Modul/Kurs sillabusi Lingvodidak*ka kafedrasi Leksikografiya asoslari 5111200 – O‘zbek tili va adabiyoti Kurs: 4 Kurs turi: Kurs kodi: Yil: Semestr: Ta’lim shakli: Mashg‘ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar: 130 Ma’ruza 26 Amaliy mashg‘ulotlar 46 Semenarlar Laboratoriya ishi Mustaqil ta’lim 58 Kredit miqdori: Baholash shakli: Imtihon Kurs tili: O`zbek tili Kurs maqsadi (KM) “Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetini tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmonda “O‘zbek tilining asl tabiati va xususiyatlarini to‘la aks ettiradigan mukammal akademik va o‘quv grammatikalarini yaratish, uning tovushlar tizimi va ularning yozuvda aks etishi, joriy imlo qoidalarini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar tayyorlash, turli mavzu va yo‘nalishlar bo‘yicha lug‘at va qomuslar, risola va darsliklar yaratish” fikridan kelib chiqqan holda, fanni o‘qitishning maqsadi leksikografiya sohasining KM1 predmeti, maqsadi va vazifalarini yoritish, fan doirasida o‘rganiladigan asosiy masalalarning mazmun-mundarijasini belgilash, o‘zbek leksikografiyasining shakllanish va taraqqiyot bosqichlari, o‘zbek lug‘atchiligining eski turkiy til, eski o‘zbek tili, XIX asr ikkinchi yarmi XX asr 30-yillaridagi, XX asr 40-50-yillaridagi, mustaqillik yillaridagi davri, o‘zbek lug‘atchiligining shakllanishi va rivojlanishiga turtki bo‘lgan ijtimoiy shart-sharoit va omillar, bu jarayonda boshqa tillarning tutgan o‘rni haqida ma’lumot berishdan iborat. KM2 KM3 Kursni o‘zlashtirish uchun zarur boshlang‘ich bilimlar 1 2 Ta’lim natijalari (TN) TN1 TN2 TN3 TN4 TN5 Kurs mazmuni Mashg‘ulotlar shakli: ma’ruza (M) “Leksikografiya asoslari” fanining maqsadi va vazifalari. Lug‘at tuzish tamoyillari. Lug‘at turlari.Lug‘at maqolalarining joylashtirilish tartibi. Lug‘at maqolalari sxemalari. O‘zbek leksikografiyasi tarixidan. XI-XII asr o‘zbek lug‘atchiligi. XII-XIVasr asr o‘zbek lug‘atchiligi. O‘zbek lug‘atchiligining eski o‘zbek tili davri. XIX asr ikkinchi yarmi – XX asr o‘rtalarida o‘zbek lug‘atchiligi. Jadid ma’rifatparvarlarining lug‘atchilik sohasidagi faoliyatlari. Is’hoqxon Ibratning olti tilli lug‘ati. Jadid ma’rifatparvarlarining keying davr o‘zbek lug‘atchiligi taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi. Dastlabki o‘quv lug‘atlarining shakllanishi. Forscha-o‘zbekchavao‘zbekcha-forscha lug‘atlar tuzish tarixi. Ruscha-o‘zbekcha va O‘zbekcha- ruscha lug‘atlar tuzish tarixi. Mustaqillik davri o‘zbek lug‘atchiligi. Elektron lug‘atlar va ularni yaratish asoslari. Internet lug‘atlari. Mashg‘ulotlar shakli: amaliy mashg‘ulot (A) “Leksikografiya asoslari” fanining maqsadi va vazifalari. O‘zbek leksikografiyasi tarixidan. Lug‘at tuzish tamoyillari. Lug‘at maqolalarining joylashtirilish tartibi. Lug‘at maqolalari sxemalari. Lug‘atturlari.Umumiyvaxususiylug‘atlar. “Devonulug‘otit-turk”ningtuzilishi. O‘zbek lug‘atchiligining eski o‘zbek tili davri. XIX asr ikkinchi yarmi – XX asr o‘rtalarida o‘zbek lug‘atchiligi. Jadid ma’rifatparvarlarining lug‘atchilik sohasidagi faoliyatlari. Abdurauf Fitrat, Elbek,Abdulla Qodiriy – lug‘atshunos. Is’hoqxon Ibratning olti tilli lug‘ati. Dastlabki o‘quv lug‘atlarining shakllanishi.Bir, ikki va ko‘p tilli lug‘atlar. Forscha-o‘zbekcha va o‘zbekcha-forscha lug‘atlar tuzish tarixi Ruscha-o‘zbekcha va O‘zbekcha- ruscha lug‘atlar tuzish tarixi. Mustaqillik davri o‘zbek lug‘atchiligi. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. Izohli lug‘atda terminlarning leksikografik talqini Kimyo va tibbiyot , yuridik terminlari va ularning izohli lug‘atda berilishi. O‘zbek kitobatchiligi terminologiyasi. O‘zbek tili o‘xshatishlarining izohli lug‘ati. Elektron lug‘atlar va ularni yaratish asoslari. Internet lug‘atlari. Frazeologik, toponimik, orfografiklug‘atlar. Omonimlar, antonimlar, sinonimlarlug‘ati. Internatsionalso‘zlarlug‘ati. O‘zbek tilining etimologik lug‘ati. O‘zbek tilining imlo lug‘ati. O‘quv lug‘ati. O‘quvchilarning lug‘atlardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Mashg‘ulotlar shakli laboratoriya mashg‘ulot (L) L1 L2 7. Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlar hamda axborot manbalari Asosiy adabiyotlar: 1. Madvaliyev A. O‘zbek terminologiyasi va leksikografiyasi masalalari. – Toshkent: O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2017. 2. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. 5 tomlik.–Toshkent, O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi nashriyoti, 2006. 3. Normamatov S. Jadid adiblarining lug‘atshunoslik faoliyati. –Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2018. Qo‘shimcha adabiyotlar: 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risidagi Farmoni // Xalq so‘zi. 2017-yil 8-fevral. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони. 2019 йил 21 октябрь. 3. Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lug‘ati. I-IV. –Toshkent: Fan, 2005. 4. Dadaboyev H. Tarixiy harbiy terminlar lug‘ati. –Toshkent, 2007. 5. Hojiyev A. Tilshunoslik terminlarining izohli lug‘ati. –Toshkent: Fan, 2002. 6. Mahmudov N., Xudoyberganova D. O‘zbek tili o‘xshatishlarining izohli lug‘ati. –Toshkent: Ma’naviyat, 2013. 7. Mahmudov N. So‘z sandiqchasi. O‘zbek tilining izohli lug‘atchasi (boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun). –Toshkent: G‘.G‘ulom nomidagi NMIU, 2016. 8. Aliqulov T. Ruscha-o‘zbekcha lug‘at. –Toshkent, 1993. (2-nashr. Toshkent, 2007. 9. Содиқов Қ. Тарихий лексикография. – Тошкент: Тошкент давлат Шарқшунослик институти, 2012 йил. 10. Убайдуллаев А.“Луғати туркий”нинг лексикографик тадқиқи. Филология фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация автореферати – Тошкент, 2011 йил. 11. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. Ikki tomli.–Moskva: Rus tili, 1981. Elektron ta’lim resurslari: www.library.ziyonet.uz http://audio.ziyonet.uz http://ebooks.grsu.by/prakt_sov_rus/17-leksikografiya.htm https://uz.wikipedia.org/wiki/Leksikografiya Дастур муаллифлари: E-mail: Atamuratov Rasuljon Kadirjonovich atamuratov@navoiy-uni.uz Ташкилот: Kompyuter lingvistikasi va raqamli texnologiyalar Sana: 27.08.2021 Kafedra mudiri Sh.Abdiraimov