-unawa at respeto
sa pananaw ng iba.
2. Pagpili sa Puso at Prinsipyo – Ang relasyon nina Delfin at Mena ay isang patunay na
kahit ang pinakamalapit na koneksyon ay nasusubok ng magkaibang pananaw sa buhay.
Pinapaalala ng kwento ang halaga ng prinsipyo at ng pagiging tapat sa sariling
paniniwala, kahit mahirap.
3. Pagkakapantay-pantay at Katarungan – Isa sa mga mahahalagang tema ng nobela ay
ang hangarin para sa patas na distribusyon ng yaman at karapatan. Ipinapakita nito ang
kahalagahan ng pagpapahalaga sa dignidad ng bawat manggagawa, at ang kanilang
karapatang mamuhay ng may kaginhawahan.
4. Sakripisyo para sa Makatarungang Lipunan – Ipinapakita ni Felipe ang kanyang
buong pagsasakripisyo upang ipaglaban ang mga karapatan ng mga manggagawa, kahit
na nangangahulugan ito ng pagtalikod sa kanyang marangyang buhay. Isinasalamin nito
ang diwa ng tunay na paglilingkod sa kapwa at ang layuning makamit ang pagbabago sa
lipunan.
5. Pag-asa at Pagbabago – Ipinapakita ng nobela ang posibilidad ng pagbabago sa
pamamagitan ng pagkakaisa at edukasyon. Si Delfin ay patuloy na nag-aaral ng mga
bagong kaisipan at ideolohiya upang makahanap ng solusyon sa mga suliranin ng
lipunan, na nagpapakita ng kahalagahan ng kaalaman at pag-aaral para sa progreso.
Ang Banaag at Sikat ay hindi lamang isang kwento ng pag-ibig; ito rin ay isang akdang
nagbibigay-diin sa mga isyung panlipunan at pang-ekonomiya. Ang mga tema nito ay patuloy na
makabuluhan, lalo na sa usapin ng karapatan ng manggagawa at katarungang panlipunan.