1. Yorug‘lik difraksiyasi.
2. Gyugens-Frenel prinsipi.
3. Frenel difraksiyasi haqida ma’lumot.
4. Golografiya haqida ma’lumot.
To‘siqlarni to‘lqinlar aylanib o‘tish hodisasiga
yorug‘lik difraksiyasi deyiladi. Optikada, bu
hodisa yorug‘likning geometrik soya sohalariga
og’ishini bildiradi.
Gyuygens prinsipiga asosan, AB to‘lqin frontining har
bir nuqtasini ikkilamchi sferik to‘lqinlar manba’i deb
qarash mumkin:
Frenel esa, bu prinsipga, ikkilamchi to‘lqinlar o‘zaro
ta’sirlashib interferensiya manzarasini hosil qilishi
mumkin, degan fikrni qo‘shimcha qildi.
Bu ikkilamchi to’lqinlarning manbalarini
kogerent manbalar deb va fazoning ixtiyoriy
nuqtasidagi tebranishni bu nuqtaga yetib
kelgan ikkilamchi kogerent to’lqinlar
interferensiyalashishining natijasi deb
qarash lozim, degan fikrni ilgari surdi.
1. Doiraviy tirqishda hosil bo’ladigan difraksiya:
r1  L 



, r2  L  2 , r3  L  3 ...
2
2
2
rm  L  m
R2
m
L

2
2. Doiraviy diskdan hosil bo’ladigan difraksiya:
Difraksion panjara deganda, bir-biridan b uzoqlikda
joylashgan a kenglikdagi tirqishlar to’plamidan iborat optik
asbob tushuniladi.
Difraksion panjaraning ajrata olish qobilyati
panjaradagi tirqishlarning umumiy soni N va spektrning
tartib nomeri k ning ko’paytmasiga teng, ya’ni:

 N

Golografiya (yunoncha — to'la yozuv) — interferensiya manzarasi
yordamida yozuvni va to'lqin maydonini qayta tiklashning
maxsus usuli.
Bu usul interferensiya va difraksiya qonunlariga asoslangan.
Jismlarning fazoviy tasvirini qayd qilishning va qayta
tiklashning bu yangi usuli 1947- yilda ingliz fizigi D.Gabor
(1900—1979) tomonidan kashf qilingan.
Bu kashfiyoti uchun D.Gabor 1971-yilda Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.
Golografiyaning asosiy g'oyasiga muvofiq, jism va
tayanch to'lqinlari hosil qiladigan interferension
manzaradagi intensivliklar taqsimoti rasmga
tushirib olinadi. So'ngra, fotoplastinkada qayd
qilingan qoraygan taqsimotlar yorug'lik
difraksiyasi yordamida qayta tiklanib, jism
bo'lmasa ham, uni o'rganish imkoniyati vujudga
keladi.
Gologramma deb, fotoplastinkada qayd
qilingan tayanch va jism to'lqinlari hosil
qilgan interferension manzaraga aytiladi.
buning qanday amalga oshirilishi
quyidagi rasmdagi sxemada ko'rsatilgan.
Golografiya usulidan hozir juda ko'p sohalarda
foydalaniladi. Lekin ularning eng muhimi —
ma'lumotlarni yozish va saqlash. Golografiya oddiy
mikrofotografiya usuliga qaraganda, bir xil hajmga
yuzlab marta ko'p ma'lumotni yozishga imkon beradi.
Masalan, o'lchamlari 32x32 mm bo'lgan fotoplastinkaga,
har birining yuzasi 1 mm2 dan bo'lgan 1024 ta
gologrammani, ya'ni 1024 betli kitobni joylashtirish
mumkin. Golografik xotirali EHM, golografik elektron
mikroskop, golografik kino va televideniye, golografik
interferometrlar kabi istiqbolli sohalar endigina
rivojlana boshlamoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
 1. Jasprit Singh. “Modern Phyusics for Engineers” 2014.
Robert G. Brown. “Introductory Physics I”. Duke University
Physics Department Durham, 2013.
 3. Robert G. Brown. “Introductory Physics II”. Duke University
Physics Department Durham, 2013.
 4. Marshal L. Burns. “Modern Physics” for science and engineering.
Tuskegee University. USA. 2012.
 2.
 5. Savelev I.V. Umumiy fizika kursi, t. 1-3, M, Nauka 1989-
92.
E’tiboringiz uchun katta
raxmat!