“MAKROIQTISODIYOT” Ochiq iqtisodiyotda makroiqtisodiy siyosat. Mandell-Fleming modeli Dunyo hali ham yopiq iqtisodiyotdir, ammo uning mintaqalari va mamlakatlari tobora ochiq bo'lmoqda. . . . Xalqaro iqtisodiy muhit moliyaviy integratsiya yo'nalishi bo'yicha o'zgardi va bu iqtisodiy siyosat uchun muhim ahamiyatga ega. Robert Mandell Ochiqlikning uchta o'ziga xos tomoni bor: 1. 2. 3. Tovar va xizmatlar bozoridagi ochiqlik Moliya bozoridagi ochiqlik Resurslar bozoridagi ochiqlik Kichik darajali ochiq iqtisodiyot – Agar ichki foiz stavkasining o'zgarishi global o'zgarishga olib kelmasa, iqtisodiyot kichik deb hisoblanadi Mandell-Fleming modeli (IS-LM-BP) makroiqtisodiy model bo'lib, IS-LM modelining kengaytmasi hisoblanadi. Mustaqil ravishda Robert Mandell va Markus Fleming tomonidan tuzilgan. Agar IS-LM modellari yopiq iqtisodiyotda bo'lsa, unda IS-LM-BP kichik ochiq iqtisodiyotni tavsiflaydi. Mundell model Shveytsariya, Belgiya va shunga o'xshash davlatlar uchun mos ekanligini yozgan. IS-LM-BP nominal ayirboshlash kursi, ichki foiz stavkasi va yalpi daromad o'rtasidagi qisqa muddatli aloqadorlikni aks ettiradi (ISLM ayirboshlash kursini hisobga olmaydi). Tenglamalar IS egri chizig'i: Y = C + I + G + Xn LM egri chizig'i: M/P= L (r, Y). BP egri chizig'i: BP = CA + KA Bazaviy shart: r=r* Modelda uchta endogen o’zgaruvchilar Y, r va e bo’lgani uchun, uning chizmalari ikkita tizimda aks ettiriladi, ya’ni Y- r tizimda ∈ – const deb olinadi, Y- ∈ tizimda esa r – const. O'zgaruvchilar Y - yalpi ichki mahsulot; C - iste'mol; I - investitsiya; G - davlat xarajatlari (ekzogen o'zgaruvchan); Xn - sof eksport; M - nominal pul massasi (taklifi); P - narx darajasi; L - pulga bo’lgan real talab (likvidlikni afzal ko’rish); r - nominal foiz stavkasi; T - soliqlar; BP - to'lov balansi saldosi; CA - joriy operatsiyalar hisobi saldosi; KA - kapital harakati hisobi saldosi. Mandell-Fleming modelining ikkita tizimda aks ettirilishi Y-r tizimidagi Mandell – Fleming modelining chizmasi R LM r=r* IS Y Kichik darajali ochiq iqtisodiyetda IS egri chiziІining holati almashtirish kursi darajasiga boІliq. Kurs darajasi shunday o’zgaradiki IS egri chiziІi LM egri chiziІi va jahon foiz stavkasining r* gorizontal chiziІining kesish nuqtasidan o’tadi. Y-∈ tizimidagi Mandell – Fleming modelining chizmasi ∈ LM IS Y Bu chizmada IS tovar bozori va pul bozori LMning shunday muvozanatli holatlari aks ettirilganki, bunda ichki foiz stavkasi jahon foiz stavkasiga doim teng bo’ladi. Chizma daromadning va almashtirish kursining muvozanatli miqdorlarni belgilaydi. LM egri chiziІi vertikal ko’rinishga ega, chunki almashtirish kursi LM tenglamasiga kirmaydi. Ichki foiz stavkasining jahon foiz stavkasidan farqlanishi Yuqori bo’lsa r > r* Past bo’lsa r < r* r LM Jaіon foiz stavkasi r=r* Ichki foiz stavkasi Ichki foiz stavkasi Jaіon foiz stavkasi LM r=r* IS IS Y Bunday holat chet el investorlarini mamlakat iqtisodiyotiga kapital olib kelishiga rag’batlantiradi. Bu ichki valyuta kursining oshishiga va IS egri chizig’ining chapga siljishiga olib keladi. Y Bunday holat mamlakat investorlarini kapital olib chiqib ketishiga rag’batlantiradi. Bu ichki valyuta kursining pasayishiga va IS egri chiziІining o’ngga siljishiga olib keladi. Ichki va tashqi makroiqtisodiy muvozanatga fiskal siyosatning ta’siri Ochiq iqtisodiyotda byudjet-soliq va pul-kredit siyesatining natijalari mamlakatdagi mavjud bo’lgan valyuta kursining tizimiga qarab farqlanadi Valyuta kursi Qayd etilgan valyuta kursi Suzib yuruvchi valyuta kursi Ichki va tashqi muvozanatga fiskal siyesatning ta’siri Suzib yuruvchi valyuta kursi ∈ Qayd etilgan valyuta kursi ∈ LM LM ∈2 ∈1 ∈1 IS Y1 IS Y Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida davlat xarajatlari oshsa yoki soliqlar pasaysa IS egri chiziІi o’ngga suriladi. Bu almashtirish kursini oshirib daromad darajasini o’zgartirmaydi Y1 Y2 Y Qayd etilgan valyuta kursi sharoitida davlat xarajatlari oshsa yoki soliqlar pasaysa IS va LM egri chiziqlari o’ngga suriladi. Natijada daromad darajasi oshadi. Ichki va tashqi makroiqtisodiy muvozanatga monetar siyosatning ta’siri Suzib yuruvchi valuta kursi ∈ LM LM1 Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida raІbatlantiruvchi pul-kredit siyesati pul taklifini oshirib LM egri chiziІini o’ngga suradi. Almashtirish kursi pasayadi, daromad esa oshadi. ∈1 ∈2 IS Y1 Y2 Y Ichki va tashqi makroiqtisodiy muvozanatga monetar siyosatning ta’siri Qayd etilgan valuta kursi ∈ Qayd etilgan valyuta kursi sharoitida pul taklifining oshishi LM egri chiziІini o’ngga suradi va almashtirish kursining pasayishiga olib keladi. Uni ma’lum darajada ushlab turish uchun pul taklifini va LM egri chiziІini oldingi holatiga qaytarish kerak. Shuning uchun qayd etilgan valyuta kursi sharoitida pul-kredit siyosatini mustaqil ravishda olib borish mumkin emas. LM ∈1 IS Y1 Y2 Y Ichki va tashqi makroiqtisodiy muvozanatga tashqi savdo siyosatning ta’siri Suzib yuruvchi valuta kursi ∈ Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida tashqi savdo to’siqlarining (import tarifi yoki kvota) kiritilishi sof eksportni oshiradi, IS egri chiziІini o’ngga suradi. Natijada almashtirish kursi oshadi, daromad esa o’zgarmaydi. LM ∈2 ∈1 IS2 IS1 Y1 Y Ichki va tashqi makroiqtisodiy muvozanatga tashqi savdo siyosatning ta’siri Qayd etilgan valuta kursi ∈ Qayd etilgan valyuta kursi sharoitida tashqi savdo to’siqlarining (import tarifi yoki kvota) kiritilishi sof eksportni oshiradi, IS egri chiziІini o’ngga suradi. Bu esa almashtirish kursini o’zgarmas darajasida ushlab turish uchun pul taklifining oshirish zaruratini keltiradi (LM egri chiziІi o’ngga suriladi). Natijada daromad darajasi oshadi. LM ∈1 IS Y1 Y2 Y Ichki va tashqi muvozanatga makroiqtisodiy siyosat vositalari ta’sirining qiyosiy natijalari Rag’batlantiruvchi siyosat vositalari IS –LM modeli Y R Mandell – Fleming modeli Suzib yuruvchi valuta kursi Qayd etilgan valuta kursi Y ∈ Xn Y ∈ Xn Fiskal siyosat ↑ ↑ 0 ↑ ↓ ↑ 0 0 Monetar siyosat ↑ ↓ ↑ ↓ ↑ 0 0 0 Tashqi siyosati - - 0 ↑ 0 ↑ 0 ↑ savdo Suzib yuruvchi valyuta kursi , kapital harakatchanligi va harakatsizligi sharoitida fiskal siyosat Suzib yuruvchi valyuta kursi va kapital harakatsizligi sharoitida fiskal siyosat E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!