SUN’IY INTELLEKTNI BIZNES JARAYONLARINI MODELLASHTIRISH
VA STRATEGIK BOSHQARISHDA QO‘LLASH.
Gʻaniyev Dostonbek Gʻayratjon oʻgʻli,
Fargʻona politexnika instituti talabasi,
“Buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi,
e-mail: dostonbekganiyev278@gmail.com , +998 97 662 00 42.
Annotatsiya. Sun’iy intelekt so’nggi yillarda juda rivojlanib bormoqda.Chunki
sun’iy intelektdan foydalanish juda qulay.Sun’iy intelekt bu insonlarning eng yaxshi
yordamchisi deb o’ylayman.
Kalit soʻzlar: Sun’iy intelekt, texnologiyalar, ilm-fan, rivojlanish, biznes modell,
strategiya, taraqqiyot.
Asosiy qism: "Inson resurslarini boshqarishdagi sun'iy intellekt" ilmiy asarida
mualliflar sun'iy intellekt raqamli kompyuter yoki kompyuter tomonidan
boshqariladigan robotning inson huquqi deb hisoblangan vazifalarni bajarish
qobiliyati ekanligini ta'kidladilar. Hozirgi kunda bu atama inson intellektiga xos
bo'lgan intellektual jarayonlar (fikrlash, umumlashtirish, tajriba orttirish, tahlil qilish)
bilan ta'minlangan tizimlarni rivojlantirish loyihasiga nisbatan qo'llaniladi.
Boshqacha qilib aytganda, AI — bu ma'lumotlarni tezda olish, ma'lum
naqshlarni aniqlash, tendentsiyalarni optimallashtirish yoki bashorat qilish mumkin
bo'lgan juda ko'p algoritmlar va mexanizatsiyalashgan o'rganish vositalari. Sun'iy
intellekt atamasini kim yaratgan? Sun'iy intellekt kontseptsiyasi haqida birinchi marta
1950 yilda Alan Tyuringning "hisoblash mashinalari va aql"asaridan keyin gap
boshlandi. Ushbu maqolada turing " mashinalar o'ylay oladimi?». Olti yil o'tgach, 1956
yilda jon Makkarti birinchi marta "sun'iy intellekt" atamasini kiritdi
AI dasturlash uchta asosiy ko'nikmaga qaratilgan:
 O'rganish-ma'lumotlarni yig'ish va ushbu ma'lumotlardan qanday foydalanish
qoidalarini yaratish.
 Fikrlash-kerakli natijaga erishish uchun to'g'ri algoritmni tanlash.
 O'z-o'zini tuzatish-algoritmlarni doimiy ravishda sozlash va eng aniq natijalarni
ta'minlash.
Sun'iy intellektning asosiy afzalligi mashinani o'rganishdir. AI har kuni yaratilgan
katta hajmdagi ma'lumotlarni oladi, tahlil qiladi va foydali ma'lumotlarga
aylantiradi. Sun'iy intellektning quyidagi afzalliklari ham ajralib turadi: ko'proq
o'qing
 Tafsilotlarga yo'naltirilgan ishda ajoyib natijalar;
 Katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlashda vaqtni sezilarli darajada qisqartirish;
 Barqaror natijalarni ta'minlash.




Kamchiliklardan quyidagilar ajralib turadi:
Yuqori narx;
Chuqur texnik bilimlarning zaruriyati; natijalarni faqat olingan ma'lumotlar asosida
Natijalarni faqat olingan ma'lumotlar asosida ko'rsatish;
Bir vazifadan ikkinchisiga umumlashtirish qobiliyatining yo'qligi.
AI rivojlanishining asosiy qo'rquvi ushbu texnologiyadan foydalanish mumkin
bo'lgan sohalarda ish o'rinlarini qisqartirishdir. Ammo shu bilan birga, sun'iy
intellektning joriy etilishi yangi kasblarning rivojlanishiga olib keladi.
Sun'iy intellektning imkoniyatlari va istiqbollari
Sun'iy intellektga nima tegishli? AI chatbotlardan tortib rasm yoki matn yaratuvchi
dasturlargacha bo'lgan turli xil texnologiyalar uchun soyabon atamadir.







IBM portalida aytilishicha, AIning ikki turi mavjud:
Zaif AI (tor AI)-bu chatbotlar, sanoat robotlari, Siri kabi virtual yordamchilar kabi
muayyan vazifalarni bajarish uchun ishlab chiqilgan va o'qitilgan tizim;
Kuchli AI yoki umumiy sun'iy intellekt (AGI) — bu inson miyasining kognitiv
qobiliyatini takrorlashga qodir dasturlash.
Sun'iy intellekt qayerda ishlatiladi? AI turli sohalarda qo'llaniladi. Bu erda eng keng
tarqalgan misollar:
Nutqni aniqlash-ovozli qidiruvni amalga oshirish yoki matnli xabarlarning
mavjudligini yaxshilash uchun ishlatiladigan nutqdan matnga.
Mijozlarga xizmat ko'rsatish-bu tez-tez so'raladigan savollarga javob beradigan,
shaxsiy maslahatlar beradigan, so'rovlarga asoslangan mahsulotlarni taklif qiladigan
chatbotlar.
Tavsiyalar-qidiruv hikoyalari, saytlarga tashriflar asosida algoritmlar eng yaxshi
reklama strategiyasini ishlab chiqishga imkon beradigan ma'lumotlar
tendentsiyalarini aniqlashga yordam beradi.
Avtomatlashtirilgan aktsiyalar savdosi-aktsiyalar portfelini optimallashtirish. \
Firibgarlikni aniqlash-banklar va moliya institutlarida shubhali operatsiyalarni
aniqlashga yordam beradi.
 Kompyuterni ko'rish-bu tasvirlar, videolar va boshqa vizual ma'lumotlardan
ma'lumotlarni chiqaradigan va keyin shunga o'xshash mahsulotni internetda qidirish
kabi tegishli harakatlarni amalga oshiradigan tizim.
AI texnologiyasi jadal rivojlanmoqda, ammo u hali ham mukammal emas. Yaqin
kelajakda ko'proq kompaniyalar muayyan muammolarni hal qilish uchun sun'iy
intellektni amalga oshiradilar. Gartner 2025 yilga qadar bashorat qilmoqda:
 Korxonalarning 50 foizi sun'iy intellektni amalga oshirish uchun platformalardan
foydalanadi;
 Sun'iy intellekt bozorining jadal rivojlanishi sodir bo'ladi, bu esa sun'iy intellektni
infratuzilma echimlari aniqlanadigan asosiy mezonga aylantiradi( hisoblash
talablariga o'n baravar ko'payishiga olib keladi);
 Hukumatlarning 10 foizi sun'iy populyatsiyadan sun'iy intellektni o'rgatish uchun
Real xulq-atvor modellariga ega bo'lib, maxfiylik va xavfsizlik muammolari.
Shuni ta'kidlash kerakki, yangi AI texnologiyasi — bilimlar grafigi. Bu haqiqiy
dunyo ob'ektlari (ob'ektlar, hodisalar, vaziyatlar, tushunchalar) tarmog'i bo'lgan va
ular o'rtasidagi munosabatni aks ettiruvchi semantik tarmoq. Bu savdo strategiyalari,
tavsiyalar mexanizmlari, shaxsiylashtirilgan tibbiyotni rag'batlantiradi. Yaqin
kelajakda odamlarning mashinalar bilan intuitiv aloqasi kutilmoqda.
Sun'iy intellekt tez sur'atlar bilan rivojlanmoqda, ammo ushbu texnologiyadan to'liq
foydalanish haqida gapirishga hali erta, chunki uning faqat alohida elementlari
qo'llaniladi. AI odamlarni mutlaqo hamma narsada almashtirmaydi, chunki u faqat
oddiy vazifalarni bajarish vositasi bo'lib qoladi.
Foydalanilgan adabiyotlat va intenet saytlar:
1) Audit asoslari K.Ahmadjonov I.Yakubov (2020)
2) Audit nazariyasi M.X.Xodjayev (2010)
3) WWW.Lex.uz
4) WWW.sun’iy.intelekt.olami.ru
5) WWW.nur.kz
6) WWW.texno.ru