TOSHKENT TO'QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT
INSTITUTI
«Buxgalteriya xisobi nazariyasi»
fanidan
taqdimot materiallar
Buxgalteriya balansi tuzilishi va uning mazmuni
Buxgalteriya balansi bu - moliyaviy
hisobotning asosiy shakllaridan biri bo'lib,
korxona mablag'larini guruhlash va uning
tarkibini pul bahosida aks ettirish hamda pul
mablag'larini, ularni hosil qilish manbalarini
muayyan sanaga joylashtirish usulidir.
AKTIV
SUMMA
PASSIV
SUMMA
1
2
3
4
1-bo'lim. Uzoq muddatli
aktivlar
1-bo'lim. O'z mablag'lari
manbai
2-bo'lim. Joriy aktivlar
2-bo'lim. Majburiyatlar
BALANS
BALANS
Bozor iqtisodiyoti sharoitidagi buxgalteriya Balansi ma’lumotlaridan foydalanuvchilar
Ichki
foydalanuvchilar
Boshqaruv xodimlari
Tashqi
foydalanuvchilar
Aksiyadorlar va boshqa mulk egalari
Kreditorlar
Mol yetkazib beruvchilar
Xaridorlar va buyurtmachilar
Xukumat: soliq organlari.
Yuqori tashkilotlar
(vazirliklar,
uyushmalar)
Statistika organlari
Boshqa davlat organlari
Balansning tuzilishi va uning tomonlarining farqli jihatlari
(VENN DIAGRAMMASI) bo'yicha
Farqi:
«Passiv» atamasi lotincha
faolsiz,
xolis
turmoq,
tushuntirish kabi so'zlardan
olingan
bo'lib,
faqat
korxona majburiyatlarini
tavsif-labgina emas, balki
mablag'-lar
turlarini
qanday
maqsadlarga
mo'ljallan-ganligini
tavsiflaydi.
Aktiv
Umumiylik
(tenglik,
muvozanatdir)
Passiv
Farqi:
«Aktiv» atamasi lotincha
faoliyatli, amal qilish,
mavjud bo'lish degan
ma'noni anglatib,
mablag'lar qanday amal
qilayotganligini, ishlayotganligini ko'rsatuvchi
mablag'lar guruhlanishi
tushuniladi.
Aktivlar = xususiy kapital + majburiyatlar
A =
XK
+
M
Balansning tuzilishi
AKTIV
PASSIV
1.Uzoq
muddatli 1.Xususiy kapital
aktivlar
2.Joriy aktivlar
2.Majburiyat
Jami
Jami
Balansning aktiv va passivlari xususiyatlari
Aktivlarning uch xususiyati
a) kelajakdagi iqtisodiy nafni o'zida
mujassamlanishi, bevosita va
bilvosita pul mablag'lari yoki
ularning ekvivalentlarini
ko'paytirish imkoniyati;
b) bu iqtisodiy
naflarni nazorat
qilish qobliyatini
mujassamlash;
v) oldingi bitimlar
yoki boshqa
voqealarning
natijasi bo'lishi.
Passivlarning uch xususiyati
a) aktivlarni chiqib ketishi yoki
xizmat ko'rsatish yo'li bilan
to'lashni vujudga keltiradigan
mavjud doimiy majburiyatni o'zida
majassamlashtirishi;
b) sub'yekt uchun
majburiyatning
bajarilishi shartligi
va qariyb
muqarrarligi;
v) oldingi bitim
yoki voqealar
natijasi bo'lishi.
Buхgаltеriya bаlаnsi umumiy хоldа kuyidаgi shаklgа egа:
I.
Uzоq
muddаtli
аktivlаr аsоsiy vоsitаlаr
I.
Uz
mаblаg’lаri-ning
mаnbаlаri
ustаv
kаpitаli
II. Jоriy аktivlаr
II.
Mаjburiyatlаr
Bаlаns аktivi jаmi
Bаlаns
pаssivi jаmi
охirigа |
mоddаlаr nоmi
dаvr bоshigа
Hisоbоt dаvr
Bo’lim vа
Hisоbоt
Hisоbоt
dаvr охirigа
nоmi
PАSSIV
dаvr bоshigа
Bo’lim vа mоddаlаr
Hisоbоt
АKTIV
Balansning valyuta moddalariga quyidagilar kiritiladi:
a) kassadagi, bankning depozit, ssuda schetlaridagi, shu jumladan
akkreditivlardagi valyuta mablag'lari;
b) xorijiy valyutadagi pulli hujjatlar;
v) xorijiy valyuta ko'rinishidagi qisqa va uzoq muddatli qimmatli qog'ozlar;
g) xorijiy valyuta ko'rinishidagi debitor va kreditor qarzlar, kreditlar va qarzlar
Xorijiy valyuta harakati to'g'risidagi ma'lumotni bank muassasasi korxonaga
valyuta schetidan ko'chirma berish yo'li bilan xabar beradi. 5210 «Mamlakat
ichidagi valyuta schetlar»ni kredit oboroti 2/1 – jurnal-orderida aks ettiriladi. Bu
schetning debet oboroti 2/1 qaydnomaini yuritish bilan nazorat qilinadi. Valyuta
scheti bo'yicha analitik hisob kartochkalarda valyutalarning nomlari bo'yicha
yuritiladi.