O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI
TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
“Dasturiy injinering va Raqamli iqtisodiot” fakulteti
Axborot xavfsixligi yo‘nalishi
641-21 – guruh talabasi
Dilshodbek Abduraximovning
“OPERATSION TIZIMLAR”
fanidan tayyorlagan
1-5-AMALIY MASHG‘ULOT
ISHLARI
Topshirdi:
D.Abduraximov
Qabul qildi:
R.Nabijonov
Farg‘ona 2023
Amaliy mashg‘ulot № 1
Operatsion tizimlarni o‘rnatish
Ishning maqsadi: Kompyuterda dasturlarni boshqarish, resurslarni
taqsimlash, fayllarni boshqarish, tarmoqni boshqarish va boshqa amaliyotlar uchun
zarur bo‘lgan tizimni yaratishni ta'minlashdir. Tizimning samarali va barqaror
ishlashini taminlash, ishchi protsesslarni boshqarish, axborotlar almashishni tizimga
yo‘l qo‘yish va o‘zini yangilashni o‘rganish.
Nazariy qism
Bugun biz o‘z kompyuterimizga Windows OT ining 8.1 versiyasini o‘rnatishni
ko‘rib chiqamiz. Bu usul Windows ning 7, 8, 8.1 va 10 versiyalari uchun bir xil
hisoblanadi. Demak, boshladik. Buning uchun bizga Windows operatsion tizimi
o‘rnatuvchi paketi fleshka disk yoki fleshka kerak bo‘ladi. Agar bular mavjud
bo‘lmasa o‘zimiz o‘rnatuvchi paketni fleshka yozamiz va bu orqali o‘z
kompyuterimizga Windows OT ini o‘rnatamiz. Bunda bizga Windows o‘rnatuvchi
paketi (.iso kengaytmasida bo‘ladi) va rufus dasturi kerak bo‘ladi. Windows OT
ining o‘rnatuvchi paketini biz Microsoft ning microsoft.com saytidan yoki o‘zimiz
bilgan
boshqa
dasturlar
saytidan
ko‘chirib
olishimiz
mumkin.
ESLATMA!!! Windows OT ining o‘rnatiluvchi paketi hech qachon shunchaki
fleshkaga nusxalash bilan yozilmaydi agarda siz uni uyingizga yoki biron joyga olib
borib saqlab qo‘yish uchun yozmayotgan bo‘lsangiz.
1.1-rasm. Windows OT ning o‘rnatuvchi paketi Rufus dasturi
Amaliy mashg‘ulot № 2
Virtuallashtirish tizimida bir nechta operatsion tizimlarni o‘rnatish
Ishning maqsadi: Virtuallashtirish tizimida bir nechta operatsion tizimlarni
o‘rnatish va o‘rganish.
Nazariy qism
VirtualBox - bu kompyuterda o‘rnatilganidan boshqa operatsion tizimlarni
boshqarish qobiliyatiga ega bo‘lgan virtual mashina. Bu odatda OSni sinash, tizimlar
va ularning xususiyatlari haqida ma'lumot olish uchun talab qilinadi. VirtualBox-da
biron bir operatsion tizimni o‘rnatib, siz asosiy operatsion tizimda mumkin
bo‘lmagan vazifalarni bajarishingiz mumkin. Windows XP-ni VirtualBox-ga,
shuningdek boshqa operatsion tizimlarga o‘rnatish mumkin: Linux, Ubuntu,
Mac OS X va hatto Android.
2.1-rasm. Virtualbox
VirtualBox juda murakkab dastur emas. Agar siz ko‘rsatmalarga diqqat bilan amal
qilsangiz, unda muvaffaqiyatga erishasiz.
VirtualBox orqali mavjud bo‘lgan tizim, masalan, quyidagi vazifalarni bajarishga
yordam beradi:
 asosiy OS bilan mos kelmaydigan dasturiy mahsulotlarni ishga tushirish;
 eski dasturlardan foydalaning;
 operatsion tizimning yangi versiyalarida ishlamaydigan eski o‘yinlarni ishga
tushirish;
 potentsial xavfli dasturlarni sinab ko‘ring.
Virtual mashinani yaratish uchun rasmiy veb-saytdan VirtualBox-ni yuklab
oling. Dasturning o‘rnatilishi boshqasining o‘rnatilishidan farq qilmaydi. Agar
to‘satdan tizim operatsion tizimning ushbu versiyasi bilan dasturiy ta'minot
sinovdan o‘tkazilmaganligi to‘g'risida ogohlantirsa, uni e'tiborsiz qoldiring. Ushbu
ogohlantirish bir necha marta paydo bo‘ladi, o‘rnatishni davom eting.
Amaliy mashg‘ulot №3
Windowsda buyruqlar satri interpretatori va Powershell muhiti
Ishdan maqsad: Windowsda buyruqlar satri interpretatori va Powershell
muhiti bilan tanishish.
Nazariy qism.
Microsoft PowerShell - bu IT mutaxassislari va tizim ma'murlari uchun
maxsus mo‘ljallangan kuchli buyruq qatori interfeysi (CLI) va skript tili. U birinchi
marta Microsoft tomonidan 2006 yilda chiqarilgan va shundan so‘ng Windows
operatsion tizimlarida tizim boshqaruvi vazifalarini avtomatlashtirish uchun
mashhur vositaga aylandi.
Quyida Microsoft PowerShell-ning asosiy xususiyatlari va afzalliklari
keltirilgan:
O‘zaro platformalar: PowerShell Windows, Linux va macOS uchun mavjud
bo‘lib, uni turli platformalarda tizimlarni boshqarish uchun ko‘p qirrali vositaga
aylantiradi.
Skript yaratish: PowerShell kuchli skript tilini o‘z ichiga oladi, bu IT
mutaxassislariga takroriy vazifalarni avtomatlashtirish va tizimlarini boshqarish
uchun maxsus skriptlar yaratish imkonini beradi.
Ob'ektga yo‘naltirilgan: PowerShell hamma narsani ob'ekt sifatida ko‘rib
chiqadi, bu AT mutaxassislariga ma'lumotlar va tizimlarni yanada moslashuvchan
va samarali tarzda boshqarishga imkon beradi.
Integratsiya: PowerShell Active Directory, Exchange va SharePoint kabi
boshqa Microsoft texnologiyalari, shuningdek, ko‘plab uchinchi tomon vositalari va
platformalari bilan integratsiyalashgan.
Xavfsizlik: PowerShell IT mutaxassislariga skriptlarga kirishni nazorat qilish
va ularni faqat vakolatli foydalanuvchilar ishlatishini ta'minlash imkonini beruvchi
bir nechta xavfsizlik xususiyatlarini o‘z ichiga oladi.
3.1-rasm. PowerShell buyruqlari
Amaliy mashg‘ulot №4
Powershelda senariylar yaratish
Ishdan maqsad:Powershelda senariylar yaratish va uni ishlatish.
Nazariy qism.
PowerShell - umumiy ma'muriy vazifalarni avtomatlashtirish uchun
Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan buyruq qatori vositasi. Skript bu
*.ps1 fayl kengaytmasi bilan matnli faylda saqlanadigan PowerShell buyruqlari
to‘plamidir. PowerShell skriptini bajarayotganda tarjimon faylni o‘qiydi va
buyruqlarni ketma-ket bajaradi.
Har qanday matn muharriri (hatto NotePad) yordamida PowerShell skriptini
yaratishingiz mumkin. Lekin afzalroq, PowerShell skript muharriridan foydalanish
tavsiya etiladi. Windows-ga kiritilgan standart muharrir PowerShell Integrated
Scripting Environment (PowerShell ISE) hisoblanadi. U ranglarni kodlash, kodni
to‘ldirish, sintaksisni tekshirish, disk raskadrovka, avtomatik saqlash, buzilishdan
himoya qilish va boshqalar kabi foydali funktsiyalarni o‘z ichiga oladi.
Oʻrnatishingiz mumkin boʻlgan kengaytmalar, jumladan PowerShell orqali
turli dasturlash tillarini qoʻllab-quvvatlaydi.
Visual Studio Code-ning afzalliklaridan biri shundaki, u PowerShell-ning eng
so‘nggi versiyalarini qo‘llab-quvvatlaydi, PowerShell ISE esa faqat PowerShell 5.1
versiyasini qo‘llab-quvvatlaydi.
Powershell skriptini qanday ishga tushirish kerak (tezkor qo‘llanma)
PowerShell skriptini qanday ishga tushirish haqida qisqacha ma'lumot. Quyidagi
usul kerakli parametrlarga ega bo‘lmagan va buyruq satriga chiqishni
qaytarmaydigan PowerShell skriptlari uchun ishlaydi.
1. File Explorer-da PowerShell skriptini o‘ng tugmasini bosing.
2. Kontekst menyusidan PowerShell bilan ishga tushirish-ni tanlang.
3. Skript Bypass ijro siyosati bilan ishlaydi. Kompyuter yoki foydalanuvchi
uchun ijro siyosati o‘zgartirilmaydi.
PowerShell skriptlarini yozish va ishga tushirish haqida batafsil ma'lumot olish
uchun o‘qishni davom eting!
Powershell skriptlarini qanday yaratish kerak
PowerShell skriptlarini yaratishning bir necha yo‘li mavjud:
 O‘zaro platforma kod muharriri Visual Studio Code bilan
 PowerShell ISE bilan
 Yoki har qanday boshqa matn muharriri, ya'ni Notepad
Amaliy mashg‘ulot №5
Windows operatsion tizimini masalalar dispetcheri vositasida monitoring
qilish
Ishdan maqsad: Windows operatsion tizimini masalalar dispetcheri
vositasida monitoring qilish samaradorligi oshirish
AOMEI Backupper - bu AOMEI Technology tomonidan ishlab chiqilgan
zaxira va tiklash dasturi. U foydalanuvchilarga muhim fayllar, papkalar, bo‘limlar,
disklar va operatsion tizimlarning zaxira nusxalarini yaratish orqali o‘z
ma'lumotlarini himoya qilishga yordam berish uchun mo‘ljallangan.
5.1-rasm. AOEMI Backupper dasturi.
AOMEI Backupper uni mashhur zaxira yechimiga aylantiradigan bir qancha
xususiyatlarga ega, jumladan:
1. Tizimning zaxira nusxasi: AOMEI Backupper butun tizimning, jumladan,
operatsion tizim, ilovalar va sozlamalarning to‘liq zaxira nusxasini yaratishi
mumkin.
2. Faylni zahiralash: Foydalanuvchilar alohida fayl va papkalarning zahira
nusxalarini yaratishi mumkin, bu esa ma'lum ma'lumotlarni yo‘qolgan yoki
shikastlangan holda tiklashni osonlashtiradi.
3. Diskni zaxiralash: AOMEI Backupper butun diskning, jumladan, barcha
bo‘limlar va ma'lumotlarning zaxira nusxasini yaratishi mumkin.
4. Klonlash: foydalanuvchilar disk yoki bo‘limni klonlash uchun AOMEI
Backupper dasturidan foydalanishi mumkin, bu esa yangi kompyuter yoki qattiq
diskka o‘tishni osonlashtirad
https://coursera.org/verify/professional-cert/KZ4GFETRJWBM