จัดทำโดย ครูธำรำ จิตตำภรณ์ 01 ควำมหมำยของโครงสร้ำงทำงสังคม 02 ลักษณะของโครงสร้ำงทำงสังคม ประกอบกันเป็นควำมสัมพันธ์ ? 4 ลักษณะของโครงสร้ำงทำงสังคม 03 องค์ประกอบของโครงสร้ำงทำงสังคม แบ่งเป็น 2 องค์ประกอบสำคัญ ? อริสโตเติล (Aristotle) นักปรำชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ของ กรี ก ได้ ก ล่ ำ วไว้ ว่ ำ "มนุ ษ ย์ เ ป็ น สั ต ว์ สั ง คม (Human being is social animal)" เพรำะ มนุษย์มีกำรอำศัยอยู่ร่วมกันอย่ำงเป็นหมวดหมู่ มิได้ใช้ชีวิตอยู่เพียงคนเดียวตำมลำพังแต่อย่ำง ใด เนื่ อ งจำกมนุ ษ ย์ต้ อ งท ำกิจ กรรมร่ ว มกัน อยู่ ตลอดเวลำ ต้องพึงพำอำศัยซึ่งกันและกัน โครงสร้ำงทำงสังคม กลุ่มสังคม กลุ่มปฐมภูมิ กลุ่มทุติยภูมิ สถำบันสังคม สถำบันที่ให้ กำรเรียนรู้ สถำบันที่สร้ำง ระเบียบแก่สังคม กำรจัดระเบียบสังคม สถำนภำพ บทบำท บรรทัด ฐำน กำรควบคุมทำงสังคม กำรขัดเกลำทำงสังคม สรุป ควำมหมำยของโครงสร้ำงทำงสังคม “ส่วนต่ำง ๆ ที่ประกอบกันเป็นระบบควำมสัมพันธ์ของมนุษย์ ส่วนประกอบดังกล่ำวจะต้องเป็นเค้ำโครงที่ปรำกฏในสังคม มนุษย์ทุก ๆ สังคม แม้ว่ำจะมีรำยละเอียดปลีกย่อยแตกต่ำงกัน ไปในแต่ละสังคมก็ตำม” 01 มีกำรรวมกลุ่มของคนในสังคม 02 03 มีจุดมุ่งหมำยในกำรปฏิบัติกิจกรรม 04 มีแนวทำงในกำรปฏิบัติอย่ำงเหมำะสม มีกำรเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง โครงสร้ำงทำงสังคมแม้จะมีควำมแตกต่ำงกันใน บำงลั ก ษณะ แต่ ห ำกพิ จ ำรณำถึ ง องค์ ป ระกอบ ของโครงสร้ำงทำงสังคมจะพบว่ำมีองค์ประกอบ 2 ส่วนที่สำคัญ คือ กลุ่มสังคม (Social Group) และสถำบันสังคม (Social Institution) 01 1. ควำมหมำยของกลุ่มสังคม คือ กลุ่มบุคคลที่มำอยู่รวมกัน สมำชิกของกลุ่มมีควำมรู้สึก เป็นสมำชิกร่วมกัน และมีปฏิสัมพันธ์ระหว่ำงกันตำมสถำนภำพของตน ซึ่งลักษณะของ กลุ่มสังคม มีดังต่อไปนี้ บุคคลตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป มีกำรติดต่อสื่อสำรกัน กำรกระทำระหว่ำงกัน หรือปฏิสัมพันธ์ (interaction) ซึ่งกำรสื่อสำรไม่จำเป็นต้องทำ ต่อหน้ำ (face to face) หรือโดยกำรใช้คำพูด กำรสื่อสำรต้องเป็นแบบยุคลวิถี (two-way communication) 2. สำเหตุของกำรรวมกลุ่มทำงสังคม ธรรมชำติของมนุษย์ชอบสังสรรค์คบหำ อริสโตเติล กล่ำวว่ำ “มนุษย์เป็นสัตว์ สังคม” ควำมจำเป็นต้องอำศัยซึ่งกันและกัน (functional interdependence) สำเหตุจำกกระบวนกำรทำงสังคม 3. กลุ่มประเภทต่ำงๆ 3.1 กลุ่มที่เป็นทำงกำรกับกลุ่มที่ไม่เป็นทำงกำร 1) กลุ่มที่เป็นทำงกำร (Formal group) กลุ่มตำมสำยบังคับบัญชำ (Command Group) กลุ่มทำงำนเฉพำะ (Task Group) 2) กลุ่มที่ไม่เป็นทำงกำร (Informal group) กลุ่มมิตรภำพ (Friendship Group) มีควำมสนใจร่วมกัน (Interest Group) ตัวอย่ำงกลุ่มตำมสำยบังคับบัญชำ (Command Group) กลุ่มแนวดิ่ง (vertical group) กลุ่มแนวรำบ (horizontal group) 4. ประเภทของกลุ่มสังคม กลุ่มสังคมแบ่งเป็น 2 ประเภทตำมลักษณะควำมสัมพันธ์ของสมำชิกที่มีต่อกัน ดังนี้ 4.1) กลุ่มปฐมภูมิ (Primary Group) เป็นกลุ่มที่มีขนำดเล็ก มีควำมสัมพันธ์กันอย่ำงแนบแน่น ผู้เกี่ยวข้องน้อย หรือเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ควำมใกล้ชิดสนิทสนมของคนในกลุ่ม เป็นควำมสัมพันธ์ในเรื่องทั่วไปไม่เฉพำะเจำะจง 4. ประเภทของกลุ่มสังคม 4.2) กลุ่มทุติยภูม(ิ secondary group) ขำดควำมถำวร มีกำรติดต่อกันแบบผิวเผิน มีควำมผูกพันต่อกันน้อย 02 1. สถำบันสังคม หมำยถึง รูปแบบพฤติกรรมของสมำชิกในสังคม เพื่อสนองควำมต้องกำร ร่วมกันในด้ำนต่ำงๆ และเพื่อควำมคงอยู่ของสังคมโดยส่วนรวม 2. ลักษณะสำคัญของสถำบันสังคม สถำบันสังคมเป็นนำมธรรม สถำบันเกิดจำกกำรเชื่อมโยงบรรทัดฐำนต่ำง ๆ ทำงสังคม สถำบันเกิดขึ้นเพื่อสนองควำมต้องกำรในด้ำนต่ำง ๆ ร่วมกันของสมำชิกในสังคม สถำบันสังคมเกิดจำกกำรยอมรับร่วมกันของสมำชิกในสังคม 3. องค์ประกอบของสถำบันสังคม บุคคล/กลุ่มสังคม หน้ำที่ที่แน่นอนชัดเจน แบบแผนพฤติกรรม สัญลักษณ์และค่ำนิยม 4. สถาบันสังคมที่สาคัญ สถำบัน นันทนำกำร สถำบัน สื่อสำรมวล ชน สถำบัน เศรษฐกิจ สถำบัน ครอบครัว สถำบัน สังคม สถำบันกำร ศึกษำ สถำบัน ศำสนำ สถำบัน กำรเมืองกำร ปกครอง 21 สำเหตุกำร เกิด หน้ำที่ แบบแผน พฤติกรรม กลุ่มสังคม/บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร ควำม ต้องกำร ทำงด้ำน ร่ำงกำยและ จิตใจ 1 .สร้ำงสมำชิกใหม่ 2.อบรมสมำชิกให้เป็น พลเมืองดี 3.ขัดเกลำทำงสังคม 4. ให้ควำมรักควำมอบอุ่น -ประเพณีกำร หมั้น - กำรแต่งงำน 1.ครอบครัวเดี่ยว (พ่อ แม่ ลูก) 2.ครอบครัวขยำย (วงศำคณำญำติ) บ้ำน สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/ บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร สนองควำมต้ อ งกำร กำรเรียนรู้ของมนุษย์ ในกำรใช้ ปั ญ ญำให้ เกิดประโยชน์ 1.ถ่ำยทอดควำมรู้ 2.สร้ำงบุคลิกภำพที่ดี แก่สมำชิก 3. ผลิตกำลังแรงงำน ทำงเศรษฐกิจ - กำรจัดกำรเรียนกำร สอน - หลั ก สู ต รแบบแผน พฤติกรรมนักเรียน - ครู อำจำรย์ - นักเรียน - วิทยำกร - นักวิจัย - โรงเรียน - มหำวิทยำลัย - วิทยำลัย - ศูนย์กำรเรียนรู้ - หอสมุด สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/ บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร สนองควำมต้ อ งกำร 1. ท ำให้ เ กิ ด ควำม - ประเพณี พิ ธี ก รรม - พระสงฆ์ ทำงจิตใจเป็นหลัก เป็นอันหนึ่งอันเดียว ทำงศำสนำ - นักบวช 2. ถ่ำยทอวัฒนธรรม - ศำสนิกชน 3. เครื่ อ งยึ ด เหนี่ ย ว จิตใจ - วัด - ศำสนสถำน - สำนักปฏิบัติธรรม สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/ บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร สนองควำมต้ อ งกำร 1. สร้ ำ งกฎเกณฑ์ ใ ห้ - แบบแผนกำรเลือกตั้ง - ฝ่ำยนิติบัญญัติ - รัฐสภำ ด้ ำ น ค ว ำ ม มั่ น ค ง สังคม - กำรพิจำรณำคดี - ฝ่ำยบริหำร - ศำล ปลอดภัย 2. ตัดสินข้อขัดแย้งใน - กำรบริหำรรำชกำร - ตุลำกำร -หน่วยงำนรำชกำร สังคม - ทหำร ตำรวจ 3. บำบัดทุกข์บำรุงสุข สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ ค ว ำ ม ต้ อ ง ก ำ ร ข อ ง 1. ผลิตสินค้ำบริกำร มนุษย์ด้ำนร่ำงกำย 2 . ก ร ะ จ ำ ย สิ น ค้ ำ สู่ ผู้บริโภค 3.แลกเปลี่ ย นสิ น ค้ ำ บริกำร 4. กำรบริ โ ภคสิ น ค้ ำ บริกำร แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/ บุคคล - แบบแผนกำรผลิต - สินค้ำบริกำร - กำรกำหนดรำคำ - จัดระบบธนำคำร - กำรประกอบอำชี พ ต่ำงๆ - พนักงำน - ผู้ใช้แรงงำน - พ่อค้ำแม่ค้ำ - นักธุรกิจ ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร - บริษัท - โรงงำน - ห้ำงร้ำนค้ำ - โรงแรม - ธนำคำร - ฯลฯ สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ ค ว ำ ม ต้ อ ง ก ำ ร ก ำ ร ให้ ค วำมบั น เทิ ง ใน พักผ่อนหย่อนใจ รูปแบบต่ำง เช่น กีฬำ ด น ต รี ภ ำ พ ย น ต ร์ ละคร แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/ บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร - แบบแผนกำรร้ อ ง เต้น - ดนตรี นำฏศิลป์ - กติกำ มำรยำท - แบบแผนกำรแสดง - นักร้อง - นักแสดง - นักแสดงตลก - ศิลปิน - นักกีฬำ - โรงภำพยนตร์ - สนำมกีฬำ - เวทีคอนเสิร์ต สำเหตุกำรเกิด หน้ำที่ ค ว ำ ม ต้ อ ง ก ำ ร ก ำ ร 1. ส่งข่ำวสำร สื่อสำรระหว่ำงกัน 2. ให้ควำมรู้ ถ่ำยทอด วัฒนธรรม 3. สื่อสำรระหว่ำงกัน แบบแผนพฤติกรรม กลุ่มสังคม/บุคคล ศูนย์กลำงในกำร ดำเนินกำร - กำรใช้ภำษำ - กำรจัดทำข่ำวสำร - จรรยำบรรณวิชำชีพ - สื่อสำรมวลชน - นักข่ำว - สถำนีโทรทัศน์วิทยุ - นักหนังสื่อพิมพ์ - สำนักพิมพ์ - ผู้ประกำศข่ำว - ประชำสัมพันธ์ - โฆษก สรุป ✓สถำบันที่ให้กำรเรียนรู้กับสังคม ได้แก่ สถำบันครอบครัว สถำบันกำรศึกษำ สถำบันศำสนำ ✓สถำบันที่ทำหน้ำที่สร้ำงระเบียบแก่ สังคม ได้แก่ สถำบันกำรเมืองกำร ปกครอง สถำบันศำสนำ ณัทธนัท เลี่ยวไพโรจน์. ม.ป.ป. คัมภีรพ์ ิชิตEntrance สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: พ.ศ.พัฒนา จากัด. ปฬาณี ฐิติวฒ ั นา. 2535. สังคมวิทยา. กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิ ช. วิทยา ปานะบุตร. 2553. หน้าที่พลเมือง วัฒนธรรมและการดาเนิ นชีวติ ในสังคม ม.4-6. กรุงเทพฯ: พ.ศ. พัฒนา จากัด. ศิริรตั น์ แอดสกุล. 2557. ความรูเ้ บื้ องต้นทางสังคมวิทยา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย สุโขทัยธรรมาธิราช, มหาวิทยาลัย. 2547 .เอกสารการสอนชุดวิชา สังคมศึกษา 4 .พิมพ์ครั้งที่ 6. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.