Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti CAO002-3-guruh talabasi: Qo’chqorov Lazizbek 5-amaliy ish Bajardi:Qo’chqorov Lazizbek Tekshirdi: Husanov Uralboy Toshkent 2024 5. BUYRUQLAR TIZIMINING ARXITEKTURASI. ASSEMBLER TILINING ASOSIY OPERATORLARI BILAN TANISHISH Ishdan maqsad: КР580 mikroprotssesor uchun Assembler tili operatorlarini o‘rganish Savollarga javoblar: 1. КР580 emulyatorini vazifasi nima? KR580 (KR580) - bu mikroprotsessor emulyatori, 1970-yillarda XATTD-da ishlab chiqarilgan KR580VM80A mikroprotsessorining ishini emulyatsiya qiladi. KR580 emulyatorining vazifasi KR580VM80A asl protsessorining ishini aniq o'zgartirishsiz nusxasini taklif etishdir. Bu, KR580VM80A uchun yozilgan dasturlarni hozirgi kompyuterlarda o'rganish va sinash imkonini beradi, asl protsessorning modellashtirilmagan nusxasiga ega bo'lmagan holda. KR580 emulyatori KR580VM80A uchun assembliya yoki ma'muriy koddagi dasturlarni ishga tushirishga imkon beradi va ularning natijasini ko'rishga imkoniyat yaratadi. U protsessorning arxitekturasini, buyruq to'plamini va manzillash rejimlarini emulyatsiya qiladi. Emulyator o'qishni o'tkazish, dastur bajarish jarayonini kuzatish, xotiraning va protsessor registrining tarkibini ko'rish va o'zgartirish kabi dastlabki imkoniyatlarni taqdim etishi mumkin. KR580 emulyatorlari, KR580 kabi protsessor emulyatorlari, dasturlash, loyihalash va dasturlarning to'g'risidagi xatolarini aniqlash uchun keng foydalaniladi. Ular dasturchilarga va tadqiqotchilarga eskiyib ketgan jihozlarda va sistemalarda hali ham ishlatiladigan dasturlar bilan ishlash imkonini beradi. 2. Mikroprotsessorni boshqarish buyruqlariga qaysilar kiradi? MOV: Ma'lumotlarni o'qish va yozish uchun ishlatiladi. ADD, SUB, MUL, DIV: Hisoblash amallarini bajarish uchun foydalaniladi. CMP: Vergul bilan taqqoslash amalini bajarish uchun ishlatiladi. JMP, JZ, JNZ: Shartlarni tekshirib, to'plamni boshqarish uchun ishlatiladi. CALL, RET: Dastur ichida funksiyalarni chaqirish va qaytarish uchun ishlatiladi. PUSH, POP: Stepenni tartiblash uchun o'zgaruvchilarni saqlash va o'qish uchun ishlatiladi. Bu faqat ba'zi umumiy buyruqlardir. KR580VM80A buyruqlar to'plami keng tarqalgan va boshqalar ham mavjud. Har bir buyruqning belgilangan ish va sintaksisi mavjud bo'lgan dokumentatsiyaga ega bo'lishi kerak. 3. Shartsiz o‘tish buyruqlariga qaysilar kiradi? KR580VM80A mikroprotsessorida shartsiz o'tish buyruqlari yoki bekor qilish buyruqlari mavjud emas. Bu protsessorning tarkibiga kiritilgan yo'qotish (interrupt) tizimini ta'minlash uchun buyruqlarga ega emas. Shartsiz o'tish buyruqlari, jarayonni to'xtatish va protsessor boshqa tizimga o'tish uchun ishlatiladi. Agar sizning so'roviz boshqa mikroprotsessor yoki arxitekturaga tegishli bo'lsa, undagi shartsiz o'tish buyruqlari va ularning sintaksisini ma'lum qilishingiz kerak. Har bir mikroprotsessor o'zining o'ziga xos buyruq to'plamiga ega bo'lishi mumkin, va shartsiz o'tish buyruqlari uning tarkibida joylashishi mumkin. Mikroprotsessorning dokumentatsiyasi yoki spetsifikatsiyasi shu haqda batafsil ma'lumot beradi. 4. O‘sish va kamayish operatsiyalari qaysilar kiradi? O‘sish (increment) va kamayish (decrement) operatsiyalari, bir o'zgaruvchini qiymatini birga oshirish yoki kamaytirish uchun ishlatiladigan arifmetik operatsiyalardir. Bu operatsiyalar ma'lum bir qiymatni o'zgaruvchiga qo'shish yoki ayirish orqali amalga oshiriladi. KR580VM80A mikroprotsessorida o‘sish va kamayish operatsiyalari uchun quyidagi buyruqlar mavjud: INC: Berilgan o'zgaruvchini birga oshirish. DEC: Berilgan o'zgaruvchini birga kamaytirish. 5. Mikroprotssesor tarkibiga nimalar kiradi? KR580VM80A mikroprotsessorining tarkibi quyidagi komponentlardan iborat bo'lishi mumkin: Центральный процессор (Central Processing Unit, CPU): Bu protsessorning asosiy qismi bo'ladi. U buyruqlarni qabul qiladi, ularni bajaradi va ma'lumotlarni hisoblaydi. Регистры (Registers): Bu protsessor ichidagi xotiradagi qismlar bo'ladi. Ular ma'lumotlarni saqlash va o'qish uchun ishlatiladi. Misol uchun, umumiy maqsadli registr (General Purpose Register)lar, indeks registr (Index Register)lar, raqamli ma'lumotlar registr (Numeric Data Register)lar va boshqalar kiritilishi mumkin. Арифметико-логическое устройство (Arithmetic Logic Unit, ALU): Bu qurilma, hisob-kitoblarni bajarish va mantiqiy amallarni bajarish uchun ishlatiladi. U qo'shimcha, ayirish, ko'paytirish, bo'lish va mantiqiy operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin. Устройство управления (Control Unit): Bu protsessor ishini boshqarish va buyruqlarni bajarish jarayonini nazorat qiladi. U buyruqlarni o'qish, amalga oshirish, ma'lumotlarni o'qish va yozishning tartibini belgilaydi. Таймер (Timer): Bu taymer, belgilangan vaqt oralig'ida buyruqlarni bajarish uchun ishlatiladi. Bu, tartiblangan buyruqlarni avtomatik ravishda bajarish uchun muhim bo'lib, tizimni sinxronlashtirish va taktlash imkonini beradi. Память (Memory): KR580VM80A tarkibida xotira bo'lishi mumkin. Bu xotira, ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Uni dasturlar va ma'lumotlar uchun o'zgaruvchilar, to'plamlar va boshqalar kabi ma'lumotlar saqlanadi. Внешние интерфейсы (External Interfaces): Bu protsessor tarkibiga xarici vositalar bilan bog'liq interfeyslar kiritilishi mumkin. Bu interfeyslar, protsessor bilan tuzatilgan tizimlar bilan bog'liq bo'lish, axborot almashish va boshqa qurilmalar bilan o'zaro aloqalar o'rnatish uchun ishlatiladi. Mikroprotsessor tarkibi, uchta asosiy qismga bo'linadi: buyruq qabul qiluvchi va bajaruvchi qismi, ma'lumotlarni saqlash va o'qish uchun xotira qismi va boshqarish uchun qurilmalar. Bu komponentlar birgalikda protsessorning amalga oshirish va ma'lumotlarni boshqarish imkoniyatlarini ta'minlayadi.