Tayyorladi: Muxlisa Ravshanova
Aholi daromadlari va uning
taqsimlanish yuzasidan nazariy
qarashlar
Aholi ehtiyojlari va turmush
darajasiga ta’sir etuvchi omillar
Aholi turmush darajasi va farovonligi
ko’rsatgichlari, indikatorlari
Mamlakat aholisi turmush sifatini
oshirish yo’llari
’
“xalq farovonligi”
“turmush faoliyatidagi xavfsizlik”
“turmush tarzi”
“Mehnat faoliyati sifati”
“turmush sifati”
-bu jismoniy, ma’naviy va
-bu aholi yoki oila
ijtimoiy ehtiyojlarning
tomonidan ma’lum davr Ichida
rivojlanish darajasi,
olingan yoki ishlab chiqarilgan pul
qondirilganlik ko`lami va ularni
va natural mablag’lar
qoniqtirish uchun yaratilgan
imkoniyatlarni aks ettiruvchi
kompleks ijtimoiy-iqtisodiy
kategoriyadir.
a’zolari
yig’indisidir. Inson hayotida
aholining talab-ehtiyojlar darajasi
va tarkibi daromadlarning
bevosita miqdoriga bog’liqdir.
Turmush darajasining asosiy ko’rsatgichlari
Hajmiy (absolyut)
Ulush (o’rtacha)
Milliy daromad hajmi
Iste’mol fondining milliy daromaddagi ulushi
Aholining nominal daromadlari
Aholi jon boshiga to’g’ri keladigan real daromad
Ish haqqi fondi
Tadbirkorlikdan olinadigan daromadlar
O’rtacha va eng kam ish haqqi
Aholi jon boshiga to’g’ri keladigan tadbirkorlikdan
olinadigan o’rtacha daromad
Pensiya fondlari hajmi
Pensiyaning o’rtacha va eng kam miqdorlari
Tovar aylanishi hajmi
Aholi jon boshiga to’g’ri keladigan tovar aylanishi
Bajarilgan xizmatlar hajmi
Aholining jamg’armalari
Aholi jon boshiga to’g’ri keladigan xizmatlar
salmog’i
Bir kishiga to’g’ri keladigan uy-joy hajmi
(kv.m.,xona)
Iqtisodiy faol aholi tarkibida bandlar va ishsizlar
salmog’i
Jamg’armaning o’rtacha miqdori
Aholining tabiiy ko’payishi
Yashash davri
Uy-joy fondining hajmi
Iqtisodiyot tarmoqlarida ish bilan band aholining
soni
Ko’rsatkichlar alohida belgilar bo’yicha quyidagi
turkumlarga ajratiladi; iqtisodiy va ijtimoiydemografik; ob’ektiv va sub’ektiv; qiymat va
natural; miqdor va sifat; iste’mol proposiyasi va
tarkibi ko’rsatkichlari; statistik ko’rsatkichlar va
boshqalar.
Umumiy ko’rsatgichlarga:
1) milliy daromad;
2) istemol fondi (iqtisodiyot
tarmoqlarining bevosita iste’molga yo’naltirilgan
mahsulotlari);
3) milliy boyliklar iste’mol fondi
(to’plangan iste’mol mulklalari – turar joylarm
madaniy-maishiy binolar, buyumlar) kabilarning
aholi jon boshiga to’g’ri keladigan ulushi kiritiladi,
’
1)
iste’mol darajasi va usullari;
2)
Mehnat sharoitlari;
3)
Turar joy ta’minoti va maishiy qulayliklar;
4)
Ijtimoiy-ma’daniy xizmat ko’rsatish darajasi;
5)
Bolalarni tarbiyalash sharoitlari;
6)
Ijtimoiy ta’minot va boshqalarni keltirib o’tish mumkin;
Iqtisodiy ko’rsatkichlar
nominal va haqiqiy daromadlar, ish bilan bandlik va
boshqalar.
Ijtimoiy-demografik ko’rsatkichlar aholining yoshi, jinsi,
kasbiy-malakaviy tarkibini , ishchi kuchini jismoniy takror
ishlab chiqarishni ifodalaydi.
Qiymat ko’rsatkichlari tovar aylanishi, xizmatlar,
tashishlar, pul jamg’armalari va qo’yilmalari va
hokazolarning hajmi
Natural ko’rsatkichlar natural birliklarda (dona, kg, kv.m,
kub.m va h.k) o’lchanadigan muayyan moddiy ne’matlar va
xizmatlar – oziq-ovqat mahsulotlari, energiya iste’moli,
mol-mulk, turar joylar, madaniy-maishiy tovarlar
ta’minotining hajmini ifodalaydi.
Moddiy ne’matlar,
Xizmarlar iste’mol tarkibi,
Ovqatlanishi,
Ma’lumot,
Malaka,
Uzoq muddatga mo’ljallangan ijtimoiymaishiy buyumlar bilan ta’minlanganlik
darajasi kabilar
Umumlashtiruvchi ko’rsatkichlar (yalpi
ichki mahsulot, iste’mol fondi, turmush
qiymati indeksi va boshqalar)
Aholi daromadlari;
Aholi iste’moli va xarajatlari;
Aholining pul jamg’armalari;
Jamg’arilgan mol-mulklar va turar-joylar;
Aholining ijtimoiy tabaqalanishi;
Aholining kam ta’minlangan tabaqalari.
Aholining
pul
daromadlari
mehnatkashlar
uchun ish haqqi hisobidagi barcha pul
mablag’lari tushumi; pensiyalar, stipendiyalar,
turli nafaqalar; mulkdan foiz, dividentlar, renta
ko’rinishidagi daromadlar; aksiyalar, qimmatli
qog’ozlar, ko’chmas mulk, chorva hayvonlari,
tomorqa xo’jaligi mahsulotlari, turli buyumlar va
boshqa tovarlarni sotishdan tushadigan pul
tushumlari, turli xizmatlar ko’rsatish uchun
haqlar va hokazolardan tashkil topadi.
Aholining natural daromadlari qishloq
xo’jaligi mahsulotlarining barcha tushumlari:
dehqonchilik, chorvachilik, parrandachilik
mahsulotlari, bog’-qo’rg’on, sabzavot-poliz
ekinlari uchastkasi, shaxsiy tomorqa, tabiat
in’omlaridan shaxsiy, oilaviy ehtiyojlar uchun
tayyorlanadigan mahsulotlar kabi tushumlardan
iborat.