RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Kompyuter tarmoqlari fanidan
Mustaqil ish
Mavzu: IPv6 ning afzalliklari
Bajardi: 241\21-guruh talabasi
Xalilov Jasurbek
Tekshirdi: Iskandarova Sayyora
TOSHKENT – 2023
Mavzu: IPv6 ning afzalliklari
Reja:
1. IPv6 haqida malumot.
2. IPv6 manzillarining uchta asosiy turi.
3. IPv6 ning afzalliklari.
4. Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.
IPv6 (Internet Protocol version 6) - bu Internetda paketlarni
identifikatsiya qilish va yetkazib berish uchun mo'ljallangan tarmoq sathi
protokoli. U Internet Protokolining 4-versiyasida (IPv4) manzil maydonining
tugashi va xavfsizlikning etarli emasligi bilan bog'liq muammolarni hal qilish
uchun ishlab chiqilgan.
IPv6 1995 yilda rasman tasdiqlangan va Internetda asta-sekin joriy
etilmoqda. Hozirgi vaqtda ko'pgina yirik Internet-provayderlar va korporativ
tarmoqlar IPv6 ni qo'llab-quvvatlaydi.
IPv6 ning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
– Kengaytirilgan manzil maydoni: IPv6-da IPv4-dagi 32-bitli manzillarga
nisbatan 128-bitli manzil maydoni mavjud boʻlib, noyob manzillarning
maksimal sonini sezilarli darajada oshiradi.
– Kengaytirilgan xavfsizlik: IPv6 tarmoqni har xil turdagi hujumlardan himoya
qilishga yordam beruvchi manzillarni buzishdan himoya qilish va xabarni
autentifikatsiya qilish kabi qo‘shimcha xavfsizlik xususiyatlarini o‘z ichiga
oladi.
– Xizmat sifatini (QoS) qo‘llab-quvvatlash: IPv6 trafikni boshqarishga yordam
berish va xizmat ko‘rsatishning yanada prognozli va izchil sifatini ta’minlash
uchun QoS yordamini qo‘shadi.
IPv6 protokoli IPv4 protokoli o'rnini egalladi va hozirda IPv4 hamma
joyda qo'llanilsa ham, IPv6 protokoli o'zidan oldingisini to'liq almashtiradigan
vaqt keladi.
IPv6 protokolini ko'rib chiqishda aytib o'tish kerak bo'lgan birinchi narsa
bu o'zgartirilgan manzil tuzilishi va mumkin bo'lgan manzillar soni. Agar IPv4
2^32 manzildan foydalansa, yangi versiyada bu raqam aql bovar qilmaydigan
2^128
ga
etadi.
Manzil
tuzilishi
quyidagicha
ko'rinadi:
2001:1536:a0b8:3491:c800:00ef:fe74:0c00 - belgi bilan ajratilgan 8 hextet
2.
IPv6 manzillarining uchta asosiy turi mavjud:
 Unicast manzillar
 Anycast manzillari
 Multicast manzillar
IPv4 dan farqli o'laroq, IPv6 translyatsiya manzillariga ega emas. Biroq,
ko'p tarmoqli manzillar guruhi "barcha tugunlar" translyatsiya manzillari bilan
bir xil vazifani bajaradi.
UnicastPermalink
IPv6 unicast manzillari IPv4 bilan bir xil ishlaydi. Bu manzillar bitta
interfeys yoki qurilmani aniqlaydi. IPv6 unicast manzillarining uch turi
mavjud:
Global manzillar IPv4 da umumiy manzillar bilan bir xil manzillardir. Ular
global miqyosda yo'naltirilgan va Internet orqali muloqot qilish uchun
ishlatilishi mumkin. Hozirgi vaqtda barcha global unicast manzillar 2000::/3
prefiks blokidan ajratilgan.
1-rasm. Global manzil tuzilishi
Noyob mahalliy unicast manzillar IPv4 da "kulrang" sifatida belgilangan
manzillardir, ya'ni. RFC 1918 da tasvirlangan manzillar. Bu manzillar
tashkilotning ichki aloqalari ichida yo'naltiriladi va Internetda yo'naltirilmaydi.
RFC 4193 yagona mahalliy unicast manzillash uchun fc00::/7 prefiks blokini
belgilaydi. Manzil ma'lumotlari har doim fc00::/7 prefiksiga mos keladigan
1111 110 ikkilik qiymatidan boshlanadi. Sakkizinchi bit, L bit hozirda 1 ga
o'rnatilgan bo'lib, manzil mahalliy sifatida tayinlanganligini bildiradi. L bitini
0 ga o'rnatish hali aniqlanmagan va kelajakda foydalanish uchun ajratilgan.
Prefiks (birinchi 7 bit) va L bitni birlashtirish ikkita potentsial manzil blokini
yaratadi:
 fc00::/8: kelajakda foydalanish uchun ajratilgan
 fd00::/8: mahalliy unicast
2-rasm. Noyob mahalliy manzil tuzilishi
Bog'lanish-mahalliy manzillar to'g'ridan-to'g'ri bog'langan bitta kanal
ichida aloqa qilish uchun foydalaniladigan yo'naltirilmaydigan manzillardir.
Ushbu manzillarning asosiy maqsadi qo'shnilarni aniqlash va takroriy
manzillarni aniqlashdir. Manzillar fe80::/10 prefiks blokidan ajratilgan. Ushbu
manzillar qo'lda yoki dinamik ravishda SLAAC (fuqaroliksiz manzilni
avtomatik sozlash) mexanizmi yordamida tayinlanishi mumkin. SLAAC dan
foydalanilganda Interfeys ID qismi EUI-64 formatini o'zgartirish orqali MAC
manzilidan olinadi.
3-rasm. Mahalliy manzil tuzilmasini bog'lash
Anycast
Anycast manzillari alohida qurilma emas, balki xizmatni ifodalaydi,
shuning uchun bir xil xizmatni taqdim etuvchi turli qurilmalarga bitta manzil
tayinlanishi mumkin. Anycast manzillarining asosiy maqsadi xatolarga
chidamlilikni ta'minlashdir.
Quyidagi diagrammada bu haqiqatda qanday ko'rinishi mumkinligiga
misol ko'rsatilgan.
4-rasm.
Tarmoqda ikkita server mavjud bo'lib, ular bir xil manzilga ega, ammo
jismoniy jihatdan turli joylarda joylashgan. Mijoz qayerda joylashganiga qarab,
marshrutlash jadvaliga tayangan holda trafik eng yaqin serverga boradi.
Agar serverlar yaqinida joylashgan marshrutizatorlardan biri tarmoqda
ishlamay qolsa, mijozlardan biri uchun trafik yo'li qayta tiklanadi va bu mijoz
uchun trafik yangi yo'ldan boradi. Bunday holda, ikkala mijoz ham bitta
serverga kirishadi.
Ushbu turdagi manzillar uchun maxsus format mavjud emas, shuning
uchun nazariy jihatdan har qanday unicast manzil istalgan translyatsiya bo'lishi
mumkin. Har qanday uzatma manzillari to'g'ri ishlashi uchun takroriy manzilni
aniqlash (DAD) mexanizmini o'chirib qo'yish maqsadga muvofiqdir. Cisco IOS
va Cisco IOS XE operatsion tizimlarida DAD mexanizmi butun prefiks uchun
o'chirilgan, bu quyidagi buyruq bilan amalga oshiriladi:
5-rasm.
Cisco IOS XR operatsion tizimi uchun DAD buyruq yordamida butun interfeys
uchun (jumladan, havola-mahalliy prefikslar) o'chirib qo'yilgan:
6-rasm.
Multicast
Multicast manzillar bitta qurilmani emas, balki qurilmalar guruhini multicast guruhini belgilaydi va bu guruh ko'p yoki bitta qurilmadan iborat
bo'lishi mumkin. Ko'p tarmoqli manzillar paketdagi manba manzili vazifasini
bajara olmaydi. IPv6 da translyatsiya manzili yo'q; o'rniga "Barcha tugunlar"
multicast guruhi mavjud bo'lib, u asosan IPv4 da translyatsiya bilan bir xil
maqsadga ega.
IPv6 da multicast manzillar turli maqsadlarga ega: marshrutlash protokoli
haqida ma'lumot uzatish, qo'shni qurilmalarni aniqlash, IPv6 manzillarini hal
qilish. Bu qo'shni kashfiyot protokoli haqidagi maqolada batafsilroq
tavsiflanadi.
7-rasm.
8-rasm.Ko'p tarmoqli manzillar tuzilishi
Maxsus IPv6 manzillari.
Yuqorida tavsiflangan asosiy manzillarga qo'shimcha ravishda, hech
qanday toifaga kiritilmagan ikkita tur mavjud.
 Aniqlanmagan manzil - interfeysda hali 0:0:0:0:0:0:0:0 yoki
oddiygina :: sifatida belgilangan manzil yo'qligini bildiradi. Ushbu
manzil qurilma tomonidan faqat ishga tushirilganda va boshqa manzil
olmaganida ishlatiladi.
 Loopback manzili - paketlarni o'ziga yuborish uchun ishlatiladi,
0:0:0:0:0:0:0:1 yoki ::1 sifatida belgilanadi.
9-rasm.
3.
IPv6 ning afzalliklari quyidagilardan iborat:
Kengaytirilgan manzil maydoni: IPv6 IPv4ga qaraganda ancha katta manzil
maydoniga ega. Bu sizga protokolning yangi versiyasini talab qilmasdan
sezilarli darajada ko'proq qurilmalar va foydalanuvchilarni qo'llab-quvvatlash
imkonini beradi.
Yaxshilangan xavfsizlik: IPv6 tarmoq aloqalarini himoya qilish uchun
autentifikatsiya va shifrlash kabi kengaytirilgan xavfsizlik xususiyatlarini
taqdim etadi.
Xizmat sifatini (QoS) qo'llab-quvvatlash: IPv6 sizga tarmoq trafigini
kuzatish va boshqarish imkonini berib, xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilaydi.
Mobillik: IPv6 o'rnatilgan avtomatik konfiguratsiya xususiyatlariga ega
mobil qurilmalar uchun tarmoq ulanishini osonlashtiradi.
Resurs samaradorligi: IPv6 bilan tarmoq resurslaridan samaraliroq
foydalaniladi, bu esa infratuzilma va operatsion xarajatlarning pasayishiga olib
kelishi mumkin.
Moslik: IPv6 IPv4 bilan orqaga qarab mos keladi, bu mavjud qurilmalar va
ilovalarga o'zgartirishlarsiz ishlashda davom etish imkonini beradi.
Masshtablilik: IPv6 kengaytirilishini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan
bo'lib, uni kelajakdagi tarmoq talablari va texnologiyalari uchun ko'proq
moslashtiradi.
Joylashtirish qulayligi: IPv4 bilan
konfiguratsiya va tarqatishni taklif qiladi.
solishtirganda,
IPv6
osonroq
Ilovalarni qo'llab-quvvatlash: Ko'pgina zamonaviy ilovalar va protokollar
allaqachon IPv6 ni qo'llab-quvvatlaydi, bu esa yangi protokolga o'tishni
osonlashtiradi.
Ushbu afzalliklarga qaramay, IPv6 ga o'tish hali ham bir qator
muammolarga duch kelmoqda, jumladan, ba'zi qurilmalar va operatsion
tizimlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmasligi va IPv6 kirishini taklif qiluvchi
keng polosali provayderlarning etishmasligi. Biroq, IPv6 ning afzalliklari uni
kelajakdagi tarmoq ishlanmalari va innovatsiyalari uchun istiqbolli va afzal
qilingan protokolga aylantiradi.
10-rasm.
Xulosa.
Mavzu yuzasidan bu mustaqil ishda shuni xulosa qildimki, IPv6 ning
avfzallilari shulardan iborat ekan. – Kengaytirilgan manzil maydoni: IPv6-da
IPv4-dagi 32-bitli manzillarga nisbatan 128-bitli manzil maydoni mavjud
boʻlib, noyob manzillarning maksimal sonini sezilarli darajada oshiradi.
– Kengaytirilgan xavfsizlik: IPv6 tarmoqni har xil turdagi hujumlardan himoya
qilishga yordam beruvchi manzillarni buzishdan himoya qilish va xabarni
autentifikatsiya qilish kabi qo‘shimcha xavfsizlik xususiyatlarini o‘z ichiga
oladi.
– Xizmat sifatini (QoS) qo‘llab-quvvatlash: IPv6 trafikni boshqarishga yordam
berish va xizmat ko‘rsatishning yanada prognozli va izchil sifatini ta’minlash
uchun QoS yordamini qo‘shadi.
Ushbu afzalliklarga qaramay, IPv6 ga o'tish hali ham bir qator
muammolarga duch kelmoqda, jumladan, ba'zi qurilmalar va operatsion
tizimlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmasligi va IPv6 kirishini taklif qiluvchi
keng polosali provayderlarning etishmasligi. Biroq, IPv6 ning afzalliklari uni
kelajakdagi tarmoq ishlanmalari va innovatsiyalari uchun istiqbolli va afzal
qilingan protokolga aylantiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.A.Tanenbaum. Computer Networks, Fourth Edition. Publisher;
Prentice Hall, 2011.
2.Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы,
технологии, протоколы. Учебник. - СПб. Питер. 2016 г.
3.Musaev M.M. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari”. Toshkent.:
“Aloqachi” nashriyoti, 2013 yil. 394 bet. – Oliy o„quv yurtlari uchun
qo„llanma.
4.Ватаманюк А. Создание, обслуживание и администрирование
сетей. СПб. Питер. 2010 – 282 с.
5.Гук М. Энциклопедия. Аппаратные средства локальных сетей. СПб.: Питер, 2002. -576 с.
Internet saytlari.
1. www.intuit.ru
2. http://tuitfiles
3. http://www.kgtu.runnet.ru
4. http://www.piter.com
5. http:// www.ciscopress.ru
6. http:// www.williamspublishing.com