Абиогенез жансыздан өрбу — тірі табиғатта ферменттердің қатысуынсыз организмнен тыс пайда болатын органикалық қосылыстар; кең мағынасында — эволюциялық даму барысында тіршіліктің яғни тірі организмнің органикалық емес заттардан пайда болуы жөніндегі теория; организмнен тыс, тірі табиғатта ағзадан тыс, ферменттердің қатысуынсыз таралған органикалық қоспалардың қалыптасуы 19 ғасырдың ортасына дейін ғылымда тіршілік өзінен-өзі пайда болған, өлі заттардан күрделі құрылымды тіршілік иелері шыққан деген ұғым сақталды. Бірақ 18 ғасырда италиялық ғалымдар Ф. Реди, Л. Спалланцани, француз ғалымы Л.Пастер бұл ұғымның қате екенін өздерінің ғылыми еңбектерінде дәлелдеп берді. Абиогенез теорияларының ішіндегі көбірек таралғаны — А.И.Опарин теориясы. Қазіргі кезде ғалымдар жер бетінде тіршіліктің пайда болуы, ерекше ғасыр дәуірде басталған күрделі де ұзаққа созылған процесс болғанын мойындайды. Жер бетінде қалыптасқан сол дәуірдегі жағдайларды жасанды түрде тудыру арқылы 20 ғасырдың ортасында тәжірибе жүзінде белок тектес және басқа да органикалық заттардың абиогенді синтезі жүзеге асырылды. Тіршілік— табиғи дамудың белгілі бір кезеңінде пайда болған материя қозғалысының ерекше түрі. Мұндай қозғалыстағы материя даму барысында алуан түрлі кезеңнен өтеді де, барған сайын күрделене береді.[2][3] Аристотель теориясы[ Тіршіліктің пайда болуы туралы Абиогенездік (өлі заттардан өздігінен пайда болған) теорияны мен ескі және заманауи деп бөлдім. Ескі теория Аристотельдің "Жануарлар тарихы" кітабынан бастау алады. Онда ол "балықтар балшықтан, шлаушан топырақтан т.б. пайда болады" деген көзқарас ұстанған. Бұл теорияға тіпті Қайта өрлеу дәуірінің ғалымдары да сенген араларында "Теңіз жағасында шыршаны толқын ұрса одан қаздар пайда болады, кір жейдемен бидайды бірге қойсаң 21 күнде тышқан пайда болады" деп, ол тәжірбиелерді дәлелдегендері болды. Бұл Ескі абиогенез теориясына Ф. Реди 1668 жылы жоққа шығарып Биогензді ұсынды. ХҮІІ ғасырда италяндық дәрігер Франческо Реди (1626-1698) тәжірибе жүргізіп, «тіршілік өздігінен пайда болмайды». Ф.Реди тәжірибе қорытындысын 1661 жылы жариялап, тірі организмдердің өлі материядан пайда болмайтынын, яғни сазбалшықтан – бақа, ескі кір шүберектен – тышқан түзілмейтінін дәлелдеді. Франция Ғылым академиясы 1859 жылы тіршіліктің пайда болуы туралы дұрыс, дәлелді шешім ұсынғандарға арнайы сыйлық тағайындады. Бұл сыйлыққа 1862 жылы сол елдің әйгілі ғалымы Луи Пастер ие болды. Тіршіліктің пайда болуы туралы дұрыс болжам жасаған орыс ғалымы А.И.Опарин ұсынды (1924). Оның айтуынша, тіршіліктің пайда болуы осыдан 4-4,5 млрд жыл бұрын абиогендік жолмен қарапайым органикалық қосылыстардың түзілуімен байланысты жүрген. Бұл теория бойынша тіршіліктің пайда болуы – Жердегі ұзақ эволюцияның - алдымен атмогидросферадағы химиялық, одан кейін биологиялық эволюциялардың нәтижесі. Бұл концепция қазіргі кезде ғылыми ортада ең танымал. Сондай - ақ көрсетілген тұжырым ғалымдардың басым көпшілігімен мақұлданған. 1955 жылы С.Л.Миллер мен Г.К. Юри деген америкалық ғалымдар Опариннің теориясы негізінде жасанды атмосферамен бірінші болып тәжірибе жасады. Олар Жердің алғашқы атмогидросферасының құрамында болған сутегі (H2), метан (CH4), аммиак (NH3) пен су буының (Н2О) қоспасынан амин қышқылын алды. Газдардың бұл құрамы вулкан газдарының құрамдарына толық сәйкес келетіндігі белгілі. Газдардың осы қоспасына күшті электр тоғы беріліп, содан соң конденсациялады. Алынған сұйықтың құрамынан амин қышқылдары, түрлі көмірсутегілер мен тірі материяға тән компоненттер табылды. Басты факторлардың бірі тотығу - қалпына келу үрдістері белсенді жүруіне мүмкіндік беретін бос оттегінің болмауы және энергияның жеткілікті мөлшері еді. С.Л.Миллердің тәжірибесі. Тірі ағзалар популяция- сы әртүрлі факторлардың әсерінен санын өзгерте алады. Қазақстандағы киік- тер мен үнділік қараторғай- лар (майна) популяциясы- ның өзгеру себептерін бол- жап көр. 1. Бурабай ұлттық паркінде сілеусін, қасқыр, бұғы, қарағаш, қабан, елік, тиін, ақкіс, аққұлақ және сусар мекендейді. Ұлттық саябақта жыртқыштар попу- ляциясының өсуінің шектеуші факторын анықта Ақсу-Жабағылы қорығындағы Тянь-Шань қоңыр аюының саны популяция тығыздығы мен көші-қон сияқты факторлар арасындағы байланысын түсіндір Неліктен таудағы, мысалы Қырғыз Алатауындағы тірі ағзалардың әртүрлі популяцияларының уақыт бойынша әртүрлі стационарлық фазасы бола- тынын түсіндір Қырғыз Алатауы, Қырғыз жотасы — Қырғызстандағы таулы жота. Батыс бөлігінің солтүстік беткейі Қазақстан жерінде (Жамбыл облысы). Жалпы ұзындығы 375 км (шамамен 160 км бөлігі Қазақстан аумағында, Аспара асуы). Батысында Тараз қаласы атырабынан басталып, шығысында Шу өзенінің аңғарындағы Боам шатқалына тіреледі. Ақ қырық, қияқ, қырық, ақ қырық және басқа да бетеге, тайғақ, қырық, бидай, қырық және т.б.), шалғынды дала (1600-1900 м; қара топырақты қырық, бетеге, шыралжын, бидай, шөптесін және т.б.), орманды дала. -шалғынды (1900-2700 м; қара тау-орман, тау-шалғын топырағы, беткейлерінде қарағай, күнде арша, оларға іргелес шалғынды өсімдіктер, қияқ, қайың, тал, бұталар - қасқыр, ит мұрын, т.б.),