OZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALAR UNVERSITETI QARSHI FILIALI “TT” FAKULTETI TT-11-21 GURUH TALABASINING O‘RNATILGAN TIZIMLAR FANIDAN MUSTAQIL ISH-3 BAJARDI: YO’LDOSHEV S. TOPSHIRDI: SHUKUROVA M. QARSHI 2024 Mavzu: AVR mikrokontrollerlarida o‘rnatilgan dasturiy ta’minot ishlab chiqish. Reja: O‘rnatilgan tizimlarda Wifi Hozirgi kunda bunday simlarni zamonaviy ko’rishdagimaxsulotlaridan foydalaniladi. Bularga misol qilib optik tolali simlarni keltiramiz.Bu bir qancha qulayliklarga ega. Lekin shunday tolali aloqalar ham zamontalablariga javob bera olmayapti. Chunki bu sim orqali aloqasining o’ziga bog’liqbir qancha noqulayliklari bor. Bularga misol keltirsak, bu simlarni qandaydir aloqamarkazlarigacha tortib olib borish, simlarni joylashtirishdagi noqulayliklar vahokazo. Bundan tashqari simlarni tayyorlash uchun ham xom ashyolar sarf bo’lishi kabimoliyaviy noqulayliklari mavjud. Shunday noqulayliklar va moliyaviy zararlardanqochgan holda yangi zamonaviy aloqa simsiz aloqalar ishlab chiqildi. Bunga misollar keltirsak, birinchi navbatda mobil aloqa va eng qulay aloqalardan biri hisoblanayotgan simsiz aloqa tizimidir. Simsiz aloqaga Wi-Fi, Wi-MAX, Wi-Bro va shunga o’xshash bir qator aloqa texnologiyalar kiradi. XX asrning 90-yillarida simsiz tarmoqlar holatini mustahkamlash jarayonlari yuz berishi, bu texnologiyalarni jadallik bilan rivojlanishiga olib keldi. Bugungi kunda simsiz texnologiyalar kundalik hayotimizga mustahkam joylashib bormoqda, yuqori tezlikni ta’minlash bilan birga ular yangi qurilma va xizmatlarni taqdim etmoqda. Yangi CDMA (Code Division Multiple Access - kanallarni kodli taqsimlash texnologiyasi), GSM (Global Systems for Mobile Communications- mobil aloqa tarmoqlarining global tizimi), TDMA (Time Division Multiple Accesskanallarni vaqt orqali taqsimlash texnologiyasi), 802.11, WAP (Wireless Application Protocol-simsiz texnologiyalar protokoli), 3G va 4G (uchinchi va to’rtinchi avlod texnologiyalari), GPRS (General Packet Radio Service, ma’lumotlarni paketlab uzatish xizmati), Bluetooth (o’rta va qisqa masofa tarmog’i), EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution, takomillashtirilgan GSM tarmoq) va shu kabi texnologiyalarning xilma-xilligi bu sohada tub burilish boshlanayotganini anglatib turibdi. O‘rnatilgan tizimlarda Bluetooth. Bluetooth texnologiyasi xay-tek sohasi uchun Yap Xarsten — Bluetooth asoschisi «Bluetooth’ning otasi» nisbatan uzun tarixga ega. Mazkur simsiz Yap Xarsten (Jaap Haarsten) bo‘lib, Ericsson kompaniyasida texnologiya biznes-muhitda ishlagan davrida, ya’ni 1994-yildayoq, yangi texnologiyalarni afzallikka ega, standartdan foydalanishda biroq kam tarqalgan ilgari sura boshlagandi. boshlab, asta ommaviy rivojlantirishning muhim Yap Xarsten yo‘nalishlari Bluetooth’ni sifatida eng segmentga joriy etilgan. Bugungi kun bozorida yaqin qurilmagacha masofani aniqlashdagi funksiyasini aniqla- Bluetooth-interfeysga simsiz gan. Yapning fikriga ko‘ra, texnologiyalar zamonaviy olamda manipulyatorlar, kommunikatsiya va joylashgan joyni bilishning mujassam ilg‘or dinamiklar, ega naushniklar, ko‘plab klaviaturalar va boshqa qurilmalar mavjud. funksiyalarini yaratish uchun ajralmas shart bo‘lib hisoblanadi. Masalan, noutbugingizdagi nimanidir bosib chiqarishni xohlasangiz, qidiruv asosida bir necha qurilmani topishingiz mumkin, biroq bundan foyda kam bo‘ladi. Agar foydalanuvchi, masalan, 5 metr masofada printer mavjudligidan boxabar bo‘lsa, bu juda yaxshi natijadir. So'nggi yillarda ichki dasturiy ta'minot tobora ko'proq mahsulotlarda o'z o'rnini egallamoqda. Bir tomondan, dastlab elektronikasiz boshqariladigan mahsulotlar, masalan, soatlar va boshqa tomondan, simsiz telefon kabi elektronikasiz mumkin bo'lmagan mahsulotlar. Mahsulotlardagi birinchi elektron boshqaruv moslamalari analog elektronika bilan jihozlangan (taymerlar haqida o'ylang). Shundan so'ng standart mantiqiy davrlar bilan qurilgan raqamli sxemalar paydo bo'ldi. Mikroprosessor va mikrokontroller paydo bo'lishi bilan dasturiy ta'minotda tobora ko'proq funktsiyalar amalga oshirildi. Mikroprosessor tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlardan biri bu shaxsiy kompyuter (shaxsiy kompyuter). O’rnatilgan tizimlarda RFID. O’rnatilgan tizimlarda RFID. Radiochastota identifikatori (RFID) ob'ektlarga biriktirilgan teglarni avtomatik aniqlash va kuzatish uchun elektromagnit maydonlardan foydalanadi. RFID tizimi kichik radio uzatgich, radio qabul qiluvchi va uzatgichdan iborat. Yaqin atrofdagi RFID o'quvchi qurilmasidan elektromagnit so'roq pulsini ishga tushirganda, teg raqamli ma'lumotlarni, odatda identifikatsiya qilinadigan inventar raqamini, o'quvchiga qaytaradi. Bu raqam tovarlarni inventarizatsiya qilish uchun ishlatilishi mumkin. Passiv teglar RFID o'quvchisining so'roq qiluvchi radio to'lqinlari energiyasi bilan quvvatlanadi. Faol teglar batareya bilan ishlaydi va shuning uchun RFID o'quvchisidan yuzlab metrgacha o'qish mumkin. RFID - bu avtomatik identifikatsiya qilish va ma'lumotlarni olishning bir usuli (AIDC). RFID teglari ko'plab sohalarda qo'llaniladi. Masalan, ishlab chiqarish vaqtida avtomobilga biriktirilgan RFID yorlig'i yig'ish liniyasi orqali uning borishini kuzatish uchun ishlatilishi mumkin, RFID bilan belgilangan farmatsevtika mahsulotlarini omborlar orqali kuzatish mumkin, chorva mollari va uy hayvonlariga RFID mikrochiplarini joylashtirish hayvonlarni ijobiy aniqlash imkonini beradi. Teglarni do'konlarda hisob -kitobni tezlashtirish, mijozlar va xodimlar o'g'irlanishining oldini olish uchun ham ishlatish mumkin. RFID teglari jismoniy pulga, kiyim-kechakka va narsalarga biriktirilishi yoki hayvonlarga va odamlarga joylashtirilishi mumkinligi sababli, shaxsiy ma'lumotni roziligisiz o'qish imkoniyati shaxsiy hayotga oid jiddiy xavotirlarni keltirib chiqardi. Bu xavotirlar maxfiylik va xavfsizlik masalalarini hal qiladigan standart texnik xususiyatlarni ishlab chiqishga olib keldi. 2014 yilda jahon RFID bozori 8,89 milliard dollarni tashkil etdi, bu 2013 yildagi 7,77 milliard dollardan va 2012 yildagi 6,96 milliard dollardan oshgan. Bu raqamga RFID kartalari, teglari, foblari va boshqa shakllar uchun teglar, o'quvchilar va dasturiy ta'minot/xizmatlar kiradi. DSPga asoslangan o‘rnatilgan tizimlar. Raqamli signalni qayta ishlash (DSP) - bu signallarni qayta ishlashning turli xil operatsiyalarini bajarish uchun raqamli ishlov berish, masalan, kompyuterlar yoki boshqa maxsus raqamli signal protsessorlari. Shu tarzda ishlangan raqamli signallar - bu vaqt, makon yoki chastota kabi doimiy o'zgaruvchining namunalarini ifodalovchi raqamlar ketma -ketligi. Raqamli elektronikada raqamli signal pulsli poezd sifatida ifodalanadi, odatda tranzistorni almashtirish natijasida hosil bo'ladi. Raqamli signalni qayta ishlash va analog signalni qayta ishlash signallarni qayta ishlashning pastki maydonlari hisoblanadi. DSP ilovalariga audio va nutqni qayta ishlash, sonar, radar va boshqa sensorli massivlarni qayta ishlash, spektral zichlikni baholash, signallarni statistik qayta ishlash, raqamli tasvirni qayta ishlash, ma'lumotlarni siqish, video kodlash, audio kodlash, tasvirni siqish, telekommunikatsiyalar uchun signallarni qayta ishlash, boshqaruv tizimlari, biomedikal kiradi. muhandislik va seysmologiya va boshqalar. DSP chiziqli yoki chiziqli bo'lmagan operatsiyalarni o'z ichiga olishi mumkin. Signalni chiziqli ishlov berish tizimning chiziqli bo'lmagan identifikatsiyasi bilan chambarchas bog'liq va uni vaqt, chastota va fazoviy-vaqtli sohalarda amalga oshirish mumkin. Signallarni qayta ishlashda raqamli hisoblashning qo'llanilishi analogli ishlov berishdan ko'p afzalliklarga ega bo'lish imkonini beradi, masalan, xatolarni aniqlash va uzatishda tuzatish hamda ma'lumotlarni siqish. ltera Quartus II dasturi aniq talablarga osonlikcha qayta tiklanadigan to'liq platformali dizayn muhitini ta'minlaydi. To'liq chip tizimlari (SOPS) uchun bu ideal FPGA-ga asoslangan dizayn. Quartus II dasturi FPGA va CPLD tuzilmalarining FPGAlaridan foydalangan holda dizaynning barcha bosqichlari uchun vositalarni o'z ichiga oladi. Dizayn muhiti amaliy dasturlarining o'zaro bog'liqligi Xulosa. Xulosa o’rniga shuni aytish mumkinki men bu mustaqil ishni bajarish jarayonida juda ko’p ma’lumotlarni o’rganib,bilib oldim. Strongarm - Digital Equipment Corporation tomonidan ishlab chiqilgan va 1990 -yillarning oxirida ishlab chiqarilgan, ARM v4 buyruqlar majmuasi arxitekturasini joriy qilgan kompyuter mikroprotsessorlar oilasi. Keyinchalik 1997 yilda Intelga sotildi, u 2000 -yillarning boshlarida uni xscale bilan almashtirishdan oldin ishlab chiqarishni davom ettirdi. Wi-Fi IEEE 802.11 standartlariga asoslangan simsiz tarmoq protokollari oilasi bo'lib, ular odatda mahalliy tarmoqlar va Internetga kirish uchun ishlatiladi, bu esa yaqin atrofdagi raqamli qurilmalarga ma'lumot almashish imkonini beradi. Radio to'lqinlari. Bu dunyodagi eng keng tarqalgan kompyuter tarmoqlari bo'lib, ular butun dunyoda uy va kichik ofis tarmoqlarida ish stoli va noutbuklarni, planshet kompyuterlarni, smartfonlarni, aqlli televizorlarni, printerlarni va aqlli dinamiklarni bir -biriga ulash uchun va simsiz routerga ulash uchun ishlatiladi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ключев, А.О., Ковязина Д.Р., Кустарев, П.В., Платунов, А.Е. Аппаратные и программные средства встраиваемых систем. Учебное пособие.А.О. Ключев, П.В. Кустарев, А.Е. Платунов. СПб.:СПбГУ ИТМО, 2010. 290с. 2. Tammy Noergaard Embedded Systems Architeccture A Comprehensive Guide for Engineers and Programmers. Newnes 2013. 653p. 3. Платунов А. Е, Постников Н. П. Высокоуровневое проектирование встраиваемых систем. – СПб.: НИУ ИТМО, ч.2, 2013. – 172 с. 4. Гончаровский О.В. Проектирование встроенных управляющих систем реального времени: учеб.пособие. Пермь: Изд-во. Перм. нац. исслед.политехн. ун-та, 2013.-165с.