O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI Namangan muhandislik kurilish instituti AMALIYOT HISOBOTI Amaliyot joyi: “Zarkent-Loyiha kurilish” Xususiy korxonasi Tayyorladi: _________________________ Institutdan amaliyot raxbari: _________________________ Korxondan amaliyot raxbari: __________________________ 1 Mundarija: Kirish........................................................................................................................3 1.Namangan viloyat arxitektura va kurilish bosh bosharmasi koshidagi xo`jalik xisobidagi ishlab chikarish bo`limining tashkil topishi va uning tizimi……………………………………………………………………6 2.Yakka tartibda uy-joy kurilishini muvofiklashtirish, nazorat kilish va doimiy monitoring o`tkazish Sektori. Bo`limdagi «Arxitektura rejalashtirish topshirig`i (ART)» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar……..7 3.«Topogeodeziya» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar. Bo`limdagi «Loyixa-smeta» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar……………………………………………………………8 4.“Zarkent-Loyiha kurilish” Xususiy korxonasi haqida……………………10 Xulosa................................................................................................................... 12 Foydalanilgan va o’rganilgan adabiyotlar ro’yxati........................................... 15 2 Kirish Arxitektura rejalashtirish topshirig‘ini tayyorlash uchun, xududlardagi xokimlik koshidagi yer tanlash va ajratish komissiyasining dalolatnomasi vash u xudud xokimi tomonidan chikarilgan karorlar, Prezident karorlari va farmoishlari, Vazirlar maxkamasi tomonidan kabul kilingan (xozirgi vaktda 2003 yil 20 avgustdagi 357-sonli) karori xamda “Davarxitektkurilish” kumitasi tomonidan tasdiklangan buyruk va kursatmalar (xozirgi vaktda 2007 yil 2 iyundagi 63-sonli buyrugi bilan tasdiklangan “Shaxarsozlik faoliyati ob’yektlarini kurilishda loyixalash uchun Arxitektura rejalashtirish topshirig‘ini tuzish va rasmiylashtirish buyicha kursatmasi ”), buyurtmachining buyurtma xati va mutasaddi tashkilotlar tomonidan beriladigan texnik shartlar asos kilib olinadi. Arxitektura rejalashtirish topshirig‘ida asosan kuruvchi va loyixachiga binoning tuzilishi parametrlari tugrisida umumiy kursatmalar berib utiladi (masalan binoning fasad kismida ishlatilishi kerak bulgan materiallar, binoning sokl kismini yulning uk chizigiga nisbatan balandligi, binoning kavtliligi, xududdagi joylashuv urni va xokozolar). Arxitektura rejalashtirish topshirig‘i tasdiklangan kundan boshlab bir yil muddatgacha konuniy kuchga ega buladi. Arxitektura rejalashtirish topshirig‘i 2 kismdan iborat buladi. 1-kism “Umumiy bulim, tanlangan yer maydoni tugrisida ma’lumotlar, loyixa xujjatlarini ishlab chikish buyicha ma’lumotlar va loyixachiga va buyurtmachiga kuyiladigan talablar” dan iborat buladi. - Umumiy bulimda - bino va inshoot turi, kurilish amalga oshiriladigan manzil, kurilishni amalga oshiruvchi xakida ma’lumot, buyurtmachi tugrisida ma’lumot, Arxitektura – rejalashtirish topshirigi berish uchun bulgan asoslar keltirib utilgan. - Tanlangan yer maydoni tugrisidagi ma’lumotlarda - kurilish uchun tanlangan yer maydonining axoli punkti rejasidagi joylashuvi; kurilish amalga oshiriladigan 3 yer maydoni chegaralari; loyixalash sharoitlariga ta’sir kiladigan, yakin atrofda joylashgan bino, kurilmalar va muxandislik tarmoklari xakida; tabiiy va iklimiy sharoitlar; yer maydoning muxandislik – geologik jixatdan urganilganligi tug‘risida; loyixalanidigan inshootga olib keladigan yullar va kizil chizik tugrisida ma’lumot berib utiladi. - Loyixa xujjatlarini ishlab chikish buyicha ma’lumotlar va loyixachiga kuyiladigan talablarda, loyixa tashkiloti; kuriladigan binoning maksadi, kavatliligi va kurili ta’mirlash uchun ishlatiladigan materiallar xakida; xizmat kursatuvchi binolar tugrisida; arxitektura talablari; buziladigan va kayta foydalaniladigan mavjud binolar xakida; kurilishni navbatliligi tugrisida; yer maydonini obodonlashtirish va kukalamzorlashtirish buyicha xamda muxandislik jixozlari bilan ta’minlash talablari tugrisida; axolini kam xarakatlanuvchi guruxlari buyicha; yer maydonini muxandislik tayyorlash tugrisida; loyixani kelishish tasdiklash buyicha; kushimcha talablar va arxitektura rejalashtirish topshirigini amal kilish iuddati buyicha kursatma berib utiladi. - Buyurtmachiga kuyiladigan talablarda. Umumiy talablar; texnik va mualliflik nazoratini tashkil etish buyicha; kurilish ishlari yakunlangandan keyingi talablar tugrisida loyixachiga kursatma berib utiladi. Arxitektura rejalashtirish topshirig‘ining 1 kismi 2 kism bilan xakikiy xisoblanadi. Arxitektura rejalashtirish topshirig‘i kurilish ishlarini boshlash uchun xukukiy xujjat bula olmaydi. 2-kism “Muxandislik tarmoklariga va manbalariga ulanish; muxandislik tarmoklarini loyixalash; loyixachi va kuruvchiga berilgan umumiy kursatmalardan iborat. - Muxandislik tarmoklari va manbalariga ulanish xakidagi ma’lumotlarda, sanitariya talablari buyicha; ichimlik suv ta’minoti buyicha; yongin xavfsizligi tadbiri tugrisida, elektr energiyasi ta’minoti buyicha, aloka tarmoklari buyicha; tabiiy gaz tarmoklari buyicha; tabiatni muxofaza kilish buyicha; favkulotda 4 vaziyatlar buyicha; issiklik ta’minoti buyicha; avtomobil yullari buyicha; sugorish tarmoklariga ulanish tugrisida soxaga tegishli mutasaddi tashkilotlardan yigib olingan texnik shartlar asosida kursatmalar berib utiladi. 5 1.Namangan viloyat arxitektura va kurilish bosh bosharmasi koshidagi xo`jalik xisobidagi ishlab chikarish bo`limining tashkil topishi va uning tizimi Namangan viloyat arxitektura va kurilish bosh boshkarmasi koshidagi xo`jalik xisobidagi ishlab chikarish bo`limi ilk bor 2000 yilda viloyat arxitektura va kurilish bosh boshkarmasi koshida tashkil etilgan. Viloyat arxitektura va kurilish bosh boshkarmasi koshidagi xo`jalik xisobidagi ishlab chikarish bo`limii tashkil etilgandan sung uning negizida bir nechta Sektorlar tashkil etildi. Dastavval Arxitektura rejalashtrish topshirigi (ART) Sektori, «Uy-joy» Sektori, keyinchalik «Loyixa-smeta» sektori sungra esa «Topogeodeziya» Sektorlari tashkil etilgan. 6 2.Yakka tartibda uy-joy kurilishini muvofiklashtirish, nazorat kilish va doimiy monitoring o`tkazish Sektori. Bo`limdagi «Arxitektura rejalashtirish topshirig`i (ART)» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar Yakka tartibda uy-joy kurilishini muvofiklashtirish, nazrat kili shva doimiy monitoring utkazish Sektorida 1ta bulim boshligi va 2 ta mutaxassis ish olib boradi va tumanlardagi barcha bulimlari ishini nazorat kiladi. Uzbekiston Respublikasi Prezidentining PK1167-sonli karori buyicha kishlok joylarda kurilishi rejalashtirilayotgan turar-joy mavzelarini aniklaydi va xisobot tarikasida Uzbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va kurilish kumitasiga takdim etadi.Bulimdagi «Arxitektura rejalashtirish topshirigi (ART)» Sektorida 1ta bulim boshligi va asosan 3 ta arxitektor ish olib boradi. Arxitektura rejalashtirish topshirigi, «Loyixa-smeta» xujjatlaridan avval tayyorlanadigan xujjat bulib, bu xujjat loyixalash uchun nasos bulib xizmat kiladi. Arxitektura rejalashtirish topshirigi (ART)ning ijro muddati tasdiklangan kundan boshlab 1 yil ichida konuniy kuchga ega buldi, arxivda esa 5 yil muddat saklanadi. Bazan kurilishi kechiktirilgan ob’yektlarga istisno tarikasida Arxitektura rejalashtirish topshirigi (ART)ning muddati xolatiga karab bir oydan uch oy muddatgacha uzaytirib beriladi. 7 3.«Topogeodeziya» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar. Bo`limdagi «Loyixa-smeta» Sektori va sektor tomonidan bajarilayotgan ishlar Bulimdagi «Topogeodeziya» Sektorida 1ta bulim boshligi va 7 ta mutaxassis ish olib bormokda. «Topogeodeziya» Sektori Uzbeksiton Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan berilgan (xozirgi vaktda 2006 yil 30iyunda berilgan AYe №083-sonli) lisenziya buyicha faoliyat kursatib kelmokda. «Topogeodeziya» Sektori tomonidan bir kancha ishlar amalga oshirib kelinmokda. Jumladan «Avtomobillarga texnik xizmat kursatish shaxobchalari», «Maishiy xizmat xamda savdo dukonlari», «Avtomobillarga yokilgi kuyish shaxobchalari», dorixona servis xizmatlari xamda «Birinchi kavatida maishiy xizmat va kolgan kavatlari turar-joy tipidagi kottedjlar» toposyomkalari ishlangan va xozir xam davom ettirib kelinmokda. Toposyomka ishlariga, Namangan shaxrining Tuakurgon kuchasi, Xotira kuchasi, Girvonsoy kuchasi va Boburshox kuchasida kurilgan va kurilayotgan «Birinchi kavatida maishiy xizmat va kolgan kavatlari turar-joy tipidagi kottedjlar»ni misol kilib keltirish mumkin. «Loyixa-smeta» Sektori, Uzbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va kurilish kumitasi tomonidan beriladigan lisenziyalar asososida (xozirgi vaktda kumita tomonidan 2010 y 01 oktyabrda berilgan №001341 sonli lisenziya asosida) faoliyat olib bormokda. Uzbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va kurilish kumitasi tomonidan beriladigan lisenziya loyixlash buyicha 5ta kategoriyaga bulingan bulib, Viloyat arxitektura va kurilish bosh boshkarmasi koshidagi xo`jalik xisobidagi ishlab chikarish bo`limi «Loyixa-smeta» Sektori 3 kategoriya buyicha ish olib boradi. «Loyixa-smeta» Sektorida xozirgi vaktda, 1ta sektor boshligi, 1ta loyixa bosh muxandisi, 1ta loyixa bosh arxitektori, 2ta loyixa arxitektorlari va 10 dan ziyod loyixa muxandislari faoliyat kursatib kelmokda. «Loyixa-smeta» Sektori tomonidan bir kancha ishlar amalga oshirib kelinmokda. Jumladan «Avtomobillarga texnik xizmat kursatish shaxobchalari», «Maishiy xizmat xamda savdo dukonlari», «Avtomobillarga yokilgi kuyish shaxobchalari», 8 dorixona servis xizmatlari xamda «Birinchi kavatida maishiy xizmat va kolgan kavatlari turar-joy tipidagi kottedjlar» loyixalangan va buyurtma asosida xozir xam davom ettirib kelinmokda. Loyixalarga, Namangan shaxrining, Turakurgon kuchasi, Xotira kuchasi, Girvonsoy kuchasi va Boburshox kuchasida kurilgan va kurilayotgan «Birinchi kavatida maishiy xizmat va kolgan kavatlari turar-joy tipidagi kottedjlar»ni misol kilib keltirish mumkin. Buyurtmachining talabiga asosan bino va inshootlar namunaviy va individual tartibda loyixalanmokda. «Loyixa-smeta» Sektori tomonidan bajarilayotgan ishlar asosan kompyuterda bajariladi. «Loyixa-smeta» xujjatlarini tayyorlash uchun SPDS GraphiCS 4.0 AutoCAD 2008, Sorel DREW-X3, va 3DS MAX, va smeta programmalaridan foydalaniladi. 9 4.“Zarkent-Loyiha kurilish” Xususiy korxonasi hakida «Zarkent-Loyixa Kurilish» xususiy korxonasi, Namangan shaxar Xokimligi «Tadbirkorlik sub’yektlarini ruyxatdan utkazish inspeksiyasi» tomonidan 2008 yil 11 fevralda 02716-sonli rakam bilan kayd etilgan xususiy korxona Nizomi va guvoxnomasi asosida fukaro B.Rustamov tomonidan tashkil etilgan. Korxona dastavval Uzbekiston Respublikasi Davlat Arxitektura va kurilish kumitasi tomonidan 2008 yil 5 avgustda berilgan № AL-038 sonli rakam bilan kayd etilgan № 000579-sonli lisenziya asosida faoliyat boshlagan. Korxonaning asosiy faoliyat turi «Uy-joy xujalik maksadidagi binolar, inshootlar va boshka ob’yektlar kurilishi uchun loyixa smeta xujjatlarini ishlb chikish» dan ibort. Korxona Uzbekiston Respublikasi Davlat Arxitektura va kurilish kumitasi raisining, Uzbekiston Respublikasida faoliyat kursatayotgan xususiy firma, korxona va loyixa tadkikot institutlarini kayta ruyxatdan utkazish tugrisidagi buyrugiga asosan kayta ruyxatdan utgan va 2009 yil 12 iyunda № AL-270- sonli rakam bilan kayd etilgan № 000870-sonli lisenziya asosida faoliyatini davom ettirgan. Korxonaning faolyat turi «Uy-joy xujalik maksadidagi binolar, inshootlar va boshka ob’yektlar kurilishi uchun loyixa smeta xujjatlarini ishlab chikish»dan «Uy-joy, xujalik kurilishi uchun ob’yektlr va komplekslar loyixa-smeta xujjatlarini yaratish, shu jumladan ularning muxandislik tarmoklari va tizimlarini asosida Uzbekiston loyixalashtirish»ga uzgartirilgan. Uzbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni Respublikasi Davlat Arxitektura va kurilish kumitasi tomonidan 2013 yil 20 avgustdagi №2995/09-03 sonli aloka xatiga asosan faoliyat turi buyicha № 000870-sonli lisenziyaning amal kilish muddatini doimiy muddatga deb uzgartirilgan va shu aloka xati xamda Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 16 iyuldagi № UP - 4453- sonli farmoni asosida faoliyatini davom ettirib kelmokda. Korxona faolityati davomida kuplab turar-joy binolari, sport komplekslari, avtomobillarga yokili kuyish shaxobchalari va boshka ob’yektlarni loyixalariga mualliflik kilgan. Shu jumladan; Namangan shaxrida faoliyat kursatib kelayotgan, 10 «Sardoba» bozori, «Chorsu» dexkon bozori, Turakurgon tumanidagi 28-sonli Bolalar va usmirlar sport maktabi, Kosonsoy tumanidagi Aloka va transport kasb xunar kolledji, Toshkent viloyati Bektemir tumanidagi «Bektemir» TBBZ, Namangan shaxar, 6-kichik tumanida kurilayotgan kup kavatli turar-joy kompleksi loyixa-smeta xujjatlarini ishlab chikgan. 11 12 Xulosa Mustaqillik yillarida sanoat ishlab chiqarishini joylashtirishda yirik o’zgarishlar ro’y berdi. Ayrim hududlar o’rtasida yangidan-yangi aloqalar o’rnatiladi, ularning o’zgarishlar davrigacha bo’lgan ixtisoslanishi tubdan o’zgardi. Sanoatda qayta ishlash uchun yangi hududlarda joylashgan bir qator foydali qazilma konlari ishga tushirildi. U yerlarda kuchli sanoat majmualari tashkil topdi. Bu o’zgarishlar yuqorida aytib o’tilgan sanoatni joylashtirish tamoillari O’zbekiston davlatning JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 12 (March) ISSN: 2181-3000 Page 84 iqtisodiy strategiyasi va taktikasi asosida ro’y berdi va bir ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining oshirilishiga olib keladi. Sanoatni joylashtirishda ro’y beradigan tub o’zgarishlarning iqtisodiy samaradorligini ko’pgina ko’rsangichlar yordamida hisobga olinadi. Lekin, bu o’zgarishlarning bir qismini miqdor jihatdan o’lchash mumkin emas, chunki ular siljishlarning sifat jihatidan natijasini ko’rsatadi. Bular qatorida yangi hududlarning juda katta foydali qazilma resurslarini sanoatda foydalanish uchun ishga tushirish, ilgari nisbatan qoloq hududlarning industrial va agrar hududlarga bo’linishini yo’qotish va shu kabilar kiradi. Sanoat joylashishiga siljishlarning iqtisodiy samaradorligini miqdor jihatdan hisoblashda birinchi navbatda xalq xo’jaligiga sarflangan capital mablag’lar samaradorligini oshirish ko’zda tutiladi. Sanoatni joylashtirishdagi siljishning iqtisodiy samaradorligini aniqlashning muhim ko’rsatkichlaridan yana biri mehnat unumdorligining oshishidir. Respublikaning markaziy hududlarida joylashgan bir qator tarmoq korxonalari boshqa hududlardagi korxonalarga nisbatan yuqoriroq mehnat unumdorligiga ega. Lekin boshqa hududlarda qurilayotgan korxonalar nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy muommolarni ham hal etadilar. Sanoatni joylashtirishning iqtisodiy samaradorligini aniqlaydigan yana bir ko’rsatkich-mahsulot tannarxidir. Boshqa hududlarda joylashgan korxonalar mahsulotning tannarxi rivojlangan hududlaridagi korxonalarnikidan birmuncha past bo’lishi mumkin. Lekin bunday 13 yo’qotish mamlakat miqiyosida amalga oshirilayotgan iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyot tufayli barham topadi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan amalga oshirilgan anchagina siljishlar bilan birga, mustaqillikka erishilguncha mamlakat sanoatini joylashtirilishida yo’l qo’yilgan qator kamchiliklar hali ham to’la barham topgani yo’q. hududlar ichra va hududlararo kooperativlashtirishda ham bir qator muammolar mavjud. Bularning barchasi sanoat mahsulotlarining asosiy turlarini, xomashyo va yoqilg’ini nixoyatda uzoq va qarama-qarshi taraflarga tashish zaruriyatini tug’dirishi natijasida ijtimoiy mahnat unumdorligi ko’tarilishi salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Shu bois bozor iqtisodiyotining keying bosqichiga o’tish davrida sanoatni oqilona joylashtirish masalasiga katta e’tibor berish kerak 14 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. Iqtisodiy ta'limning o`qitish tеxnologiyalari akadеmik S.S. G`ulomov taxriri ostida mualliflar jamoasi. - T.: TGEU, 2005 2. Kudratov E.O` Korxonaning ishlab chiqarish fondlari samaradorligini oshirish yo`llari («Fayz» ochiq xissadorlik Xolding kompaniyasi misolida). Toshkеnt, TDIU, BMI, 2004. 3. Salimov B.T., Mustafakulov Sh.I. Mikroiqtisodiyot: masalalar, naunalar, topshiriqlar, testlar. - Т.: «Gi Print», 2010.-244 b. 4. Бойжигитов С. К. Маркетинговые стратегии повышения эффективности (на примере промышленного предприятия)/СК у. Бойжигитов //Маркетинг в России и за рубежом. – 2021. – Т. 1. – С. 95-97. Internet materiallari 1. http://www.press-service.uz/uz/news/archive/ 2. http://mfa.uz/uzb/hujjatlar/vaz mahk/ 3. http://www.stat.uz 15 16