KOMPAN 1: KONSEPTO NG WIKA ANG WIKA "Ang wika'y mahalagang instrumento ng komunikasyon, Makatutulong sa pagkakaroon ng mabungang interaksiyon." - napakahalagang instrumento ng komunikasyon - pinagsama-samang makabuluhang tunog, simbolo, at tuntunin ginagamit sa pakikipag-usap at pagpaparating ng mensahe sa isa't isa. - salitang LATIN lingua na ang ibig sabihin ay "dila" at "wika" o "lengguwahe" - salitang PRANSES langue na ang ibig sabihin ay "dila" at "wika" - wikang INGLES( language o "lengguwahe") - may halos magkaparehong kahulugan - konektado sa pasalitang pagbigkas - arbitraryong vocal-symbol o mga sinasalitang tunog na ginagamit ng mga miyembro ng isang pamayanan sa kanilang pakikipagtalastasan at pakikipag-ugnayan sa isa't isa pagpapakahulugan: ar.bi.trár.yo [Esp arbitrario ] 1: batay lámang sa pasiya ng isang indibidwal at hindi sa batas : ARBITRARY 2: walang pagpipigil : ARBITRARY 3: bunga ng kapangyarihang absoluto: ARBITRARY mula sa: https://diksiyonaryo.ph/search/arbitraryo Pagpapakahulugan sa wika ng ilang DALUBHASA Paz, Hernandez, at Peneyra (2003:1) - tulay na ginagamit para maipahayag at mangyari ang minimithi o pangangailangan - behikulo ng ating ekspresyon at komunikasyon - ginagamit sa pag-iisip, pakikipag-ugnayan, at pakikipag-usap sa ibang tao; at maging sa pakikipag-usap sa sarili Henry Allan Gleason, Jr. - masistemang balangkas ng mga tunog na pinili at isinaayos sa pamaraang arbitraryo upang magamit ng mga taong nabibilang sa isang kultura Cambridge Dictionary - isang sistema ng komunikasyong nagtataglay ng mga tunog, salita, at gramatikang ginagamit sa pakikipagtalastasan ng mga mamamayan sa isang bayan o sa iba't ibang uri ng Gawain Charles Darwin - isang sining tulad ng paggawa ng serbesa o pagbe-bake ng cake, o ng pagsusulat - hindi rin daw ito tunay na likas sapagkat kailangan munang pag-aralan bago matutuhan Katangian ng WIKA 1. Ang wika ay masistemang balangkas. - lahat ng wika sa daigdig ay sistematikong nakasaayos sa isang tiyak na balangkas - lahat ng wika ay nakabatay sa tunog PONEMA ang tawag sa makahulugang tunog ng isang wika PONOLOHIYA naman ang tawag sa makaagham na pag-aaral sa mga tunog - MORPEMA ang tawag sa maliit na yunit ng salita (pinagsamang ponema) - ang MORPEMANG mabubuo ay maaaring isang salitang-ugat, panlapi, o morpemang ponema katulad ng ponemang /a/ - MORPOLOHIYA naman ang tawag sa makaagham na pag-aaral ng mga Morpema - kapag ang mga salita ay ating pinag- ugnay, maaari naman tayong makabuo ng mga pangungusap SINTAKSIS naman ang tawag sa makaagham na pag-aaral ng mga pangungusap - DISKURSO naman ang tawag kapag nagkaroon na ng makahulugang palitan ng mga pangungusap ang dalawa o higit pang tao Ang Balangkas ng Wika 2. Ang wika ay sinasalitang tunog - hindi lahat ng tunog ay wika sapagkat hindi lahat ng tunog ay may kahulugan - ang tunog na ating sinasalita o nanggagaling sa atin ang pinakamakahulugang tunog na siyang kasangkapan ng komunikasyon - samakatuwid, ito ang mga tunog na nalilikha ng ating aparato sa pagsasalita na nagmumula sa hanging nanggagaling sa baga o pinanggagalingang lakas o enerhiya, nagdaraan sa pumapalag na bagay na lumilikha ng tunog o artikulador at mino-modify ng resonador - bawat wika ay kani-kaniyang set ng mga makahulugang tunog o ponema - makahulugan ang isang tunog sa isang wika kapag ito ay nagtataglay ng kahulugan o di kaya'y may kakayahang makapagbago ng kahulugan ng isang morpema o salita - ang WIKANG FILIPINO ay may 21 ponemang napapangkat sa dalawa (ponemang KATINIG at ponemang PATINIG) - ang ponemang KATINIG ay mailalarawan sa pamamagitan ng punto ng artikulasyon o kung saang bahagi isinasagawa ang pagbigkas ng ponema at sa paraan ng artikulasyon o paraan ng - pagpapalakas ng hangin sa pagbigkas ng ponema at kung ang paraan ng artikulasyon ng bawat isa ay may tunog o walang tunog - ang ponemang PATINIG naman ay mailalarawan sa pamamagitan ng posisyon ng dila sa pagbigkas ng mga ito at sa kung saang bahagi ng dila nagaganap ang pagbigkas ng bawat isa TSART NG MGA PONEMANG PATINIG (Santiago, 2003) - ang ponemang PATINIG naman ay mailalarawan sa pamamagitan ng posisyon ng dila sa pagbigkas ng mga ito at sa kung saang bahagi ng dila nagaganap ang pagbigkas ng bawat isa 3. Ang wika ay pinipili at isinasaayos - sa lahat ng pagkakataon, pinipili natin ang wikang ating gagamitin - madalas, ang pagpili ay nagaganap sa ating subconscious at magkaminsan ay sa ating conscious na pag-iisip 4. Ang wika ay arbitraryo - ayon kay Archibald A. Hill, "just that sounds of speech and their connection with entities of experience are passed on to all members of any community by older members of that community" - ang isang taong walang ugnayan sa isang komunidad ay hindi - matututong magsalita - ang bawat komunidad ay nakabubuo ng mga sariling pagkakakilanlan sa paggamit ng wika na ikinaiiba nila sa iba pang komunidad - bawat indibidwal ay nakabubuo ng sarili niyang pagkakakilanlan (NO TWO INDIVIDUALS ARE EXACTLY ALIKE) 5. Ang wika ay ginagamit - kasangkapan sa komunikasyon at kailangang patuloy na ginagamit 6. Ang wika ay nakabatay sa kultura - nagkakaiba-iba ang wika sa daigdig dahil sa pagkakaiba-iba ng mga kultura ng bawat bansa 7. Ang wika ay nagbabago - dinamiko ang wika ▪ hindi maaaring hindi ito magbago nagbabago ang wika bunga ng pagiging malikhain ng mga tao (nakalilikha ng bagong salita) ▪ may mga salita ring nawawala na sapagkat hindi na ginagamit ▪ may mga salita ring nagkakaroon ng bagong kahulugan