ETIKA DAN KOD ETIKA
(Ethics and Code of Ethics)
Prof Dr Mohammad Nasir Bistamam
Pengertian Etika
 Perkataan etika berasal dari perkataan Inggeris
ethics. Ethics pula berasal dari perkataan Greek
ethos bermaksud watak atau budaya.
 Ia
merujuk kepada sikap dan adat yang
menentukan tingkah laku sesuatu golongan.
 Etika adalah sains menilai dan memahami proses
penilaian.
Ia berkaitan dengan perlakuan
mentafsirkan sesuatu perbuatan tersebut baik
ataupun sebaliknya.
 Ethics – making decisions of a moral nature
about people & their interactions (Gladding, 2000)
 Dua perkara asas yang menjadi tumpuan dalam
etika ialah akhlak individu seperti takrifan
individu yang baik dan peraturan-peraturan
sosial seperti peraturan mengenai benar atau
salah (moraliti) yang menghadkan tingkah laku
individu (Mohamad Mohsin & Hamdzun 2002)
Prinsip-prinsip Etika
(The Principles of Ethics)
The Principles of Ethics
 Autonomy
Respect for the client’s right to be self-governing
 Beneficence
A commitment to promoting the client’s well-being
 Non malfeasance
A commitment to avoiding harm to the client
 Fidelity (Trustworthy)
Being Trustworthy: honouring the trust placed in the practitioner
 Justice
The fair and impartial treatment of all clients and the
provision of adequate services
 Self-respect
Fostering the practitioner’s self-knowledge and care for self
Autonomy
 Menghormati hak klien untuk mengawal
(memilih) tingkah lakunya sendiri
 Suka rela klien untuk mengambil bahagian
dalam sesi/intervensi kaunseling
 Menghormati autonomi klien – Pengamal jujur
memberi maklumat tentang perkhidmatan/
persetujuan termaklum/kontrak.
 melindungi privasi dan melindungi kerahsiaan pendedahan maklumat sulit tertakluk kepada
keizinan klien.
 Prinsip autonomi menentang manipulasi klien
walaupun untuk kepentingan dan faedah sosial.
Beneficence
 Komitmen untuk menggalakkan kesejahteraan klien
 Bertindak demi kepentingan terbaik klien berdasarkan
penilaian profesional.
 Meningkatkan kecekapan dan menyediakan perkhidmatan
berdasarkan latihan atau pengalaman yang mencukupi.
 Mengutamakan kepentingan klien melalui amalan
pemantauan sistematik, di samping meningkatkan kualiti
perkhidmatan.
 Prinsip ini semakin penting apabila klien kurang autonomi
disebabkan ketidakmatangan, kekurangan pemahaman,
kesusahan yang melampau, gangguan yang serius atau
lain-lain kekangan peribadi.
Non maleficence
 Komitmen untuk mengelakkan kemudaratan kepada klien.
 Mengelakkan hubungan seks, kewangan, emosi atau apa-
apa bentuk eksploitasi klien.
 Mengelakkan ketidakcekapan atau amalan; tidak
menyediakan perkhidmatan apabila tidak layak untuk
berbuat demikian kerana sakit atau mabuk.
 Pengamal mempunyai tanggungjawab peribadi untuk
mencabar, di mana sesuai segala ketidakcekapan atau
salah amalan (mal practice) pengamal lain.
 Pengamal boleh menyumbang kepada apa-apa
penyiasatan dan / atau penghakiman mengenai amalan
profesional pengamal lain yang tidak kompeten dan / atau
risiko yang membawa nama buruk profesion.
Fidelity (Trustworthy)
 Amanah: menghormati amanah yang diletakkan
kepada pengamal dan dianggap sebagai asas
untuk memahami dan menyelesaikan isu-isu
etika.
 Pengamal yang mengamalkan prinsip ini
bertindak mengikut amanah yang diberikan oleh
klien kepadanya.
 Kerahsiaan dikira sebagai amanah/ kewajiban
yang timbul daripada kepercayaan klien.
 Menyekat mana-mana pendedahan maklumat
sulit tentang klien
Justice
 Mutu perkhidmatan yang adil dan bagi semua klien
dan menyediakan perkhidmatan yang mencukupi.
 Adil dan saksama kepada semua manusia dan
menghormati hak-hak asasi dan maruah manusia.
 Keupayaan untuk menghargai perbezaan antara
manusia dan komited untuk kesaksamaan peluang,
dan mengelakkan diskriminasi terhadap orangorang atau kumpulan-kumpulan yang bertentangan
dengan ciri-ciri peribadi atau sosial mereka yang
sah.
 Adil penyediaan perkhidmatan untuk klien dan
peruntukan perkhidmatan antara klien.
Self-respect
 Memupuk kemahiran dan pengetahuan diri dan menjaga
maruah diri pengamal
 Pengamal sewajarnya mengamalkan semua prinsip-prinsip
di atas sebagai kelayakan untuk dirinya.
 Mendapatkan latihan dan peluang-peluang lain untuk
meneruskan pembangunan profesional.
 Termasuk menjalani sesi kaunseling atau terapi dan
bantuan lain untuk pembangunan peribadi seperti yang
dikehendaki.
 Melindungi terhadap liabiliti kewangan yang timbul daripada
kerja yang dijalankan
 Prinsip hormat diri menggalakkan penglibatan aktif dalam
kehidupan yang meningkatkan aktiviti-aktiviti dan hubungan
yang bebas dengan masyarakat
Kod Etika (Code of Ethics)
Kod Etika
 Satu set standard (piawaian) dan prinsip yang
dibentuk oleh sesebuah organisasi bertujuan
memberi panduan kepada ahli mengenai
tatalaku berinteraksi antara ahli dan dengan
orang luar organisasi berkenaan
(Gladding, 1999)
Ciri-ciri Kod Etika
 Berdasarkan nilai-nilai murni, berubah mengikut
keperluan/situasi
 Fokus kepada penghargaan kendiri, digniti dan
keunikkan individu
 Berdasarkan hak & peluang individu
 Berubah mengikut keperluan (organisasi, budaya
dan keperluan semasa)
Kepentingan Kod Etika
 Memberi perlindungan kepada ahli dari tindakan
undang-undang sekiranya berlaku sesuatu bukan
sebab kesalahan pengamal.
 Memberi perlindungan klien daripada
ketidakcekapan/salah amal/layanan atau tindakan
tidak profesional.
 Mempertingkatkan tahap profesionalisme
pengamal.
 Sebagai panduan kepada amalan dan tindakan
pengamal.
Kod Etika Kaunseling
 Persatuan Kaunseling Amerika (The American
Counseling Association – ACA) dan Lembaga
Kebangsaan untuk Kaunselor Bertauliah (National
Board for Certified Counselors – NBCC) adalah
antara organisasi terkemuka yang telah menetapkan
kod etika untuk kaunselor di Amerika Syarikat.
 Di Malaysia – Terdapat 2 badan Kaunseling yang
menetapkan Kod Etika masing-masing;
i. Persatuan Kaunseling Malaysia
(PERKAMA) – Kod Etika Perkama
ii. Lembaga Kaunselor Malaysia – Kod Etika
Lembaga Kaunselor Malaysia
Komponen Kod Etika Kaunseling
 Kebajikan dan Autonomi Klien (Client Welfare and Autonomy):
Kaunselor mengutamakan kesejahteraan dan autonomi klien termasuk
hak klien untuk membuat keputusan sendiri dan mengekalkan
kerahsiaan, kecuali dalam situasi di mana terdapat potensi bahaya
kepada klien atau orang lain.
 Kerahsiaan (Confidentiality):
Kaunselor dikehendaki mengekalkan kerahsiaan yang ketat berkenaan
dengan maklumat klien, kecuali apabila dimandatkan atau dibenarkan
oleh undang-undang atau di mana terdapat bahaya yang jelas dan
akan berlaku kepada klien atau orang lain. Mereka menerangkan had
kerahsiaan kepada klien pada permulaan perhubungan kaunseling.
 Persetujuan Termaklum (Informed Consent):
Kaunselor memastikan bahawa klien dimaklumkan sepenuhnya
tentang proses kaunseling, termasuk faedah, risiko dan batasannya.
Persetujuan termaklum melibatkan penjelasan matlamat, teknik, hasil
yang berpotensi dan sebarang potensi risiko yang berkaitan dengan
kaunseling.
 Sensitiviti dan Kepelbagaian Budaya (Cultural Sensitivity
and Diversity):
Kaunselor menghormati dan mempertimbangkan pelbagai latar
belakang, kepercayaan dan identiti klien. Mereka berusaha untuk
menjadi cekap dari segi budaya dan mengelakkan diskriminasi,
prasangka atau berat sebelah dalam amalan mereka.
 Kecekapan Profesional (Professional Competence):
Kaunselor mengekalkan standard kecekapan yang tinggi dalam
bidang amalan mereka. Mereka terlibat dalam pembangunan
profesional yang berterusan, mendapatkan penyeliaan apabila
perlu, dan merujuk klien kepada profesional lain apabila sesuai.
 Sempadan dan Perhubungan Dwi (Boundaries and Dual
Relationships):
Kaunselor menetapkan sempadan yang jelas dan sesuai dalam
perhubungan mereka dengan klien. Mereka mengelakkan
hubungan dwi-dua yang mungkin menjejaskan pertimbangan
profesional mereka atau mewujudkan konflik kepentingan.
 Penjagaan diri (Self-care):
Kaunselor mengiktiraf kepentingan menjaga diri dan mengambil
langkah untuk mengekalkan kesejahteraan fizikal, mental dan
emosi mereka sendiri untuk memastikan mereka dapat
memberikan penjagaan yang berkesan kepada klien.
 Pembuatan Keputusan Beretika (Ethical Decision-Making):
Kaunselor menggunakan model membuat keputusan beretika
untuk mengemudi situasi kompleks di mana dilema etika timbul.
Mereka berunding dengan penyelia, rakan sekerja atau
jawatankuasa etika apabila menghadapi isu etika yang
mencabar.
 Pelanggaran kod etika boleh mengakibatkan tindakan
tatatertib/disiplin
Tindakan tatatertib/disiplin seperti kehilangan lesen atau keahlian
dalam organisasi profesional. Oleh itu, pematuhan kepada garis
panduan etika adalah penting untuk mengekalkan
profesionalisme dan memastikan kebajikan klien dalam bidang
kaunseling.
Kod Etika Kaunselor
 Kod Etika Lembaga Kaunselor
 Kod Etika PERKAMA
 ACA Code of Ethics
http://www.counseling.org/Resources/aca-code-of-ethics.pdf
 National Board For Certified Counselors (Nbcc) Code Of Ethics
http://www.nbcc.org/assets/ethics/nbcc-codeofethics.pdf