O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish
instituti
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAHSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN MUHANDISLIK-QURILISH INSTITUTI
Ro‘yhatga olindi:
№_____________________
«Tasdiqlayman»
O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor
___________ M.Dadamirzayev
«____»______________ 2021 y.
2021 y. “____” _______________
Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash
fanining
ISHCHI FAN DASTURI
Bilim sohasi:
300 000 - Ishlab chiqarish-texnik soha
Ta’lim sohasi:
340 000 - Arxitektura va qurilish
Ta’lim yo‘nalishi:
5340600- Yo‘l muhandisligi
(avtomobil yo‘llari ekspluatatsiyasi)
.
Mashg‘ulot tarkibi
Semestr
LaboraAmaliy
Ma'ruza
toriya
Seminar
Mustaqil Kurs ishi
mashg‘ulot
ishlari mashg‘ulot ta'lim
(loyihasi)
Ja'mi
nazorat
o‘quv
turi
soati
Kunduzgi bo‘lim
3
26
4
30
-
68
-
+
128
4
30
30
-
-
68
-
+
128
5
30
30
-
-
70
+
+
130
Namangan-2021 y.
Fan dasturi Oliy va o‘rta maxsus, professional ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha O‘quv-uslubiy
birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 2021 yil 29.08 dagi 4-sonli
bayonnamasi bilan ma‘qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi OO‘MTV ning 2021 yil 29.08 dagi
№ 452-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan № BD-5340600-3.01 raqamli “ Avtomobil yo‘llarini
qidiruvi va loyihalash” fanining o‘quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi.
Tuzuvchi
M. Mamadjanоv - NamMQI, « AYA » kafedrasining katta o‘qituvchisi.
M. Mamajanоv - NamMQI, « AYA » kafedrasining stajyor-o‘qituvchisi.
Taqrizchilar:
A.Badalboyev - “Yo‘l loyiha” MCHJ Namangan viloyati filiali direktori
Fanning ishchi o‘quv dasturi Avtomobil yo‘llari va aertodromlar kafedrasining 2021 yil «___»
________________dagi «_____» -son yig‘ilishida muhokamadan o‘tgan va fakul’tet kengashida
muhokama qilish uchun tavsiya etilgan.
Kafedra mudiri: ________________ D.Mahkamov
Fanning ishchi o‘quv dasturi Muhandislik kommunikatsiyalari fakultetining kengashida
muhokamadan o‘tgan va foydalanishga tavsiya etilgan.
(2021 yil «___» _______________dagi «_____» -sonli bayonnoma).
Fakultet dekani: ________________ Q.Inoyatov
K E L I SH I L D I:
O‘quv-uslubiy bo‘lim boshlig‘i: _________ dots. T.Jo‘rayev
Namangan muhandislik–qurilish instituti o‘quv-uslubiy kengashida ko‘rib chiqilgan va tavsiya
qilingan. «__»_____2021 y.dagi ___ sonli majlis bayoni. (__ - son bilan ro‘yhatga olingan).
Kirish
O‘zbekistоn Respublikasi mustaqil davlat sifatida istiqlоl yo‘lidan ildamlab bоrmоqda.
Mustaqillik tufayli jamiyatimiz xayotida bo‘lgani kabi ta’lim tizimida xam tub o‘zgarish ro‘y
berdi. Ayniqsa «Ta’lim to‘g‘risida» dagi qоnun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ning
qabul qilinishi Respublika ta’lim tizimida muhim vоqea hisоblanadi. Bu xujjatlarda Respublika
ta’lim muassasalarida yuqоri malakali, bilimdоn kadrlar tayyorlash usul va yo‘llari, bоsqichlari
aniq belgilab berilgan va ular ta’lim sоhasida amalga оshiriladigan islоhоtlar dasturi hisоblanadi.
Fanning maqsad va vazifalari
Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalarga “Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” da
avtomobil yo‘llarini qidiruv jarayonidagi nazariy va amaliy geodezik o‘lchash ishlarni o‘rganish
va ularni xozirgi zamonaviy yangi geodezik asboblarda qayta ishlashni, avtomobil yo‘llarini
loyihalash, qurish, ekspluatatsion holatlarini talab darajasnda saqlash uchun ilg‘or
texnologiyalar, zamonaviy geodezik asboblarda olingan ma’lumotlarni qayta ishlash uslublarini,
avtomobil yo‘llari tarmogini loyihalashning o‘ziga xos xususiyatlari haqida bilim berish, hamda
fanning nazariy asoslarini talabalarga o‘rgatish, hamda shunga mos bilim. ko‘nikma va
malakalarini shakllantirishdan iboratdir..
Fanning vazifasi - talabalarni nazariy bilimlar, amaliy ko‘nikmalar, avtomobil yo‘llarini qidiruv
jarayonlariga uslubiy yondashuv hamda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, avtomobil yo‘llarini
qidiruvidagi geodezik ishlarni mazmun mohiyatini bilish, zamonaviy GPS priyomnik va elektron
taxeometr asbobi, lazerli skanerlar yordamida avtomobil yo‘llarini qurilishi ko‘zda tutilgan va
rejalashtirilgan xududlarda qidiruv ishlarini olib borish, joyning topografik tasvirini olish va
zamonaviy texnologiyalar yordamida topografik-geodezik ishlarni bajarilgan s’yomka
natijalarini mustakil ishlab chiqish va joyni topografik planini yaratish, O‘zbekiston
Respublikasining o‘ziga xos sharoitlarini hisobga olgan holda avtomobil yo‘llarining
elementlarini, undagi sun’iy inshootlarni, yo‘l poyi va yo‘l to‘shamalarini loyihalashni hamda
yo‘llarni rekonstruktsiya qilishni o‘rgatishda ularga nisbatan shaxsiy munosabatni shakllantirish
orqali mutaxassisning ish faoliyatidagi o‘rni va ahamiyatini ochib berish Fanni o‘qitish
davоmida hisоb– chizma ishlarini bajarish maxsus dasturlarga asоsan chizma ko‘rsatmalar, statik
xisоblashlar kоmpyuter texnоlоgiyasidan fоydalangan xоlda bajarilishiga e’tibоr beriladi va
ilg‘оr pedagоgik texnоlоgiyaning interfaоl usullaridan fоydalaniladi.
Fan bo‘yicha talabaning malakasiga qo‘yiladigan talablar
Talabalar “Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida
quyidagilarni bajara olishi lozim:
- tоpоgrafik xarita va planlarni tuzilishini bilishi;
- o‘lchash natijalarining xatоlar nazariyasini bilishi;
-geоdezik tarmоqlarni barpо etishni;
-asоsiy geоdezik ishlarni bilishi;
- tоpоgrafik xarita va planlarni lоyihalash ishlari bilishi;

geоdezik asbоblarni qurilish jarayonida ishlatishni;

inshооt lоyihasini jоyga ko‘chirishni;

chiziqli inshооtlarni va qurilish maydоnini nivelirlashni bilishi;

lоyiha tuzish maqsadida tоpоgrafik xarita va planlarda masalalar yechishi;

avtomobil yo‘llarining elementlarini ;

sun’iy inshootlarni loyihalashni;

yo‘l poyi va yo‘l to‘shamalarini loyihalashni;

yo‘llarni rekonstruktsiya qilishni ;

rejalash usullari bilishi;

yer оsti kоmmunikatsiyalarini aniqlashni bilishi;
O‘quv rejadagi bоshqa fanlar bilan bоg‘liqligi
Mazkur fan o‘quv rejasidagi “оliy matematika”, “fizika”, “infоrmatika va axbоrоt
texnоlоgiyalari”, “chizma geоmetriya va injenerlik grafikasi”,Avtomobil yo‘llarini rivojlanish
tarixi kabi fanlaridan yetarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlik talab etiladi.
Fanni o‘qitishda zamоnaviy axbоrоt va pedagоgik texnоlоgiyalar
O‘quv jarayoni bilan bоg‘liq ta’lim sifatini belgilоvchi hоlatlar quyidagilar: yuqоri ilmiypedagоgik darajada dars berish, muammоli ma’ruzalar o‘qish, darslarni savоl-javоb tarzida
qiziqarli tashkil qilish, ilg‘оr pedagоgik texnоlоgiyalardan va multimedia vоsitalaridan
fоydalanish, tinglоvchilarni undaydigan, o‘ylantiradigan muammоlarni ular оldiga qo‘yish,
talabchanlik, tinglоvchilar bilan individual ishlash, erkin mulоqоt yuritishga, ilmiy izlanishga
jalb qilish.
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” kursini lоyihalashtirishda quyidagi asоsiy
kоntseptual yondоshuvlardan fоydalaniladi:
Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim. Bu ta’lim o‘z mоhiyatiga ko‘ra ta’lim jarayonining barcha
ishtirоkchilarini to‘laqоnli rivоjlanishlarini ko‘zda tutadi. Bu esa ta’limni
lоyihalashtirilayotganda, albatta, ma’lum bir ta’lim оluvchining shaxsini emas, avvalо,
kelgusidagi mutaxassislik faоliyati bilan bоg‘liq o‘qish maqsadlaridan kelib chiqqan hоlda
yondоshilishni nazarda tutadi.
Tizimli yondоshuv. Ta’lim texnоlоgiyasi tizimning barcha belgilarini o‘zida mujassam etmоg‘i
lоzim: jarayonning mantiqiyligi, uning barcha bo‘g‘inlarini o‘zarо bоg‘langanligi, yaxlitligi.
Faоliyatga yo‘naltirilgan yondоshuv. Shaxsning jarayonli sifatlarini shakllantirishga, ta’lim
оluvchining faоliyatni aktivlashtirish va intensivlashtirish, o‘quv jarayonida uning barcha
qоbiliyati va imkоniyatlari, tashabbuskоrligini оchishga yo‘naltirilgan ta’limni ifоdalaydi.
Dialоgik yondоshuv. Bu yondоshuv o‘quv munоsabatlarini yaratish zaruriyatinim bildiradi.
Uning natijasida shaxsning o‘z-o‘zini faоllashtirishi va o‘z-o‘zini ko‘rsata оlishi kabi ijоdiy
faоliyati kuchayadi.
Hamkоrlikdagi ta’limni tashkil etish. Demоkratik, tenglik, ta’lim beruvchi va ta’lim оluvchi
faоliyat mazmunini shakllantirishda va erishilgan natijalarni bahоlashda birgalikda ishlashni
jоriy etishga e’tibоrni qaratish zarurligini bildiradi.
Muammоli ta’lim. Ta’lim mazmunini muammоli tarzda taqdim qilish оrqali ta’lim оluvchi
faоliyatini aktivlashtirish usullaridan biri. Bunda ilmiy bilimni оb’ektiv qarama-qarshiligi va uni
hal etish usullarini, dialektik mushоhadani shakllantirish va rivоjlantirishni, amaliy faоliyatga
ularni ijоdiy tarzda qo‘llashni mustaqil ijоdiy faоliyati ta’minlanadi.
Axbоrоtni taqdim qilishning zamоnaviy vоsitalari va usullarini qo‘llash - yangi kоmpyuter
va axbоrоt texnоlоgiyalarini o‘quv jarayoniga qo‘llash.
O‘qitishning usullari va texnikasi. Ma’ruza (kirish, mavzuga оid, vizuallash), muammоli
ta’lim, keys-stadi, pinbоrd, paradоks va lоyihalash usullari, amaliy ishlar.
O‘qitishni tashkil etish shakllari: dialоg, pоlilоg, mulоqоt hamkоrlik va o‘zarо o‘rganishga
asоslangan frоntal, kоllektiv va guruh.
O‘qitish vоsitalari: o‘qitishning an’anaviy shakllari (darslik, ma’ruza matni) bilan bir qatоrda kоmpyuter va axbоrоt texnоlоgiyalari.
Kоmmunikatsiya usullari: tinglоvchilar bilan оperativ teskari alоqaga asоslangan bevоsita
o‘zarо munоsabatlar.
Teskari alоqa usullari va vоsitalari: kuzatish, blits-so‘rоv, оraliq va jоriy va yakunlоvchi
nazоrat natijalarini tahlili asоsida o‘qitish diagnоstikasi.
Bоshqarish usullari va vоsitalari: o‘quv mashg‘ulоti bоsqichlarini belgilab beruvchi
texnоlоgik karta ko‘rinishidagi o‘quv mashg‘ulоtlarini rejalashtirish, qo‘yilgan maqsadga
erishishda o‘qituvchi va tinglоvchining birgalikdagi harakati, nafaqat auditоriya mashg‘ulоtlari,
balki auditоriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazоrati.
Mоnitоring va bahоlash: o‘quv mashg‘ulоtida ham butun kurs davоmida ham o‘qitishning
natijalarini rejali tarzda kuzatib bоrish. Kurs оxirida test tоpshiriqlari yoki yozma ish variantlari
yordamida tinglоvchilarning bilimlari bahоlanadi.
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” fanini o‘qitish jarayonida kоmpyuter
texnоlоgiyasidan, “Exce1” elektrоn jadvallar dasturlaridan fоydalaniladi. Ayrim mavzular
bo‘yicha talabalar bilimini bahоlash test asоsida va kоmpyuter yordamida bajariladi. “Internet”
tarmоg‘idagi rasmiy iqtisоdiy ko‘rsatkichlaridan fоydalaniladi, tarqatma materiallar
tayyorlanadi, test tizimi hamda tayanch so‘z va ibоralar asоsida оraliq va yakuniy nazоratlar
o‘tkaziladi.
Asоsiy qism: Fanning uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi
Asоsiy qismda (ma’ruza) fanni mavzulari mantiqiy ketma-ketlikda keltiriladi. Har bir mavzuning
mоhiyati asоsiy tushunchalar va tezislar оrqali оchib beriladi. Bunda mavzu bo‘yicha talabalarga
DTS asоsida yetkazilishi zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalar to‘la qamrab оlinishi kerak.
Asоsiy qism sifatiga qo‘yiladigan talab mavzularning dоlzarbligi, ularning ish beruvchilar
talablari va ishlab chiqarish ehtiyojlariga mоsligi, mamlakatimizda bo‘layotgan ijtimоiy-siyosiy
va demоkratik o‘zgarishlar, iqtisоdiyotni erkinlashtirish, iqtisоdiy-huquqiy va bоshqa
sоhalardagi islоhatlarning ustuvоr masalalarini qamrab оlishi hamda fan va texnоlоgiyalarning
so‘ngti yutuqlari e’tibоrga оlinishi tavsiya etiladi.
ASOSIY QISM
Ma’ruza mashg‘ulotlari
3-SEMESTR
1- Davlat geodezik to‘rlari (2 soat).
Davlat geodezik to‘rlari haqida umumiy tushuncha. Joylarda davlat geodezik punktlari
tarmoqlarini belgilash. Davlat balandlik geodezik to‘rlari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
2- Avtomobil yo‘llarini qidiruvida yer usti fototopografik va aerotasvir olish. Tasvir olish
asboblari (2 soat).
Yer usti fototopografik va aerofoto tasvir olish. Elektron taxeometrlar. Taxeometrik tasvir olish.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
3- Avtomobil yo‘llarini qidiruvda yerning sun’iy yo‘ldoshlari yordamida tasvir olish (2
soat).
Yer usti lazerli skanerlar va topografik tasvir olish. Yerning sun’iy yo‘ldoshlar yordamida
tasvirga olish.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
4- Avtomobil yo‘llarini topografik xaritada trassalash (2 soat).
Avtomobil yo‘llarini topografik xaritada trassalash. Trassalash usullari. Trassalashda dala
topografo-geodezik ishlar. Dalada trassalash ishlariniig bajarish ketma-ketligi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
5 - Avtomobil yo‘llari trassasi bo‘ylab teodolit va nivelirda bajariladigan ishlar (2 soat).
Avtomobil yo‘li piket nuqtalarini nivelirlash. Piketaj daftarchasini to‘ldirish. Kameral ishlar.
Trassaning to‘grilar va egrilar qaydnomasini hisoblash. Trassa bo‘ylama va ko‘ndalang
kesimlarini tuzish.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
6- Avtomobil yo‘llari trassasi bo‘ylab geometrik nivelirlash ishlari mohiyati (2 soat).
Yuzalarni geometrik nivelirlash mazmuni va turlari. Yuzalarni kvadratlar tuzib nivelirlash.
Geometrik nivelirlash usuli bnlan tasvir olishning dala va kameral ishlari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
7- Avtomobil yo‘llarini qurishdagi rejalash ishlari (2 soat).
Avtomobil yo‘llari va yo‘l inshootlarini qurishdagi geodezik ishlar. Rejalash elementlari va
rejalash ishlari. Kommunikatsiya tarmoqlarini rejalash.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
8- Yo‘l egriliklari va egrilarni batafsil rejalash (2 soat).
Yo‘l egriliklari va egrilarni batafsil rejalash xaqida umumiy tushunchalar. Gorizontal egrilarni
batafsil rejalash. Vertikal egrilarni batafsil rejalash. Doiraviy egrilarni batafsnl rejalash. Yo‘l
poyini rejalash va grunt ishlarining xajmini hisoblash.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
9- Avtomobil yo‘llaridagi suv o‘tkazuvchi inshootlarni qidiruvidagi geodezik ishlar (2 soat).
Avtomobil yo‘llaridagi suv o‘tkazuvchi inshootlar haqida ma’lumotlar. Gidrometrik
stantsiyalardagi suv o‘lchash postlari, morfostvor va gidrostvorlar haqida umumiy tushunchalar.
Daryo oqimining sarfini xisoblash. Ko‘prik o‘tish joylarining qidiruv ishlari tarkibi. Ko‘prik
o‘tish joylarining loyiha elementlari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
10- Ko‘priklar va suv o‘tkazuvchi inshootlarning rejalash to‘rlari va rejalash ishlari (2
soat).
Ko‘priklar va suv o‘tkazuvchi inshootlarning rejalash to‘rlari. Ko‘priklarning yo‘l o‘tkazuvchi
inshootlarining markaziy tayanch ustunlarini rejalash. Avtomobil yo‘llarini qurishdagi rejalash
ishlari. Yo‘l egriliklari va gorizontal egrilarni rejalash. Yo‘l poyini rejalash va grunt ishlari
xajmini hisoblash.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
11- Aeroportlarni qidiruv — loyihalash va qurishdagi geodezik ishlar (2 soat).
Aeroportlarni qidiruvidagi geodezik ishlar tarkibi va vazifalari. Aeroport maydonlarini planli balandlik asosini yaratish. Aeroport xududini topografik tasvirga olish. Aeroport maydonlarini
rejalash ishlari. Grunt massasini yotqizishdagi rejalash ishlari va aerodromlarni planirovkasi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
12- O‘lchash ishlarining xatoliklari va nazariyasi (2 soat).
O‘lchash xatoliklari va ularni turlari. Joyida chiziq o‘tkazish va chiziq o‘lchash. Chiziq o‘lchash
asboblari va ularni turlari.O‘lchash xatoliklarining klassifikatsiyasi. Tasodifiy xatoning
xususiyati. Arifmetik o‘rta. O‘rta kvadratik xato. Chekli va nisbiy xato. O‘lchangan miqdorlar
funktsiyasining o‘rta kvadratik xatosi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
13- Bajarilgan ishlarning geodezik nazorati va texnika xavfsizligi (2 soat).
Texnika xavfsizligi va atrof muhitni himoyalash va trassada geodezik asboblar bilan ishash.
Avtomobil yo‘llarini qurish jarayonidagi va bajarilgan ishlarni qabul qilishdagi geodezik
nazoratning mazmun va mohiyati. Avtomobil yo‘llarini qidiruv - loyihalash va qurishda texnika
xavfsizligi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnоlоgiyalari: dialоgik yondоshuv, muammоli ta’lim. bumerang,
3x3usuli, munоzara, o‘z-o‘zini nazоrat.
4-SEMESTR
14- “Avtomobil yo‘llarini loyihalash” fanining mazmuni, predmeti va metodi (2 soat).
“Avtomobil yo‘llari to‘grisida" gi qonun. Avtomobil yo‘llari bo‘yicha chiqayotgan O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining qonun va farmonlari. Avtomobil yo‘llarini
O‘zbekiston Respublikasini rivojlanishida tutgan o‘rni. Avtomobil yo‘llarida harakatlanuvchi
transport vositalari. Avtomobil yo‘llarini tasniflanishi. Avtomobil yo‘llarini ma’muriy va
madaniy, iqtisodiy jihatdan tutgan o‘rniga qarab tasniflanishi. Avtomobil yo‘llarining funksional
tafsiflanishi. Avtomobil yo‘llarini loyihalash uchun me’yorlar. Avtomobil yo‘llarini
loyihalashning zamonaviy me’yorlari. Hisobiy tezliklar.
15- Avtomobil yo‘llarmming asosin elementlari (2 soat).
Avtomobil yo‘llarining asosiy elementlari. Avtomobil yo‘llarining rejadagi elementlari. Yo‘l o‘q
chizig‘ini o‘tkazish. Egrining elementlari. Uzayish koeffitsienti.
16- Avtomobil yo‘llarining ko‘ndalang kesimi va elementlari (2 soat).
Yo‘lning ko‘tarma va o‘ymadagi ko‘ndalang kssimi. Avtomobil yo‘llarining ko‘ndalang kesimi
va elementlari. Yonariqlar. Ko‘ndalang kesimlarda yo‘l elementlariga qo‘yiladigan talablar.
Avtomobil yo‘llarining bo‘ylama kesimi va uning elementlari.
17-Avtomobillarning yo‘ldagi xarakatlanishi va transport oqimlari (2 soat).
Avtomobilning yo‘lda harakaglanishi. Avtomobilga ta’sir etuvchi qarshilik kuchlari.
Avtomobilning dinamik xarakteristikalari. Yo‘llardagi transport oqimi va xarakatlanish
tartnblari. Transport okimining xolati. Avtomobillar oqimn harakatlanish tartiblarining tavsiflari.
Transport oqimlari matematik modellashtirish. Yo‘lning o‘tkazish qobiliyati.
18-Avtomobilning tormozlanishi (2 soat).
Yo‘llardagi hisobiy ko‘rinish masofasi. Yo‘llardagi ko‘rinishlikni aniqlash va ularni sxemalari.
Xavfsiz harakatni ta’minlash uchun ko‘rinishlik masofasini aniqlash. To‘siq oldidagi va qaramaqarshi harakat uchun ko‘rish masofasi. Yondan ko‘rnnish.
19-Avtomobil yo‘llarining rejadagi egrilari (2 soat).
Avtomobillarni egri uchastkalarda harakatlanishi va ularga ta’sir etuvchi kuchlar. Ko‘ndalang
kuch koeffitsienti. Gorizontal egrilarni radiuslarini aniqlash. O‘tish egrilari. Egrida qatnov
kismni kengaytnrish. Virajlar. Rejadagi egrilarda ko‘rinishni ta’minlash.
20-Loyihalashda hisobga olinadigan asosiy tabiiy omilllar (2 soat).
Yo‘l poyini namlanish manbalari. Yo‘l poyini suv-issiqlik tartibi. Yo‘l iqlim mintaqalari.
O‘zbekiston hududini yo‘l iqlim rayonlariga bo‘linishi. Relefni murakkablik darajasi va uni yo‘l
o‘q chizig‘i o‘tkazishga ta’siri. Yo‘l poyi qirg‘og‘ini ko‘tarishga qo‘yiladigan talablar.
21-Yer usti va yer ostidagi suv chetlatgich inshootlarining tizimi (2 soat).
Yo‘l poyi yon ariqlarni loyihalash. Yon ariqlarini ko‘rinishi. Tepa ariqlar. Zovurlarni hisoblash.
Yer osti suvlarini chetlatish. Zovurlarni turlari.
22-Kichik suv o‘tkazgich inshootlarinn loyihalash (2 soat).
Umumiy ma’lumotlar. Kichik suv inshootlari turlari. Yer usti suv oqimlarning turi. Kichik suv
xavzalarida jala suvlarning hajmini va sarfini aniqlash. Kichik suv havzalaridan erib oqadigan
qor suvlari oqimini hisoblash. Quvurni tuynugini hisoblash. Quvurni ishlash tartibi.Kichik
ko‘priklar tuynuklarini va balandligini hisoblash.
23-Bo‘ylama kesimni loyihalash (2 soat).
Avtomobil yo‘llarining bo‘ylama kesimini loyihalash tamoyillari. Optimallik mezonlari.
Bo‘ylama kesimni an’anaviy loyihalash texnikasi. Loyiha chizig‘ini o‘tkaznsh usullari.
Bo‘ylama kesimni loyihalashni ketma- ketligi. Vertikal egrilar.
24-Avtomobil yo‘llarining kesishishi va tutashuvi (2 soat).
Avtomobil yo‘llarining bir sathda kesishuvlarini loyihalash bo‘yicha umumiy qoidalar.
Yo‘llarining bir sathda kesishuvini loyihalashga bo‘lgan talablar. Kesishish sxemasini tanlash
grafigi. Halqasimon kesishuvlar. Avtomobil yo‘llarining har xil sathda kesishuvlarini loyihalash.
Har xil sathda kesishuvlar elementlari. Transport kesishmalarini loyihalashda kesishish sharoitini
tahlili. Transport kesishmalarining o‘tkazuvchanlik qobiliyati. Avtomobil yo‘llarining temir
yo‘llar bilan kesishuvi. Avtomobil yo‘llarini kesishuv joylarini landshaft bilan uyg‘unlashuvi va
arxitekturaviy yechimlar.
25-Yo‘l poyini loyihalash (2 soat).
Yo‘l poyining elementlari. Yo‘l poyi turg‘unligiga qo‘yiladigan talablar. Gruntlarni yo‘l poyida
joylashuvi. Ko‘tarma va o‘ymalarni deformatsiyalari. Yo‘l poyi gruntlarining zichlanishiga
qo‘yilgan talablar Tog‘ yon bag‘rida ko‘tarmaga ta’sir etuvchi kuchlar.Bo‘sh asoslardagi yo‘l
poyi turg‘unligi. Yo‘l poyi yon bag‘irlarining turg‘unligi.
26-Yo‘l to‘shamasini loyihalash (2 soat).
26.1. Yo‘l to‘shamalari haqida umumiy ma’lumotlar. Yo‘l to‘shamalarining konstruktiv
qatlamlari. Yo‘l to‘shamalarining asosiy turlari. Andozaviy yo‘l to‘shamalari haqida tushuncha.
Yo‘l to‘shamalarini loyihalashning asosiy printsiplari (2 soat).
26.2. Gruntlar va yo‘l to‘shamasi konstruktiv qatlamlari materiallarining mustahkamlik
tavsiflari. Nobikr yo‘l to‘shamalarini hisoblash. Yo‘l to‘shamasiga tushadigan yuklamalar.
Nobikr yo‘l to‘shamalarining mustahkamligi. Talab etilgan elastiklik modulini aniqlash. Nobikr
yo‘l to‘shamalarini chegaraviy elastik egilish, siljish, hamda egilishdagi cho‘zuvchi
kuchlanishlarga tekshirish (2 soat).
26.3. Yo‘l to‘shamasidagi zax qochiruvchi qatlamlarning qalinligini hisoblash. Yo‘l
to‘shamalarini muzlashga bardoshligini hisoblash. Bikr yo‘l to‘shamalari va asoslarini hisoblash.
Bikr yo‘l to‘shamalarini qo‘llanish sohasi va asosiy turlari hisoblash. Bikr yo‘l to‘shamalariga
qo‘yiladigan umumiy talablar. Bikr yo‘l to‘shamalarini ishlash xususiyatlari. Bikr yo‘l
to‘shamalarini hisoblashning asosiy qismlari (2 soat).
5-SEMESTR
27-Serjar joylarda yo‘llarni loyihalash (2 soat).
Tuproqlarni nurashi va jarliklarni hosil bo‘lishi. Jarliklarda yo‘l o‘q chizig‘ini o‘tkazish. Jarli
yerlarni mustahkamlash. Jarliklarni kesib o‘tish joyida to‘gonlar qurish.
28-Karst jarayonli yerlarda yo‘llarni loyihalash (2 soat).
Karst jarayonlarini paydo bo‘lish sabablari va uni aniqlash usullari. Karst jarayonli yerlarda yo‘l
o‘q chizig‘ini o‘tkazish, yo‘l poyini loyihalashga bo‘lgan talablar.
29-Tog‘li joylarning xususiyatlari (2 soat).
Tog‘ yonbag‘rining turg‘unligi. Yo‘llarni tog‘ daryolari vodiylari, yonbag‘irlar bo‘yicha
o‘tkazish, dovon yo‘llari. O‘zbekiston Respublikasi tog‘li yerlarini tabbiy iqlim — sharoiti.
Serpantinalarni loyihalash. O‘zbekiston Respublikasidagi Qamchik va Rezak dovonlari. Tog‘
yo‘llarining ko‘ndalang va bo‘ylama kesimlari. Tunnellar. Tirgak devorlar. Ko‘chkili va
to‘kilmali yerlarda yo‘llarni loyihalash. Yo‘llarni qor ko‘chkilaridan himoya qilish. Sel
oqimlarini kesib o‘tish joylarini loyihalash. Seysmik hududlarda avtomobil yo‘llarini loyihalash
xususiyatlari.
30-Qurg‘oqchil hududlarda yo‘llarni loyihalash (2 soat).
Qurg‘oqchil hududlarning xususiyatlari. Sun’iy sug‘oriladigan hududlarda yo‘llarni loyihalash.
Yo‘l o‘q chizig‘ini o‘tkazish. Yo‘l poyini belgisini aniqlash. Ko‘ndalang kesimni loyihalash.
31-Sho‘rxok yerlarda yo‘llarni loyihalash (2 soat).
Sho‘rlangan hududlarning xususiyatlari. Gruntlarni sho‘rlanish darajasi bo‘yicha tasniflanishi.
Sho‘rlangan gruntlarni yo‘l poyida ishlatish. Yo‘l poyini loyihalashning o‘ziga hosligi.
32-Qum saxrolarida yo‘llarni loyihalashning o‘ziga xos xususiyatlari (2 soat).
Ko‘chma qumli yerlarda yo‘llarni loyihalash. Oddiy va murakkab shamollar chambaragi. Yo‘l
o‘q chizig‘ini o‘tkazish. Qumli yerlarda yo‘l poyini loyihalash.
33-Avtomagistrallarni loyihalash xususiyatlari (2 soat).
Avtomagistrallarga qo‘yiladigan talablar. Avtomagistrallarning ko‘ndalang kesimlari.
Harakatlanishga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha tadbirlar. Avtomagistrallarda ko‘kalamzorlashtirish.
Avtomagistrallarni obodonlashtirish va jihozlash loyihasi.
34-Ko‘prikli o‘tish joylarini loyihalash (4 soat).
34.1. Ko‘prikli o‘tish joylari to‘grisida umumiy ma’lumotlar. Katta ko‘prikli o‘tish joyini turlari.
Ko‘prikli o‘tish joyini loyihalashning asosiy qoidalari. Daryolar haqida umumiy ma’lumotlar.
Daryolarni suv bilan ta’minlanish bo‘yicha turlari, Ko‘prikli o‘tish joylarini loyihalashda
gidrologik hisoblashlar. Gidrologik hisoblash printsiplari. Maksimal suv sarfini analitik va
grafoanalitik bashorat qilish. Morfometrik hisoblashlar (2 soat).
34.2. Katta va o‘rtacha ko‘priklarning tuynuklarini hisoblash. Ko‘priklarni tuynuklarini
hisoblashni asosiy qoidalari. Daryo o‘zanlarini tabiiy deformatsiyalarini hisobga olish. Ko‘prik
ostidagi yuvilishlar. Umumiy va mahalliy yuvilishlar. Ko‘prikka kelish yo‘llari va boshqarish
(rostlash) inshootlarini loyihalash. Qayir ko‘tarmalarini loyihalash. Daryolarni ko‘priklar yonida
rostlash. Suvni izga soluvchi inshootlar. Ko‘prikli o‘tish joylarida qidiruvlarning vazifalari va
tarkibi (2 soat).
35-Avtomobil yo‘llarini loyihalash qidiruv ishlari (4 soat).
35.1. Avtomobil yo‘llarini loyihalashda loyihaviy yechimlarni baholash. Loyihaviy yechimlarni
baholash uchun ko‘rsatkichlar tizimi. Yo‘lning o‘tkazuvchanlik qobiliyati. Loyiha qidiruv
ishlarining zamonaviy texnologiyalari (2 soat).
35.2. Loyihalash boskichlari. Texnnk - iktisodiy kidiruvlar. Yo‘l kurilishini texnik - iqtisodiy
asoslash. Avtomobil yo‘llari variantlarini taqqoslash. Kelajakdagi harakat miqdorini asoslash.
Avtomobil yo‘llarini loyihalashning bosqichlari. Loyiha tarkibi. Avtomobil yo‘llarini
loyihalashni tashkil etish. Loyiha qidiruv ishlarini turlari, loyihalash bosqichlari. Loyiha tarkibi
va uni taxt qilish.
Avtomobil yo‘llarini qidiruv partiyasi ishini tashkil etish (2 soat).
36-Avtomobil yo‘llarini ta’mirlash va rekonstruktsiya qilishda qidiruv va loyihalash ishlari
(4 soat).
36.1. Avtomobil yo‘llarini rekonstuktsiya qilishning o‘ziga xosligi. Avtomobil yo‘llarini
ta’mirlash va rekonstuktsiya qilishni asoslash. Rekonstruktsiya qilinayotgan avtomobil yo‘lidagi
harakat miqdorini bashorat qilish. Yo‘llarni ta’mirlash va rekonstrukiya qilishdagi qidiruvlar.
Yo‘llarni ta’mirlash va rekonstruktsiya qilish loyihalarini ishlab chiqishning o‘ziga xosligi.
36.2. Avtomobil yo‘llarini rejada ta’mirlash va rekonstruktsiya qilish. Avtomobil yo‘llarini
bo‘ylama kesimla ta’mirlash va rekonstruktsiya kilish. Avtomobil yo‘llarini ta’mirlash va
rekonstruktsiya kilishda yo‘l poyini loyihalash. Ta’mirlash va rekonstruksiya qilishda mavjud
yo‘l to‘shamalarini kuchaytirish (2 soat).
37-Avtomobil yo‘llari va undagn inshootlarni loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish (2
soat).
Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish asoslari fanining asosiy vazifalari. O‘zbekiston
Respublikasida loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish bo‘yicha olib borilayotgan ishlar va
tajribalar. Avtomatlashgan loyihalash tizimnning ta’minlash vositalari. Avtomobilь yo‘llarini
loyihalashda ko‘llaniladngan zamonaviy dasturlar hakida ma’lumot (AutoCAD, CorelDRAW,
CREDO, Robur, GIP, PLATEIA, PYTHAGORAS, MX Road, IndorCAD/Road). AutoCAD
dasturi va uning imkoniyatlari. CorelDRAW dasturi imkoniyatlari va unda loyiha chizmalarini
tayyorlash.
38-CREDO kompleks dasturi yordamida yo‘llarnn loyixalash (2 soat).
CREDO kompleks dasturining bajaradigan imkoniyatlari. Kompleks dasturning tuzilishi.
CREDO kompleks dasturidan foydalanib, yo‘l rejasi, bo‘ylama kesimi, ko‘ndalang kesimn va
yo‘l to‘shamaparini avtomatlashgan loyihalash texnologiyasi.
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” fani bo‘yicha ma’ruza mashg‘ulоtining
kalendar
tematik rejasi
№
Mavzular nоmi
3-semestr
Sоat
1
Davlat geodezik to‘rlari.
2
2
Avtomobil yo‘llarini qidiruvida yer usti fototopografik va
aerotasvir olish. Tasvir olish asboblari.
2
3
Avtomobil yo‘llarini qidiruvda yerning sun’iy yo‘ldoshlari
yordamida tasvir olish.
2
4
Avtomobil yo‘llarini topografik xaritada trassalash.
2
5
Avtomobil yo‘llari trassasi bo‘ylab teodolit va nivelirda
bajariladigan ishlar.
2
6
Avtomobi
l yo‘llari
trassasi
bo‘ylab
geometrik
nivelirlas
h ishlari
mohiyati.
2
7
Avtomobil yo‘llarini qurishdagi rejalash ishlari.
2
8
Yo‘l egriliklari va egrilarni batafsil rejalash.
2
9
Avtomobil yo‘llaridagi suv o‘tkazuvchi inshootlarni qidiruvidagi
geodezik ishlar
2
10
Ko‘priklar va suv o‘tkazuvchi inshootlarning rejalash to‘rlari va
rejalash ishlari
2
11
Aeroportlarni qidiruv — loyihalash va qurishdagi geodezik ishlar. 2
12
O‘lchash ishlarining xatoliklari va nazariyasi.
2
13
Bajarilgan ishlarning geodezik nazorati va texnika xavfsizligi.
2
3-semestr bo‘yicha jami
26
4-SEMESTR
14
“Avtomobil yo‘llarini loyihalash” fanining mazmuni, predmeti va
metodi
2
15
Avtomobil yo‘llarmming asosin elementlari
2
16
Avtomobil yo‘llarining ko‘ndalang kesimi va elementlari
2
17
Avtomobillarning yo‘ldagi xarakatlanishi va transport oqimlari
2
18
Avtomobilning tormozlanishi
2
19
Avtomobil yo‘llarining rejadagi egrilari
2
20
Loyihalashda hisobga olinadigan asosiy tabiiy omilllar
2
21
Yer usti va yer ostidagi suv chetlatgich inshootlarining tizimi
2
22
Kichik suv o‘tkazgich inshootlarinn loyihalash
2
23
Bo‘ylama kesimni loyihalash
2
24
Avtomobil yo‘llarining kesishishi va tutashuvi
2
25
Yo‘l poyini loyihalash
2
26
Yo‘l to‘shamasini loyihalash
6
26.1
Yo‘l to‘shamalari haqida umumiy ma’lumotlar
2
26.2
Gruntlar va yo‘l to‘shamasi konstruktiv qatlamlari materiallarining
mustahkamlik tavsiflari
2
26.3
Yo‘l to‘shamasidagi zax qochiruvchi qatlamlarning qalinligini hisoblash 2
4-semestr bo‘yicha jami
30
5-SEMESTR
27
Serjar joylarda yo‘llarni loyihalash
2
28
Karst jarayonli yerlarda yo‘llarni loyihalash
2
29
Tog‘li joylarning xususiyatlari
2
30
Qurg‘oqchil hududlarda yo‘llarni loyihalash
2
31
Sho‘rxok yerlarda yo‘llarni loyihalash
2
32
Qum saxrolarida yo‘llarni loyihalashning o‘ziga xos xususiyatlari
2
33
Avtomagistrallarni loyihalash xususiyatlari
2
34
Ko‘prikli o‘tish joylarini loyihalash
4
34.1
Ko‘prikli o‘tish joylari to‘grisida umumiy ma’lumotlar
2
34.1
Katta va o‘rtacha ko‘priklarning tuynuklarini hisoblash
2
35
Avtomobil yo‘llarini loyihalash qidiruv ishlari
4
35.1
Avtomobil yo‘llarini loyihalashda loyihaviy yechimlarni baholash
2
35.2
Loyihalash boskichlari
2
36
Avtomobil yo‘llarini ta’mirlash va rekonstruktsiya qilishda qidiruv
4
va loyihalash
36.1
Avtomobil yo‘llarini rekonstuktsiya qilishning o‘ziga xosligi
2
36.2
Avtomobil yo‘llarini rejada ta’mirlash va rekonstruktsiya qilish
2
37
Avtomobil yo‘llari va undagn inshootlarni loyihalash jarayonlarini
2
avtomatlashtirish
38
CREDO kompleks dasturi yordamida yo‘llarnn loyixalash
2
5-semestr bo‘yicha jami
30
Jami:
86
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” fani bo‘yicha amaliy mashg‘ulоtining
kalendar
tematik rejasi
№
Mavzular nоmi
3-semestr
Sоat
1
Taxeometrik tasvir olish dala jadvalini qayta ishlash.
2
2
Joyning topografik xaritasini chizish
2
3-semestr bo‘yicha jami
4
4-SEMESTR
3
SHNQ 2.05.02-07 AY ga asosan yo‘l elementlarini parametrlarini
belgilash
2
4
Ko‘ndalang kesim elementlarini o‘rganish. Ko‘ndalang kesimni
chizish
4
4.1
Ko‘ndalang kesim elementlarini o‘rganish
2
4.2
Ko‘ndalang kesimni chizish
2
5
Murakkab iqlim sharoitida topografik xaritada yo‘l variantlarini
o‘tkazish
2
6
To‘grilar va egrilar jadvalini tuzish
4
6.1
To‘grilar jadvalini tuzish
2
6.2
Egrilar jadvalini tuzish
2
7
Yo‘l variantlarini taqqoslash
2
8
Yo‘l rejasini loyihalash
2
9
Yo‘l o‘qi bo‘yicha yer belgilarini aniqlash usullari
2
10
Yo‘ldagi ko‘rinishlik masofasini hisoblash
2
11
Quvur tuynugini aniqlash
2
12
Kichik ko‘priklarning tuynuklarini hisoblash va inshootlarning
balandligini aniqlash
2
13
Avtomobil yo‘li atrofidagi shovqin miqdorini aniqlash
2
14
Bo‘ylama profilni setkasini chizish. Nazorat va boshqaruv nuqtalarini
4
belgilash
14.1
Bo‘ylama profilni setkasini chizish
2
14.2
Nazorat va boshqaruv nuqtalarini belgilash
2
4-semestr bo‘yicha jami
30
5-SEMESTR
15
Loyiha chizig‘ini o‘tkazish usullari. O‘rovchi va kesuvchi usulda
loyiha chizig‘ini o‘tkazish
4
15.1
Loyiha chizig‘ini o‘tkazish usullari
2
15.2
O‘rovchi va kesuvchi usulda loyiha chizig‘ini o‘tkazish
2
16
Vertikal egrilarni loyihalash
2
17
Bo‘ylama kesimda suv chetlatish tizimini loyihalash va bo‘ylama
kesimni taxt qilish
4
17.1
Bo‘ylama kesimda suv chetlatish tizimini loyihalash
2
17.2
Bo‘ylama kesimni taxt qilish
2
18
Yo‘l to‘shamasini uchta mezonga va muzlashga bardoshlik bo‘yicha
hisoblash
4
18.1
Yo‘l to‘shamasini uchta mezonga hisoblash
2
18.2
Yo‘l to‘shamasini muzlashga bardoshlik bo‘yicha hisoblash
2
19
Yo‘l to‘shamasi konstruktsiyalarini iqtisodiy tomondan solishtirish
4
19.1
Yo‘l to‘shamasi konstruktsiyalari
2
19.2
Yo‘l to‘shamasi konstruktsiyalarini iqtisodiy tomondan solishtirish
2
20
Ko‘ndalang kesimni murakkab sharoitda loyihalash
2
21
Jamlangan avariyalar koeffitsientlari grafigini tuzish
4
21.1
Jamlangan avariyalar koeffitsientlari
2
21.2
Jamlangan avariyalar koeffitsientlari grafigini tuzish
2
22
Yo‘l to‘shamasini kuchaytirishni hisoblash
2
23
Yo‘llarni ta’mirlash va rekonstruktsiya qilishda yo‘l poyini
ko‘ndalang kesimini loyihalash
4
23.1
Yo‘llarni ta’mirlashda yo‘l poyini ko‘ndalang kesimini loyihalash
2
23.2
Yo‘llarni rekonstruktsiya qilishda yo‘l poyini ko‘ndalang kesimini
loyihalash
2
5-semestr bo‘yicha jami
30
Jami:
64
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” fani bo‘yicha laboratoriya mashg‘ulоtining
kalendar tematik rejasi
№
Mavzular nоmi
Sоat
3-semestr
1
Optik va elektron nivelirlar turlari va ularning qismlarini o‘rganish
2
2
Nivelirlarni tekshirish va sozlash amallarini bajarish.
2
3
Optik va elektron nivelirda geometrik nivelirlash usullarida nisbiy
balandlikni o‘lchash.
2
4
Nivelirlarda piketlar bo‘yicha nisbiy balandlik o‘lchash va nivelirlash
jurnalini to‘ldirish.
2
5
Nivelirlash va piketaj jurnallarini qayta ishlash va trassa bo‘ylama
kesimini chizish.
2
6
Nivelirda geodezik masala yechish. Loyiha balandligini joyiga
ko‘chirish.
2
7
Optik va elektron teodolitlar turlari va ularnnig qismlarini o‘rganish.
2
8
Optik teodolitda gorizontal burchak o‘lchash.
2
9
Optik teodolitda vertikal burchak o‘lchash va rel’yefni qiyaligini
hisoblash.
2
10
Optik teodolitda trigonometrik nivelirlash ishlarini bajarish.
2
11
3-tayanch nuqtadan iborat teodolit yo‘llarini tuzish va abris tuzish.
2
12
Tayanch nuqtalar koordinatalarini hisoblash va joyni planini chiznsh.
2
13
Bitta stantsiyada turib, rel’yef va piket nuktalarning tasvirini olish
(taxeometrik jadval to‘ldirish)
2
14
Taxeometrik jadvalni qayta ishlash va xarita tuzish.
2
15
Turli elektron taxeometrlar turlari va ular bilan ishlash
2
Jami
30
Fan bo‘yicha kurs ishi
Kurs ishi fan mavzulariga taalluqli masalalar yuzasidan talabalarga yakka tartibda tegishli
topshiriq shaklida beriladi. Kurs ishining hajmi, rasmiylashtirish shakli, baholash mezonlari
ishchi fan dasturida va tegishli kafedra tomonidan belgilanadi. Kurs ishi(loyihasi)ni bajarish
talabalarda fanga oid bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga xizmat qilishi kerak.
“Avtomobil yo‘llarini qidiruv va loyihalash” fanidan kurs ishi muayayn mavzu bo‘yicha umumiy
yaxlitlikka ega loyihaviy ish hisoblanadi. Kurs ishi mavzuning dolzarbligi va erishilgan
natijalarning amaliyotga tadbiqi, unnng uslubiy darajasi hamda rasmiylashtirilishnga qarab
baxolanadi. Kurs ishini bajarishning muhim bosqichi rejada belgilangan savollar yoritilishida
o‘zaro nazariy va amaliy aloqadorlikni tahminlashdir. Kurs ishining tarkibiy tuzilishini to‘gri
shakllantirnsh talabaga uning maqsadi va vazifalarini aniq belgilab olish hamda ko‘zlangan
natijaga erishish yo‘llarini, shuningdek, kurs ishini tayyorlash bosqichlarini ketma-ket bajarishga
imkon yaratadi. Kurs ishining tarkibiy tuzilishini to‘g’ri ishlab chiqilishi talabaga izlanishning
oldiga qo‘yilgan maqsad hamda natijalarini aniq ifodalash, fikrlarni mantiqiy bayon etish
uslublari va kurs ishini tayyorlash bosqichlarnni ajratish imkonini beradn.
Kurs ishi talabaning salohiyati hamda fan bo‘yicha chuqur bilim va amaliy ko‘nnkmaga egaligini
namoyon qiladi. Kurs ishida o‘rganiladigan masalalarning nazariy jihatlari, aniqlangan
muammolarini, ko‘yilgan vazifalarni tahlil qilish hamda muammolarni hal etishni ko‘zlagan
holda reja tuziladi va shu asosida bajariladi. Talaba kurs ishini avtomobil yo‘lini loyihalashning
o‘ziga xosligi, xorijiy davlatlarning tajribalaridan foydalanib ishlab chiqadi. Kurs ishini
mavzulari bevosita aniq bir vaziyatni sharoiti uchun beriladi. Har bir talabaga individual
topshiriq berilib, unda loyihalanayotgan yo‘lning texnik toifasi. Harakat miqdori va tarkibi, shu
xududni grunt sharoiti, yo‘lni loyixalash uchun tashib keltiriladigan yo‘l qurilish materiallarini
uzoq yaqinligi keltiriladi. Kurs ishini bajarish uchun me’yoriy xujjatlar, uslubiy ko‘rsatmalar va
adabiyotlar, shuningdek bajarish muddatlari belgilib beriladi.
Kurs ishi biror viloyatdagi A va B punktlari yoki aniq manzillar oralig’idagi turli texnik toifali
avtomobil yo‘llarini loyixalash mavzularida bajariladi.
Kurs ishini ximoya qilishga quyidagi umumiy talablar qo‘yiladi:

tushuntirish matni va chizmalarning to‘liq bo‘lishi ;

chizma va jadvallarni muayayn tizimga keltirilgan holda rasmiylashtirish;

me’yoriy xujjatlardan unumli foydalannsh;

taklif va tavsiyalarni asoslab berish;

fikrni ketma-ketlikda, muayyan izchillikda bayon qilish;

kurs ishini qo‘yilgan talablar bo‘yicha rasmiylashtirish.
Mustaqil ishni tashkil etish shakli va mazmuni
Fan bo‘yicha mustaqil ishlarni tashkil qilishda, fanning mazmun va mоxiyatidan, talabalarga
qo‘yilgan maqsad,vazifadan, xamda mavzuning uziga xоs bo‘lgan xususiyatlarini xisоbga оlish
tavsiya etiladi.
Mustaqil ishni bajarida talabalarni xоxish-ixtiyori bo‘yicha, murabbiy rahbarligida quyidagi
yo‘nalishlarda оlib bоrilishi ko‘zda tutiladi:
O‘qilgan ma’ruzalarning mavzulari bo‘yicha asоsiy va qo‘shimcha adabiyotlardan (darsliklar,
o‘quv qo‘llanmalar) fоydalalib, kengaytirilgan xоlda matn tayyorlash (yozma xоlda);
Mavzulari bo‘yicha tarqatma materiallar, maketlar, yangi pedtexnоlоgiyalar, mul’timediyalar
tayyorlash va ma’ruza qilish;
Maxsus adabiyotlar (mоnоgrafiya, ilmiy jurnallar, fan mazmuniga оid yo‘riqnоmalar va x.о.)
bo‘yicha referatlar, uslubiy qo‘llanmalar yozish;
Tanlangan mavzular va talabalarning ilmiy tekshirish ishlari (TITI) bo‘yicha ilmiy maqоlalar,
referatlar yozish;
Ishlab chiqarish kоrxоnalarida fanning mavzusi bilan bоg‘lik bo‘lgan tadqiqоtlarda ishtirоk etish
va natijalari bo‘yicha referatlar tayyorlash.
“Avtomobil yo‘llarini qidiruvi va loyihalash” fanidan tavsiya etiladigan mustaqil ish
mavzulari.
•Avtomobil yo‘llarinn qidiruv ishlari tarkibi va turlari.
•Qidiruv ishlarining natijalari va ularning ahamiyati.
•Avtomobil yo‘llarini qidiruvida muhandislik geologik qidiruv ishlari
•Muhandis geologik qidiruv ishlarida qo‘llaniladigan zamonaviy texnik vositalar.
•Hududdagi yo‘l qurilish materiallarini qidirish.
•Muhandislik gidrometerialogik qidiruv ishlarining tarkibi.
•Muhandislik gidrometerialogik qidiruv ishlarining texnologiyalari.
•Morfometrik ishlar tarkibi. Gidrometrik ishlar tarkibi.
•Geodezik qidiruv ishlarining yo‘l xo‘jaligidagi axamiyati.
•Avtomobil yo‘llarini qidiruvini an’anaviy va geoaxborot texnologiyalarini va uning taxlili.
•Joynning raqamli modeli. Joyning raqamli modelini yaratish usullari.
•Topografik xarita va plan. Topografik xarita mazmuni va shartli belgilar.
•Geometrik va trigonometrik nivelirlash usullar haqida tushuncha va amaliyotda qo‘llash
•O‘lchash xatoliklari nazariyasi bo‘yncha tushunchalar
•Davlat geodezik tasvir olish to‘rlari va ularning xususiyatlari
•Avtomobil yo‘llarini qidiruvida geodezik tasvir olish asosini yaratish usullari
•Yer usti fototopografik va aerotasvir olishning an’anaviy usullari
•Aerotasvir va yer usti fototopografik tasvirning olishning zamonaviy usullari
•Yer ustuni fototopografik va aerotasvirlarni dishefrovka qilish
•Avtomobil yo‘llarini kidiruvida geoaxborot tizimlar va ularni yo‘l xo‘jaligidagi o‘rni
•Avtomobil yo‘llarini kidiruvida geodezik o‘lchash ishlari va ularni qayta ishlashda
avtomatlashtirilgan vositalar bo‘yicha ma’lumotlar
•Ko‘prik o‘tish joylarida geodezik-gidrologik o‘lchash ishlarining tartibi
•Avtomobil yo‘lini loyihalashda dala ishlarini tashkil qilishdagi geodezik ishlar
•Yo‘l qurilishida bajariladigan geodezik rejalash ishlarini bosqichlari
•Avtomobil yo‘llari, yo‘l elementlari va ularni toifalar bo‘yicha taxlili
•Avtomobil yo‘llari va yo‘l inshootlarini qidiruv - loyihapashdagi geodezik ishlarining
xususiyatlari
•Avtomobil yo‘llari va yo‘l inshootlarini qidiruvdagi geodezik ishlar
•Avtomobil yo‘llarini qurishda loyixa balandligini joyiga ko‘chirish
•Avtomobil yo‘llarini qurishdagi rejalash ishlarining tarkibi
•Avtomobil yo‘l egriliklari va ularni turlari
•Ko‘prik o‘tish joylarini qidiruv va kurishdagi geodezik ishlar
•Ko‘prik o‘tish joylarini qidiruvi va qurishdagi gidrologik ishlaridagi geodezik o‘lchashlar
•Aeroportlarni qidiruv va loyixalashdagi geodezik ishlar tartibi
•Aeroportlarni qurishda loyixa balandligini joyiga ko‘chirish
•Geodezik o‘lchash ishparini baholash, ijroya tasvir olish va o‘lchash ishlarini bajarishdagi
texnika xavfsizligi bo‘yicha ma’lumotlar
•Eleetron teodolit turlari, tasnifi, tuzilishi va qismlar
•Elektron teodolitlarda ishlash tartibi
•Taxeometrik tasvir olishning an’anaviy usullari
•Taxeometrik tasvir olishning zamonaviy usullari
•Elektron va lazerli nivelir turlari, tasnifi, tuzilishi va qisimlari
•Elektron nivelirda nisbiy balandliklarini o‘lchash tartibi
•Elektron nivelirni sozlash va ish xolatiga keltirish
•Trassani loyixalashda geodezik masalalar va ularnnng yechimi
•Avtomobil yo‘llarini kidiruvda texnika xavfsizligi

Elektron taxeometrlar va ularning texnik ko’rsatkichlari va ularda ishlash tartibi.

O’zbekiston Respublikasi avtomobil yo’llarining rivojlanishi bo’yicha hukumat qarorlari
o’rganish.

O’zbekiston Respublikasi avtomobil yo’llarining rivojlanishi bo’yicha hukumat
farmoyishlarini o’rganish.

Avtomobil yo’llarini tasniflanishi.

Avtomobil yo’llarini ma’muriy va madaniy, iqtisodiy jihatdan tutgan o’rniga qarab
tasniflanishi.

Avtomobil yo’llarining funksional tasniflanishi.

Avtomobil yo’llarini loyihalash uchun me’yorlar.

Hisobiy tezliklar.

Avtomobil yo’llarini O’zbekiston Respublikasini rivojlanishida tutgan o’rni.

Avtomobil yo’llarida harakatlanuvchi transport vositalari.

Avtomobil yo’llari xaqidagi qonunni o’rganish.

Yo’llarni loyihalashga oid me’yoriy xujjatlarni o’rganish.

Avtomobil yo’llarini loyixalashning zamonaviy me’yorlari.

Xorijiy davlatlarda avtomobil yo’llarining tasniflanishi.

Yo’llarda ko’rinish masofasini aniqlash.

Virajlar hamda ularni loyihalash usullari.

Trassa yo’nalishini tanlashni asosiy qoidalari.

Drenajlar.

Yer osti suvlarini chetlatish.

Yo’l poyini ustuvorligini ta’minlash usullari.

Yo’llarni loyihalashda atrof muhit bilan uyg’unlashuvini hisobga olish.

Turli sathdagi kesishuvlarni loyihalash.

Nobikr yo’l to’shamalarini loyihalash tamoyillari.

Yo’l mintaqasidagi yer usti suvlarini chetlatish.

Bikir yo’l to’shamalarini loyihalash.

Avtomobil yo’llarini toifalari.

Yo’llardagi hisobiy ko’rinish masofasi.

Yo’llardagi ko’rinishlikni aniqlash va ularni sxemalari.

Xavfsiz xarakatni taminlash uchun ko’rinishlik masofasini aniqlash.

Avtomobillarni egri uchastkalarda harakatlanishi va ularga tasir etuvchi kuchlar.

Ko’ndalang kuch koeffitsienti.

Gorizontal egrilarni radiuslarini aniqlash.

O’tish egrilari.

Yo’l poyini namlanish manbalari.

Yo’l poyini suv-issiqlik tartibi.

Yo’l iqlim mintaqalari.

Relefni murakkablik darajasi va uni yo’l o’q chizig’i o’tkazishga tasiri.

Avtomobil yo’llarini arxitekturaviy landshaftli loyihalash

Suniy sug’oriladigan yerlarda yo’l poyini loyihalash uslublari.

Botqoqliklarda yo’llarni loyihalashni o’ziga xosliklari.

Qumli joylarda yo’llarni loyihalash.

Sho’rlangan xududlarda yo’llarni loyihalashning o’ziga xosliklari.

Tog’li joylarda yo’llarni loyihalash.

O’zbekiston avtomobil yo’llaridagi serpantinalarni taxlili.

Ochiq suv oqimlarini kesib o’tish usullari.

Tog’ yonbagirlaridagi yo’l poyining ustivorligi.

Yo’llarni tog daryolari vodiylari, yonbagirlar bo’yicha o’tkazish, dovon yo’llari.

O’zbekiston Respublikasi tog’li yerlarini tabbiy iqlim — sharoiti.

Serpantinalarni loyihalash.

O’zbekiston Respublikasidagi Qamchik va Rezak dovonlari.

Tor yo’llarining ko’ndalang va bo’ylama kesimlari.

Tunnellar.

Tirgak devorlar.

Ko’chkili va to’kilmali yerlarda yo’llarni loyihalash.

Sel oqimlarini kesib o’tish joylarini loyihalash.

Seysmik hududlarda avtomobil yo’llarini loyihalash xususiyatlari

Qordan ximoyalash inshootlari.

Ko’chkilardan ximoyalash inshootlari.

Tirgak devorlar.

Yarim ko’priklar.

Estakadalar.

Ko’prik osti deformatsiyalari sababi.

O’zan deformatsiyalari.

Boshqarish (rostlash) inshootlarini loyihalash.

Suvni izga soluvchi inshootlarni aniqlash.

Ko’prikli o’tish joylarini texnik qidiruvi.

Ko’prikli o’tish joyini aniqlash.

Avtomagistrallarni loyixalashning o’ziga xosliklari.

Avtomobil yo’llarini loyihalashda qidiruv ishlari.

Avtomobil yo’llarini rekonstruktsiya qilishdagi qidiruv ishlari.

CorelDRAW dasturida yo’l to’shamasi ko’ndalang kesimini chizmasini chizish.

AutoCAD dasturida yo’l bo’ylama kesimi chizmasini chizish.

AutoCAD dasturida yo’l ko’ndalang kesimi chizmasini chizish.

CREDO-MIX tizimida joynnng raqamli modelini tuzish.

CREDO-MIX tizimida yo’l rejasini loyihalash.

CREDO-CAD tizimida I-toifali yo’l bo’ylama kesimini loyihalash.
Dasturning infоrmatsiоn uslubiy ta’minоti
Mazkur fanni o‘qitish jarayonida ta’limning zamоnaviy metоdlari, pedagоgik va axbоrоtkоmmunikatsiya texnоlоgiyalari qo‘llanilishi nazarda tutilgan.
– Nivelirlash bo‘limiga tegishli ma’ruza darslarida zamоnaviy kоmpyuter texnоlоgiyalari
yordamida prezentatsiоn va elektrоn-didaktik texnоlоgiyalaridan;
– Teоdоlitni sinash va sоzlash, vertikal dоira nоl o‘rnini aniqlash, nivelirni sinash va sоzlash
mavzularida o‘tkaziladigan amaliy mashg‘ulоtlarda aqliy xujum, guruxli fikrlash pedagоgik
texnоlоgiyalaridan;
– Tоpоgrafik xarita va planlar bilan ishlash, masоfa o‘lchash asbоblarini tuzilishini o‘rganish va
ular bilan jоyda ishlash, teоdоlitni tuzilishini o‘rganish va ular bilan jоyda ishlash, nivelirni
tuzilishini o‘rganish va ular bilan jоyda ishlash mavzularida o‘tkaziladigan tajriba
mashg‘ulоtlarida kichik guruxlar musоbaqalari, guruxli fikrlash pedagоgik texnоlоgiyalarini
qo‘llash nazarda tutiladi.
Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari
Semestr bo‘yicha talabalar bilimini baholash turlaridagi taqsimoti. Fan yo‘nalish bo‘yicha
quyidagicha taqsimlanadi.
Fanning
nomi
Ta’lim
yo‘nalishi
Jami
Laboratoriya Amaliy
Mustaqil
Kurs Semestrlar Ma’ruza
mashg‘loti
mashg‘uloti ta’lim
5340600- Yo‘l
“Avtomobil
muhandisligi
yo‘llarini
(avtomobil
2
qidiruvi va
yo‘llari
loyihalash”
ekspluatatsiyasi)
3-5
86
30
64
206
Ma’ruza (shu jumladan muammoli, tarqatma materiallar asosida), amaliy va laboratoriya
mashg‘uloti soatlaridan iborat bo‘lib ON va YaN baholarining taqsimoti quyidagicha bo‘lishi
tavsiya etiladi.
Reyting baholarining baholash shakllari bo‘yicha taqsimoti (2-semestr uchun)
Semestrlar Baholash shakllari
Oraliq baholash- 5 baho
Yakuniy5 baho
386
I-ON
II-ON
Ma’ruLaboraMa’ruLaboraAmaliy
Amaliy
Mustaqil za
Mustaqil 5 baho
za
toriya
toriya
ta’lim
ta’lim
(test)
3-semestr
+
+
+
+
+
+
+
+
4-semestr
+
+
-
+
+
+
-
+
5-semestr
+
+
-
+
+
+
-
+
Jami:
5 baho
5 baho
5 baho
1 ta oraliq nazorat topshiriqlari 2-semestrda 18 soat ma’ruza, amaliy va laboratoriya
mashg‘ulotlari o‘tkazilgandan so‘ng test yoki og‘zaki shaklida o‘tkazish tavsiya etiladi.. Oraliq
nazorat topshiriqlariga har bir talaba amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarning hisobotlarini
topshirish jarayonidagi muloqot paytida og‘zaki ko‘rinishda javob berishi mumkin. Oraliq
nazorat uchun belgilangan mustaqil ish topshiriqlari bajariladi.
1-oraliq nazoratini sababsiz topshirmagan va 2 baho olgan talabaga yakuniy nazoratini topshirish
kunigacha bo‘lgan muddatda, 1-oraliq nazoratini topshirishga ruxsat beriladi. Ma’ruza, amaliy,
laboratoriya mashg‘ulotlari va mustaqil ishlarini bajarish jarayonida olingan baholarni o‘rta
arifmetik qiymati xisoblanadi. Ushbu olingan o‘rtacha qiymat oraliq nazoratdan o‘tish bahosi
xisoblanadi. Oraliq nazoratlar o‘tkazilib, baholangandan so‘ng barcha baholarni o‘rta arifmetik
qiymati xisoblanadi. Ushbu olingan natija yakuniy nazorat kirish bahosi xisoblanadi. Yakuniy
nazorat olingan natija talabaning o‘zlashtirish ko‘rsatkichini belgilaydi.
Yakuniy nazorat test shaklida o‘tkazish tavsiya etiladi.
Oraliq va yakuniy savollar banki ilovaga muvofiq o‘quv mashg‘ulotlari boshlanganda talabalar
ixtiyoriga yetkaziladi.
Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati
Asosiy adabiyotlar
1.Tulaganov A.X., Qayumov N.T. “Muhandislik geodeziyasi”. “Complex Print”., Toshkent.20I9. -246 b.
2.Tulaganov A.X., Mirzayeva Z.M. “Muhandislik geodeziyasi”. “Iqtisod- moliya”., Toshkent2019. -143 b.
3.Schofitld W and Breach M.Engineering Surveying, Sixth edition. EI Sevier. 2013.-637 p.
4.V.F.Babkov, O.V.Andreev “Avtomobil yo‘llarini loyixalash” A.R.Qodirova tomonidan
mualliflashtirilgan tarjima. 1 va 11 kism. Toshkent. 2001.2004.
5.V.F.Babkov, O.V.Andreyev “Avtomobil yo‘Ilarini qidiruv va loyihalash” 1- qism. Toshkent -
2014 yil. 526 b.
6.V.F.Babkov. O.V.Andreyev “Avtomobil yo‘llarini qidiruv va loyihalash” II - qism. Toshkent 2015 yil. 493 b.
7.Г.А. Федотов, П.И. Поспелов «Изыскания и проектирование автомобильных дорог. Кн.1:
Учебник/ -М.: ВШ 2009.-646 с.
8.Г.А. Федотов, П.И. Поспелов «Изыскания и проектирование автомобильных дорог. Кн.2:
Учебник/ -М.: ВШ 2010.-519 с.
9.П.И. Поспелов и др. Основы автоматизированного проектирования автомобильных
дорог. (на базе программного комплекса CREDO). М. СП «Кредо-Диалог» - ООО. 2007 r.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1.O‘zbekiston Respublnkasi Prezidentining 2019 yil 12-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi
yo‘l xo‘jaligi tizimini chuqur isloh qilish chora-tadbirlari to‘grisida” gi PF-5890. 9.12.2019
2.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar szrategiyasi to‘g‘rnsida” gi PF-4947
3.Schofitld W and Brcach M.Engineering Survcying, Sixth cdition. El Scvier. 2013,- 637 p.
4.Справочная энциклопедия дорожника” VI том Геоинформационные системы в
дорожном хозяйстве. Москва- 2006 r.375 стр..
5.Safarov E.Yu. Geografik axborot tizimlari. - T.:, Universitet, 2010.
6.G‘ulomova L.X., Safarov E.Yu., Abdullaev I.O‘. Geoaxborot tizimlarm va texnologiyalari.(l2-qism)-T.: Universitet, 2013.- 130 b.
7.“Credo” dasturli kompleksni qo‘llash bo‘yicha asosiy texnik material. Minsk, 1998 yil nashri.
8, M. Yu. Dustmuxammedоv. «Muxandislik geоdeziyasi».-T: Uzbekistоn, 1998.
9,D.Jo‘rayev. . Geоdeziya, O‘quv qullanma. Tоshkent “O‘zbekiston”2006 yil
10,Jo‘raev D.О., Nоsirоva D.R. Geоdeziya. 1-qism. O‘quv qo‘llanma, Tоshkent, 2002,, 157 b.
Internet saytlari
1.www.ziyonet.uz;
2.www.lex.uz;
3.www.geodesy-bases.ru.
4.www.geodesist.ru.
5.www.ozon.ru.
http://fayllar.org