10
Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 1:
Konsepto ng Kasarian
Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikatlong Markahan – Modyul 1: Konsepto ng Kasarian
Unang Edisyon, 2021
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa
modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa
anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio
Bumuo sa Pagsulat ng Modyul
Manunulat: Jannette DC. Tiquia
Editor ng Nilalaman: Minerva M. Sikat
Editor ng Wika: Mabel Joy L. Sarmiento
Tagaguhit: Vincent D. Robles
Tagalapat: Joy R. Tolosa
Tagasuri ng Nilalaman: Virgilio L. Laggui / Lawrence A. dela Cruz
Tagasuri ng Wika: Amabhelle R. dela Merced
Tagasuri ng Paglapat: Vincent D. Robles
Tagapamahala: Gregorio C. Quinto
Rainelda M. Blanco
Agnes R. Bernardo
Virgilio L. Laggui
Glenda S. Constantino
Joannarie C. Garcia
Inilimbag sa Pilipinas ng ___________________
Department of Education – Schools Division of Bulacan
Office Address:
Curriculum Implementation Division
Learning Resource Management and Development System (LRMDS)
Capitol Compound, Guinhawa St., City of Malolos, Bulacan
Email address:
lrmdsbulacan@deped.gov.ph
10
Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 1:
Konsepto ng Kasarian
Paunang Salita
Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay inihanda para sa ating mag-aaral sa
kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang bahagi na gagabay sa
kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang mga kasanayang
itinakda ng kurikulum.
Ang modyul na ito ay inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy na naglalaman ng
mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga magulang o kung
sinumang gagabay at tutulong sa pag-aaral ng mga mag-aaral sa kani-kanilang
tahanan.
Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang nalalaman ng magaaral na may kinalaman sa inihandang aralin. Ito ang magsasabi kung kailangan
niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding pagsusulit
sa bawat pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan. May susi ng
pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga sagot sa bawat gawain at
pagsusulit. Inaasahan naman na magiging matapat ang bawat isa sa paggamit
nito.
Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang
magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang
anumang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot
sa mga pagsasanay.
Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang guro kung
sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at paggamit ng SLM
na ito.
Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga tagapagdaloy, umaasa
kami na matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila sa paaralan.
Alamin
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO:
Natatalakay ang mga uri ng kasarian (gender) at sex at gender roles sa iba’t
ibang bahagi ng daigdig.
Ang modyul na ito ay nahahati sa tatlong aralin:



Leksyon 1 – Kahulugan ng Sex at Gender
Leksyon 2 – Mga Uri ng Kasarian
Leksyon 3 – Gender Roles sa Iba’t ibang Bahagi ng Daigdig
Kapag natapos mo na ang modyul na ito, ikaw ay inaasahang:




Nabibigyang- kahulugan ang pagkakaiba ng sex at gender;
Nauunawaan ang mga konseptong may kaugnayan sa sex at gender;
Nabibigay–diin ang mga gampanin ng bawat isa sa iba’t ibang bahagi ng
daigdig; at
Napahahalagahan ang kontribusyon ng bawat kasarian sa bawat
panahon.

Subukin
Panuto: Piliin ang angkop na sagot sa mga tanong. Isulat ang titik ng tamang sagot sa inilaang
sagutang papel.
1. Ito ay konsepto na tumutukoy sa pagiging babae o lalaki.
A. sex
C. gender identity
B. gender
D. sexual orientation
2. Ang pangkalahatang tawag sa gampanin ng isang indibidwal sa lipunan tulad ng
masculine o feminine ay tinatawag na _________________.
A. sexual orientation
C. gender
B. gender identity
D. sex
3. Ang magkaibang katangian ng kalalakihan at kababaihan sa kanilang pisikal na
pangangatawan tulad nang buwanang dalaw para sa mga babae at pagkakaroon ng
testicle sa mga lalaki ay isang pagpapaliwanag sa kahulugan ng __________________.
A. sexual orientation
C. gender
B. sex
D. gender identity
4. Ito ang bansa sa Asya na hindi pinahihintulutan ang kababaihan na magmaneho ng
sasakyan.
A. Pakistan
C. Saudi Arabia
B. United Arab Emirates
D. Africa
1
5. Siya ay kilalang tagapagtaguyod ng kampanya laban sa hindi pantay na pagtingin sa mga
kababaihan at kalalakihan.
A. Aiza Yousaf
C. Aziza Haffan Yousef
B. Aziza Al Yuosef
D. Aziza Housef
6. Tumutukoy ito sa kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim na atraksyong
apeksyonal, emosyonal, sekswal at pakikipagrelasyon sa taong kapareho o kasalungat na
kasarian.
A. sexual orientation
C. sex
B. gender identity
D. gender
7. Ang mas malalim na pagkilala sa sarili na maaaring tugma o hindi tugma sa kanyang sex
nang siya ay ipanganak ay tinatawag na _______.
A. sexual orientation
C. sex
B. gender identity
D. gender
8. Ito ay pagtalakay sa sekswal na pagnanais sa kabilang kasarian.
A. heterosexual
C. gender identity
B. homosexual
D. sexual orientation
9. Sila ay mga babae na ang kilos at damdamin ay panlalaki.
A. gay
C. bisexual
B. lesbian
D. transgender
10. Kung ang isang tao ay nakararamdam na siya ay nabubuhay sa maling katawan, siya ay
tinatawag na __________________.
A. asexual
C. bisexual
B. transgender
D. homosexual
11. Ang mga lalaking nakararamdam ng atraksyon sa kanilang kapwa lalaki.
A. lesbian
C. bisexual
B. gay
D. transgender
12. Ang mga tao na nakararamdam ng atraksyon sa dalawang kasarian.
A. asexual
C. bisexual
B. transgender
D. homosexual
13. Isa itong kaugalian sa Panay kung saan ang mga babae ay itinatago sa publiko at
itinuturing na prinsesa.
A. binukot
C. bikunot
B. dinukot
D. dakunot
14. Anong dokumento ang nagsasaad na ang mga lalaki ay pinapayagang magkaroon ng
maraming asawa?
A. Boxer Codex
C. Codex Boxer
B. The Boxer
D. The Codex
15. Siya ang sumulat ng akdang Position of Women in the Philippines na nagpapahayag sa
katayuan ng mga kababaihan sa Pilipinas.
A. Emelina Ragaza Garcia
C. Riza Hontiveros
B. Emelda Driscoli
D. Imee Marcos
2
Balikan
Akrostik Tayo!
Panuto: Mula sa letra ng Global, bumuo ng pangungusap na magpapaliwanag sa iyong
natutuhan sa ikalawang markahan.
G - ________________________________________________________
L - ________________________________________________________
O - ______________________________________________________________
B - ______________________________________________________________
A - ______________________________________________________________
L - ______________________________________________________________
Tuklasin
Pangalanan Mo!
Panuto: Tukuyin kung saan maiuugnay ang mga sumusunod na simbolo. Sagutan ang mga
pamprosesong tanong. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
____________________
______________________
________________________
Pamprosesong tanong:
1. Ano ang tinutukoy na kahulugan ng mga simbolo?
2. Ano ang kinakatawan ng mga bawat simbolo?
3. Sa iyong palagay, bakit mga simbolo ang ginagamit sa pagtukoy ng mga kasarian?
Ipaliwanag.
3
Suriin
Konsepto ng Kasarian
Bahagi ng pagbabago ng panahon ay ang paghahati-hati ng mga miyembro ng lipunan
ayon sa kasarian. Batay sa nakaugalian, lalo’t higit sa pamilyang Pilipino, ang mga
kalalakihan ang siyang naghahanapbuhay para sa pamilya samantalang ang mga
kababaihan naman ay nananatili sa loob ng bahay. Ngunit sa paglipas ng panahon ay
kapansin-pansin na hindi na ganito ang ating pananaw hindi lamang sa ating bansa gayundin
sa ibang bahagi ng daigdig.
Samakatuwid, bunga ng pagbabago sa lipunan, namulat ang mga tao sa mga
pagbabago ng mga gampanin hindi lamang sa kalalakihan, maging sa mga kababaihan din.
Isa rin sa mga ganap at lantarang pagbabago ay ang pagkilala sa mga LBGT o Lesbian,
Bisexual, Gay at Transgender.
Konsepto ng Sex at Gender
Ano nga ba ang sex at gender? Ang konsepto ng sex at gender ay magkaiba.
Ayon sa World Health Organization (2014), ang sex ay ang biyolohikal at pisyolohikal
na katangian na nagtatakda sa pagkakaiba ng lalaki at babae habang ang konsepto ng
gender naman ay tumutukoy sa panlipunang gampanin, kilos at gawain na nakatakda para
sa babae at lalaki ng lipunan.
Narito ang ilang halimbawa ng pagkakaiba ng sex at gender.
SEX
GENDER
paghahanapbuhay
ng
mga
1. Ito ay tumutukoy sa salitang babae o 1. Ang
mamamayan na hindi nakabatay sa sex
lalaki.
ng bawat isa.
2. Ang pagkakaroon ng buwanang dalaw ng
2. Ang ilang gawain na nakalaan lamang sa
mga babae habang pagkakaroon ng
mga kalalakihan sa ibang panig ng
testicles ng mga lalaki.
mundo tulad ng pagmamaneho na
ipinagbabawal sa mga kababaihan sa
Saudi Arabia.
Oryentasyong Sekswal at Pagkakakilanlang Pangkasarian
Mula sa Galang Yogyakarta, ang Oryentasyong Sekswal (Sexual Orientation) ay
tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim an atraksyong apeksyonal,
sekswal, emosyonal at ang pagkakaroon ng malalim na relasyon sa tao na ang kasarian ay
iba o maaring katulad sa kanya o ang kasarian ay higit pa sa isa.
Ang pagkakakilanlang pangkasarian (gender identity) naman ay isang malalim na
damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaring nakabatay o
hindi nakabatay sa sex niya nang siya ay isilang, kabilang ang personal na pagtuturing niya
sa sariling katawan (malayang pagpili kung ano ang naisin niya sa kanyang katawan na
minsan ay nauuwi sa pagpapaopera, pag-inom ng gamot o iba pang paraan) at ibang
ekspresyon ng kasarian, katulad ng pananamit, pagsasalita at pagkilos.
4
Sa kahulugan ng oryentasyong sekswal, ito ay tumutukoy sa paraan ng pagpili kung
sino ang iyong makakatalik lalaki man o babae. Ang oryentasyong sekswal ay maaaring mauri
sa tatlo, ang heterosexual, homosexual at bisexual:
 Heterosexual – mga taong nagkakanasang sekswal sa ibang kasarian tulad nang ang
lalaki ay gustong makipagrelasyon at makipagtalik sa babae at ang babae naman ay
sa lalaki
 Homosexual – mga taong nagkakaroon ng pagnanasang sekswal sa katulad nilang
kasarian, halimbawa, ang lalaki ay nagnanais makipagrelasyon at makipagtalik sa
kapareha niya ng kasarian, gayun din ang babae na mas gusto ang kapwa babae
bilang karelasyon
 Bisexual – taong nakakaranas ng sekswal na pagnanasa sa dalawang kasarian
Sa kasalukuyan, bukod sa mga lalaki at babae, may tinatawag ding pagkakakilanlang
pangkasarian na kinabibilangan ng mga lesbian, gay, bisexual at transgender o kilala bilang
LGBT.
 Lesbian (tomboy) -mga babae na ang kilos at damdamin ay panlalaki, mga babaeng
umiibig sa kapwa babae dahil sila ay may pusong panlalaki, tinatawag din nating tibo
at tomboy sa Pilipinas
 Gay (bakla) – mga lalaki na ang damdamin at kilos ay pambabae, ang ilan sa kanila
ay nagdadamit na pambabae at umiibig o nagkakagusto sa kapwa lalaki din; kilalala
din sila sa tawag na beki at bayot
 Bisexual – mga taong may atraksyon o damdamin sa dalawang kasarian
 Transgender – mga taong may pakiramdam na sila ay nabubuhay sa maling katawan,
ang kanilang pag iisip at pangangatawan ay hindi nakabatay sa kanilang sex
 Asexual – ito naman ang mga taong walang pakiramdam o atraksyong sekswal sa
anumang kasarian
GENDER ROLES AT KASAYSAYAN NG LGBT SA PILIPINAS
PANAHONG PRE-KOLONYAL. Mula sa ating kasaysayan, bago pa dumating ang mga
mananakop sa Pilipinas, hindi na pantay ang tingin ng mga tao sa babae at lalaki. Sa pagitan
ng ika-16 hanggang ika – 17 siglo, ang mga babaylan o lider-ispiritwal na may tungkuling
panrelihiyon ay ginagampanan din ng mga kalalakihan sa pamamagitan ng pagsusuot ng
mga damit pambabae at kumikilos na babae katulad ng mga Asog sa Visayas. Ilan pa sa
kanila ay kasal sa kapwa lalaki kung saan sila ay may relasyong sekswal.
Isang patunay nito ay ang nakasanayang kultura sa Panay na maging ang mga
kababaihang kabilang sa pinakamataas hanggang sa pinakamababang uri ay nagaganap ang
ganitong kaugalian. Itinuturing nila ang mga babae bilang pagmamay-ari ng mga kalalakihan
sa kanilang pamilya. Tulad ng mga binukot o mga babaeng itinatago sa publiko, sila ay maaari
lamang makasal kung magbibigay ng bigay-kaya o regalo ang mga lalaking nagnanais silang
pakasalan.
Isa sa mga dokumento na nagpapakita ng kalagayan ng mga kasarian sa panahong
pre-kolonyal ay ang Boxer Codex. Ito ay pinaniniwalaang pagmamay-ari ni Luis Perez
Dasmariñas, isang gobernador –heneral (1593-1596) ngunit ito ay napunta kay Charles Ralph
Boxer kaya tinawag itong Boxer Codex. Dito nakapaloob na ang mga lalaki ay pinapayagang
hiwalayan ang kanyang asawa at kunin nito ang kanilang mga ari-arian habang walang
maaaring kunin ang mga babae na makikipaghiwalay sa kanilang asawa.
5
Ayon kay Dr. Lordes Lapuz bilang konklusyon sa kanyang aklat na A Study of
Psychopathology and Filipino Marriages in Crises na “Filipinas are brought up to fear men
and some never escape the feelings of inferiority that upbring creates.
PANAHON NG KASTILA. Sa panahon ng mga Espanyol,
ayon sa pag-aaral ni Emelina Ragaza Garcia na sumulat ng
akdang Position of Women in the Philippines, limitado ang
karapatan ng mga kababaihan dahil ito ay legal na batas na
dinala ng mga Espanyol na mas mababa pa rin ang turing sa
mga kababaihan kaysa sa mga kalalakihan.
Ngunit dahil nagnais ang mga kababaihan ng pagkilala,
ipinakita ng mga kababaihan ang kanilang galing sa iba’t ibang paraan tulad nina Gabriela
Silang na tumulong at pumalit sa kanyang asawa na si Diego Silang na labanan ang pangaabuso ng mga Espanyol. Isa rin si Marina Dizon na tumulong din sa pag-aalsa laban sa mga
Espanyol sa pamamagitan ng kanyang galing sa pag-awit at pagsayaw upang lansihin ang
mga kastila habang nagpupulong ang Katipunan. Gayundin, si Tandang Sora o Melchora
Aquino na kahit matanda na ay naglingkod pa rin sa mga katipunero sa pamamagitan ng
pagbubukas ng kanyang bahay para sa mga sugatang katipunero. Ilan pa sa mga kababaihan
na nagpakita ng kanilang husay ay si Trinidad Tecson na naging heneral ng himagsikan sa
San Miguel, Bulacan at si Teresa Magbanua na tinaguriang Joan of Arc ng Visayas. Hindi rin
papahuli ang mga kababaihan ng Malolos na siyang naging dahilan kung bakit nakapag-aral
ang mga babae sa panahon ng Kastila.
PANAHON NG MGA AMERIKANO. Ang pagdating ng mga
Amerikano ang nagbigay ng kalayaan, karapatan, at
pagkakapantay-pantay sa Pilipinas. Dito nagsimula ang
pagbubukas ng paaralan para sa kalalakihan at kababaihan,
maging mayaman o mahirap. Dahil dito, nabuksan ang isipan ng
mga kababaihan na hindi lamang sila dapat nasa loob ng bahay
at simbahan lamang. Nabigyan ng karapatan sa kauna-unahang pagkakataon ang mga
kababaihan na bumoto sa pamamagitan ng espesyal na plebesito na ginanap noong Abril 30,
1937. Dito nagsimula ang pakikilahok ng mga kababaihan sa mga isyu na may kinalaman sa
politika.
PANAHON NG MGA HAPON. Dumating ang mga Hapones sa
bansa noong Ikalawang Digmaan Pandaigdig. Ang mga
kababaihan ay naging katuwang ng mga kalalakihan sa
pakikipaglaban. Ngunit naging delikado ang mga kababaihan sa
kamay ng mga mananakop. Ang ilan sa mga kababaihan ay
nakaranas ng pang-aabuso mula sa mga Hapones at tinawag sila bilang comfort women. Sa
kabila ng mga pangyayarin ito ay nagpatuloy ang mga kababaihan sa kanilang pag-aaral at
karera sa buhay na naging dahilan upang sila ay lumabas sa kanilang tahanan na naging
lubhang delikado para sa kanila.
KASALUKUYANG PANAHON. Nagpatuloy ang mga kababaihan na tahakin ang kanilang
landas sa iba’t ibang karera hindi upang makipaglaban ng kapangyarihan sa mga kalalakihan
bagkus ay ang pagnagnanais na magkaroon ng pantay na karapatan katulad ng mga
kalalakihan sa larangan ng politika, edukasyon at trabaho upang magkaroon din ng malaking
ambag sa pagbabago ng lipunan.
6
Kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas

Dekada 60 ang pinaniniwalaang dekada kung kailan
umusbong ang Philippine Gay Culture sa bansa. Sa
mga panahong ito, maraming akda ang nailathala na
tumatalakay sa homosekswalidad. Mababanggit ang
mga akda nina Victor Gamboa at Henry Feenstra, Lee
Sechrest at Luis Flores.

Huling bahagi ng dekada 80 at unang bahagi ng dekada 90. Sa Pilipinas, ang umiiral na
mga konsepto tungkol sa LGBT ay mula sa magkasamang impluwensiya ng international
media at ng lokal na interpretasyon ng mga taong LGBT na nakaranas mangibang-bansa.
Maraming pagsulong ang inilunsad na naging daan sa pag-usbong ng kamalayan ng
Pilipinong LGBT.

Dekada 90 ang pinaniniwalaang simula ng LGBT movement sa Pilipinas.

Marso 1992. Isang malaking yugto para sa lesbian activism sa Pilipinas ang naganap nang
sumali ang di-kilalang samahan na Lesbian Collective sa martsa ng International Women’s
Day. Ito ang kauna-unahang demonstrasyon na nilahukan ng isang organisadong sektor
ng LGBT sa Pilipinas. Ang pagkakatatag sa Pilipinas ng Metropolitan Community Church.
Ang UP Babaylan (pinakamatandang organisasyon ng mga mag-aaral na LGBT sa UP).

1993, ang paglabas ng Ladlad, isang antolohiya ng panulat ng mga Pilipinong miyembro
ng gay community na inedit nina Danton Remoto at J. Neil Garcia.

1993. Itinatag ang ProGay Philippines

1994. Maidaragdag din ang sinulat ni Margarita Go-Singco Holmes na A Different Love:
Being Gay in the Philippines. Ang unang Bisexual at Transgender Pride Parade sa
Pilipinas at sa Asya ay pinangunahan ng ProGay Philippines noong Hunyo 26 sa Quezon
Memorial Circle.

Noong 1999. Ilang kilalang lesbian organization tulad ng CLIC (Cannot Live in a Closet)
at Lesbian Advocates Philippines (LeAP). Unang partidong politikal na kumonsulta sa
LGBT community ang partidong Akbayan Citizen’s Action Party. Ang konsultasyong ito
ang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng unang LGBT lobby group – ang Lesbian and Gay
Legislative Advocacy Network o LAGABLAB.

2002. Itinatag ang Society of Transsexual Women of the Philippines (STRAP) bilang
suporta sa kababaihang may karanasang transsexual at transgender.

Noong Setyembre 21, 2003, itinatag ni Danton Remoto, propesor sa Ateneo de Manila
University, ang politikal na partido na Ang Ladlad.

Noong 2004 naman, ginanap sa Maynila ang ika-10 anibersaryo ng LGBT pride sa
Pilipinas bilang bahagi ng Gay Pride March. Ang pagdiriwang na ito ay dinaluhan ng mga
indibidwal na kinikilala ang sarili bilang bahagi ng pamayanan ng LGBT.

2010. Sa simula, hindi pinayagan ng COMELEC ang “Ang Ladlad” na tumakbo sa halalan
2010 dahil sa basehang imoralidad. Subalit noong Abril 2010, ang partidong ito ay ganap
nang pinayagan ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na sila ay lumahok sa halalan.

Ang ilan sa mga samahan na naitatag para sa LBGT ay Coalition for the Liberation of
Reassigned Sex (COLORS), Gay Achievers Club (GAYAC), Lesbian Activism Project Inc.
(LEAP!) at KABARO- PUP Santy Layno.
7
GENDER ROLES SA IBA’T-IBANG LIPUNAN SA MUNDO
Africa at Kanlurang Asya
Mahirap ang pinagdaanan ng mga kababaihan at LGBT sa Africa at Kanlurang Asya.
Sa mga rehiyong ito ng mundo, naging mahigpit ang lipunan para sa mga babae at miyembro
ng LGBT. Noong kalagitnaan ng ika- 20 siglo lamang pinahintulatan ang mga babae na
makalahok sa pagboto sa ilang bansa sa Africa at Kanlurang Asya. Subalit sa Saudi Arabia
ay noong 2015 lamang sila pinayagang bumoto dahil sa pangako ni Haring Saud. Bukod sa
pagboto, hindi rin pinahihintulutang magmaneho ang mga babae ng sasakyan ng walang
pahintulot sa kamag-anak na lalaki tulad ng asawa, kapatid at magulang. Hindi rin
pinapayagan ang mga kababaihan na maglakbay mag-isa dulot ng banta ng pang-aabuso.
Batay sa World Health Organization (WHO), mayroon 125 milyong kababaihan ang
biktima ng Female Genital Mutilation (FGM), maging bata man o matanda sa dalawampu’t
siyam (29) na bansa sa Africa at Kanlurang Asya. Patuloy pa rin ang ganitong uri ng gawain
bilang bahagi ng kanilang tradisyon.
Ang Female Genital Mutilation o FGM ay ang proseso ng pagbabago sa ari ng
kababaihan, bata man o matanda na walang benipisyong medikal sa bansang Africa. Isa itong
paniniwala na mapapanatili nitong walang bahid dungis ang pagkababae hanggang sa ito ay
ikasal. Malaki ang epekto nito sa kalusugan tulad ng pagdurugo, impeksyon, hirap umihi at
paghantong sa kamatayan.
Nariyan din ang kaso ng gang-rape sa South Africa, kung saan ginagahasa ang mga
lesbian (tomboy) sa paniniwalang sila ay magbabago ng kanilang oryentasyon bilang babae
pagkatapos gahasain.
Ang Breast Ironing o Breast Flattening ay isa din sa kaugalian sa Cameroon sa
Kontinente ng Africa. Ginagawa ito sa pamamagitan ng pagbabayo o pagmamasahe ng
dibdib ng babae gamit ang martilyo o spatula na pinaiinit sa apoy. Mayroong 24 poryento ng
mga batang babae edad siyam na taon ang nakaranas nito dahil sa paliwanag ng magulang
na ito ay paraan upang sila ay hindi maagang mabuntis, pagtigil sap ag-aaral at upang sila
makaiwas na gahasahin.
Mababanggit din ang kaugalian sa China na tinatawag na Foot Binding na naging
sanhi ng pagkaparalisa ng mga kababaihan sa China. Ang Foot Binding ay isinasagawa sa
mga sinaunang babae sa China kung saan ang paa ng babae ay pinapaliit hanggang sa
tatlong pulgada gamit ang tela at isang pirasong bakal o bubog sa talampakan.
Ang tawag sa ganitong klase ng mga paa ay lotus feet o lily feet na halos isang
milenyong umiral sa tradisyon ng China. Sinasabing ang ganitong sukat ng paa ay simbolo
ng yaman, ganda at pagiging karapat-dapat sa pagpapakasal. Subalit dahil ang mga
kababaihang ito ay may bound feet, naging limitado ang pagkilos, pakikilahok sa politika at
pakikisalamuha. Sa panahon ng panunungkulan ni Sun Yat Sen tinanggal ang sistemang ito
dahil sa hindi mabuting dulot nito sa mga kababaihan.
Pangkulturang Pangkat sa New Guinea
Ang mag-asawang antropologo na sina Reo Fortune at Margaret Mead ay nagtungo
sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea noong taong 1931 upang mag-aral ng mga kultura
sa lugar na iyon. Sa kanilang pananatili sa lugar ay nakatagpo sila ng talong uri ng pangkat
ng tao. Ito ay ang mga Arapesh, Mundugamur at Tchambuli.
8
Ang Arapesh na nangangahulugang tao ay walang mga pangalan. Ang mga
kalalakihan at kababaihan sa kanilang pangkat ay maalaga at mapag-aruga sa kanilang mga
anak. Sila din ay matulungin, mapayapa at kooperatibo sa kanilang pamilya at pangkat. Ang
pangkat naman ng Mundugamur o Biwat ay kabaligtaran ng mga Arapesh. Ang mga
kalalakihan at kababaihan ay kapwa matapang, agresibo, bayolente at mapaghangad ng
kapangyarihan o posisyon sa kanilang pangkat. Ang pinakahuling pangkat ay ang Tchambuli
o ang Chambri kung saan magkaiba ang gampanin ng kalalakihan at kababaihan. Ang mga
kababaihan ay dominante kaysa sa kalalakihan. Ang mga kalalakihan naman ay inilalarawan
na mahilig sa mga kuwento at abala sa pag-aayos sa kanilang sarili.
Ang mga pangyayaring ito ay nagpatunay na ang mga kababaihan, sa paglipas ng
panahon, ay nakamit ang kanilang minimithing kalayaan, karapatan at tungkulin para sa
pagpapaunlad ng bansa.
Pagyamanin
Gawain 1: Paano Nagkaiba?
Panuto: Tukuyin ang isinasaad ng mga pahayag mula sa mga panaklong. Isulat ang iyong
sagot sa sagutang papel.
__________1. Ang responsibilidad bilang mga magulang sa isang pamilya. (gender, sex)
__________2. Ang mga babae ay may buwanang dalaw samantalang ang mga lalaki ay
wala. (gender, sex)
__________3. Ang konsepto na ang babae o lalaki ay nagmamahal sa kabilang kasarian o
kaparehong kasarian. (gender identity, sexual orientation)
__________4. Ang mga lalaki at babae ay may karapatang pumili ng kanilang naising
trabaho. (gender identity, sexual orientation)
__________5. Ang mga indibidwal na walang pagnanasa sa kahit anong kasarian. (asexual,
bisexual)
__________6. Ang mga babaeng may pagtatangi sa kapwa babae. (lesbian, gay)
__________7. Ang mga kalalakihan na may pusong babae. (lesbian, gay)
__________8. Ang mga indibidwal na may pagtatangi maging sa lalaki o babae. (asexual,
bisexual)
__________9. Ang mga babae ay may sekswal na pagnanasa sa kanyang kaparehang
kasarian o ang mga lalaki sa kanyang kapwa lalaki. (heterosexual,
homosexual)
__________10. Ang mga lalaki ay may sekswal na pagtatangi sa kabilang kasarian gayundin
ang mga babae ay may sekswal na pagtatangi sa mga kalalakihan.
(heterosexual, homosexual)
9
Gawain 2: Timeline
Panuto: Mula sa naging talakayan, gumuhit ng isang pangyayari na naglalarawan sa bawat
panahon. Gawin ito sa inyong sagutang papel.
Panahong Pre-kolonyal
Panahon ng Espanyol
Panahon ng Amerikano
Panahon ng Hapones
Kasalukuyang Panahon
10
Gawain 3: Ayos-Salita
Panuto: Ayusin ang salitang may salungguhit upang mabuo ang kaisipan ng mga sumusunod
na pangungusap. Ilagay ang sagot sa patlang. Isulat ang inyong sagot sa sagutang papel.
_______________1. Ang XES ay tumutukoy sa biyolohikal at pisyolohikal na katangian ng
pagkakaiba ng lalaki at babae.
_______________2. Ang DENERG ay tumutukoy sa mga panlipunang gampanin, kilos at
gawaing itinakda ng lipunan para sa babae at lalaki.
_______________3. Si FESUOY LA AZIZA ay kilalang tagapagtaguyod ng kampanya laban
sa pagbabawal ng kababaihan na magmaneho ng sasakyan.
_______________4. Ang LAWSKES NGOYSATNEYOR ay tumutukoy sa kakayahan ng
isang tao na makaranas ng malalim na atraksiyong apeksyonal,
emosyonal, sekswal at ng malalim na pakikipagrelasyon sa taong ang
kasarian ay maaaring katulad ng sa kanya, iba sa kanya o sa kasariang
higit pa sa isa.
_______________5. Ang YTITNEDI REDNEG ay kinikilala bilang malalim na damdamin at
personal na karanasang pangkasarian ng tao na maaaring nakatugma
o hindi nakatugma sa sex niya nang siya’y ipinanganak.
_______________6. Tinatawag na NAIBSEL ang mga babae na may damdaming panlalaki
at kumikilos na parang lalaki.
_______________7. Ang LAUXESORETEH ay ang mga taong nagkakaroon ng sekswal na
karanasan sa miyembro ng ibang kasarian. Ang nais nilang makatalik
ay miyembro ng kabilang kasarian.
_______________8. Sila ang mga taong walang nararamdamang atraksyong sekswal sa
anumang kasarian. Ang tawag sa kanila ay LAUASEX
_______________9. XUALESIB ang tawag sa taong nakakaramdam ng atraksyong sekswal
sa dalawang kasarian.
_______________10.
Ang mga YAG o bakla ay nakakaramdam ng atraksyon sa
kapwa nila lalaki, may iilan sa kanila na nagdadamit ng pambabae at
nagsasalita na boses babae.
Gawain 4: Tama o Mali
Panuto: Isulat sa patlang kung TAMA o MALI ang isinasaad sa bawat pangungusap. Isulat
ang inyong sagot sa sagutang papel.
__________1. Si Danton Remoto ay kilala bilang isang online fashion retailer.
__________2. Dekada 60 ang pinaniniwalaang dekada kung kailan umusbong ang
Philippine Gay Culture sa Bansa.
__________3. Ang Ladlad ay isang antolohiya ng panulat ng mga Pilipinong miyembro ng
Gay Community.
__________4. Magkakaiba ang gampanin sa lipunan ng mga kababaihan at kalalakihan sa
pangkat ng Tchambuli.
__________5. Ang Taliban ay isang kilusang politikal na nagmula sa Pakistan.
__________6. Ang Arapesh ay kilala rin sa tawag na Biwat.
__________7. Ang mga lalaki sa pangkat ng Tchambuli ay abala sa pag-aayos sa kanilang
sarili at mahilig sa kwento.
__________8. Ang mga babae at lalaki sa pangkat ng Mundugamur ay bayolente, matapang,
agresibo at naghahangad ng kapangyarihang o posisyon.
11
__________9. Ang asexual ay ang mga taong walang pakiramdam o atraksyong sekswal sa
anumang kasarian.
__________10. Dekada 90 ang pinaniniwalaang simula ng LGBT movement sa Pilipinas.
__________11. Ang Female Genital Mutilation o FGM ay ang proseso ng pagbabago sa ari
ng kababaihan, bata man o matanda na walang benepisyong medikal sa
bansang Africa.
__________12. Sina Reo Fortune at Margaret Mead ay mag-asawang antropologo na
nagtungo sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea noong taong 1990.
__________13. Taong 1993 itinatag ang ProGay Philippines.
__________14. Isa sa mga kaugalian sa China ay ang tinatawag na Female Genital
Mutilation.
__________15. Bisexual ang tawag sa mga taong nakakaramdam ng atraksyong sekswal sa
parehong kasarian.
Isaisip
Panuto: Punan ang mga patlang sa ibaba upang makabuo ng pangungusap na
magpapaliwanag sa konsepto ng kasarian. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
Sa araling ito, natutuhan ko na ang sex ay _________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________________samantalang
ang
gender
naman
ay
tumutukoy
sa_______________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Natutuhan ko rin na ang oryentasyong sekswal (sexual orientation) ay naiiba sa
pagkakakilanlang pangkasarian (gender identity). Ang oryentasyong sekswal ay
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Samantalang ang pagkakakilanlang pangkasarian (gender identity) ay
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Ang
mga
kababaihan
sa
paglipas
ng
panahon
ay
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
________________________________________________________________________.
12
Isagawa
Panuto: Gumawa ng isang picture collage na naglalaman ng mga larawan ng mga kilalang
personalidad na kabilang sa iba’t ibang uri ng kasarian.
Rubric sa Picture Collage
Kraytirya
1.
Uri
kagamitan
ng
Di
Pangkaraniwan
4
Gumamit ng mga
kagamitang
angkop
at
risaykel.
Kahanga-hanga
3
Gumamit ng mga
kagamitang
risaykel
ngunit
kulang.
2. Paksa
Angkop at may
kaugnayan
sa
paksa
ang
kabuuang ginawa
Angkop
subalit
ilan
sa
mga
larawan
ay
limitado
ang
kaugnayan
sa
kabuuang
ginawa.
3. Kalinisan at
kaayusan
Makapukaw
pansin
ang
kalinisan
at
kaayusan
ng
ginawa.
Isunumite
sa
takdang araw
Malinis at maayos
ang ginawa.
4. Pagsusumite
Isinumite ng 1
araw
ang
kahulihan
Katanggaptanggap
2
Gumamit ng mga
kagamitang
risaykel
ngunit
kulang
at
di
angkop.
Mayroong ilang
larawan
na
angkop
subalit
karamihan
sa
mga larawan ay
walang
kaugnayan
sa
kabuuang
ginawa.
Malinis subalit dimaayos
ang
pagkakadikit ng
larawan.
Isinumite ng 2
araw
ang
kahulihan.
Pagtatangka
1
Binili ang ginamit
na kagamitan at
mahinang uri pa.
Di - angkop at
walang
kaugnayan
sa
kabuuang
ginawa.
Walang kalinisan
at di - masinop
ang ginawa.
Isinumite ng 3
araw o higit pa
ang kahulihan.
Tayahin
Panuto. Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang iyong sagot.
1. Si Marie Ramirez ay isang aktres na babae at si Aljon Martinez ay isang aktor na lalaki.
Ang ganitong pagpapakilala ay isang halimbawa ng konsepto ng _____________.
A. sex
C. gender identity
B. gender
D. sexual orientation
2. Ang mag-asawang Mang Kaloy at Aling Linda ay magkatuwang sa kanilang karinderya. Si
Mang Kaloy ang kusinero habang si Aling Linda ang nag-aasikaso sa kanilang mga
mamimili. Ito ay halimbawa ng ______________.
A. sex
C. gender identity
B. gender
D. sexual orientation
13
3. Ang pisikal at biyolohikal na pagbabago sa katangian ng babae at lalaki ay pagpapakilala
ng ____________.
A. sex
C. gender identity
B. gender
D. sexual orientation
4. Ang pangkat na nagpakilala sa mga LBGT hanggang sa pagiging kinatawan sa Kongreso
ay ang ________________.
A. LADLAD
C. GAY MARCH
B. GABRIELA
D. PROGAY
5. Anong bansa sa mundo ang hindi nagpapahintulot sa kababaihan na magmaneho ng
sasakyan?
A. Pakistan
C. Saudi Arabia
B. UAE
D. South Africa
6. Si ___________________ ang isa sa pangunahing tagapagtaguyod ng pantay na
karapatan ng mga kalalakihan at kababaihan.
A. Aiza Yousaf
C. Aziza Haffan Yousef
B. Aziza Al Yuosef
D. Aziza Housef
7. Ito ay tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim na atraksyong
apeksyonal, emosyonal, at sekswal.
A. sexual orientation
C. sex
B. gender identity
D. gender
8. Ang malalim na damdamin at personal na karanasang pang-kasarian ng isang tao ay
tinatawag na ______________
A. sexual orientation
C. sex
B. gender identity
D. gender
9. Ang mga taong nakararanas ng sekswal na pagtatangi sa miyembro ng kabilang kasarian
ay tinatawag na _________________.
A. heterosexual
C. sex
B. homosexual
D. bisexual
10. Sila ay mga babae na ang kilos at damdamin ay panlalaki.
A. gay
C. bisexual
B. lesbian
D. homo sexual
11. Kung ang isang tao ay nakararamdam na siya ay nabubuhay sa maling katawan, siya ay
tinatawag na ____________.
A. asexual
C. bisexual
B. transgender
D. homosexual
12. Ang paglilinis ng bahay ay para sa babae at ang pagkukumpuni ng mga sirang appliances
ay para sa lalaki ay tumutukoy sa __________________.
A. gay
C. sex
B. asexual
D. gender
13. Si Jojo ay kasalukuyang may karelasyon sa kapwa lalaki na si Louie, samantala siya ay
umiibig din kay Francine na kaniyang kaklase. Anong uri ng kasarian ang tawag dito?
A. bisexual
C. transgender
B. asexual
D. homosexual
14
14. Sa panahong ito nabuksan ang karapatan ng mga kababaihan na bumoto.
A. Amerikano
C. Kastila
B. Hapon
D. Pre Kolonyal
15. Anong dokumento ang nagsasaad na ang mga lalaki ay pinapayagang magkaroon ng
maraming asawa?
A. Boxer Codex
C. Codex Boxer
B. The Boxer
D. The Code
Karagdagang Gawain
LOOP A WORD: Hanapin at bilugan ang mga salita sa loob ng kahon na may kinalaman sa
paksang ating tinalakay. Mayroong labinlimang (15) salita ang makikita. Bigyang-kahulugan
ang mga salitang ito
M
A
E
R
G
A
R
O
L
E
S
Z
H
B
E
M
A
S
E
X
X
B
I
W
A
T
O
I
A
C
B
N
N
M
A
I
A
J
K
L
M
S
D
Q
W
E
D
T
Y
U
S
I
O
P
O
E
A
R
A
P
E
S
H
S
E
T
Y
U
S
X
H
E
T
E
R
O
S
E
X
U
A
L
E
U
K
A
S
A
R
I
A
N
U
Q
X
Z
X
A
Q
A
Z
C
M
J
K
G
A
Y
L
O
U
L
M
A
N
A
I
B
S
E
L
P
I
Y
A
Q
M
A
L
E
W
F
E
M
A
L
E
R
L
P
1. _______________________________________________________________________
2. _______________________________________________________________________
3. _______________________________________________________________________
4. _______________________________________________________________________
5. _______________________________________________________________________
6. _______________________________________________________________________
7. _______________________________________________________________________
8. _______________________________________________________________________
9. _______________________________________________________________________
10. ______________________________________________________________________
11. ______________________________________________________________________
12. ______________________________________________________________________
13. ______________________________________________________________________
14. ______________________________________________________________________
15. ______________________________________________________________________
15
PAGYAMANIN
A.
1. GENDER
2.SEX
3.SXUAL
ORIENTATION
4. GENDER IDENTITY
5. ASEXUAL
6. LESBIAN
7. GAY
8.BISEXUAL
9.HETEROSEXUAL
HOMOSEXUAL
Tayahin
1. A
2. B
3. A
4. A
5. C
6. B
7. A
8. B
9. A
10. B
11. B
12. D
13. A
14. A
15. A
16
Karagdangang
Gawain
LOOP A WORD]
1. SEX
2. GENDER
3.HETEROSEXUAL
4. ASEXUAL
5. LESBIAN
6. GAY
7. BISEXUAL
8.HOMOSEXUAL
9.MALE
10. FEMALE
11. KASARIAN
12. ROLES
13. MEAD
14. BIWAT
15. ARAPESH
PAGYAMANIN
C.
1. Gender
2. Sex
3. Sexual Orientation
4. Gender Identity
5. Asexual
6. Lesbian
7. Gay
8. Bisexual
9. Heterosexual
10. Homosexual
PAGYAMANIN
D.
1. TAMA
2. TAMA
3. TAMA
4. TAMA
5. TAMA
6. MALI
7.TAMA
8. TAMA
9. TAMA
10. TAMA
11. TAMA
12. MALI
13. TAMA
13. MALI
15. TAMA
Subukin
1. A
2. C
3. B
4. C
5. B
6. A
7. B
8. A
9. B
10. B
11. B
12. C
13. A
14. A
15. A
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian
Education, Department of. 2017. K to 12 Gabay Pangkurikulum sa Araling Panlipunan 10.
Pasig City: Department of Education.
—. 2017. K to 12 Kagamitang Pang-Mag-aaral sa Araling Panlipunan 10: Mga Isyung
Pangkasarian Pasig City: Department of Education.
Most Essential Learning Competencies Matrix, Araling Panlipunan pp. 284-307
Philippine Statistics Authority (PSA). 2016 Kababaihan at Kalalakihan sa Pilipinas.Isang
Estatistikal
Hanbuk
https://psa.gov.ph/sites/default/files/Kababaihan%20at%20Kalalkihan%20sa%20Pilip
inas%201996.pdf
17
Para sa mga katanungan o puna, sumulat sa:
Department of Education, Schools Division of Bulacan
Curriculum Implementation Division
Learning Resource Management and Development System (LRMDS)
Capitol Compound, Guinhawa St., City of Malolos, Bulacan
Email Address: lrmdsbulacan@deped.gov.ph
18