NATUURWETENSKAPPE: BEPLANNING & VOORBEREIDING
GRAAD
8
KWARTAAL
1
KENNIS AREA
LEWE EN LEWENDE DINGE
DATE: Kwartaal 1 Week 1 & Week 2_2021
ONDERWYSERS
Onderwerp/ Inhoud / Terme /
Vaardighede
Onderrig strategieë &
Klaskamer bestuur
(WAT gaan ek onderrig/ondersteun…)
(HOE gaan ek onderrig/ondersteun…)
Onderwerp: Fotosintese en Respirasie
Fokus vir hierdie les:
Konsepte:
Bespreek die fotosintese en respirasieprosesse.
Stel leerders bloot aan praktiese voorbeelde
van fotosintese en respirasie.
•
•
Fotosintese
Respirasie
Energie is nodig om lewe te onderhou en Sleutelbegrippe
daarsonder sou niks op aarde kon leef nie. Ons • Die behoefte aan energie dryf die interaksies
belangrikste bron van energie is die son. Die en interafhanklikheid in 'n ekosisteem aan.
meeste organismes kan nie die energie van
die son direk gebruik om lewensprosesse uit te • Die son voorsien energie aan die aarde in
voer nie. Ons gaan die prosesse ondersoek die vorm van stralende (lig) energie en hittewat verband hou met die oordrag van die son energie.
se energie (stralingsenergie) na ons liggame.
Die twee belangrike prosesse wat ons gaan • Fotosintese is die proses waardeur groen
plante koolstofdioksied uit die lug, water uit
ondersoek, is fotosintese en respirasie.
die grond en stralingsenergie van die son
gebruik in 'n reeks chemiese reaksies om
Alle lewende organismes kan energie in die
glukose (voedsel) en suurstof te produseer.
vorm van chemiese potensiële energie vir die
lewensprosesse gebruik. Dit is die energie wat
gestoor word in die voedsel wat organismes •
eet. Plante kan die stralingsenergie van die son
opvang en dit oordra na chemiese potensiële
(gestoorde) energie wat ander organismes
kan gebruik. Hulle doen dit deur die proses van •
fotosintese. Alle organismes stel die gestoorde
potensiële energie vry van die voedsel wat
hulle eet om hul lewensprosesse te
Plante kan fotosintetiseer omdat dit
chlorofil bevat, 'n groen pigment wat die
ligenergie van die son kan opvang.
Plante verander die glukose wat hulle
produseer in stysel wat makliker gestoor
kan word.
Hulpbronne / LTSM
(Wat gaan ek gebruik om te onderrig/
ondersteun…)
Laboratoriumtoerusting:
veiligheidsbril, proefbuisies, klein
bekers (of proefbuisies),
rubberbuisies of strooitjies, 20 ml spuit
(of groter indien beskikbaar),
Bunsenbrander
Materiale: groen blare,
jodiumoplossing, etanol, kalkwater,
strooitjies, wit teëls
Natuurwetenskappe Handboeke/
Siyavula Werksboeke (Bladsye: 4-25)
Skootrekenaar / tablette / slimfone,
ens.
Skakels na Natuurwetenskappe
Siyavula
Graad 7-9 Werkboeke:
http://www.mstworkbooks.co.za/
Natuurwetenskappe:
http://www.mstworkbooks.co.za/nat
ural-sciences /natural-sciences.html
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
1|Page
ondersteun. Hierdie proses word asemhaling •
genoem.
Fotosintese
Fotosintese vind plaas in klein strukture •
genaamd chloroplaste, wat binne die selle
van die blare en stingels van groen plante is.
Binne die chloroplaste is groen pigmente wat
chlorofil genoem word. Dit is wat plante hul •
groen kleur gee. Fotosintese is die proses
waarin chlorofilmolekules die stralingsenergie
van die son absorbeer en dit in chemiese
potensiële energie oordra. Die enigste funksie •
van chlorofil is om die sonlig-energie vas te
vang; chlorofil word nie geproduseer of
opgebruik tydens fotosintese nie.
Plante produseer ook sellulose vesels wat
plante krag en ondersteuning gee en wat
belangrik is vir ons spysverteringstelsels.
Natuurwetenskappe:
https://www.siyavulaeducation.com
/work-oer.html
Die voedsel wat 'n plant produseer, word
deur diere gebruik as hulle die plant eet en
deur ander diere wat dit eet.
Hierdie voedsel bevat chemiese potensiële
energie wat uit die voedsel vrygestel moet
word.
Respirasie is die proses in alle lewende
organismes waardeur energie vrygestel
word van glukose in 'n reeks chemiese
reaksies.
Plante gebruik stralingsenergie van die son in • Respirasie gebruik suurstof terwyl
'n reeks chemiese reaksies om koolstofdioksied
koolstofdioksied en water as byprodukte
uit die lug en water uit die grond in glukose te
afgestaan word.
verander. Die proses stel suurstof vry.
Ondersteuning van onderwyser:
Die proses van fotosintese kan in die vorm van
'n vergelyking aangebied word:
• Betrek die leerders om wetenskap te doen
chlorofil
om die praktiese toepassing van wat hulle
koolstofdioksied + water →
glukose +
reeds geleer het, te konsolideer.
suurstof
sonlig
• Druk die werkblad vir die leerders uit.
Of
chlorofil
CO2 + H2O
→
•
Gee leiding oor die hantering van
apparaatveiligheid en die volgende
instruksies tydens die
onderwysdemonstrasies.
•
Gee leerders die nodige leiding oor die
aktiwiteite in Siyavula Explore; Graad 8 A
Werkboek bl. 4 - 25 (wat voltooi moet word
vir konsolidasie)
C6H12O6 +
O2
sonlig
Die glukose wat 'n plant produseer wanneer
dit fotosintetiseer, is die voedsel vir die plant.
Die plant kan hierdie glukose direk gebruik en
die energie vrystel tydens sy eie asemhaling, of
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
2|Page
dit kan die glukose opberg of in ander •
chemiese verbindings omskakel.
Fokus leerders se aandag op die inligting
wat in die onderstaande werkkaart verskaf
word.
Glukose is oplosbaar in water. Om groot
hoeveelhede glukose op te berg, moet plante
dit omskakel in verbindings wat onoplosbaar is
in water. Daarom skakel die plant glukose om
in stysel, wat onoplosbaar is in water.
Benewens stysel, omskep plante ook glukose in
sellulose. Sellulose word gebruik om plante te
ondersteun en te versterk. Glukose word ook
omgeskakel in ander chemiese verbindings
wat prosesse in die plant moontlik maak, soos
voortplanting en groei.
Ons het geleer dat plante glukose produseer
tydens fotosintese en dit in die vorm van stysel
berg. Daarom, om te sien of 'n plant
fotosintetiseer, kan ons toets of die plant stysel
produseer. Jodium verander van bruin-oranje
na donkerblou-swart as dit met stysel in
aanraking kom.
Respirasie
Die energie wat ons liggaam nodig het om te
beweeg en werk, word verkry uit die voedsel
wat ons en alle ander organismes eet.
Die glukose uit die voedsel wat ons eet, word
in 'n reeks chemiese reaksies met suurstof
gekombineer om die energie vry te stel. Die
glukose word afgebreek en die energie word
vrygestel. Hierdie energie word dan gebruik
om al die ander prosesse in u liggaam aan te
dryf. Hierdie proses word respirasie genoem.
Ons kan respirasie in alle lewende organismes
definieer as die proses waardeur energie
vrygestel word van glukose in 'n reeks
chemiese reaksies.
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
3|Page
Respirasie produseer energie, water en
koolstofdioksied. Ons kan 'n vergelyking vir
respirasie soos volg skryf:
glukose + suurstof → koolstofdioksied + water
+ energie
Of
C6H12O6 + O2
energie
→
CO2
+
H2O +
Die koolstofdioksied wat tydens respirasie in
die liggaam van 'n organisme geproduseer
word, moet verwyder word. By mense doen
ons dit deur koolstofdioksiedryke lug uit te
asem.
OUERS
Ons kan met behulp van ons eie asem vir die
produkte van respirasie toets. Om te toets of 'n
gas koolstofdioksied bevat, borrel die gas
eenvoudig deur helder kalkwater. As die
helder kalkwater melkerig word, bevat die gas
koolstofdioksied.
Ouers sal soortgelyke konsepte onderrig as
wat onderwysers sou onderrig, soos hierbo
aangedui - dit kan 'n herhaling van die
onderwyser se les wees
Wenke aan ouers:
Leerders kry inligting wat gevolg word deur
aktiwiteite. Die inligting en aktiwiteite is so
ontwerp dat ouers nie die inhoud hoef te
verduidelik nie. As 'n leerder sukkel om inhoud
te verstaan, kan 'n ouer op die volgende
maniere ondersteun.
• Vra die leerder om die gegewe inligting
hardop deur te lees of die gegewe inligting
in hul eie woorde te verduidelik.
• As hulle nog steeds vassit, vra hulle om 'n
behoorlike vraag of stelling te formuleer
om te verduidelik waarmee hulle sukkel.
• As hulle kontak met 'n onderwyser het,
moedig hulle aan om die vraag te plaas.
Laboratoriumtoerusting:
veiligheidsbril, proefbuisies, klein
bekers (of proefbuisies),
rubberbuisies of strooitjies, 20 ml spuit
(of groter indien beskikbaar),
Bunsenbrander
Materiale: groen blare,
jodiumoplossing, etanol, kalkwater,
strooitjies, wit teëls
Natuurwetenskappe Handboeke/
Siyavula Werksboeke (Bladsye: 4 25)
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
4|Page
•
Indien nie, help hulle om die vraag in 'n
werkboek neer te skryf sodat hulle later kan
opvolg.
Kontroleer dat alle vrae op in die werkkaart
deur leerders beantwoord word.
Toegang tot:
• Wetenskapjoernaal / werkboek /
skryfblok, potlode, skootrekenaar
/ tablette / slimfone
• Data
Leerder Aktiwiteite:
AKTIWITEITE VIR
LEERDERS
Informele
Assessering
Leerderinligting word in die onderstaande werkkaarte gegee.
Aktiwiteite en memorandums word in die onderstaande werkkaarte verskaf.
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
5|Page
FOTOSINTESE EN RESPIRASIE KONSOLIDASIE - AKTIWITEIT
VRAAG 1
a) Vereistes en produkte van fotosintese
INSTRUKSIES:
1. Som op wat jy geleer het oor fotosintese in die onderstaande diagram.
2. Vul die vereistes van fotosintese in die blokkie aan die linkerkant in en vul in watter
tipe energie benodig word en die naam van die pigment wat die energie
absorbeer.
3. Vul die produkte van fotosintese in die blokkie aan die regterkant in.
VEREISTE: Energie
Fotosintese
VEREISTE: Pigment
VEREISTE: Chemiese verbinding
PRODUKTE
(4)
b) Vereistes en produkte van selrespirasie
INSTRUKSIES:
1. Som op wat u geleer het oor selrespirasie in die onderstaande
opsommingsdiagram.
2. Vul die vereistes vir selrespirasie in die blok aan die regterkant in.
3. Vul die produkte van selrespirasie in die blokkie aan die linkerkant in.
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
6|Page
PRODUKTE
VEREISTES
PRODUK
Energie
SELRESPIRASIE
(2)
[6]
VRAAG 2
Kies die regte term in Kolom B wat ooreenstem met Kolom A. Skryf slegs die
korrekte letter in jou antwoordboek (bv. 2.9. J)
KOLOM A
KOLOM B
2.1 Die groen pigment in blare wat benodig
A. glukose
word vir fotosintese.
2.2 Die energie van die son wat deur plante
B. stysel
opgeneem word.
2.3 Die gas wat benodig word vir fotosintese.
C. suurstof
2.4 Die stof wat deur die wortels geabsorbeer
word en na die blare vervoer word.
D. CO2
2.5 Die gas wat tydens fotosintese vrygestel
word.
E. water
2.6 Die deel van die plant waarin fotosintese
plaasvind.
F. chlorofil
2.7 Die voedsel wat tydens fotosintese
geproduseer word.
G. stralingsenergie
2.8 Die vorm waarin die voedsel in 'n plant
gestoor word.
H. blare
[8]
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
7|Page
VRAAG 3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
Wat is die reaksie vir fotosintese?
A.
lig + water  stysel + O2
B.
CO2 + lig + water  stysel + O2
C.
lig + water  stysel + CO2
D.
CO2 + lig  stysel + O2
(2)
Die proses om voedsel in 'n plant te maak word genoem …
A.
Transpirasie
B.
Respirasie
C.
Fotosintese
D.
Bemesting
(2)
Watter van hierdie is nie nodig om voedsel in 'n plant te maak nie?
A.
Blomme
B.
Sonlig
C.
Koolstofdioksied
D.
Chlorofil
(2)
Watter neweproduk deur diere gebruik word, word tydens fotosintese
geproduseer?
A.
Koolstofdioksied
B.
Water
C.
Chlorofil
D.
Suurstof
(2)
Wat asem diere en mense uit?
A.
Water
B.
Koolstofdioksied
C.
Suurstof
D.
Chlorofil
(2)
3.6
Waar kom die energie vir fotosintese vandaan?
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
8|Page
3.7
3.8
3.9
3.10
A.
Die lug
B.
Water
C.
Die Son
D.
Geen van die bogenoemde
(2)
Watter plantpigmente is betrokke by fotosintese?
A.
Chlorofil
B.
Chloroform
C.
Chloor
D.
Chloroplast
(2)
Wat word afgegee tydens respirasie?
A.
Koolstofdioksied
B.
Suurstof
C.
Water
D.
Water, koolstofdioksied en energie
(2)
In watter vorm word suiker tydens fotosintese in plantselle gestoor?
A.
As glukose
B.
As stysel
C.
As water
D.
Plant kan nie suiker stoor nie
(2)
Watter energie-omskakeling vind plaas tydens fotosintese?
A.
Ligenergie na kinetiese energie
B.
Chemiese energie na ligenergie
C.
Ligenergie na chemiese energie
D.
Geen van die bogenoemde
(2)
[20]
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
9|Page
Fotosintese en Selrespirasie Konsolidasie - Aktiwiteit - Nasienriglyn
VRAAG 1
a)
VEREISTE: Energie
Straling✓
Fotosintese
chlorofil✓
VEREISTE: Pigment
Koolstofdioksied +
Water ✓
Glukose +
Suurstof✓
(4)
VEREISTE: Chemiese verbinding
PRODUKTE
b)
PRODUKTE
VEREISTES
Koolstofdioksied
+ Water ✓
Glukose +
Suurstof✓
PRODUK
Energie
SELRESPIRASIE
(2)
[6]
VRAAG 2
2.1
2.2
2.3
F✓
G✓
D✓
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
E✓
C✓
H✓
A✓
B✓
[8]
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
10 | P a g e
VRAAG 3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
3.10
B ✓✓
C ✓✓
A ✓✓
D ✓✓
B ✓✓
C ✓✓
A ✓✓
D ✓✓
B ✓✓
C ✓✓
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
[20]
DEMONSTRASIE: Fotosintese in groen blare
Agtergrond inligting
Tydens fotosintese absorbeer 'n plant ligenergie deur die pigment chlorofil te gebruik.
Hierdeur kan dit koolstofdioksied en water in glukose omskakel.
Hierdie glukose is:
• vervoer na die groeiende dele van die plant vir asemhaling
• omskep in sellulose, proteïene en olies
• •verander in stysel vir berging
Daarom, om te toets of 'n plant fotosintetiseer, kan u die blaar toets om te sien of stysel
aanwesig is. Jodiumoplossing word gebruik om blare op die teenwoordigheid van stysel te
toets.
Ondersoekvraag
Produseer groen blare stysel tydens fotosintese?
MATERIALE
• klein bekers
• rubberbuisies of strooitjies
• kookwater
• Bunsen brander
• 20 ml spuit (of groter indien beskikbaar)
INSTRUKSIES:
Jy moet:
1. verhit 'n groen plantblaar vir 30 sekondes in kookwater
2. voeg die blaar 'n paar minute in 'n waterbad by kokende etanol
3. was met water om die blaar te herhidreer en versag dit op 'n wit teël
4. voeg jodiumoplossing uit 'n valpypet by
5. Kyk na 'n paar minute na 'n paar minute.
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
11 | P a g e
Etanol
Kook water
Blaar
Bunsen brander
Skakel Bunsen
brander af
Stysel toets met
jodiumoplossing
VRAE
1. Waarom moet jy die plant blaar in water kook?
(1)
2.
Beskryf wat gebeur as die blaar in die etanol gekook word.
(3)
3.
Verduidelik waarom etanol met 'n warmwaterbad verhit word in plaas van met 'n
Bunsen-brander.
(1)
4.
Verduidelik waarom dit nodig is om die blaar met water te was nadat dit uit die
etanol verwyder is.
(2)
Wanneer jodiumoplossing by die blaar gevoeg word, word 'n kleurverandering
waargeneem. Beskryf die kleurverandering.
(2)
5.
6.
Skryf 'n gevolgtrekking vir hierdie ondersoek.
(1)
[10]
MOONTLIKE OPLOSSINGS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Dit maak die blaar dood, en stop enige chemiese reaksies✓
Die kokende etanol los die chlorofil op✓en verwyder die groen kleur ✓ van die
blaar - dit word wit ✓so dit is maklik om die kleurverandering te sien
Etanol is vlambaar en word dus met 'n warmwaterbad verhit in plaas van 'n
Bunsen-brander. Omdat etanol by 78 ° C kook, kook 'n buis as dit in 'n beker met
warm water geplaas word✓
Was met water om te herhidreer ✓ en om die blaar sag te maak✓
Die dele van die blaar wat stysel bevat, verander die jodium van bruin ✓tot blou /
swart✓
Groen plantblare bevat stysel (glukose)✓
(1)
(3)
(1)
(2)
(2)
(1)
[10]
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
12 | P a g e
DEMONSTRASIE: Respirasie
Ondersoekvraag
Bevat ons asem koolstofdioksied?
MATERIALE
• klein bekers (of proefbuise)
• rubberbuisies of strooitjies
• kalkwater
• 20 ml spuit (of groter indien beskikbaar)
INSTRUKSIES:
1. Werk in groepe van drie.
2. Merk een beker LUG en die ander ASEM
3. Voeg helder kalkwater in elke beker totdat dit halfvol
is.
4. Blaas borrels deur die rubberbuis in die beker gemerk
BREATH, soos in die diagram getoon. Doen dit vir ten
minste 1 minuut. Let op wat met die helder kalkwater
gebeur.
5. Bevestig 'n rubberbuis aan die voorkant van die spuit.
Trek lug uit die atmosfeer in die spuit .
6. Plaas hierdie rubberbuis in die beker gemerk AIR en druk
die lug in die spuit stadig en versigtig in die kalkwater uit,
soos in die diagram getoon. Let op wat met die helder
kalkwater gebeur.
Rubberbuis
Kalkwater
Spuit
Rubberbuis
Kalkwater
VRAE
1.
Beskryf wat jy waargeneem het toe jy lug uit jou longe deur die kalkwater
geblaas het. Wat beteken dit?
2.
3.
4.
(1)
Beskryf wat jy waargeneem het toe jy die spuit gebruik het om lug uit die
atmosfeer deur helder kalkwater te borrel.
(1)
'n Baie klein persentasie atmosferiese lug is koolstofdioksiedgas (0,03). Waarom,
dink jy, het jy die resultaat waargeneem toe jy lug uit die atmosfeer deur die
kalkwater gedruk het?
(2)
Dink aan asemhaling.
a) Wat is die vereistes vir asemhaling?
b) Wat is die produkte van asemhaling?
(2)
[6]
MOONTLIKE OPLOSSINGS
1.
Die helder kalkwater het bewolkte wit geword. Dit beteken dat ons asemhaling
koolstofdioksied bevat.
2.
Die helder kalkwater het nie verander nie en bly helder. Sommige kan 'n baie
geringe verandering opmerk, wat daarop dui dat daar 'n klein hoeveelheid
koolstofdioksied in atmosferiese lug is.
3.
Aangesien lug so 'n klein persentasie koolstofdioksied bevat, is daar nie
genoeg om 'n merkbare verskil in die kalkwater te veroorsaak nie. Lug uit jou
longe bevat 'n baie hoër persentasie koolstofdioksied as gevolg van
asemhaling, en dit kan die kalkwater in 'n korter tyd bewolk laat as wat
atmosferiese lug sal doen.
4.
a) Glukose en suurstof.
b) Energie, koolstofdioksied en water.
(1)
(1)
(2)
(2)
[6]
GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE KONSEP LESPLAN: FOTOSINTESE EN RESPIRASIE
13 | P a g e